7.sınıf Üniteler

189

Öğrenme Alanı : Canlılar ve Hayat

1. Ünite : Vücudumuzda Sistemler

Önerilen Süre : 30 ders saati

A. Genel Bakış

Öğrenciler 5. sınıf Fen ve Teknoloji dersinde sistem kavramına girmeden sindirim ve boşaltımda görevli yapı ve organların yerlerini ve genel hatları ile işlevlerini, besinler ve dengeli beslenmenin önemini öğrenmişlerdi. 6. sınıfta destek ve hareket, dolaşım, solunum sistemleri, bu sistemlerin sağlığı ve teknolojinin sistemlerin sağlığına etkisi işlenmişti. Sindirim ve boşaltım sistemi ile başlayan bu ünitede ise denetleyici ve düzenleyici sistemlerde görevli yapı ve organlar, duyu organları ve bu sistemlerin sağlığı, sistemlerle ilgili sağlık sorunlarının giderilmesine teknolojik gelişmelerin etkisi, vücudumuzdaki sistemlerin birbirleriyle ilişkili olarak çalıştığı belirtilecektir. Ünitede öğrencilerin verilen tüm bu konuları anlamlı öğrenmesi amacı ile deney yapma, tartışma, simülasyon gibi farklı öğrenme etkinliklerine yer verilmiştir. 4-7. sınıflarda işlenen vücudumuz ile ilgili konular orta öğretim seviyesinde, bitki ve hayvanlardaki sistemler konusuna temel oluşturması açısından da önemlidir.

Öğretim ve değerlendirme etkinlikleri bölümünde bireysel farklılıklara uygun olarak geleneksel ve alternatif ölçme değerlendirmelere çeşitli örnekler verilmiştir. Süreç ve ürün değerlendirmesinde, kavram haritası oluşturma, tanılayıcı dallanmış ağaç, yapılandırılmış grid; ürün değerlendirmesinde ise çoktan seçmeli, açık uçlu ve boşluk doldurma tipinde sorulara yer verilmiştir.

Ünitede verilen öğrenme, öğretim ve değerlendirme etkinlikleri öneri niteliğindedir. Öğretmenler fizikî şartları da dikkate alarak tüm öğrencilerin etkin katılımını sağlayacak uygun bir öğrenme ortamı hazırlamalıdır. Konular işlenirken kavram ve becerilerin günlük hayatla ilişkilendirilmesine önem verilmelidir. Günlük hayatta önemli bir yere sahip olan teknolojinin sistemlerle ilişkisi ile ilgili organ nakilleri ve tıbbi teknoloji ürünlerine örnekler verilerek konuların hayatla bağlantısı kurulmalıdır. Ünitede her sistem ile ilgili konunun başındaki öğrenme etkinliklerinin öğrencilerin ön bilgilerini yoklayan ve öğretim esnasında dikkate alan bir tarzda yapılması, daha sonra öğrencilerin konu sonunda bilişsel yapısında meydana gelen değişiklikleri gözlemlemesi, öğrencinin öğrendiğinin farkına varması açısından önemlidir.

B. Ünitenin Amacı Bu ünitede öğrencilerin; sindirim, boşaltım, denetleyici ve düzenleyici sistemler ve bunlara ait

organları tanımaları, sistemlerin düzenli ve birbirleri ile eş güdümlü çalıştığını kavramaları, bunların sağlığını korumak için yapılması gerekenleri ve sistemlerle ilgili sağlık sorunlarının giderilmesinde teknolojik gelişmelerin önemini fark etmeleri amaçlanmıştır.

7.sınıf Üniteler

190

C. Ünitenin Odağı

Bu ünitede; sistem kavramı etrafında öğrencilerin gözlem, karşılaştırma, model oluşturma, bilgi ve veri toplama, verileri kaydetme, yorumlama, sonuç çıkarma ve sunma becerilerini geliştirmeye odaklanılmıştır. Kendini, görme ve işitme engelli kişilerin yerine koyarak onları anlama, sağlık sorunu olan bireylere karşı anlayışlı olmaya önem verme “Tutum ve Değer” açısından, organ nakilleri ise “Fen-Teknoloji-Toplum-Çevre” ilişkisi bakımından önemlidir. Ç. Önerilen Konu Başlıkları

• Sindirim Sistemi • Boşaltım Sistemi • Denetleyici ve Düzenleyici Sistemler • Duyu Organları

7.sınıf Üniteler

191

D. Ünitenin Kavram Haritası

BU KAVRAM HARĐTASI SADECE ÖĞRETME-Đ BĐLGĐLE-DĐRMEK VE Ü-ĐTE ĐÇĐ-DEKĐ KAVRAMLARI BĐR BÜTÜ- HALĐ-DE GÖSTERMEK AMACIYLA VERĐLMĐŞTĐR. BU KAVRAMLAR KULLA-ILARAK FARKLI KAVRAM HARĐTALARI DA OLUŞTURULABĐLĐR.

7.sınıf Üniteler

192

E. Ünite Kazanımları ve Etkinlikler

ÖĞRE-ME ALA-I : CANLILAR VE HAYAT 1. Ü-ĐTE: VÜCUDUMUZDA SĐSTEMLER Ü-ĐTE KAZA-IMLAR ETKĐ-LĐK ÖR-EKLERĐ AÇIKLAMALAR

VÜ

CU

DU

MU

ZD

A

SĐS

TE

ML

ER

1. Sindirim sistemi ile ilgili olarak

öğrenciler;

1.1. Sindirim sistemini oluşturan yapı ve organları; model, levha ve/ veya şema üzerinde gösterir (FTTÇ-4).

1.2. Besinlerin vücuda yararlı hâle gelmesi için değişime uğraması gerektiğini tahmin eder.

1.3. Besinlerin kana geçebilmesi için fiziksel (mekanik) ve kimyasal sindirime uğraması gerektiğini belirtir.

1.4. Enzimin kimyasal sindirimdeki işlevini açıklar.

1.5. Karaciğer ve pankreasın sindirimdeki görevlerini ifade eder.

1.6. Sindirime uğrayan besinlerin bağırsaklardan kana geçişini açıklar.

1.7. Sindirim sistemi sağlığını olumlu-olumsuz etkileyecek etkenleri özetler ve tartışır (BSB-25, 27, 32).

↸ Ön bilgilerin yoklanması ve hatırlanması amacıyla öğrencilerden besinler ile enerji arasında ilişki kurmaları istenir. Besin - enerji ilişkisi sınıfta tartışılır. Sonra öğrenciler “sindirim, karbonhidrat, protein, yağ, vitamin, su, mineral ve diş” kelimelerini cümle içinde kullanırlar. Bu cümleler sınıfta okunur. Öğrenciler sırasıyla sindirimde görevli yapı ve organları model, levha ve/veya şema üzerinde gösterir. Öğretmen bu ön bilgileri, varsa kavram yanılgılarını ders işlenişinde dikkate alır.

↸ Midedeki Asitlerin Besinlere Etkisi Öğrenciler mide asidinin besinleri nasıl etkileyeceğini tahmin eder. Öğretmen gösteri etkinliği olarak yarım bardak sütün içine iki kaşık hidroklorik asit (HCl) dökerek sütü 10 dakika sıcak bir yerde bekletir. Deney sonunda tahminlerin doğruluğu tartışılır. Öğrenciler yapılan deney ile bağlantı kurarak mide asidinin etkisini açıklar (1.2; 1.3), (BSB-1, 2, 31).

↸↸↸↸ Yediğim Besinlere -eler Oluyor? Öğrenciler “Ekmek, marul, et, domates ile hazırladığınız bir sandviçi (ekmek arası, lavaş vb.) yediğinizde bu yiyeceklere ne olur?” sorusunu tartışır. Sonra “fiziksel (mekanik) sindirim, kimyasal sindirim, tükürük, yutak, mide, besinler, incebağırsak, kalınbağırsak, karaciğer, pankreas” kelimelerinin kullanılacağı boşluk doldurmalı bir paragraf tahtaya yazılır, boşluklar tartışılarak doldurulur (1.2-1.5). ↸↸↸↸ Sindirim Sistemi Simülasyonu Öğrenciler gruplara ayrılır. Her grup 3-4 bisküvi, bir bardak su, haşlanmış yarım patates, plastik kilitli torba, makas, kâğıt havlu, bayan çorabı getirir. Bisküviler kilitli plastik torbaya konur ve elle ezilir (çiğneme simülasyonu). Patates de plastik torbaya konur, su eklenir (tükürük simülasyonu). Torbanın içindeki hava boşaltılarak torba kilitlenir (mide simülasyonu). Öğrenciler torbayı ellerinde ovuşturmaya başlar (midenin çalkalama simülasyonu). Bu işlem 5 dk yapılır. Bir gazetenin üzerinde, torbanın alt ucu biraz kesilerek buraya bayan çorabı yerleştirilir. Plastik torba sıkılarak besinlerin torbadan (mideden) çoraba (incebağırsak simülasyonu) geçmesi sağlanır. Çoraptan besin maddeleri dışarı akacaktır (incebağırsaktan emilim simülasyonu). Çorap sıkıştırılarak besinler ilerletilir ve sonunda kalanlar kâğıt havluya aktarılır (kalınbağırsak simülasyonu). Kâğıt havlu ıslanacaktır. Kâğıt havlu içindekiler dışkı yoluyla atılacak sindirilmemiş atıklardır (1.2-1.6), (BSB-1, 2, 3, 17, 28, 30, 31).

���� 1.1 5. sınıf “Vücudumuz Bilmecesini Çözelim” ünitesindeki Besinlerin Sindirimi ve Besin Đçerikleri ve Görevleri konularıyla ilişkilendirilir.

[!] Kimyasal madde muhafazası ve kullanımına dikkat edilmelidir.

�������� 1.2, 1.3 Kimyasal ve fiziksel (mekanik) sindirim tanımları verilir, kimyasal sindirim denklemlerine girilmez.

??? 1.3 Öğrenciler sindirimin sadece midede gerçekleştiğini düşünebilirler. �������� 1.4 Sindirimde görevli sindirim enzimlerinin isimleri verilmez. �������� 1.6 Villusun sindirimdeki önemi vurgulanır, yapısı anlatılmadan şekil olarak verilir.

[!] 1. 7 Sindirim sistemi sağlığını olumlu etkileyen etkenlerden lifli besinler, dengeli beslenme; olumsuz olarak etkileyen etkenlerden stres, dengesiz ve yetersiz beslenme vb. örnek olarak verilebilir.

���� 1.7 kazanımı, Türkçe dersi “Okuma” temel dil becerisi ile ilişkilendirilir.

� Boşluk Doldurma

� Tanılayıcı Dallanmış Ağaç ↸: Sınıf-Okul Đçi Etkinlik �: Okul Dışı Etkinlik ����: Ders Đçi Đlişkilendirme ����: Diğer Derslerle Đlişkilendirme ����: Ölçme ve Değerlendirme ???: Kavram Yanılgısı [!]:Uyarı ��������: Sınırlamalar �: Ara Disiplinlerle

Đlişkilendirme (Ayraç içindeki 1. rakam Fen ve Teknoloji dersi kazanımını, 2. rakam ara disiplin kazanımını gösterir.)

7.sınıf Üniteler

193

ÖĞRE-ME ALA-I : CANLILAR VE HAYAT 1. Ü-ĐTE: VÜCUDUMUZDA SĐSTEMLER Ü-ĐTE KAZA-IMLAR ETKĐ-LĐK ÖR-EKLERĐ AÇIKLAMALAR

VÜ

CU

DU

MU

ZD

A

SĐS

TE

ML

ER

2. Boşaltım sistemi ile ilgili olarak

öğrenciler;

2.1. Boşaltım sistemini oluşturan yapı ve organları; model, levha ve/veya şema üzerinde gösterir (FTTÇ-4).

2.2. Boşaltım sisteminde böbreklerin görevini ve önemini açıklar.

2.3. Boşaltım sistemi sağlığının korunması için alınabilecek önlemlerin farkına varır.

2.4. Bazı böbrek rahatsızlıklarının tedavisinde kullanılan teknolojik gelişmelere örnekler verir (FTTÇ-5, 17, 29, 30, 32).

↸ Öğrenciler ön bilgilerin yoklanması ve hatırlanması amacıyla boşaltımda görevli yapı ve organları uygun malzemeleri kullanarak kartona çizilmiş boş insan modeli üzerine yerleştirir ve böylece boşaltım sistemi şeması/ levhası oluşturur (2.1), (BSB-17, 28).

↸ Misafirimiz Var Sınıfa davet edilen bir sağlık personeli; boşaltım sistemi hastalıkları, korunma ve tedavi yöntemleri ile ilgili bilgi verir. Öğrenciler, sağlık personeline konu ile ilgili merak ettikleri soruları yöneltirler. Çeşitli kaynaklardan temin edilecek görsel ve yazılı materyaller sınıf panolarında sergilenir (2.3). ↸ Öğrenciler “Böbreklerim benim için önemlidir. Çünkü, …” ile başlayan bir paragraf yazarlar. Yazılan paragraflar okunduktan sonra böbrek sağlığının korunması için gerekenler listelenir (2.2; 2.3).

���� 2.1-2.2 5. sınıf “Vücudumuz Bilmecesini Çözelim” ünitesi Zararlı Maddelerin Boşaltımı konusu ile ilişkilendirilir.

�������� 2.2 Nefronun boşaltımdaki önemi vurgulanır, yapısı anlatılmadan şekil olarak verilir.

[!] 2.2 Boşaltımda deri, akciğer ve karaciğerin görevleri de vurgulanır.

[!] 2.4 Böbrek yetmezliği, böbrek taşı, böbrek nakli, diyaliz, yüksek frekanslı ses dalgaları ve lazer gibi teşhis/tedavi yöntemleri vurgulanır.

���� 2.4 kazanımı, Sosyal Bilgiler dersi 6. sınıf “Bilim, Teknoloji ve Toplum” öğrenme alanı, “Elektronik Yüzyıl” ünitesi kazanım 3 ile ilişkilendirilir.

� Çoktan seçmeli soru

↸: Sınıf-Okul Đçi Etkinlik �: Okul Dışı Etkinlik ����: Ders Đçi Đlişkilendirme ����: Diğer Derslerle Đlişkilendirme ����: Ölçme ve Değerlendirme ???: Kavram Yanılgısı [!]:Uyarı ��������: Sınırlamalar �: Ara Disiplinlerle Đlişkilendirme (Ayraç içindeki 1. rakam Fen ve Teknoloji dersi kazanımını, 2. rakam ara disiplin kazanımını gösterir.)

7.sınıf Üniteler

194

ÖĞRE-ME ALA-I : CANLILAR VE HAYAT 1. Ü-ĐTE: VÜCUDUMUZDA SĐSTEMLER Ü-ĐTE KAZA-IMLAR ETKĐ-LĐK ÖR-EKLERĐ AÇIKLAMALAR

VÜ

CU

DU

MU

ZD

A

SĐS

TE

ML

ER

3. Denetleyici ve düzenleyici sistem ile ilgili olarak öğrenciler;

3.1. Denetleyici ve düzenleyici sistemin

vücudumuzdaki sistemlerin düzenli ve birbiriyle eş güdümlü çalışmasını sağladığını belirtir.

3.2. Sinir sisteminin bölümlerini; model, levha ve/veya şema üzerinde gösterir (FTTÇ-4).

3.3. Sinir sisteminin bölümlerinin görevlerini açıklar.

3.4. Refleksi gözlemleyecek bir deney

tasarlar (BSB-16). 3.5. Đç salgı bezlerini; model, levha

ve/veya şema üzerinde göstererek görevlerini açıklar (FTTÇ-4).

↸ Mesajınız Var Sınıftan seçilen 10 ya da daha fazla sayıda öğrenci daire oluşturacak şekilde sıralanır. Öğrenciler ellerini havaya kaldırır. Öğretmen kâğıda bir uyartı mesajı yazar ve 1.öğrencinin eline ‘mesaj’ yazılı kâğıdı verir. Öğrenciler, mesajı elden ele geçirirler (sinirsel iletimin simülasyonu). Öğretmen, bir öğrenciyi ‘beyin’ olarak seçer ve mesaj iletimi bu öğrencide durur. Bu öğrenci mesajı beyin olarak yorumlar ve cevabını yazar. Cevap mesajı geldiği yönün tersine 1. öğrenciye kadar iletilir. Seçilen öğrenci beyinden gelen mesajı okur ve uygular. Örneğin; uyartı mesajı: burnun kaşınması, beyinden gelen cevap mesaj: burnunu kaşı. Öğrenci burnunu kaşır (3.3), (BSB-31). ↸ Refleks Öğretmen öğrencilere günlük hayatlarında düşünmeden hızla hangi olaylara tepki verdiklerini sorar. Öğrencilerin verdiği cevaplardan refleks örneklerine ilgiyi çekerek bunlarla ilgili sorular sorar ve ‘refleks’ kavramına ulaşmalarını sağlar (3.4). ↸ Kim Daha Hızlı? Öğrenciler ikişerli gruplara ayrılır. Gruplar uzun bir cetvel veya cetvel şeklinde bölümlendirilmiş uzun bir kâğıt hazırlar. A öğrencisi kâğıdı veya cetveli üst ucundan tutar. B öğrencisi ise alt uç 0 (sıfır) noktası hizasında baş parmağı ve işaret parmağı ile tutacak şekilde bekler. A öğrencisi haber vermeden kâğıdı veya cetveli bırakır, B öğrencisi kâğıdı tutar. B öğrencisinin kâğıdı veya cetveli kaçıncı bölmeden tuttuğu kaydedilir. Bu işlem 3-4 kez tekrarlanır ve ortalaması alınır. Sonuçlar diğer grupların sonuçları ile karşılaştırılır (3.4), (BSB- 1, 3, 22, 27, 31). ↸ Hormonlar Öğretmen, öğrencilere “Korktuğunuzda yada heyecanlandığınızda vücudunuzda ne gibi değişimler olur?” sorusunu sorar. Cevaplardaki benzer olan değişimler tahtaya yazılır. Öğrencilerin, heyecan veya korku anındaki bu değişimlerin sebebinin bu sırada vücutta üretilen bazı maddeler olduğu sonucuna ulaşmaları sağlanır. Sonra “Bu maddeler vücudumuzda nerelerde üretilir?” sorusundan yola çıkarak iç salgı bezleri, bunların ürettiği hormonlar, bu hormonların işlevleri listelenir. Öğrenciler uygun malzemeleri kullanarak kartona çizdikleri boş insan modeli üzerinde iç salgı bezleri şema/levhası oluşturur (3.5), (BSB-17, 28).

[!] 3.1 Denetleyici ve düzenleyici sistemleri olumsuz etkileyen etmenler ( uyuşturucu, alkol ve sigara) ile ilgili örnekler verilir. �������� 3.2 Sinir sisteminin bölümleri; merkezî (beyin, omurilik) ve çevresel sinir sistemi olarak verilir, yapılarına girilmez. Beynin bölümlerinden olan beyincik ve omirilik soğanının yapısına girilmeden görevleri verilir �������� 3.5 Đç salgı bezleri olarak hipofiz, pankreas, tiroit, böbrek üstü bezleri ve eşeysel bezler verilir, yapılarına girilmez. Erkek ve dişi salgı bezleri ayrı ayrı şekiller üzerinde verilir.

�������� 3.5 Hormonlara örnek olarak günlük hayattan bilinen hormonlar (tiroksin, büyüme hormonu, insülin, glukagon, adrenalin vb.) verilir.

� Yapılandırılmış Grid ↸: Sınıf-Okul Đçi Etkinlik �: Okul Dışı Etkinlik ����: Ders Đçi Đlişkilendirme ����: Diğer Derslerle Đlişkilendirme ����: Ölçme ve Değerlendirme ???: Kavram Yanılgısı [!]: Uyarı ��������: Sınırlamalar �: Ara Disiplinlerle

Đlişkilendirme (Ayraç içindeki 1. rakam Fen ve Teknoloji dersi kazanımını, 2. rakam ara disiplin kazanımını gösterir.

7.sınıf Üniteler

195

ÖĞRE-ME ALA-I : CANLILAR VE HAYAT 1. Ü-ĐTE: VÜCUDUMUZDA SĐSTEMLER

Ü-ĐTE KAZA-IMLAR ETKĐ-LĐK ÖR-EKLERĐ AÇIKLAMALAR

VÜ

CU

DU

MU

ZD

A

SĐS

TE

ML

ER

4. Duyu organları ile ilgili olarak öğrenciler;

4.1. Çevremizdeki uyarıları algılamamızda duyu organlarının rolünü fark eder.

4.2. Duyu organlarının yapılarını şekil ve/veya model üzerinde açıklar (FTTÇ-4) .

4.3. Duyu organlarının hangi tür uyarıları aldığını ve bunlara nasıl cevap verildiğini açıklar.

↸ Öğretmen öğrencilerin ön bilgilerini belirlemek amacıyla duyu organları ile ilgili bildiklerini içeren bir paragraf yazmalarını ister ve yazılanlar okunarak ürün seçki dosyasında saklanır. Öğretmen konu bitiminde öğrencilerden duyu organları ile ilgili bir paragraf daha yazmalarını ister. Öğrenciler bu iki yazıyı karşılaştırarak neler öğrendiklerini tartışırlar (4.1). ↸ Duyu Organlarım Olmasa Öğretmen bir kutu içerisine farklı büyüklükte, çok sayıda cisim (çubuk, kalem vb.) koyar. Sınıftan gönüllü 2 öğrenci seçilir. A öğrencisi kutudaki cisimleri büyüklüklerine göre ayırırken, B öğrencisi kronometre ile ölçtüğü süreyi kaydeder. Cisimler tekrar kutuya konur. A öğrencisinin gözleri bağlanır. A öğrencisi kutudaki cisimleri gözleri bağlı olarak büyüklüklerine göre ayırırken B öğrencisi yine kronometre ile ölçtüğü süreyi kaydeder. Sonuçlar tartışılır (4.1), (BSB- 1, 3, 6, 27, 31). ↸ Dokunma Öğrenciler iki kişilik gruplara ayrılır. Öğrencilerden biri arkadaşının gözlerini kapatır. Diğer öğrenci iki kalemi bir araya getirerek uçlarını arkadaşının dudak, kol, parmak, bacak ve ayaklarına hafifçe bastırır. Arkadaşının ne zaman iki kalem, ne zaman tek kalem hissettiğini tahtaya çizilen bir tabloya işaretler ve en duyarlı bölgelerini belirlemeye çalışır (4.3), (BSB- 1, 31). ↸ Tek Göz Yanılır Öğrenciler bir gözlerini kapatır. Bir eli ile tükenmez kalemi diğeriyle de kalemin kapağını tutarak göz hizasına getirir, kapağı kapatmayı dener. Öğretmen, “Kapağın kalemin önünde mi, arkasında mı olduğunu anlayabiliyor musunuz?” sorusunu sorar. Öğrenciler kapalı olan gözlerini açarak tekrar kapağı kapatmayı dener. Farkın nedeni tartışılır (4.3), (BSB- 1, 31). ↸ -asıl Tat Alırız? Öğrenciler temiz bir kâğıt mendil ile dilinin üstünü kurutur ve kesme şekeri koyar. Öğretmen öğrencilere “Tat alabildiniz mi?” sorusunu yöneltir. Öğrenciler dillerini ağızlarının içine alır, dillerini kurutmadan şekeri tekrar dillerinin üzerine koyarlar. Öğretmen, “Tat alabildiniz mi?” sorusunu tekrar yöneltir. Sonuçlar sınıfta tartışılır (4.3), (BSB- 1, 31). ↸ Bil Bakalım Öğretmen portakal, havuç, elma, patates, greyfurt, armut gibi meyvelerden aynı şekil ve büyüklükte parçalar keser, bunların her birini belli olmayacak şekilde ayrı kağıtlara sararak sınıfa getirir. Sınıftan 3 gönüllü öğrenci seçilir. 1. öğrencinin gözleri bağlanır, verilen 3 ayrı maddeyi sadece koklayarak tanıması istenir ve tahminleri kaydedilir. Öğrencinin gözleri açılır ve tahminlerinin doğruluğu kontrol edilir. 2. öğrenci aynı işlemleri maddelere dokunarak yapar, tahminleri kaydedilir ve tahminlerinin doğruluğu kontrol edilir. 3. öğrencinin ise gözleri bağlanmaz. Bu öğrenciye de 3 ayrı madde verilir ve dokunarak, koklayarak, görerek maddeleri tanımaya çalışır, tahminleri kaydedilerek bunların doğruluğu kontrol edilir. Öğretmen öğrencilere “Hangi öğrenci besinleri en kolay tanıdı? Neden?”, “Hangi maddeleri tanımak daha kolaydı?”, “Hangi maddeleri tanımak zordu?” şeklinde sorular sorar. Öğrencilerin duyu organları beraber çalıştığında algılamanın daha kolay ve doğru olduğu sonucuna ulaşmalarını sağlayacak sorularla tartışma yönlendirilir (4.3), (BSB- 1, 2, 6, 27, 31).

�������� 4.3 Duyu organlarında bulunan özel almaçların (duyu reseptörleri) deride sıcaklık, dokunma, acı, basınç; gözde ışık; burunda koku; dilde tat; kulakta ses uyarılarını aldığı vurgulanır. Tüm duyu organlarındaki duyu almaçlarının uyarıları, duyu-sinir yolu ile beyindeki özel merkezlere ilettiği ve yanıt verdiği düşünülerek tek bir duyu organı örneği üzerinden uyarı alımı-cevap verme süreci açıklanır. Diğerlerinin açıklaması öğrenciden beklenir.

[!] 4.3 Kulağın vücudumuzun dengesinin sağlanmasına yardımcı olduğu belirtilir.

� Bulmaca

↸: Sınıf-Okul Đçi Etkinlik �: Okul Dışı Etkinlik ����: Ders Đçi Đlişkilendirme ����: Diğer Derslerle Đlişkilendirme ����: Ölçme ve Değerlendirme ???: Kavram Yanılgısı [!]: Uyarı ��������: Sınırlamalar �: Ara Disiplinlerle Đlişkilendirme (Ayraç içindeki 1. rakam Fen ve Teknoloji dersi kazanımını, 2. rakam ara disiplin kazanımını gösterir.

7.sınıf Üniteler

196

ÖĞRE-ME ALA-I : CANLILAR VE HAYAT 1. Ü-ĐTE: VÜCUDUMUZDA SĐSTEMLER

Ü-ĐTE KAZA-IMLAR ETKĐ-LĐK ÖR-EKLERĐ AÇIKLAMALAR

VÜ

CU

DU

MU

ZD

A

SĐS

TE

ML

ER

4.4. Koku alma ve tat alma arasındaki ilişkiyi deneyle gösterir (BSB-1).

4.5. Duyu organlarındaki aksaklıklara ve teknolojinin bu aksaklıkların giderilmesinde kullanımına örnekler verir (FTTÇ 31,32).

4.6. Duyu organlarının sağlığını korumak amacı ile alınabilecek önlemlere günlük hayatından örnekler verir.

4.7. Kendini, görme veya işitme engelli kişilerin yerine koyarak onları anlamaya çalışır (TD-3).

↸ Burnumuz Olmasaydı Öğrenciler gruplara ayrılır. Gruptaki öğrenciler çiğ patates, soğan ve elmayı eşit büyüklükte keserek üç ayrı kaba koyar. Gruptan bir öğrenci diğer arkadaşlarının gözlerini bağlar. Bunlardan A ve B öğrencileri burunlarını kapatır, C ve D öğrencileri ise burunlarını kapatmaz. Arkadaşlarının ağzına bu yiyeceklerden birer tane vererek tattıklarının hangi yiyecek olduğunu sorar. Verilen cevapları aşağıdaki tabloya kaydeder. Grupların sonuçları sınıfta tartışılır (4.4), (BSB- 1, 27, 31).

Yiyecek A öğrencisi B öğrencisi C öğrencisi D öğrencisi Soğan Patates Elma

↸↸↸↸ Misafirimiz Var Sınıfa davet edilen göz doktoru göz sağlığı hakkında bilgi verir, konuyla ilgili merak edilen soruları cevaplar. Öğrenciler göz sağlığının önemi ve korunması hakkında kompozisyon yazar ve bunları sınıfta okurlar (4.6).

↸ Bana -eler Oldu? Sınıf 2 gruba ayrılır. Đlk üç dakika A grubu gözlerini, B grubu ise kulaklarını kapatır. Öğrenciler bu 3 dakikadaki deneyimlerini yazarlar. 2. üçer dakikada ise A grubu kulaklarını, B grubu gözlerini kapatır ve yine deneyimlerini yazar. Öğrenciler her 2 durum için yazdıklarını sınıfla paylaşır. Görme, işitme engelli insanların karşılaşabilecekleri zorluklar hakkındaki düşüncelerini içeren bir kompozisyon yazarlar (4.7), (BSB- 1, 27, 31, 32).

�������� 4.5 Aksaklıklar tanım düzeyinde verilir. Teknolojik örnek olarak lens, gözlük, işitme cihazı, kornea nakli vb. belirtilir.

[!] 4.5 Rehberlik Araştırma Merkezi ve Okul Rehberlik Servisi ile iş birliği sağlanarak “Göz Tarama Testi” yapılabilir. �Đnsan Hakları ve Vatandaşlık (4.7 – 9 )

↸: Sınıf-Okul Đçi Etkinlik �: Okul Dışı Etkinlik ����: Ders Đçi Đlişkilendirme ����: Diğer Derslerle Đlişkilendirme ����: Ölçme ve Değerlendirme ???: Kavram Yanılgısı [!]:Uyarı ��������: Sınırlamalar �: Ara Disiplinlerle

Đlişkilendirme (Ayraç içindeki 1. rakam Fen ve Teknoloji dersi kazanımını, 2. rakam ara disiplin kazanımını gösterir.)

7.sınıf Üniteler

197

ÖĞRE-ME ALA-I : CANLILAR VE HAYAT 1. Ü-ĐTE: VÜCUDUMUZDA SĐSTEMLER Ü-ĐTE KAZA-IMLAR ETKĐ-LĐK ÖR-EKLERĐ AÇIKLAMALAR

VÜ

CU

DU

MU

ZD

A

SĐS

TE

ML

ER

5. Vücudumuzdaki sistemlerle ile ilgili olarak öğrenciler;

5.1. Vücudumuzdaki tüm

sistemlerin birlikte ve eş güdümlü çalıştığına örnekler verir.

5.2. Bağımlılığa sebep olan maddelerin sistemlere etkisini araştırır ve sunar (BSB-25, 27, 32; FTTÇ-28, 29, 32).

5.3. Organ bağışının önemini

vurgular. 5.4. Sağlık sorunlarıyla birlikte

toplumda görevlerini devam ettiren bireyleri takdir eder ve anlayışlı olur (TD-3).

↸↸↸↸ Hayal Et, Düşün, Bul “Uyurken çevrenizi algılayabiliyor musunuz? Uyandığınızda çevrenizin daha çok farkında olursunuz. Sabah okula gitmek için ayarladığınız çalar saatinizin sesi ile uyandığınız zaman annenizin hazırladığı omletin kokusunu alabilir, yoldan geçen aracın gürültüsünü ya da kuş seslerini duyabilirsiniz. Sizce bütün bunları algılamanızı sağlayan sistem ve yapılarınız nelerdir? Yataktan kalkıp banyoya elinizi, yüzünüzü yıkamaya giderken hangi sistemleriniz devreye girdi? Karnınızın acıktığını hissetmenize neden olan nedir? Kahvaltı yaparken hangi sistemleriniz devreye girdi? Yediğiniz besinlere ne olduğunu hiç merak ettiniz mi? Sindirilen ve sindirilemeyen besinlere ne olur? Bütün bu etkinlikleri yerine getirebilmeniz için gerekli enerjiyi vücudunuz nasıl sağlar?” gibi sorularla vücuttaki sistemlerin birlikte ve eş güdümlü çalıştığı ortaya çıkarılır (5.1). ↸ Sistemlerim Beraber Çalışır Öğrenciler örnek bir etkinlik ile sistemlerin beraber çalışmasını anlatan bir metin yazar (futbol oynarken hangi sistemlerin çalıştığını anlatan bir metin yazılması gibi). Yazılanlar sınıfta okunur, sistemlerin birlikte ve eş güdümlü çalıştığı, farklı örnekler üzerinde açıklanır (5.1). ↸ Misafirimiz Var Sınıfa davet edilen uzman bir kişi bağımlılığa sebep olan maddeler ve zararları hakkında bilgi verir. Öğrenciler uzmanlara konu ile ilgili merak ettikleri soruları yöneltirler. Uzmanlardan sağlanan yazılı ve görsel materyaller okul panosunda sergilenir (5.2). ↸ Dikkat! Öğrenciler 3 gruba ayrılır. Gruplar insan sağlığına zararlı ve bağımlılığa sebep olan maddelerden bir tanesini seçer. Her grup kendi içinde slogan oluşturma, resim çizme, araştırma yapma, hazırlanan çalışmayı sunma vb. görev dağılımını yapar. Gruplar, belirlenen süre sonunda çalışmasını sınıfa sunar (5.2), (BSB-25, 27, 31, 32). ↸ Poster Hazırlama Öğrenciler gruplara ayrılır. Her grup organ nakline yönlendirici birer slogan, poster veya drama etkinliği hazırlar ve sınıfa sunar. En ilgi çekici slogan ve poster seçilerek okul panosunda sergilenir (5.3) , (BSB- 25, 27, 32).

� ↸ Genç Gazeteci Öğrenciler organ nakli yapılmış bir kişi ile röportaj yapar ve bunu sınıfa sunar. Organ naklinin önemi tartışılır (5.3) , (BSB- 25, 27, 32). ↸ Ben de Olabilirdim Öğrenciler gruplara ayrılır. Her grup yakın çevrelerindeki bireylerde görülen sağlık sorunlarının çeşitleri, görülme sıklığı, hastalıkların yaş grubu vb. hakkında araştırma yapar. Araştırma sonuçlarını tablo, grafik gibi görsel ögeler kullanarak sınıfa sunar. Sağlık sorunu (AIDS, lösemi, böbrek hastalıkları gibi) olan bireylere kişisel ve toplumsal yardım, anlayış konusunda neler yapılabileceğine ilişkin görüşler belirtilir (5.4), (BSB- 25, 27, 32).

� Rehberlik ve Psikolojik Danışma (5.2 – 9,10)

� Sağlık Kültürü Eğitimi (5.2-7; 5.3-23) [!] 5.2 Rehberlik Araştırma

Merkezi ,Okul Rehberlik Servisi ve Yeşilay kulübü ile iletişim kurularak bağımlılığa sebep olan maddeler ve zararları ile ilgili broşürler istenerek dağıtılabilir.

���� 5.2 Bağımlılığa sebep

olan maddeler 5. sınıf “Vücudumuz Bilmecesini Çözelim” ünitesindeki Sigara ve Alkol ile ilişkilendirilir.

���� 5.2 kazanımı, Türkçe dersi “Okuma”, “Konuşma” ve “Yazma” temel dil becerisi ile ilişkilendirilir.

[!] 5. 3 Organ bağışı konusunda Atatürk’ün millî birlik ve beraberliğe ile toplumsal dayanışmaya verdiği önem örneklerle vurgulanır.

� Đnsan Hakları ve Vatandaşlık (5.4 -9)

� Açık Uçlu Soru � Kavram Haritası

↸: Sınıf-Okul Đçi Etkinlik �: Okul Dışı Etkinlik ����: Ders Đçi Đlişkilendirme ����: Diğer Derslerle Đlişkilendirme ����: Ölçme ve Değerlendirme ???: Kavram Yanılgısı [!]: Uyarı ��������: Sınırlamalar �: Ara Disiplinlerle Đlişkilendirme (Ayraç içindeki 1. rakam Fen ve Teknoloji dersi kazanımını, 2. rakam ara disiplin kazanımını gösterir.)

7.Sınıf Üniteler

198

F.Önerilen Öğretim ve Değerlendirme Etkinlikleri Etkinlik -umarası : 1 Etkinlik Adı : Boşluk doldurma Đlgili Olduğu Kazanımlar : 1.1- 1.5

Verilen sözcükleri kullanarak “Sandviçime ne oldu?” sorusuna cevap oluşturacak şekilde aşağıdaki paragrafta boş olan yerleri doldurunuz.

vitaminler ince bağırsak pankreas fiziksel (mekanik) tükürük kimyasal proteinler yutak enzimler mide mide asidi kan safra kalın bağırsak yemek borusu anüs Sandviçimi dişlerimle kopardım ve çiğnemeye başladım. Dişlerimiz ve dilimiz yardımıyla yaptığımız bu işlem _________ sindirimdir. Bu sindirim işlemi besinlerin küçük parçalara ayrılmasıdır. Ağzımızın içinde _________üretilir. Bu, yiyeceklerin ıslanmasını ve kolay yutulmasını sağlarken aynı zamanda ağızda ___________ sindirimin de başlamasını sağlar. Bu sindirim çeşidi ise besinlerin enzimler yardımıyla hücre zarından geçebilecek kadar küçük moleküllere ayrılmasıdır. Tükürükte bulunan enzim sandviçteki nişastaya etki eder ve nişastanın küçük moleküllere ayrılması ağızda başlar. Sonra besinler dilimiz yardımıyla _________ itilir. Buradan sırasıyla ___________ ve ____________ gelir. Midede hem fiziksel (mekanik) hem de kimyasal sindirim vardır. Midede kimyasal sindirim __________ ve _________ sayesinde olur. Enzimler ile _________ parçalanmaya başlar. Mide kaslarının hareketi ile besinler iyice karıştırılır. Yaklaşık 3 saat sonunda sandviçimiz yoğun bir sıvı hâline gelir. Artık mideden ________ geçmeye hazırdır. Đnce bağırsakta _________ gelen enzimler ve karaciğerden salgılanan _________ sayesinde yağların sindirimi başlar. Đncebağırsakta yağ, protein ve nişasta sindirimi tamamlanır. Sandviçimiz artık vücudumuzun kullanabileceği hâle gelmiştir. Bu küçük moleküller ince bağırsaktaki villuslardan emilerek _________ geçer ve vücutta gerekli kısımlara iletilir. Mineraller ve ________ küçük moleküllü olduğu için sindirilmeden kana geçer. Besinlerin hepsi sindirilmez ve atıklar oluşur. Bu atıklar __________ geçer ve _________ vücuttan atılır.

7.Sınıf Üniteler

199

Etkinlik -umarası : 2 Etkinlik Adı : Tanılayıcı Dallanmış Ağaç Đlgili Olduğu Kazanımlar : 1.1-1.5

Aşağıda birbiri ile bağlantılı Doğru / Yanlış tipinde ifadeler içeren tanılayıcı dallanmış

ağaç tekniğinde bir soru verilmiştir. a. ifadesinden başlayarak her Doğru yada Yanlış cevabınıza

göre çıkışlardan sadece birisini işaretleyiniz.

Örneğin: a ifadesine Doğru /Yanlış olduğu belirtilir. Doğru ise b ifadesine, yanlış ise

c ifadesine ulaşılır. b ifadesinin Doğru /Yanlış olduğu belirtilir. Doğru ise d ifadesine, yanlış ise

e ifadesine ulaşılır. d ifadesinin Doğru /Yanlış olduğu belirtilir. Doğru ise 1.çıkışa, yanlış ise 2.

çıkışa ulaşılır.

� Öğrenci 4. çıkışa ulaştıysa; a ifadesine doğru diyerek doğru yanıt vermiş ve b ifadesine ulaşmıştır. b ifadesine yanlış diyerek doğru yanıt vermiş ve e ifadesine ulaşmıştır. e ifadesine yanlış diyerek doğru yanıt vermiştir. Bu durumda öğrencinin 3 doğru yanıtı olduğu için 3 puan almıştır.

� Öğrenci 1. çıkışa ulaştıysa; a ifadesine doğru diyerek doğru yanıt vermiş ve b ifadesine

ulaşmıştır. b ifadesine doğru diyerek yanlış yanıt vermiş ve d ifadesine ulaşmıştır. d ifadesine doğru diyerek doğru yanıt vermiştir. Bu durumda öğrencinin 2 doğru yanıtı olduğu için 2 puan almıştır.

7.Sınıf Üniteler

200

� Öğrenci 8. çıkışa ulaştıysa; a ifadesine yanlış diyerek yanlış yanıt vermiş ve c ifadesine

ulaşmıştır. c ifadesine yanlış diyerek doğru yanıt vermiş ve g ifadesine ulaşmıştır. g ifadesine yanlış diyerek yanlış yanıt vermiştir. Bu durumda öğrencinin 1 doğru yanıtı olduğu için 1 puan almıştır.

� Öğrenci 6. çıkışa ulaştıysa; a ifadesine yanlış diyerek yanlış yanıt vermiş ve c ifadesine

ulaşmıştır. c ifadesine doğru diyerek yanlış yanıt vermiş ve f ifadesine ulaşmıştır. f ifadesine yanlış diyerek yanlış yanıt vermiştir. Bu durumda öğrencinin hiç doğru yanıtı olmadığı için 0 puan almıştır.

Etkinlik -umarası : 3 Etkinlik Adı : Çoktan Seçmeli Soru Đlgili Olduğu Kazanımlar : 2.1; 2.2; 2.3

I. Boşaltım sistemi kanın atık maddelerden arınmasını sağlar. II. Deri, akciğer ve karaciğer boşaltım sistemine yardımcıdır. III. Uzun süre tutulan idrar, böbrek taşlarının oluşumuna neden olur. Yukarıdaki bilgilerden hangisi veya hangileri doğrudur?

a) Yalnız I b) I ve II c) II ve III d) I, II, III

7.Sınıf Üniteler

201

Etkinlik -umarası : 4 Etkinlik Adı : Yapılandırılmış Grid Đlgili Olduğu Kazanımlar : 3.5 Numaralandırılmış kutucuklarda bazı iç salgı bezleri ile hormonlar verilmiştir. Kutucuk numaralarını kullanarak aşağıdaki soruları yanıtlayınız.

a) Yukarıdaki kutucukların hangilerinde iç salgı bezleri verilmiştir? b) Yukarıdaki kutucukların hangilerinde hormonlar verilmiştir? c) Yukarıdaki kutucukların hangilerinde şeker hastalığı ile ilgili olan iç salgı bezi ve

hormonlar verilmiştir? d) Yukarıdaki kutucukların hangilerinde guatr hastalığı ile ilgili olan iç salgı bezi ve

hormon verilmiştir? e) Yukarıdaki kutucukların hangilerinde cücelik – devlik ile ilgili olan iç salgı bezi ve

hormon verilmiştir?

DEĞERLE-DĐRME

Öğrencilerin her soruya verdikleri cevapları değerlendirmek için kullanılan formül şöyledir:

C1 C3 C1= Doğru seçilen kutucuk sayısı C2= Toplam doğru kutucuk sayısı

C2 C4 C3= Yanlış seçilen kutucuk sayısı C4= Toplam yanlış kutucuk sayısı

Bu formüle göre öğrencilerin puanları –1, 0 ve +1 arasında değişir. Bu puanı on

üzerinden değerlendirmek için negatif sonucu ortadan kaldırmak amacıyla, 1 ile toplanır ve elde

edilen sayı 5 ile çarpılır.

*Bütün cevapların yanlış olması durumunda değerlendirme için verilen formül

uygulanmadan soru “0” (sıfır) puan ile değerlendirilir.

Böbrek üstü

1

Đnsülin

2

Tiroit

3 Büyüme hormonu

4

Hipofiz

5

Adrenalin

6 Pankreas

7

Tiroksin

8

Glukagon

9

7.Sınıf Üniteler

202

Etkinlik -umarası : 5 Etkinlik Adı : Bulmaca Đlgili Olduğu Kazanımlar : 4.1; 4.2; 4.3

Duyu organlarımızla ilgili aşağıda verilen cümlelerdeki boşlukları uygun kavramlarla doldurunuz. Bu kavramları, harfler çizelgesinde yatay, dikey ve çapraz sütunlarda bularak işaretleyiniz.

a) .................................., gözün ön bölümündeki renkli kısımdır. b) .................................., gözü hareket ettiren kasların uyumsuzluğu ile oluşan göz

kusurudur. c) .................................., kulak kepçesi ve kulak yolundan oluşur. d) .................................., burnun içinin nemli kalmasını sağlar. e) .................................., en büyük duyu organımızdır. f) .................................., tat almanın yanı sıra konuşmamızda da rol oynar. g) .................................., olduğumuz zaman kokuları algılayamayız. h) .................................., duyu organlarımız tarafından algılanır.

D A Ş A L Ü D Ü E I A Z Đ R E S L E Ş O D E R Đ Z A I K Đ L E R E R L U U A Y Đ N A I M L L E R E P K Ü A N A Z N U Y A R T I K

Etkinlik -umarası : 6 Etkinlik Adı : Açık Uçlu Soru Đlgili Olduğu Kazanımlar : 5.2 Alkol ve sigaranın vücudumuza ne gibi zararlı etkilerinin olabileceğini açıklayınız.

7.Sınıf Üniteler

203

Etkinlik -umarası : 7 Etkinlik Adı : Kavram Haritası Đlgili Olduğu Kazanımlar : Đlgili tüm kazanımlar

Aşağıdaki “Vücudumuzda Sistemler” kavram haritasındaki boşluklara, verilen kavramlardan uygun olanlarını yerleştiriniz.

Sindirim Glukagon Böbrek Eşeysel Bezler Eklem Çevresel Karaciğer Hipofiz Beyin Tiroksin Dolaşım Böbrek Üstü Fiziksel (Mekanik) Đnsülin Mide