15
Biblioteka jako zakład publiczny. Czytelnik i jego status. Wojciech Pająk, Aleksandra Sierka, Monika Stawowiak, Dominika Strzelec, Magdalena Zych

Biblioteka jako zakład publiczny end

Embed Size (px)

Citation preview

Biblioteka jako zakład publiczny. Czytelnik i jego status.

Wojciech Pająk, Aleksandra Sierka, Monika Stawowiak, Dominika Strzelec, Magdalena Zych

Zakład publiczny

• jednostka organizacyjna, nie będąca organem państwowym (urzędem)ani organem samorządu, która została powołana do wykonywaniazadań publicznych i jest uprawniona do nawiązywania stosunkówadministracyjnoprawnych. Jest to, oczywiście, jednostka organizacyjnawyposażona w zespół środków osobowych (personel) i rzeczowych,realizująca zadania publiczne i korzystająca z władztwa zakładowego”.Zakład publiczny „stanowi jednostkę organizacyjną, w której prowadzisię działalność oświatową, dydaktyczną, wychowawczą, naukową,leczniczą bądź służącą ochronie porządku i zdrowia publicznego”.

• Zakłady publiczne „mogą być tworzone w drodze ustawy (np.państwowa szkoła wyższa), aktów organów administracji rządowej iorganów samorządu terytorialnego...” [Howorka 2010, s. 82-83]

„Zmieniło się również profesjonalne i naukowe spojrzenie nabibliotekarstwo, z księgocentrycznego na (co najmniej)wielokomunikacyjne. Wobec tego coraz trudniej uzasadnić nazwęczytelnik w odniesieniu do publiczności bibliotecznej. Wszak np.klient oddziału fonograficznego może w ogóle nie posługiwać siępismem. Stąd coraz częściej używa się określenia użytkownicy.Chociaż oczywiście nie ma nic złego w posługiwaniu sięterminologią tradycyjną – zwłaszcza wobec wyraźnej (nadal)przewagi obiegu piśmiennictwa w bibliotekach. Słowo „czytelnik”na pewno nie jest nieprzyzwoite.” [Wojciechowski, 2000, s. 9]

Użytkownik a klient

• O użytkownikach mówimy, kiedy mamy na myśli czytelników bibliotek– zakładów publicznych (są oni podporządkowani „władztwuzakładowemu”, z mocy prawa obowiązuje ich stosowanie się doregulaminów zakładowych)

• Klientami nazywamy te osoby, które korzystają z bibliotek niemających statusu zakładów publicznych, bibliotek nie wchodzących wskład jednostek organizacyjnych, które są zakładami publicznymi(m.in. uczelni niepublicznych), osoby, które z instytucją (np.oświatową) łączy stosunek umowny. Podpisując umowę zobowiązująsię oni do przestrzegania regulaminów, które obowiązują w tejinstytucji, w bibliotece [Howorka 2010, s.88]

ETYMOLOGIA

UŻYTKOWNIK KLIENT

[Howorka, 2010, s. 88; ESJP, OALD]

ang. USER

„(noun) a person or thing that uses something”

użyczenie

„łac. cliens, clientis» osoba pozostająca pod opieką możnego rodu i na zasadzie wzajemności w wielu sprawach popierająca swego protektora”

Władztwo zakładowe

Władztwo zakładowe – wycinek władztwaadministracyjnego przypisany zakładom publicznym.Zazwyczaj rozciąga się jedynie na osoby korzystającez usług zakładu publicznego (destynatariusze).Związana jest z nim zależność zakładowa –użytkownik zakładu dobrowolnie poddaje się lub jestpoddany szczególnemu reżimowi prawnemu,związanemu z celem działania danego zakładu[Zimmermann, 2014].

„Użytkownicy są podmiotami, w stosunku do których mazastosowanie władztwo zakładowe, realizowane przez organyzakładu. Zakres władztwa zakładowego może być większy lubmniejszy. Mając to na uwadze można mówić o władztwiezakładowym obejmującym prawo do stanowienia normogólnych (abstrakcyjnych) (norm dotyczących stałego lubwielokrotnego zachowania się adresata – np. użytkownikabiblioteki – uwaga BH) i norm indywidualnych (konkretnych)oraz o władztwie zakładowym obejmującym uprawnienie dostanowienia tylko norm indywidualnych. Władztwozakładowe powinno być wykorzystywane tylko do osiągnięciacelów zakładu. Dlatego też jego zakres jest zależny od rodzajuzakładu” [Howorka, 2010, s.84].

Użytkownik a władztwo zakładowe

WŁADZTWO ZAKŁADOWE

UPOWAŻNIENIA (K, A)

na podstawie i w ramach

USTAW

WŁADZTWO PAŃSTWOWE

RÓŻNY ZAKRES

-Rodzaj zakładu-Normy abstrakcyjne i/lub konkretne

UŻYTKOWNIK+

osoby, które znalazły się na terenie zakładu

Art. 14 ust. 4 Ustawy o bibliotekach:

„Zasady i warunki korzystania z biblioteki określa regulamin nadany przez jej dyrektora (kierownika)”

Regulamin zakładowy

Regulamin zakładowy jest „podstawowym aktem prawnymnormującym świadczenie usług przez zakład, praw i obowiązkóworganów zakładu, a także prawa i obowiązki użytkowników, wzakresie korzystania z tych usług”. Jest „aktem dwustronnieobowiązującym i dwustronnie uprawniającym. Stanowi oobowiązku określonego zachowania się organów zakładu wstosunku do użytkownika, a także, w pewnym zakresie do osób niebędących użytkownikami, jeśli wchodzą w stosunki prawne zorganami zakładu. Organom zakładu z kolei regulamin nadajeuprawnienia wobec użytkowników i innych osób zamierzającychkorzystać z urządzeń zakładu do żądania od nich zachowania sięokreślonego prawem.” [Howorka, 2010,s. 85] .

Stosunki między zakładem publicznym a użytkownikiem (wg Kodeksu Cywilnego)

•Art. 710. Przez umowę użyczenia użyczającyzobowiązuje się zezwolić biorącemu, przez czasoznaczony lub nieoznaczony, na bezpłatne używanieoddanej mu w tym celu rzeczy.

•Art. 712.§ 1. Jeżeli umowa nie określa sposobuużywania rzeczy, biorący może rzeczy używać wsposób odpowiadający jej właściwościom iprzeznaczeniu.

§ 2. Bez zgody użyczającego biorący nie może oddaćrzeczy użyczonej osobie trzeciej do używania.

Stosunki między zakładem publicznym a użytkownikiem (wg Kodeksu Cywilnego)

•Art. 714. Biorący do używania jestodpowiedzialny za przypadkową utratę lubuszkodzenie rzeczy, jeżeli jej używa w sposóbsprzeczny z umową albo z właściwościami lub zprzeznaczeniem rzeczy, albo gdy nie będąc dotego upoważniony przez umowę ani zmuszonyprzez okoliczności powierza rzecz innej osobie, arzecz nie byłaby uległa utracie lub uszkodzeniu,gdyby jej używał w sposób właściwy albo gdybyją zachował u siebie.

Stosunki między zakładem publicznym a użytkownikiem (wg Kodeksu Cywilnego)

•Art. 716. Jeżeli biorący używa rzeczy w sposób sprzeczny z umowąalbo z właściwościami lub z przeznaczeniem rzeczy, jeżeli powierzarzecz innej osobie nie będąc do tego upoważniony przez umowęani zmuszony przez okoliczności, albo jeżeli rzecz stanie siępotrzebna użyczającemu z powodów nieprzewidzianych w chwilizawarcia umowy, użyczający może żądać zwrotu rzeczy, chociażbyumowa była zawarta na czas oznaczony.

•Art. 718. § 1. Po zakończeniu użyczenia biorący do używaniaobowiązany jest zwrócić użyczającemu rzecz w stanieniepogorszonym; jednakże biorący nie ponosi odpowiedzialności zazużycie rzeczy będące następstwem prawidłowego używania.

§ 2. Jeżeli biorący do używania powierzył rzecz innej osobie,obowiązek powyższy ciąży także na tej osobie.

Obsługa czytelnika (wg Polarczyka, Tomaszewskiej, Tomaszewskiego)

„1. Oferta usług bibliotecznych powinna zostać wykorzystana przez użytkowników w stopniumaksymalnym i w stopniu najlepszym.

2. Użytkownik w bibliotece powinien być dla bibliotekarza równorzędnym partnerem.

3. Obecnie najważniejszym procesem i głównym zadaniem w każdej bibliotece są usługi, któredeterminują inne procesy biblioteczne. Nadają im kierunek, określają zakres i priorytety jednocześnieod tych procesów w dużym stopniu będąc zależne.

4. Istnieje potrzeba bieżącego rozpoznawania oczekiwań informacyjnych czytelników orazumiejętności posługiwania się zasobami informacyjnymi.

5. Bibliotekarz jest pośrednikiem w dostarczaniu informacji, instruktorem w zakresie wykorzystaniainformacji oraz sam tworzy zasoby elektroniczne.

6. Wzrasta zapotrzebowanie na bibliotekarzy dziedzinowych.

7. Współczesne biblioteki akademickie muszą przekształcić się w instytucje oparte na wiedzy. Każdybibliotekarz ma obowiązek podnoszenia swoich kwalifikacji. Wymagania użytkownika wymuszająbowiem potrzebę zmian organizacyjnych bibliotek.

8. Biblioteka akademicka jeszcze przez długi okres pozostanie biblioteką hybrydową.

9. Bibliotekarze muszą zapewnić taką ofertę biblioteczną, aby zadowolić czytelników, którzy chcąkorzystać z biblioteki w sposób tradycyjny, oraz tych oczekujących nowoczesnych rozwiązań”[Polarczyk, Tomaszewska, Tomaszewski, 2004, s. 285].

Bibliografia

• [ESJP] Klient. W: Elektroniczny słownik języka polskiego XVII i XVIII wieku. http://xvii-wiek.ijp-pan.krakow.pl/pan_klient/index.php?strona=haslo&id_hasla=7682[odczyt: 12.01.2015]

• [OALD] User. W: Oxford Advanced Learner's Dictionary. http://www.oxfordlearnersdictionaries.com/definition/english/user[odczyt: 12.01.2015]

• Howorka, Bolesław (2010). Sytuacja prawna użytkownika w bibliotece uczelnianej. Łódź: Uniwersytet Medyczny w Łodzi.

• Polarczyk, Mariusz; Tomaszewska, Renata; Tomaszewski, Roman (2004). Obsługa czytelników w dobie społeczeństwa informacyjnego na przykładzie Biblioteki Głównej i Centrum Informacji Naukowej Akademii Rolniczej im. A. Cieszkowskiego w Poznaniu. http://bg.p.lodz.pl/konferencja2004/pelne_teksty/polarczyk.pdf [odczyt. 12.01.2015]

• Ustawa Kodeks Cywilny z dn. 23 kwietnia 1964.

• Ustawa o bibliotekach z dn. 27 czerwca 1997.

• Wojciechowski, Jacek (2000). Praca z użytkownikiem w bibliotece. Warszawa: Wyd. SBP.

• Zimmermann, Jan (2014). Prawo administracyjne. Warszawa: Wolters Kluwer.