6 finansal aracı kurumlar-2.banka dışı aracı kurumlar

FİNANSAL ARACI KURUMLAR2- BANKA DIŞI ARACI KURUMLAR

Hazırlayan: Doç.Dr.Metin COŞKUN

FİNANSAL KİRALAMA ŞİRKETLERİ (LEASİNG)

Leasing (finansal kiralama), bir yatırım malının mülkiyeti leasing şirketinde kalarak belirlenen kiralar karşılığında kullanım hakkının kiracıya verilmesi ve sözleşmede belirtilen sözleşme süresi sonunda mülkiyetinin kiracıya geçmesini sağlayan bir finansman yöntemidir.

Leasing, yatırım mallarının satın alınması yerine, kiralanarak kullanılmasını sağlayarak firmaların işletme sermayelerini diğer ihtiyaçlarının karşılanmasında kullanılması ile verimliliğin ve karlılığın artmasında önemli rol üstlenir.

Leasing yoluyla satın alınacak mal, kiracı tarafından belirlenir. Leasing süresi boyunca mülkiyet leasing şirketinde kalırken, malın kullanım hakkı kiracıya aittir. Sözleşmeye uygun şekilde kira bedellerini ödeyen kiracıya sözleşme süresi sonunda malın mülkiyeti sembolik bir bedelle devredilir.

Leasing'de genel olarak hukuki işlem yapmaya yetkili her türlü kişi ve kuruluş kiracı olabilir, buna göre, her türlü şahıs firmaları, her türlü ortaklıklar, serbest meslek mensupları kiracı olabilirler.

Leasing

Taşınır ve taşınmaz mallar leasing sözleşmesine konu olabilir. Ancak patent hakkı, fikri ve sınai haklar, bilgisayar yazılımı gibi maddi olmayan ürünler için leasing yapılamamaktadır. Esas itibarı ile bir malın leasing konusu olabilmesi için:

• Bağımsız olması, (Yani herhangi bir diğer malın bütünleyici parçası veya yedek parçası olmaması)

• Üzerinden amortisman ayrılabilmesi,

• Hammadde, ara malı veya kullanıldığında tüm özelliklerini yitiren bir mal olmaması gerekmektedir.

Leasingin Avantajları

Leasing işlemlerinde sözleşme süresi boyunca kiralar sabit kalmaktadır, ödeme planları kiracının talebi doğrultusunda TL veya Döviz bazında düzenlenebilmektedir.

Yatırım projelerinde, yatırımın geri dönüş süresine uygun orta ve uzun vadeli kira planları sunulabilmektedir.

Leasing ödemelerinde ödeme planı ve vade müşterinin ihtiyaçlarına göre belirlenebilir. Kiralar; aylık , yıllık ve mevsimsel olarak müşterinin nakit akışına göre ayarlanabilmektedir.

Leasing yolu ile yatırım projelerinin tamamı finanse edilebilir. Malın bedelinin yanında, nakliyesi, sigortası, ithalat masraflarını v.s. kredilendirilebilir.


Leasing firmalarının kredi süreci, alternatif finansman yöntemlerine göre daha kısadır.

Leasinge konu edilen malın 2. el değerinin yüksek olduğu işlemlerde, firmanın moralitesi ve kredibilitesine göre ilave teminata ihtiyaç duyulmadan kefaletle işlem yapılabilmektedir.

Leasing aracılığı ile finansman sağlanmasının yanı sıra malın, satın alınması, ithalatı, nakliyesi, sigortası leasing şirketi tarafından yapılmaktadır.


Tarım makinaları, iş makinaları vb bazı makinelerin leasing ile satın alınması durumunda KDV %1’dir.

Kiracı tarafından ö denen anapara ve faizi içeren kiralar içinfatura düzenlenmekte, Kiracı tarafından bu faturaların faiz kısmı gider gösterilerek vergi matrahından indirilebilmektedir.

Leasing ile alımı gerçekleştirilen mallar , kiracının bilançosunda yer alır, Kiracı tarafından aktifleştirilir, yeniden değerleme ve amortismana tabi tutulur.

Leasing sözleşmeleri ve bu sözleşmeler için alınan teminatlar, vergi, fon ve harçtan muaftır.

Finansal Kiralama Şirketlerinin Kuruluşu ve Faaliyete Geçmesi

Ülkemizde finansal kiralama şirketlerinin kuruluş ve faaliyet izinleri Bankacılık Yasası ile BDDK’a verilmiştir. BDDK bu konuda bir yönetmelik hazırlayarak, uyulması gereken ilke ve kuralları belirlemiştir. Yönetmelikte, Finansal Kiralama şirketlerinin kuruluş şartları, kurucuların nitelikleri, kuruluş izni, faaliyet izni, yurtdışında kurulu şirketlerin Türkiye’de şube, temsilcilik açmaları, Türkiye’de bulunan şirketlerin yurtdışında şube ve temsilcilik açmaları ile ilgili düzenlemeler yapılmıştır.

Ülkemizde Finansal Kiralama Sektörünün Durumu

2013 yılında 32 finansal kiralama şirketi faaliyet göstermektedir.

FACTORİNG ŞİRKETLERİ

Faktoring, her türlü mal ve hizmet satışlarından doğan, fatura veya fatura yerine geçen belgelere dayalı, vadeli alacakların Faktoring şirketine temlik edilmesi karşılığında finansman ve tahsilat hizmetlerinin sunulmasıdır.

Bu anlamda faktoring, vadeli satış yapan firmaların, bu satışlardan doğan alacak haklarının faktoring şirketleri tarafından satın alınması esasına dayanan bir finansman yöntemidir.

FACTORİNG ŞİRKETLERİ

Faktoring sistemi, vadeli alacaklara hareket ve likidite kazandıran ve bir işletmenin en büyük gereksinimlerinden olan "nakit" girişini sağlayan en önemli yöntemlerden biridir. Faktoring kuruluşları ile yapılan sözleşmeler ile alacaklar güvenli ve etkili bir tahsilat ve nakit akışı yöntemine kavuşur.

Basitçe ifade etmek gerekirse Faktoring işlemleri, hızlı finansman yükümlülüklerini yerine getirmek ve işletmeleri başarılı bir biçimde büyütmek için fonlama sağlar. Eğer nakit sıkışıklığı varsa işi büyütmek zordur. Faktoring satışları nakde dönüştürür, sağlıklı büyüme imkanı sağlar. Faktoring hizmetleri bu noktada, ekonomik büyüme evresindeki tüm irili ufaklı işletme, vadeli iş yapan tüm girişimci ve firmalar için etkin bir finansal seçenektir.

Factoringin Avantajları

Faktoring ile sağlanan finansman hizmeti, ticari alacakların temliğine dayandığından, banka kredilerine oranla hızlı ve çözüm odaklıdır.

Faktoring, nakit yönetimi hizmeti ile vadeli alacakları nakde dönüştürüp, hammaddenin peşin alınmasını ve üretim aksamasından oluşacak maliyetlerin azalmasını sağlar. Üretim verimliliğini, iş hacmini ve karlılığı artırırken dış kaynağa olan ihtiyacın giderek azalmasına yardımcı olur.

Faktoring çerçevesinde sunulan alacak yönetimi hizmetleri sunduğu vade avantajı ile işletmelerin rekabet gücünü artırır, pazar payının büyümesine ve kalite standardının gelişmesine destek olur..

Nakit yönetimi, nakit akış planlarının daha düzenli ve gerçekçi olmasını sağlar.

Güvenilir istihbaratlar sayesinde alıcının piyasadaki durumuna ve etkinliğine dair en son bilgilere ulaşılır ve ileride meydana gelebilecek tahsilat problemlerinin önü kesilir. Özetle faktoring ektin ve gerçekçi bir risk yönetimine destek olur.

Faktoring Şirketlerinin Kuruluşu ve Faaliyete Geçmesi

Ülkemizde factoring şirketlerinin kuruluş ve faaliyet izinleri Bankacılık Yasası ile BDDK’a verilmiştir. BDDK bu konuda bir yönetmelik hazırlayarak, uyulması gereken ilke ve kuralları belirlemiştir. Yönetmelikte, Finansal Kiralama şirketlerinin kuruluş şartları, kurucuların nitelikleri, kuruluş izni, faaliyet izni, yurtdışında kurulu şirketlerin Türkiye’de şube, temsilcilik açmaları, Türkiye’de bulunan şirketlerin yurtdışında şube ve temsilcilik açmaları ile ilgili düzenlemeler yapılmıştır.

Ülkemizde Faktoring Sektörünün Durumu

2013 yılında 76 faktöring şirketi faaliyet göstermektedir.

FORFATING

Forfaiting vadeli mal ve hizmet ihracatından doğan ve belirli bir ödeme planına bağlı olarak tahsil edilecek olan alacakların daha önce bu hakkı elinde bulunduranlara rücu edilmeksizin (kayıtsız şartsız ve vazgeçilmez olarak), bir banka veya bu alanda uzmanlaşmış bir finans kuruluşu (forfaiter) tarafından satın alınarak iskonto edilmesidir. Latincede alacak hakkının kayıtsız ve şartsız olarak teslim edilmesi anlamındadır.

Uzun vadeli ve kredili ihracat-ithalat işlemlerine yönelik bir finans enstrümanı olarak bilinen "forfaiting" dünyada genellikle yatırım malları için kullanılır. Ancak, özellikle nakit sıkışıklığı nedeniyle tüketim mallarını da vadeli olarak almayı tercih eden ülkelere yapılacak satışlarda "forfaiting"i kullanmak nakit akışını hızlandırmak, alıcının ödememe riskinden ve ülke riskinden kurtulmak açısından son derece faydalıdır. Forfaitingde vade 3 aydan başlayarak 10 yıla kadar uzamakta olup, süresi; ihracat-ithalat konusu ürüne, ihracat yapılan veya ithalatı yapan ülkeye ve dünya ekonomilerine göre belirlenir.

İhracatçı Açısından Forfaitingin Avantajları

• İhracatçıya peşin ödeme yapılır, dolayısıyla daha iyi bir nakit akışı ve daha güçlü bir bilanço sağlanır.

• Sözleşme değerinin %100'üne kadar rücusuz finanse edilebilir. Minimum peşinat zorunluluğu yoktur ve İhracatçının üstleneceği hiçbir risk yoktur.

• İhracatçı, politik, ticari ve transfer risklerinden korunur.

• İhracatçı, kredi faizleri ve döviz kurlarındaki olumsuz hareketlerden de korunur.

• İhracatçının, ödenecek miktarı tahsil etmek için yapması gereken yönetim masrafları ortadan kalkar.

• İhracatçı, alacağını rücusuz iskonto etme taahhüdüne karşılık olarak bankasında yükleme öncesi finansman elde edebilir.

İhracatçı Açısından Forfaitingin Avantajları

• İhracatçı forfaiting kullanmayan ve dolayısıyla orta veya uzun vadeli satıcı kredi finansmanı sunma konumunda olamayan rakiplerine karşı kayda değer bir ticari avantaja sahip olur.

• Finanse edilebilecek ürün, mal veya hizmet tipi konusunda hiçbir sınırlama yoktur ve malın menşei konusunda, ECA(ECA-Export Credit Agency-İhracat Sigorta Kuruluşu)'larda olduğu gibi, kısıtlama yoktur.

• İhracatçı, forfaiting ile birlikte çeşitli ihracat sigortası programlarını kullanabilir ve mevcutsa yerel ihracat sübvansiyonlarından faydalanabilir.

• İhracatçı alıcı ile doğrudan temasta kalır ve tüm finansal ve tüm ticari görüşmeleri sözleşme imzalamaya yönlendirir.

• Geri ödeme vadeleri ödemesiz dönemler dahil Alıcıların nakit akışına göre yapılandırılabilir.

• Başlıca para birimlerinin çoğu kabul edilir.

İthalatçı Açısından Forfaitingin Avantajları

• İthalatçı, geri ödemelerini, ödemesiz dönemlerle birlikte beklenen gelirlerine göre ayarlayabilir.

• İthalatçı %100 finansman elde edebilir ve peşinat ödemekten kurtulur.

• İthalatçı, kredi vadesi süresince sabit faiz ödeyebilir, bu sayede bütçesini daha basit ve daha kesin yapabilir.

• İthalatçı, ülkesinde göreceli olarak pahalı veya zor olan orta ila uzun vadeli finansman elde edebilir.

• İthalatçı, genellikle İhracatçının hükümetinin verdiği ihracat sübvansiyonlarında avantaj elde edebilir.

TÜKETİCİ FİNANSMAN ŞİRKETLERİ

Finansman şirketleri tüketicilere ve kuruluşlara otomobilden, iş ekipmanlarına, tıbbi malzemelerden, ev araç gereçlerine kadar çok geniş bir yelpazede kredi kullandıran kurumlardır. Batı’da uzun bir geçmişe sahip olan bu şirketler, binlerce küçük kredi ofisi ile tüketicilere direk ulaşarak kredi kullandırırlar. Ancak genellikle kredilere uygulayabilecekleri faiz oranı veya maksimum kredi miktarı ile ilgili olarak devlet yasalarıyla sınırlandırılmışlardır.

Amerika’daki uygulamada bu tür şirketlere “Finance Company”, İngiltere’deki uygulamada ise “Finance House” ya da “Secondary Banks”-İkincil Banka” denilmektedir. Fakat yasal açıdan finansman şirketleri banka değildir. Yasa ve yönetmelikteki tanımlamalara göre finansman şirketlerinin başlıca işlevi, devamlı ve mutad meslek halinde her türlü tüketim malı ve hizmet alımını kredilendirmek suretiyle tüketicinin finansmanının sağlanmasıdır. Yani asıl faaliyet konusu kredi şeklinde ödünç para verilmesidir.

Ülkemizde Tüketici Finansman Şirketlerinin Durumu

2013 yılında 13 finansman şirketi faaliyet göstermektedir.

SİGORTA ŞİRKETLERİ

Sigorta, kişilerin bazı şartlar altında karşılaşacakları, zarara ve gelir kaybına yol açan olayların ekonomik sonuçlarından kendilerini korumak için belli bir prim karşılığında risklerini devrettiği anlaşmadır. Sigorta şirketleri, sigorta ettiren tarafından ödenen prim karşılığında, sigortalıya ya da tazminattan yararlanacağı belirtilmiş kişiye, rizikonun gerçekleşmesi halinde tazminat ödemeyi üstlenen kurumlardır. Sigortanın yararları aşağıdaki başlıklar altında özetlenebilir:

• Güvenlik sağlar

• Milli kaynakları korur ve güçlendirir,

• Kredi teminine kolaylık sağlar,

• Kapital birikimini sağlar,

• Tasarruf vasıtasıdır.

BİREYSEL EMEKLİLİK SİSTEMİ

Bireysel Emeklilik Sistemi (BES), bireylerin gelir elde ettikleri dönemde düzenli olarak tasarrufta bulunmaları, yatırıma yönlendirilen tasarruflarıyla birikim oluşturmaları ve emeklilikte gelir elde etmeleri üzerine kurulmuş bir özel emeklilik sistemidir. Bu sistem ile hem bireylerin emeklilik dönemindeki refah düzeyi yükselecek, hem de oluşan uzun vadeli emeklilik fonları ekonomiye ciddi bir kaynak yaratacaktır.

BES'e katılım zorunlu değildir. Katılımcılar mevcut gelir düzeyleri ve emeklilik dönemine ait gelir beklentilerini göz önüne alarak ödeyebilecekleri katkı payı tutarını belirleyip, emeklilik sözleşmesi akdederek sisteme dahil olabilirler. Fiil ehliyetine sahip herkes sisteme katılabilir.


Dünyanın birçok gelişmiş ve gelişmekte olan ülkesinde özel emeklilik fonları, kurumsal yatırımcı özellikleri ve piyasalara uzun vadeli fon sağlayan kurumlar olmaları nedeniyle büyük önem taşır. Bu özellikleri ile özel emeklilik fonları, sosyal güvenlik sistemlerinde ortaya çıkan ve çıkması muhtemel olumsuzlukları ortadan kaldırmanın bir aracıdır. Sanayileşmiş ülkelerde nüfusun yaşlanması ile sosyal güvenlik sistemlerinin aktif - pasif dengelerinin bozulmaya başlaması, sosyal güvenlik reformunun en önemli gerekçesini oluşturmuştur. Gelişmekte olan ülkelerde ise, reform ile bireylere daha nitelikli ve daha yüksek düzeyde sosyal güvenlik hizmetinin verilmesi amaçlanır.

Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu başta Maliye Bakanlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Hazine Müsteşarlığı ve Sermaye Piyasası Kurulu olmak üzere ilgili tüm kesimlerin görüş ve önerilerinin değerlendirildiği ortak bir metin ve sosyal güvenlik reformunun bir parçası olarak TBMM tarafından 28 Mart 2001 tarihinde kabul edilmiş, 7 Nisan 2001 tarih ve 24366 sayılı Resmi Gazete´de yayımlanmıştır. Kanun, yayımı tarihinden itibaren 6 ay sonra 7 Ekim 2001 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Yapılan mevzuat çalışmaları ile sistemin etkili bir biçimde uygulanabilmesini teminen gerekli olan idari ve hukuki çerçeve çizilmiş, 27 Ekim 2003 tarihinde bireysel emeklilik sisteminin başlamasıyla birlikte emeklilik şirketleri faaliyete geçmiştir.


Katılımcı, bireysel emeklilik sistemine giriş tarihinden itibaren en az on yıl sistemde bulunmak koşuluyla 56 yaşını tamamladıktan sonra emekliliğe hak kazanır.

Emeklilik gelirini; ödenecek katkı payı tutarı, sistemde kalınacak süre ve bu süre içinde bireysel emeklilik hesabındaki fonların getirileri belirler. Uzun vadeli bir yatırım söz konusu olduğundan elde edilecek emeklilik geliri, değişen ekonomik şartlara göre farklılık gösterecektir.

Emeklilik şirketleri, katılımcıların değişik risk profillerinden kaynaklanan değişik beklentilerini karşılayacak şekilde farklı risk ve getiri özelliklerine sahip en az 3 emeklilik fonu kurmak zorundadır. Katılımcılara daha fazla alternatif sunmak için 3'ten fazla sayıda emeklilik fonu kurulması da mümkündür.


İşverenler tarafından ödenenler hariç olmak üzere katılımcı adına bireysel emeklilik hesabına ödenen katkı paylarının %25’ine karşılık gelen tutarı, katılımcının vergi mükellefi olup olmamasına bakılmaksızın devlet katkısı olarak katılımcıların ilgili hesaplarına ödenir. Bir katılımcının bir takvim yılı içinde alabileceği devlet katkısı tutarı, ilgili yıla ilişkin brüt asgari ücret tutarının %25’ini geçemez. Limit hesabı katılımcı bazında yapılır.

1 Ocak 2013 tarihinden sonra sistemde geçirilen süreye göre aşağıdaki tabloda belirtilen oranlarda devlet katkısı ve getirisinin bir bölümü veya tamamına hak kazanılacaktır.

1 Ocak 2013’ten Sonra Sistemde Geçirilen Süre Hak Ediş Oranı3 yıldan 6 yıla kadar %156 yıldan 10 yıla kadar %3510 yıl ve daha fazla %60Emeklilik, vefat, maluliyet %100


Bireysel Emeklilik Sistemi'nden ayrılma durumunda, sadece getiri üzerinden stopaj kesintisi uygulanır. Sistemden ayrılma şekli ve süresine göre aşağıdaki tabloda yer alan oranlar uygulanır.

StopajEmeklilik hakkı kazananlar %5Sistemden Vefat- Maluliyet -Tasfiye gibi zorunlu nedenlerden dolayı ayrılanlar %5Sistemde 10 yıl süreyle katkı ödeyen ancak 56 yaş kriterini yerine getirmeden ayrılanlar %10Sistemden 10 yıl süreyle katkı ödemeden ve 56 yaş kriterini yerine getirmeden ayrılanlar %15


Emeklilik şirketi olarak faaliyet gösterecek tüm şirketler;

T.C. Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı Sermaye Piyasası Kurulu, Bağımsız dış denetim Şirket iç denetim unsurları tarafından denetim sürekli ve gözetim altındadır.

Şirketin emeklilik faaliyetleri Müsteşarlığın denetimine, şirketin fonlarına, portföy yöneticilerine ve saklayıcılara ilişkin hesap ve işlemleri ise Kurulun denetimine tabidir. Hazine Müsteşarlığı emeklilik şirketlerinin faaliyetlerinin günlük olarak gözetim, denetim, işlem konsolidasyonu, katılımcılara ait bilgilerin saklanması, kamuyu ve katılımcıları bilgilendirme ile istatistik üretimi ve fonksiyonlarının yürütülmesini teminen Emeklilik Gözetim Merkezi'ni görevlendirmiştir.

Şirketin yıl sonu mali tablolarının bağımsız dış denetim kuruluşları tarafından denetlenmesi zorunludur. Fonların hesap ve işlemleri ayrıca yılda bir kez bağımsız dış denetime tabidir.

Görüldüğü gibi Bireysel Emeklilik Sistemi; Hazine Müsteşarlığı, SPK, Emeklilik Gözetim Merkezi, Bağımsız Denetim Şirketleri dahil olmak üzere birçok kurumun denetimi ve kontrolü altındadır.


Emeklilik planları ve emeklilik planlarına yatırılan katkı paylarının hangi fonlarda değerlendirileceğini gösteren fon dağılım oranları, katılımcıların yatırım alışkanlıklarına göre çeşitlilik gösterir.

Örneğin, öncelikle birikimlerini korumak isteyen, fiyat ve getirileri daha az dalgalanan yatırımlara yönelmek isteyen kişiler, Devlet İç Borçlanma Senedi (Likit Fonlar, Kamu Borçlanma Araçları Fonları vs.) ağırlıklı planlar seçerken, öncelikle birikimlerini büyütmek isteyen ve bunun karşılığında birikimlerinde zaman zaman oluşabilecek dalgalanmalardan etkilenmeyen kişiler, Hisse Senedi, Uluslararası Borçlanma Araçları vb. ağırlıklı planlar seçebilirler.

Emeklilik şirketleri, Bireysel Emeklilik Sistemi'ne dahil olmak isteyen katılımcılara, emekliliğe yönelik beklentilerine, gelir düzeyine ve yaşına uygun bir emeklilik planı teklifi sunar.

Fon dağılımı kişinin tercihine göre belirlenir. Herhangi bir fon dağılım tercihinde bulunmayan kişilerin birikimleri, portföy sınırlamaları Kurulun görüşü alınarak Müsteşarlıkça belirlenen standart fonlarda yatırıma yönlendirilir.


Emeklilik planları ve emeklilik planlarına yatırılan katkı paylarının hangi fonlarda değerlendirileceğini gösteren fon dağılım oranları, katılımcıların yatırım alışkanlıklarına göre çeşitlilik gösterir.

Örneğin, öncelikle birikimlerini korumak isteyen, fiyat ve getirileri daha az dalgalanan yatırımlara yönelmek isteyen kişiler, Devlet İç Borçlanma Senedi (Likit Fonlar, Kamu Borçlanma Araçları Fonları vs.) ağırlıklı planlar seçerken, öncelikle birikimlerini büyütmek isteyen ve bunun karşılığında birikimlerinde zaman zaman oluşabilecek dalgalanmalardan etkilenmeyen kişiler, Hisse Senedi, Uluslararası Borçlanma Araçları vb. ağırlıklı planlar seçebilirler.

Emeklilik şirketleri, Bireysel Emeklilik Sistemi'ne dahil olmak isteyen katılımcılara, emekliliğe yönelik beklentilerine, gelir düzeyine ve yaşına uygun bir emeklilik planı teklifi sunar.

Fon dağılımı kişinin tercihine göre belirlenir. Herhangi bir fon dağılım tercihinde bulunmayan kişilerin birikimleri, portföy sınırlamaları Kurulun görüşü alınarak Müsteşarlıkça belirlenen standart fonlarda yatırıma yönlendirilir.

Dünyada ve Türkiye’de Sigortacılık-Bireysel Emeklilik

Dünyada ve Türkiye’de Sigortacılık-Bireysel Emeklilik

Devices & Hardware

6 finansal aracı kurumlar-2.banka dışı aracı kurumlar