P r a v o s l a v n a S v e t l i n a

Spisanie za pravoslavna vera, obrazovanie i kultura;

broj VI, juli 2008, izleguva ~etiri pati godi{no.

Izdava~: Povardarska eparhija na Makedonskata Pravoslavna Crkva, Veles.

Glaven i odgovoren urednik: Mitropolit Povardarski g. Agatangel.

С о д р ж и н а :

Прослава на три значајни јубилеи во Повардарската епархија

ПРВО ЗАМОНАШУВАЊЕ ВО ПОВАРДАРСКАТА ЕПАРХИЈА

СВЕТИ ГРИГОРИЈ ПАЛАМАБЕСЕДА НА ПЕДЕСЕТНИЦА

РАЗМИСЛУВАЊА ЗА ЧОВЕЧНОСТАИЛИ: ЕМАУС И ПОНАТАМУ Е ПРЕД НАС

Ѓаволот се плаши од бројаницата и молитвата

ШТО ЗНАЧИ ПОИМОТ КАНОНСКИ ЦРКВИ

Радоста во ХристаСигурен показател на нашата духовна состојба

Поуки од старец Јероним егински

Житие на светиот Никола Планас

Совети до свештениците

За хомосексуалноста

За гревот

Spisanieto izleguva so blagoslov na

Negovoto Visokopreosve{tenstvo

Mitropolit Povardarski

g. Agatangel

1

Ureduva~ki odbor: |akon Vlatko Stoimenov,

ѓакон Jani Mulev, dipl. politikolog Nikola Cilakov,

dipl. teolog Sne`ana Kolevska. Dizajn i kompjuterska podgotovka:

Nikola Cilakov. Lektura: Kosovka SaveskaPe~ati: “1kniga” - Veles.

www.povardarska-eparhija.org.mk e-mail: info@povardarska-eparhija.org.mk

2

Прослава на три значајни јубилеи во Повардарската

епархија

Со Воскресна Вечерна Богослужба,со која чиноначалствуваше МитрополитотБрегалничкиг.Иларион,авосослужениенаголембројнасвештенослужителиодповеќеепархии на Македонската ПравославнаЦрква,воСоборниотхрамнаПовардарскатаепархија „Св. вмч. Пантелејмон“, на 10. V.2008 год. започна одбележувањето на тритезначајнијубилеикоигодинавасепразнуваатвоПовардарскатаепархија. По завршувањето на ВечернатаБогослужбавохрамотна светиотисцелителПантелејмон беше организирана Духовнаакадемија, на која свое излагање по поводјубилеите имаше Митрополитот Агатангел,апрограматабешезбогатенасопрекрасниотнастап на црковниот хор „Св. вмч.Пантелејмон“одВелес,монодрамата„Словоза Свети Климент“ во изведба на актеркатаВеснаДимитровскаивеличественатаизведбана композицијата „Оче Наш“ од страна нанашиотпознатоперскипеач,маестроБорисТрајанов. Прославата продолжи со празниченкоктелводворотнаСоборниотхрам.

3

ЈУБИЛЕЈ

4

ПрославатапродолживонеделанаутросособорнозаедничарењенаголембројнаверницинаАрхиерејскатаБожественаЛитургијавоСоборниотхрам„Св.вмч.Пантелејмон“.50годиниодвоскреснататаОхридскаархиепископија,олицетворенавоСветиклиментоватаМакедонскаправославнацрква,30годиниодформирањетонаПовардарскатаепархијаи10годиниодархипастирскатадејностнаМитрополитотАгатангелбеапредоволенмотивзамногуверничедаодситекраиштанаМакедонија,какоиоддијаспоратададојдатвоВелесизаеднодагипрославатовиерадоснимиговизаМакедонскатаправославнацркваимакедонскиотнарод,воопшто. Архиерејската БожественаЛитургија започна во 08,30 часот воСоборниот храмнаПовардарската епархија „Св. вмч.Пантелејмон“.НаЛитургијатачиноначалствувашеАрхиепископотОхридскииМакедонскиг.г.Стефан,восослужениенаМитрополитите–Повардарскиг.Агатангел,Полошко-кумановскиг.Кирил,Дебарско-кичевскиг.Тимотеј,Брегалнички г.Иларион, поранешенМитрополитЕвропски г. Горазди архимандрититеНектариј и Арсениј, како и свештенослужители од повеќе епархии на Македонскатаправославнацрква. Голембројнаверничеда,одВелесимногуградовиодМакедонија,какоимногуминакои од дијаспората пристигнаа за да бидат дел од овие радосни мигови, молитвено јапроследијаСветатаЛитургија–токмуонакакакоштовистинскимуприлеганаеденнарод,начијаземјаìсеприпишувапредзнакот„библиска“. По завршувањето на Литургијата, на Митрополитот Повардарски г. Агатангелпо повод 10-годишнината од неговото хиротонисување во епископ на Македонскатаправославнацрквамубеаподаренипригодниподароци.

Намногајалета,владикосвет!

5ЈУБИЛЕЈ

6

СловонаАрхиепископотОхридскииМакедонскиг.г.Стефанпоповодјубилеите

СПАСОНОСНИТЕ ПЛОДОВИ НА СЛОБОДАТА

„Добро е да се слави Господ и да Му се пее на името на Севишниот“ (Псал. 91,1). За сè да Му благодариме Нему, зашто таква е Неговата волја спрема нас (сп. 1. Сол. 5,18). ВозљубенивоГоспода, Во овие повелигденски денови, кога кајсите нас сè уште се свежи великопразничнитеторжествени чувства, еве, по милоста навоскреснатиот Господ, се собравме за даодбележиме достојни настани од нашетомакедонско црковно воскресение, настани одпоноватаисторијананашатаСветаЦрква. Имено, оваа година се навршуваат 50години од возобновувањето на Охридскатаархиепископија во лицето на Македонскатаправославна црква, како и 30 години одвозобновувањето на Велешката какоПовардарска епархија и 10 години одхиротонијата за епископ на митрополитотАгатангел. Ситеовиенастаниносатдлабокпечатна нашето време, време во кое како народ,иако,зажал,самонаеденделодмакедонскатаземја,сеизборивмеза духовна и национална слобода, која, пак, покрај другото, придонесе да ì се вратиславатананашатаСветаЦрква-древнатаОхридскаархиепископија,којанеканонски,иоддруговернавласт,бешеукинатаво1767година. И покрај многубројните обиди да се возобнови Охридската архиепископија, оддуховницикакоиодпоединци-првенциивидниличностиоднашиотрод,какоибарањаупатениодцелинашиградовииселасогласноијаснонеприфаќањенатуѓинскатадуховнавласт, сепак не се успеало да се направи нешто позначајно, пред да се случи целосноослободување. Црковно-училишнитеопштини,какозаменазамајкатаОхридскаЦрква,формиранивопоголемиотбројмакедонскиградови(воОхрид1758,воТетово1830,воКукуш1830,воПрилеп1830,воКриваПаланка1833,воСкопје1835,воБанско1837,воВелес1843,воНовоСело-Штипско1850,воКуманово1851,воНеврокоп1860,воБитола1864,воШтипивоСтрумица1867,воСолун1868,воКрушево1869,воВоден1870,воСерез1871,воЛерин1880итн.),какоидејностанапреродбениците,меѓукоисвоеместоимаатидуховнилица(ЈоакимКрчоски,КирилТетоец,ТеодосијСинаитски,ПартенијЗографски,ТеодосијГологанов,НатанаилКучевишкиидр.)иистакнатитеинтелектуалциикнижевнитворци(меѓукоиособеносеистакнале:ГригорПрличев,ДимитријЧуповски,КузманШапкарев,КрстеМисирковидр.),далесвојпридонесвозачувувањетонаспоменотзаОхридскатаархиепископија,какоисвојприлогвоборбатазаистатадасевозобнови. Но, какошто обично тоа се случува - народ којшто нема национална слобода икојштонемасвојанезависнадржава-неевозможнонитуда јачува,нитудасеизбори

7

задуховнаицрковнаслобода.Така,дуривопрвитеослободенимакедонскитеритории,вотекотнаВторатасветскавојна,покрајорганизирањетонанароднавласт,паралелносеформиралаидуховната-црковнатавласт. СвештеничкотособраниевоИздеглавје-Дебарца,во1943г.,епрвата„беламугра“којагонајавиладенотигообјавилавреметоштоќедојде!Соослободувањето(1944г.)ипризнавањетонаМакедонијакакофедералнаединицавотогашнатаФНРЈугославија,сесоздалеусловизаразрешувањеинацрковнотопрашање.Веќевофевруари1945година,воСкопје, се одржалПрвиот црковно-народен собор, на кој учествувале свештеници ипретставницинацрковнитеодбориодцелаМакедонија, кои едногласно сеискажале заобнованаОхридскатаархиепископијаисоздавањенаМакедонскаправославнацрква,заштобилизбраниИницијативенодборзаорганизирањенавозобновенатацрква. Но, иако повоена Југославија се потпираше врз рамноправноста на сите и врзбратството и единството, кога биле во прашање Македонците и Македонија, многуекспериментиодразличниобластибилетокмутукаиспробувани,запоставувајќигидуриинационалнитеидуховнитеинтересинамакедонскиотнарод.Таководносбилпокажуван

и за црковните потреби и прашања на православните во најјужната југословенскаРепублика,иакоисветитеканониипрактикатанаСветатаЦрквабиленанашастрана.Затоа,водекември1946годинасеодржаласвештеничкаконференцијавоСкопје,накоја билизбраннов составнаИницијативниотодборибиледадениновинасокивоодноситемеѓуиднатаМПЦиСПЦ.И,наместомеѓуСкопјеиБелграддасерешаваатнедоразбирањата,тиестанувалесèпоголемииподлабоки.Македонскотосвештенствои народ не можеле да отстапат од избраниот пат: ниту имало, ниту можело да имаалтернативазажелбатадасевозобновиОхридскатаархиепископија.КогаАрхиерејскиотсаборнаСПЦ,насвоетозаседаниеодмесецмај1958годинадонесолнегативнаодлуказабарањетонаИницијативниотодборзаорганизирањенаМПЦ,какошто,меѓудругите,било и барањето за хиротонија на епископи за македонските епархии од македонскопотекло,папотаквиотнегативенставнаСПЦ,ИницијативниотодбордонелодлуказасвикувањенаВторцрковно-народенсобориистиотсеодржалвоОхридод4до6октомври1958година. Возљубени,патотнаМакедонскатаправославнацрквакаковозобновенаОхридскаархиепископијаепатштогооделеиизодилескороситевозобновениилиновоорганизиранипомесниправославницркви.Така,например,СПЦ,којабилаукинатаво1766година,наСоборотодржанводекември1918годинавоСремскиКарловци,биладонесенаодлуказаобединувањенасрпскитемитрополиивоеднаСПЦ,каковозобновенаПеќкапатријаршија,штоисепотврдилонасоборитево1920-та,односно1924година.ИБугарскатаправославнацрква,чијаТрновскапатријаршијаимамногусличнаисторискасудбинасоОхридскатаиПеќскатаархиепископија,понејзинотоукинувањево1393година,билаобновенаво1870годинасопомошнаОтоманскатавласткакоЕгзархијаипопоминатите75годиникаконепризнатаодЦариградскатапатријаршија,конечново1945годинадошлодопомирувањеиво1953-таистатабилапрогласеназаБугарскапатријаршијакакозаменазанекогашнатаТрновска патријаршија. Грците, пак, и покрај тоа што и Цариградската и Источнитепатријаршиисегрчки,штом,понеколкутевостанијаво20-тегодиниодXIXвексестекналесослободнатериторија,ипообидитедасевоспоставинезависнаодЦариградцрковнавласт, по прогласувањето на монархијата во 1833 година, со кралски указ бил свиканархиерејскисобор,којисесостанална23јули1833,ипочетиридена,на27јули,истиотпрогласилнезависностзаГрчкатаправославнацрква.Ипокрајпротивењето,Вселенскатапатријаршија,подесетинагодини,на29јуни1950-тагодина,јапризналазаавтокефалнапомеснатацрквавоГрција... Поучениодовиеиодсличнинанивпримеримеѓуправославнитецркви,инашитепретшественицигоследелетојпатинаправилеистилисличенчекор.Поослободувањетона еден дел одМакедонија било логично да се очекува возобновување на Охридскатаархиепископија, кое нешто и го направила тогашната наша македонска генерација. Посвештеничкото собрание воИздеглавје - 1943-та, поПрвиотЦрковно-народен собор во

ЈУБИЛЕЈ

8

Скопје1945-та,ипоСвештеничкатаконференција,паквоСкопје,во1946годинаипоонакакосеодвивалеработите,логичнобилоиочекувањето,иодржувањето,иодлучувањетонаВториотцрковно-народенсобор,одржанво1958годинавоОхрид. Тојголемисторискисобор,закогоштосиспомнувамесодолжнапочит,всушност,билпродолжувањеиреализирањенаситепретходнинапорииобидивоизминатитескородвавекадаìсевратиславатанадревнатаОхридскаАрхиепископија.ОдСоборот,покрајдругите,особенозначајнисеодлуките-завозобновувањенаОхридскатаАрхиепископијакакоМакедонскаправославнацрква,изборотнаТопличкиот епископДоситеј, викарнасрпскиотпатријарх,заАрхиепископОхридскииСкопскииМитрополитМакедонски,какоидонесувањетонаУставотнаМПЦ.

ВозљубеничеданаМакедонскатаправославнацрква, Размислувајќизаовиенастаниодпред50иповеќегодини,сенаметнувазаклучокот-колкубогољубивииродољубиви,колкуцрковнииевангелскиодлукидонеслесоборјанитеодпред5децении!?-СамолуѓеисполентисоапостолскивизииисоСветиклиментовдухможеадабараатдасевозобновионаштониеодБогададеноионаштосовековисмегоималеиго заслужувамекаковереннарод.Немапоправеденсудодсудотнавреметоиисторијата!-АтојсудвеќеговоридекаивоправоивовистинсковремеседонесениодлукитезавозобновувањенаОхридскатаархиепископијакакоМакедонскаправославнацрква. Охридската архиепископија била и останала Македонска црква, Црква намакедонскиотнарод.Билаиостаналанашацрква,какоштоенашеииметомакедонско,какоштоемакедонскаинашатакултураинашиот јазик,инашата земја.ОхридскатаеМакедонска црква, како што Македонската е Охридска! Така било и така ќе останезасекогаш:каконашеписмопредГоспода,каконашзнакзапрепознавање! Живеејќипетдецениивозобновенцрковенживотќепрашам: заремнекојадругацрква ќе се грижеше така за македонскиот православен народ како МПЦ, и овде воТатковината и ширум по светот за иселените и протеранитеМакедонци? Зарем некојадругацркваќесепогрижешетакаитолкузапастирскитеидуховнитепотребинаовојнашнапатеннарод?Далинекојадругацркваќегиформирашепотребнитеепархиииинституцииза подоброфункционирањена црковниотживот, заремнекоја друга црква ќе отворешеМакедонскаБогословијаиМакедонскиБогословскиФакултет,далинекојадругацркваќенијапреведешеБиблијатанамакедонскијазикиќегииздадешепотребнитебогослужбениидругикнигиисписанија?-ДалинекојадругацркваќегообновешеПлаошник,какотоаштогонаправивтевиекакочеданаОхридскаархиепископијаичедаСветоклиментови.Имауштемногу,многу зашто требадаМублагодарименаГоспода задаротиспратенпрекудалекувиднотоделонанашитепретходници.ГосподдагонаградинивниоттрудинеканиевечнаЦркватанашаМакедонскаиОхридска!„НекаеблагословенБогодденнаден,заштогопомогнанашетоспасение“(Псал.67,19).Инавистина,соБожјапомошрастемевосекојпоглед:одтритесегаимамедесетепархии,содомородносвештенство,

монаштвоиархиереи.

Возљубенидомаќини, ДаМублагодарименаГосподаизатритедецениибогатдуховенживотирастеж на Повардарската епархија. Како потсетување: оваа епархија, какоседиштенаархиереј,сеспоменувауштевоXVIвек,какоделодПелагониската

митрополијанаОхридскатаархиепископија.Поукинувањето,пак,наОхридскатаархиепископија, оваа епархија, со одлука на Цариградската патријаршија сесретнувакакоВелешко-дебарска,којаподоцнаодсоседнитецрквиштовладеелесоЦркватавоМакедонијабилаподеленамеѓуСкопскатаиОхридскатаепархија.

Пред30години,благодарениенанејзиниотпрвмитрополит,подоцнежниотархиепископГаврил, се возобновииВелешката какоПовардарска епархија, која е еден

9

одстолбовитенанашатаСветацрква.Воовааепархија,раководена,соБожјапомош,одмитрополитотАгатангел, очекуваме уштепоголемипостигнувања.Имајќи го него какопастирштосијаполагадушатасвојазадоверенотостадо,верувамедекаќегодоочистидокрајодпреднеколкугодинипосеаниоткаколидеканемавеќедадозволитуѓиветровииматниводипоВардар. Нека ни е честит 50-годишниот јубилеј од возобновувањето на ОхридскатаархиепископијакакоМакедонскаправославнацрква,30-тегодиниодвозобновувањетонаВелешката какоПовардарска епархија, аВам,ВисокопреосвештенВладико, некаВи семножатгодинитеидецениите.Амин!Христосвоскресе!

Ваше блаженство, Ваши Високипреосвештенства, почитувани градоначалници на општините низ Повардарската епархија, почитувани претставници на политичките партии од Р. Македонија, почитувани претставници од државните институции и медиумите, чесни оци, драги браќа и сестри Македонци, Македонки и Македончиња,

Собирајќи се во оваа пригода околу престолот Божји во Соборниот храм наПовардарскатаепархија„Св.вмч.Пантелејмон“воВелес,ниекакоправославниМакедонцидобивамеодличнаможностдасепотсетиме,авоедноиповторнодаучествувамепрекублагодарењеиблагоговејноствонеколкуславнимоментиодсвештенатаисторијананашатадуховнамајкаизакрилничка-Македонскатаправославнацрква.Смислатанасеќавањеиодбележувањена некои јубилеи се состоипред сè во реална историска реконструкцијананастанитеодминатото,апрекуизразувањевосхитипочитконслученотоисопствено

Излагање на Митрополитот Агатангел по повод

јубилеите

ЈУБИЛЕЈ

себепреиспитување за личниот напредок и духовен развој иницирани од онашто предодреденбројгодинисеслучило.ТокмузарадитоаигосоздалвозвишениотБогвреметоинеговотомерење, заповторноиповторно, пакипак, да сенурнувамеиправилнодагоразберемеминатотоинеговатавистинскасмислаипотоанаоружанисосознанијатаиискуствотонанашитепредцидаграбимесигурнокониднината,ноидаоставамеделодсебесиисопственотознаење,какобазичнаинспирацијаивдахновениезаиднитегенерации,занашитедиректнипотомци.

Искренои соцелотосвоебитиедлабокоМублагодарименаБогаинаНеговатасветапромислаштонигоподариблажениотАрхиепископг.г.Доситеј-роденМакедонец,кој од 4 до 6 октомври 1958 година, во Охрид го собра своето напатено македонскостадо и го свика II Црковно-народен собор, на кој преку обновувањето на ОхридскатаархиепископијакакоМакедонскаправославнацркваисодонесувањетонапрвиотУстав,покојтааќесераководи,бешефрленобожественотосемезаидноавтохтоноиавтокефалноцрковноживеењеипреуспевањенамакедонскиотправославенчовек.Денес,попоминати50години,разгледувајќи,авоедноианализирајќигиплодовитенаоваахрабраисторискаодлука на нашите непосредни предци, со сигурностможеме да кажеме дека духовнотосемепадналонадобрапочваитоадалоисèуштедавадобарикорисенплод.

МПЦ денес, за разлика од тогаш, е организирана во десет епархии, таа имасопственаправославнаБогословијаиБогословскифакултетодкадепроизлегуваатиднитесвештеници,проповедницииучители.Воовојполувековенпериодтаауспеадавозобновии изгради стотици духовни светилишта, кои се соборно место и духовни работилницизаизградбаикалењенамакедонскитеправославниличности, а сореконструкцијатанадревнитеманастириовозможивонивдасеобновиправославнотомонаштво,коенегувајќијадревнатамакедонскамонашкатрадиција,базиранаврзХристовотоевангелиеинеговитеначела, стана спасоносна станица и поттик за духовна обнова и развој на младитемакедонскичеда.Завременаовиепедесетгодини,македонскитецрквииманастириодспоменициоддалечнотоминато,соБожјапомошизаштита,станаавистинскирасаднаавтентичнатамакедонска култура и современото христијанскоживеење.Одбележувајќиго50-годишниотјубилејодобноватанаОхридскатаархиепископијаволицетонаМПЦ,немадабидепретераноакокажемедекаМакедонскатацркваесонајголемнапредокнадуховенплан,спореденососестринскитесоседниправославницркви,заштотаамораше,заразликаоднив,повеќедасепотруди,бидејќиодтемелтребашедагиградирелигиознитеинационалнитечувствавоМакедонија,коизаволјанавистинатасовековибеапоткопувани

одстрананалицемернитепоробувачи.

ДванаесетгодинипоовојВеличественнастан,во1970годинаСАСнаМПЦдонесуваодлука(Син.бр.326/70)заформирањеиименувањенадвеновимитрополиинаМакедонскатаправославнацрква.ОвиедвемитрополииќегоносатиметоВелешко-повардарска

иПолошко-кумановска, апо7 годиниодовааодлукана17-18.XI.1977 година од страна наСАСнаМПЦ е донесена одлука (Син. бр.

85/77)заформирањенаПовардарскатаепархијакакопосебнаепархија,којасосвојатаработаофицијалноќезапочнеод1.I.1978година.ЗапрвмитрополитнаПовардарскатаепархија еизбраниназначенЕпископотвелички Гаврил, кој како роден велешанец и поранешен парохискисвештеник од овој град и претходно има оставено и остваренокапиталниделасонепроценлививредностизамакедонскиотнарододповардарскиотрегион.МитрополитотГаврилМилошевсопреводотнаНовиотзавет,аподоцнаинацелатаБиблијанамакедонскијазик,

10

11

потоасоорганизирањетоиактивнотоучествовоформирањетонаправославниотбогословскифакултет„Св.КлиментОхридски“воСкопјеисоостанатитенеговидела,спојувајќијадуховнатаинаучнатадејноствоедно,севбројувавоеденод најголемите духовни великани на поноватамакедонска историја.Активноработејќи во духовното организирање на новата Повардарска епархија, прекуосветувањеиреконструкцијанацрквитеиманастиритевоПовардарието,соголемамудростибаланссотогашнатавластвоР.Македонија,дедоГаврилводеветгодишниотпериододнеговотопастирствување,накитенсосвојатаскромностисветителскакротостќеуспеевоПовардарскатаепархијадагозацврстиивтемелидуховниотживотнаМакедонцитеодовиекраишта,анаМакедонскатаправославнацрква,ипокрајнеповолнитеполитичкиприликиодтоавреме,даимоставивонаследствобројнипријателииподдржувачи.ДелатанаовојдуховенвеликантешкодекаќеможемедостојнодагиоценимениеденешнитегенерацииМакедонци.Реалнокажано,ќетребадапоминеповеќевремеодсегазадасфатимедекапокрај себе сме имале духовен горостас, рамен на нашите славни преродбеници. Попоминати девет години на Повардарскиот митрополитски трон Митрополитот ГаврилМилошевна4.X.1986годинаеизбранзаАрхиепископнаМПЦ,кадеипонатамуводенодБожјатаракаактивноќепридонесувазадуховниотразвојнамакедонскиотправославеннарод.

ВеднашпоМитрополитотГаврил раководењетонаПовардарската епархијаму едоделенонаМитрополитотМихаилГогов,којсосвојатагорештаисилнапроповедуспеауштекакопротоерејмнозинадаприведеконцарствотоБожјо.Овојисклучителнонадаренчовек управуваше соПовардарската епархија од 1. I. 1989 г. до 4.XII. 1993 година, заведнашпотоаинего,какоиМитрополитотГаврил,БожјатапромисладагоприведеконтронотнаОхридскитеархиепископи,кадеигодоживувасвоетоблаженоупокојување.

ПозаминувањетонаМитрополитотМихаилодтронотнаПовардарскатаепархијаСАС на МПЦ во два различни временски периода носи одлуки со коиМитрополитотДебарско-кичевскиг.ТимотејсепоставувазаадминистраторнаПовардарскатаепархијавопериодотод1.I.1994г.падо31.I.2000г.иповторноодјули2002г.до1.X.2006година.Раководењето наМитрополитот Тимотеј се совпаѓа со еден од најтешките периоди одисторискиотживотнаПовардарскатаепархија.Тоаевремекогасопомошиорганизацијаодстранасенаправибезуменобидзаомаловажувањенасèштоесработенонадуховенпланвоизминативедесетлетијаипогазувањенасèштоемакедонско.БолнитепоследициодовојтрагиченпериодсèуштегичувствуваменасвоитеплеќиикакоМакедонскаправославнацрква,ноикакомакедонскинародидржава.ГолемаезаслугатанаМитрополитотТимотејкојвоовојпериод,особенозавременасвоетовтороадминистрирањесоПовардарскатаепархија успеа да го стабилизира духовниот живот во Епархијата, но и да ги залечиотворенитерани,предизвиканиодсамоволиетоиалчностанаеденчовек.

За успешна и плодородна дејност за време на раководењето наМитрополититеГаврил,МихаилиТимотејсоПовардарскатаепархијаодголемаползаипомошзацелотоовавремеимбешецелотосвештенствоиверниотмакедонскиправославеннарод,авоконтекстнапретходнореченотобисакаленаоваместодагоспомнемепротоереј-ставрофоротСтојкоРистевски,којкакосекретародсамотоформирањенаПовардарскатаепархија,сецело,содуховенвознес,бешеоддаденнауредувањетонацрквитеиманастиритевоЕпархијатаиприизградбатанаЕпархискатазграда.ТојмногупатинасвоитеплеќигоносешецелиоттоварзаблаголепиетоиблагосостојбатавоЕпархијата,заштооддлабочинатанамојатадуша,заедносоцелатапатстваштомијадоделиБог,бисакалдамукажамедноголемоблагодарам.

ЈУБИЛЕЈ

Сумирајќигивпечатоцитеод30-годишнотопостоењенаПовардарскатаепархија,слободноможемедакажемедекатаакакоиМакедонскатаправославнацрквавоцелостсигурно чекори на патот на Христовото учење и преданието на светите оци и покрајбројните искушенија и духовни кризи. Повардарската епархија денес се одликува сосолидна издавачка дејност, а воедно и активно учествува во харитативните и другитеблагочестивидејностикоинајдиректноимсеприближуваатнанашитеконкретнибраќаисестри.Повардарскатаепархија,надевајќисенаБожјатапоткрепаицврстодржејќисезаНеговиотсевишенблагословсетрудисоситесилимисионерскидаделува,користејќигидревнитеивеќепотврденимисионерскиметоди,ноиновите,овозможениодсовремениотразвојинапредокначовештвото.Вредноеда се споменедекаПовардарската епархијанегуваодличниодносисовластакаконалокално, такаинадржавнониво.Посебно јаистакнуваме одличната соработка со велешкиот градоначалник г.АцеКоцевски, кој воголемамерагипомогнанапоритенаЕпархијатазаотворањенаЦрковно-народнатакујнаиобезбедувањетонадобрилокациивоградотзаизградбанановидуховнисветилишта,аистотакаизразувамеголемаблагодарностнавработенитевоМинистерствотозатранспортиврскиинаминистеротг.Миле ЈанакиевскизанивниоттрудидобраволјакогасевопрашањепотребитенаПовардарскатаепархија.

Драгибраќаисестри!

Ние,какоПовардарскаепархијасигуренсумдеканемадапрестанемелитургискида се сеќаваме на добрините оставени и остварени од нашите големи претходници, пакористејќигинивнитенепроценливиивредниделакакодобартемел,дајаградимеЦркватамакедонсканасекадевоправославнитесрединиодПовардарието.

Накрајотбисакалвоовојпригоденмоментдлабокодаимсезаблагодарамнаситеониекоисобилокаквадобрина,совет,добарзборилиблагонаклонаподдршкапомогналеипомагаатзаблаголепиетонаПовардарскатаепархија.СенадевамдекаовиенивниделаќебидатприфатениоддобриотиблагБогкакоштоГосподИсусХристосјаприфатилептатана вдовицата.Повардарската православна епархија постоела и ќе постои заради својотмакедонскиправославеннародизаизградувањенанеговатадуховнавеличинаиубавина.

Исегаисекогашивовечнивекови.Амин

Намногајалета...

МИТРОПОЛИТПОВАРДАРСКИ

†АГАТАНГЕЛ(СТАНКОВСКИ)

12

13

духовен живот

На17.V.2008година,во манастиротпосветеннаПресветаБогородицавоСогле,МитрополитотАгатангелблаговолидагопострижевомаласхима,досегашниотрасофоренмонахФилотејсоновоиме,монахАвакум. На вечерната богослужба, која започна во 17.00 часот, по входот, јеромонахотГригориј, водејќи го под своето расо, го приведе кандидатот за замонашување предархиерејот.МитрополитотАгатангел,најпрвогопоучизамонашкиотживот,заситедобри,ноилошимоменти,штоседелодмонашкиотживот,ноизанаградатакојаБогимјадаванаониекоисеоткажале,одтатко,мајка,брат,сестра,сопруг,сопругаиодсèземнозарадиХристаиНеговотоцарство.Откакокандидатотпотврдидекасвесноидоброволноприфаќада гоприми совршениот ангелскиживотидека соБожјапомошќеизвршува сèшто епредвиденосомонашкиотживот,митрополитотгопострижаимудаденовоимеАвакум,споредсветиотмаченикАвакумСолунски.

ПРВО ЗАМОНАШУВАЊЕ ВО ПОВАРДАРСКАТА ЕПАРХИЈА

14

Потоаследешеставањена:

параман(знакнаангелскиотобраз,нанетлениеичистотаиназемениотблагјаремХристов); крстоколувратот(знакнастрадањето,понижувањето,плукањетоинасèонаштоГосподгопретрпезанас); подрасник (облека на веселие и духовна радост, за отфрлање на сè плотско, ипостојанорадувањевоХриста); коженремен(заумртвувањенастраститенателотоизаобновувањенадухот,забодростивнимателност,зазапазувањенаБожјитезаповеди); расо(ризанаспасениетоиоклопнаправдатазадасеоттргнеодсекојанеправда,идабидемртовзасекоезлодело,ноживзадобридела); камилавка (шлем на спасението и непосрамена надеж за да може да им сеспротивставинаситеѓаволскилукавства); пана(покривалонасмирениетоипостојанопослушание,задагиодвратисвоитеочиданегледаатсуета); сандали(заблаговестењенамирот,задабидебрзитрудољубиввосекоепослушаниеидобродело,абавенвоисполнувањенасвојатаволја); бројаница(мечдуховен,којштоезборотБожјиинепрестајнатамолитваИсусова:„ГосподиИсусеХристе,СинеБожји,помилујмеменегрешниот“); крст(штитнаверата,засонегодагигаснераспаленитестрелиналукавиот); запалена свеќа (за со својот чист и добродетелен живот да биде светлина насветот). Накрајотследешепоздравувањеичеститањесозборовите:Какотиеимето,брате?Некатиезарадостнаангелитеипоразнадемоните! Повечернатаслужбабешепоставенатрпеза,којајаподготвијапобожнижениодВелесиодоколинатанаманастирот. ПомолитвитенапресветаБогородица,заштитничкаиигуманијанаситеманастири,инасветиотАвакум,Господданидадеуштемонасиимонахињи,почииштомолитвисеодржувасветот. ОтчеАвакум,спасувајсевомонашкичин!

15

Поука,којаархиерејотмујакажуванановиотмонах:

Гледај чедо, какви ветувањаМу даваш на Владиката Христос; заштоангелитестојатневидливозапишувајќигооватвоеисповедање,закоеќебидешиспитуваннавторотодоаѓањенанашиотГосподИсусХристос.Тиговорамзасовршениотживот,којесличеннаГосподовиотживот,сведочејќитиштотребадаприфаќаш,аштодаизбегнуваш,задаможешдаМупристапишидаМуслужишнаГоспода:Акосакашдабидешмонах,предсèочистисеодсекојанечистотијанаплоттаидухот,извршувајќи јасветињатавостравБожји.Стекнисмиреномудрие,сокоеќестанешнаследникнавечнитебогатства;оставигообичајотнаживотнопревознесување;имајпослушаниеконсите;бидибезропотенконсекојаслужбакоја ќе тибиде зададена; вомолитвитебиди трпелив; на бденијатане бидимрзлив, воискушенијатанетагувај;вопоститенеомалаксувај;знајдека,сопостотимолитвататребада Го измолиш Бога. Во немоќите не станувај малодушен; подзамисли се за лукавитепомисли,данегослушашврагот,којтипредлагаспомениодтвојотпоранешенсветовенживот,иомразакондобродетелниотживот.Требадазнаеш,тикојгозапочнувашпатотштоводиконНебеснотоЦарство,декаакосевратишназадќегоизгубишцарството.НиштоданепретпочиташповеќеодБога:данесакаштатко,нимајка,нибраќа,нисестри,нибило кој од своите блиски, ниту себеси да се сакашповеќе одБога, ниту царствата одовој свет, ни удобност ни почест.Не бегај од сиромаштијата, туку во неа да пребивашдо самата смрт; ништо да не те спречува да одиш поХриста: ни напади и навреди одлуѓето,тукусекогашгледајконбогатстваташтоимсеветенинаониекоиживеатпобожно,ипостојаномислина древнитемаченициипреподобни, кои сомногупоти труд, и собезбројникапкикрвистрадањасетоовагостекнаа.Надсетоова,секогашвосвојотумимај гиспасителнитестрадањаиживотворнатасмртнаГосподанашиотИсусХристос,коиштогипретрпедоброволнозарадинашетоспасение,таитиситеневолјиодмонашкиотживотипритеснувањапослаткодагипретрпишзарадиНего.Бидитрезвенвосè,претрпизло какодобар воинХристов: заштоСамиотГосподиБогнаш, какобогат вомилоста,заради нас осиромаши, за ние да се обогатиме со Неговото Царство. Зашто и нам ниприличидабидемеНеговиподражатели,изарадиНегосèдапретрпиме,преуспевајќивозаповедитеНеговидениноќ.ЗаштосамиотГосподрече:аконекојсакадаодипоМене,некасеодречеодсебе,некагоземесвојоткрст,инекаодипоМене;штозначисекогашдабидешподготвендосмртта,заисполнувањенаНеговитезаповеди;заштоќегладувашиќежеднееш;ќеподнесувашдосадаинапади;навредиигонења,иоддругимакиќебидешнатоварен,сокоисеодликувапобожниотживот.Когаќепострадашодсетоова,радувајсе,велиГоспод,заштоголемаенаградатананебесата;НемунекаМееслававовекови,амин.

СветиАвакумСолунски(+1628)7/20август

Заживототнаовојмакедонскисветителнемамногуподатоци,самосезнаедекапострадалзарадивератавоХриставоСолун,во1628година,во времето кога агарјаните навлегле длабоко на Балканот и насилно гопотурчувалехристијанскотонаселение.Неговиотсветспоменсеславина7/20август.

16

о своите големи очи на верата, неодамнаГо созерцувавме вознесениотХристос,итоанепомалкуодоние,коиГогледалесосвоитетелесниочиисоистотолкуголемоблаженствоирадост,заштоГосподрекол:,,блаженисеоние,коиневиделе,аповерувале“(Јован20,29), а тиесеоние,коипопатнаслушањенапроповедтасеуверилеипрекувератавиделе.Значи,неодамнаГогледавмеХристоскакосоСвоетоТелосевознесувананебото,асега,прекударотнаСветиотДух,гледамекадесевознесеХристосинакаквоголемодостоинствојаиздигнанашатаприрода,заштоОнзаминатаму,откадештослезеодНегоиспратениотСветДух... Значи,Христос,Којсевознесе,заминаприСвојотНајвозвишенОтец,вопреграткитенаСвојотОтец,откадештоиДухотисходи...Но,коганекојќечуедекаСветиотДухеиспратенвоовојсветодОтецотиСинот,неканемислизаСветиотДухдекаесамоодоние кои се испраќаат, тукуОн е еднаков по чест соОтецот иСинот,СамиотОн е одбројот кои испраќаат, иОн е БогКој говори преку пророците, и тоа на јасен начин годокажува,когапрекуустатанапророкИсаијговори: ,,Мојатаракајаосноваземјата...исегаМеиспратиГосподБогиНеговиотДух“(Иса.48,13,16).ИХристоснадругоместогипотврдизборовитенаистиотпророк:,,ДухотнаГосподаБогаеврзМене,заштоГосподБогМепомазазадаимблаговестувамнабедните“(Иса.61,1). Значи,СветиотДухнеесамоиспратен,тукуиСамиотГоиспраќаСинот,КојеиспратенодОтецот-доказ,штопотврдувадекаОнимаистачестисуштинакакоОтецотиСинот.ПоблаговолениетонаОтецотисодејствотонаСветиотДух,понеизмернатадлабочинана човекољубието, единородниотСинБожји слезе од небесните височинина Земјата ипостанаЧовек,проповедајќичудеснаивозвишенанаука,којанавистинадоликуванаБога.Потоа,откакодоброволнопострадазанашетоспасениеиоткаковоскреснанатретиотден,ОнсевознесенанебесатаиседнаоддеснатастрананаОтецотитамусоучествувашесоОтецотвоиспраќањетонаБожествениотДухнаученицитеиапостолите,какоштоиимвети.Христос,одпрестолотнанебеснитевисочини,какоданèповикуваиниговори:,,АконекојсакадаимаучествовоЦарствотонебесно,дасенаречесинБожјипоблагодат,дадобиебесмртенживотинепотрошливобогатство,тојнекагиисполнуваМоитезаповеди

и,колкуштоможе,некагоподражаваМојотначиннаживот,имајќиМезапримерМенеСамиот“.

..КогасенавршилепедесетденаодВоскресението,,,ненадејносечушумоднебото,какодаидешесиленветар,ијаисполницелатакуќа,кадешто седеа (апостолите)“ (Дела 2, 2).Тојшум ја повикувацелата ЗемјаподСонцетои сителуѓе, кои веруваатдекаим седаруваблагодаттана

СветиотДух.ТогашсеисполниловетувањетонаСпасителот,коеимгодалнаапостолите,говорејќи:,,Јованкрштевашесовода,авие,непомногудниодденес,ќебидетекрстениодСветиотДух“(Дела1,5).Тоанавистинаисеслучиловомоментотнашумотоднебото,кога,,имсејавијаразделенијазици,

СВЕТИ ГРИГОРИЈ ПАЛАМА

БЕСЕДА НА ПЕДЕСЕТНИЦА

С

17

какоогнени,изастанаапоеденнадсекогооднив.ИситесеисполнијасоДухСвети, и почнаа да зборуваат на други јазици, онака какоштоимдавашеДухотСветидаизговараат“ (Дела2, 3-4).Сето тоа се случилосамо задајаусвоимеголемататајнанаСветаТроица,заштоипретходнодејствувалСветиотДух,Кој говорелпрекупророцитеи ја предвестувалиднината.Меѓутоа,Он сега лично, преку огнените јазици, им се јавил на сите инаБожественначин,седнувајќинапрестолотнаХристовитеученициидавајќииммоќдабидатНеговиорудија. Но, зошто Он се јавил во вид на огнени јазици? Најпрво, за дапокажедекаОнесроденнаБожјотоСлово, заштонемаништопосроднонасловотоодјазикот.Истотакаенеопходноивоблагодаттанавероучителствотодасеимаоблагодатенјазик. А зошто тие јазици биле огнени? Не само заради едносуштноста на Духот соОтецотиСинот, заштонашиотБог еОган, и тоаОганКој ја спалуванеправдата, тукуизарадидвојнотодејствонаапостолскотопроповедање,коеистовременотребадабидеблагоиопоменувачко.Какоштоогнотселожизадаосветлуваигрее,такаизборотодпроповедта заХристос ги просветлува и весели слушателите, додека оние, кои упорномусеспротивставуваат,гипалиимачи.Тиесветодуховденскијазици,какоштообјаснувасветиапостолЛука,всушност,небилеогнени,туку,,какоогнени“,заданепомислинекојдекатоабилсетилениовоземеноган(огнотбилнестворен). Азоштотиеогненијазицибилеразделени?ЗатоаштосамоХристос,Којслеголоднебото,воцелостјапоседувасилатаидејствотонаблагодаттанаСветиотДух.Значи,врзнитуеденодапостолитенесеспуштиласеопфатнаблагодатнаДухот,тукусекојделумнодобилодтааблагодат:еденова,другона... Христосимрекол:,,АкогаќедојдеУтешителот,КогоштоќевиГоиспратамЈасодОтецот,Духотнавистината,КојизлегуваодОтецот,ОнќесведочизаМене...(и)ќевеупатинасекојавистина(Јован15,26;16,13).СегатоаветувањесеисполнилоиСветиотДухслеголврзсветитеХристовиученици,коизасветлилекаконебескиѕвезди,осветлувајќијацелатавселена.Икоганекојќезапалисвеќаоддруг,аоддругиотќезапалитрет,прватасвеќагозадржувасвојотпламеннесмален,патакаинаследницитенаапостолите-епископите,примиленесмаленаблагодатнаБожјиотДух, којапреминуваодколенонаколенои гипросветлуваситеверни,коигислушаатсвоитедуховнипастириивероучители. Натојначин,секојархиерејвосвоевремеìносинасвојатаепархијаблагодатидарБожји,носипросветлувањеодБожествениотДух,аоние,коинегипримаатапостолскитенаследници,престануваатдаимаатбожественаблагодатисеоддалечуваатодБога. СветиотДухнесамоштоенасекаде,тукуеинадсите;несамоштоеприсутенвосекојвекивреме,тукуипредситевековиивремињаиОннесамоштоќебидесонасдокрајотнавекот,тукуќепребивасооние,коиседостојнизаидниотвекбезкрајизавршеток.Природното тело умира, а воскреснува како духовно, како натприродно, раководено одБожествениотДухиоблеченовобесмртностинеминливаслава. Вемолам,браќа,дасечувамеодбогоодвратнитеделаизборови,задаимамеслободадаГоименувамеБогкакосвојОтец.ДаМусеобратимеискрено,заданисеобратиОнинамиданèочистиодсекаковгрев,падабидемедостојнизаНеговатабожественаблагодат.СамонатаковначининиевечноќеликувамеиќегопразнувамеостварувањетонаБожјотоветување-слегувањетонаСветиотДухиНеговатапочивкаврзлуѓетовоСамиотХристосГоспод, Кому Му прилега слава, чест и поклонување со Неговиот беспочетен Отец иПресветиотиДобариЖивотворенДух,сегаисекогашивоситевекови.Амин!

Превододруски:ПротоерејЗлаткоАнгелески

18

ако се искажува човечноста -љубовта кон ближните имилосрдноста во нашитеодносисолуѓето?Каквивидовиначовекољубиепостојат?Далитоасекогашеискреноидалидоаѓаодсрцето?Илиможедабидераководеноодсуетнипоттициналиченинтерес?Акоетака,далиморалнитевредностиипонатамуостануваатисти? Честопати си ги поставувам овие прашања, тргнувајќи од класичниот израз напоимот хуманост - добри дела, материјална помош на оние кои имаат потреба, прилогна сиромашните во натура или пари: посредно - преку добротворните организации иинституции;непосредно-одраканарака.Зашто,вредностанадобротодело,коенесомненоимапозитивенопштественефект,оценетоод гледнаточканаетичкитепоттикнувањаиоколностинадародавецот,можедабидемногупроменлива.

Дамусепритекненекомунапомош,дасенахранигладниот,дасеоблечебедниот,даму се овозможинекому да има покрив над главата, навистина, сето тоа се добри дела.Но,колкутиеделасеизразнавистинскочовекољубие,акогиизвршувамемногуповеќевоочекувањенанаграданаонојсвет,илизапорастнасопствениотугледнаовојсвет,попримеротнафарисејот?Даливонашитеделаотсуствувамилосрдностаисочувствотосонесреќниците?Извесноедекаситетиемотивисепреплетуваатвовременајавнитедавањана прилози во добротворните установи, а особено кога се однесуваат кон анонимнитепримачинамилостината. Разликитевовредностанадобротоделомеѓуоној,којсебесинештосискусува,ионој,којнештоприма,веќесеистакнативоСветотоПисмо.Дурииалтруизмот,којгопроширувачовекољубиетоврзцелиотчовечкирод,когасеработизаголемите,елементарнинесреќи,иакораководенодчувствотонасолидарност,истовременоможедабидеиизразнаблагодарностконБогазатоаштоконкретнатанесреќанèодминала.Далитојфактетичкијанамалувавредностанадавањето? Правотоивистинскодоброделоможемелеснодагооцениме.Тоаеонадело,коегоизвршувамезасвојарадост,ноизарадостнадругите,апритоачувствуваме,колкуе

поголемозадоволствотоводавањето,отколкувопримањето. Какоприлогнаоваатема,можебивредидасезабележидекасе случува да дојдеме во допир со поединци, кои во секоја приликагиистакнуваатсвоитедобридела,спротивнонаначелотонаСветотоПисмо:данезнаетвојаталеваракаштоправидесната.Сепоставувапрашањето:далисопропаганданаопштествениотореолнахуманостакајтаквителица,севлијаеврзвредностананивнитедобродетели?

Меѓутоа, во текот наживотот стекнуваме сознанија и искуства, пазаклучувамедекавоодноситесолуѓето,хуманостанеморадапретставува

РАЗМИСЛУВАЊА ЗА ЧОВЕЧНОСТАИЛИ: ЕМАУС И ПОНАТАМУ Е ПРЕД НАС

К

19

само материјална помош во несреќите. Човекољубието ни оддалеку не еупростено, туку е сложеноиповеќеслојно. Заремпо својата вредноствохуманоста не е еднакво и доброто дело во зборови и мисли? Зарем восекојдневниотживотнè ни се случуванекоја личност врз нас да делувакакомелемнарана,анекојаужасноданèогорчува? Факт е дека луѓето се среќни или несреќни. Се случува некоида удираатна големото ѕвонона славопојки за својата среќа, и тоапредстрадалницитевоовојсвет.Други,пак,природнонадарени,сеудираатвоградите,фалејќисесосвоетоодличноздравјекакоолимпискипобедници,итоаповторнопредстрадалниците,коиимаатнарушеноздравје. Исто така, има луѓе кои никогаш на другиот човек нема да му ги пофалат нинеговиотвкус,нидобродетелите,ниуспехот.Далитиесенехумани?Илипофалбитеодтакваприродапретставуваатзадоволувањенасуетата?Некојстрадаоднаклонетостаданипренесувасèштодругитеговоратзанас,сметајќидекасотоанивршиголемауслуга.Уштепочестисеоние,коиинанајсјајниотликќемупришијатнекаквазабелешка.Заремвоситеовиепримеринесеработизапроблемотначовекољубиетовозборови? Понекогаш чувствуваме дека луѓето се поискрени при изјавата на сочувство,отколкупричеститањетонанекаковуспех.Заремвотојслучајнесеработизапроблемотначовекољубиетовомислите? Преиспитувајќигитакасвоитедела,зборовиимисливоодноситесолуѓето,честопатидоаѓамевонедоразбирањепринивнотоетичкооценување.Сепак,патоткончовечноставодухотнахристијанскиотморалјасноеназначен.Патоказотконнего,несомненосесостоиводвоумењата,вонастојувањетодасесовладаатчовечкитеслабости,коисерасеанинизсветот.Авоистовреме,тоазначииусовршувањеводоброто.

ОнаштосеслучилосоИсусаеединственнастанвочовечкатаисторија.Меѓутоа,иакоединствена,Исусоватадрамапостојаносеповторува:Исуссекојдневносераѓа,секојдневноправичуда,секојдневноепредаван,секојдневносеприковуванакрстотисекојдневно,повоскресението,соСвоитеученициодипопатотзаЕмаус.Исусеисклучителнапојаваиличност:соеднатаногаевосветотивремето,асодругатанадвороднив. Исусовата вечност не се огледа исклучително во тоа што луѓето постојано сепотсетуваатнаситеклучнинастаниодНеговиотживотопис,тукувотоаштоИсусовиотживотописсеповторуваодденводен,одчасвочас:акоИсуссамоеднашбисеродил,ако животот само еднаш го проживеал и ако само еднаш воскреснал, тогаш Неговатабиографијапоништонебисеразликувалаодбиографијатанаславнителичностиибитраелавовреметонаисторијата,наместодатраевосекогашактуелниотживотнаверата.Но,самовопросторитенавератавреметосеослободуваодминливостаидобивасвојствонавечнасегашност. Каде е денес Исус во светот на метроа, семафори, антени, сателити, радари,дигитализација, технологија... Луѓето повеќе не живеат во услови, слични на оние одпред две илјади години, ноИсус, и во еден така изменет свет, и понатаму е присутен.Цивилизацијата го измени изгледот на светот, ги прошири просторите, откри новидимензии,штосèуштенезначидекасуштинскигоизменилаиодносотначовекотконсветотисостојбатаначовекотвоживотот:страдањата,смртта,гревот,минливоста-сетотоаипонатамуостануватрајночовечкоискушение,атаму,кадештосечувствувастраводсмрттаистраводминливоста,тамунеминовноеиИсус,безогледнавреметоибезогледнастепенотнацивилизацискиразвој,заштоИсусеповеќеодпотребенвосекоиживотниприлики,аособенокогачувствуваместраводбилошто,заштоОненашатаединствена

20

храбростиутеха. Воовавреме,Исусначовекотмуепотребенмногуповеќеотколкубилокога. Донекаде,нацивилизацијатанеìуспеаобидотвератавоБогадајазаменисоверавонаукатаитехнолошкатаинвентивност.ЗоштодасеоптоварувамесомислатазаБога-расудуваатидолопоклоницитенацивилизацијата,когагенијалнитенаучниитехнолошкирешенија,речисизамалку,можатданигопружатона,штонигопружаатиБожјитечуда?Сепак, тиенешто забораваат:ипокрај ситедостигнувањачовекотипонатамуумира,ипонатаму се бори со самотијата, тагата, бесмислата... Дали смртта во најсовременитеклиникиепоубаваипоутешнаодсмрттавосопствениотдом,илимоментитенасамотијапредтелевизоротсепоосмислениодчасовитенасамотијавоприродата? МожебиденешниотчовекенаклонетдаГозапоставиИсуса,ноИсуснеенаклонетдагозаборавинего-човекот!Вотоасесостоииосновнатапораканахристијанството.Исуснесеродилзадапостраданакрстот.Неговатасмртесмрт,ноистовременоеиживот:Исуснеумрелсамозадасевратиеднашодсмрттавоживотот,тукузабесконечнодагиповторувапредлуѓетоиСвојотживотиСвојатасмрт. Ипокрајсè,Исусипонатамуесонас-исоониекоинеГозаборавилеисооние,кои,посилатанаприликите,сеодреклеодНего.МожебинеГозабележувамевоненормалнатавреваивозаслепувачкатасветлинананашатацивилизација.НоОн,чекорејќиневидливопокрајнас,гислушанашитеразговори,додеканиебезглавотрчамеконсвоитедалечницели.Секогашприсутен,Исусгичитанашитемисли,јазабележуванашатазбунетостималодушностпредтајнатанаНеговатасмртиНеговотовоскресение,истатаонаазбунетост,којанекогашјачувствувалеиКлеопаинеговиотдругар,одејќиконЕмаус. ,,О,безумниитврдипосрце...“-гиукориИсусКлеопаинеговиотдругар.Меѓутоа,денесИсуссеоднесувапоинаку,додека,каконевидлив,нèследи.Молчи.Несакапреднасдасепокажеиданèукорипорадинашиотнедостатокнасилнавера.Но,тоанезначидекаИсуснèнапуштилилиоставил.ОвојпатИсусочекуваниепрвидаГопобарамеиословимеиданаправимесèзадаГоздогледамесосвојотвнатрешенвид.Емаусипонатамуепреднас.

протоерејЗлаткоАнгелески

21

о светогорскиотскитна светаАна,монахотПрокопијодќелијата „ВоведениенаПресветаБогородица“имашеголемажелбаданаучицрковнопеење,задаможеитојдаГопрославуваБога,какоидругитебраќа. Но,бидејќинебешемногумузикален,отцитеизбегнуваадагоучатцрковнопеење.БратотПрокопиј имаше дар одБога, постојано да ја кажувамолитвата „ГосподиИсусеХристе, Сине Божји, помилуј ме, мене грешниот“ и во левата рака секогаш ја држешебројаницата,одкојаникогашнеседелеше. Еднаш,бешемногунатажен,бидејќинеможешеданајденекого,којбиможелдагонаучидапееизамислензаова,одголематага,бешепрестаналдајакажувамолитвата. Одеднашпреднегосепојавиеденголем,нонемунепознатстарец,којштомурече:„БратеПрокопиј,штотиетаситолкунажален?Штотезагрижува?“Прокопијмуодговори:„Штодамибиде,старче,ете,сакамијасданаучамдапеам,аманесенаоѓанитуедензадаменаучи,заштомивелатдекамалкуфалширам“.Тогашбелобрадиотстарецмурече:„Затоалиседишисегрижиш,кутрочедо?ЈасќетенаучамдапеешиќетенаправамнајдобарпсалтнаСветаГора,иќепеешкаконајдобарславеј,амасакамитидаминаправишеднауслуга“. „Падобро,штосакашодмене“,-муречеПрокопиј,-„сакашлидатиплатам?Ќетидадамсèштосакаш!“Тогашбелобрадиотмурече:„Мојаплатаедагофрлишодрацетеона,штогонарекуватебројаница,идапрестанешдагокажувашона,штогонарекуватемолитва,ијасќетенаучамнасèштосакаш“.

Монахот Прокопиј, штомгислушнаовиезборовисфатидекапојаватапреднегонеемонах,туку прелукавиот демон, кој сакаше да го убеди да ја прекине молитвата, и веднаш сепрекрстиимурече:„Бегајодмене,сатанопрелукав,немитребатвоетопеење,нитвоителукавства,нитвоитедобрини“,идемонотстананевидлив. Одовојнастаннаучивмеколкусеплашиѓаволотодбројаницата,закојадобровелатотцитедекаеоружјенахрстијанинотпротивѓаволот,иодмолитвата,којагогоридемонот.Додека,пак,одпсалтитенесеплашитолкуинегисметазапрепрека,заштопрекупеењетолесносеодделуваатодмолитватаипаѓаатвосебељубиеигордост!

Превододновогрчки:ЃаконЈаниМулев

Насловнаизворникот:Οδιάβολοςφοβάταιτοκομβοσχοίνικαιτηνευχή,

http://www.pigizois.net

Ѓаволот се плаши од бројаницата и молитвата

светогорски старечник

В

22

Една нова дефиниција се вовлечевоСветскотоПравославиевопоследнивегодини. Светското Православие почнада ги признава православните цркви врзосновананивната„каноничност“.Сооваановоприфатена дефиниција, за да биде„канонска“цркватаморадабидевоцелоснозаедничарењесоЦариград.Цариградстанакритериум на Светското Православие.Всушност, понекогаш има медиумскиизјави кои ја опишуваат Цариградскатапатријаршија како источно папствоили „водач на Светското Православие“.ПоследниотпатријархДимитријгоопишацариградскиот патријарх како најзначаенепископнаправославието.Акоеднацрквасеодделиодзаедничарењесонего,таанееповеќе„канонска“. Дапоставимееднопростопрашање:како се измени сфаќањето на терминот„канонска“? Според Светите Отци,терминот „канонска“ секогаш упатувална побожно почитување на СветитеКанонинаЦрквата,исеразбира,наониеканоникоисеоднесуваатнаверувањатаипобожнитеобичаинасветатаправославнацрква. Меѓутоа, поради војните иполитичката нестабилност во XX век,административнатаструктуранаЦркватасе поремети, особено во дијаспората.Мајките,илиетничкитеЦрквисеобидоадагозачуваатПравославиетосозапазувањена неговата синодална организација,односно, онаа организација што еопишанавоСветитеКанонизадијацезитеи синодите. За жал, обидувајќи се давоспоставатнадворешенред,ситеканоникои се однесуваат на апостолската вераи на учењето на Отците од вселенскитесобори,односно,нанејзиниотвнатрешен,

мистичен живот, беа намерно превидениод страна на архиереите кои се сметаасебеси за градители на оваа борба запоредок. Овие луѓе беа поттикнати одсинкретистичкиот и антидогматски духштопреовладувашевотоавреме,духштотрае и до денес, дух што ги контролирасите актуелни размислувања и пракса воСветскотоПравославие. Задоволни што го отфрлилемистичниотживот наЦркватаХристова,овие реформатори - архиереи водијаспората, и било каде, набрзина гожртвуваа единството на Црквата воапостолскатавистиназамодернатаидеја,туѓа на раководството на Светите Отци,идеја за единство на човештвото. Оваамодерна група наметна една надворешнаадминистративнаунијасоцелдагосочуваединството на една надворешна црковнаорганизација,сегаоголенаодвнатрешниотживот на „верата, еднаш засекогашпредадена на светиите“ (Јуда 3) со ситепарохиисоединетиподеднакоманда. Како пример за тоа какофункционирашеовановореструктурираноПравославиеводијаспората,одчленовитена парохискиот совет кои даваа заклетвавоГрчкатаархидијацезавоАмерикабешепобаранодасезаколнатдекаќеимбидатпослушни на каноните и преданијата наПравославнатаЦрква.Обично,овиеканониипреданијасетретираникакоапстрактнипринципи, кои не биле дефинирани илиразјаснетиодстрананасвештеникот,којјаизвршувазаклетвата.Оваазаклетваобичносе толкува како целосно послушание нанадлежниотепископ. Реформаторската ерархија, какоглавноначеловонeјзинатамодернизаторскаплатформа ја разви новата теорија,

Што значи поимот канонски цркви?

23

непознатанаСветитеОтци,декаканонитесе закони, кои треба да бидат толкуваниод страна на надлежниот епископ, којодлучуваштое,аштонее„канонско“воовој нов начин на размислување. Ова еначинотна кој патристичкото, вистинскоПравославие, ги сфаќа каноните кои беаотфрлени. Еденпоранешенепископнагрчкатаархидијацеза во Америка, кој предавашево Богословијата на Светиот Крст воБостонгисподелилсвоитеразмислувањасонеговитестудентивоврскасоСветитеКанони.Тојзабележалдекамногугодинивнимателно ги проучувал каноните изаклучил едно нешто: постои само еденканонкојтребадасезапазувавоЦрквата.Тој цинично соопштил дека само ониеканони кои говорат за авторитетот наархиерејотизапослушностконархиерејоттребадасепочитуваат.Ситедругиканонитребадасеигнорираат. Такво милитантно, или подоброречено, папско толкување на канонитеим дава слобода на одделни патријарси,митрополити, архиепископи и епископидадејствуваатсосемаодделноодмудростаи раководството на Светото Предание.Таквотоиноваторство,мислеатие,имдаванеограниченадозволадаигнорираатнекојпа и сите канони. Овој став ги сведуваситеканонинаеденпростфункционаленпринцип: „Биди му послушен на својотепископ“. Со оваа секира во рацете,модернизаторската ерархија брзопродолжи да ја измазнува Црквата содухотнавремето,анесоДухотХристов. Таквата процедура може доброда го освести сегашниотметод со кој седонесуваат одлуки во Врховниот суд наСАД. Врховниот суд сега се чувствуваслободен да ги измени претходнитеодлуки на Судот, како и законитедонесени од страна на законодавнитетела,врзоснованасовременитесфаќањаитолкувањанаморалнитевредности.Например, абортусот може да е погрешенво еден историски период и осуден одВрховниот суд, но одлукатанаРои-Веид(Со таа одлука се дозволува абортусот како интимно право на мајката да прави што сака со бебето сè додека тоа е во нејзината утроба (бел. на прев). дефинираше дека постојат

други вредносни системи,коитребадабидатпризнати.За модерниот начин наразмислување, моралностастануварелативнавредностиникогашнееапсолутна.Модерниотумпосакувадаживеевосветкадештонемаапсолутни нешта (настранаод неговото барање дека нема апсолутнинешта),настранаоднеговиотнихилизам.Понатаму, нема Божествен Авторитетврзкојбиможеладасебазирабилокојаодлука.БогбешесимнатодпрестолотинаНеговоместозастанаВрховниотсуд. На овој начин, толкувањето наканоните стана селективен одговорконтролиран од современата моралнаи безбожна сцена. Екуменизмот, какоедна форма на релативизам, е вклученво тоа. Многуте канони кои забрануваатзаеднички молитви со неправославнитесе исфрлени. Овие канони, продолжуваприказната, се „старомодни“. Немасомнеж дека неправославни христијаниучествуваат заедно со клириците наСветското Православие на погреби,венчавки,вечернислужби,Богојавленскислужби, па дури и на БожествениЛитургии. Во текот на изминативе 40годинитоасеслучувалотолкучесто,штовеќестаналоредовнапракса.Многумина,но не сите, православни христијанине се изненадени или вознемиреникога се случуваат такви сослужувања.Многу православни христијани во т.н.„Канонски“Црквисеубеденидекаунијатанацрквитевеќесеслучила.РитуалитенаРимокатоличкатаиПротестантскатацрквасегасепризнатиза„благодатни“одстранана сите т.н. „Канонски“ јурисдикции,додека Таинствата на традиционалнитеПравославни Христијани се сметани заневалидни.Онаштосепревидуваефактотшто Црквата непоколебливо учи, деканадвор од Црквата нема спасение; немаТаинства (свети Кипријан Картагински +268). Навистина, познато е дека некоиклирици на Грчката архиепископијаимаат изјавено дека унијата на црквитевеќе се случила. Антиохискатајурисдикција ноншалантно дозволила

24

муслимани да бидат кумови, асвештениците да сослужуваат волитиите на римокатоличкиот клир.Православната црква воАмерика (ПЦА)дозволи еден манастир отворено дапризнава римокатолички светители какоправославни светители, чијшто игуменима изјавено дека не постои теолошкаразлика помеѓу православието иримокатолицизмот,идаостаненекорегиранодстрананаерархијатанаПЦА.Клиротна Грчката архиепископија се соблазниодфактотдекаманастиротнегозапазуваВеликиотПост, идозволува јадењемесозавременаВеликиотПост.ЕпископитенаСКОБА(StandingConferenceofCanonicalOrthodoxBishopsinAmerica)имзабранијана своите клирици да ги крштеваатРимокатолицитеиПротестантитебидејќи,споредовиеепископи,ониевоересимааткршталнаблагодат! Каноните се јасни во тоа декаеретичкотокрштениенеекрштение,тукуепроклетствоисквернавење.СветитеОтциедногласно учат дека „едното крштение“за кое се говори во Никејскиот СимволнавератаетаинствокоесеизвршуваподраководствонаПравославенепископ,којправилноучи,правилноверува.Аконекојгипризнаванеправославнитекрштевања,тогашзоштоданесепризнаатидругите

неправославни обреди: миропомазание,света Причест итн? Всушност, многуклирици од „канонските“ јурисдикциивеќегосторилетоа. Што е тоа што ја прави Цркватада биде вистински канонска? Нели етоа приврзаноста кон она што билопроповеданонасекаде,восекоевреме,иодситеПравославниОтцинаЦрквата(свети Винсент Лерински +445)?Аконеможемеда ја исповедаме нашата вера и да јапоистоветувамесовератанаисповедницитеи светителите на Црквата, тогаш ниенавистинанејаисповедамеправославнатахристијанска вера, туку, всушност, јаисмеваме нашата древна православнавера.Нопредсè,молетеседанебидемеодвлечениод„сиренитенаекуменизмот“.Треба да бидеме прицврстени кондуховниот кораб на Црквата и да не сепредаваме на компромисната вера наониекои јаотфрлилеправославнатавераи прифатиле нова извалкана вера, којаповеќенејапретставувавератаисповеданаод Светите Отци, односно, „верата којаеднаш засекогаш им беше предадена насветиите“(Јуда3). Икако заклучок:Ниту еденканонна Православната Црква не учи дека задабидемеправославниморамедабидемевозаедницасоЦариград(илисобилокојдруг„древенпрестол“)!

Превододанглиски:ЃаконЈаниМулев

Насловнаизворникот:ORTHODOXCHRISTIANWITNESS,Canonicalchurches:Whatdoesitmean?

December,2003,vol.xxxvii,No.12

Радоста во Христа

Сигурен показател на нашата духовна состојба

„Радувајте се секогаш“ (1. Сол. 5, 16) „Радувајте се секогаш во Господа, и пак ќе речам: радувајте се!“ (Филип. 4, 4)

а жал, не е ретка појава да видиме побожни верници на чии лица неблескаатрадоста,добрината,исветлинанаблагодатта. Имамногуоправдувањазаова:семејнипроблеми,тешкотиинаработа,разни несреќи, економски неуспех, здравствени проблеми, лош развој вонационалниотиполитичкиживот,итн. Можнолиеситеовиенештадасочинуваатогромнапрепрека,татакахристијанинотдаселишиодмиротнаСветиотДухиблагодаттаХристова?

Се разбира, не; зашто, радоста на побожните верници не доаѓа одотсуствотонаживотнитенемириитаги,тукуодприсуствотонанашиотСпасителвонивнитесрца. Кога христијанинот има смиреноумие и плаче за своите гревови; коганеговацеле„секогашбарајтедоброеденнадруг,инасите!“ (1.Сол.5,15);кога се стремида ги запазуваБожјите заповеди; когапостојаноучествува вопречиститеТаинства;когатојнепрестајновозвраќасоблагодарностнаљубовтаБожја–тогаш,тојеживвоГосподаиимаДарителнарадостимирвонеговотосрце. Верникот кој е Богоносец и Христоносец „се радува секогаш“ (сп. 1.Сол.5,16)инеговотоприсуствовосветотесведоштвонаВоскресениетоинаПедесетница;тоаеоткровениенаЦарствотонебесноиблаженствотововекотштодоаѓа,коетојвеќегоимапретходновкусено. Доониекоисепротивативелатдекаеневозможнонекојдасерадувапостојано, свети Василиј Велики напишал одлична омилија, насловена како„Заблагодарноста“(PatrologiaGræca,Том.XXXI,cols.217-237.),вокојатојимсе спротивставуванаониекои сеосмелуваат „да гообвинат св. ап.Павле завостановувањенаработикоисеневозможнизанас“. Блажената радост на Христијаните е показател на нивната духовнасостојба:недостатокотодрадост–исекако,однепрестајнарадост–означуванедостатоквозаедницатасоХриста,аистотакаисонашиотбрат. Особено, кога во нашите срца нема љубов кон нашиот ближен, кога

25

духовен живот

З

26

му наштетуваме и го повредуваме, кога го обезвреднуваме и презираме, и когаго загрижувамеивознемируваме, тогашБогисчезналоднашитесрцаинемамезаедницасоНего. АпостолотПавленèпоттикнува: „секогашбарајтедобро“ (1.Сол. 5, 15),асотоатојмисли:„бидетецврстоикрајноподготвенидаправитедоброеденнадруг,односно,навашитебраќахристијанскивернициинасите;тоазначи,дурии на неверниците и безбожниците“ (Свети Никодим Светогорец, Толкување наПосланијата,том3,нагрчкијазик). Спротивното – односно, вообразеност и осветољубие, студенило ирамнодушност,омразаконнашиотбратисуровост–ќенèнаправидаличименапчела,какоштосветиЈованЗлатоустпрецизнозабележува:„Заремнегледатекакоумира пчелата веднашштом ќе повреди некого со убодот?Преку тоаживотно,Богнèпоучуваданегинажалуваменашитеближни,бидејќитаканиепрвиќејасретнемесмртта.Зашто,повредувајќигинив,ниеможебиимнанесувамеболкапривремено;носамитениенемадаживеемеподолго,истокакоштоиоваживотнонеостануваживо“. (PatrologiaGræca,Том.LXII,кол.457 (ТолкувањенаПрвотопосланиедоСолунјаните,Омилија10). ПреблагословенатаБогородицае„радостнаситеродови“(Акатист,икос10),ивоМолебниотканонконнеа,пеемееднамногуубавахимна:„Исполнигомоетосрцесорадост,Дево,тикојасијапримилаполнотатанарадостаисинаправиладаисчезнетагатаодгревот“(одМалиотмолебен). Да го повторуваме овој радосен тропар често и искрено, молејќи ì се нанашата Сесвета Мајка да нè удостои да се радуваме во Господа засекогаш, ворадостанаВоскресениетоиЦарството.Амин!

Превододанглискијазик:ДејанБелчовски,апсолвентнаТеологија

Насловнаизворникот:JoyinChrist,

TheSureIndicatorofOurSpiritualConditionwww.orthodoxinfo.com

27

„Кога Бог ви даде ваше чедо, вие не го сакавте и го убивте!...“

Еденвозрасенбраченпардојденапосетакајстарецот.Немаанивнидеца,паимаапосвоеноеднодевојче,коевеќебешеголемадевојка,ноимашемногулошкарактериголемасуровост,панејзинитеродителикоијабеапосвоилебуквалносеизмачуваасонеа. Восетанивнабезнадежност,когаслушнаазастарецот,поитаакајнего. Кога огорчените родители му ја објаснија својата болка, старецот им одговори,укорувајќиги: -Малкуетоаштовигоправи!Требашеглавитедавигискрши! Гоислушаасоизненадување,безда сфатат зоштоикако тоа еденсветчовекдазборуватака. Понеколкуминутимолчење,старецотпродолжи: -КогаБогвидадевашечедо,негосакавтеигоубивте!Епасега,какосакатедасеоднесуваконвастуѓото?Неевиновнодевојчето,тукусамиотвашгреввеизмачува. Пооваоткровение,мажотиженатапочнаадаплачатискрушеномуисповедаанастарецотсèштонавистинасебешеслучило. Совообичаениототечкибалсаминеговотосветорасудувањеиљубовгиутеши,потоагипосоветуваиимвети: -СегаќесепомолименаБога,дависесмилуваидагопроменивашеточедо... Сизаминааолеснети,радосни.Стигнаадомамногудоцна,чекаа,какоиобично,дасесоочатсосуровост,викање,лошотилокитн.,одстранананивнатаќерка. Нозачудо,видоакакоеднапроменеталичност,содобринаикротостгипречекува.Неимсеверуваше. Помалкувреме,тааимобјасни: -Целопопладне,когаостанавдомасама,сиразмислував:Штодобивамеодваквиотоднос и зошто ние тројца да неживееме сољубов и среќа?Ќе се обидаммалку да сепроменамиситеќебидемеподобро. Родителите многу се нажалија, кога изненадени ја видоа оваа промена, заштоневозможнобешеведнашвотојмоментдапоитаатпаккајстарецотзадаму јаизразатнивнатарадостиблагодарност... Но истовремено сфатија дека покајанието, скрушеноста, исповедта и молитватанастарецотбеадоволнизадагооттргнатгревотидаја„утврдатвосрцето“нанивнатапосвоенаќеркапроменатаиљубовта. ГопрославијаБогаимузаблагодаријанастарецот.

Синови или слуги?

ЕднашвонеговатасмиренаќелијагопосетиеденТурчин.Какошторече,гоиспратилнеговиотгазда,којбешесудија,задагопоканивонеговиотдом. Отец Василиј некако се вознемири. Не беше навикнат на покани за посети одљубезност,инеговиотумотидевонекоеможно„зло“,воедноново,можеби,искушение.НосепомолинаБогаиотидесотурскиотслужбеник. Когастигнаавогостоприемнатасобанасудијата,самиоттојгопримисоголемасрдечност.Седнааисудијатапочнасодискусија: - Ефенди попе, јас сум Турчин, мухамеданец. Но од платата која ја земам, гозадржувам неопходното за моето семејство, а останатото го трошам за милостина. Импомагамнавдовиците,сирацитеисиромашните,имдаваммиразнабеднитедевојкикоисемажат,импомагамнаболните.Строгогидржампостите,семоламиобичносетрудамдасумдоследеннаверата.Икогасудам,сеобидувамдасумсправедлив,непопуштам

П о у к и о д с т а р е ц Ј е р о н и м и с и х а с т о т е г и н с к и

никому,колкуидаимависокапозиција.Иштовелиш,сèонаштогоправамнеедоволнозадагоздобијамрајот,какоштовелитевиехристијаните? ОтецВасилијбешевоодушевенодонаштомугокажаТурчинотисоумотведнашотидекај стотникотКорнилиј (Дела1 гл.).Гиспоредувашепаралелноовиедваживота.СфатидекапреднегостоиправеденидобронамеренчовекиможебинеговатамисијабешеистасоонаанаапостолПетарконстотникот.Одлучидапосведочизанеговатавера. -Ефенди,имашлидеца? -Да,имам. -Слуги,имаш? -Имамислуги. -Којгиисполнуваподобротвоитезаповеди,децатаилислугите? -Серазбира,слугите,заштодецата,сослободатакојајаимаат,честопатинеслушаатиправатштосакаат,додекаслугитеправатсекогашсèштоќеимречамјас. -Кажими,ефенди,акоумреш,којќетенаследи:твоитеслуги,коигиисполнуваатвернотвоитезаповеди,илитвоитедецакоинетеслушаат? -Пасеразбира,децата.Самотиеимаатправонанаследство,неислугите. -Епадобро,сèштоправишефендиедобро,носèштоможатдатинаправат,едатеставатворедотнадобритеслуги.Ноакосакашдагонаследишрајот,царствотонебесно,требадастанешсин.Атоабидувасамопрекукрштевање. ТурчинотсевоодушевиодпримероткојмугокажаотецВасилиј.Зборуваауште,инакрајотпобараоднегодагокатихизираидагокрсти.Ипонекоевреме,Турчинотсекрстиистанахристијанин.

За соништата

АрхимандритотПантелејмон,одманастирот„СветоПреображение“–Бостон, гораскажуваследновозастарецотЈероним: Еднаш,когабевмладмонахисеподвизувавсамнаоколу40милјинадвородБостон,мепосетиеденстудентнаТеологија.ЧовекотбешеодГрција,ностудирашевоАмерика.Микажаизвонредниработиоднеговиотживот,когабилпомлад–виденија,чуда,искустваитн.Не знаевшто да кажам.Или би требало да е светител (да има достигнато големадуховна зрелост) или е опрелестен.Додека бевмонах наСвета Гора, научив дека ситесоништаивиденијасеизмама,иданеимпридавамзначењеиданеимверувамнатаквитепојави.Ноштотребашедамукажамнатојчовек–декасèеодѓаволот?Имашеотиденокајсвештеници,епископи,учителииситегоисмеваа.Повеќесоникогонезборувашезатоа.СлушналдекапостоинекојмонаходСветаГора,исоголемтрудитрошоцидојдедамевиди.Човекотизгледашедекаепобожениурамнотежен.Одонаштомигокажанемашеочигледензнакдекасеработизапрелест,ноѓаволотимамногутактики.ДамуречамдекаеодБога?Одкадедабидамсигурен?Дамукажам,пак,декаеодѓаволот?Изатоанеможевсосигурностдатврдам.Затоамуреков: -Слушај,брате.Јассуммладмонахинемамискуствосотиеработи.Нитусумвиделнекогашсон,нитувидение.Нитупаксакамдавидамнештотакво,заштоѓаволотчестопатисепреправавоангелнасветлинатазадагипрелажелуѓето.Тебетитребаискусендуховникзадатипомогне.

-Данепознавашнекојтаков?-мепраша.-ОвдевоАмерика,не.ВоГрцијазапознаведенсветстарец,содаровинаПресветиотДух,видовитост,прозорливост,пророштво. -Какосевика?Кадеживее? -СевикастарецЈеронимиживеевоЕгина.

Тоасеслучивопролетта,1961година.ВолетототојотидевоГрцијаигонајдестарецотвонеговиотаскитирион.Мугораскажасетоонаштомигокажаимене. Старецот тивко го слушаше без да проговори. Откако заврши студентот,

28

29

тогашстарецототвориустаимурече: -Тежалам.Толкусислабвоверата,штоБог,заданесеудавиш,типодадерака.Блаженисеониекоиневидоа,аповеруваа.Да,многусислаб,пазатоаесетоова.Дасемолишидавнимаваш. Когаподоцна го чув сето ова, заштои самиот студентдојдеимираскажа,аеднагодинапотоаговидовстарецотпак,исамиоттојмигораскажаслучајот,севоодушевиводрасудувањетоиметодотнастарецот.Соедензборгозапазистудентотодгордост.

„Ти си виновна за болеста на детето!“

Другпат,когавеќеимавмемалобратствоовдевоБостон,контактирашесонаседнастрадалнамајкаодвнатрешностанаАмерика,оддалеченаповеќеоддвеилјадимилји.Тааимашеедномалотригодишнодете,коеболедувашеодрак.Некогашнителефонираше,некогашнипишуваше.Некојìбешекажалзанашиотманастиритаабарашепомош–дасемолимезадаоздравинејзинотодете.Понекогашнииспраќашеоблекаоддететоилимарамчињазадагиставимеврзсветитемоштиидачитамемолитвиидаìгивратименазад,паможебиќесеслучинекоечудо.НиеìиспративмемаслоодкандилотонасветиНектаријиодсветиЈованРуски,и,колкуштоможевме,јаутешувавме.ЖенатабешеГркинка,нороденавоАмерикаинезнаешедоброгрчки.Честопатинèпрашувашепотелефон,зоштоìсеродилодететосорак,исоштозгрешилотоа,патакадастрада.ЗоштоБогдопуштадасеизмачуваедноневиносоздание;НиеìодговоривмедекатоасесудовиБожји,аниенесмеБогпадајазнаемеНеговатапремудрост.Нотаапакнивелеше:„ЗаремнепостоичовекБожјизадамиодговори?“Ниеìодговоривмедекасмегрешнилуѓе,инепознаваметаковчовек.Многупатинèпрашуваше,паеднашìреков:Немојзалуднодасетрошиш,заштонисејавувашодтолкудалеку.Постојаносемолиме,ноБогненèслуша.ОвдевоАмериканепознаваметаковчовеккојбиможелдатиодговоринапрашањето.ВоГрцијапостоиеденстарец,наистиотостровкадештоесветиНектариј,ноемногудалекуодтвојотдом,надосумилјадимилји,аиосвентоа,незнаеанглиски“. Толкутребаше.Негубешевреме,толкавабешенејзинатаболка,такаштосекачивоавиониотидевоГрција.СтигнавоЕгина.Најдеедентаксисткојзнаешеедвајанглиски,аитааедвајзнаешегрчкииотидевотихувалницатанастарецот.Негонајдетаму.Бешеслеголвоцентарот,напазар.Севратиитаавоцентаротиконечногонајдестарецотпопатот.Почнапрекутаксистотдамукажувазанејзинатамака,идекаоднасслушналазанего. Старецотìрече: -Тисивиновназаболестанадетето,затоаштогооставизаконскиотмажисинајдедруг.Твојотмажнегопоништибракот,тукутисезаљубиводруг.Сегазоштоплачеш?Твоетодетенцееневино.Тоасекакоќесеспаси.Ќебидесоангелите.Ноитиакосакаш,спасувајсе.Боггиљубиситеисакаситедагиспаси.Даденатиеприликадасепокаешидасеспасиш.Преддатисеразболидетето,сиспомнувашелизаБога?Одешеливоцрква?Сепрекрстувашели?Асегапостојаносемолиш.ДурииавионфатиитолкавпатпоминазададојдешидамусепоклонишнасветиНектариј,дапобарашпомош,дасигикажешстраданијата.Аконемашестрадања,немашедасесетишнаБога.Да,акосакашсега,поправисе,станидобрахристијанка.ДететотвоенаБогаМуприпаѓа,немадаостанеповеќевоовојлаженсвет.Немојдажалиш.НаБогасекогашдаМублагодариш,даГославиш. Кога се врати, самата таами се јавиими кажа за нејзината средба со старецот.Помалкувременејзинотодетесеупокои,какошто ìкажастарецот.Одкадедагознамјасживототнаоваажена!Вомојотживотзапознавшестминасветилуѓе,прозорливи,нодаротнапрозорливостивидовитостнастарецЈеронимбешепосиленодсите.

Превододновогрчки:ѓаконЈаниМулевНасловнаизворникот:Π.Μπότσης,ΓέρονταςΙερώνιμοςόΗσιχαστήςτηςΑίγινας,Αθήνα,2001.

30

СветиотНиколаПланас роден е на островотНаксос, одбогати родители, кои на својот имот имале и своја црквичкапосветена на свети Никола. Уште како дете тој влегувал воцрквата, се завиткувал со чаршав за да личи на свештеник ипеелнешто„попски“.Начетиринаесетгодишнавозрастостаналбезтатко,амајкамугозеланегоисестрамуисепреселилевоАтина.На17годинигоожениле,нопораѓањетонанивниотсин,неговатасопругасеупокоила,итојцелиотсвојживотгопоминалвобезбрачност.Подоцнана28јули1879година,билракоположенза ѓакон, апопет годинизасвештениквоцркватанапророкотЕлисеј.Откакогоразделилимототсосвојатасестраисососедот,сеослободилодсветскитегрижиицелосноМусепосветилнаБога,какоеденодвеликитеподвижнициодпустината. Повеќепативоживототмусејавувалеразнисветителиимупомагалевоневолјите,илимудавалелекзанекојаболест. ОвојвистинскиработникволозјетоХристовослужелсекојдневно,илетоизимо,одосумнаутродотрипопладне.Волетнитегорештининаодеждитемуизлегувалапоттакакопена.Гислужелситеслужби,утрена,часови,литургија,молебен,акатистиитн.Билцелосно посветен на молитвата, па дури размислувал дека треба да се воведе типикотнаНеусипајуштите (подвижницикоивоопштоне спиеле), нонеговитедуховничеда гоубедиледекатоаеневозможновосветот,безбратство. Ситепостигипостелбезмасло,апостелидвенеделипредКрстовден. Воџебовитесекогашноселсноповиодливчињасоимиња,коилуѓетомугидавалезадагиспомнуваналитургија.Гиспомнувалсомесецисèдодеканекојоднеговитечеданемугиземелтајно,заданесеразвлекувалитургијатаодтолкуспомнувања. Когавлегувалвоцрквазадаслужилитургијаилибдение,луѓетосетуркалезадамуцеливаатрака,некоирасото,анекоипакглавата,затоаштобилмногунизок.Вослужењетобил многу величествен, сакал сè да биде величествено, какоштоМу прилега на Бога.

Честопатиналитургијасеслучувалечудеснинешта:појавувањенасветители,ангели,исцелувањанаболни,илигестовиодстрананастарецотсокоисе

откривалнеговиотдарнапрозорливост. Немалвисокообразованиеспоредсветовнитемерила,такаштодуриниевангелиетоналитургијанеможелсолеснотијадагочита;правелголемигрешкикоипонекогашбилеисмешни;незнаелникојепремиерна земјата, но сепак луѓето го сакале и почитувале поради неговиотсвет и целосноБогу посветенживот.Но воживотот никогашне билнаклеветенилилажнообвинет,асамиоттојсметалдекасеудостоилза таква закрила, токму затоашто секогаш, пред да излезе од домасемолелсостиховитеодпсалмите:„Утврдигистапкитемоиспоред

Твоето слово и не допушти со мене да овладее никакво беззаконие“(Псал.118,133);„ИзбавимеодчовечкоклеветењеиќегипазамТвоитезаповеди.Озариго

Житие на светиот Никола Планас, свештеник Атински

нови житија

31

ТвојотслугасосветлинатаналицетоТвое,инаучименаТвоитезаповеди“(Псал.118,134-135);„Некасеисполниустатамојасопохвала,пасопеснадајавеличамславатаТвоја,ицелдендапеамзаТвоетовелелепие“(Псал.70,8).Денесовиеработисесметаатзапретераниситници,коиимдоликуваатсамонадецата.Итака,луѓетозаминуваатбезразмислување,сегневатуштепреддајанапуштаткуќата.Кадеемолитвата?„Старомодниситници...“ Нашиотсатанскиегоизамнèубедувадеканиезнаемесè.Тишинатаимиротсепротерани,адуховнотобунилоостанувасонас. Вооблекувањетосекогашбилскромен,состароиизвалканорасо,затоашторедовнослужелвостариинапуштеницрквички.Одборницитегоукорувалепорадитоаштоносел старо расо, па затоаму купиле ново.Но, додека служел литургија,дошоледенпомладсвештеник,божемдасослужувасонего,гособлеколсвоетостарорасо,агооблеколновотонаотецНиколаисизаминал.ОтецНиколаговиделсетотоа,ноништонепроговорил. Најпрво бил поставен во една мала парохија со околу 13 семејства, а кога еденсвештеник му ја присвоил парохијата, тој добил нова парохија која ја сочинувале 8семејства.Иаконизнеговитерацепоминалемногупари,тојзасебенезадржувалништо.Когасекачувалвокочијанемубаралепари,бидејќисметаледекаеблагословдаговозатпопНикола.Таксиститебуквалносетепалекогатребалонекојдагопревезуваотецот,затоаштознаеледека,онојштоќегоземевосвојотавтомобил,вотојденГосподќемудадемногуголемазаработка.

ВовреметокогаМелетијМетаксакисбилархиепископАтински,забранилслужењенабденијаизамонашувања,ноипокрајзабранатапопНиколаслужелтајно.ПозаминувањетонаМелетиј,дошлапроменатанакалендарот.Настапиленовиизмачувања,новистрадањазастарецот.Напрашањето,којкалендареправилен,тојодговорил:„Споредубедувањестариот, а споредобврскановиот“.НопопроменатанакалендаротвоГрција, тој,иаконе се одделил од својот надлежен епископ, сепак тајно продолжил да служи литургијаспоредстариоткалендар.Неколкупатибилвоопасностдабидеуапсен,инасиладамубидесоблеченорасотоидамубидеизбриченабрадата,одстрананаполицијата,којасоблагословнацрковнитеавторитетиодофицијалнатаГрчкаПравославнаЦрквагигонеласите коине се согласувале со оваа календарска реформа, но од сите неволјиГоспод гоизбавувал. Во тој период се разгорело и комунистичкото движење, и многу свештениципострадале од нивниот терор, а на списокот за ликвидирање бил и отецотНикола. Нопоради неговото големо трпение,љубов и добрина кон претседателот наКомунистите,

32

несамоштобилпоштеден,тукуицелосногопреобразилсрцетонаовојмладчовек,којнештоподоцна,навозрастодтриесетгодини,сеупокоилодпарализананозете,какодобархристијанинибезпритоадаубиебилокого.

Многучудасеслучувалезавременанеговиотедноставеннобогоугоденживотназемјава:многуминаговиделекакоодинадземјата;еднодетеговиделокаколебдинадземјатазавременалитургијата;завременаобилендождговиделекакошетабезчадор,асепаксосуворасо,безниеднакапка на него; еднаш кога никаде не можел да најдепросфоразалитургија,начудесенначиннапрестолотнашолсвежапросфораијаотслужиллитургијата... Поради неговиот тежок подвиг – педесетгодини секојдневно служење Божествена Литургијаи секојдневно причестување со Телото и КрвтаХристови,Бог,КогоштотојГобешевозљубилсосетосвоесрце,сосетадушаисосетапомисла,годарувашесомногударовиуштевоовојживот,и го удостои со вечна слава и радост помеѓусветиите во идниот живот. Неколку децениипо неговата блажена смрт во февруари 1932година, неговите свети и нетелни моштибеа откриени пошто следеше и официјалнаканонизација(актсокојсепризнавасветостанаедналичност)ипричислувањеконхоровитена светителите, од страна на цариградската

патријаршија.Неговиотсветспоменсеславина17февруари(старстил).

Чуда кои се случиле по смртта на свети Никола Планас:

Еденоднеговитероднинистрадалодостриболкинаревматизамиартритис,инеможелдасеодморинидењениноќе.Додекаседелвособатавоагонија,тојгоповикалПопНиколасосолзи,ивоистовремепобаралдамудонесатедноодрасатанаотецот.Помалкувреме,мугодонеле,итојсезавиткалсонего,повикувајќигонегозапомош.Толкутребало!Болкитепрекинале,иизмачениотчовекотишолизаспал.Потоаотишолнаработабезповторнодастрадаодболки. Еднажена,неговадалечнароднина,ималаменталнопореметенаќеркакојаноќновремејанапушталакуќатаиправеларазнилудинешта.Јазавиткалеворасотонаотецот,иìстаналоподобро. Вотекотнапартизанскатавојна,едносемејстводобилоизвестувањедекапартизанитеќебидатсместенивонивнатакуќа.Тиевиделеприбежиштевопосредувањетонаотецот,иповикалепонегососолзиистрав.Говиделевосон,итојимрекол:„Неплашетесе,тиеќе

дојдатиќесизаминатбездаиматебилокаквистрадања“.Ипонатаму,го виделе како оди низ куќата и ги благословува собите. Следниотден,дошлешестминапартизани;тиесилегналеи јапоминаленоќтавоширокатагостинскасоба,исизаминалеутротосонаведнатиглави,барајќипрошказатоаштогивознемириле! Во црквата на Свети Јован обично кажувале дека многужени коиимаатсемејнирасправии,ќеотидатнанеговиотгробиќезематнеколкуливчињаоднеговатаземјаиќегиискадатнивнитекуќисонив,зада

33

имапомирувањеимир.

Тропар на светиот Никола Планас, глас 5:

Да го пофалиме нашиот заштитник, божествениот Никола; какоединствен надарен со блажена добродетел, кој заблеска како вистинскисвештеник на Севишниот Бог, и бешеНегов горешт богослужител. Зашто,прекунеговиотсветживотназемјата,тојниоставинајвозвишени,божествениинепогрешливиучењанадолготрпение,кротост,трпение,нелажносмирениеивистинскабогоподобнаљубов.

Подготвилипревелоданглиски:ЃаконЈаниМулев

Насловнаизворникот:MotherMartha,

Papa-Nicholas Planas,HolyTransfigurationMonastery,

Boston,MA.2001.

1.МантијатанасвештеникотезнаменаЦркватаХристова:затоамораместрогодајапочитуваме,ниекоијаносиме,сосветживот,таониекоиненосатмантијадајаценатипочитуваат.(Старец Амфилохиј од Патмос 1889-1970) 2.Чедомое,отецотисповедникморадаплаче,морадатагува,дурииповеќеодличностакојадоаѓанаисповед, зарадиолеснување.Твојататагаморадабидеискрена,бидејќидушатагосфаќатоа.(Старец Амфилохиј од Патмос 1889-1970)

3.Брачниибезбрачнисвештеници,данезаборавимедеканиесмепретставницинакроткиотисмиренпосрцеИсус.Ниесмеповиканиданапредувамевосмирението,анедасекарамевосветиотолтарзапрвенствопочест.(Старец Епифаниј Теодоропулос од Атина 1930-1989)

4.Клириците,аособенобезбрачнитеклирициморадабидатбираниодониевозрела

С о в е т и д о с в е ш т е н и ц и т еСоставени од епископ Василиј

нови житија

возраст,соизвонреднообразование,огромнапобожност,блескавморал,цврсткарактери целосна духовна изграденост: сите овие нешта се стекнуваат со напори и подвизи,молитви и учење, постење и бдеење, со доброволна сиромаштија и тешкотии, и прекуразни откажувања. Зашто подвижништвото не е привилегија или одговорност само намонасите,тукунаситеверници,особенонаклириците,анајмногунабезбрачнитеклирици.ПравославнатаЦркваедлабокоподвижничкаинаоние,коинегосакаатподвижништвото,икоисељубителиналуксузотикомфорот,неимеместотовонеа. (Старец Епифаниј Теодоропулос од Атина 1930-1989)

5.Свештеникотевоплотувањенаапсолутното,изразнапостојаното, стабиленинепоколеблив,Небеснатруба,примернабеспрекорност,мерканавечноста.Некаостанезасекогашнеизменет,дуриивонеговиотвеченизглед,какопотсетникисимболнавековитеинанеменливитевистиништотојгипроповеда.(Старец Епифаниј Теодоропулос од Атина 1930-1989)

6.СвештенствотоемногуголемдародБоганачовештвото.ТоаепроводникнаБожјатаблагодат.(Старец Епифаниј Теодоропулос од Атина 1930-1989)

7.Мисечинидекаебогохулствокогаќевидамархимандритдатагувазатоаштонебилизбран за епископ.Акосметашдека твоето теломожеда земелебивинои, соосветувањетонаСветиотДух,дагипретворивоТелоиКрвХристови;декатиедаденасиладаправишодчедатаАвраамовиучесницивокрстотиВоскресениетоХристовопрекукрштение, и дека ти е дадена сила да гиполагашрацетеи епитрахилот врз главитенанајголемитегрешници,и,поисповедтадагиизведувашсоочистенаиизбеленадуша,какотогашможешдасесметашсебесизанеуспешен?Затоаштонемашмитранаглавата?Богданèпомилува!(Старец Епифаниј Теодоропулос од Атина 1930-1989)

8.Когајаоблекувамемантијата,ниезапочнувамесоцелтазаосветувањенанашатадуша.Сепакпотребнаевнимателност.Зарадиљубовконсветовнипочестиислава,нашиотегоизамможеданијапогубидушата,наместоданијаосвети(Старец Јаков Цаликис од Евија 1920-1991)

9. Сопругите на свештениците мора да живеат свет, речиси монашки живот, соголемапочит кон свештеникот, иморада се облекуваатмногу скромно. (Старец Јаков Цаликис од Евија 1920-1991)

10.ЛуѓетосеслепиинегледаатштосеслучувавоцрквазавременаБожественатаЛитургија.ЕднашслужевинеможевдагонаправамГолемиотВходпорадионаштоговидов.Одеднашпочувствувавкаконекојметуркапорамотоименасочуваконсветото

Предложение(Проскомидија).Помисливдекатоаепсалтот.Сесвртевнаоколуивидовогромнокрилоштоархангелотгобешеположилврзмоеторамо,идекатојмеводизадагонаправамГолемиотВход.Каквичудесни нешта се случуваат во олтарот за време на БожественатаЛитургија!... Некогаш не можам да се справам со тоа, па така јасседнувам на столче, а некои од сослужителите заклучуваат деканештонееворедсомоетоздравје,нотиенегосфаќаатонаштогогледамислушам. (Старец Јаков Цаликис од Евија 1920-1991)

11.Когасвештеникотсечечестициодпросфоратаигиспомнуваимињатанаверницитезавременапроскомидијата,ангелотГосподовслегуваигиземаовиеспомнувањаигиставапредпрестолотХристовкакомолитвазаониекоибилеспомнати.(Старец Јаков Цаликис од

34

35

Евија 1920-1991)

12.Зажал,денес,постојатмногулуѓекоијавознемируваатмајкатаЦрква. Од нив, оние кои имаат образование ги сфатиле догматите сонивнитеумови,анесодухотнаСветитеОтци.Воистовреме,ониекоинесеписмениседржатзадогматитесонивнитезаби,порадиштотиесигикршатзабитекогазборуваатзацрковнитеми.Наовојначин,поголемаштетаепредизвиканаодониевоЦрквата,отколкуодониекоисеборатпротив неа однадвор. (Старец Пајсиј Езнепидис од Света Гора 1924-1994) 13.Воовојсегашенрод,духовниототецморадакористиикономија(снисходење), зашто, ако тој спроведува акривија (строгост, точност), никој, или самонеколкумина, од оние кои доаѓаат на исповед би се удостоиле да се причестат. Сепак,неопходнисенајголемагрижаирасудувањеидуховниототецморагорештодасемолинанебесниотБогиОтецзадагопросветли,какодајаприменуваикономијата.(Старец Филотеј Зервакос од Лонговарда 1884-1980)

14.Серадувамнамантијаташтојаносамијасметамзаповреднаипопристојнаодбилокојадругаоблека,дурииодпурпурнитенаметкинакралевите.Сесметамсебесизанедостоендасеоблекувамвотакваскромна,чеснаисветаоблека,којабешепрославенаодбезбројмонасисветители,свештеномаченици,исповеднициипреподобни.Натаженсумигижаламониесвештеницикоијаотфрлаатмантијатаикоигибричатнивнитебради.(Старец Филотеј Зервакос од Лонговарда 1884-1980)

15. Знаете ли колку големдар е тоаштоБогнидадеправодаМу зборуваме восекојчасимиг,кадеидасме?Онсекогашнèслуша.Тоаенајголематачестштојаимаме.ПорадитоаниеморамедаГољубимеБога.(Старец Порфириј 1906-1991)

16. Православното подвижништво не е само за манастирите, туку и за светот.(Старец Порфириј 1906-1991)

17.Трудиседајазасилиштвојатавера,изавременаБожественатаЛитургијабидинерасеанипосветеннабогослужението, та даможешдабидешнаграденда ги гледашБожјитевеличија.(Старец Ѓеорѓи Карслидис од Драма 1901-1959).

18.Свештенослужењетосевршиназемјата,ночинотседобиваоднебото.Итоае многу правилно, бидејќи ерархијата не ја воспоставил ниту човек, ниту ангел, нитуархангел,нитунекојадругасоздаденасила,тукуСамиотУтешител,Којлуѓето,сèуштеоблеченивотело,гипоставилдабидатпретставницинаангелскотослужење.(Свети Јован Златоуст)

19.Мантијата на свештеникот е подобра од панталоните.Мантијата има двојнаблагодат!(Блажениот свештеник Димитриј Гагастатис 1902-1975)

20.СтарецотСофрониј(Сахаров)еднашмирече:Когаќедојдекајтебесвештеникзаисповеднегопоучувај.Едноставноислушајјанеговатаисповедипрочитајмуразрешнамолитва. Тогаш извади го епитрахилот, стави го на неговиот врат, клекни пред него, ипобарајоднеготојдатипрочитамолитва.ЕтетакаправевменаСветаГора.(Архимандрит Захарија од Есекс)

21.Вопочетокотна1989год., старецот Јаковстанамногунатаженоднесреќитештогиснајдоанекоиличностиштогипознавашеисакаше.Тојпримителефонскиповик

36

одселотоПрокопи.ОтецЈован,свештеникоткојслужешевохрамотнасветиЈованРуски,штотукусебешевратилодАмерикакадештомубешеизвршенахируршкаинтервенцијана срцето.Наспроти сите веројатности, тешкатабајпасоперација бешеуспешна.СветиЈованРускиистотакабилприсутенираководелсооперацијата!Доктороткојјаизвршувалоперацијатапризналдека,всушност,некојасилајаводеланеговатарака.Ипокрајнеговотолошоздравјеилошовреме-старецот-отецЈаковгопосетиотецотЈованвонеговатакуќа.Нонесамотоа,тукуприпристигнувањето,тојистотакапобарапрошка:„Простимиштоте вознемирувам, но јасморав да дојдами да го посетам служителот на божествениотЈован Руски!“ Луѓето во куќата помислија дека некој бестелесен, бестежински ангелвлеголвокуќата,бидејќинеговатафигуразрачешесотивкасветлина.КогајавидеранатаодоперацијатананогатанаотецЈован,одкадештобеаизваденивенизабајпас,СтарецЈаковзапре–илипоточно,паднаназемјаигипрегрнанозетенаотецЈован.БлажениотстарецЈаков,сегавонеговатадлабокастарост,имашеголемапочитконсвештеницитеигисметашесвештеницитенанекојначинкакоангели. (од Градината на Светиот Дух: Старец Јаков од Евија 1901-1991)

22.ЉубовтаконХристаБогаеделипарчеодљубовтаконближниот...Свештеницитесенатоваренисопастирскигрижиичестопатисераскинати (помеѓуовиедвељубови).Одеднастрана,тиезнаатдеканемаползаодтоадасепридобиесиотсвет,адасеизгубидушата(сп.Марко8,36);оддругастрана,пак,постоизаповедодГоспод:„Одетеинаучетеги сите народи, крштавајќи ги во името наОтецот, иСинот, иСветиотДух“ (Мат. 28,19), „Бесплатно добивте, бесплатно давајте!“ (Мат. 10, 8). Паралелно со ова е идејатадекавиталнапотреба зачовештвото еДАГОЗНААТВИСТИНСКИОТБОГ (сп. Јован17,3).НокакодаГонајдеме?Па,акоБОГОПОЗНАНИЕТОедасепродолжиназемјата,тогашзаповеде,луѓетоданескитааткакоовцибезпастир.ОвазнаењеетолкуважноштосветиИсаакСирискикажуваеднастрашнаработа,којаетешказаразбирањеимачноедасезапазува:Негиспоредувајониекоиправатзнациичудесаисилниделавосветотсоониекоиизбраледапостатидасемолатвопустината.Претпочитајвнатрешнотихување(исихија)повеќе,отколкудахранишгладнивосветот,идаприведувашлуѓевослужењенаБога.(Старец Софрониј Сахаров од Есекс 1896-1993)

23.БоггозапалувасвештеникоткакосветилкаигопоставуванасветилникотнаНеговиотсветлоносенпрестол.(Свети Исидор Пелусиот +449)

24.Нажената,чијштосинтребашедабидеракоположензасвештеник,старецотАмфилохијìнапиша:„Најголемарадостзатебеедаимашсинкојќегиосветувасветитедарови,чијашточестедапроштевагревови,икојпостојанопосредувазатвоетосемејство.Икралдастанеше,тојнеќејаимашеславатанасвештеникот.ЗавременаБожественатаЛитургијасвештеникотеповозвишениодангелите,бидејќидурииангелитевотојчастреператзаштослужатвотајнатанаСветатаЕвхаристија“.(од Нашиот Старец: Животот и чудата на Старецот Амфилохиј од Патмос 1889-1970)

25.ВонавечериетонаПасхаво1919година,грузискитеирускитеклирицикоибеазатворениодкомуниститепобараадозволадаодат воцрква,нонеимбешедозволено.ТогашситезаеднопочнаатоплодаМусемолатнаВоскреснатиотХристосдагиукрепи.Когапееја„Христосвоскресе“затворотсепоместиивратитесамисеотворија.Одвреваташтосесоздадеситежителивоградотпоитаадавидатштосеслучува.Тиевидоатрисветиликакакогодржатпресветиоткрст,кружејќиоколузатворотипеејќи„Господипомилуј“.ОвојБожествензнактраешецеланоќ,патакаситенасобранилуѓеодградотговидоа.Когапочнадасеразденуваованебесновидениеисчезна.Наредниотденсите заробенисвештеницизаедносоСтарецотбеаподготвенизамачеништво.(од Блажениот Старец Ѓеорѓи Карслидис 1901-1959)

37

26.КогаеденепископгопрашалјеромонахотКалистрат,светиотигуменодманастиротМилешева:„Штоенајважнозасвештеникот?“,тојмуодговорил:НајважноедасекомуницирапрвинсоГосподарот,потоасо неговите дворски чиновници и најпосле со слугите на Господарот.Господар е Онојшто е нареченХристос, чиновници се светителите, аслугинаГосподаротселуѓетоодовојсвет.Зашто,ониекоикомуницираатсамо со слугитенаГосподаротнеобрнувајќивниманиенаГосподарот,го предизвикуваат гневот на Господарот. (Свети Николај Велимировиќ +1956 во Касијана: поглавје Калистрат.)

27.Исусе,пастирудобар,Тиблагодарамштодуриимене,малиотислабиот,мидадеистазаповедкакоинаСвојотапостол,когасимурекол:„ПасигиовцитеМои!“(Јован21,17).Никогаш,Господи,небиседрзналдагопримамоватешкоапостолстводаневерувавдекаТвојатаблагодатгиисцелуваслабоститеигидополнуванедостатоците.Воовојмиг,когатолкусилногичувствувамсвоитенедостатоци, јас,ТвојотсвештеникиТвојжртвоприносител,малиотпастирнаТвоетостадо,Тепреколнувам:Поддржиме,Господи, и сочувај го моето срце незлобиво, целосно, несреброљубиво и приковано заТвоите заповеди. Одврати ја од Твојот слуга себичноста, гордоста и световната суета.Сочувајмеодгнев,злопамтење,завистиљубомора.Направимечовекнамолитвата,танесамососвоитеусни,тукуисосвоетосрцедаговеличамипрославувамТвоетосветоиме.ПомогнимиданегизаборавамсветитечувстваодсвојатапрваЛитургијаисонивдагоискоренувамзачетокотнагрешнатанавикакојачестосезачнувавомене.ПомогнимунаСвојотсвештеник,Господи,тадаимбиденанатаженитеангел–утешител,намалодушните- извор на духовно укрепување, на несреќните - мирно пристаниште а на повредените- раководител кон Твојот мир и радост. Помогни ми, Избавителу, во својот живот идејствувањедагисоединамдобринатаицврстината,одмереностаисилата,благонаклоностаиправедноста.Намалигимоитенедостатоци,таникојданепаднепорадимојаталичнаслабост.Поучиме,Господи,какодагираководамдецата,дагивдахновуваммладите,дагисоветувамзрелите,дагивратамгрешнитеидагиукрепамониекоисепредсмрт.Научиме,Господи,ТиКојгипознавашчовечкитесрца,какодагиизвршувамТаинстватанаТвојатаЦрква,аособеноТаинствотонаисповедта.Дајми,додекајаизвршувам,дабидамсовршенпознавачнадушатаиљубвеобиленотец.Помогнимивосвојатапарохијадабидампоттикзадобриделаипредводниквобогоугоднитезафати,таситедасеизборатзасвојатасреќаизаславанаТвоетоиме.Амин.(Свештеник Димитриј Гагастатис 1902-1975)

28.Свештенството е даденокакопројаванаБожјатаљубовкончовештвото.БогнèљубиинèнаправиНеговисвештеници.СвештенослужителотмугипозајмуванаБогагласот и рацете за Он да ги извршува Светите Таинства. Свештеникот е детергент соблагодаттаБожјакогаеоблеченвонеговитеодежди,освенакоиманекојмораленпрестап,осветољубивостилиалчностзапари.ОниекоисетрудатвословотоБожјопрвинтребаподвижничкидасеподготватзатааслужба.(Јеромонах Атанасиј од светиот манастир Ивирон, Света Гора)

29.Живототнасвештеникот,навистинскиотсвештеник,секогашбилтежок,асегаеуштепотежок.Некоилуѓемислатдекатоазначисамослужењевоцрква,нонеетака;тоаекрајнотежокисеопфатенначиннаживеење.Требацелоснодазаборавишнасебеидаимсепредадешсебесинадругите.Морашдагиземешнасебедушитенастотицилуѓеидагиводиш.Несекоједоволносилензадагоприфатиовојначиннаживот.Многулуѓемислатдека,дасебидесвештеникелеснапрофесија.Да,леснаеаконеимсепредадешсебесинадругите,нокрајнотешкаеакогосториштоа.(Отец Арсениј 1893-1973)

38

30.Еврејскитесвештенициимаавластдалечатлепранателото,илипоточно,недајалечат,тукусамодагопотврдатоздравувањето.Атизнаешколкуголеморивалствоимашетогашзасвештенството.Нонашитесвештениципримијавластненадлепратанателото,тукунаднечистотијатанадушата,инесамодагодокажатоздравувањето,тукувистинскидаисцелуваат!(Свети Јован Златоуст)

31. Што гледаше тој кога започна литургијата? Гледаше оган како слегува однебото и го покрива олтарот и служителот, без овој да го сфати тоа. Подоцна, кога сепеешетрисветатапесна(СветиБоже,СветиСилни,СветиБесмртни,помилујнè),четириангелислегоаипеејасонив.Когасечиташепосланиетоодапостолот,блажениотПавлесепојавииговодешечтецот.АвотекотнаЕвангелието,секојодзборовитеизлегувашеодустатанасвештеникоткакопламен.Тогашзапочнатаинственотоалилуја.Ситегласовисепреплетуваавојажеодпламен,којштостигнувадонебото.МалкупредГолемиотВход,когаСветитеДаровитребашедабидатизнесени,одеднаштојгивиденебесатаотворениисерашириеденнеискажливмирис.АнгелитеслегуваапеејќиМухимнииславословијанаАгнецотХристос,СинотБожји.Веднаш,сепојавиеднодетесопречистоипремилолице.ХерувимитегодонесоананивнитерацеиГопоставијанадискосоткадештобеасветитедарови.ОколуНегосенасобраогроменбројлуѓеоблеченивобелокои јарефлектирааНеговата блескава убавина. Свештеникот се приближи за да ги земе светите дарови заГолемиотВход.Тогаштојгикренаигиставиврзглавата.Двахерувимаидвасерафимаодеанапред,ибезбројдругиангелигоследеа,пеејќинеискажливимелодии.Веднашштомсвештенослужителотгистависветитедаровинасветататрпеза,тиегипокријасосвоитекрилја.Двахерувимастоејадесноодсвештеникотидвасерафимаоднеговаталевастрана.(од „Виденијата на свети Нифон“)

превододанглискијазик:ЃаконЈаниМулев

насловнаизворникот:„Councels to Priests“,

compiledbyBishopBasilofWichita

39

Неодамна во Р. Македонија, особено во Скопје, НВО центарот за граѓански ичовековиправа (ЦГЧП)одСкопјепоставиоколудваесетинабилбордисонапис„Соочисе сореалноста“.Овиебилбордиседелодкампањата заборбапротивхомофобијатаиподдршканахомосексуалцитеводржавата. На интернет страницата на НВО центарот се вели дека оваа кампања е дел одмакедонската антидискриминациска програма преку превенција, подигање на свеста идиректнапомош,којасеспроведувавоМакедонија. ЦГЧПистотакапечатиибрушурасомотото:„Секојимаправодапомине“,којаќе седистрибуиравопоголемите градови.Истотака, сеорганизираатработилницикоиќеработатсоподмладоцитенаполитичкитепартиинакоиќесезборувазаштетностаодпредрасудитеодваковвид. Во ноември, ЦГЧП организираше меѓународна конференција посветена наположбатанахомосексуалцитевоземјатаиимплементацијанаевропскитестандарди. ЈасличносметамдекаМакедонијаеслободназемја,паспоредтоасекојможеслободнодаразмислува,слободнодасеорганизираислободнодадејствува.Одпогоренапишанитецитати, кои патем да кажеме, се извадени од интернет страниците на овие невладиниорганизации, се потврдува тоа. Во ноември минатата година, Хелсиншкиот комитет зачовековиправа,навистинаорганизирашеконференцијазаположбатанахомосексуалцитево земјата, која сепак и покрај добрата организација беше тотално неуспешна. Па,активиститенаовиеневладиниорганизацииобјаснуваапомедиумитедеканеуспехотседолжинатоаштовоМакедонијадурииинтелектуалцитесèуштенесеослободениодпредрасудите,аоние,пак,штосакаледабидатприсутниидазематактивноиафирмативноучествоворасправатасеплашелеоджигосувањеиодсудотнајавноста.Спореднив,оваедоказдекаМакедонијаесèуштекрајнозаостаната,полнасопредрасудии,серазбира,далекуоднапредниотсветиевропскитестандарди. Македонија, се сложувам,навистинавопоследновремелошосе воспитуваинаморален и на духовен и на интелектуален план.Македонија, можеме да констатираме,во голема мера отстапува не само од европските стандарди, туку и од своите лични иавтентичнимакедонскистандарди.СакајќидајаследиЕвропаиспоредувајќисесонеавосè,Македонијачестопатизнаенекритичкидаприфаќасèштодоаѓаоднеа.Акопродолживака, на Македонија ì се закануваат две опасности. Прво, да стане територија во којанепреченоислободноќедејствуваатсекаквиопскурнигрупииздруженијакоиќенајдатполезаекспериментирањенасвоитепогубниидеиивторо,МакедонијазакратковремедастанееднаобичнакарикатуранаЕвропаиништоповеќеодтоа. Сепак, да се вратиме на темата која нè поттикна да го напишеме овој текст, атоа е хомосексуалноста, педерастијата и инвертираноста која во последно време почнаорганизиранодасепромовираивоМакедонија. Најпрводавидимештовелатхомосексуалцитеинивнитеподдржувачиипромотори.Давидимекоисенивнитефакти,аргументи,теории,доказииоправдувањасокоијабранатсвојатаположбаисвоетопостоење.

ЃаконВлаткоСтоименов

Захомосексуалноста(болестилиприроднапојава)

Современи искушенија

40

Хомосексуалцитеинивнитеподдржувачи,велатдекатиекаколичности(индивидуи)и како појава постојат отсекогаш. Со постоењето на човештвото, паралелно постојати тие. Но сепак, заради стегите на општеството и цивилизациските предрасуди, тие(хомосексуалците),моралепостојанодабидатвовлеченивоподземјеиодтамутајнодадејствуваат,дасеорганизираатидаопштат,далекуодочитенајавноста.Хомосексуалцитевелатдекаовамораледагоправатсèдопојаватанасексуалнатареволуцијаодшеесеттитегодиниодминатиотвек.Итогашнавистина,акосевратименазад,веднашпосексуалнатареволуција,хомосексуализмот земасèпоголемзамав,најпрвомеѓулуѓетоодџет-сетот,ѕвездитеодестрадата,апаралелносонивипоширокомеѓународнитемасииобичниотчовек.Тогашзапрвпатсеотвораатклубовинахомосексуалциизаоваапојаваотвореносе зборува.Тогашзапрвпат сенаправениипрвите трансексуалнихируршкиоперации,луѓето од медиумите почнуваат да чепкаат по човечката историја и да наоѓаат славнихомосексуални личности. Во филмовите и медиумите, хомосексуалците сè повеќе сепретставувааткаконормалнилуѓе,сонормалнаработаинормалнапсихофизичкасостојба.Хомосексуалцитене се повеќе едни обичнифеминизирани типовина луѓе, туку тоа селуѓеоднашата средина,нашетососедство,нашетоработноместо.Хомосексуалците гииманасекаде.Тиеселекари,научници,универзитетскипрофесори,адвокати,спортисти,личностисоуспешнапрофесионалнаибизнискариера, заслужниграѓани,учеснициводобротворниихаритативниакции,соедензбор,хомосексуалцитеселуѓекоисепримервоопштестватавокоиработативокоиживеат. Главенаргументидоказзапостоењетозанивнатахомосексуалностеприродата,односновроденоста.Хомосексуалцитетврдатдекатиетакасеродени,сохомосексуалнаприрода, и по многу години потрага за нивната сексуална насоченост, тие откриваатдека сексуално се свртени кон луѓе соистипол.Откривајќи го ова, тие се враќаат консебеиконсвојатавистинскаприрода,асетооваимпричинуваспокојство,мир,радостизадоволство. Хомосексуалцитесвоеоправдувањенаоѓаативонауката,којатемелноработеланаоваапојава.ТиеособеносеповикуваатнаФројд,Рајх,Вајненгеридруги,коиработеленаовојпроблемисосвојатаработаиистражувањедокажаледекасетооваенормалнаиприроднапојава,каконапсихички,такаинафизичкиплан.Овиенаучницисеавторитетиво својата бранша и затоа не постои ниту една причина за да не им се верува - велатхомосексуалците. Хомосексуалците се повикуваат и на слободата. На нивното слободно право наизбор,наслободнатаволја.Граѓанскитеорганизациигоафирмираатибранаттокмуоваправо.Тиетврдатдека,бранејќигоправотонаизборнасексуалноста,всушностјабранатслободата воопшто. Современиот либерален систем им го гарантира ова, тој ја сфаќаслободататокмукакоправонаизбор. Сопаролата„Соочисесореалноста“и„Секојимаправодапомине“,македонскитеневладини организации афирмативно се приклучуваат кон глобалното мислење и конглобалнитетрендовивосветоткоивелатдекахомосексуалцитесеприсутнимеѓунас,тиеседелоднашатареалност,однашетопостоење.Хомосексуализмотеприроднапојава,пазатоаесосеманеправедноинелогички(нечовечноинехумано)коннивдасеоднесувамесопонижување,омаловажувањеипростачки.Невладинитеорганизациизачовековиправанèповикуваатситедајаиздигнеменашатасвестнаповисокониво,нèповикуваатдабидеметолерантниконхомосексуализмоткакоеднасосемаобична,нормалнаиреалнапојава.Вомедиумите, сè повеќе се присутни лекари, научници, специјалисти и стручњаци кои гобранатовојмодерениактуеленбран.Онојкојмислипоинакуедоведеннарамништенаеденобиченпростакиопскурантист,робна застарениидеи,противникначовештвото,модеренинквизитор,религиозенфанатик,противникнапрогресот,комунистичкирецидив,духовен далтонист, пештерски човек, со еден збор, човек со типична интелектуалнаинсуфициенција. Носепак,дагиразгледамемислењатананаучниците,поточноистражувањатакои

41

ги направиле во поглед на хомосексуалноста, познатите психијатри со светско реноме- ЗигмундФројд иХевелогЕлис. Тие во својата долга истражувачка работа, дошле доодредени факти за хомосексуалноста (инверзијата), кои ние овде ќе ги искористиме.Нивниотавторитетиискуствонибеаосновазадајаразберемесуштинатанаоваапојава. ЕвештовелиФројд:„Кајинвертиранитесезабележуваразличенодносвонивнатапроценкананивниотполовнагон.Еднијапримаатинверзијатакаконештоштосеподразбирасамотоодсебе,каконормалнанасоченостнасвоетолибидоиенергичнојабранатсвојатарамноправност со нормалните. Други, пак, се спротивставуваат на фактот на својатаинверзијаијачувствувааткакоболнанатрапливост.Вакваспротивностнанатрапливостанаинверзијатабиможеладабидеусловзаможнолечењепрекусугестијаилипсихоанализа.Првата проценка на инверзијата се состоеше во сфаќањето дека, таа е вроден белег нанервнадегенерацијаибешесообразнасофактот,дека,лекаритезапрвпатсенафрлијананеакајнервноболнитеиликајлицакоиоставааттаковвпечаток.Кајмногуинвертираниможедасезабележипојаванараносексуалноискуство,какотрајнапоследицаодкојасејавувахомосексуалнатанаклонетост.Кајдругиможедасепосочатнадворешнивлијанијавоживотот, кои довеле до еднопоранешноилиподоцнежнофиксирањена инверзијата(исклучителниодносисоистпол,заемноживеењезавременавојна,возатвор,опасностисврзанисохетеросексуалниодноси,безбрачност,половаслабоститн.).Инверзијатаможедабиделиквидиранапрекухипнотичкасугестија,штобибиломногучудноакотааимашевроденкарактер.Одоваагледнаточка,општоможедасеоспоринесомненостанапојаватанавроденатаинверзија.ХевелогЕлис(британскисексолог)велидекаможедасезаклучидека,еднапоточнаанамнезанаслучаите,применикаковроденаинверзија,истотакабивостановиланекоерешавачкопреживување занасокатана либидото воранотодетство,коеедноставнонесе зачуваловосознајнотопаметењеналицето,носпоменотможедабиде определенпрекуова дејство.Споредовие автори, инверзијата биможелада бидекарактеризиранакакочеставаријацијанаполовиотнагон,којапакможедабидеусловенаодизвеснинадворешниживотнинастани“. СпоредФројд,нитухипотезатазавроденост,нитузапридобиеностјаобјаснуваатсуштинатазахомосексуалноста.Спореднего,нетребанештодасезаклучибезпретходнодасеутврдионаштовоиндивидуатаеподложнонатаквивлијанија. Сепак, во дополнението на својата книга, „Теорија на сексуалноста“, Фројд ниоткриваеденмногуваженподаток,којтојгонарекуваоткривањенапсихичкиотмеханизамна хомосексуализмот. „Макар досега да не го објасни наполно произлегувањето наинверзијата,психоанализатагоразоткрипсихичкиотмеханизамнанејзинотопојавувањеисуштественогизбогатиразгледанитеставовизапрашањето.Воситеистражуванислучаи,ние востановивме дека, подоцна инвертираните во првите години од своето детствопоминуваатнизеднафазанамногуинтензивно,нократковременофиксирањеврзжената(најмногу врз мајката), преку чиешто надминување се идентификуваат со жената и сеизбираат самите себе за сексуален објект, т.е. под влијание на нарцизмот бараатмладиисличнинасамитесебемажи,коиштотиесакаатдагиљубаттака,какоштогиљубеланивната мајка. Освен тоа, многу често востановувавме дека т.н. инвертирани не беасосем нечувствителни кон убавината нажената, но секогаш возбудата предизвикана одженајапренесувааврзмашкиобјект.Натојначин,низцелиотсвојживоттиепокажуваамеханизам,какорезултатнакојбешенастаналанивнатаинверзија.Нивниотстремежконмажсепокажувашеусловеноднеспокојнотобегствооджената“. Одгоренаведенитеизвадоциицитати,јасноможедасезаклучидеканаукатасакајќида биде непристрасна, всушност ни открива дека, хомосексуализмот за свој родител гоиманарцизмот,односноегоизмот.Тојзаволјанавистинатаеопшточовечкапојава.Ситениелуѓето,безразлика,восебеносимедиваприрода.Пасепоставувапрашањето,далитребапредрасипаностаиподивеностананашатаприродадајанаведнемеглавата?Далипреднеатребадасепотчиниме?Заремсмислатанасамиотчовечкиживотнесесостоиво надминување, возобновување и преобразување на природата која ја носиме? За ова

Современи искушенија

42

(падотиподивувањетонаприродата) се зборува воСветотоПисмо, поточно вопрвитеглавинакнигатаБитие.Веднашпопадотвогревнанашитепрародители,тиевиделеколкустаналасуроваприродата.Човекотстаналлесенпленнагревот,односночовекотлесноможелдазастраниодвистинскатасмисланасвоетопостоење.Библијатанипокажуваеденнепобитенфакт,атоаедекасекојчовеквосебеносипотенцијалзаправењенаситеможнигревови.Којоднаснеесластољубив?Којнееславољубив?Којнеегорделив?Којнеесебичен?Којнеекрвник?-Но,дасепредадеменасетоовабезборбаидагоприкажуваметоакаконормално,тогашсесоочувамесосериозенпроблем.Дивината,расипаностананашатаприроданејазабележалсамоФројд.ЗаремсличнонештоненаоѓамекајБодлер,вовизиитенасликаниодСалвадорДали,вобласфемијатаисветоградиетокајУисманс?Зарем треба да се помириме со сето ова? Зарем не треба да се бориме против вакватасуровареалност? Хомосексуалцитеинивнитепромоториможебиќеодговоратдека,какоидае,тоасепакенивниживотитиеодлучувааткакоинакојначинќегоживеат.Впрочем,тиеникомунемупречат,заремне?Носепак,сетоовавосебеносиновинеодговоренипрашања. Најпрво,природноилогичносепоставуваследнотопрашање:Далисекоесовременоимодернодемократскоопштествотребаиморааприориафирмативнодасеоднесуваконсекојапојава,којанавидумнеманикаквиимпликацииконздравјетоналичноста?Заремдржавата не треба да се бори против секоја ненормалност?Што е тоа нормално? Коипојавимупречатнаопштествотоипоединецот,акоине?Штоесонифоманијата,разнитевидови сексуални зависници, анорексијата и булимијата, алкохолизмот, никотинизмот,наркоманијата?Заремситеовиепојавинесеиндивидуалнивосвојатасуштинаиспоредзаконитеникомудиретнонемупречат?Заремтиенаеденексплицитениинплицитенначиннегоуништуваатпоединецот,семејствотокакоосновнаклетканаопштеството,паисаматадржава?Заремдржавататребадајазадоволисекојастраст?Заремтаанееодговорназаопштотоздравјенасвојотнарод?Кадеќенèодведесетоова?Којекрајниотрезултатназадоволувањеилиприкажувањенебрежностиневниманиеконовиепојави? Задаодговорименаовиепрашањаќеискористименекоисведочењаодлуѓекоидиректно,прекусвоетоличноискуствосеинволвиранивоовиепојави.Ќеискористимесведочење од луѓе кои се подложни на овие страсти и се разбира мислење на лекариспецијалистиинаучницикоигиследатовиесостојбивосвојатакариера. Прво,евеедносведочењеодпоранешенпедофил,осудензарадисвоетопедофилскодејствување, кој сега по многу години, работи во центар за лечење, рехабилитација иресоцијализацијанапедофили.Еведелоднеговитеисповеди,искажанивотелевизиска,документарнаемисијазапедофилијатанаTVReality.СеработизаВејнБајерскојвеќе16г.е„чист“ипомаганапедофилитеданерецидивираат.В.Бајерсеподложеннахемискаинjекцијакојагонамалувамашкиотхормон,авоедноредовнопосетувалекарскатерапијакајд-рБерлин.Д-рБерлинтврдидекапедофилијатавосуштинаемедицинскипроблемитааебиолошкиусловена.Педофилијатанеможедабидесамосудскипроблеминеможедасерешиединственосозатвор.Затворотнеерешениезапедофилитеодединственапричинаштотамунемадеца.Споредд-рБерлинпедофилијатаепсихичкадеформација.Тојвосвојатадолгогодишнакариераимаопфатеноилеченооколу600случаи,кадеимапостигнато90%успехволечењето.ЕвештовелиВејнБајерс:„Напедофилитеобјектнанивнотосексуалновнимание и задоволување се децата. На нив и да им дадете порнографски списанијанивнатасексуалнастрастинагоннемадасепроменат.Едноставно,нивдецатасексуалногивозбудуваат.Јассèуштесумпедофил,сакамдеца,барамисеборамдасеизлечам,нонеможампротивсебе“.ОдовасведочењенаВ.Бајерсможемедазаклучимедекатојсличнокакоихомосексуалцитесеповикуванаприродата,односнобиологијата.Педофилијатазанегоеприродносраснатасонеговиотпсихофизичкиименталенживот(личност).Сепак,за разлика од хомосексуалците и НВО центарот и Хелсиншкиот комитет за човековиправа,В.Бајерсгоувидувасвојотпроблемисеборипротивнего,анепристапуваконнегоафирмативно,нитупак,гибарасвоитеправа,иакоонаштонемумусеслучуваеприродно,

43

односновродено.Ованезначидеканиесеобидувамедагиафирмирамепедофилитеилидагиизедначимесохомосексуалците,тукудајапотенцираме„природноста“и„вроденоста“нанивниотнагонинанивнатастраст.Сличнаприказнанасвојатасостојбаимаатинекоисексуалнимасовниубијци,носепакнивниотпримергосметамезанесоодветензанашататема,иакоитиесеповикуваатијаобвинуваатприродата,односновроденоста. Да продолжиме понатаму. Накусо ќе навлеземе во животот наШон, адвокат попрофесија,оженет,татконаеднодете.Тојетрансексуалец,решендагопроменисвојотпол,сеподложуванахормонскатерапија,земаестрогензанамалувањенатестостеронот,коједначовечкаиндивидуа ја правидабидемаж.Неговатасопругаистотакаадвокат,начелногоразбира,муизлегувавопресрет,носепакќесеразведеоднегоиќегозадржинивниот осуммесечен син. Родителите наШон, образовани и култивирани луѓе, си госакаатсинотназад.Таткотоимајкатасевознемирениисесметаатсебесизалоширодители.Психотерапевтитевелатдекадететомуеуштемалоисотекнавреметоаќесепривикненапромената.Шонетрансексуалецуштекакодете.Занегополотнееважен,тукумногуповажна е суштинатаи внатрешнаталичност.Шоне решендажртвува сè, родителите,сопругата,синот,задајазадоволисвојатастраст.Тојпосетувачасовикајпознаттерапевтзаговориженскооднесување(манири),плаќа30долариначас.Хормонитеделуваатнанеговототелоитоасеменувакакокајжена(девојка)вопубертет.СпоредШон,светотетојштонèопределувадабидемемажилижена.ПознатаеонааоперацијавошеесеттитегодинивоЧикаго,когаприедналекарскагрешка,призрачењенадетеблизнак,тоталному е уништенпенисот (членот) однеговото тело.Лекарот, кој тврди сличнокакоШон,декасрединатаетааштогоопределуванашиотполìсоветуванамајката,машкотодетедабидеподложенонапластичнаоперацијазапроменанаполот,затакадабидеспасеноодфрустрациите,стресотикомплекситекоигоочекуваатвоиднина,доколкутоапродолжидабиде„воспитувано“какомаж.Надетето,сосогласностнамајката,мусепроменуваполоти тоапродолжувадарастеида серазвивакакодевојче.Но, вопубертетотнастануваатпрвитепроблеми.Девојчетопочнувадабидесèпонесреќноистануванаклонетоконжени,безпретходнотоанекојдамугосугерирал.Откакодобиваполнолетствоиоткакодознаваштомусеслучиловоранатамладост,тоапрекинувасохормонскататерапијаипродолжувада живее како маж и се оженува. Покрај прекинувањето на хормонската терапија, тојги прекинува и односите со родителите и роднините, лут поради биолошката неправдаштомуенаправена.Потреснибеасликитеоднеговатаболкаиискомплексираностприискажувањетонанеговатаприказна.Очигледнобешедекасеработизадушевноразбиенчовек,комуновотосемејствопрекуљубовмупомагадасевративонормалниотживотенколосек. Овој пример е одлична илустрација, поука и побивање на тврдењето наШони неговите истомисленици, психотерапевти, сексолози и научници, дека средината иопштеството ни го определуваат полот. Очигледно е дека машкиот, односно женскиотпринципипол,сеопределуваатуштевомајчинатаутробаиоваостануватакадокрајотнаживотот. ВоСАДпостојатоколу600000трансексуалци,аспореднекоистатистикивосветот,еденчовекна30000етрансексуалец.Оваабројкавоопштонеезазанемарување.Споредамериканскиот професор и докторА.Смит, трансексуалците лекуваат некоја сексуалнапсихоза,атрансексуализмотементалнадеформација.ДокторСмитгопоставувалогичнотопрашање:Аконатрансексуалците,сопомошнаоперацијаимпомагаме,далинаболнитеоданорексијаибулимијатребадаимгооперирамевомозокотцентаротзапримањехрана?Далисотоаќеимпомогнеме?Тојнаоѓасличноствопокренувањетонамозокотзажелбатаза секс и наркоманијата. Дали треба да ги задоволуваме потребите на нинфоманите?Нивнитеисповедисведочатзасериознипроблемикоисејавувааткакорезултатнанивнатасексуалнаманија.Штодасеправисоалкохоличарите?Далитребадасеоперираатцентритезаемоции?ДејвиддеМоникотврдидека5процентиодсветскатапопулацијасесексуалниманијаци. Кај жените, една на секоја петтажена купува сексуални списанија или читаљубовниромани,коисееденвидсупституцијаисурогат запорнографскитесписанија.Д-рДејвиддеМонико,сличнокакоид-рСмитсметадекаиматеснаврскамеѓунагонот

Современи искушенија

44

засекс,наркоманијаиалкохол.Тојвоеднасвојаинтернаанкетаоткрилдеканимфоманитеисексуалнитеманијациво99процентисесексуалнонапаѓаниивонад70процентисефизичкималтретираниворанотодетство.Восветотеденна100случаи,секојдневноиливопросекединаесетчасавоседмицатапосетувасексуалниипорнографскисајтови.Посетатана овие сајтови се причина за распад на многу бракови. Голем број од американскитебизнисмениимаатсериозенпроблемсосвоитевработени,токмузарадиовиепричини. ВодалекупоразвиенитедржавииводалекупоразвиенитедемократскиопштестваотколкуМакедонијаимакедонскотодемократскоопштество,наовојпроблемвопоследновреме сè посериозно му се пристапува. Еве еден експлицитен пример: Компаниите заалкохол, цигарии сопствениците на казинапочнаа да создаваат болници каде ќе бидатподложенилуѓетонатретманзаодвикнувањеодовиестрасти.Главнаиосновнапричиназаоваапостапкаефактотдекасетоовасоздавазависницимеѓулуѓето,тиенеправилносе воспитуваат и развиваат, па така на еден особен начин тие го убиваат семејството.Неспособниидегенериранилуѓенесеодкористнаопштеството,тукунапротив,тиезабрзовреместанувааттоваријаремкојнепроценливоипостепеногоинфицираздравототкивонасамотоопштество. Пишувајќигоовојтекстипоставувајќигиситеовиепрашања,закоисметамдекасе од клучно значење за разбирање на оваа појава, јас всушност, немам немера некогодагоставамнаклада,дагоосудамилидагожигосам.Единственатапричинаинамерана овој текст е да бидеме внимателни во расудувањето на она што денес се нарекува„прифаќање,применаиунифицирањенаевропскитестандардикајнас“и„европеизацијанаМакедонија“.Несмеемедабидеметолкуинфантилнивосвојотсвоевидениуникатен„папагализам“консèштонавидумнидоаѓаодЕвропаит.н.Запад.Одпогоренапишанитередови,видовмедекаЕвропаимодернатацивилизацијаконкојасестремимеинакојасèповеќесакамедаличиме,имасериозенпроблемкојсеобидуваштоеможнопобезболнода го реши. Во Европа, јасно е дека хомосексуалците, трансексуалците и останатитепојавинесеексплицитнозабранети.Тааималибераленсистемнауредување,споредкојневозможноесетооваексплицитнодасезабрани.Нотаазаразликаоднасбараначинзадасесправисооваареалност.Европасестремидагивоспитаинаучисвоитепоколенијаданесемразатпомеѓусебе.Таанасекојагрупацијаимгигарантираправатаислободите.Европасевежбаворазличноста,ноистотакатаанеепасивнаинемолчикогаевопрашањенејзинотоздравје.Европаит.н.Западосознавадекавонејзинототелопостои„болест“инаеденвнимателенидискретенначинсеобидувадасеизлечи,односнопоправи.Ние,Македонците,коисетооваодстранагонабљудувамеможебинеможемевоцелостдаговидиме.Рековмедекаевропскиотсистемнаопштественоуредувањеелиберален,нонародотвоЕвропавоголемамераеконзервативен,вопозитивнасмисла.Македонија,пристапувајќинекритичкиирефлексноконсèштонидоаѓаодтамуседоведувавоопасностдасезаразиодболеститекоипостојатвоЕвропа,нооткакоќегонаправитоа,данеможедагонајделекот.Сведоцисмедекавопоследновреме,Македонија,условнодакажеме,се„европеизира“единственовокриминалот,наркоманијата,проституцијата, сиватаекономија, трговијатасолуѓе,тероризмотидруго,асегаивоафирмирањенахомосексуалноста.Македонија,обидувајќиседабиделибералнаколкуиЕвропаимателевизискиемисии,коипочнуваатво22,00часот,кадеглавнаиосновнатемаесексот.Итоанебилокојсекс,сексоттамунесенабљудуванаучно, тукуонојдивиотпорнографскиот.НеодамнаводителкатаМ.С.воеднасвојаемисијанаСител,бранејќигослободниотсекс, заговарашедекасексуалнотоопштење е нормална појава дури и за четиринаесет, петнаесет годишни девојчиња. ВоМакедонијанемамедиумкаденемахороскоп,секојоднивсиимасвојдежуренбајач.ТаквонештовоЕвропанемадавидиме.Сепрашувам,зоштонесеобидемедасеевропеизираме(стандардизираме)ивоова,воцензуратакојапостоинаситеполињавоЕвропа.НеодамнаамериканскатадржаваЏорџијавоведезабраназавагиналенпирсингкајжените.Цензурата(забраната)нееограничувањенаслободатаилиназадувањенадемократијата,тааегрижада не се воспита погрешно својот народ.Неможе порнографските телевизиски канали

45

слободнодавлегуваатвонашиотдом,апретходнозаоваданебидатпрашани.НовиотспотнаБритниСпирс,којбешезабранетзаприкажувањепред24часот,порадинедоличнооднесување и разголување е типичен пример за тоа како функционира Европа. Во неапостои„совршен“ред,поредок,дисциплинаиорганизација.Наоватребадасеучиме,оватребадагостандаризирамекајнас. Дазаклучиме.Неможемедатврдимедекасоменувањенаполот,некомувсушностќемупомогнеме.Неможемедатврдимедекасозадоволувањенанеговатастрастниеќегорешименеговиотпроблемиќегонаправимесреќен.Дабидемевнимателни,насилствотоврзприродатасекогашнисевраќакакобумеранг.Насилствотоврзнејзиниотредихармонијаседокажуванизискуствотокакоразурноипогубно.Цепкајќииразбивајќијаструктуратаијадротонаатомотсеразвивастрашна,силнаиубиственаатомскаенергија.Насилствотоврзнајситниотделодприродатасепокажувакакокрајнодеструктивенчин.Насилствотоврзприродатаправитаавоголемамера,аконеицелосно,даподивее.Акоовамусеслучуванаеденатом,којнеевидливсоголотооко,колкулиповеќеќесеслучиврзконкретниотивидливиотчовек.Рековме,човечкатаприродаисетаприродатребадасеспасиипреобразивоспитувајќи јаводоброто,вистината,слободата,правдатаиубавината.АпостолПавлеќерече:„Сèмиедозволенононеесèполезно,сèмиедозволенононесакамништодазавладеесомене“.Воовиенеколку зборовисметамдекасекриевистинскатасмислаисуштинанаслободата.Овиезборовинаап.ПавленеканибидатпатоказимерилокогаìпристапувамеиперцепирамеЕвропаисèонаштодоаѓаоднеа.Данесеслучидабидеменемудриидатргнемепосветотзадабарамеиљач(лек),авсушностниеодамнадаседимеврзнего.

Современи искушенија

АкочовекотсекогашбигиисполнувалбарањатанаморалниотзаконибиживеелвосогласностсоБожјатасветаволја,тогашвосветотбиималосамодоброичовекотбибил украсен само со добродетели.Но, првиот човек ја нарушил таа света Божја волја.Гревот се состои во свесно и слободно избегнување или нарушување на Божјата светаволја. Етимолошки, поимот грев, на грчки амартија, значи промашување на целта,односнопромашувањеназаедницатасоБога,штоецелнанашиотживот.Гревотеизменана човечката духовна природа, којашто, како создадена по Божји образ, се стреми конутврдувањеиусовршувањепрекубогоуподобување(обожение).Порадитоагревотезлоиводиконрасипаност,конразрушувањеикакотаковпредизвикувадуховнаифизичкасмрт. Првиотгрев,прекукојзлотовлезевосветотијасоздадегревовнатасклоност,сесостои во отфрлање наљубовта кон Бога, во непослушност кон Бога и во неверувањево Божјата себлага волја и во горделиво самољубие - од создадени и зависни од Бога

З а г р е в о т

46

творенија,првителуѓепосакаледастанаткакобогови,какоштоуштепредсоздавањетонасветотпосакалдастанеиѓаволот,сакајќипритоадасеиздигнекакотаковнадБога(штовоникојслучајнееможно,падурииапсурдно-созданиетодагонадминеСоздателот),аистовременоѓаволотгопрелагаличовекотдагопосакаистото.Носв.ИринејЛионскимногудоброистакнува,декапрвителуѓеизбегалеодБога,когагочуленеговиотгласисесокрилепомеѓудрвјатаворајот,зашточувствотонаБожјатаблискостјаовенчалонивнатадушевнамака.Затоасв.ап.Павлебараодхристијанитедаживеатвеќенезасебеси,азаБога(2.Кор.5,15).Св.ап.ЈованБогословнèсоветува:„Несакајтегосветот,исèштоевонего.Аконекојгосакасветот,вонегонемаљубоводОтецот“(1.Јов.2,15).ПристраснатаљубовконсветотенепријателствоконБога:„којсакадамуепријателнасветот,мустануванепријателнаБога“(Јак.4,4). Гревотсоздавагревовнасклоност,порадикојачовекотлесногреши.Таквагревовнасклоностимасекојчовек,напрвоместопорадинаследниотгрев(илипоточнопоследицитеоднего),т.е.порадигревотнанашитепрародителиАдамиЕва(Рим.5,12),апотоаизарадинашите гревови. Гревовните страсти преку честото извршување на гревови создаваатгревовнанавика(привикнатостконгревот),прикојашточовекотсосемалесносепредаванагревотистанувасклонконнего.Гревовнатастраст,соединетасогревовнанавика,создавапорок.Прекупорокот,човекотпостојаноизвршувазлоистанувазол;тојседоближувадодемонскитесуштестваипостанувадемоноподобен.Затоанепопустосевелизапорочниотчовек,декадемонвлеголвонегоигопокорилнасатаната.Св.ап.Павлезборувазанекои,коиштосеповелеподдејствонасатаната(1.Тим.5,15).АзаЈудаИскариотсевелидекасатанатавлеголвонего(Лука22,3;Јован13,27). Гревотима судбоноснипоследици за човекот.Прекунего тој се отуѓуваодБога- својот Небесен Отец - неговиот Создател. Преку гревот човекот ја изменува својатабогоподобнаприродаисвојатаморалнапредназначеност -дастанебогпоблагодат.Биможеледакажеме,декагревотенашиотнајголем,непомирливисмртеннепријател.Но,најстрашнатапоследицанагревотевечнатапогибел,вокојашточовекотпотпаѓапрекунего.ОнојкојштонеГосакаБогаисвојотбрат,пребивавосмрт;онојкојштоГомразиБогаисвојотбрат,немаживотвечен,штоќепребивавонего(1.Јован.3,14-15),затоаштонеможемедаГосакамеБога,Когоштоникогашнесмеговиделе,аконегосакаменашиотближен,когоштогогледамепостојано. Споредсодржинагревовитеседелатнатригрупиврзоснованазборовитенасв.ЈованБогослов:„сèштоевосветот-похоттанателото,желбатанаочитеигордостанаживотот,не еодОтецот, тукуодовој свет“ (1 Јован.2, 16).Конпохоттана телотоилителоугодувањетосеоднесуваатгревовите:чревоугодие(угодувањенастомакот)иблуд.Конпохотта(желбата)наочитеприпаѓаатгревовите:среброљубие,тагаиуниние.Воживотнатагордостсевбројуваатгревовите:гордост,суетаигнев.Натојначинсеобразуваатосумтеглавнигревови,одкоипроизлегуваатситедругигревови. Според степенот на виновноста гревовите се делат според тоа, колку човекотсвесно,слободноидејствителногреши.Врзоснованатојпринципсеразликуваат:гревови,извршениодневниманиеилимрзливост;гревови,извршенисомисла,зборидело;волнииневолнигревови;гревови,извршенипослабоститешкигревови;смртниинесмртнигревови. За гревовите, извршувани од невнимание или мрзливост човекот е виновен иодговорен, затоаштоСветотоПисмо постојано нè потсетува да бидеме будни имногувнимателнодапостапуваме(Мат.24,48-51;Марко13,34-37;Лука12,35-36). Гревовнитепомислисепрвиотчекориподготовкаконгревот,носамитепосебене се грев, доколкудоаѓаатбезнашаволјаидоколкуне се согласувамесонив.Ноакоприфатимеразговорсонив,акопочнемедаразмислувамезапредлозитекоинисенудатвопомислитеиакосесогласимесонив,тогашпомислитестануваатгрев.Когабинемалогревовни помисли, не би имало ни гревовни дела, затоашто од срцето произлегуваат:убиства,прељубодејства,блудства,кражби,лажнисведочења,хулиитн.(Мат.15,19).

47

Волните гревови се извршуваат при целосно сознание и при активноучествоначовекот.Порадитоа,тиесетешкигревови.Неволнитегревовисеизвршуваатоднезнаење,одневнимание,беззлапомислаитн. Гревовитеизвршенипорадичовечкаслабостпроизлегуваатоднемоќтаначовекотдаодговоринанападитенаѓаволот.Старозаветниотпроповедниквели:„Немаправедникназемјата,којправидоброиникакоданегреши“(Проп.7,20).ЕдинствениотбезгрешенназемјатаенашиотГосподИсусХристос,чијаштоприроданеподлежинагрев.Гревпочовечкаслабостизвршилсв.ап.ПетарсонеговототрикратноодрекувањеодХриста,закоештопотоасекаелвотекотнацелиотсвојживот.Гревовитепочовечкатаслабостобичносемалиилесни. Подсмртнигревовисеподразбирааттаквитешкигревови,вокоишточовектолкумногусеутврдилиожесточилвозлото,штоповеќетојчовекневерувавоБога-станалробнасатаната.Таквиотчовексеопределилзадуховнасмрт.КрајниотпределнаморалниотпадесмртниотгревнареченхулапротивСветиотДух.„Секојгревихулаќеимсепростиналуѓето,нохулатапротивСветиотДухнемадаимсепростиналуѓето“(Мат.12,31).Затојгревнемапрошка,незатоаштотојјанадминуванеограниченатаБожјамилосрдност,љубовиблагодат,тукухулатапротивСветиотДухнеможедабидепростена,затоаштоонојкојсепредалнатојгревнесакадасепокаеидапобарапрошка;изарадиожесточеностананеговотосрценесакадабидељубенидаљуби,аљубовтаеглавнатакарактеристиканаситехристијани.Св.ЈованЗлатоустдуривелидекаималослучаикога,дури„итаавина(хулатапротивСветиотДух)мубилапростенанаоној,којштосекаел. Рамнодушностаетаквасостојба,когачовекотнепројавуваинтересконморалниквалитети и не се стреми да го осмисли и задлабочи својот мораленживот. Тој живеебезгрижноинесетрудизасвоетоморалнопоправањеиусовршување. Лицемерието е таква порочна состојба, при којашто човекот ги исполнуванадворешнобарањатанаморалниотзакон(какоштобиленапр.фарисеите,коиштопорадисвоетолицемериепостојанобилеизобличуваниодХристос),апритоаесосемадалекуоднеговиотдух. Одлицемериемногулесносепреминувавосебеизмама (прелест).Притоачовекможе да има некои добри морални квалитети, но истовремено има и многу моралнинедостатоци.Освентоа,тојникаконегиосознаватиенедостатоци,агипреценувасвоитеморални совршенства. Светото Евангелие ни го посочува како тип на човек, којшто еобземенодморалнотосебемамење,богатиотмладич,којштотврделдекагиисполнилситеБожјизаповедиуштеодмладоста(Мат.19,16-24). Ропството е таква состојба, при којашто човекот целосно е поробен од гревот изавладеанод злото (Јован8, 34; Рим. 6, 16- 23).Понекогашчовекотправиобидида гиразбиеоковитенагревот;акотиеобидинеуспеат, тој ја губицелосносвојатаслобода,бидејќистануваробнаѓаволот,исèподлабокотоневобезднатанападот. Очајаниетосепојавувакакопоследицанаропството.Притоачовекотимасознаниезадлабочинатанасвојотмораленпад.Ноистовременосечувствувацелоснозавладеанодпорокотинемоќензадасеподигне,поправииспаси.Какопоследицанатоа,тојјагубисекојанадежипаѓавоочајание(таковепримеротсоЈуда). Последната порочна состојба се состои во ожесточувањето, кое е најопасно инепоправливо.Тоагодоближувачовекотдодемоните(станувадемоноподобен)иговодиконвечнапогибел.Приожесточувањечовекотгосознавадобротоиимасилидаговрши,нодотолкавамерасеразвратил,штовеќесеодвратуваоднегоинаоѓадемонсканасладавоизвршувањетоназлото. Колкуидаезаслепенчовекодлажливиотблесокнагревотидаевплетенвонеговатамрежа,тојпреживувамиговинапросветлување,вокоиштоосознава,декапрекугревоттојпостапиллошоинедостојно.Тогашсепојавувачувствоилисвестзавина.ГревотнèправивиновнипредБогаипредБожјиотсудвонас-предсовестакакогласБожји.Св.ГригоријБогословвелидекавочовекот,вонеговатадуша,Богустроилвнатрешенсуд,вокојшточовекоткакодагослушасудотнаБоганадсвоитепомислиипостапки.Чувството

48

илисознанието завинае силнодушевнопреживување,пришточовекотчувствуваилиосознава,декагонарушилсвојотморалендолгисепојавилпредВрховниотЗаконодавециСудија-Бог.ТоаепостојансудБожјинадгрешникот,којштосеизвршуваоднеговатасовестисведочизапоследниотиСтрашенБожјисуд. Особено силно ја чувствувал својата вина и страдал од нејзината тежинапсалмопејачотДавид.Неговатавинабиласекогашпреднеговитеочи (Псал.50,5).„Вокоскитемоинемамиродгревовитемои“-велитој–„заштобеззаконијатамоијанадвишијаглаватамоја,какотешкобремемепритиснаа.Смрдатигнијатранитемоипорадибезумиетомое.Настрадависестопивсосема,целденнатаженодам“(Псал.37,3-6). Гревоттребадабидеискупен,винататребадабидеоттргната.ЗатоаЕдинородниотБожјиСинсевоплотиипрекуСвоитекрстнистрадањапринесеискупувањезагревовитеначовештвотоигоослободичовештвотооднеговатавина.ВонегоучествуванесамоБог,ноичовекот,бидејќиХристосеновиот,вторАдамиспоредтоа,Главанацелоточовештво.Но тоане е доволно за ослободувањетооднашата вина.Неопходно еда сепокаеме занашите гревови и преку верата иљубовта да заживееме воХриста и да страдаме и давоскреснемезаедносоНего. Но,ипокрајогромнатавластнагревотврзнас,ниеможемедасеборимепротивнегоидагопобедиме.Дасепотсетиме,декагревотнеможеданèзавладееиданипричининикакваштета,акониесамитенегодопуштимевонас.Високотоморалнопризваниеначовекотсесостоиименовотоа:постојанодабиденабуднаморалнастража,никогашданеотстапувапредгревотисекогашдасеборисозлото.Тааборбаетешка,таабараусилијаижртви,нозатоаеблагородна,достојнаиплодоносна. Борбатапротивгревотнеенадвороднашитеспособностииможности.Гревотнеìприпаѓасуштинскинанашатаприрода,затоаштониесмебогоподобни,анедемонскисуштества.Гревотпосуштинаетуѓипротивеннанашатабогоподобнаприрода.Ниенесмегрешниизлипоприрода.СамиотБогпрекуустатанапророкДавидвелизалуѓето:„Јасреков:виестебогови,виестеситесиновинаСевишниот“(Псал.81,6). Штомчовекотќезгрешииќестанесвесензасвојотгрев,тојнетребадаостанувавотаасостојба,затоаштогревотможедасеутврдиидасепретворивострастинавика.Грешникоттребадасезадлабочивосебеидасепокаезасторениотгрев.Тојтреба,соБожјапомош,дазапочнеборбапротивгревовите,сопостимолитва,дасепокаепредБогаидагиисповеда,дагиискорениодсебе,икаковрвнасèдасепричестисосветотоТелоиКрвХристови. Колкуидаецврстчовекотвоборбатапротивгревот,иколкууспесиидажнеевополетонадобродетелите,тојсосвојатанемоќностиморалнисилинеможедагоискорениодсебегревотзасекогаш,инеможедапостигнеморалносовршенствоивечноспасение.ЗатиевозвишеницеличовекоттребадагоотворисвоетосрцезаБожјатаблагодат,којаштонèучиинидавасили„дагиотфрлименечесностаипохотитеодовојсвет,чесно,праведноипобожнодапоживеемевоовојвек“(Тит.2,12).

ДаркоМилев,апсолвентнаТеологија

49

Манастирот„Св.вмч.Димитриј“сенаоѓавосамиотаголнарекитеТополкаиВардар.НадманастиротсèуштестојатурнатинитеодстариотпеонскиградВилаЗора.МанастиротеизградензаверскитепотребинанаселениетоодСтарВелес,којможебитогашслужелкакоградскацрква.Восекојслучајпостанокотнаманастиротдатираодпостаровреме,закоенисведочатизвесниисторискиподатоци,запишаниодповеќепатеписци,историчари,археолози и раскажувања на постари луѓе.Но, како и да е, предност за постанокот наманастирот му се дава на средновековието. Судејќи по архитектурата на манастиротизгледа дека тој потекнува од времето когаМакедонија сенаоѓалапод српска власт воXIVвек.Сепретпоставувадекавоовојпериодманастиротбилсамообновенизголемен,анеиодновоизграден.Номанастирскатацрква главноостанала воист стилкакоштобилпрвобитниотхрам,штосегледаодеднокорабнатабазилика,вообличенавокрст.Денешнатаманастирскацркваспаѓамеѓухрамовитесоеднокорабнипостави. Оджестокитегранатирањанатурскатаартилеријаво1385г.,наутврдениотградВелес, манастирот „Св. вмч. Димитриј“ бил затрупан и целосно заборавен неколкувекови. Откривањетоиоткопувањетонаманастиротбилово1855г.исеслучилонаследниовначин. На околу стотина метри од манастирот на десниот брег од р. Вардар постоелаводеницавокојаштоработелдедоПетреЗдравев.Тојпрекуноќтакогаспиелималвидение:мусејавувалсв.вмч.Димитриј,којмувелелдаотидекајградскитепрвенциидаимкажеотинасонсветителотмусејавилибаралдасеоткопазатрупаниотманастир.Такаво1855г.билраскопанполуразрушениотхрамапотоадоѕиданиреконструиран,асопокривотгодобивасвојотденешенизглед. Основатанаманастирот„Св.вмч.Димитриј“почиваначетвороаголнаосновасотриаголнаапсида.Цркватаеодсреднаголемина.Ѕидовитеседебелиоколу0,75метри.Внатрешностаеподеленанатринееднаквиголемини-делови.Назападнатастрана,надглавниотвлез сеиздигнува, т.е. сенаоѓакамбанаријакојаштоеизграденанаоснованаквадративисокаеоколу11метри.Храмотиматривлеза,одкоидватасенасевернатастрана,атретиотеназападнатастрана.Надсевернитевратисенаоѓафресканасв.вмч.Димитриј насликана врз постара фреска на Св. Богородица. Над олтарот е триаголнаасиметричнаапсидасоеденмалпрозорнасредина.Манастирскатацркваемногутемна.Имадвамалипрозоринасеверниотѕид. Овааградбаглавноеѕиданасобигорицигли,коиштонаизменичносередени,апомеѓунивимадебелслојнамалтер.Јужниотѕидеѕиданодгрубкамен. Внатрешноста на црквата е поделена на многу правоаголни полиња коишто сеисполнетисофрески.Овојживописпретставувачекорназадвоцрковнаталиковнауметност,затоаштобоитесеедноставни,груби,соголемиконтрасти.Речисинасекојафрескананејзинотодноенапишаннејзиниотдарител.Вонајгорниотделнаживописотеживототна

Манастир “св. вмч. Димитриј”

50

ГосподИсусХристос,којпочнувасоБлаговештението,азавршувасоВоскресението.Водругитередовисенаоѓаатфрескисоликовитена:светители,пророци,апостолиимаченици.Олтаротепреграденсодрвениконостас,имадвевратиитоасевернатастраничнаицарскитедвери.Последнаваеизработенаво1872г.иимаубавдрворез.Надрвенитеиконикоисераспореденинаиконостасотеприлепендебелкартоннакојсомрснибоисеизработениикони.Покрајфрескатанасв.ГаврилЛесновскисеиликовитенапреподобниотАрсенијисв.Стефан. Во дворот на манастирот има повеќе објекти со различна намена. Манастиротпоседуваконак.ВодворотнаманастиротимачешмасопиткаводакојаизвиранекадеодридотГолик. Улогатанаманастиротодсаматанеговапојава,воживототнаВелесбилаголема,без оглед дали со него раководеле монаси или пак, мирско настојателство. Во односна економската положба на градот, манастирот „Св. вмч.Димитриј“ секогаш со своитефинансискиможностиму помагал на населението.ВоXIX век само за издржувањенаградскитеучилиштаманастиротгодишнодониралпо30.000гроша,апакнасултанотмуплаќалпо50лири.Поседувалплодназемјакојасеобработувала.Сесеележитникултури,афион,памук.Ималлозовинасадииовоштарник.МанастиротималисвоиводеницинарекитеВардар,ТополкаиБабуна.Истотакаманастиротпоседувалиголембогатсточенфонд(овциикози).ВоXIXвекводворотнаманастиротсеорганизиралтрадиционаленпанаѓур.Денесславатанаманастирот„Св.вмч.Димитриј“енаденотнасветителотнакојепосветен,аманастиротнајмногуепосетеннаИсточенпеток(Балаклија),првиотпетокпоВелигден,затоаштопрвичноманастиротбилпосветеннаЖивотворниотИзвор(Источник)наПресветаБогородица.Напорталнатафреска,надвлезотодхрамот,сеоставенидветефрескикакодвеполовини,еднаврздруга, (одсв.Димитријиодпресв.Богородица)задасе гледадекаовојманастирпрвичнобилпосветеннаПресветаБогородица,падуриподоцнаепосветеннасветиДимитриј.Иденеснаовојден,верницитеодВелесиВелешковоогроменбројгопосетуваатманастирот.

Источен Петок - БалаклијаСе слави во првиот петок по Велигден

Во Цариград во V век, во близина на таканаречената „Златна Порта“ постоеломестополносокипарисиичинари,уштеодамнапосветенонаПресветаБогородица.Вошумичкатапостоелизвор, исто такаодамнапознат какоисточникначуда.Со текотнавреметоместотообрасналосогрмушки,аводатаисчезналавокалта.Самовлажностаназемјиштетонавестуваладекапостоиизвор. ЕднашвојникотЛавМаркелминувајќинизтоаместонаишолнабеспомошенпатник,слепчовеккојгозагубилпатотинеможелдасеснајде.Лавмупомогналдасевратинапатеката,игоодвелчовекот,ослабензарадиистоштеноста,подсенкадасеодмори,атој,пак,тргналвопотрагаповодазаслепиот.Одеднашслушналгласкојмувелел:„Лав,небарајводанекадедалеку.Тааетука,блиску“.Лав,вчудовиденодтаинствениотглас,почналдабаранаоколу,новоданеможелданајде.Додекастоелтака,натаженизамислен,истиотгласповторномусеобратил:„ЦаруЛав!Појдивосенкатанашумичката,нацрпиодводаташтоќејанајдештамуиподајмуоднеанажедниот.Ставимуврзочитеодкалтавоизворот.ТогашќеузнаешКојасумЈас,КојаеТааштотолкудолговремегоблагословуваоваместо.НабргуќетипомогнамдаподигнештукацрквасоМоетоимеинаситештоќепритекнатовдеисовераќеМеповикаатќеимбидатуслишанимолитвитеипотполноќесеисцелатоднивнитеболести“. Лав поитал кон назначеното место, зел кал од изворот и ја ставил врз очите наслепиот,давајќимуиводадасенапие,инаовојведнашмусевратилвидот.БезводачтојпристигналвоЦариград, славејќи јаблагодаттанаПресветата.Овојнастансе случи завременацаротМаркијан(391-457).

51

Царот Маркијан го наследил Лав Маркел (457-473). Тој гозапамтилјавувањетонаПресветатаинаредилизворотдасеисчистиодтињата;изградиленасипзадасеодделиовојоддругитеизворивоблизината,аводатајазатворилевоголемтркалезенкаменбазен,надкојизградилецрквапосветенанаПресветаБогородица. Царот Лав го нарекол изворот „ЖивотодавенИзвор“, заштотамубилаобјавеначудотворнатаблагодатнаПресветата.

Стотина годинипоМаркијан, владеел царот ЈустинијанВелики (527-565), човекдлабокопосветеннаправославнатавера.Многувреметојстрадалодводенаболест,ненаоѓајќипомошкајлекаритеисметајќисесебесивеќезаосуденнасмрт.Еднашнаполноќ

тој слушнал глас: „Ти, цару, нема да оздравиш сè додека не сенапиешодМојотизвор“.Царотнезнаелзакојизвормузборувалгласот, та паднал во очајание. Тогаш, дента, Богородица му сејавилавелејќиму:„Стани,цару,појдидоМојотизворинапијсеод него, па ќе бидеш здрав како порано“. Болниот ја послушалПресветатаВладичица. Го нашол изворот, се напил од неговатаводаинаскоромусеповратилоздравјето.Воблизинанацркватаизградена од Лав, благодарниот цар подигнал нова велелепна

црква,кадештоподоцнабилоснованголемманастир. Вопетнаесеттиотвекцарскиотградпадналворацетенамуслиманите.ПрочуенатацркванаЖивотодавниотИзвор била уништена, а градежниотматеријал бил употребензаизградбанаџамијанасултанотБајазит.Местотокадештопораностоелацркватабилопокриено со земја и кршен камен, такашто и од самите нејзини темели немало трага.

Прекраснатаоколинабилапретворенавомуслиманскигробишта.Турската стража, поставена при урнатините на црквата, имзабрануваланахристијанитенесамодасесобираатнатоаместо,тукудуриидапријдаттаму. Сотекотнавремето забранатастаналанетолкустрогаинахристијаните им било дозволено да направат малечка црква натоаместо.Но,во1821г.,итаабилаурната,асамиотизворбилзатрупан.Иповторнохристијанитегирасчистилеурнатините, го

откопалеизворотиповторноцрпелеводаоднего.Дурииприовиеостатоциоднекогашнотовеличественосветоздание,Пресветата,какоипорано,соСвојатаблагодатимпомагаланаониештопритекнувалеприНеа.Подоцна,меѓускршенитепарчињакаједенодпрозорцитебилапронајдена,веќеполураспаднатаодвреметоивлагата,плочанакојабилезапишани10чудаштосеслучилеприЖивотодавниотИзвормеѓу1824и1829година. ЗавременавладеењетонасултанотМахмуд,православнитедобилемалкуслободазаизвршувањенабогослужбите.Тиегоискористилеовадаподигнат,потретпат,цркванад Животодавниот Извор. Во 1835 г., со големо велелепие, Вселенскиот патријархКонстантин,восослужениесо20епископиивоприсуствонамноштвоверници,јаосветилцркватакојаштоидоденденесстои.Воблизинабилаизграденаболницаиприфатилиштезасиромашни.ДуриимуслиманитезборуваатсоголемапочитзаЖивотодавниотИзвор,како и за Богородица, Која преку него ја излева Својата благодатна моќ. „Голема меѓуженитеСветаМарија“,вакатиезборуваатзаПресветатаДева.ВодатаодЖивотодавниотИзворјанарекуваат„воданаСветатаМарија“. НевозможноедасенаведатситечудаисточениодЖивотодавниотИзворпрекукојбешеизлеанаблагодатврзцареви,патријарси,врзголемцикакоиврзобичнилуѓе.Силатанаблагодаттадоденешендендејствувапрекуизворскатавода.Таасилаличнојаимаатдоживеанонесамоправославнихристијани,тукуикатолици,Ерменци,падурииТурци.

подготвил:дипл.теологСнежанаКолевска

Naslovi od izdava{tvoto na Misionersko - humanitarnata dejnost \akonija

Naslovi od izdava{tvoto na Misionersko - humanitarnata dejnost \akonija