2009 jaarverslag tie-nl (k)

TIE-Netherlands - jaarverslag 2009 1

Verklaring van het Bestuur bij het Jaarverslag 2009 van TIE-Netherlands

Inhoud

1 Inleiding......................................................................................................................................2

2 TIE-Netherlands ..........................................................................................................................2

Wie zijn we .....................................................................................................................................2

Onze werkwijze ..............................................................................................................................2

3 Activiteiten .................................................................................................................................3

Inleiding .........................................................................................................................................3

Production mapping in de cacaosector .............................................................................................3

Uitwisselingsprogramma jonge vakbondsactivisten Nederland – Wit-Rusland .................................4

Nederlandse kaderleden actief in Wit-Rusland.................................................................................6

Gender en vrouwelijk leiderschap in Marokko .................................................................................7

Alle projecten en activiteiten in 2009 op een rij ...............................................................................8

4 Interne organisatie ..................................................................................................................... 15

5 Financieel jaarverslag ................................................................................................................ 15

6 De cijfers .................................................................................................................................. 16


1 Inleiding Dit is het financiële jaarverslag van de Stichting TIE - Netherlands1 over het jaar 2009. Dit is het elfde jaarverslag van de stichting sinds haar oprichting op 1 januari 1999. TIE-Netherlands is ingeschreven bij de Kamer van Koophandel in Amsterdam onder nummer 34108277. In deze uitgave treft u een verslag aan van de activiteiten van TIE-Netherlands in het jaar 2009. In het jaarverslag van 2008 hebben we onze partners aan het woord gelaten over de activiteiten van TIE-Netherlands. Nu hebben we vier projecten uit het geheel gelicht waarin de kernactiviteiten van TIE-Netherlands goed naar voren komen. Daarnaast treft u een korte beschrijving aan van alle uitgevoerde projecten, het sociaal jaarverslag en de cijfers van 2009 aan.

2 TIE-Netherlands

Wie zijn we TIE-Netherlands zet zich in voor de opbouw en versterking van een onafhankelijke en democratische vakbeweging. Zij maakt deel uit van een internationaal netwerk van centra die zich toeleggen op scholing, ondersteuning en advies voor vakbondsactivisten. Samen met deze partners en lokale organisaties (vakbonden en basisorganisaties van werknemers) voert TIE-Netherlands in verschillende landen en regio’s projecten uit. In Nederland werkt TIE-Netherlands nauw samen met FNV Bondgenoten. TIE-Netherlands streeft naar een actieve deelname van Nederlandse vakbondsleden in haar projecten en naar een uitwisseling van ervaringen en ideeën die bruikbaar is in de praktijk van het vakbondswerk in Nederland en andere landen. Kernpunten in het werk van TIE zijn: ○ Vakbondsdemocratie ○ Vrijheid van organisatie ○ Empowerment en zelfbeschikking van werknemers /werkneemsters ○ Verzet tegen neoliberalisme, vrijhandelszones en privatisering ○ Internationale solidariteit ○ Politiek pluralisme

Onze werkwijze In de visie van TIE-Netherlands is structurele armoede in de eerste plaats een politiek en niet een economisch probleem. Armoede wordt veroorzaakt door ongelijke machtsverhoudingen en alleen een sterke beweging en organisatie van onderop is in staat deze machtsverhoudingen te wijzigen. Het is op de arbeidsplaats dat werknemers maatschappelijke rijkdom scheppen, die vervolgens door anderen wordt toegeëigend. Het verzet tegen deze uitbuiting is voor werknemers daarom niet alleen een bredere strijd voor maatschappelijke rechtvaardigheid, maar ook een dagelijkse en directe noodzaak. Het gaat immers om hun gezondheid, hun inkomen en hun leven. Zolang werknemers zich niet vrij kunnen organiseren en voor hun directe belangen kunnen opkomen blijft één van de hoofdoorzaken van de maatschappelijke ongelijkheid en de structurele armoede in stand. Voor TIE-Netherlands gaat het dus tegelijk om versterking van de zelforganisatie van werknemers en hun directe belangenbehartiging op de werkplek, als om opbouw en versterking van een bredere maatschappelijke tegenmacht. Binnen een dergelijke beweging neemt de vakbeweging van nature een centrale plaats in.

1 De oorspronkelijke naam van TIE-Netherlands is Transnationals Information Exchange maar sinds een paar jaar wordt vooral de naam TIE-Netherlands gehanteerd.


De kracht van de vakbeweging wordt in de eerste plaats bepaald door haar positie op de werkplek en in de tweede plaats door het eigen democratisch gehalte. Alleen een vakbeweging die in staat en gemotiveerd is om werknemers op de werkplek te organiseren en te mobiliseren en die ook daadwerkelijk opkomt voor de belangen van arbeiders kan maatschappelijke ongelijkheid aanpakken. Het zwaartepunt van de TIE projecten ligt nu in Latijns Amerika en Oost-Europa. De ontwikkeling van nieuwe projecten richt zich vooral op Afrika en Azië. Alle TIE-centra ontwikkelen samen met lokale partnerorganisaties (onafhankelijke vakbonden en basisorganisaties van werknemers) projecten. Deze projecten zijn gericht op: ○ Scholing van werknemers en vakbondsvertegenwoordigers ○ Uitwisseling van ervaringen en informatie tussen werknemers en vakbondsvertegenwoordigers uit

verschillende landen ○ Het gezamenlijk uitwerken en uitvoeren van vakbondsstrategieën Ook ondersteunt TIE internationale solidariteitsacties als antwoord op het beleid van multinationals.

3 Activiteiten

Inleiding De activiteiten van TIE-Netherlands spelen zich altijd af op de werkvloer of hebben te maken met organisaties die daar activiteiten uitvoeren. In dit hoofdstuk worden vier projecten die ieder één van de kernactiviteiten van TIE bevatten, nader toegelicht. Internationale samenwerking en solidariteit is van levensbelang in deze geglobaliseerde economie. In het project over de Cacaosector wordt production mapping gebruikt als een empowerment tool voor Nederlands en Braziliaanse kaderleden. Door hun situatie, in kaart gebracht met deze methode, te vergelijken, kunnen zij meer controle krijgen over hun arbeidssituatie en deze verbeteren. Jongeren zijn niet alleen de toekomst van de vakbeweging, hun belangen moeten ook nu worden meegenomen. Hiervoor is participatie van jongeren in besluitvormingsprocessen van groot belang. In het uitwisselingsprogramma van jonge vakbondsactivisten steken jongeren uit Wit-Rusland en Nederland de koppen bij elkaar om te onderzoeken hoe hun positie binnen hun vakbonden verbeterd en versterkt kan worden. Ervaring heeft geleerd dat vakbondsleden vooral veel van elkaar leren. De participatie van Nederlandse kaderleden is in de projecten van TIE-Netherlands van cruciale betekenis. Het project Veiligheid en Gezondheid in Wit-Rusland laat dit overduidelijk zien. Ook al bestaat de meerderheid van de werknemers uit vrouwen, dit is vrijwel nooit te zien aan hun vertegenwoordiging in leidersposities of dat nu in het bedrijf / de sector is of in de vakbond. Daarom legt TIE-Netherlands in ieder project nadruk op gender. In het Marokko project gaat het uiteindelijk om vrouwelijk leiderschap.

Production mapping in de cacaosector In oktober 2008 heeft de eerste uitwisseling plaatsgevonden. Drie Nederlandse kaderleden uit de bedrijven Cargill, ADM en Dutch Cocoa (gezamenlijk de gehele cacaoverwerkende sector in Nederland) zijn op werkbezoek geweest in Ilheus, Bahia, in Brazilië. Tijdens een seminar, georganiseerd door TIE Brasil en TIE-Netherlands (in samenwerking met de vakbond van werknemers in de cacaoverwerkende industrie Sindicacau,) zijn de arbeidsomstandigheden en arbeidsvoorwaarden bij de verschillende bedrijven in zowel Nederland als Brazilië met elkaar vergeleken en is informatie uitgewisseld over het productiesysteem en het bedrijfsbeleid, alsook over de manier waarop men zich in de verschillende bedrijven georganiseerd heeft.


Het follow-up werkbezoek aan Nederland van Braziliaanse vakbondsactivisten uit vier cacaoverwerkende bedrijven (ADM-Brasil, Cargill, Delfi en Barry Callebaut) vond plaats in oktober 2009. Deze bedrijven bestrijken de gehele Braziliaanse cacaoverwerkende sector. De Braziliaanse collega’s hebben tijdens het bezoek kennisgemaakt met het productiesysteem en de arbeidsomstandigheden in de verschillende cacaoverwerkende bedrijven in Nederland en met de wijze waarop de Nederlandse vakbeweging in de bedrijven zijn organisatie heeft opgebouwd. Tijdens de bijeenkomst wisselden Nederlandse en Braziliaanse kaderleden ervaringen uit over alle relevante vakbondszaken zoals inhoud van de CAO, arbeidsomstandigheden, toegang tot bedrijfsinformatie, kerngegevens verzamelen over je eigen bedrijf, uitbesteding van werkzaamheden en duurzaamheid in de cacaoketen. De cacao sector is de laatste jaren opgeschud door een aantal overnames. Globalisering doet de sector veranderen. De grote chocoladeconcerns voeren hun investeringen op om wereldwijd te kunnen opereren. Belangrijke spelers als Cargill en ADM zijn voedingsconglomeraten die in veel sectoren tegelijk actief zijn. Zo is het bijvoorbeeld niet onwaarschijnlijk dat ADM zijn cacaobelangen eerdaags afstoot omdat er meer winst te behalen valt in de biobrandstoffensector. Bij deze veranderingen staat voor de werknemers veel op het spel. Collega’s uit andere landen worden vaak gezien als concurrenten in plaats van collega’s die ook te lijden hebben onder de gevolgen van de globalisering zoals flexibilisering van arbeid en het verplaatsen van de vestigingen naar goedkopere landen. Om de verschillende bedrijven met elkaar te vergelijken is er gebruik gemaakt van productie mapping. Deze methode stelt werknemers in staat om de eigen wereld van productie of dienstverlening te beschrijven. Welke producten maken ze, hoe is de productie ingericht, wat is de toelevering en waar gaan de eindproducten heen? De factor tijd en het aantal betrokken werknemers is belangrijk. De basis blijft de eigen ervaring, die gedeeld wordt met collega’s op de werkvloer. Managementinformatie speelt uiteraard ook een rol, maar die moet worden getoetst. Door het vergelijken van de verschillende mappings kwam men tot een beter inzicht in het functioneren van de verschillende bedrijven in zowel Nederland als Brazilië. Het leverde de Braziliaanse collega’s van Cargill gegevens op die inzet werden voor hun onderhandelingen. Wat was er aan de hand? Het management van Cargill Brazilie stelde voor de productie van 50 naar 80 ton te verhogen en de salarissen van de werknemers met de helft te verhogen. De leden van Sindicacau werkzaam bij Cargill zijn gaan kijken per werkplek en kwamen tot de volgende conclusies: Ten eerste dat verhoging van 50 naar 69 wel kan maar 80 ton onmogelijk is. Ten tweede productieverhoging, zoals van 4 naar 5 ploegen (dus meer mensen in dienst nemen) kost 5 miljoen, maar deze extra kosten kunnen makkelijk betaald worden van de winst die een productieverhoging naar 69 ton oplevert voor het bedrijf, namelijk 60 miljoen. Dit betekent dus meer winst voor het bedrijf, meer werk voor meer mensen en minder werkdruk.

Uitwisselingsprogramma jonge vakbondsactivisten Nederland – Wit-Rusland De BKDP2 opereert in een context waarin elk streven van burgers en organisaties naar vrijheid en onafhankelijkheid door het autoritaire regiem met repressie wordt beantwoord. Het is de enige vakbondsfederatie in Wit-Rusland die onafhankelijk van het regime werknemers probeert te organiseren. Door middel van allerlei bureaucratische regels wordt het hen moeilijk gemaakt om zich als vakbond ergens te vestigen, activiteiten te organiseren of publicatiemateriaal te verspreiden. De onafhankelijke vakbonden zijn in een voortdurende overlevingsstrijd gewikkeld. Ondanks intimidatie is het regiem er niet in geslaagd de onafhankelijke vakbeweging te vernietigen. In juni 2008 heeft de ILO Wit-Rusland beperkingen opgelegd in handelspreferenties vanwege schending van de vakbondsrechten. Ook de gevolgen van de economische crisis, de onderhandse privatisering van bedrijven en de devaluatie van de roebel door de snel dalende olieprijzen leiden tot een groeiend

2 Belarusian Congress of Democratic Trade Unions; een vakbondsfederatie met ongeveer 10.000 leden, voortaan BKDP genoemd.


verzet vanuit de bevolking en een roep om veranderingen. Mensen beginnen hun onvrede te uiten en bij elkaar te komen om zich te organiseren. Er is niet langer meer het volledige vertrouwen in de staat. Voornamelijk op arbeidsplekken (tijdens de pauzes) worden “verboden thema’s” bediscussieerd, inclusief de situatie in de fabriek en het land. Het ledenaantal van de BKDP groeit gestaag en men krijgt steeds meer bekendheid en legitimiteit onder de bevolking van Wit-Rusland. Dit komt onder andere doordat de BKDP zich niet profileert als een politieke organisatie maar zich puur bezig houdt met het verdedigen van (basis) belangen van werknemers. Door vast te houden aan deze lijnen is de BKDP in staat geweest haar ledental te laten groeien, een positie te creëren in speerpuntbedrijven in de economie (zoals in de kalimijnen en de grootste olieraffinaderij van het land) en gedeeltelijk buiten schot te blijven van het regime. De BKDP financiert haar eigen organisatie (kantoor en staf) van de contributiegelden van haar leden en behoudt hiermee onafhankelijkheid ten opzichte van externe donoren. Sinds 1997 voert TIE-Netherlands projecten uit ter ondersteuning van de onafhankelijke vakbeweging in Wit-Rusland. De focus ligt op het versterken van de organisatie- en mobilisatiekracht van de BKDP en haar lidbonden. Door middel van trainingen en cursussen voor vakbondsleden op verschillende niveaus wordt gestreefd naar versterking van de vaardigheden en kennis om hun belangen te verdedigen. Een uitgangspunt in de projecten van TIE-Netherlands is dat veranderingen in organisaties beginnen bij scholing en empowerment van de mensen die de basis van deze organisaties vormen: de arbeiders op de werkvloer. Een horizontale uitwisseling tussen kaderleden van verschillende landen is hiertoe één van de belangrijkste middelen. Onder invloed van het programma is de BKDP ook gaan werken aan het diversiteitbeleid. Het aantrekken van nieuwe jonge leden en het versterken van de kennis en vaardigheden en organisatie van al bestaande jonge leden is één van de belangrijkste doelen in BKDP strategie van 2008-2012. Daarnaast is er een samenwerking aangegaan met politieke jongerenorganisaties die de BKDP ondersteunen met het werven van nieuwe jonge leden en de vergroting van zichtbaarheid van de onafhankelijke vakbeweging onder sectoren en in bedrijven waar deze nog niet aanwezig is. Met ondersteuning van Nederlandse jongeren (en met financiering vanuit het PSO Youth Zone Programme) is in 2009 gewerkt aan empowerment van jongeren en versterking van een jongerenstructuur binnen de bonden van de BKDP. Op een internationaal zomerkamp hebben jonge vakbondsactivisten kennisgemaakt met nieuwe manieren van organising. Ze hebben ervaring uitgewisseld over thema’s als ‘jong leiderschap’, jongerenorganisaties binnen vakbonden, participatie en nieuwe methoden van organiseren met collega’s uit andere sectoren en regio’s en uit Nederland. Dit is extreem belangrijk in Wit-Rusland waar vakbonden vooral op bedrijfsniveau georganiseerd zijn en er weinig contact is met anderen. Na het zomerkamp hebben de jongeren op lokaal niveau trainingen en informatiebijeenkomsten georganiseerd wat heeft geleid tot een toename van jonge vakbondsleden, een actievere houding van jonge leden binnen de bonden en de oprichting van een officiële jongerencommissie in januari 2010. Met de officiële verkiezing van deze commissie is het jongerenwerk een officieel onderdeel geworden van de BKDP en zal zodanig worden meegenomen in planning en uitvoer door de lidbonden. Een uitdaging voor 2010 is om de participatie van de commissieleden in besluitvormingsprocessen van de bonden te realiseren en de legitimiteit van de commissieleden onder de (oudere) leiders te vergroten. Onder de Nederlandse deelnemers heeft de uitwisseling geleid tot een gegroeide interesse in de situatie van hun jonge collega’s over de grens. Zij zijn met een andere blik naar hun collega’s in andere landen gaan kijken en hun situatie en problemen beter gaan begrijpen. Ze zien hun collega’s niet langer als potentiële concurrenten op de wereldmarkt maar als bondgenoten in een strijd tegen grote bedrijven en de continu verplaatsende productie. Bovendien hebben ze een kritische visie ontwikkeld ten aanzien van hun eigen vakbond en het vermogen van de vakbond om adequaat om te gaan met recente problemen van een snelle economische regionalisering, de verplaatsing van productie en diensten naar lage lonenlanden en de onmogelijkheid om jonge, kwetsbare werknemers te organiseren.


Menno te Kolstee (Nederlandse deelnemer): “Wat ik heb geleerd van de BKDP jongeren? Met de heersende kaders daar is het voor jongeren moeilijk om ertussen te komen. Jongeren verwachten dat ze hetzelfde soort leider worden net als de ouderen/anderen. In Nederland claimen we meer positie en bewijzen zo ons eigen bestaansrecht. In Wit-Rusland zijn de hiërarchie en tradities sterker. Wij in Nederland hebben de faciliteiten en het geld maar er is teveel geïnstitutionaliseerd zodat er weinig ruimte is voor inbreng van kaderleden. In Wit-Rusland is het andersom; men wordt van bovenaf tegengewerkt en kan daardoor niet veel.” Edwin Atema (Nederlandse deelnemer): “Wat mijn ideeën zijn voor internationale samenwerking? Ik wil de solidariteit tussen werknemers uit verschillende landen maar dezelfde bedrijven vergroten. In Nederland moeten we hiervoor steun krijgen van werknemers, cases uitdiepen en praktische resultaten laten zien. Hiervoor moeten we veel presentaties geven en materiaal met elkaar delen zoals filmpjes over stakingsacties in de schoonmaak en via youtube.”

Nederlandse kaderleden actief in Wit-Rusland Ton Kitzen en Wim Dekkers hebben op hun werk bij DSM Limburg een ruime ervaring opgedaan met veiligheid en gezondheid op de werkplek. Sinds 2009 geven zij seminars aan kaderleden in Wit-Rusland om deze ervaring door te geven en de vakbond te versterken. In mei 2009 startten Ton Kitzen en Wim Dekkers het project “Train the Trainer” in Wit-Rusland. Het doel van dit project is om leden van de BKDP te leren meer structuur aan te brengen in hun organisatie of bedrijf op het gebied van arbeidsveiligheid en gezondheid. Ton en Wim: “Het bijbrengen van kennis en structuur op dit gebied is belangrijk bij het werven en opleiden van nieuwe kaderleden binnen hun organisatie en goed voor de vakbond.” Het project wordt gefinancierd uit het Solidariteitsfonds van FNV Bondgenoten. Gebrek aan kennis Ton en Wim merkten bij hun bezoeken aan Wit-Rusland dat er weinig structuur is op het vlak van veiligheid en gezondheid op de werkvloer (VG&W). Ton en Wim: “Er is een groot gebrek aan kennis over VG&W, bij zowel de werknemers als ook bij de werkgever. Er is geen theoretische kennis over arbeidsomstandigheden. Ook de experts hebben weinig kennis en praktijkervaring. Wij wilden mensen hier bewust van maken, ze confronteren met hun tekort aan kennis.” “Aanvankelijk was er wat weerstand, men geloofde niet zomaar dat wat wij vertelden relevant was in de Wit-Russische situatie. Door veel voorbeelden te geven en de problemen persoonlijk te maken verdween die weerstand langzamerhand. We zeiden bijvoorbeeld ‘wat vinden jouw familieleden ervan als je ze vertelt dat je waarschijnlijk vroeg dood zult gaan door de arbeidsomstandigheden op je werkplek?’. Zij moesten hun hele manier van denken omzetten.” Volgens Ton en Wim wordt de wetgeving omtrent arbeidsomstandigheden in Wit-Rusland niet nageleefd omdat werknemers het niet snappen en werkgevers er op deze manier gemakkelijk onderuit komen. Ton en Wim: “Het kunstje is om de wetgeving ‘bereikbaar’ te maken voor mensen. Wij hebben geprobeerd om vanuit onze ervaring, waar wij in 30 jaar tegenaan zijn gelopen, informatie te geven die klopt, die aansluit bij de nieuwste inzichten, maar voor iedereen te volgen is. Je moet de regels vertalen en mensen goed informeren. “ Organisatie opzetten Ton en Wim willen in Wit-Rusland niet alleen kennis over VG&W bieden maar ook helpen een organisatie op te zetten: “Kennis is nodig om iets te veranderen. Maar om kennis te vergaren is het nodig om structureel te werken en een organisatie neer te zetten. Om de arbeidsomstandigheden te verbeteren is ‘organising’ nodig. Je moet samen een aantal problemen selecteren die mensen aanspreken en die realiseerbaar zijn. Dan kun je met z’n allen aan hetzelfde touw gaan trekken.” Ton en Wim hebben in het afgelopen jaar drie seminars gegeven. Met behulp van 12 modules hebben ze geprobeerd om de abstracte en ingewikkelde kennis begrijpelijk en concreet te maken. “Dat sluit aan bij het “train the trainer” principe: je wilt dat mensen de kennis weer aan hun collega’s doorgeven.” De deelnemers waren een groep van 20 mensen, met een vaste kern van ca 6 mensen. De mensen die meededen zijn gemotiveerd en van relatief hoog niveau. Ook zetten zij een checklist op en


maakten een handleiding voor risicoanalyse. Aan de checklist zit een oplossingsmodel vast. Een ander seminar ging vooral over gezondheid. Ton en Wim: “op verzoek van de deelnemers zijn wij vooral ingegaan op ‘heat stress’ en ‘cold stress’.” Met behulp van rollenspellen hebben ze gewerkt aan het opzetten van een ARBO commissie en over de kernpunten van onderhandelen. Ton en Wim: “Wij proberen mensen opstandig te maken, en we bouwen een structuur op om die frustratie kwijt te kunnen.” Belangrijk is dat de Wit-Russen zelf de inhoud van de cursus in de hand houden: “Tijdens de seminars hebben we voortdurend teruggekoppeld en zo de cursus voortgebouwd. Het is belangrijk om steeds de verantwoordelijkheid terug te geven aan de Wit-Russen.” Vooruitgang Ton en Wim zien al vooruitgang dankzij hun seminars. “Ondertussen zijn er in enkele bedrijven in Wit-Rusland ARBO commissies opgezet. Men beseft nu dat ze voor zichzelf op moeten komen om de situatie te veranderen.” Maar ze gaan door met hun seminars. “Er zouden ARBO commissies moeten komen per bedrijf, regionaal en landelijk. Deze moeten een beleid, doelstelling en protocol hebben. Ons idee is nu om door te werken met de groep die al getraind is en hiermee regionale ARBO commissies op te richten. Zij kunnen alle informatie weer aan anderen doorgeven. Wij kunnen ze begeleiden en samen met hun de regionale trainingen ontwikkelen.” Ton en Wim hebben een website opgezet waarop zij verslag doen van hun activiteiten in Wit-Rusland. Hier zijn verslagen te vinden van elk seminar: www.train-the-trainer.nl. Ook zijn zij bezig met het schrijven van een handboek waarin alle bruikbare informatie uit hun cursus terug te vinden is. Dat handboek kan uiteindelijk gebruikt worden door de ARBO commissies. “Dat is belangrijk voor de continuïteit.”

Gender en vrouwelijk leiderschap in Marokko Binnen dit programma organiseerde TIE-Netherlands samen met het Mexicaanse Red de Mujeres Sindicalistas (RMS) workshosp in Marokko over gender, gezondheid op het werk en vrouwelijk leiderschap. Zo’n 30 arbeidsters uit verschillende sectoren maar allen werkzaam in vrijhandelszones namen deel. Zij waren grotendeels laag opgeleid en het bespreken van het thema was nieuw voor hen. Sinds enkele jaren is er in Marokko sprake van een groei van vrijhandelszones, vooral in kustgebieden. De Marokkaanse regering probeert een zo gunstig mogelijk klimaat te creëren voor buitenlandse bedrijven, waardoor controle op arbeidsomstandigheden in de vrijhandelszones gering is. Door de economische crisis vinden veel bedrijfssluitingen plaats en door de onzekerheid zijn arbeidsters angstig om nog op te komen voor hun rechten. In mei 2007 startte TIE-Netherlands een samenwerking met Atawassul, een associatie die in 2001 is opgericht door een aantal ex-vakbondsleden (voornamelijk vrouwen) en intellectuelen die wilden bijdragen aan de versterking van de zelforganisatie van werknemers in Tanger. Op verzoek van Atawassul is er een capaciteitsopbouw programma ontwikkeld in samenwerking met TIE-Netherlands ter versterking van de organisatie en de ondersteuning van de scholingsmethodologie. Het doel van de scholing is de empowerment van de arbeidsters zodat ze hun eigen rechten leren kennen en steeds beter voor hun rechten kunnen opkomen. In het kader van dit programma vonden tussen augustus 2009 en september 2010 workshops plaats over gender, gezondheid op het werk en vrouwelijk leiderschap. In de workshops over gezondheid op de werkvloer met een gender benadering bespreken de vrouwen het belang van goede arbeidsomstandigheden voor vrouwen. Die omstandigheden gaan verder dan salarisonderhandelingen en hebben te maken met specifieke situaties waar vrouwen mee te maken hebben, zoals het gebruik van chemicaliën tijdens de zwangerschap of seksuele intimidatie op de werkvloer. Bij traditionele vakbonden komen deze thema’s vrijwel niet aan de orde. Het belangrijkste doel was om vrouwen de relatie te laten leggen tussen hun werk en hun lichamelijke gezondheid, zodat ze met die basis eisen kunnen stellen aan hun werkgever. Met gebruik van interactieve oefeningen en visuele middelen gingen de deelneemsters in op vragen als ‘wat doe ik op het werk?’, ‘hoe doe ik dit?’, en ‘welke delen van mijn lichaam belast ik hiermee?’. Extra aandacht ging naar de specifieke kenmerken van vrouwen in relatie tot hun lichamelijke gezondheid.


Ook is aandacht voor vrouwelijk leiderschap. Hoewel het merendeel van de arbeiders in de sectoren vrouw is, zijn de woordvoerders vrijwel allemaal mannen. Een centrale vraag in de workshop was dan ook hoe vrouwelijke collega’s elkaar bewust kunnen maken van het collectieve belang om de arbeids- en leefomstandigheden te verbeteren in een samenleving waar de stem van de vrouw niet gehoord wordt. Zo leerden de vrouwen over verschillende typen leiders: van autoritair tot paternalistisch en democratisch. In een rollenspel beelden de vrouwen in groepjes de types uit, waarna ze bediscussieerden wie in hun ogen een goede leidster is.

Alle projecten en activiteiten in 2009 op een rij Opbouw van onafhankelijke vakbonden in Rusland FNV (NL005061) Aanvang: 01-04-2008 Einde: 28-02-2009 Verlengd tot: 31-06-2009 NCDO: 218415M Aanvang: 01-09-2008 Einde: 31-05-2009

In Rusland voert TIE-Netherlands sinds april 2008 een scholingsproject uit samen met TIE-Moscow. Het project bestaat uit trainingsseminars ter versterking van een nieuw netwerk van onafhankelijke bonden, die zich verenigd hebben in de Interregionale Federatie van Onafhankelijke vakbonden van Automobielarbeiders (MPRA). De belangrijkste lidbond van deze organisatie is de onafhankelijke vakbond van Fordarbeiders in Sint Petersburg. Een aantal kadergroepen, die actief deelnemen aan het project, leveren vanuit hun bedrijf ook een financiële bijdrage aan het project (Corus, DSM, Nemef). TIE-Netherlands bereidt hen voor en coördineert hun deelname aan het project. Daarnaast heeft TIE-Netherlands de algemene coördinatie van het project. De activisten van de Fordvakbond hebben in de afgelopen jaren een stevige vakbond opgebouwd die in heel Rusland als voorbeeld geldt van hoe werknemers zelf een democratische vakbond kunnen opbouwen. De kaderleden van de nieuwe vakbond hebben aangegeven dat zij veel behoefte hebben aan scholing, om in de toekomst doelbewuster en effectiever hun vakbond op te bouwen en ook om op een goede manier steun te kunnen bieden aan de leden van andere nieuwe vakbonden. Naar het voorbeeld van de Fordvakbond nemen in veel bedrijven in Rusland de werknemers het initiatief tot het oprichten van een onafhankelijke en democratische vakbond. Veel arbeiders hebben hun buik vol van de logge en bureaucratische officiële vakbonden, zij willen een vakbond die van henzelf is en die echt voor hun belangen opkomt. Het gaat hier meestal om jonge en onervaren werknemers, die in veel gevallen in hun enthousiasme onvoldoende rekening houden met de reactie van het management. Veel nieuwe vakbonden zijn inmiddels al kapot gemaakt, doordat de leiders zijn ontslagen en de leden geïntimideerd. De strategie van het TIE-project is er dan ook op gericht om de nieuwe en onervaren activisten een minimum aan scholing te bieden over de Russische arbeidswetgeving en de rechten die zij hebben als werknemers en als vakbond. Daarnaast krijgen zij adviezen over hoe het beste te handelen opdat hun jonge vakbond niet wordt vernietigd voordat zij sterk genoeg is om de aanval van het management te weerstaan. De scholingen worden meestal gegeven door TIE-Moscow en door de Fordvakbond. Naast basis- en kadertraining ondersteunt TIE ook een aantal uitwisselingen tussen Russische werknemers bij multinationals en hun collega’s in andere landen. Als gevolg van deze uitwisselingen ontvangen de Russische vakbondsleden meer steun van hun buitenlandse collega’s in geval van conflicten met het management en wordt hun positie in het bedrijf versterkt. Een voorbeeld hiervan zijn de werknemers bij de Volkswagenfabriek in Kaluga, die inmiddels een samenwerking hebben opgebouwd met hun collega’s in Brazilië, Duitsland en Spanje. Hoewel VW een eigen bedrijfsbond heeft opgericht om de positie van de

Opbouw van onafhankelijke vakbonden in Rusland (2e jaar) FNV (NL005091) Aanvang: 01-07-2009 Einde: 30-06-2010 NCDO: Matra/KPA (218928Z) Aanvang: 01-06-2009 Einde: 01-07-2010


democratische vakbond te ondermijnen, heeft de jonge onafhankelijke vakbond zich tijdens het eerste arbeidsconflict in juni 2009, mede dankzij de buitenlandse steun, goed kunnen handhaven en haar positie kunnen versterken.

Kadertraining en gender project Wit-Rusland FNV (NL005081) Aanvang: 01-05-2008 Einde: 31-05-2009

Sinds 2005 werkt TIE-Netherlands samen met de BKDP aan het verwezenlijken van hun doel, het versterken van de organisatie- en mobilisatie kracht van de BKDP en haar lidbonden. De laatste jaren zijn er verschillende resultaten bereikt die blijk geven van een versterking van de interne organisatie en externe slagkracht van de BKDP. •Kaderleden uit de basis van vakbonden zijn beter in staat hun belangen naar voren te brengen in het overleg met de bedrijfsleiding en met de besluitvormers van de eigen vakbond; •Er is een toename van het aantal bedrijven waar Cao’s worden afgesloten door de lidbonden van de BKDP. •Naar aanleiding van strategieseminars is de BKDP begonnen met een herstructurering van de organisatie waarbij ze streven naar sectorbonden die op sectoraal niveau Cao’s kunnen afsluiten en onderdeel kunnen worden van internationale sectorale netwerken zoals de Internationale Metaal Bond. •Verder is er een duidelijke toename van bewustwording onder de leden van de BKDP. Zij zijn de corruptie van lokale vakbondsleiders aan de kaak gaan stellen en staan kritischer tegenover het beleid binnen de lidbonden. •De diversiteit van de leden is toegenomen: sinds 2006 is er een officieel vrouwennetwerk opgericht die op nationaal, regionaal en lokaal niveau de belangen van vrouwen behartigt in CAO commissies en die probeert vrouwelijke leden te scholen en aan te trekken. Ook is er een bond opgericht voor en door zelfstandig ondernemers en is er een start gemaakt van de institutionalisering van jongerenbeleid en jongerennetwerk. •Ook is er meer aandacht voor een structuur waarin leren en educatie van de leden voorop staat. Er is een educatie commissie opgericht en een nationaal comité van trainers. Zij zijn verantwoordelijk voor de duurzaamheid van training binnen de BKDP en wisselen trainingsmethodieken en ervaringen uit.

Kadertraining en gender project Wit-Rusland (2e jaar) FNV (NL005101) Aanvang: 01-06-2009 Einde: 31-05-2010 FNV (NL005102) Aanvang: 01-10-2009 Einde: 30-09-2010

Documentaire Garnalenpelsters in Marokko Oxfam/Novib LKP-505845-C0308047 Aanvang: 01-11-2008 Einde: 31-10-2009

Het project bestaat uit het maken van een documentaire waarin een aantal garnalenpelsters gevolgd wordt in hun dagelijks leven. De film toont hun strijd op het vlak van basale eisen als vervoer naar het werk, het recht om beschermende kleding te dragen etc. In de toelichting wordt duidelijk welk belang zij hebben bij contact met Nederlandse collega’s en bij gezamenlijke strategieën. - Ondersteuning bij de strijd voor verbetering van arbeidsvoorwaarden. - Concreet maken hoe de Nederlandse garnalenbedrijven in Marokko functioneren. - Nederlandse vakbondsleden erop wijzen dat er soms misstanden bestaan bij Nederlandse bedrijven in het buitenland. Door de link te leggen tussen hun werk en de situatie van hun collega’s ‘over de grens’ worden de Nederlandse werknemers op hun verantwoordelijkheid gewezen om deze misstanden aan de orde te stellen in het eigen bedrijf. - Het meer zichtbaar maken hoe informatie-uitwisseling en internationaal vakbondswerk kunnen bijdragen aan het verbeteren van de werken leefomstandigheden van hun collega’s elders. Tot nu toe is de film vertoont in Marokko aan de garnalenpelsters en hun organisaties, en in Nederland aan een besloten groep vakbondsleden/-


bestuurders en andere betrokkenen. Momenteel is men bezig een strategisch plan te ontwikkelen voor het vervolg.

Programma Latijns-Amerika PSO (S2006.0018) Aanvang: 01-10-2006 Einde: 31-12-2010

Dit regionale programma is het vervolg van het PLA programma 2002-2006 en richt zich op versterking van vakbeweging en arbeidersorganisaties in Brazilië, Argentinië, Chili, Uruguay en Mexico door middel van organisatie van scholingscursussen, seminars en onderlinge uitwisselingen tussen vakbondskaderleden uit verschillende sectoren en bedrijven. Belangrijke thema’s zijn vakbondsdemocratie, wijzigingen in de arbeidswetgeving, globalisering en de positie van werknemers in vrijhandelszones. Het project wordt uitgevoerd door vijf lokale partnerorganisaties (RMS Mexico, CJM Mexico, TIE-Brasil, TIE-Chile en TEL Argentinië).

In alle betrokken landen is sprake van onderdrukking van democratische en onafhankelijke vakbonden, terwijl een aanzienlijk deel van de vakbonden corrupt is of onder controle staat van de staat en de werkgevers. Veel vakbonden bestaan slechts als instituut maar beschikken niet over een eigen organisatie in bedrijven en instellingen. Er bestaat een groot tekort aan scholing en advies voor kaderleden en activisten op bedrijfsniveau en aan uitwisseling van ervaringen en ideeën met collega’s uit andere bedrijven, zowel uit eigen land als uit andere landen. Vanwege de gemeenschappelijke historie en taal is de onderlinge uitwisseling van ervaringen tussen de verschillende Latijns-Amerikaanse landen van groot belang. Het project gaat uit van de filosofie dat democratische hervorming van de vakbeweging in Latijns Amerika alleen mogelijk is van onderop. Verandering zal alleen tot stand komen onder druk van de gewone leden en activisten in de bedrijven. Zij ondervinden dagelijks aan den lijve dat de vakbeweging tekort schiet, zwak is en niet voor hun belangen opkomt. Het project richt zich daarom op kaderleden en activisten van lokale vakbonden en basisorganisaties (in de Mexicaanse vrijhandelszones, de z.g. “maquiladoras” zijn geen democratische vakbonden toegestaan, daarom organiseren arbeiders zich in basisorganisaties en in zogenaamde “coaliciones”).

Alle activiteiten die gerealiseerd worden in het kader van het programma vallen onder één van de volgende thema’s: precaire arbeid, de ontwikkeling van regionale netwerken, gezondheid en veiligheid op de werkvloer, en collectieve productie van kennis.

Capaciteitsopbouw van onafhankelijke vakbonden in Turkije; activiteiten 1,2,3 PSO (P2009.0026) Aanvang: 12-03-2009 Einde: 30-04-2009

Doel van dit project is het versterken van vaardigheden en kennis van leden en leiding van de vakbonden om meer werknemers te kunnen organiseren. Een tweede doel is het vergroten van de steun voor deze democratische organisaties. De activiteiten zijn onderdeel van een breder project (te beginnen in mei 2009) ter versterking van de organising capaciteiten van vakbondsactivisten van de drie partnerorganisaties. Dit waren de eerst drie kleinschalige activiteiten die TIE met partners in Turkije heeft uitgevoerd. De methode past beter in de manier van werken van de vakbonden die zich met metaalarbeiders bezig houden (Birlesik-Metal-Ish en Limpter-Ish). Zij maken al op verschillende manieren ad-hoc gebruik van productiemapping als methode van organising van werknemers. Wat ontbrak bij hen was een strategische toepassing van deze methode en systematisch verzamelen van data (iets waar productiemapping met de verschillende fasen zich goed voor leent). Bedoeling is dat de seminars in het jaar 2010 en 2011 opvolging krijgen


in een uitgebreider programma.

Capaciteitsopbouw van onafhankelijke vakbonden in Turkije; activiteit 4 PSO (P2009-0059) Aanvang: 01-06-2009 Einde: 31-12-2009

Dit project is een vervolg van Turkije 123 en betreft activiteit 4. Deze activiteit omvatte: drie trainingsseminars over “production mapping” als instrument voor het organiseren van werknemers op de werkplek". De doelgroep van de seminars was een duidelijk gedefinieerde groep: jonge leden, grotendeels behorend tot de twee metaalbonden Birlesik-Ish en Limpter-Ish, daarnaast werkend voor dezelfde bedrijven. Hierdoor was de discussie gericht en specifiek. Er zijn concrete plannen gemaakt; onder andere om de productie in kaart te brengen nu de bedrijven de crisis gebruiken als 'excuus' om mensen te ontslaan. Naast concrete plannen om de productiemapping in de praktijk te gebruiken had de training voor de jongeren een toegevoegde waarde omdat ze aan de hand van de mapping de problemen voor jonge werknemers (die vaak werken onder flexibel contract en kwetsbaar zijn voor ontslag) in kaart te brengen. De internationale bijdrage uit Chili en Argentinië (door jonge mensen werkend bij bedrijven die naar sluiting zijn overgenomen door de werknemers zelf) was een aanleiding om 'out-of-the-box' te denken. De bijdrage van TIE-Netherlands aan de Young Workers Conference door trainingen in productie mapping was een eerste activiteit die in samenwerking met TAREM. Duurzaamheid is na een eerste training moeilijk te meten. Wel heeft de activiteit een breder vervolg gekregen in 2010 met een uitgebreider jongerenprogramma waarin specifiek aandacht besteed wordt aan mapping in relatie tot problematiek die jonge werknemers en vakbondsleden aangaat.

Uitwisseling tussen Maquila werkneemsters in Centraal Amerika PSO: (P2009.0050) Aanvang: 15-05-2009 Einde: 31-12-2009

Dit project is ontstaan als vervolg op een meeting met maquila activisten in Midden-Amerika in 2008 (CODEMUH uit Honduras, Mesa Sindical de Trabajadoras de la Maquila de El Salvador, en CEADEL uit Guatemala). Deze organisaties houden zich evenals RMS, vanuit een genderperspectief bezig het recht op gezondheid en scholing voor werknemers. Algemene doelstelling van het project is een ervaringsuitwisseling tussen werknemers in de maquila-Mexico en Midden-Amerika en het ontwikkelen van een gezamenlijke strategie. Activiteiten bestonden uit: - een forum en workshop met als thema: gezondheid op het werk - een uitwisseling en workshop tussen werknemers Mexico en Guatemala Maquila werknemers. Deze activiteiten zijn uitgevoerd. In 2010 is een nieuw project als vervolg hierop gestart.

Uitwisseling in de Cacaosector PSO (P2009-0090) Aanvang: 01-10-2009 Einde: 31-12-2009 FNV Mondiaal (NL012701)

Het project is een vervolg op de eerste uitwisseling in oktober 2008, waarin drie Nederlandse kaderleden van Cargill, ADM en Dutch Cocoa op werkbezoek zijn geweest naar Ilheus, Bahia, in Brazilië. Deze drie bedrijven vertegenwoordigen de gehele Nederlandse cacaoverwerkende sector. Kernactiviteit van dit project was het follow-up werkbezoek van Braziliaanse vakbondsactivisten uit de 4 cacao verwerkende bedrijven: ADM-Brasil, Cargill, Delfi en Barry Callebaut (de hele Braziliaanse cacaoverwerkende sector). Het project bestond uit de volgende activiteiten: 1. Voorbereidende seminars in Nederland en Brazilië 2. Seminar in Nederland (2 dagen in oktober) 3. Werkbezoek van Brazilianen aan Nederlandse cacaobedrijven


Het algemene doel van het project is om door middel van uitwisseling van ervaringen en informatie van werknemers in dezelfde sector te komen tot een effectieve strategie als antwoord op het huidige beleid van de multinationale bedrijven in de sector. Daarnaast draagt het bezoek bij aan versterking van de positie van de vakbond op de werkvloer, zowel in Brazilië als in Nederland. In 2010 is een vervolgproject gepland.

Training van vrouwelijke leider in Azië PSO (P2009-0114) Aanvang: 01-10-2009 Einde: 31-12-2009

Het project was een vervolg op en uitbreiding van het project over het trainen van vrouwelijk leiderschap in 2008 en bevatte 4 verschillende activiteiten: 1) trainingen m.b.t. vrouwelijk leiderschap in vakbonden d.m.v. speciale cursussen en gezamenlijke acties in China, India, Filippijnen en Thailand 2) regionale vergadering met vrouwelijke leiders van de bovengenoemde landen, alsmede uit Bangladesh, Cambodja, Indonesië, Nieuw-Zeeland en Sri Lanka, waar een inleiding in productie mapping gegeven werd. 3) Expert vergadering: uitwisseling van ideeën en materialen binnen TIE net werk, coördinatie van gezamenlijke project. 4) Uitwisseling met maquila werknemers uit Mexico tijdens de Workers Summit van CAW in Bangkok over hun ervaringen met productie mapping en organising. In 2010 worden de trainingen m.b.t. vrouwelijk leiderschap in vakbonden voortgezet. Training in productie mapping is daar vaak een onderdeel van. Het project (en de voorganger in 2008) hebben geleid tot een versterking van de contacten in Azie en een verdere samenwerking met soms nieuwe partners. Dit alles wordt in 2010 voortgezet en verder uitgebreid.

Capaciteitsopbouw van werknemersorganisaties in Marokko I PSO (P2009-0041) Aanvang: 15-10-2009 Einde: 31-12-2009

Het project kwam voort uit een uitwisseling (17-21 mei 2007) tussen werkneemsters van multinationals uit de vrijhandelszones in Mexico en arbeidsters werkzaam in de automobiel-, textiel en de garnalensector in Tanger, Marokko. Het bouwt voort op de activiteiten die in 2008 ontwikkeld zijn en heeft tot doel betere werken leefomstandigheden te realiseren voor deze (voornamelijk) vrouwen werkzaam in vrijhandelszones in Tanger, Larache en Tetouan. Dit doel wordt nagestreefd door enerzijds te investeren in de institutionele versterking van Asociación Atawassul. Anderzijds vindt er een directe capaciteitsversterking plaats van de doelgroep van de organisatie (arbeidsters werkzaam in de kledingsector en de garnalensector in de vrijhandelszones). De concrete projectdoelen waren: - Institutionele versterking van de organisatie Atawassul tot een duurzame organisatie - Individuele empowerment van werkneemsters uit de textiel en garnalen sector in Tanger, Marokko (leden van Atawassul) - Collectieve empowerment (versterking van de organisatie op de werkplek) van werkneemsters uit de textiel en garnalen sector in Tanger, Marokko (de leden van Atawassul). Deze doelen zijn nagestreefd door middel van trainingen en uitwisselingen.

Capaciteitsopbouw van werknemersorganisaties in Marokko II PSO (P2009-0162) Aanvang: 16-11-2009 Einde: 31-12-2009

Jongeren PSO (P2009-0053) Aanvang: 01-06-2009 Einde: 31-12-2009

In het kader van het PSO Youth Zone Program heeft TIE-Netherlands samen met de BKDP een project opgezet over capaciteitsopbouw van het jongerennetwerk binnen de onafhankelijke vakbeweging in Wit-Rusland, met als kernactiviteit een uitwisseling tussen jongeren van FNV en de BKDP.


Vanuit jongeren van de BKDP is een verzoek gekomen richting hun Nederlandse collega’s (jonge Nederlandse kaderleden) om hen te ondersteunen in hun capaciteitsopbouw. Ervaringen vanuit Nederland met het organiseren van jongeren, het opbouwen van een jongerensectie binnen FNV, institutionele hervormingen maar ook bredere ervaringen in het gebruik van media, methodes van organising en activering, leiderschap en didactische methoden kunnen tot vernieuwende inzichten leiden. Uitwisselingen helpen de jongeren in Wit-Rusland om buiten hun eigen referentiekaders te denken en tot vernieuwende ideeën te komen. Bovendien werkt uitwisseling tweeledig. Het leidt ook tot een nieuwe blik bij Nederlandse jongeren. Zij krijgen meer begrip voor de problemen van jonge werknemers in Wit-Rusland en zijn in staat deze problemen te verbinden met de realiteit van hun eigen arbeidssituatie. Ook doen de Nederlandse jongeren nieuwe kennis en vaardigheden op die ze kunnen gebruiken in hun eigen vakbondswerk. Het project omvatte 3 activiteiten: 1 - Uitwisseling tussen jonge kaderleden van FNV en FNV Bondgenoten en jonge kaderleden van de BKDP in de vorm van een zomerkamp, 2 - Disseminatie van opgedane kennis en ervaringen in lokale lidbonden van de BKDP, 3 – Een strategie- en beleidsconferentie met inbreng van Nederlandse jongeren. Het programma speelde in op het feit dat het jonge vakbondsleden vaak ontbreekt aan middelen en de mogelijkheid om afstand te nemen van de dagelijkse vakbondspraktijk en strategisch na te denken over specifieke uitdagingen voor jonge vakbondsleden en werknemers. Ook bood het jongeren van verschillende vakbonden in Wit-Rusland (die vooral op bedrijfsniveau georganiseerd zijn) een plek om bij elkaar te komen en ervaringen uit te wisselen. De structuur van het jongerenprogramma 2009 is erg succesvol geweest. De internationale uitwisseling in de vorm van een zomerkamp heeft bijgedragen aan de capaciteitsversterking van de jongerenorganisatie binnen de BKDP en de nationale follow-up seminars zorgden voor verduurzaming van geleerde lessen. Het jongerenprogramma 2009 kende een voortzetting in een uitgebreider jongerenprogramma 2010 waaraan jongeren uit vier landen (Turkije, Brazilië, Wit-Rusland en Nederland) hebben deelgenomen. Discussies die in 2009 hadden plaatsgevonden tussen de jongeren van Nederland en Wit-Rusland (met als een van de belangrijkste vragen: hoe ga je om met de balans tussen ‘belangen van werknemers in het algemeen’ en de ‘specifieke belangen van jongeren hierbinnen’?) hebben verdieping gekregen in het programma 2010.

Kwaliteitsverbetering binnen het TIE-netwerk PSO (K2009.0007) Aanvang: 01-01-2009 Einde: 31-12-2009

Sinds de oprichting van het TIE-netwerk eind jaren ’70 hebben zich veel veranderingen voorgedaan in de structuur. Waar het TIE-netwerk tot 1990 een centrale coördinatie had in Nederland ging men hierna over tot een decentralisering van het netwerk en werden er centra opgericht in onder andere Azië, Brazilië, Rusland en Chili. In 2002 werd vastgesteld dat alle leden van het TIE-netwerk volledig autonoom zijn in hun beleid en beslissingen, en dat zij vrij zijn om met elkaar samen te werken in het kader van gezamenlijke projecten of activiteiten. Sindsdien raakten ook andere groepen (die niet de naam TIE dragen) steeds meer verbonden met het TIE-netwerk. Zo zijn organisaties zoals TEL, RMS en CJM steeds meer betrokken geraakt bij het werk van het TIE-netwerk binnen en buiten Latijns Amerika. De projecten die vanuit TIE-centra zijn geïnitieerd, behelzen inmiddels ook nieuwe landen zoals Marokko en


Turkije; wat voor rol kunnen partnerorganisaties in deze landen spelen binnen het TIE-netwerk en welke positie nemen zij in? Daarom bestond er bij de TIE partners een grote behoefte om de aard en structuur van het netwerk en de verwachtingen van de afzonderlijke TIE partners opnieuw te evalueren. In een tweedaagse bijeenkomst zijn de partners tot concrete afspraken over de aard en strategie van het TIE netwerk gekomen, m.b.t. inhoudelijke en institutionele capaciteitsopbouw en de interne verhoudingen.

Leer-Werk-Traject PSO Aanvang: 01-10-2007 Einde: 31-12-2010

Het LWT (LeerWerkTraject) is een overeenkomst tussen TIE-Netherlands en PSO waarbinnen TIE-Netherlands als lidorganisatie (samen met partners en PSO) werkt aan aanscherping en het meetbaar maken van het proces van capaciteitsopbouw zoals dat plaatsvindt binnen de projecten en programma’s van het TIE netwerk (het PLA in het bijzonder). Binnen het LWT wordt gewerkt aan de beantwoording van de volgende leervragen:

- Hoe bepaal je en meet je de specifieke vorm van capaciteitsopbouw die in het PLA wordt toegepast?

- Hoe waarborg je de strategische duurzaamheid binnen de vorm van capaciteitsopbouw die het PLA netwerk/PLA partners hanteert?

Ook wordt de rol van TIE-Netherlands en partnerorganisaties in capaciteitsopbouw door de doelgroep (werknemers en werknemersorganisaties/ vakbonden) geëvalueerd.

Gedurende een aantal jaar heeft TIE-Netherlands de projecten ExChains en Senegal ondersteund. De wijziging in strategie en werkwijze heeft echter geleid tot keuzes betreffende de gewenste uitvoer van projecten. Omdat TIE-Netherlands relatief veel minder bij de uitvoering van dit project betrokken was, is in 2007 besloten tot geleidelijke afbouw. 2009 was het laatste jaar van deze afbouw. ExChains PSO (P2009-0051) Aanvang: 15-05-2009 Einde: 31-12-2009

Het project bestond uit twee activiteiten: 1 - een reeks basis- en gevorderdentrainingen voor vakbondsactivisten over items die relevant zijn voor de werkvloer en voor het organiseren van activisten en activistisch leiderschap. 2 - een reeks uitwisselingen en opleidingsseminars voor vakbondsactivisten gericht op de gevolgen van de nieuwe arbeidswetgeving (inclusief nieuwe structuur van het minimumloon), voor werknemers in de kleding industrie van Bangladesh en hoe deze geïmplementeerd kan worden. De activiteiten zijn alle uitgevoerd. De internationale activiteiten hebben een nieuwe financiële bron gevonden.

Senegal PSO (P2009-0052) Aanvang: 15-05-2009 Einde: 31-12-2009

Het project bestond uit één activiteit, waarmee de ondersteuning vanuit TIE in de huidige vorm afgesloten werd. Er is een seminar georganiseerd door de Vrouwencommissie, dat ging over gezondheid op de werkplek. Hieraan werd deelgenomen door een aantal vrouwelijke vakbondskaderleden als onderdeel van een trainingscyclus betreffende "leven - werk - gezondheid - waardigheid". De Vrouwencommissie is nu ook een stabiele instelling geworden, waar vakbondsvrouwen elkaar kunnen ontmoeten om te discussiëren, ervaringen uit te wisselen en verdere acties te plannen. Ook dit laatste Senegal project, de training over gezondheid, heeft hier aan bijgedragen. Het netwerk is verstevigd en de commissie wordt nu aanvaard als een onafhankelijke commissie, waardoor zij steeds beter bestand lijkt tegen de tijd.


Training Vervolgdag 28 mei 2009, cursus Productie Mapping als instrument voor internationaal vakbondswerk (FNV Bondgenoten)

Begeleiding WIS-Metaal van FNV Bondgenoten (voormalige werkgroep Oost-Europa). Jaarlijkse activiteit.

Evaluatie Externe evaluatie CAW, Bangkok, Thailand

Website www.tie-netherlands.nl

In 2009 is de website vernieuwd, zodat deze beter gebruikt kan worden voor de verschillende projecten. Nieuwe items zijn onder andere interactief gebruik mogelijk, uitgebreid fotoarchief, wisselende voorpagina met nieuws, actieoproepen en informatie over lopende projecten.

4 Interne organisatie TIE-Netherlands is een kleine organisatie, stichtingsvorm, die bestaat uit een bestuur en drie parttime medewerkers. Daarnaast werkt TIE-Netherlands nauw samen met Stichting Link. Het bestuur bestond in 2009 uit de volgende personen: Hans van Heijningen (secretaris) – vanaf 18 mei 2004 Lieuwe de Vries (penningmeester) – vanaf 1 januari 1999 Bob van der Winden (algemeen bestuurslid) – vanaf 17 april 2008 Bij TIE-Netherlands werken de volgende medewerkers: Hanka Heumakers (coördinator), Jan Cartier en Franny Parren (projectmedewerkers).

5 Financieel jaarverslag De positieve balans die de jaarrekening van 2008 liet zien, is in 2009 veranderd in een negatieve. De netto inkomsten daalden ruim 8%. Deze daling is voor een belangrijk deel toe te schrijven aan het feit dat de grotere projecten uit 2008 (zoals het onderzoek naar migranten voor FNV Bondgenoten) door een aantal kleinere projecten is vervangen. Ook de uitgaven stegen, maar slechts beperkt en voornamelijk door toename van de personele kosten, met ruim 1,5%. De voor 2009 voorgenomen verlaging van de organisatiekosten is ten dele gerealiseerd. De totale kosten zijn verlaagd met bijna 2% maar dat had meer mogen zijn. Voor 2010 zullen opnieuw extra inkomsten gevonden moeten worden, zeker gezien het verslechterende economisch klimaat, met alle consequenties daarvan voor ontwikkelingssamenwerking. Het jaarverslag 2009 is door accountantskantoor Countus gecontroleerd en voorzien van een goedkeurende verklaring, die achter in het jaarverslag is opgenomen. Voor het jaar 2010 verwacht TIE-Netherlands weer een positief resultaat. Amsterdam, november 2010 Het bestuur

BALANS 31 december 2009

2009 2008EUR EUR

ACTIVA

VorderingenDonororganisaties 155.459 345.386 Partnerorganisatie 26.340 61.567 Overige vorderingen 17.742 7.196

199.541 414.149

CashPostbank 330.008 70.014

330.008 70.014

Totale activa 529.549 484.163

PASSIVA

Actief vermogenBalans afgelopen jaren 133.048 121.775Resultaat lopend jaar -7.012 11.273

126.036 133.048

Lopende passivaSchulden 118.688 73.845 Donororganisaties 144.904 86.822 Partnerorganisaties 135.285 185.122 Salaris en vakantietoeslagen 4.636 5.326

403.513 351.115

Totaal passiva 529.549 484.163


WINST- EN VERLIESREKENING 2009

2009 2008EUR EUR

INKOMSTEN

ProjectinkomstenOost-Europa 297.558 320.679Latijns-Amerika 439.307 496.128Gezondheidsproject Brazilië 0 35.176Afrika 54.995 52.215Overig 149.140 153.435Openingsbalans 941.000 1.057.633

Overige inkomstenBijdrage PSO 13.204 12.793Rente 10.742 8.311Diversen 52.391 31.770Subtotaal 76.337 52.874

TOTAAL INKOMSTEN 1.017.337 1.110.507

UITGAVEN

ProjectuitgavenOost-Europa 230.195 256.411Latijns-Amerika 439.486 495.670Gezondheidsproject Brazilië 0 35.218Afrika 56.832 52.546Overig 129.176 93.758Subtotaal 855.689 933.603

OrganisatiekostenPersonele kosten 132.255 128.226Kantoorkosten 11.916 11.706Organisatiekosten 22.984 24.331Verblijfkosten 678 629Reiskosten 827 739Overige kosten 0 0Subtotaal 168.660 165.631

TOTAAL UITGAVEN 1.024.349 1.099.234

RESULTAAT -7.012 11.273


TOELICHTING OP DE BALANS

Grondslagen van waardering en bepaling van het resultaat

Algemeen

Voorzover niet anders is vermeld, zijn de activa en passiva opgenomen tegen de

nominale waarde.

Vaste activa

De vaste activa zijn gewaardeerd tegen aanschafwaarde. Op de aanschafwaarde komen in

aftrek afschrijvingen welke zijn gebaseerd op de verwachte economische levensduur.

Op investeringen, die in de loop van het boekjaar plaatsvinden, wordt tijdsevenredig

afgeschreven

Vorderingen

De vorderingen zijn opgenomen tegen de nominale waarde, voorzover nodig rekening

houdend met mogelijke oninbaarheid.

Liquide middelen

Alle liquide middelen staan ter vrije beschikking.

Algemene reserve

De algemene reserve wordt gevormd uit het resultaat. Jaarlijks vindt een mutatie in de

algemene reserve plaats gelijk aan het resultaat van het boekjaar.

Baten en lasten

De baten en lasten zijn toegerekend aan het jaar, waarop zij betrekking hebben. Met verliezen

en risico’s, die hun oorsprong vinden voor het einde van het jaar, is rekening gehouden.

TIE-Netherlands - Jaarverslag 2009 18

TOELICHTING OP DE BALANS

2009 2008

EUR EUR

LOPENDE VORDERINGEN

Donororganisaties

NCDO Belarus

NCDO Oekraïne 5.000

NCDO EUR 9.081

FNV Belarus

FNV Bondgenoten 16.159 42.917

FNV Rusland project

FNV Werkgroep Oost-Europa 6.026

FNV Oekraine 5.827

PSO Azië 52.539

PSO Latijns-Amerika 36.405 124.444

PSO Exchains 1.493 30.839

PSO Gezondheidsproject Brazilië 54.367

PSO Senegal 842 29.754

PSO Marokko 2.482 2.655

PSO Apparaatskostenvergoeding (AKV) 12.665 5.696

PSO Overig 22.408 21.405

REPAM Belarus 1.202 1.330

BOWW Belarus 3.632 6.045

FNSA Agri-Marokko 407

CAW Evaluatie 5.225

155.459 345.386

Partnerorganisaties

TIE Moscow 26.340 36.782

TIE Chile 24.785

26.340 61.567

Belasting

Belasting

Andere vorderingen 17.742 7.196

Postbank

Lopende rekeningen 39.206 30.014

Spaarrekeningen 290.802 40.000

330.008 70.014


2009 2008

EUR EUR

PASSIVA

LOPENDE PASSIVA

Schulden

Accountant 7.000 8.500

Stichting Link 93.251 47.348

Belastingdienst & UWV 10.695 4.831

Pensioenen 8.869

Overig 7.742 4.297

118.688 73.845

Donororganisaties

NCDO Belarus

NCDO Rusland 31.703 24.076

NCDO EUR

FNV Belarus 32.261 17.491

FNV Hongarije Roma 8.590 8.590

FNV Ruslandproject 49.004 11.229

FNV Oekraïne

OxfamNovib Marokko 22.936 22.936

PSO Azië 2.500

PSO Nigeria

CAW Azie 410

144.904 86.822

Partnerorganisaties

TIE Asia 26.058 26.289

TIE Brasil 37.461 98.432

TIE Duitsland 2.550 11.614

TIE Chile 24784

TEL Argentinië 4.483 19.353

CJM Mexico 15.445 8.050

Cetlac Mexico

Red de Mujeres Sindicalistas Mexico 22.261 18.279

Attawasoul Marokko 2.243 3.105

135.285 185.122

Salaris en vakantietoeslag

Salaris en vakantietoeslag 4.636 5.326

4.636 5.326


TOELICHTING OP DE WINST EN VERLIESREKENING

INKOMSTEN 2009 2008

EUR EUR

Oost-Europa

Ruslandproject 106.347 90.929

FNV Oekraïneproject 77.171

FNV Belarusproject 182.953 141.103

Belarusproject incidenteel 5.450

Hongarije Romaproject

FNV werkgroep Oost-Europa 8.258 6.026

297.558 320.679

Latijns-Amerika

PSO Latijns-Amerikaproject 426.581 491.587

PSO Centraal Amerika 12.726 4.541

PSO Gezondheidsproject VidaViva 35.176

439.307 531.304

Afrika

PSO Senegalproject 8.163 25.683


Overig Marokko 16.792

54.995 52.215

Overig

PSO Exchainsproject 17.590 25.256

PSO Aziëproject 52.539 26.345

PSO Overig 9.907 11.956

NCDO EUR project 38.553

Turkije 16.615

FNV Migrantenproject 31.367

FNV Bondgenoten Globaliseringscursus 3.000 6.100

PSO Cacao 39.489 13.679

EARN Seminar 179

CAW evalutatie 10.000

149.140 153.435

Totale projectsubsidie 941.000 1.057.633

Overig inkomen

Bijdrage PSO 13.204 12.793

Rente 10.742 8.311

Diversen 52.391 31.770

Totaal overig inkomen 76.337 52.874

Totaal inkomen 1.017.337 1.110.507


UITGAVEN 2009 2008

EUR EUR

Oost-Europa

Ruslandproject 88.938 81.594

FNV Oekraïneproject 2.500 63.801

FNV Belarusproject 138.686 105.651

Belarusproject incidenteel 3.435

Hongarije Romaproject 1.864

FNV werkgroep Oost-Europa 71 66

230.195 256.411

Latijns-Amerika

PSO Latijns-Amerikaproject 426.730 491.129

PSO Centraal Amerika 12.756 4.541

PSO Gezondheidsproject VidaViva 35.218

439.486 530.888

Afrika

PSO Senegalproject 7.975 25.687


Overig Marokko 13.449 346

56.832 52.546

Overig

PSO Exchainsproject 17.564 25.286

PSO Aziëproject 50.421 26.574

PSO Overig 9.907 12.427

Racismeproject 1.311 988

NCDO EUR project 11.568

Turkije 15.628 68

FNV Migrantenproject 263

FNV Bondgenoten Globaliseringscursus 22 22

TIE 30 jaar 2.704

EARN Seminar 179

PSO Cacao 34.323 13.679

129.176 93.758

Totale project uitgaven 855.689 933.603

Personele kosten

Salariskosten staf 126.012 122.789

Verzuimverzekering.AO-verzekering en Arbodienst 6.489 5.838

Uitkering ziekteverzuimverzekering 246- 401-

132.255 128.226

Kantooraccommodatie

Huur en Energiekosten 11.068 10.892

Kantinekosten 187 158

Contributies/abonnementen 217 211

Verzekeringen 397 402

Schoonmaak en onderhoud 47 43

11.916 11.706


vervolg uitgaven 2009 2008

EUR EUR

Organisatiekosten

Afschrijvingen

Kantoorapparatuur 801 453

Kantoorinrichting 237 105

Kantoorbenodigdheden 1.355 1.160

Kopieerkosten 324 403

Telefoonkosten 545 1.696

Internet/E-mail 5.320 791

Porti 279 167

Administratiekosten 5.891 6.421

Accountantskosten 5.399 10.586

Bestuur 240

Publicaties/documentatie 370

Bankkosten 350 398

Kosten vrijwilligers 420 465

Diverse organisatiekosten 1.823 1.316

22.984 24.331

Verblijfkosten

Verblijfkosten staf NL 268 171

Verblijfkosten niet-staf NL 188 348

Verblijfkosten niet-staf internationaal 222 110

678 629

Reiskosten

Reiskosten staf NL 815 739

Reiskosten niet-staf NL 12

827 739

Solidariteitsbijdragen - -

Totale uitgaven kantoor Amsterdam 168.660 165.631

Totale uitgaven 1.024.349 1.099.234


Career

2009 jaarverslag tie-nl (k)