Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ

ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

11o ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ΤΑΞΗ: Α1

ΝΑΟΣ 2013 - 2014

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ:

• Ο ΝΑΟΣ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ [ΙΣΤΟΡΙΑ

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ]

• ΖΩΦΟΡΟΣ [ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ]

∆ΥΤΙΚΗ -ΝΟΤΙΑ- ΒΟΡΕΙΑ –ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ

• ΟΙ ΤΕΛΕΙΕΣ ΑΝΑΛΟΓΙΕΣ ΤΟΥ ΝΑΟΥ

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΑ ΣΧΕ∆ΙΑ

• ΤΑ ΑΕΤΩΜΑΤΑ

• ΤΟ ΧΡΥΣΕΛΕΦΑΝΤΙΝΟ ΑΓΑΛΜΑ ΤΗΣ ΘΕΑΣ ΑΘΗΝΑ

• ΟΙ ΓΛΥΠΤΕΣ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ - ΦΕΙ∆ΙΑΣ

ΤΟ PROJECT AYTO ∆ΗΜΙΟΥΡΓΗΘΗΚΕ ΑΠΟ ΤΟΥΣ

ΜΑΘΗΤΕΣ ΤΗΣ Α1 ΤΑΞΗΣ ΤΟΥ 11ου ΓΕΝΙΚΟΥ

ΛΥΚΕΙΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ΚΡΗΤΗΣ ΤΟ ΕΤΟΣ: 2013-2014

Η ΕΠΙΒΛΕΨΗ ΕΓΙΝΕ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ

ΠΟΛΙΤΟΠΟΥΛΟΥ ΕΛΕΝΗ ΠΕ08

Ο ΝΑΟΣ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ

• Παρθενώνας,ήταν ναός χτισµένος προς τιµήν

της Αθηνάς, προστάτιδας της πόλης της Αθήνας, υπήρξε το

αποτέλεσµα της συνεργασίας σηµαντικών αρχιτεκτόνων και

γλυπτών στα µέσα του 5ου π.Χ. αιώνα.

• Αρχιτέκτονες : Ικτίνος και Καλλικράτης΄

• Γλύπτες : ο Φειδίας και οι µαθητές του.

• Η ιστορική πορεία του Παρθενώνα ακολουθεί εκείνη της

Ακρόπολης. Ο ναός της Αθηνάς πάνω στην Ακρόπολη

αναφέρεται ήδη από τον Όµηρο τον 8ο αι. π.Χ. Ο παλιότερος

αρχαιολογικά ναός είναι ο ναός της Αθηνάς Πολιάδος, του

οποίου τα θεµέλια βρέθηκαν ανάµεσα στο Ερέχθειο και το

µεταγενέστερο Παρθενώνα. Αυτός ο ναός χρονολογείται το

αργότερο γύρω στο 525 π.Χ. και καταστράφηκε το 480 π.Χ.

από τους Πέρσες. Το 454 π.Χ. µας πληροφορούν όµως οι πηγές

ότι µεταφέρθηκε στο σηκό αυτού του ναού το ταµείο της

Αθηναϊκής Συµµαχίας από τη ∆ήλο, άρα θα πρέπει να ήταν

επισκευασµένος και να λειτουργούσε. Το οριστικό τέλος αυτού

του ναού δεν είναι γνωστό.

• Σύµφωνα µε µια αµφισβητούµενη θεωρία, ένας ναός της

Αθηνάς Παρθένου στη θέση του κλασικού Παρθενώνα

συνυπήρχε µε το ναό της Αθηνάς Πολιάδος ήδη από το 560

π.Χ. περίπου). Μετά τη µάχη του Μαραθώνα αρχίζει να χτίζεται

ο Παρθενώνας (Προπαρθενών Ι) το 490 π.Χ., έµεινε όµως

ηµιτελής, µέχρι το ύψος µερικών σπονδύλων των κιόνων του.

Το 480-479 π.Χ. καταστρέφεται από τους Πέρσες µαζί µε τα

άλλα µνηµεία της Ακρόπολης. Μετά την επιστροφή των

Αθηναίων στην πόλη οι σπόνδυλοι του κατεστραµµένου ναού

χρησιµοποιήθηκαν ως οικοδοµικό υλικό στο βόρειο τείχος της

Ακρόπολης, όπου είναι µέχρι σήµερα ορατοί για τον επισκέπτη

που κοιτάζει το βράχο από την πλευρά της οδού Αθηνάς και το

Μοναστηράκι.

• Αµέσως µετά ο Κίµων ανέθεσε την κατασκευή ενός δεύτερου

Παρθενώνα στον αρχιτέκτονα Καλλικράτη (Προπαρθενών ΙΙ).

Και αυτό το έργο όµως έµεινε ηµιτελές µε το θάνατο του Κίµωνα

το 450 π.Χ. Το 447/6 π.Χ. αρχίζει σύµφωνα µε τις πηγές η

λατόµευση µαρµάρου για ένα νέο, µεγαλύτερο Παρθενώνα,

αυτόν που θα ολοκληρωθεί τελικά στα χρόνια του Περικλή.Ο

Παρθενώνας διατηρήθηκε άθικτος έως και τους Μακεδονικούς

χρόνους. Αντίθετα, µάλιστα, µετά τον Γρανικό, στον Παρθενώνα

αναρτήθηκαν ως τρόπαια χρυσές ασπίδες, λάφυρα της νίκης

του Αλεξανδρου.

• Οι πρώτες καταστροφές έγιναν επί Λάχαρη, τον οποί όρισε

τύραννο των Αθηνών ο Κάσσανδρος, σύµφωνα µε την αφήγηση

του Παυσανία αυτός απέσπασε τις ασπίδες από τον

Παρθενώνα, το χρυσάφι και τα κοσµήµατα από το

χρυσελεφάντινο άγαλµα της Αθηνάς. Καταστροφές υπέστη και

ο οπισθόδοµος του ναού, όταν τον χρησιµοποίησε ως

προσωπικό του κατάλυµα ο ∆ηµητριος ο πολικρητης.

• Στους Ρωµαϊκούς χρόνους δεν καταγράφονται αλλαγές στον

Παρθενώνα, που συνεχίζει να διατηρεί αναλλοίωτη τη

φυσιογνωµία και την αίγλη του ακόµη και στους

µεταχριστιανικούς αιώνες, παρόλο που επί εποχής

Ιουστινιανού η ποµπή των Παναθηναίων δεν ανέβαινε πια στον

Παρθενώνα και είχε χαθεί πλέον κάθε λατρεία δηµόσια ή

ιδιωτική σύµφωνα µε το Λατίνο ρήτορα Κλαύδιο Μαµερτίνο του

4ου αιωνα

• Στους Βυζαντινούς χρόνους -αν και γλύτωσε ο Παρθενώνας την

καταστροφή από τα διατάγµατα του Θεοδοσιου β’ - έγινε η

πρώτη µετατροπή του ναού σε χριστιανική εκκλησία της Αγίας

Σοφίας, τα εγκαίνια της οποίας έγιναν επί

αυτοκρατορίας Ιουστινιανου. Στον πρόναο προστέθηκε η αψίδα

του ιερού.

• Επί Φραγκοκρατίας ο χώρος γύρω απο τον Παρθενώνα γίνεται

τόπος ενδιαίτησης του πρώτου Φράγκου άρχοντα των

Αθηνών, Οθωνα ντε λα ρος, ενώ η Ακρόπολη γίνεται η έδρα της

φραγκικής βαρωνίας και το κέντρο του ιστορικού βίου της

πόλης, σε σηµείο που η Αθήνα είναι γνωστή πλέον ως

Castellum Athenarum

• . Ο Παρθενώνας δίδεται στη Ρωµαϊκή εκκλησία και γίνεται ναός

Λατινικός, στο όνοµα της Θεοτόκου. Στη Νοτιοδυτική γωνία

προστέθηκε ένα κωδωνοστάσιο, που επί Τουρκοκρατίας έγινε

µιναρές. Επί Ενετοκρατιας δεν παρατηρήθηκαν και δεν

καταγράφτηκαν αλλαγές στο µνηµείο.

• Από τις αφηγήσεις µεταγενέστερων περιηγητών, όπως ο Ιταλός

νοτάριος Νικολαος Μαρτονης που επισκέφθηκε την Ακρόπολη

το 1395 ή ο Κυριάκος ο Aγκωνίτης που ταξίδεψε το 1436 στην

Αθήνα, έχουµε δύο περιγραφές του χριστιανικού Παρθενώνα. Ο

πρώτος εκφραστής της µεσαιωνικής ιδεολογίας απορεί πως

είναι δυνατόν να έχει χτιστεί ένα τόσο µεγάλο κτήριο ενώ ο

δεύτερος, εκπρόσωπος της Ιταλικής αναγέννησης,

επικεντρώνεται στην οµορφιά των αρχαίων µνηµείων.

• Επί Τουρκοκρατίας η Ακρόπολη έπεσε στα χέρια

των τουρκων το 1458, οπότε και την επισκέφθηκε ο Μωάµεθ Β΄

ο Πορθητής. Ο ιερός βράχος έµεινε πλέον γνωστός µε το

όνοµα Ατίνα Καλεσί, δηλαδή φρούριο των Αθηνών. Κατά

τον 17ο αιώνα ο Παρθενώνας είναι πλέον τζαµί και έχει µιναρέ,

που καταστράφηκε το 1687. Τζαµί, ωστόσο που δεν πληρούσε

τις προδιαγραφές της ισλαµικής θρησκείας και για αυτό δεν

έγινε ποτέ λατρευτικό τέµενος των Μωαµεθανών.

• Κατά την εκστρατεία του Φραγκίσκου Μοροζίνη κατά των

Αθηνών το 1687, ο Παρθενώνας υπέστη και το µεγαλύτερο

πλήγµα το βράδυ της 16ης Σεπτεµβρίου, όταν οβίδα τίναξε την

πυριτιδαποθήκη που είχε εγκαταστήσει ο Αλή αγάς, διοικητής

του φρουρίου στον ναό. Το µεγαλύτερο τµήµα του ναού προς

την ανατολική του πλευρά κατέρρευσε. Έκτοτε και µέχρι να

παραδοθεί το µνηµείο στην αρχαιολογία λεηλατήθηκε

συστηµατικά κυρίως από τον Λόρδο Έλγιν, ενώ υπέστη

σηµαντικές καταστροφές κατά την περίοδο της ελληνικής

επανάστασης του 1821 και την πολιορκία του βράχου από τον

Κιουταχή Μπέη.

1456

JACQES CARREY ζωγράφος της εποχής

• 1821

Η ΖΩΦΟΡΟΣ

ΤΟΥ

ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ

Ζωφόρος

Η ζωφόρος του Παρθενώνα περιβάλλει το επάνω µέρος των τοίχων του ναού, πίσω από τους εξωτερικούς κίονες. Έχει 1µ. ύψος και συνολικό µήκος 160µ. Θέµα της ανάγλυφης παράστασης είναι η ποµπήτων Παναθηναίων.

• Η παράσταση αρχίζει από τη Ν∆ γωνία ναού και ακολουθεί δύο κατευθύνσεις, µία από τη βόρεια και µία από τη νότια πλευρά, ξεδιπλώνοντας όλο το θέµα. Και οι δύο συναντιόνται στο ανατολικό τµήµα της ζωφόρου που βρίσκεται πάνω από την επίσηµη είσοδο του Παρθενώνα

• Στις τρεις πλευρές της ζωφόρου (δυτική, νότια και βόρεια) έχουν απεικονιστεί σκηνές από την ποµπή των Παναθηναίων. Στην τέταρτη, την ανατολική πλευρά, µε την παρουσία των θεών του Ολύµπου, παριστάνεται το τέρµα της ποµπής και η παράδοση του ιερού πέπλου της Αθηνάς από τις Αρρηφόρες στον Αρχιερέα.

• Συνολικά 360 ανθρώπινες µορφές σε οµάδες και µεµονωµένα άτοµα και πλήθος από ζώα συνθέτουν τη ζωφόρο µε την ποµπή των Παναθηναίων. Στην παράσταση υπάρχουν θεοί, ιερείς, άρχοντες, µουσικοί, ιππείς, άρµατα, παρθένες µε υδρίες και κάνιστρα, γέροντες µε κλαδιά, πολίτες, άντρες και γυναίκες έφηβοι και ακόµα άλογα, βόδια και κριάρια. Όλες οι µορφές ενεργούν και κινούνται µε κατεύθυνση και ροή προς τα ανατολικά όπου θα τερµατίσει η µεγαλόπρεπη ποµπή.

• Το θέµα της ζωφόρου ήταν έµπνευση και σχέδιο του γλύπτη Φειδία. Για την εκτέλεσή του εργάστηκε µαζί µε τους µαθητές του. ∆εν υπάρχει αµφιβολία ότι ο ∆ίας, η Ήρα και κάποιοι θεοί έγιναν από το ίδιο το χέρι του µεγάλου καλλιτέχνη. Η ζωφόρος του Παρθενώνα είναι έργο µε ασύγκριτη δύναµη, τελειότητα και οµορφιά.

ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ

∆υική Πλευρά

Στη δυτική ζωφόρο απεικονίζονται νεαροί άνδρες µε τα άλογα τους, που προετοιµάζονται για την ποµπή και τους αθλητικούς αγώνες. Απεικονίζονται µε διάφορους τρόπους:

1. Φορώντας τις πανοπλίες και τις περικεφαλαίες.

2. Με τους µανδύες και τα καπέλα, που φορούν οι ταξιδιώτες.

Νότια Πλευρά

Παρατηρώντας τα γλυπτά της ζωφόρου, το µυαλό

των αρχαίων Ελλήνων ταξίδευε στους πρόσφατους

πολέµους. Οι παραστάσεις αυτές δείχνουν πώς οι

πολεµικές δραστηριότητες ενσωµατώνονταν στην

ποµπή των Μεγάλων Παναθηναίων. Έτσι,

παρατηρούµε:

1 – 2. Τη µεγάλη πορεία µε τους ιππείς .

3. Τους αποβάτες µε τα άρµατα τους. Οι αποβάτες

ήταν µια ειδική κατηγορία στρατιωτών, οι οποίοι

είχαν εκπαιδευτεί να ανεβαίνουν και να κατεβαίνουν

από τα άρµατα, ενώ αυτά κινούνταν, χωρίς να

τραυµατίζονται.

4. Μετά τα άρµατα, ακολουθεί µια οµάδα ηλικιωµένων ανδρών που

συζητούν.

5. Ακολουθούν νέοι και νέες που κρατούν διάφορα αντικείµενα.

6. Τέλος, παρατηρούµε Αθηναίους πολίτες, που οδηγούν τα βόδια και

τα πρόβατα για θυσία, προσφορά στη θεά Αθηνά.

Bόρεια Πλευρά

Στη Βόρεια ζωφόρο βλέπουµε:

1. Τους Αθηναίους πολίτες µε Βόδια και πρόβατα,

τα οποία ετοιµάζονται για τη θυσία. Τους

σκαφηφορους, µια οµάδα νεαρών ανδρών που

κουβαλούν µπρούντζινους δίσκους -”σκάφες”. Μέσα

στους δίσκους αυτούς υπήρχαν προσφορές στη

θεά, όπως κερήθρα και γλυκίσµατα. Τους

υδριαφόρους, νέους που κρατούν υδρίες -αγγεία µε

τα οποία µετέφεραν νερό.

2. Μια οµάδα µουσικών που παίζουν διπλό αυλό

και κιθάρα, ένα όργανο που µοιάζει µε µικρή άρπα.

Πίσω από τους µουσικούς, βλέπουµε µια οµάδα

από γεροντότερους άνδρες που συνοµιλούν.

3. Αµέσως µετά, ακολουθεί η αναπαράσταση των

επικίνδυνων αρµατοδροµιών που γίνονταν στον

ιππόδροµο, έξω από τα τείχη της πόλης.

• 4. Ακολουθεί η µεγάλη ποµπή των έφιππων οπλιτών.

• Aνατολική Πλευρά

•

• Οι δώδεκα θεοί και θεές είναι χωρισµένοι σε

δύο οµάδες και καθισµένοι άνετα σε

καθίσµατα. Στην αριστερή οµάδα έχουµε: τον

Ερµή που είναι ο αγγελιαφόρος των θεών, τον

∆ιόνυσο που στρέφει το κεφάλι του για να

παρατηρήσει την ποµπή που πλησιάζει, την

∆ήµητρα που ακουµπά το κεφάλι στο χέρι της

µε τρόπο που εκφράζει τη θλίψη της για την

απαγωγή της κόρης της, Περσεφόνης, από

τον Άδη, τον Άρη που στηρίζει µε τα χέρια του

το ένα του πόδι, ενώ το άλλο ακουµπά στο

κάθισµα, την Ίριδα, τη θηλυκή αγγελιαφόρο

των θεών, που φτιάχνει τα µαλλιά της, την

Ήρα, την προστάτιδα του γάµου, τον ∆ία που

κάθεται στον πολυτελή θρόνο του, σε

αντίθεση µε τους άλλους θεούς που κάθονται

σε απλά καθίσµατα. Στη δεξιά οµάδα

Βλέπουµε, την τιµώµενη θεά Αθηνά, τον

Ήφαιστο που στρέφει το κεφάλι του προς την

Αθηνά, τον Ποσειδώνα που ακουµπά τον ώµο

του Απόλλωνα, ίσως για να τον ειδοποιήσει

όη η ποµπή πλησιάζει, την Άρτεµη, τη θεά του

κυνηγιού και την Αφροδίτη µε το νεαρό γιο

της, τον Έρωτα. Παρατήρησε ότι οι θεοί

απεικονίζονται πολύ µεγαλύτεροι από τους

κοινούς θνητούς, για να

• εµπνέουν το δέος και το σεβασµό των πιστών.

Τέλος, στο κέντρο της παράστασης, Βλέπουµε την κορύφωση

της ποµπής, µε την παράδοση του ιερού πέπλου από ένα παιδί

σε έναν άνδρα, µάλλον ιερέα. Το πέπλο αυτό ήταν µεγάλο όσο

ένα ιστίο πλοίου!

ΟΙ ΤΕΛΕΙΕΣ ΑΝΑΛΟΓΙΕΣ ΝΑΟΥ ΤΟΥ

ΤΑ

ΑΕΤΩΜΑΤΑ

• Τα αετώµατα, δηλαδή οι τριγωνικοί χώροι που σχηµατίζονται από τα γείσα της στέγης στις στενές πλευρές του ναού, είναι τα τελευταία τµήµατα που δέχθηκαν γλυπτική διακόσµηση µε ολόγλυφα κολοσσικά αγάλµατα (437-432 π.Χ.). Τα θέµατα είναι παρµένα από την αττική µυθολογία.

• Το ανατολικό αέτωµα, που ήταν πάνω από την είσοδο του ναού, παρίστανε τη γέννηση της θεάς Αθηνάς από το κεφάλι του πατέρα της ∆ία, µε την παρουσία Ολύµπιων θεών.

• Στο δυτικό αέτωµα, εικονιζόταν η διαµάχη µεταξύ της Αθηνάς και του Ποσειδώνα για τη διεκδίκηση της αττικής γης, που κατέληξε στη νίκη της Αθηνάς.

ΤΟ

ΧΡΥΣΕΛΕΦΑ-

ΝΤΙΝΟ

ΑΓΑΛΜΑ

ΤΗΣ

ΘΕΑΣ

ΑΘΗΝΑΣ

• Το τεράστιο άγαλµα της θεάς Αθηνάς

κατασκευάστηκε από τον Φειδία και

ολοκληρώθηκε σε 9 χρόνια το 438 π.Χ.Είχε

12µ.ύψος και παρίστανε τη θεά Αθηνά όρθια µε

χλαµύδα,δόρυ,περικεφαλαία, στο δεξί της χέρι

κρατούσε µια µικρή χρυσή θεά Νίκη ενώ στο

αριστερό ασπίδα.!Στη βάση της ασπίδας υπήρχε

τυλιγµένο ένα χρυσό φίδι,ο Εριχθόνειος,µια

τοπική θεότητα της Αθήνας..!! Ήταν φτιαγµένο

από ελεφαντόδοντο και χρυσάφι,χρειάστηκαν

1000 κιλά χρυσού και µαζί µε το χρυσελεφάντινο

άγαλµα του ∆ιός αποτελούσαν τα πιο γνωστά

έργα του γλύπτη Φειδία..!! Το 295π.Χ. ο Λάχαρις,

Tύρρανος αφαίρεσε τα 3/4 από το χρυσό

φόρεµα της θεάς και το 250π.Χ. καταστράφηκε

από πυρκαγιά στο εσωτερικό του ναού..!!

(Ανασύσταση του αγάλµατος της θεάς από τον

Alain LeQuire στον Καναδά)

ΦΕΙ∆ΙΑΣ

Οι γλύπτες του Παρθενώνα

• Ο Παρθενώνας κτίστηκε µεταξύ των ετών 447 και 438 π.Χ. από τους αρχιτέκτονες Ικτίνο και Καλλικράτη. Τη γενική εποπτεία του έργου είχε ο Φειδίας , ο εξαιρετικά προικισµένος γλύπτης και

προσωπικός φίλος του Περικλή. Ναός δωρικός µε πολλά ιωνικά στοιχεία , ο Παρθενώνας είναι κατασκευασµένος από λευκό πεντελικό µάρµαρο . Έχει µήκος περίπου 70 µέτρα , πλάτος περίπου 31 και ύψος 15 µέτρα.

• Ο ναός έχει περιµετρικά κίονες , 8 σε κάθε µία από τις στενές του πλευρές και 17 σε κάθε µια από τις µακριές. Ο σηκός, ο κεντρικός κλειστός χώρος του ναού, ήταν χωρισµένος σε δύο διαµερίσµατα τα οποία δεν επικοινωνούσαν µεταξύ τους.

• Στο ανατολικό διαµέρισµα στεγαζόταν το µεγάλο χρυσελεφάντινο άγαλµα της θέας Αθηνάς , ύψους 13 µέτρων , περίφηµο έργο του Φειδία . Μια δωρική , διώροφη κιονοστοιχία πλαισίωνε το άγαλµα. Στο δυτικό διαµέρισµα υψώνονταν 4 ιωνικοί κίονες . Ο σηκός είχε και δεύτερη σειρά από 6 δωρικούς κίονες ανατολικά και δυτικά , τις προστάσεις

• Συνολικά ο ναός είχε εξωτερικά και εσωτερικά 108 κίονες .

• Ο πλούτος της γλυπτικής διακόσµησης του Παρθενώνα ήταν µοναδικός . Τρεις ήταν οι βασικές γλυπτικές ενότητες : τα αετώµατα , οι µετόπες και η ζωφόρος.

ΠΗΓΕΣ :

• ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΙΤΙΣΜΟΥ - ΕΘΝΙΚΟ

ΚΕΝΤΡΟ ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗΣ

• ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΚΡΟΠΟΛΗΣ

• ΒΙΚΙΠΑΙ∆ΙΑ

• <<ΠΕΡΙΠΑΤΟΙ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ ΣΤΗΝ

ΑΘΗΝΑ >> ∆ΗΜΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ

• <<Η ΑΚΡΟΠΟΛΗ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΟ

ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΗΣ >> ΒΑΛΑΒΑΝΗΣ Π.

• ΧΡΗΣΗ INTERNET.