ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ ΚΕΙΜΕΝΩΝ - ΤΕΥΧΟΣ. Α` 1.2 ΔΟΥΚΑ.pdf

Αναλύσεις Κειμένων Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της Αrsquo Λυκείου

58

Κώστας Καρυωτάκης Εις Ανδρέαν Κάλβον

laquoΩ μεγάλε Ζακύνθιε των ωδών σου τα μέτρα υψηλά σοβαρά τους

αγώνες εκάλυπτον εκτεταμένους Της δουλείας τα βάρβαρα σκοτάδια

κατεξέσχισεν όταν εγράφη πύρινος η αστραπή των όπλων (και η αρετή

σου) Ως ήλιος αναβάν τον Όλυμπον εστάθη πάνω εις γυμνά χωράφια

εις ανθισμένα ερείπια γνώριμον κλέος Αλλά το θείον έναυσμα η

φωνή σου δεν είναι τώρα πλέον Μας έρχεται μακρινός και παράταιρος

ήχος τυμπάνου Ολόκληρος αιών χείμαρρος την Ελλάδα ταραγμένος

εσάρωσεν από τα ιδανικά σου την οικουμένην Κράτει λοιπόν ω

γέροντα την επιτύμβιον πλάκα Το πεπαλαιομένον σου τραγούδι

κράτει Φύγε παραίτησόν μας Η αν προτιμάς εξύμνησον αντίς

γεγυμνωμένων ξιφών όσα μαστίγια προς θρίαμβον επισείονται των

καφενείων Ίππους δεν επιβαίνουσι αμή την εξουσίαν αι του λαού τον

τράχηλον ιδού μάχονται οι ήρωες μέσα εις τα ντάνσιγκ Τις δάφνες του

Σαγγάριου η Ελευθερία φορέσασα γοργά από μίαν χείρα σ άλλην

περνά και σύρεται δούλη στρατώνος Καθώς όταν την εύκολον λείαν

αποκομίσει φεύγει διστάζει κι έπειτα σε μια γραμμήν ελίσσεται

πλήθος μυρμήγκων μεγάλα προπορεύονται έντομα μέγα φέροντα

βάρος ακολουθούσι με φορτίο ελαφρότερο μικρότερα άλλα και δε

βλέπουν στο πλάγι τους το παιδάκι που στέκει να γελά τον αγώνα των

και δεν βλέπουν ότι ύψωσε τώρα το πέλμα - ούτω τη χώρα νέμεται η

στρατιά της ήττης του λαού την απόφασιν άτεγκτον φοβεράν

περιφρονούσα Αλλά τι λέγω Θρήνησε θρήνησε την πατρίδα νεκράν

όπου σκυλεύουν αλλοφρονούντα τέκνα της ω Ανδρέα Κάλβε Μικράν

μικράν κατάπτυστον ψυχήν έχουν οι μάζαι ιδιοτελή καρδιάν και

παρειάν αναίσθητον εις τους κολάφουςraquo

Να αναζητήσετε στοιχεία για τον Κάλβο στα προηγούμενα δύο ποιήματα

και να προσπαθήσετε να τα εντοπίσετε στην ωδή

Γ Νταουλτζής Α Ραβδά Α Τσουκαντάς

59

ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΕΚΤΑΣΕΙΣ

1 Θεωρείτε ότι χριστιανικές εικόνες του Παντοκράτορα σαν τις δύο

παρακάτω ενέπνευσαν τον Κάλβο στις 4 πρώτες στροφές της ωδής

2 Έξι μαθητές-τριες μπορούν στον ελεύθερο χρόνο τους να δουν και να

επεξεργασθούν με σημειώσεις τη συνέντευξη του Ρένου Αποστολίδη

για τον Κάλβο που βρίσκεται σε 6 μέρη στο youtube (1 μέρος ανά

μαθητή-τρια) Κατόπιν θα ήταν ενδιαφέρον να εντοπίσουν βασικές

επισημάνσεις του Αποστολίδη στη συγκεκριμένη ωδή του ποιητή και

να παρουσιάσουν τα πορίσματά τους στην τάξη


60

Βιτσέντζου Κορνάρου laquoΕρωτόκριτοςraquo

ΗΡΘΕΝ Η ΩΡΑ ΚΙ Ο ΚΑΙΡΟΣ (απόσπασμα)

(Ε΄ μέρος στίχοι 767-818)

ΕΙΔΟΣ

bull Είναι αφηγηματικό (ερωτικό) ποίημα ή έμμετρο μυθιστόρημα

bull Το απόσπασμα αυτό αποτελεί μέρος της Ε΄ Πράξης του έργου και

αναφέρεται στο τελευταίο στάδιο της δοκιμασίας στην οποία υποβάλλει

ο Ερωτόκριτος την Αρετούσα μετά τη νίκη στη μονομαχία με τον Άριστο

που έσωσε το βασίλειο του Ηρακλή πριν της αποκαλύψει την ταυτότητά

του

Ο ΤΙΤΛΟΣ

bull Kύριο θέμα του αποσπάσματος είναι η συμμετοχή της φύσης στην

αναμενόμενη αναγνώριση Ερωτόκριτου ndash Αρετούσας καθώς και οι

συμβουλές της παραμάνας (νένας) προς αυτήν


61

ΕΝΟΤΗΤΕΣ και ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ

αrsquo ενότητα

στ 1-24 Ύμνος στην ομορφιά της φύσης

Η περιγραφή της εορτάζουσας φύσης από τον ποιητή (ολόκληρη η φύση

λάμπει από ομορφιά τα πουλιά σμίγουν χαρούμενα με το ταίρι τους)

προϊδεάζει για το χαρμόσυνο γεγονός

βrsquo ενότητα

στ 25-52 Η νένα συμβουλεύει την Αρετούσα στη φυλακή και ερμηνεύει

το πέταγμα των πουλιών

Το μήνυμα των πουλιών

bull Στη φυλακή όπου βρίσκεται η Αρετούσα μπαίνουν δυο πουλιά και πετούν

πάνω από το κεφάλι της

bull Η νέα θεωρεί πως η έλευση των πουλιών προμηνύει το γάμο της

Αρετούσας και την προτρέπει να ξεχάσει τον Ερωτόκριτο και να

παντρευτεί τον ξένο που έσωσε τη χώρα της


62

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ ΣΚΗΝΩΝ

Ενότητα Α΄ στ 1-24

στ 3-4

1 Ήρθεν η ώρα κι ο καιρός κι η μέρα ξημερώνει

2 να φανερώσει ο Ρώκριτος το πρόσωπο που χώνει

bull Με τρεις χρονικούς προσδιορισμούς (laquoη ώραraquo laquoκι ο καιρόςraquo laquoκι η μέραraquo)

ο ποιητής προαναγγέλλει τη στιγμή της αναγνώρισης των δυο νέων

μετά το χωρισμό τους

bull Η κλιμάκωση των προσδιορισμών υπογραμμίζει τη χρονική περίοδο που

ο Ρωτόκριτος θα αποκαλύψει την ταυτότητά του

στ 3-4

3 Εφάνη ολόχαρη η αυγή και τη δροσούλα ρίχνει

4 Σημάδια της ξεφάντωσης κείνη την ώρα δείχνει

bull Ο ποιητής περιγράφει την άψυχη και έμψυχη φύση που θα συμμετάσχει

σrsquo αυτό το ξεφάντωμα

bull Η ανατολή η αυγή προμηνύει το ξεφάντωμα της φύσης και το ξεκίνημα

της ζωής των δυο ερωτευμένων

στ 5-6

5 Χορτάρια εβγήκαν εις τη γη τα δεντρουλάκια ανθίσα

6 κι από τσrsquo αγκάλες τrsquo ουρανού γλυκής βορράς εφύσα

bull Η γη και ο ουρανός προσωποποιημένα παίρνουν μέρος στο γεγονός της

συνάντησης των δυο νέων

στ 7-8

7 Τα περιγιάλια ελάμπασι κι η θάλασσα εκοιμάτο

8 Γλυκής σκοπός εις τα δεντρά κι εις τα νερά εγρικάτο

bull Στατικές και ακουστικές εικόνες προσωποποιήσεις στοιχείων και

πολυσύνδετο σχήμα ενισχύουν την εντύπωση του αναγνώστη για την

επικείμενη αναγνώριση


63

στ 9-10

9 Ολόχαρη και λαμπυρή η μέρα ξημερώνει

10 εγέλα η ανατολή κι η δύση καμαρώνει

bull Η αίσθηση της διάρκειας δηλώνεται με ενεστώτα και παρατατικό

bull Ο ενεστώτας υποδηλώνει τη χαρά και τη λαμπρότητα της μέρας

bull Ο παρατατικός τη διάρκεια της πανηγυρικής ατμόσφαιρας

στ 11-12

11 Ο ήλιος τες ακτίνες του παρά ποτέ στολίζει

12 με λάμψη κι όλα τα βουνά και κάμπους ομορφίζει

bull Ο ήλιος συναγωνίζεται σε ομορφιά τη γη και προσπαθεί να την

ξεπεράσει

στ 13-16

13 Xαμοπετώντας τα πουλιά εγλυκοκιλαδούσαν

14 στα κλωναράκια τω δεντρών εσμίγαν κ εφιλούσαν

15 Δυό-δυό εζευγαρώνασι ζεστός καιρός εκίνα

16 έσμιξες γάμους και χαρές εδείχνασι κ εκείνα

bull Ηχητικές και κινητικές εικόνες στις οποίες πρωταγωνιστούν τα πουλιά

προαναγγέλλουν τις χαρές και τους γάμους του Ερωτόκριτου και της

Αρετούσας

στ 17-18

17 Eσκόρπισεν η συννεφιά οι αντάρες εχαθήκαν

18 πολλά σημάδια τση χαράς στον Oυρανό εφανήκαν

bull Γίνεται έμμεση αναφορά στο πολύπαθο παρελθόν των ηρώων που

όπως υποδηλώνουν οι αόριστοι έχει πια περάσει και τα σημάδια

προμηνύουν ευτυχισμένη λύση

στ 19-20

19 Παρά ποτέ τως λαμπυρά τριγύρου στολισμένα

20 στον Oυρανό είν τα νέφαλα σαν παραχρουσωμένα


64

bull Τα λαμπερά-χρυσαφένια σύννεφα ενισχύουν τη θέση του ποιητή

στ 21-22

21 Tα πάθη πλιό δεν κιλαδεί το πρικαμένο αηδόνι

22 αμέ πετά πασίχαρο μ άλλα πουλιά σιμώνει

bull Ακόμα και τα μοναχικά αηδόνια συμμετέχουν στη χαρμόσυνη

ατμόσφαιρα

στ 23-24

23 Γελούν τση Xώρας τα στενά κ οι στράτες καμαρώνουν

24 όλα γρικούν κουρφές χαρές κι όλα τσι φανερώνουν

bull Προσωποποιούνται οι στράτες και τα στενά που μοιάζουν σαν να

laquoγελούν να καμαρώνουνraquo για την επικείμενη αναγνώριση Όλα τα

πλάσματα της φύσης αντιλαμβάνονται τις χαρές που θα ακολουθήσουν

και όλα τις προμηνύουν με το δικό τους τρόπο

bull Η περιγραφή της φύσης (άψυχα και έμψυχα) τελειώνει στο στίχο 24

Πρόκειται για έναν λυρικό ύμνο στη φύση που πραγματώνεται με

πολλές εικόνες Ένας τόνος ευφορίας και αισιοδοξίας μεταφέρεται από

τον ποιητή στους αναγνώστες


65

Ενότητα Β΄ στ 25-52

25 Kαι μες στη σκοτεινή φλακήν οπούτο η Aρετούσα

bull Αλλαγές σκηνικού μεταφερόμαστε στη φυλακή όπου βρίσκεται

κλεισμένη η Αρετούσα

bull Η αντίθεση των δυο χώρων κάνει πιο αισθητή την ομορφιά της φύσης

και μας προδιαθέτει για την αλλαγή των συνθηκών μέσα στη φυλακή

στ 26-30

26 εμπήκα δυό όμορφα πουλιά κ εγλυκοκιλαδούσα

27 Στην κεφαλήν της Aρετής συχνιά χαμοπετούσι

28 και φαίνεταί σου και χαρές μεγάλες προμηνούσι

29 Πάλι με τον κιλαδισμόν απ τη φλακήν εφύγαν

30 αγκαλιαστά περιμπλεχτά τσι μούρες τως εσμίγαν

bull Τα πουλιά ως φορείς μηνυμάτων όπως και στη δημοτική μας ποίηση

φέρνουν όπως προκύπτει από τις κινήσεις και τα κελαηδίσματά τους

χαρμόσυνο μήνυμα για την Αρετή

bull Ο ποιητής άλλωστε φροντίζει να το δηλώσει Όπως αγκαλιάζονται και

παίζουν ερωτικά προϊδεάζουν για το αίσιο τέλος

bull Τα πουλιά είναι το εύρημα του ποιητή ο καλός οιωνός τον οποίο θα

προσπαθήσει στη συνέχεια να ερμηνεύσει η νένα και με το πρόσχημα

αυτό να δώσει συμβουλές στην Αρετούσα

στ 31-34

31 H Nένα οπούτον φρόνιμη γυναίκα του καιρού τση

32 ήκουσε κ είδε και πολλά ήβαλε μες στο νου τση

33 το πως ετούτα τα πουλιά που εσμίξαν έτσι ομάδι

34 χαρά μεγάλην προμηνούν και Γάμου είναι σημάδι

bull Η νένα χαρακτηρίζεται ως έμπειρη και λογική ώστε να καταλάβει ότι τα

πουλιά προμηνύουν γάμο

bull Το καλό σημάδι θα δώσει στη νένα την ευκαιρία να αρχίσει τις

συμβουλές και έτσι να προωθηθεί η δράση


66

στ 35-38

35 Λέγειmiddot Aρετούσα κάτεχε σ καλόν πολύ το πιάνω

36 τούτον οπούρθαν τα πουλιά στην κεφαλή σου απάνω

37 σημάδι ναι του Γάμου σου ώρα καλή ώρα ναναι

38 γιά δε κι ότι είναι για καλό στο λογισμό σου βάνε

bull Πεπεισμένη η Φροσύνη ότι η έλευση των πουλιών προμηνύει γάμο

εύχεται στην Αρετή laquoώρα καλή ώρα ναrsquo ναιraquo

bull Προτρέπει την Αρετή να επαναξετάσει και να αναθεωρήσει τη στάση

της στο θέμα του γάμου

bull Είναι προφανές ότι επιβιώνει η παγανιστική αντίληψη σύμφωνα με

την οποία τα πέταγμα των πουλιών είναι θεϊκό σημάδι με το οποίο ο

θεός προειδοποιεί τους ανθρώπους

στ 39-41

39 Ώς πότε θέ να κάθεσαι στο βρόμο Θυγατέρα

40 να διώχνεις τόσες Προξενιές που του Kυρού σου εφέρα

41 Kι ώς πότε τον Pωτόκριτο να στέκεις ν ανιμένεις

bull Η παραμάνα συμβουλεύει την Αρετή και με τη διαδικασία των

ρητορικών ερωτήσεων εκφράζει το ενδιαφέρον της προσπαθώντας

παράλληλα να την μεταπείσει ώστε να μην περιμένει τον Ερωτόκριτο

στ 42-44

42 Eσύ από τούτην τη φλακήν ώστε να ζεις δε βγαίνεις

43 παρά στα θέλει ο Kύρης σου να του θεληματέψεις

44 Mη βούλεσαι ανημπόρετα πράματα να γυρέψεις

bull Προς επίρρωση των επιχειρημάτων της η νένα γνωστοποιεί στην

Αρετούσα πως δεν πρόκειται να βγει από τη φυλακή παρά μόνο αν

υποταγεί στο θέλημα του πατέρα της

bull Το αρνητικό περιεχόμενο των στίχων 42 και 43 οδηγεί στον

αποφθεγματικό στίχο 44 που εκφράζει την πατριαρχική αντίληψη για

τη δομή της οικογένειας και την υπακοή των τέκνων στις

αποφάσεις του πατέρα


67

στ 45-48

45 Kαι χίλιοι χρόνοι αν-ε διαβούν δεν τον-ε κάνεις Tαίρι

46 κι ώστε να ζει δεν έρχεται προς τα δικά σας μέρη

47 Kι αν αποθάνει ο Kύρης σου παραγγελιάν αφήνει

48 κ εκείνοι που απομένουσι ξορίζουν τον κι αυτείνοι

bull Ο υπερβολικός λόγος της νένας καταδεικνύει την ένταση του πατρικού

πείσματος

bull Οι ενεστωτικοί χρόνοι εκφράζουν τη συνεχή διάρκεια της παραγγελίας

και της εξορίας του Ερωτόκριτου

στ 49-52

49 Λοιπόν Kερά μου σκόλασε το λογισμόν τόν έχεις

50 κι ο Ξένος γίνεται rsquoντρας σου κάμε να το κατέχεις

51 αυτός οπού επολέμησε κ εγλίτωκε τη Xώρα

52 Πέ το κ εσύ πως τον-ε θες και να βρεθεί καλή ώρα

Η συνετή Φροσύνη καταλήγει σε νουθεσίες που έχουν ως στόχο να

πείσουν την Αρετούσα να ξεχάσει τον Ερωτόκριτο και να δεχθεί για άντρα

της τον ξένο που πολέμησε και έσωσε τη χώρα

Στο σημείο αυτό τελειώνει το σχολικό απόσπασμα Στη συνέχεια η

Αρετή ανακοινώνει στη νένα την απόφασή της να αυτοκτονήσει εάν

ο Ερωτόκριτος χάθηκε Κατόπιν όταν ο νέος αφηγείται στην Αρετή

ότι έχει το δαχτυλίδι του σκοτωμένου Ερωτόκριτου η Αρετή αρχίζει

το μοιρολόι Βλέποντάς την ο Ερωτόκριτος αποκαλύπτεται και η

Αρετή ευτυχισμένη τον προτρέπει να την ζητήσει από τον πατέρα

της Ανακοινώνεται η είδηση στον βασιλιά ο οποίος συμφιλιώνεται

με τον πατέρα του Ερωτόκριτου και ακολουθεί ο γάμος των δυο

νέων


68

ΘΕΜΑΤΑ ΠΟΥ ΘΙΓΟΝΤΑΙ ΣΤΟ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ

bull Ο άνθρωπος πρέπει να δρα σύμφωνα με τη λογική και μην παρασύρεται

από το συναίσθημα

bull Ο φυσικός κόσμος η έμψυχη και άψυχη φύση συμμετέχουν στις

εκφάνσεις της ανθρώπινης ζωής

bull Επιβιώνει η παγανιστική αντίληψη για τα πουλιά των οποίων το

πέταγμα υποδηλώνει ως καλός οιωνός την ευοίωνη κατάληξη

bull Η πατριαρχική δομή της οικογένειας επιβάλλει στους νέους να δέχονται

και να εκτελούν τις αποφάσεις των γονιών τους κυρίως σε θέματα

γάμου

bull Ο άνθρωπος δεν πρέπει να επιδιώκει τα αδύνατα ο αξιωματικός

χαρακτήρας της άποψης αυτής δίνει έμφαση και προκρίνει την

παραίτηση από τις επιθυμίες και την υποταγή στη λογική

bull Το πατρικό πείσμα η προσβολή που δέχεται ο ανώτερος από τον

κατώτερό του εντείνει το θυμό του ανωτέρου

bull Σημειώνει ο Γ Σεφέρης στον laquoΕρωτόκριτοraquo laquoΤη σύγκρουση της ορμής

της νιότης και του ερωτικού πάθους με τη φρόνησηmiddot τις οδύνες του

πάθους και στο τέλος τη συμφιλίωση και το συμβιβασμό των δυο αυτών

αντίθετων δυνάμεων Αυτό είναι το σχηματικό πλαίσιό του Δεν

απλουστεύω εγώ ο ποιητής βλέπει με πολύ απλές γραμμέςraquo


69

ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ

Αφήγηση από έναν παντογνώστη αφηγητή σε γ΄ ενικό

Περιγραφή Στην πρώτη ενότητα η περιγραφική ακρίβεια συνδυάζεται

με την παραστατικότητα των εικόνων της φύσης Κινητικές

ηχοποιητικές και οσφρητικές εικόνες μας μεταφέρουν την ευτυχία της

φύσης και μας προϊδεάζουν για την επικείμενη αναγνώριση Στη

δεύτερη ενότητα κυριαρχεί ο μονόλογος της Φροσύνης η οποία

επικαλείται τη λογική για να πείσει την Αρετούσα να υποταχθεί

Διάλογος Η νένα απευθύνεται στην Αρετούσα σε β΄ ενικό πρόσωπο

Η αφήγηση είναι ευθύγραμμη χωρίς ανάδρομες και πρόδρομες

αφηγήσεις

Προϊδεσμός η περιγραφή της φύσης (έμψυχης και άψυχης) προμηνύει

την αίσια έκβαση των γεγονότων (πχ στ 3-4 5-6 7-8 11-12 13-14 15-16

17-18 25-30)

ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΑ ΜΕΣΑ

Γλώσσα laquoΗ γλώσσα αυτή σαφώς αποκλίνει από την καθημερινή Υπήρξε

βέβαια ευνοϊκή η ιστορική συγκυρία (βυζαντινή παράδοση επαφή με τη

Δύση ακμή της μικρής κρητικής πόλης) για τη διαμόρφωση αυτή που

βασίστηκε και στον προφορικό λόγο αλλά που τον ανασύνθεσε ριζικά με

αναρίθμητα στοιχεία της γραφόμενης και με συντακτικούς τρόπους

άγνωστους στο λιτό και αυστηρό κρητικό δημοτικό τραγούδι [hellip] Η

γλώσσα του έργου για ιστορικούς λόγους είναι έντονα ιδιωματική Ωστόσο

πολλά στοιχεία της ήταν άλλοτε κοινά σε μεγάλα τμήματα του ελληνικού

χωριούraquo Στ Αλεξίου

Συμπερασματικά η γλώσσα του Ερωτόκριτου είναι γνησιότατη

δημοτική (laquoγλωσσικό φαινόμενο της εποχήςraquo) στο γλωσσικό ιδίωμα της

Κρήτης πλούσια και εκφραστική

Στιχουργία Ιαμβικός δεκαπεντασύλλαβος και παροξύτονη ζευγαρωτή

ομοιοκαταληξία

Μεταφορά αγκάλες τ Oυρανού (στ 6)

Προσωποποιήσεις των στοιχείων της φύσης

στ 3 Eφάνη ολόχαρη η αυγή και τη δροσούλα ρίχνει

στ 7 Tα περιγιάλια ελάμπασι κ η θάλασσα εκοιμάτο


70

στ 8 γλυκύς σκοπός εις τα δεντρά κ εις τα νερά εγρικάτο

στ 11 O Ήλιος τες ακτίνες του παρά ποτέ στολίζει

στ 21 Tα πάθη πλιό δεν κιλαδεί το πρικαμένο αηδόνι

στ 22 αμέ πετά πασίχαρο μ άλλα πουλιά σιμώνει

στ 23 Γελούν τση Xώρας τα στενά κ οι στράτες καμαρώνουν

Παρομοίωση τα νέφαλα σαν παραχρουσωμένα (στ 20)

Εικόνες Τόσο η πρώτη (στ 1-24) όσο και η δεύτερη (στ 25-52) ενότητα

βρίθουν από εικόνες

στ 2 Eφάνη ολόχαρη η αυγή

στ 5-6 Xορτάρια εβγήκαν εις τη γην τα δεντρουλάκια ανθήσα

κι από τσ αγκάλες τ Oυρανού γλυκύς Bορράς εφύσα

στ 7-8 Tα περιγιάλια ελάμπασι κ η θάλασσα εκοιμάτο

γλυκύς σκοπός εις τα δεντρά κ εις τα νερά εγρικάτο

στ 11-12 O Ήλιος τες ακτίνες του παρά ποτέ στολίζει

με λάμψιν κι όλα τα βουνά και κάμπους ομορφίζει

στ 13-14 Xαμοπετώντας τα πουλιά εγλυκοκιλαδούσαν

στα κλωναράκια τω δεντρών εσμίγαν κ εφιλούσαν

στ 15-16 Δυό-δυό εζευγαρώνασι ζεστός καιρός εκίνα

έσμιξες γάμους και χαρές εδείχνασι κ εκείνα

στ 23-24 Γελούν τση Xώρας τα στενά κ οι στράτες καμαρώνουν

όλα γρικούν κουρφές χαρές κι όλα τσι φανερώνουν

στ 25-30 Kαι μες στη σκοτεινή φλακήν οπούτο η Aρετούσα

εμπήκα δυό όμορφα πουλιά κ εγλυκοκιλαδούσα

Στην κεφαλήν της Aρετής συχνιά χαμοπετούσι

και φαίνεταί σου και χαρές μεγάλες προμηνούσι

Πάλι με τον κιλαδισμόν απ τη φλακήν εφύγαν

αγκαλιαστά περιμπλεχτά τσι μούρες τως εσμίγαν

Αντιθέσεις Το ποίημα δομείται σε δυο αντιθετικές εικόνες

α) φως φύσης = το συναίσθημα ο έρωτας

β) σκοτάδι φυλακής = η λογική ο συμβιβασμός

Τραγική Ειρωνεία

στ 46-46 Kαι χίλιοι χρόνοι αν-ε διαβούν δεν τον-ε κάνεις Tαίρι

κι ώστε να ζει δεν έρχεται προς τα δικά σας μέρη

στ 50 κι ο Ξένος γίνεται rsquoντρας σου κάμε να το κατέχεις

Η νένα αγνοεί ότι ο Ερωτόκριτος βρίσκεται ήδη στο παλάτι και ότι

σύντομα εφόσον είναι ο νικητής της μονομαχίας θα επισκεφθεί την

Αρετούσα και θα γίνει σύζυγός της Η Φροσύνη πιστεύει ότι ποτέ ο

Ερωτόκριτος δεν θα γυρίσει στην Αρετούσα και αυτός που έσωσε το

βασίλειο είναι ένας ξένος

Χρήση Ενεστώτα-Παρατατικού χρόνου για να δηλωθεί η διάρκεια


71

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

Ερωτήσεις ελεύθερης ανάπτυξης

1 Σε ποιο μέρος του laquoΕρωτόκριτουraquo ανήκει το εξεταζόμενο απόσπασμα

Πώς συνδέεται αυτό με την υπόθεση του έργου

2 α) Τι δηλώνει ο υπότιτλος της ενότητας [Ήρθεν η ώρα και ο καιρός]

3 β) Για ποιο θέμα προειδοποιεί ο ποιητής με τη φράση αυτή

4 Τι θα αποτελέσει την κορύφωση του έργου Πώς προετοιμάζεται από τον

ποιητή στο απόσπασμα

5 Στους στίχους 3-24 ο ποιητής περιγράφει τη φύση α) Σε ποια χρονική

στιγμή την περιγράφει και με ποιους εκφραστικούς τρόπους β) Γιατί

κατά τη γνώμη σας επεκτείνεται ο ποιητής σε τόσο λεπτομερειακή

περιγραφή της φύσης

6 α) Να βρείτε πώς οργανώνονται από τον ποιητή οι εικόνες β) Ποιοι είναι

οι κεντρικοί άξονες γύρω από τους οποίους περιστρέφονται οι εικόνες

του αποσπάσματος

7 Αφού εντοπίσετε στους στίχους 17-22 τα αντιθετικά ζεύγη να

επισημάνετε τι αντιπαραβάλλεται σrsquo αυτά

8 α) Πώς συσχετίζεται ο χώρος στον οποίο βρίσκεται η Αρετούσα (φυλακή)

με αυτόν που περιγράφεται στην πρώτη ενότητα (φύση) β) Ποιο μοτίβο

συνδέει τους δύο χώρους

9 Πώς ερμηνεύει η νένα το πέταγμα των πουλιών μέσα στη φυλακή

10 α) Ποιες απόψεις της εποχής εκφράζει η νένα β) Ποια αρετή τη

διακρίνει γ) Με ποια επιχειρήματα προσπαθεί η νένα να πείσει την

Αρετούσα να δεχτεί το γάμο με τον ξένο σωτήρα της πατρίδας της

11 Στο απόσπασμα διακρίνεται καθαρά η λυρική και συναισθηματική

έξαρση του ποιητή Ποιος είναι ο στόχος του

12 Ο ποιητής στηρίζει τη δομή του ποιήματος στα πολλά και πετυχημένα

ευρηματικά μέσα (πουλιά ερμηνείες συμβουλές της νένας) Ποιος ο

ρόλος αυτών των μέσων

Ερωτήσεις σύντομης απάντησης

1 Ποια είναι τα θέματα του αποσπάσματος και από ποια πρόσωπα

προωθούνται

2 Ποιος κατευθύνει τη δράση στη συγκεκριμένη ενότητα


72

3 Ποιο γεγονός αναμένεται να συμβάλει στη λύση του έργου Ποιες

εικόνες του αποσπάσματος την προετοιμάζουν

Ερωτήσεις σύντομης απάντησης και ελεύθερης ανάπτυξης

1 Ποιες λαϊκές αντιλήψεις ανιχνεύονται στο απόσπασμα Ποιο πρόσωπο

τις εκφράζει Πώς δικαιολογούνται

2 Πού κατά τη γνώμη σας υπάρχει στο απόσπασμα η κορύφωση της

δράσης Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας

3 Ο Γ Σεφέρης και ΚΘ Δημαράς συμφωνούν ότι το απόσπασμα αυτό

είναι κορυφαία εκδήλωση καθαρού λυρισμού και μορφικής τελειότητας

Συμφωνείτε με τις απόψεις τους Να δικαιολογήσετε τη γνώμη σας

Συνδυασμός ερωτήσεων αντικειμενικού τύπου και ελεύθερης

ανάπτυξης

1 Βάλτε x στο αντίστοιχο τετραγωνάκι αν νομίζετε ότι το περιεχόμενο

των παρακάτω προτάσεων είναι Σωστό ή Λανθασμένο

Σ Λ

α) Το απόσπασμα διαπνέεται από λυρισμό

β) Ο ποιητής χρησιμοποιεί την ειρωνεία ως στοιχείο πλοκής

γ) Η νένα εκφράζει πρωτοποριακές για την εποχή της απόψεις

δ) Οι συμβουλές της νένας δείχνουν την οργή της για το πείσμα

της Αρετούσας

2 Να δικαιολογήσετε την επιλογή σας laquoσωστό-λάθοςraquo στις περιπτώσεις (β)

και (δ)


73

Ερωτήσεις σύζευξης

Α Β

στ 3-4

στ 10-14

στ 25

στ 26-30

στ 35-44

α) αντίθεση

β) ποιητικό εύρημα

γ) ποιητικό πρόσχημα

δ) υποταγή στην ανάγκη

ε) προσωποποίηση

Παραδείγματα Εργασιών στο σπίτι

2 Ποια στοιχεία του λαϊκού παραμυθιού και των λαϊκών παραδόσεων

διακρίνετε στο εξεταζόμενο απόσπασμα

3 Να καταγράψετε ομοιότητες και διαφορές του laquoΕρωτόκριτουraquo με τα

ακριτικά δημοτικά τραγούδια και τις παραλογές

4 Να μελετήσετε το απόσπασμα από το δοκίμιο του Γ Σεφέρη

laquoΕρωτόκριτοςraquo ΚΝΛ Α΄ Λυκείου σελ189-193 και α) να απαντήσετε στο

ερώτημα που ο ίδιος θέτει laquoτι βλέπει στο ποίημα ο ποιητής του

laquoΕρωτόκριτουraquo β) να ερευνήσετε μελετώντας το απόσπασμα από το

δοκίμιο του Γ Σεφέρη laquoΗ γλώσσα του Ερωτόκριτουraquo σε τι οφείλεται η

πλατιά αποδοχή του έργου από το λαό και η βαθιά επίδρασή του σrsquo

αυτόν

Διδακτικές προεκτάσεις-καινοτομίες

Ακρόαση μελοποιημένων αποσπασμάτων από

α) laquoΕρωτόκριτοςraquo επιλεγμένα αποσπάσματα μελοποιημένα από τον Ν

Μαμαγκάκη (Cd)

β) laquoΕρωτόκριτοςraquo Cd του Μ Καρπουζάκη

γ) laquoΤα πάθη του Ερωτόκριτουraquo Cd του Κ Γαραφαλάκη


74

ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ ΚΕΙΜΕΝΑ

α) Σκηνή Δεύτερη ndash Νένα και Ερωφίλη στ 49-70

ΕΡΩ Ώφου κακό μου ριζικό κrsquo ίντά θελα τά πλούτη

κrsquo ίντά θελα νά γεννηθώ στην άφεντιάν ετούτη 50

Τί μέ φελούνε οί ομορφιές τί μέ φελούν τά κάλλη

και τσ όρεξής μου τά κλειδιά νά τά κρατούσιν άλλοι

Χώρες νά ρίζω άρίφνητες τόπους πολλούς καί δούλους

καί νά τιμούμαι σά θεά άπού τσ άθρώπους ούλους

ποιάν όγιά τούτο δύνεται χαρά νά δει ή καρδιά μου 55

δίχως σά θέλω μετά μέ νά χω τη λευτεριά μου

Πάσα φτωχή κι ανήμπορη καθώς θωρώ τυχαίνει

νά ναι άπό μένα σήμερο περίσσα ζηλεμένη

γιατί άνισώς κι όρίζουσιν άλλοι τήν έμαυτή μου

τή βασίλεια σκλαβιά κρατώ τήν αφεντιά φλακή μου 60

ΝΕΝ Νά ρίζει ό κύρης το παιδί σ όλους μας είν δοσμένο

κι όποιο παιδί το θέλει αλλιώς είν καταδικασμένο

Έτσι κερά μου λόγιασε λιγάκι γιά καλό σου

πώς ή αγάπη σού κρατεί τυφλό τό λογισμό σου

μ αν άναβλέψεις θές ιδεί τό πώς δέν είν τιμή σου 65

νά θέλεις ένα γι άντρα σου όπού ναι δουλευτής σου

ΕΡΩ Ποτέ δέν είναι μπορετό μηδ έναι στήν έξά μου

γιά- μεγαλύτερη αφορμή νά τον αφήσω πλιά μου

Κ έτσι άνισώς και πεθυμάς και θέλεις τή ζωή μου

μήν είσαι σ τούτη τή δουλειά ποσώς αντίδικη μου 70


75


ΕΡΩ Και τά όνειρα πολλές φορές σ έναν άπού παιδεύγου

πρίκες και πάθη τά χουσι νά τόρθου σημαδεύγου-

και γροίκησε ένα πού χα δει τούτη τήν περασμένη 145

νύκτα νά μείνεις μετά μέ περίσσα πρικαμένη

Δυό περιστέρια πλουμιστά μού φαίνετονε νένα

σ ένα ψηλότατο δέντρο κ έθώρου φωλεμένα

κ έσμίγασι κανακιστά και σπλαχνικά έφιλούσα

κ ένα τ άλλού τά πάθη τως σου φαίνετο έμιλούσα 150

μ απάνω σ τσί χαρές τωνε γείς λούπης πεινασμένος

σώνει στή μέση καί τώ δυό περίσσα θυμωμένος

κι άρπαξε τό να ξαφνικά τ άλλου άπού τήν αγκάλη

κ έξέσκισέ το κ έφα το μ άχορταγιά μεγάλη

Και τ άλλον άπού πόμεινε τόσα πολλά λυπήθη 155

άπού κ εκείνο νά μή ζει μιαν ώραν έβουλήθη

καί τό ζιμιό τή μούρη του προς τση καρδίας τά μέρη

μπήχνει κι αυτό και σφάζεται γιά τ ακριβό του ταίρι

Κι αλύπητα μ έξύπνησε περίσσα ξαγριεμένη

κι όλημερνίς νά στέκομαι μέ κάνει πρικαμένηmiddot 160

λούπης μήν είν ό κύρης μου τρομάσσω και φοβοΰμαι

κ εμείς τά περιστέρια αυτά κι όμάδι σκοτωθούμε


76

Διονύσιου Σολωμού Ελεύθεροι πολιορκημένοι

ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΟΛΙΟΡΚΙΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΟΥ

Στα τέλη Μαρτίου 1825 την εποχή δηλαδή που ο Iμπραήμ ξεκινούσε τις

επιχειρήσεις του στην Πελοπόννησο ο Μεχμέτ Ρεσίτ-πασάς (γνωστότερος

ως Κιουταχής) κατέβηκε από την Ήπειρο στη Δ Στερεά και κατευθύνθηκε

χωρίς να συναντήσει δυσκολία στο Mεσολόγγι Oι υπερασπιστές της πόλης

που αποτελούσε το κέντρο της επανάστασης στη Δ Στερεά είχαν ενισχύσει

την άμυνα τόσο από την ξηρά όσο και από τη λιμνοθάλασσα Στο

Μεσολόγγι έσπευσαν ακόμη αρκετοί οπλαρχηγοί από τις γειτονικές

επαρχίες

H πολιορκία ξεκίνησε στα τέλη Απριλίου 1825 πραγματοποιήθηκε σε δύο

φάσεις και διήρκησε έναν ολόκληρο χρόνο Έως τον Οκτώβριο οι

πολιορκημένοι είχαν με επιτυχία αντιπαρέλθει την πίεση και υποχρέωσαν

τον Κιουταχή να χαλαρώσει την πολιορκία η οποία όμως έγινε πολύ

σύντομα (Νοέμβριος 1825) και πάλι ασφυκτική

Aπό τον Φεβρουάριο του 1826 η κατάσταση για τους πολιορκημένους

γινόταν ολοένα και δυσκολότερη Σrsquo αυτό συνέτεινε η παράδοση του

γειτονικού Aνατολικού (Aιτωλικού) ο έλεγχος της λιμνοθάλασσας από τον

οθωμανικό στόλο και η αποτυχία μιας προσπάθειας για την άρση του

θαλάσσιου αποκλεισμού Oι μάχες γίνονταν συχνά σώμα με σώμα ενώ ο

κανονιοβολισμός της πόλης ήταν διαρκής Έτσι αποφασίστηκε η

εγκατάλειψη της πόλης με νυχτερινή έξοδο που θα πραγματοποιούνταν

την Κυριακή των Βαΐων του 1826 Το σχέδιο προέβλεπε την έξοδο από τρία

διαφορετικά σημεία Aπό τα τρία σώματα που σχηματίστηκαν τα δύο

αποτελούνταν από τους ενόπλους με επικεφαλής τους τον Νότη Mπότσαρη

και τον Δημήτρη Μακρή ενώ στο τρίτο σώμα θα βρίσκονταν οι άμαχοι τους

οποίους θα συνόδευε μικρός αριθμός ενόπλων Tο σχέδιο ωστόσο είχε γίνει

γνωστό στον Iμπραήμ Tα δύο σώματα των ενόπλων κατάφεραν

πολεμώντας να ανοίξουν διαδρόμους μέσω των εχθρικών σωμάτων και να

φτάσουν καταδιωκόμενοι ως την περιοχή του Ζυγού Aπό εκεί πέρασαν στα

Σάλωνα (Άμφισσα) αρχικά και στο Ναύπλιο στη συνέχεια όπου έτυχαν

υποδοχής ηρώων O μύθος της laquoφρουράς του Μεσολογγίουraquo είχε ήδη

δημιουργηθεί Το τρίτο σώμα ωστόσο δεν κατάφερε να διαφύγει Τη στιγμή

της εξόδου επικράτησε πανικός οι περισσότεροι γύρισαν πίσω στην πόλη

και χάθηκαν μαζί της Την πτώση του Mεσολογγίου ακολούθησε η


77

συνθηκολόγηση πολλών ρουμελιωτών οπλαρχηγών Oι Οθωμανοί έλεγχαν

πλέον ολόκληρη τη Στερεά Δυτική και Aνατολική εκτός από ένα σημείο H

Aκρόπολη το κάστρο της Αθήνας που αποτελούσε το μοναδικό ελεγχόμενο

από τους επαναστάτες οχυρό ήταν ο επόμενος στόχος του Κιουταχή

Σχεδιάγραμμα με τα οχυρωματικά έργα

στο Μεσολόγγι


78

Ο ΤΙΤΛΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΤΟ ΘΕΜΑ ΤΟΥ ΠΟΙΗΜΑΤΟΣ

Ο αγώνας των Μεσολογγιτών στη δεύτερη πολιορκία του Μεσολογγίου

(1825-1826) Αναφέρεται στις τελευταίες 15 ημέρες της πολιορκίας (Κατά

τη διάρκεια της πολιορκίας οι ήχοι των κανονιοβολισμών φτάνουν στ

αυτιά του ποιητή Το ποίημα βέβαια γράφεται αργότερα)

Το ποίημα αναφέρεται στην ηθική εσωτερική ελευθερία του ανθρώπου

την ιδανική ελευθερία που φανερώνεται απείραχτη και άγια στη

δυστυχία και στους πόνους Μrsquo άλλα λόγια η ανθρώπινη ψυχή συντρίβει

τα υλικά εμπόδια και αγγίζει τον ιδεατό χώρο της ηθικής ελευθερίας

Η ΜΟΡΦΗ ΤΟΥ ΠΟΙΗΜΑΤΟΣ

Ανολοκλήρωτο έργο κατά αποσπάσματα Είναι συγκροτημένο σε τρία

σχεδιάσματα

1ο σχεδίασμα (δοκιμή) περί το 1830 laquoΕίδος προφητικού θρήνουraquo

2ο σχεδίασμα (το σημαντικότερο) 1833-1844 σε 15σύλλαβους

ομοιοκατάληκτους στίχους Απεικονίζονται τα παθήματα των γενναίων

αγωνιστών τις τελευταίες μέρες της πολιορκίας

3ο σχεδίασμα σε 15σύλλαβους χωρίς ομοιοκαταληξία

Πριν από τα σχεδιάσματα παρατίθενται οι Στοχασμοί του ποιητή που είναι

σημειώσεις για τις βασικές αρχές που ακολουθεί στο έργο

Αν και ανολοκλήρωτο και χωρίς αλληλουχία το έργο είναι αυτοτελές


79

ΟΙ ΣΤΟΧΑΣΜΟΙ ΤΟΥ ΠΟΙΗΤΗ

1ος στοχασμός

Εφάρμοσε εις την πνευματική μορφή την ιστορία του φυτού το οποίον

αρχινάει από το σπόρο και γυρίζει εις αυτόν αφού περιέλθει ως βαθμούς

ξετυλιγμού όλες τες φυτικές μορφές δηλαδή τη ρίζα τον κορμό τα φύλλα

τrsquo άνθη και τους καρπούς Εφάρμοσέ την και σκέψου βαθιά την υπόσταση του

υποκειμένου και τη μορφή της τέχνης Πρόσεξε ώστε τούτο το έργο να

γένεται δίχως ποσώς να διακόπτεται

Παραλληλίζει το ποίημα με το φυτό Η διαδικασία στο φυτό είναι

σπόρος - ρίζα - κορμός - φύλλα - άνθη - καρπός Η διαδικασία του

ποιήματος ιδέα - ανάπτυξη - αποτέλεσμασυμπέρασμα


Σκέψου βαθιά και σταθερά (μία φορά για πάντα) τη φύση της Ιδέας πριν

πραγματοποιήσεις το ποίημα Εις αυτό θα ενσαρκωθεί το ουσιαστικότερο και

υψηλότερο περιεχόμενο της αληθινής ανθρώπινης φύσης η Πατρίδα και η

Πίστις

Το ποίημα είναι η ενσάρκωση (υλοποίηση) της Ιδέας ndash δηλαδή είναι πολύ

σημαντικό έχει πολύ σημαντική αποστολή Η Ιδέα σύμφωνα με τον

Σολωμό είναι η Πατρίδα και η Πίστη Τα δύο αυτά ιδανικά είναι τα

ανώτερα οράματα που πρέπει να οδηγούν κάθε άνθρωπο


Ο θεμελιώδης ρυθμός ας στυλωθεί στο κέντρο της Εθνικότητος και ας

υψώνεται κάθετα ενώ το νόημα από το οποίο πηγάζει η Ποίηση και το οποίο

αυτή υπηρετεί απλώνει βαθμηδόν τους κύκλους του

Το ποίημα θα έχει σαν κεντρικό του πυρήνα το Έθνος Παράλληλα θα

αποκτά οικουμενικότητα πανανθρώπινες διαστάσεις


80


Εις το ποίημα του Χρέους μακρινή πρέπει να είναι η φριχτή αγωνία μέσα εις

τη δυστυχία και εις τους πόνους όπως εκείθε φανερωθεί απείραχτη και άγια

η διανοητική Παράδεισος

Στο ποίημα θα φαίνονται τα βάσανα των αγωνιστών αλλά σε δεύτερο

πλάνο κάπως μακρινά Το κυρίαρχο στοιχείο θα είναι η ηθική

ελευθερία η αντοχή τους το ξεπέρασμα κάθε δυσκολίας


Κοίταξε να σχηματίσεις βαθμηδόν ωσάν μίαν αναβάθρα από δυσκολίες τες

οποίες θα υπερβούν εκείνοι οι Μεγάλοι με όσα οι αίσθησες απορουφούν από

τα εξωτερικά τα οποία ή τους τραβούν με τα κάλλη τους ή τους βιάζουν με

την ανάγκη και με τον πόνο έως εις τη βεβαιότητα του θανάτου αλλά

εξαιρέτως με την ενθύμηση της περασμένης δόξας Όλα αυτά όσο

μεγαλύτερα είναι και πλέον διάφορα εις τόσο υψηλότερο στυλοπόδι σταίνουν

την Ελευθερία μεστήν από το Χρέος δηλαδή απrsquo όσα περιέχει η Ηθική η

Θρησκεία η Πατρίδα η Πολιτική κά

Στο ποίημα θα παρουσιασθούν σαν κλίμακα οι δυσκολίες των

πολιορκημένων Η ομορφιά της φύσης οι στερήσεις οι αρρώστιες η

βεβαιότητα του θανάτου η πίκρα από τις καλές αναμνήσεις του

παρελθόντος Όμως όλα θα τα ξεπερνούν και θα κατακτούν την ηθική

ελευθερία Όσο πιο πολλές δυσκολίες τους παρουσιάζονται τόσο πιο

ελεύθεροι και δυνατοί γίνονται


Κάμε ώστε ο μικρός Κύκλος μέσα εις τον οποίο κινιέται η πολιορκημένη πόλη

να ξεσκεπάζει εις την ατμοσφαίρα του τα μεγαλύτερα συμφέροντα της

Ελλάδας για την υλική θέση οπού αξίζει τόσο για εκείνους οπού θέλουν να

τη βαστάξουν όσο για εκείνους οπού θέλουν να την αρπάξουν ndash και για την

ηθική θέση τα μεγαλύτερα συμφέροντα της Ανθρωπότητος Τοιουτοτρόπως η

υπόθεση δένεται με το παγκόσμιο σύστημα ndash Ιδές τον Προμηθέα και εν γένει

τα συγγράμματα του Αισχύλου ndash Ας φανεί καθαρά η μικρότης του τόπου και

ο σιδερένιος και ασύντριφτος κύκλος όπου την έχει κλεισμένη

Τοιουτοτρόπως από τη μικρότητα του τόπου ο οποίος παλεύει με μεγάλες

ενάντιες δύναμες θέλει έβγουν οι Μεγάλες Ουσίες

Το ποιητικό έργο θα ξεκινάει από έναν μικρό κύκλο (το Μεσολόγγι) ο

οποίος θα εκπροσωπεί την Ελλάδα (στον υλικό τομέα αφού οι Τούρκοι


81

και οι Έλληνες διεκδικούν ένα γεωγραφικό υλικό χώρο) και την

οικουμένη (στον ηθικό τομέα αφού η ηθική ελευθερία των

πολιορκημένων αφορά σε κάθε άνθρωπο έχει μία παγκοσμιότητα)

Πρέπει να τονισθεί η μικρότητα του χώρου που παλεύει με μεγάλες

δυνάμεις

Έτσι θα φανεί σημαντικότερη η προσπάθεια και η θυσία Οι μεγάλες

αλήθειες και ουσίες βγαίνουν όταν οι συνθήκες είναι αντίξοες


Μείνε σταθερός εις τούτη την υψηλή θέση Η θλίψη τους στέκεται εις το να

θυμούνται την ευτυχισμένη κατάστασή τους όθεν έπρεπε να βλαστήσει το

καλόν της πατρίδας Τώρα αισθάνονται ότι θα χάσουν τα πάνταmiddot το

αισθάνονται βαθμηδόν και επομένως ολικώς Η πείνα δεν μπαίνει εις αυτόν

τον κύκλον ειμημόνον ως εξωτερική δύναμη την οποίαν υπερνικούν καθώς

όλες τες άλλες

Πρέπει στο ποίημα να κυριαρχεί η laquoυψηλή θέσηraquo δηλαδή να τονίζεται η

σύγκρουση ανάμεσα στο παρελθόν (ευτυχία) και στο παρόν (δυστυχία)

και να μη λυγίζουν οι αγωνιστές να παλεύουν (Αν η δυστυχία τους

οδηγούσε στην παράδοση τότε δεν θα ήταν ηθικά ελεύθεροι)


Σκέψου την ισοζυγία των δυνάμεων μεταξύ ανδρών και γυναικών Εκείνοι ας

αισθάνονται όλα και ας νικάνε όλα με την ουσίαν έξυπνηmiddot τούτες ας νικάνε

και αυτές αλλrsquo ωσάν γυναίκες

Ο ποιητής θέλει να φανούν στο ποίημα οι ψυχικές ιδιαιτερότητες των

δύο φύλων αλλά χωρίς να υπάρχει διαφορά στο ηθικό τους μεγαλείο


82

ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΩΝ

ΣΧΕΔΙΑΣΜΑ Α΄

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ Ι

Τότες ἐταραχτήκανε τὰ σωθικά μου καὶ ἔλεγα πὼς ἦρθε ὥρα νὰ ξεψυχήσω

κ᾿ εὑρέθηκα σὲ σκοτεινὸ τόπο καὶ βροντερό ποὺ ἐσκιρτοῦσε σὰν κλωνὶ στάρι

῾ς τὸ μύλο ποὺ ἀλέθει ὀγλήγορα ὡσὰν τὸ χόχλο ῾ς τὸ νερὸ ποὺ ἀναβράζει᾿

ἐτότες ἐκατάλαβα πὼς ἐκεῖνο ἤτανε τὸ Μεσολόγγι ἀλλὰ δὲν ἔβλεπα μήτε τὸ

κάστρο μήτε τὸ στρατόπεδο μήτε τὴ λίμνη μήτε τὴ θάλασσα μήτε τὴ γῆ ποὺ

ἐπάτουνα μήτε τὸν οὐρανό᾿ ἐκατασκέπαζε ὅλα τὰ πάντα μαυρίλα καὶ πίσσα

γιομάτη λάμψι βροντή καὶ ἀστροπελέκι καὶ ὕψωσα τὰ χέρια μου καὶ τὰ

μάτια μου νὰ κάνω δέηση καὶ ἰδοὺ μές᾿ ῾ς τὴν καπνίλα μία μεγάλη γυναίκα μὲ

φόρεμα μαῦρο σὰν τοῦ λαγοῦ τὸ αἷμα ὅπου ἡ σπίθα ἔγγιζε κ᾿ ἐσβενότουνε καὶ

μὲ φωνή ποὺ μοῦ ἐφαίνονταν πὼς νικάει τὴν ταραχὴ τοῦ πολέμου ἄρχισε

Το απόσπασμα είναι γραμμένο κυρίως σε πεζό λόγο

Ένα ποιητικό τέχνασμα που ο Σολωμός επανειλημμένα χρησιμοποιεί

είναι να παρουσιάζει μια πράξη σαν να την έβλεπε σε όνειρο ή σε

όραμα

Το όραμα τούτο αποκαλύπτει στον ήρωα κάποια αλήθεια δικιά του Ο

ποιητής σε ονειρώδη κατάσταση και σε ψυχική ένταση μεταφέρεται στο

Μεσολόγγι που το σκεπάζει η μαυρίλα και η καταιγίδα του πολέμου και

που παρομοιάζεται με στάρι που αλέθεται και με νερό που βράζει

Μέσα από τους καπνούς εμφανίζεται μια μαυροφορεμένη επιβλητική

γυναικεία παρουσία που αρχίζει να τραγουδάει δοξολογώντας το

Μεσολόγγι Η γυναίκα είναι η Μούσα η έμπνευση του ποιητή αλλά

συγχρόνως και η Ελλάδα και η ελευθερία Εμφανίζεται ξανά στο

Σχεδίασμα Γ΄ στο απόσπασμα Ι και στο απόσπασμα VI


83

laquoΤὸ χάραμα ἐπῆρα

Τοῦ Ἥλιου τὸ δρόμο

Κρεμώντας τὴ λύρα

Τὴ δίκαιη ῾ς τὸν ὦμο

Κι᾿ ἀπ᾿ ὅπου χαράζει

Ὡς ὅπου βυθᾶ

Τὰ μάτια μου δὲν εἶδαν τόπον ἐνδοξότερον ἀπὸ τοῦτο τὸ ἁλωνάκιraquo

Η γυναίκα κρατά μια δίκαιη λύρα στον ώμο Η λύρα αυτή είναι η ποίηση

που αποδίδει τη δικαιοσύνη με κριτήριο όχι τη δύναμη ή το αποτέλεσμα

αλλά το δίκαιο του αγώνα τον έντιμο σκοπό την αντίσταση στο άδικο

σrsquo έναν αγώνα άνισο από κάθε πλευρά (λίγοι άοπλοι πεινασμένοι

αδύναμοι εναντίον πολλών πάνοπλων χορτάτων και δυνατών)

Η πρόθεση να απονεμηθεί laquoτο δίκιο του Μεσολογγιούraquo και να τονισθεί η

δόξα των αγωνιστών φαίνεται στην τελευταία πεζή φράση laquoΤὰ μάτια

μου δὲν εἶδαν τόπον ἐνδοξότερον ἀπὸ τοῦτο τὸ ἁλωνάκιraquo

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ II

Παράμερα στέκει

Ὁ ἄντρας καὶ κλαίει

Ἀργὰ τὸ τουφέκι

Σηκώνει καὶ λέει

laquoΣὲ τοῦτο τὸ χέρι

Τί κάνεις ἐσύ

Ὁ ἐχθρός μου τὸ ξέρει

Πῶς μοῦ εἶσαι βαρύraquo

Ο αγωνιστής Μεσολογγίτης

είναι πρότυπο δύναμης ψυχικής και σωματικής

είναι εξαντλημένος από την πείνα και κλαίει παράμερα (από ντροπή

απομονώνεται να μην τον δουν)

κλαίει όχι από φόβο αλλά από βιολογική εξάντληση που κάνει τις

κινήσεις του αργές και η οποία δεν του επιτρέπει να συνεχίσει τον

αγώνα

κλαίει γιατί δεν μπορεί να πολεμήσει και επειδή αυτό το ξέρει ο εχθρός

και γιrsquo αυτό θριαμβολογεί

μιλάει με το laquoσύντροφοraquo το συναγωνιστή του το τουφέκι που στα

αδύναμα χέρια φαντάζει βαρύ


84

Τῆς μάνας ὢ λαύρα

Τὰ τέκνα τριγύρου

Φθαρμένα καὶ μαῦρα Σὰν ἴσκιους ὀνείρου

Λαλεῖ τὸ πουλάκι

῾Σ τοῦ πόνου τὴ γῆ

Καὶ βρίσκει σπειράκι

Καὶ μάννα φθονεῖ

Η μάνα (σύμβολο αγάπης και αυτοθυσίας)

υποφέρει (ω λαύρα)

ζηλεύει το πουλί που βρήκε ένα σπυρί τροφής ενώ αυτή δεν μπορεί να

θρέψει τα παιδιά της

ζηλεύει το πουλί γιατί δεν μπορεί να εκπληρώσει το μητρικό της

καθήκον

βλέπει τα παιδιά της αδύναμα (φθαρμένα μαύρα σαν ίσκιοι) περιμένουν

μάταια για τροφή (το περιβάλλον αναδίνει πόνο)

Ο ποιητής με τα δύο αυτά παραδείγματα (αγωνιστής μάνα) θέλει να

τονίσει το μέγεθος της πείνας Φυσικά και οι δύο εκπροσωπούν τους

αγωνιστές και τις μανάδες όλου του κόσμου που βρίσκονται στην ίδια δεινή

θέση Δεν υποφέρουν για προσωπικούς λόγους αλλά γιατί δεν μπορούν να

βοηθήσουν τους άλλους

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΙΙΙ

Γροικοῦν νὰ ταράζῃ

Τοῦ ἐχθροῦ τὸν ἀέρα

Μίαν ἄλλη ποὺ μοιάζει

Τ᾿ ἀντίλαλου πέρα

Καὶ ξάφνου πετειέται

Μὲ τρόμου λαλιά

Πολληώρα γροικειέται

Κι᾿ ὁ κόσμος βροντᾶ

Ο ξαφνικός δυνατός και μακρόσυρτος ήχος της εχθρικής σάλπιγγας

φτάνει φοβερός στους αγωνιστές του Μεσολογγίου συνταράσσοντας τον

κόσμο όλο

Φαίνεται η πλεονεκτική θέση των πολιορκητών και η δύναμη που

απειλεί τους πολιορκημένους δυσκολίες που μόνο το ψυχικό σθένος των

Μεσολογγιτών μπορεί να αντιμετωπίσει


85

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ IV

Ἀμέριμνον ὄντας

Τ᾿ Ἀράπη τὸ στόμα

Σφυρίζει περνώντας

῾Σ τοῦ Μάρκου τὸ χῶμα

Διαβαίνει κι᾿ ἀγάλι

Ξαπλώνετ᾿ ἐκεῖ

Ποὺ ἐβγῆκ᾿ ἡ μεγάλη

Τοῦ Μπάϊρον ψυχή

Ένας Αράπης (Αιγύπτιος) εμφανίζεται αμέριμνος ξέγνοιαστος σφυρίζει

και βαδίζει στον ιερό τόπο που περπατούσε ο Μ Μπότσαρης και

ξεψύχησε ο Λόρδος Μπάιρον μολύνοντας τον ιερό τούτο τόπο

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ V

Προβαίνει καὶ κράζει

Τὰ ἔθνη σκιασμένα

Ο Αιγύπτιος (Ιμπραήμ) φωνάζει τρομοκρατώντας τα έθνη Η βία

επιδράμει

Τα ρήματα που αφορούν τον Αράπη στις στροφές 4 5 σφυρίζει

διαβαίνει ξαπλώνει προβαίνει κράζει (κλιμακώνεται η απειλή για το

Μεσολόγγι και τα έθνη)

Το Μεσολόγγι γίνεται σύμβολο για όλα τα έθνη (βλ 6ο Στοχασμό)

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ VI

Καὶ ὢ πείνα καὶ φρίκη

Δὲ σκούζει σκυλί

Η πείνα προκαλεί φρίκη αίσθημα τρόμου και αποτροπιασμού

Δε σκούζει σκυλί νέκρα απελπισία και ερημιά δένουνε με την πείνα

Ίσως τα σκυλιά δεν υπάρχουν γιατί οι πολιορκημένοι στην απόγνωσή

τους τα έχουν φάει


86

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ VII

Καὶ ἡ μέρα προβαίνει

Τὰ νέφια συντρίβει

Νά ἡ νύχτα ποὺ βγαίνει

Κι ἀστέρι δὲν κρύβει

Έρχεται η μέρα που σκορπίζει αισιοδοξίαhellip

hellip όμως ξανάρχεται η νύχτα ο καιρός κυλάει


87

ΘΕΜΑΤΑ ΠΟΥ ΘΙΓΟΝΤΑΙ ΣΤΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΑ Α΄

Ο κουρασμένος πολεμιστής

Η μάνα που δεν έχει να ταΐσει τα παιδιά της

Το σάλπισμα από το αντίπαλο στρατόπεδο

Η αλαζονεία προκλητικότητα ωμότητα της δύναμης των πολιορκητών

Η υπερβατικήμεταφυσική διάσταση της ποίησης

Η γυναικεία σολωμική μορφή (Μούσα Ελευθερία Ελλάδα)

Οι κακουχίες του πολέμου

Η αντίθεση στην κατάσταση πολιορκητών-πολιορκημένων

Η Έξοδος ως σύμβολο αδιεξόδου αλλά και ιδεαλισμού αγωνιστικότητας

ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΚΙΝΗΤΟΠΟΙΟΥΝΤΑΙ

Έλεος για την κατάσταση των πολιορκημένων

Δέος για την αγωνιστικότητά τους

Αγανάκτηση για την προκλητικότητα των πολιορκητών


88

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΣΤΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΑ Α΄

Αφηγηματικές Τεχνικές

Αρχικά οι σκέψεις του ποιητή αποδίδονται σε λόγο πεζό που μας

βοηθάει να κατανοήσουμε το κυρίως ποιητικό έργο και δείχνουν την

πεζογραφική δύναμή του

Αφήγηση Στο απόσπασμα Ι laquoμιλάraquo η Μούσα Στα υπόλοιπα

αποσπάσματα μιλά ο ποιητής (με την έμπνευσή της)

Ο αφηγητής είναι παντογνώστης παρουσιάζεται όμως και σαν

παρατηρητής

Αφηγηματικός τρόπος μίμηση διάλογος (στην ουσία μονόλογος)

του πολεμιστή με το τουφέκι του

Εκφραστικοί Τρόποι

Γλώσσα πλούσια δημοτική

Σκηνοθεσία με παραστατικές κινητικές και υποβλητικές εικόνες οπτικές

αλλά και ηχητικές (βροντή αστροπελέκι κλάμα σάλπιγγα)

Τόνος θρηνητικός

Οι στίχοι είναι 67σύλλαβοι Ο ολιγοσύλλαβος στίχος είναι πιο

θρηνητικός πιο συγκινησιακός επίσημος σοβαρός θυμίζει προφητείες

Παρομοιώσεις (σαν κλωνί ωσάν το χόχλο σαν του λαγού)

Προσωποποιήσεις τόποhellipκαι βροντερό που εσκιρτούσε λύρα δίκαιη

ταράζη πετιέται

Συνεκδοχές Trsquo Aράπη το στόμα Tα μάτια μου δεν είδαν

Μεταφορές τέκνα φθαρμένα

Αντιθέσεις τόπον ενδοξότερον από τούτο το αλωνάκι

Ασύνδετο Προβαίνει και κράζει - Tα έθνη σκιασμένα


89

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΑ Α΄

(Α) Στοιχεία που αφορούν στο συγγραφέα λογοτεχνικό περιβάλλον και

λοιπά γραμματολογικά στοιχεία

1 Σύμφωνα με μία παράδοση ο άνθρωπος όταν νιώθει ότι πλησιάζει το

τέλος του αποκτά προφητικές ικανότητεςmiddot βλέπει δηλαδή εναργέστερα

αυτά που πρόκειται να συμβούν στο μέλλον Επιβεβαιώνεται αυτή η

παράδοση από το κείμενο και με ποιον τρόπο

2 Να εντοπίσετε και να εξηγήσετε με συντομία εκείνες τις λέξεις του

ποιήματος που μας συνδέουν με την πολιορκία του Μεσολογγίου ως

ιστορικό γεγονός

3 Ο Σολωμός στους Στοχασμούς του γράφει απευθυνόμενος στον εαυτό

του ότι στο ποίημα που πρόκειται να συνθέσει θα πρέπει να δείξει πως

laquoη πείνα δεν μπαίνει εις αυτόν τον κύκλον ειμημόνον ως εξωτερική

δύναμη την οποία υπερνικούν καθώς όλες τες άλλεςraquo Με ποιον τρόπο

επεξεργάστηκε ο ποιητής το θέμα της πείνας σε αυτά τα αποσπάσματα

4 Ο Σολωμός στους Στοχασμούς του λέει ότι στους Ελεύθερους

Πολιορκημένους θα πρέπει να δείξει πως laquoαπό τη μικρότητα του τόπου

ο οποίος παλεύει με μεγάλες ενάντιες δύναμες θέλει έβγουν οι Μεγάλες

Ουσίεςraquo Σε ποιους στίχους του ποιήματος έθεσε σε εφαρμογή αυτή του

την πρόθεση

(Β) Δομή του κειμένου επαλήθευση ή διάψευση μιας κρίσης με βάση το

κείμενο εκφραστικά μέσα και τρόποι του κειμένου (υφολογική

διερεύνηση αφηγηματικές λειτουργίες επιλογές του δημιουργού σε

διάφορα επίπεδα γλωσσικής ανάλυσης)

1 laquoΤα μάτια μου δεν είδαν τόπον ενδοξότερον από τούτο το αλωνάκιraquo

Ποια αντίθεση υπάρχει στον στίχο Με ποιες λέξεις εκφράζεται

2 Σχεδίασμα Α΄ αποσπάσματα I II III και IV Τι παρατηρείτε ως προς τη

μορφή το ρυθμό και το μέτρο των αποσπασμάτων

(Γ) Σχολιασμός ή σύντομη ανάπτυξη χωρίων του κειμένου

1 Ο ποιητής στο σχεδίασμα Α΄ απόσπασμα Ι και στο σχεδίασμα Γ΄

απόσπασμα Ι παρουσιάζει κάποια γυναικεία μορφή που του μιλάει

2 α) Ποια νομίζετε ότι μπορεί να είναι αυτή η μορφή

3 β) Τι συμβολίζει

4 γ) Πώς παρουσιάζεται σε κάθε περίπτωση Ποια είναι τα

χαρακτηριστικά της


90

5 δ) Εάν συγκρίνετε τις δύο μορφές ποιες ομοιότητες και ποιες διαφορές

παρατηρείτε

6 laquoΤο χάραμα επήρα τη δίκαιη στον ώμοraquo Ποιο νομίζετε ότι είναι το

νόημα αυτού του τετράστιχου

7 laquoΚι απrsquo όπου χαράζει Ως όπου βυθάraquo Να εξηγηθεί το δίστιχο

8 Γιατί νομίζετε ότι ονομάζει το Μεσολόγγι αλωνάκι

9 (Πρβλ και προηγουμένως laquoεσκιρτούσε σαν κλωνί στάρι στο μύλο που

αλέθει ογλήγορα ωσάν το χόχλο στο νερό που αναβράζειraquo)

10 Να συσχετίσετε το απόσπασμα ΙΙ του σχεδιάσματος Α΄ με το

απόσπασμα Ι του σχεδιάσματος Β΄


91


Δ Σολωμού Η Γυναίκα της Ζάκυθος

Κι εγώ άκουσα μέσα μου μεγάλη ταραχή και με συνεπήρε το πνεύμα στο

Μισολόγγι Και δεν έβλεπα μήτε το κάστρο μήτε τη χώρα μήτε το

στρατόπεδο μήτε τα σπίτια μήτε τη λίμνηmiddot και εκατασκέπαζε όλα τα

πάντα μία καπνούρα γιομάτη λάμψη βροντή και αστροπελέκι

Και ύψωσα τα μάτια και τα χέρια κατά τον ουρανό για να κάμω δέηση με

όλη τη θερμότητα της ψυχής και είδα μες στον καπνόν φωτισμένη από

μιαν ακατάπαυστη σπιθοβολή μια γυναίκα με μια λύρα στο χέρι που

εσταμάτησε ανάερα μες στην καπνούρα

Και μόλις έλαβα καιρό να θαμάξω για το φόρεμά της που ήτανε μαύρο σαν

του λαγού το αίμα για τα μάτια της κτλ εσταμάτησε η γυναίκα μες στην

καπνούρα και εκοίταε τη μάχη και η μυρία σπίθα οπού πετιέται ψηλά

εγγίζει το φόρεμά της και σβένεται (Κεφ 5 απόσπασμα)

Σε ποια θέματα που επεξεργάστηκε και στο σχεδίασμα Α΄ αναφέρεται ο

ποιητής σε αυτό το απόσπασμα


92

ΣΧΕΔΙΑΣΜΑ Β΄

Ο Σολωμός το επεξεργάστηκε από το 1833-1844

Υπάρχουν 61 αποσπάσματα

Τα πεζά τμήματα είναι σχέδια του ποιητή στα Ιταλικά αλλά και του

Πολυλά για να βοηθήσει στην κατανόηση του ποιήματος

Έχει αφηγηματικό χαρακτήρα γιrsquo αυτό και χρησιμοποιεί 15σύλλαβο


Κυρίαρχο θέμα H πείνα (μάνας Σουλιώτη παιδιού) laquoη πείνα ως μια

δύναμη που πολεμά τους Μεσολογγίτες δεν στέκεται ικανή να τους

λυγίσει να τους κάνει να παραδοθούνraquo Η πείνα αντιστοιχεί στον 5ο

στοχασμό κλίμακα δυσκολιών

Ἄκρα τοῦ τάφου σιωπὴ στὸν κάμπο βασιλεύει

Σιωπή απόλυτη ερημιά θανάτου δηλώνονται με πυκνότητα

Εικόνα ακινησίας ερήμωσης νεκρικής σιωπής Η απόλυτη σιωπή είναι

αναγκαία για να ακουστεί το λάλημα του πουλιού

Λαλεῖ πουλί παίρνει σπειρί κ᾿ ἡ μάνα τὸ ζηλεύει

Ένα πουλί κελαηδάει (ηχολαλική απεικόνιση με παρήχηση του λ)

βρίσκει σπόρο και προκαλεί το φθόνο της μάνας (έμμεση δήλωση της

πείνας) που είναι ανήμπορη να ταΐσει τα παιδιά της Το ανθρώπινο

πλάσμα γίνεται υποδεέστερο του πουλιού (Το ίδιο θέμα υπάρχει και στο

Α΄ Σχεδίασμα)

Αντιθετική εικόνα σε σχέση με τον στίχο 1 (κίνηση ζωντάνια ζωή) Το

πουλί είναι ελεύθερο (βρίσκει τροφή) ενώ η μάνα πολιορκημένη

(πεινασμένη)

Τὰ μάτια ἡ πείνα ἐμαύρισε στὰ μάτια ἡ μάνα μνέει

Η πείνα μαυρίζει τα μάτια (άμεση δήλωση της στέρησης της πείνας)

τον καθρέφτη της ψυχής του ανθρώπου

Η μάνα μνέει (=ορκίζεται αρχ ομνύω) εικόνα της μάνας που αποδίδει

την αντίδρασή της ορκίζεται = συγκρατείται υπομένει δεν κλαίει

αντίδραση σύμφωνη με τη φύση της

Στέκει ὁ Σουλιώτης ὁ καλὸς παράμερα καὶ κλαίει

Ο Σουλιώτης ο γενναίος ηθικός (καλός) υπερασπιστής του

Μεσολογγίου στέκει παράμερα απομονωμένος (από ντροπή) και κλαίει

(αντιδρώντας διαφορετικά από τη μάνα) για την ανημποριά του με


93

πληγωμένο το φιλότιμό του την περηφάνια του Κλαίει όχι από φόβο

δειλία αλλά από περηφάνια φιλότιμο Οι Σουλιώτες ενίσχυσαν τους

Μεσολογγίτες (πχ ο Λόρδος Βύρων με 4000 Σουλιώτες)

Η μάνα εκφράζεται παθητικά ζηλεύει υπομένει την πείνα Το ρήμα

laquoμνέειraquo είναι η κορύφωση της υπομονής και της αντοχής της

Ο Σουλιώτης εκφράζεται επιθετικά οργίζεται κλαίει παράμερα

αγανακτεί συγκρατημένα

Ο Σολωμός δεν αναλύει τον ψυχικό κόσμο των δύο προσώπων αλλά

τους παρουσιάζει όπως είναι από τη φύση τους εκπροσωπούν τις

μανάδες και τους αγωνιστές του κόσμου

laquoἜρμο τουφέκι σκοτεινό τί σ᾿ ἔχω ῾γὼ στὸ χέρι

Ὁποῦ σὺ μοὔγινες βαρὺ κι ὁ Ἀγαρηνὸς τὸ ξέρειraquo

Ο Σουλιώτης μιλάει στον σύντροφο - τουφέκι του (είδος διαλόγου που

δραματοποιεί την κατάσταση) που είναι πια άχρηστο λόγω της

εξάντλησης του πολεμιστή Το ίδιο θέμα υπάρχει και στο Α΄ Σχεδίασμα)


94

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΣΤΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΑ Β΄ απόσπασμα Ι

(Εκφραστικοί τρόποι)

Λόγος απλός λιτός πυκνός

Εικόνες οπτικές και ακουστικές

Χρήση 9 ρημάτων σε χρόνο ενεστώτα (βασιλεύειhellipξέρει) πρπσδίδουν

ζωντάνια συγχρονικότητα

Κάθε στίχος είναι αυτοτελής έχει δικό του νόημα και λιτότητα χωρίς

επίθετα και συναισθηματικές υπερβολές

Συνεκδοχή Αγαρηνοί

Ερωτήσεις στο τουφέκι

Αντιθέσεις Ευτυχία - Δυστυχία

Μεταφορές τάφου σιωπὴ τουφέκι σκοτεινό

Ομοιοτέλευτο (λαλεί πουλί παίρνει σπυρί)

Προσωποποιήσεις τουφεκιού

Στίχοι με συμμετρίες

α 3 στίχοι για τη γυναίκα και 3 για τον Σουλιώτη

β Ο Σουλιώτης στέκει - κλαίει Η μάνα ζηλεύει - μνέει

γ Ο Σουλιώτης είναι άντρας - αγωνιστής Η μάνα γυναίκα ndash μάνα

δ Ευτυχία (πουλί Αγαρηνός) - Δυστυχία (μάνα - άντρας)

Μέτρο ιαμβικό 15σύλλαβο

Ομοιοκαταληξία ζευγαρωτή


95

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΙΙ

Τὸ Μεσολόγγι ἔπεσε τὴν ἄνοιξη ὁ ποιητὴς παρασταίνει τὴν Φύση εἰς τὴ

στιγμὴ ποὺ εἶναι ὡραιότερη ὡς μία δύναμη ἡ ὁποία μὲ ὅλα τ᾿ ἄλλα καὶ ὑλικὰ

καὶ ἠθικὰ ἐνάντια προσπαθεῖ νὰ δειλιάση τοὺς πολιορκημένους ἰδοὺ οἱ

Στοχασμοὶ τοῦ ποιητῆ

Ἡ ζωὴ ποὺ ἀνασταίνεται μὲ ὅλες της τὲς χαρές ἀναβρύζοντας ὁλοῦθε νέα

λαχταριστή περιχυνόμενη εἰς ὅλα τὰ ὄντα ἡ ζωὴ ἀκέραιη ἀπ᾿ ὅλα της φύσης

τὰ μέρη θέλει νὰ καταβάλῃ τὴν ἀνθρώπινη ψυχή θάλασσα γῆ οὐρανός

συγχωνευμένα ἐπιφάνεια καὶ βάθος συγχωνευμένα τὰ ὁποῖα πάλι

πολιορκοῦν τὴν ἀνθρώπινη φύση στὴν ἐπιφάνεια καὶ εἰς τὸ βάθος της

H ὡραιότης τῆς φύσης ποὺ τοὺς περιτριγυρίζει αὐξαίνει εἰς τοὺς ἐχθροὺς

τὴν ἀνυπομονησία νὰ πάρουν τὴ χαριτωμένη γῆ καὶ εἰς τοὺς πολιορκημένους

τὸν πόνο ὅτι θὰ τὴ χάσουν

Ὁ Ἀπρίλης μὲ τὸν Ἔρωτα χορεύουν καὶ γελοῦνε

Η φύση προσωποποιείται ο Απρίλης-η Άνοιξη όταν όλα αναγεννώνται

ξαναζωντανεύουν και απολαμβάνουν τη ζωή και ο Έρωτας το πιο

έντονο συναίσθημα χορεύουν γεμάτα νιάτα και ζωή και γίνονται

laquoσύμμαχοιraquo των εχθρών

Τα πάντα σφύζουν από ζωή και κάνουν πιο αβάσταχτη την ιδέα του

θανάτου που κυριαρχεί στο Μεσολόγγι πολιορκούν τους Μεσολογγίτες

κι ὅσ᾿ ἄνθια βγαίνουν καὶ καρποὶ τόσ᾿ ἅρματα σὲ κλειοῦνε

Η αντίθεση αμέτρητο το πλήθος των εχθρών (η δύναμη του θανάτου)

όσο και τα άνθια (η ζωή και η ομορφιά)

Λευκὸ βουνάκι πρόβατα κινούμενο βελάζει

Καὶ μὲς τὴ θάλασσα βαθειὰ ξαναπετειέται πάλι

Κι᾿ ὁλόλευκο ἐσύσμιξε μὲ τ᾿ οὐρανοῦ τὰ κάλλη

Καὶ μὲς τῆς λίμνης τὰ νερά ὅπ᾿ ἔφθασε μ᾿ ἀσπούδα

Ἔπαιξε μὲ τὸν ἴσκιο τῆς γαλάζια πεταλούδα

Ποὺ εὐωδίασε τὸν ὕπνο της μέσα στὸν ἄγριο κρίνο

Τὸ σκουληκάκι βρίσκεται σ᾿ ὥρα γλυκειὰ κ᾿ ἐκεῖνο

Μάγεμα ἡ φύσις κι᾿ ὄνειρο στὴν ὀμορφιὰ καὶ χάρη

Ζωηρές εικόνες γαλήνης το κοπάδι στο βουνό που αντανακλά στη

θάλασσα και στον ουρανό και απλώνεται παντού η μικρή πεταλούδα

που παίζει με τον ίσκιο της και ευωδιάζει τον ύπνο της στον κρίνο το

ταπεινό σκουλήκι που ευτυχεί και εκείνοhellip Τα ασήμαντα και τα μικρά

συνθέτουν την ομορφιά της φύσης και τη δύναμη της ζωής


96

Ἡ μαύρη πέτρα ὁλόχρυση καὶ τὸ ξερὸ χορτάρι

Ο ποιητής υπερβαίνει την πραγματικότητα και παρουσιάζει το χορτάρι

ξερό και τα δέντρα με καρπούς (την άνοιξη δεν γίνεται ούτε το ένα ούτε

το άλλο) θέλοντας να δηλώσει ότι ακόμη και το ασήμαντο είναι

πολύτιμο

Μὲ χίλιες βρύσες χύνεται μὲ χίλιες γλῶσσες κρένει Ὅποιος πεθάνῃ σήμερα χίλιες φορὲς πεθαίνει

Τρέμ᾿ ἡ ψυχὴ καὶ ξαστοχᾶ γλυκὰ τὸν ἑαυτό της

Η φύση λειτουργεί σαν μάγισσα-πειρασμός που προκαλεί τους

αγωνιστές να παραβλέψουν το χρέος τους

Η φύση (έχοντας σαν κύριο στοιχείο της το νερό) χύνεται παντού με

χίλιες βρύσες και παίρνοντας μιλιά λέει Ὅποιος πεθάνῃ σήμερα χίλιες

φορὲς πεθαίνει

Η πρόκληση για ζωή γίνεται μεγαλύτερη και η λύπη για την απώλειά

της αυξάνει

Ο θάνατος πολλαπλασιάζεται και η ψυχή δειλιάζει

Το απόσπασμα αυτό έρχεται σε πλήρη αντίθεση με το απόσπασμα Ι

Εδώ παρουσιάζεται η φύση στην ομορφότερή της ώρα την άνοιξη Την

άνοιξη όλα ανανεώνονται η ομορφιά της φύσης κατακλύζει τα πάντα

ενώ παντού επικρατεί η εύθυμη διάθεση η χαρά και το κέφι Μπροστά

σrsquo αυτό το θαύμα της αναγέννησης της φύσης η αγάπη των

πολιορκημένων για τη ζωή γίνεται μεγαλύτερη ενώ η ιδέα του θανάτου

βαριά και ασήκωτη

Πολύ χαρακτηριστικά λέει ο ποιητής στο πεζό κείμενο των στοχασμών

του που προηγείται laquoΗ ωραιότης της φύσης που τους περιτριγυρίζει

αυξαίνει εις τους εχθρούς την ανυπομονησία να πάρουν τη χαριτωμένη

γη και εις τους πολιορκημένους τον πόνο ότι θα τη χάσουνraquo Η φύση

λοιπόν μ αυτή την ανοιξιάτικη έκρηξη ομορφιάς της γίνεται ένας

laquoπειρασμόςraquo μια πρόκληση που δελεάζει τους πολιορκημένους καθώς

τους καλεί στη ζωή Είναι φυσικό οι πολιορκημένοι που αισθάνονται τον

θάνατο πολύ κοντά τους να απελπίζονται και να λυπούνται ακόμη

περισσότερο όταν βλέπουν γύρω τους τη φύση στολισμένη με όλες τις

ομορφιές της όπως είναι την άνοιξη Διότι ο θάνατος σε μια τέτοια

εποχή πολλαπλασιάζεται και είναι σαν να πεθαίνει ο άνθρωπος όχι μια

αλλά χίλιες φορές


97

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΣΤΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΑ Β΄ απόσπασμα ΙΙ


Αφήγηση από ένα παντογνώστη αφηγητή σε γrsquo ενικό πρόσωπο

Θεατρικότητα μονόλογος και διάλογος (παραστατικότητα

αμεσότητα)

Εκφραστικοί τρόποι

Εναλλάσσεται ο πεζός με τον ποιητικό λόγο

Εικόνες έντονα λυρικές (λυρισμός = σχήματα λόγου φράσεις που

εκφράζουν έντονα συναισθήματα απευθύνονται στην ψυχή μας)

Παρουσία χρωμάτων λευκό γαλάζιο (ουρανός) γαλάζιο ολόχρυσο

Κλιμάκωση

1η κλίμακα Έχουμε διεύρυνση από το βουνάκι στη θάλασσα στον

ουρανό

2η κλίμακα από τον λόφο τη θάλασσα κατεβαίνουμε στη λίμνη δηλαδή

οι διαστάσεις μειώνονται

3η κλίμακα από την πεταλούδα στο σκουληκάκι (σμίκρυνση)

Γλώσσα επίθετα ιδιωματισμοί (κλειούνε ασπούδα)

Συνεκδοχή στίχος 2

Επαναλήψεις χίλιες χίλιες χίλιες

Μεταφορές

Προσωποποιήσεις ο Ἀπρίλης μὲ τὸν Ἔρωτα χορεύουν καὶ γελοῦνε Μὲ χίλιες

βρύσες χύνεται μὲ χίλιες γλῶσσες κρένει

Στίχος 15σύλλαβος με ζευγαρωτή ομοιοκαταληξία

Υπαλλαγή λευκό βουνάκι πρόβατα (αντί βουνάκι λευκά πρόβατα)


98

ΘΕΜΑΤΑ ΠΟΥ ΘΙΓΟΝΤΑΙ ΣΤΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΑ Β΄

Η πείνα

Το αδιέξοδο

Ο όρκος

Η φύση

Ο πειρασμός



Αγαλλίαση με την ανθοφορία της φύσης

Ένταση από το αδιέξοδο των πολιορκημένων που επιτείνεται τόσο από

την πείνα όσο και από την ομορφιά της φύσης


99

ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΣΧΕΔΙΑΣΜΑΤΩΝ Α΄ amp Β΄

ΟΜΟΙΟΤΗΤΕΣ

Σχεδίασμα Α΄ Σχεδίασμα Β΄

ο άντρας ο Σουλιώτης

το τουφέκι έρμο τουφέκι

ο εχθρός ο Αγαρηνός

της μάνας (τα τέκνα) η Πατρίδα η μεγάλη Μητέρα

λαλεί το πουλάκι λαλεί πουλί

βρίσκει σπυράκι παίρνει σπυρί

η μάνα φθονεί η μάνα το ζηλεύει

γρικούν μιαν άλλη σάλπιγγα κόψrsquo του τραγουδιού hellip

τrsquo Αράπη το στόμα το στήθος το χορτάτο

δε σκούζει σκυλί άκρα του τάφου σιωπή

ΔΙΑΦΟΡΕΣ

Συγκρίνοντας το απόσπασμα Ι του Β΄ Σχεδιάσματος με το απόσπασμα ΙΙ

του Α΄ Σχεδιάσματος παρατηρούμε ότι

Στη σκηνοθεσία προστίθεται ένα νέο στοιχείο Ο κάμπος και η απόλυτη

σιωπή που βασιλεύει σrsquo αυτόν Με την προσθήκη αυτή δεν γίνεται μόνο πιο

συγκεκριμένη η αναφορά στον τόπο αλλά κυρίως γίνονται εντονότερες η

ερημιά και η παρουσία του θανάτου Το σκηνικό γίνεται περισσότερο

υποβλητικό και τα γεγονότα παίρνουν έτσι μια τραγικότερη διάσταση

Οι στίχοι laquoτης μάνας ως λαύρα ονείρουraquo του Α΄ Σχεδιάσματος δεν

υπάρχουν στο Β΄ Σχεδίασμα Ο ποιητής προτιμά να αφήνει τα πράγματα να

μιλάνε μόνα τους Ο στίχος από 6σύλλαβος που είναι στο Α΄ Σχεδίασμα

γίνεται δεκαπεντασύλλαβος δηλαδή πλαταίνει πολύ Το μέτρο από

αμφίβραχυς γίνεται ίαμβος Αυτές οι στιχουργικές και μετρικές αλλαγές

ανταποκρίνονται στην πρόθεση του ποιητή στο Β΄ Σχεδίασμα δεν έχει πια

την πρόθεση να εκφραστεί με ένα ύφος που έχει τη μορφή προφητικού

θρήνου (όπως στο Α΄ Σχεδίασμα) αλλά γίνεται κυρίως αφηγηματικός και ο

ιαμβικός δεκαπεντασύλλαβος στίχος εξυπηρετεί καλύτερα τον

αφηγηματικό χαρακτήρα του ποιήματος


100

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΑ Β΄



Απόσπασμα Ι

Ο Σολωμός στους στοχασμούς του λέει laquoΗ πείνα δεν μπαίνει εις αυτόν τον

κύκλον ειμημόνον ως εξωτερική δύναμη την οποία υπερνικούν καθώς όλες

τις άλλεςraquo (Στοχασμός 7ος) Αυτή η σκέψη βρίσκει εφαρμογή στο

συγκεκριμένο απόσπασμα και αν ναι πώς






1 laquoΆκρα του τάφου σιωπή στον κάμπο βασιλεύειraquo Να επισημάνετε τους

εκφραστικούς τρόπους που χρησιμοποιεί ο ποιητής Ποια εντύπωση σας

δημιουργεί αυτός ο στίχος

2 Ποιες εικόνες σκιαγραφεί ο ποιητής στους δύο πρώτους στίχους αυτού


3 Να επισημάνετε το μέτρο τη ρίμα την παρήχηση και τη μεταφορά που

υπάρχει στο πρώτο απόσπασμα

4 Ποιες διαφορές παρατηρείτε ως προς τη στιχουργία (μέτρο και μορφή

του στίχου) μεταξύ πρώτου και δευτέρου σχεδιάσματος

5 Ποια χαρακτηριστικά έχει το ύφος του ποιητή σε αυτό το απόσπασμα

6 Να δώσετε τίτλο στο απόσπασμα που να ανταποκρίνεται στο βαθύτερο

νόημά του

7 Ο Σολωμός στο πεζό σημείωμα που προηγείται του ποιήματος λέει

laquoθάλασσα γη ουρανός συγχωνευμένα επιφάνεια και βάθος

συγχωνευμένα τα οποία πάλι πολιορκούν την ανθρώπινη φύση στην

επιφάνεια και εις το βάθος τηςraquo Σε ποιους στίχους του ποιήματος που

ακολουθεί εξέφρασε αυτή τη συγχώνευση

Απόσπασμα ΙΙ

1 Γιατί νομίζετε ότι συνδέει ο ποιητής τον έρωτα με το μήνα Απρίλιο

2 laquoΛευκό βουνάκι πρόβατα κινούμενο βελάζειraquo Ποιο σχήμα λόγου

υπάρχει σε αυτό το στίχο Να το επισημάνετε και να το εξηγήσετε

3 laquoΜάγεμα η φύσις κι όνειρο στην ομορφιά και χάρηraquo Ποια στοιχεία

συνθέτουν την ανοιξιάτικη εικόνα που μας δίνει ο Σολωμός σε αυτό το

απόσπασμα


101

4 Με ποιους τρόπους εκφράζει ο ποιητής την ομορφιά της φύσης

5 Να χωρίσετε το απόσπασμα σε ενότητες



1 Γιατί η μάνα ζηλεύει το πουλί

2 laquoΣτέκει ο Σουλιώτης ο καλός παράμερα και κλαίειraquo Να ερμηνεύσετε τη

στάση του Σουλιώτη

3 laquoΛαλεί πουλί παίρνει σπυρί κι η μάνα το ζηλεύει Τα μάτια η πείνα

εμαύρισε στα μάτια η μάνα μνέειraquo Σε ποιο θέμα αναφέρεται ο ποιητής

σε αυτούς τους στίχους και με ποιον τρόπο το εκφράζει

4 laquoΣτέκει ο Σουλιώτης ο καλός παράμερα και κλαίει Έρμο τουφέκι

σκοτεινό τι σrsquo έχω lsquoγω στο χέρι Οπού συ μου lsquoγινες βαρύ κι ο

Αγαρηνός το ξέρειraquo Να αναπτύξετε με δικά σας λόγια το βαθύτερο

νόημα αυτών των στίχων


1 Να περιγράψετε με δικά σας λόγια τις εικόνες που σκιαγραφεί ο ποιητής

στο δεύτερο απόσπασμα του Β΄ σχεδιάσματος

2 laquoΗ ζωή ακέραιη πολιορκούν την ανθρώπινη φύσηraquo Με ποια έννοια η

φύση πολιορκεί τον άνθρωπο

3 laquoΛευκό βουνάκι πρόβατα κινούμενο βελάζει Και μες στη θάλασσα

βαθιά ξαναπετιέται πάλι κι ολόλευκο εσύσμιξε με τrsquo ουρανού τα

κάλληraquo Πώς συνδέονται τα πρόβατα με το βουνό τη θάλασσα και τον

ουρανό

4 Γιατί laquoόποιος πεθάνει σήμερα χίλιες φορές πεθαίνειraquo

5 Γιατί laquoτρέμrsquo η ψυχή και ξαστοχά γλυκά τον εαυτό τηςraquo

6 Πώς παρουσιάζεται η φύση στο απόσπασμα και πώς επιδρά στον

άνθρωπο


102

ΣΧΕΔΙΑΣΜΑ Γ΄

Ο Σολωμός το επεξεργάστηκε από το 1844 Υπάρχουν 15 αποσπάσματα


Μητέρα μεγαλόψυχη στὸν πόνο καὶ στὴ δόξα

κι ἂν στὸ κρυφὸ μυστήριο ζοῦν πάντα τὰ παιδιά σου

μὲ λογισμὸ καὶ μ᾿ ὄνειρο τί χάρ᾿ ἔχουν τὰ μάτια

τὰ μάτια τοῦτα νὰ σ᾿ ἰδοῦν μὲς στὸ πανέρμο δάσος

ποὺ ξάφνου σοῦ τριγύρισε τ᾿ ἀθάνατα ποδάρια

(κοίτα) μὲ φύλλα τῆς Λαμπρῆς μὲ φύλλα τοῦ Βαϊῶνε

Τὸ θεϊκό σου πάτημα δὲν ἄκουσα δὲν εἶδα

ἀτάραχη σὰν οὐρανὸς μ᾿ ὅλα τὰ κάλλη πὤχει

ποὺ μέρη τόσα φαίνονται καὶ μέρη ῾ναι κρυμμένα

Ἀλλά Θεά δὲν ἠμπορῶ ν᾿ ἀκούσω τὴ φωνή σου

κι εὐθὺς ἐγὼ τ᾿ ἑλληνικοῦ κόσμου νὰ τὴ χαρίσω

Δόξα ῾χ᾿ ἡ μαύρη πέτρα του καὶ τὸ ξερὸ χορτάρι

(Ἡ Θεὰ ἀπαντάει εἰς τὸν ποιητὴ καὶ τὸν προστάζει νὰ ψάλῃ τὴν πολιορκία

τοῦ Mεσολογγιοῦ)

Προοίμιο προσευχή και επίκληση στη μεγαλόψυχη Μητέρα-Μούσα

Το όραμα της γυναίκας της προσωποποιημένης Πατρίδας-Ελευθερίας

που είναι η μητέρα κάθε Έλληνα εμφανίζεται σαν σε όνειρο Θυμήσου

και το απόσπασμα Ι του Σχεδιάσματος Α΄ Στο Σχεδίασμα Α΄ η εικόνα

είναι ζοφερή ενώ εδώ φωτεινή λαμπρή

Τα παιδιά της οι Έλληνες ζουν στο laquoκρυφό μυστήριοraquo της Ελευθερίας

Ο ποιητής έχει το χάρισμα να βλέπει την Πατρίδα (με λογισμό και μrsquo

όνειρο)

Ο ποιητής την περιγράφει να στέκεται μέσα σrsquo ένα δάσος από δάφνες

(φύλλα της Λαμπρής) και βάγια (κλαδιά από δάφνη) στα πόδια της που

δείχνουν τη δόξα της

Μάλιστα την παρουσιάζει θεϊκή μεταφυσική πέρα από τις αισθήσεις

σαν ουρανό (ασύλληπτη)

Ζητάει από την Θεά-Πατρίδα που γίνεται η Μούσα του να του

επιτρέψει να ακούσει τη φωνή της ώστε να τη μεταφέρει στον Ελληνικό

κόσμο Γίνεται κατrsquo αυτόν τον τρόπο το laquoφερέφωνόraquo της

Ο ποιητής δοξολογεί τον φτωχό και όμως θαυμάσιο και τιμημένο τόπο


103

ΣΧΕΔΙΑΣΜΑ Γ΄ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΙΙ

Το σχεδίασμα σχετίζεται άμεσα με το 5ο απόσπασμα του σχεδιάσματος Β΄

Ἔργα καὶ λόγια στοχασμοί -στέκομαι καὶ κοιτάζω-

Ο ποιητής παρατηρεί τα λόγια και τα έργα των πολιορκημένων hellip

Λούλουδα μύρια πούλουδα ποὺ κρύβουν τὸ χορτάρι

Κι᾿ ἄσπρα γαλάζια κόκκινα καλοῦν χρυσὸ μελίσσι

hellipμέσα στην ανοιξιάτικη φύση σε πολύχρωμα λουλούδια και μέλισσες

Ἐκεῖθε μὲ τοὺς ἀδελφούς ἐδῶθε μὲ τὸν Χάρο

Από τη μια πλευρά είναι οι συμπατριώτες και από την άλλη οι εχθροί

που σκοτώνουν

Μὲς στὰ χαράματα συχνά καὶ μὲς στὰ μεσημέρια

κι ὅταν θολώσουν τὰ νερά κι ὅταν πληθύνουν τ᾿ ἄστρα

Ο αγώνας διεξάγεται διαρκώς (χαράματαhellip μεσημέριαhellip άστρα)

ξάφνου σκιρτοῦν οἱ ἀκρογιαλιές τὰ πέλαγα κι οἱ βράχοι

Ήχοι αιφνίδιοι διαχέονται στον τόπο στεριά και θάλασσα Τα στοιχεία

της φύσης υπογραμμίζονται με τη χρήση του πληθυντικού αριθμού

laquoἈραπιᾶς ἄτι Γάλλου νοῦς βόλι Τουρκιᾶς τοπ᾿ Ἄγγλου

Οι εχθροί έχουν τη βοήθεια και άλλων δυνάμεων (Αιγυπτίων Γάλλων

Άγγλων)

Πέλαγο μέγ᾿ ἀλίμονο βαρεῖ τὸ καλυβάκι

Η μάχη είναι άνιση το πέλαγος ενάντια στο καλυβάκι

σὲ λίγην ὥρα ξέσκεπα τὰ λίγα στήθη μένουν

Οι ολιγάριθμοι αγωνιστές μένουν απροστάτευτοι

Ἀθάνατή ῾σαι ποὺ ποτέ βροντή δὲν ἡσυχάζειςraquo

Στην πλώρη που σκιρτά γυρτός τούτα rsquoπrsquo ο ξένος ναύτης

Ένας ξένος ναύτης διερωτώμενος εκφράζει την αγανάκτησή του γιατί ο

πόλεμος είναι άνισος και ασταμάτητος


104

Δειλιάζουν γύρου τα νησιά παρακαλούν και κλαίνε

Kαι με λιβάνια δέχεται και φώτα τον καημό τους

O σταυροθόλωτος ναός και το φτωχό ξωκλήσι Τα Επτάνησα υπό αγγλική κατοχή δειλιάζουν δέονται παρακαλούν

Ένας ναός κι ένα εκκλησάκι στην εξοχή θυμιατίζουν τον καημό των

εγκλείστων

Tο μίσος όμως έβγαλε και κείνο τη φωνή του

laquoΨαρού τrsquo αγκίστρι πrsquo άφησες αλλού να ρίξης άμεraquo

Όχι όμως όλοι Κάποιοι που δεν συνειδητοποιούν τη σημασία του

αγώνα διώχνουν με μίσος τους πρόσφυγες που έχουν καταφύγει στα

Επτάνησα

Σε λίγην ώρα ξέσκεπα τα λίγα στήθη μένουν

Aθάνατή rsquoσαι που βροντή ποτέ δεν ησυχάζεις

Πανερημιά της γνώρας μου θέλω μrsquo εμέ να κλάψηςraquo Ένας γέρος ψαράς κλαίγοντας επαναλαμβάνει τα πιο πάνω


105

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΣΤΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΑ Γ΄ απόσπασμα ΙΙ


Αφήγηση πρωτοπρόσωπη από ένα αφηγητή παρατηρητή (στέκομαι και

κοιτάζω)

Διάλογος Aθάνατή rsquoσαι που βροντή ποτέ δεν ησυχάζεις


Ασύνδετο Λούλουδα μύρια πούλουδα hellip άσπρα γαλάζια κόκκινα

Αντιθέσεις Eκείθε με τους αδελφούς εδώθε με το χάρο Πέλαγο μέγα

πολεμά βαρεί το καλυβάκι

Εικόνες Λούλουδαhellip Kαι σα θολώσουν τα νερά και τrsquo άστρα σα

πληθύνουν Στην πλώρη που σκιρτά γυρτός ο ξένος ναύτης

Προσωποποιήσεις σκιρτούν οι ακρογιαλιές Πέλαγο μέγα πολεμά


Συνεκδοχές = οι κάτοικοι των νησιών το μίσος = όσοι μισούν

Χρόνος ενεστώτας σκιρτούν


106

ΣΧΕΔΙΑΣΜΑ Γ΄ 6

Ἒστησ᾿ ὁ Ἔρωτας χορὸ μὲ τὸν ξανθὸν Ἀπρίλη

Προσωποποιημένοι ο Έρωτας και ο Απρίλης χορεύουν

Κι᾿ ἡ φύσις ηὗρε τὴν καλὴ καὶ τὴ γλυκιά της ὥρα

Η φύση βρίσκεται στην πιο όμορφη περίοδό της πασχίζοντας να

ξυπνήσει στη ψυχή των πολιορκημένων την αγάπη για τη ζωή

Καὶ μὲς στὴ σκιὰ ποὺ φούντωσε καὶ κλεῖ δροσιὲς καὶ μόσχους

Ἀνάκουστος κιλαϊδισμὸς καὶ λιποθυμισμένος

Νερὰ καθάρια καὶ γλυκά νερὰ χαριτωμένα

Χύνονται μὲς στὴν ἄβυσσο τὴ μοσχοβολισμένη

Καὶ παίρνουνε τὸ μόσχο της κι᾿ ἀφήνουν τὴ δροσιά τους

Κι᾿ οὖλα στὸν ἥλιο δείχνοντας τὰ πλούτια της πηγῆς τους

Τρέχουν ἐδῶ τρέχουν ἐκεῖ καὶ κάνουν σὰν ἀηδόνια

Σκιές δροσιές ευωδίες κελαϊδισμοί κελαρύσματα νερών χαριτωμένων

(μεταφορά) που χύνονται σε χαράδρες ανταλλάσσοντας δροσιά με

ευωδία κινούνται αδιάκοπα (βλ κινητικά ρήματα) και κάνουν σαν

αηδόνια

Ἔξ᾿ ἀναβρύζει κι᾿ ἡ ζωή σ᾿ γῆ σ᾿ οὐρανό σὲ κύμα

Σrsquo όλη την πλάση (γη ουρανό κύμα) αναβλύζει η ζωή

Ἀλλὰ στῆς λίμνης τὸ νερό π᾿ ἀκίνητό ῾ναι κι ἄσπρο

Ἀκίνητ᾿ ὅπου κι᾿ ἂν ἰδῆς καὶ κάτασπρ᾿ ὡς τὸν πάτο

Μὲ μικρὸν ἴσκιον ἄγνωρον ἔπαιξ᾿ ἡ πεταλούδα

Ποῦ ῾χ᾿ εὐωδίσει τς ὕπνους της μέσα στὸν ἄγριο κρίνο

Μέσα στο καθάριο και διαυγές νερό της λίμνης μια πεταλούδα που

ευωδιάζει αφού κοιμήθηκε μέσα στον κρίνο παίζει με τη σκιά της

Όλα συμβαίνουν σε περιβάλλον αγνό αμόλυντο αθώο (άσπροhellipκρίνο)

Ἀλαφροΐσκιωτε καλέ γιὰ πὲς ἀπόψε τί ῾δες

Ο Αλαφροΐσκιωτος (σύμβολο του ποιητή) που ακούει και βλέπει τα

μυστικά της φύσης τα οποία δεν βλέπουν οι κοινοί άνθρωποι βλέπει τη

νύχτα να rsquoναι γεμάτη θαύματα (σπαρμένη μάγια = μεταφορά)

laquoΣύμφωνα με τη νεοελληνική λαϊκή παράδοση αλαφροΐσκιωτος είναι ο

υπερευαίσθητος άνθρωπος που μπορεί να επικοινωνεί αισθητικά με

αδιόρατα και ανάκουστα και αφάνταστα για τους άλλους γοητευτικά

στοιχεία του κόσμου Ο υπεραισθαντικός αυτός άνθρωπος υπέχει και

βαρύ τίμημα για το χάρισμά του να ενωτίζεται και βαθιά να βιώνει

μυστικά του κόσμου χάρματα Είναι πηγή τρωτότητας ψυχικής η σε

υπέρτατο βαθμό ευαισθησία τουraquo (Κ Ι Δεσποτόπουλος)


107

Νύχτα γιομάτη θαύματα νύχτα σπαρμένη μάγια

Χωρὶς ποσῶς γῆς οὐρανὸς καὶ θάλασσα νὰ πνένε

Οὐδ᾿ ὅσο κάν᾿ ἡ μέλισσα κοντὰ στὸ λουλουδάκι

Πρόκειται για μια ιδιαίτερη μαγική νύχτα

Η φύση τώρα μένει ακίνητη ήρεμη γαλήνια σε αντίθεση με την κίνηση

που τη χαρακτήριζε πριν

Γύρου σὲ κάτι ἀτάραχο π᾿ ἀσπρίζει μὲς στὴ λίμνη

Μονάχο ἀνακατώθηκε τὸ στρογγυλὸ φεγγάρι

Κι᾿ ὄμορφη βγαίνει κορασιὰ ντυμένη μὲ τὸ φῶς του

Το φεγγάρι φεγγίζει μέσα στη λίμνη από όπου αναδύεται το λυρικό

όραμα της φεγγαροντυμένης (Αφροδίτης Ελευθερίας Ελλάδας) (βλ και

στο Σχεδίασμα Α΄ όπου υπάρχουν και άλλες παραπομπές στον

laquoΚρητικόraquo και τον laquoΛάμπροraquo του Σολωμού και στον laquoΦάουστraquo του

Γκαίτε) Έτσι κλείνει ο ύμνος του ποιητή στη φύση που λειτουργεί σαν

πειρασμός για τους μαχόμενους

Με το ίδιο θέμα ασχολείται ο ποιητής και στο σχεδίασμα Β΄ στο

απόσπασμα ΙΙ Εδώ όμως ο ποιητής δεν περιγράφει απλώς Γίνεται μέρος

του μυστηρίου της φύσης Ο 12ος στίχος του αποσπάσματος Β΄ απλώνεται

σε 6 στίχους διευρύνοντας το μοτίβο του υγρού στοιχείου Νέα θέματα του

Αλαφροΐσκιωτου και της Φεγγαροντυμένης αλλά και της λίμνης και του

φεγγαριού εμφανίζονται


108

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΣΤΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΑ Γ΄ 6



κοιτάζω)

Διάλογος Ἀλαφροΐσκιωτε καλέ γιὰ πὲς ἀπόψε τί ῾δες - Νύχτα γιομάτη

θαύματα νύχτα σπαρμένη μάγια


Προσωποποίηση ο Έρωτας και ο Απρίλης χορεύουν

Συνεκδοχή Απρίλης (= Άνοιξη)

Μεταφορές ξανθὸν Ἀπρίλη γλυκιά της ὥρα κιλαϊδισμὸς καὶ

λιποθυμισμένος γλυκά νερὰ χαριτωμένα πλούτια της πηγῆς Επαναλήψεις Νερὰ - νερὰ Τρέχουν ndash τρέχουν ἀκίνητο - Ἀκίνητrsquo ἄσπρο ndash

κάτασπρrsquo

Παρομοίωση σὰν ἀηδόνια

Εικόνες λυρικές οπτικές και κινητικές

Στίχος ελεύθερος ανομοιοκατάληκτος


109

ΘΕΜΑΤΑ ΠΟΥ ΘΙΓΟΝΤΑΙ ΣΤΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΑ Γ΄

Η Μητέρα-Θεά Ο ποιητής προσεγγίζει λατρευτικά και επικλητικά-

παρακλητικά τη Μούσα του που ταυτίζεται με την ουσία των ιδεών που

θέλει να προβάλει

Οι γενικευτικές αναφορές σε όλον τον ελληνισμό εντείνονται

Η δύναμη των πολιορκητών

Η αρνητική στάση των νησιωτών απέναντι στους πρόσφυγες


Ο Αλαφροΐσκιωτος


Δέος για τις Ιδέες και το μέγεθος του αγώνα


Αγανάκτηση με τη στάση των νησιωτών


110

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΑ Γ΄



Απόσπασμα VI

1 Ποια στοιχεία του ποιήματος αποκαλύπτουν την αγάπη που έτρεφε ο

ποιητής για τη λαϊκή μας παράδοση

2 Ποιος είναι ο αλαφροΐσκιωτος Τι είδε






1 laquoΑραπιάς άτι Γάλλου νους βόλι Τουρκιάς τοπrsquo Άγγλου Πέλαγο μέγα

πολεμά βαρεί το καλυβάκιraquo Με ποιον τρόπο εκφράζει ο ποιητής τη

συμπαιγνία των ξένων δυνάμεων σε βάρος του Μεσολογγίου

2 Στίχοι 13-17 Σε ποιο θέμα αναφέρεται ο ποιητής Να εξηγηθεί το νόημα

αυτών των στίχων

3 Ποιους στίχους επαναλαμβάνει ελαφρά παραλλαγμένους ο ποιητής στο

ποίημα Γιατί νομίζετε ότι τους επαναλαμβάνει Ποιες διαφορές

διακρίνετε ανάμεσα στις δύο επαναλήψεις

4 Στους στίχους 12-17 εκφράζεται μια βασική αντίθεση Ποια είναι αυτή

5 Ποιες θεματικές περιοχές (ενότητες) διακρίνετε στο απόσπασμα


1 laquoΈστησε ο Έρωτας χορό με τον ξανθόν Απρίληraquo Γιατί νομίζετε ότι ο

ποιητής συνδέει τον Απρίλη με τον Έρωτα και τον ονομάζει ξανθό

2 Ποιες λέξεις του αποσπάσματος δηλώνουν κίνηση Ποια είναι η σημασία

της για το απόσπασμα

3 laquoΦτάνοντας στον τελευταίο στίχο αναγκαζόμαστε όντας ακόμη

κυριευμένοι από το θαύμα νrsquo αναλογιστούμε με συγκίνηση πως οι

πολιορκημένοι ήρωες μολονότι κυκλωμένοι απrsquo αυτό το συγκλονιστικό

κάλεσμα της ζωής που τους έσπρωχνε να συνθηκολογήσουν για να

σωθούν κατάφεραν να ξεπεράσουν τον ακατανίκητο πειρασμό

προκειμένου να περισώσουν μιαν άλλη αξία υψηλότερη την ηθική τους

ελευθερίαraquo Συμφωνείτε με αυτή τη διαπίστωση


111



1 Ποια είναι η μεγαλόψυχη μητέρα και ποια τα παιδιά της

2 Πώς προσωποποιεί ο ποιητής την πατρίδα και ποιες ιδιότητες της

αποδίδει

3 Πώς απαντά η θεά στον ποιητή

4 Ο Σολωμός εκτός από το πρώτο απόσπασμα του Γ΄ σχεδιάσματος

αναφέρεται σε μια γυναικεία μορφή που του μιλάει και στο πρώτο

απόσπασμα του Α΄ σχεδιάσματος Ποιες ομοιότητες και διαφορές

διακρίνετε στις δύο απεικονίσεις

5 Ο ποιητής στο σχεδίασμα Α απόσπασμα 1 και στο σχεδίασμα Γ

απόσπασμα 1 παρουσιάζει κάποια γυναικεία μορφή που του μιλάει α)

Ποια νομίζετε ότι μπορεί να είναι αυτή η μορφή β) Τι συμβολίζει γ)

Πώς παρουσιάζεται σε κάθε περίπτωση Ποια είναι τα χαρακτηριστικά

της δ) Εάν συγκρίνετε τις δύο μορφές ποιες ομοιότητες και ποιες

διαφορές παρατηρείτε


1 laquoΚι αλιά σε λίγο ξέσκεπα τα λίγα στήθια μένουνraquo Τι νομίζετε ότι εννοεί

ο ποιητής

2 Οι συνεχείς κανονιοβολισμοί που ακούγονται από το Μεσολόγγι

προκαλούν σε διάφορα πρόσωπα ποικίλες αντιδράσεις Ποια είναι αυτά

τα πρόσωπα και πώς αντιδρούν στο ίδιο ηχητικό ερέθισμα

3 Να δώσετε τίτλο στο απόσπασμα ο οποίος να ανταποκρίνεται στο

βαθύτερο νόημά του


1 Ποια φυσικά στοιχεία συνθέτουν την ανοιξιάτικη εικόνα που μας δίνει ο

ποιητής

2 laquoΜονάχο ανακατώθηκε το στρογγυλό φεγγάρι Κι όμορφη βγαίνει

κορασιά ντυμένη με το φως τουraquo Τι νομίζετε ότι συμβολίζει αυτή η

λουσμένη στο φεγγαρόφωτο κόρη που αναδύεται Η απάντησή σας να

στηριχθεί στο εξεταζόμενο ποίημα

3 Να συγκρίνετε το απόσπασμα VI του σχεδιάσματος Γ΄ με το απόσπασμα

II του σχεδιάσματος Β΄ και να επισημάνετε τις ομοιότητες και τις

διαφορές


112


113

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Του νεκρού αδελφού 3

Η αρπαγή της γυναίκας του Διγενή 21

Της Δέσπως (25 Δεκεμβρίου 1803 30

Ανδρέα Κάλβου Εἰς Ἀγαρηνούς (8η ωδή της συλλογής

laquoΛύραraquo)

37

Βιτσέντζου Κορνάρου laquoΕρωτόκριτοςraquo (Ε΄ μέρος στίχοι

767-818) [Ήρθεν η ώρα κι ο καιρός]

58

Διονύσιου Σολωμού Ελεύθεροι πολιορκημένοι 74


59

ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΕΚΤΑΣΕΙΣ

1 Θεωρείτε ότι χριστιανικές εικόνες του Παντοκράτορα σαν τις δύο

παρακάτω ενέπνευσαν τον Κάλβο στις 4 πρώτες στροφές της ωδής

2 Έξι μαθητές-τριες μπορούν στον ελεύθερο χρόνο τους να δουν και να

επεξεργασθούν με σημειώσεις τη συνέντευξη του Ρένου Αποστολίδη

για τον Κάλβο που βρίσκεται σε 6 μέρη στο youtube (1 μέρος ανά

μαθητή-τρια) Κατόπιν θα ήταν ενδιαφέρον να εντοπίσουν βασικές

επισημάνσεις του Αποστολίδη στη συγκεκριμένη ωδή του ποιητή και

να παρουσιάσουν τα πορίσματά τους στην τάξη


60




ΕΙΔΟΣ






του

Ο ΤΙΤΛΟΣ





61

















62



στ 3-4








στ 3-4







στ 5-6





στ 7-8







63

στ 9-10






στ 11-12




ξεπεράσει

στ 13-16







Αρετούσας

στ 17-18






στ 19-20




64


στ 21-22





στ 23-24












65







στ 26-30














στ 31-34










66

στ 35-38












στ 39-41







στ 42-44












67

στ 45-48






πείσματος



στ 49-52
















νέων


68










γάμου












69











αφηγήσεις



17-18 25-30)





















70










































71

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ


































72












ανάπτυξης



Σ Λ







και (δ)


73


Α Β

στ 3-4

στ 10-14

στ 25

στ 26-30

στ 35-44

















αυτόν








74


























75























76










επαρχίες



























77








78






















79
















Πίστις












80





































81





δυνάμεις





















82

















όραμα











83































αγώνα






84













καθήκον



















κόσμο όλο





85

















επιδράμει













86









87
















88



























89





































90












91


















92




































93

















94























95






































96





πολύτιμο































97





αμεσότητα)






Κλιμάκωση


ουρανό







Μεταφορές






98


Η πείνα


Ο όρκος

Η φύση








99














ΔΙΑΦΟΡΕΣ



















100

























νόημά του












απόσπασμα


101























ουρανό




άνθρωπο


102

























όνειρο)











103



















Άγγλων)










104










Επτάνησα





105




κοιτάζω)













106

















αηδόνια






















107























108




κοιτάζω)








κάτασπρrsquo





109















110




































111





αποδίδει














ο ποιητής








ποιητής







διαφορές


112


113






laquoΛύραraquo)

37



58



60




ΕΙΔΟΣ






του

Ο ΤΙΤΛΟΣ





61

















62



στ 3-4








στ 3-4







στ 5-6





στ 7-8







63

στ 9-10






στ 11-12




ξεπεράσει

στ 13-16







Αρετούσας

στ 17-18






στ 19-20




64


στ 21-22





στ 23-24












65







στ 26-30














στ 31-34










66

στ 35-38












στ 39-41







στ 42-44












67

στ 45-48






πείσματος



στ 49-52
















νέων


68










γάμου












69











αφηγήσεις



17-18 25-30)





















70










































71

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ


































72












ανάπτυξης



Σ Λ







και (δ)


73


Α Β

στ 3-4

στ 10-14

στ 25

στ 26-30

στ 35-44

















αυτόν








74


























75























76










επαρχίες



























77








78






















79
















Πίστις












80





































81





δυνάμεις





















82

















όραμα











83































αγώνα






84













καθήκον



















κόσμο όλο





85

















επιδράμει













86









87
















88



























89





































90












91


















92




































93

















94























95






































96





πολύτιμο































97





αμεσότητα)






Κλιμάκωση


ουρανό







Μεταφορές






98


Η πείνα


Ο όρκος

Η φύση








99














ΔΙΑΦΟΡΕΣ



















100

























νόημά του












απόσπασμα


101























ουρανό




άνθρωπο


102

























όνειρο)











103



















Άγγλων)










104










Επτάνησα





105




κοιτάζω)













106

















αηδόνια






















107























108




κοιτάζω)








κάτασπρrsquo





109















110




































111





αποδίδει














ο ποιητής








ποιητής







διαφορές


112


113






laquoΛύραraquo)

37



58



61

















62



στ 3-4








στ 3-4







στ 5-6





στ 7-8







63

στ 9-10






στ 11-12




ξεπεράσει

στ 13-16







Αρετούσας

στ 17-18






στ 19-20




64


στ 21-22





στ 23-24












65







στ 26-30














στ 31-34










66

στ 35-38












στ 39-41







στ 42-44












67

στ 45-48






πείσματος



στ 49-52
















νέων


68










γάμου












69











αφηγήσεις



17-18 25-30)





















70










































71

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ


































72












ανάπτυξης



Σ Λ







και (δ)


73


Α Β

στ 3-4

στ 10-14

στ 25

στ 26-30

στ 35-44

















αυτόν








74


























75























76










επαρχίες



























77








78






















79
















Πίστις












80





































81





δυνάμεις





















82

















όραμα











83































αγώνα






84













καθήκον



















κόσμο όλο





85

















επιδράμει













86









87
















88



























89





































90












91


















92




































93

















94























95






































96





πολύτιμο































97





αμεσότητα)






Κλιμάκωση


ουρανό







Μεταφορές






98


Η πείνα


Ο όρκος

Η φύση








99














ΔΙΑΦΟΡΕΣ



















100

























νόημά του












απόσπασμα


101























ουρανό




άνθρωπο


102

























όνειρο)











103



















Άγγλων)










104










Επτάνησα





105




κοιτάζω)













106

















αηδόνια






















107























108




κοιτάζω)








κάτασπρrsquo





109















110




































111





αποδίδει














ο ποιητής








ποιητής







διαφορές


112


113






laquoΛύραraquo)

37



58



62



στ 3-4








στ 3-4







στ 5-6





στ 7-8







63

στ 9-10






στ 11-12




ξεπεράσει

στ 13-16







Αρετούσας

στ 17-18






στ 19-20




64


στ 21-22





στ 23-24












65







στ 26-30














στ 31-34










66

στ 35-38












στ 39-41







στ 42-44












67

στ 45-48






πείσματος



στ 49-52
















νέων


68










γάμου












69











αφηγήσεις



17-18 25-30)





















70










































71

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ


































72












ανάπτυξης



Σ Λ







και (δ)


73


Α Β

στ 3-4

στ 10-14

στ 25

στ 26-30

στ 35-44

















αυτόν








74


























75























76










επαρχίες



























77








78






















79
















Πίστις












80





































81





δυνάμεις





















82

















όραμα











83































αγώνα






84













καθήκον



















κόσμο όλο





85

















επιδράμει













86









87
















88



























89





































90












91


















92




































93

















94























95






































96





πολύτιμο































97





αμεσότητα)






Κλιμάκωση


ουρανό







Μεταφορές






98


Η πείνα


Ο όρκος

Η φύση








99














ΔΙΑΦΟΡΕΣ



















100

























νόημά του












απόσπασμα


101























ουρανό




άνθρωπο


102

























όνειρο)











103



















Άγγλων)










104










Επτάνησα





105




κοιτάζω)













106

















αηδόνια






















107























108




κοιτάζω)








κάτασπρrsquo





109















110




































111





αποδίδει














ο ποιητής








ποιητής







διαφορές


112


113






laquoΛύραraquo)

37



58



63

στ 9-10






στ 11-12




ξεπεράσει

στ 13-16







Αρετούσας

στ 17-18






στ 19-20




64


στ 21-22





στ 23-24












65







στ 26-30














στ 31-34










66

στ 35-38












στ 39-41







στ 42-44












67

στ 45-48






πείσματος



στ 49-52
















νέων


68










γάμου












69











αφηγήσεις



17-18 25-30)





















70










































71

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ


































72












ανάπτυξης



Σ Λ







και (δ)


73


Α Β

στ 3-4

στ 10-14

στ 25

στ 26-30

στ 35-44

















αυτόν








74


























75























76










επαρχίες



























77








78






















79
















Πίστις












80





































81





δυνάμεις





















82

















όραμα











83































αγώνα






84













καθήκον



















κόσμο όλο





85

















επιδράμει













86









87
















88



























89





































90












91


















92




































93

















94























95






































96





πολύτιμο































97





αμεσότητα)






Κλιμάκωση


ουρανό







Μεταφορές






98


Η πείνα


Ο όρκος

Η φύση








99














ΔΙΑΦΟΡΕΣ



















100

























νόημά του












απόσπασμα


101























ουρανό




άνθρωπο


102

























όνειρο)











103



















Άγγλων)










104










Επτάνησα





105




κοιτάζω)













106

















αηδόνια






















107























108




κοιτάζω)








κάτασπρrsquo





109















110




































111





αποδίδει














ο ποιητής








ποιητής







διαφορές


112


113






laquoΛύραraquo)

37



58



64


στ 21-22





στ 23-24












65







στ 26-30














στ 31-34










66

στ 35-38












στ 39-41







στ 42-44












67

στ 45-48






πείσματος



στ 49-52
















νέων


68










γάμου












69











αφηγήσεις



17-18 25-30)





















70










































71

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ


































72












ανάπτυξης



Σ Λ







και (δ)


73


Α Β

στ 3-4

στ 10-14

στ 25

στ 26-30

στ 35-44

















αυτόν








74


























75























76










επαρχίες



























77








78






















79
















Πίστις












80





































81





δυνάμεις





















82

















όραμα











83































αγώνα






84













καθήκον



















κόσμο όλο





85

















επιδράμει













86









87
















88



























89





































90












91


















92




































93

















94























95






































96





πολύτιμο































97





αμεσότητα)






Κλιμάκωση


ουρανό







Μεταφορές






98


Η πείνα


Ο όρκος

Η φύση








99














ΔΙΑΦΟΡΕΣ



















100

























νόημά του












απόσπασμα


101























ουρανό




άνθρωπο


102

























όνειρο)











103



















Άγγλων)










104










Επτάνησα





105




κοιτάζω)













106

















αηδόνια






















107























108




κοιτάζω)








κάτασπρrsquo





109















110




































111





αποδίδει














ο ποιητής








ποιητής







διαφορές


112


113






laquoΛύραraquo)

37



58



65







στ 26-30














στ 31-34










66

στ 35-38












στ 39-41







στ 42-44












67

στ 45-48






πείσματος



στ 49-52
















νέων


68










γάμου












69











αφηγήσεις



17-18 25-30)





















70










































71

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ


































72












ανάπτυξης



Σ Λ







και (δ)


73


Α Β

στ 3-4

στ 10-14

στ 25

στ 26-30

στ 35-44

















αυτόν








74


























75























76










επαρχίες



























77








78






















79
















Πίστις












80





































81





δυνάμεις





















82

















όραμα











83































αγώνα






84













καθήκον



















κόσμο όλο





85

















επιδράμει













86









87
















88



























89





































90












91


















92




































93

















94























95






































96





πολύτιμο































97





αμεσότητα)






Κλιμάκωση


ουρανό







Μεταφορές






98


Η πείνα


Ο όρκος

Η φύση








99














ΔΙΑΦΟΡΕΣ



















100

























νόημά του












απόσπασμα


101























ουρανό




άνθρωπο


102

























όνειρο)











103



















Άγγλων)










104










Επτάνησα





105




κοιτάζω)













106

















αηδόνια






















107























108




κοιτάζω)








κάτασπρrsquo





109















110




































111





αποδίδει














ο ποιητής








ποιητής







διαφορές


112


113






laquoΛύραraquo)

37



58



66

στ 35-38












στ 39-41







στ 42-44












67

στ 45-48






πείσματος



στ 49-52
















νέων


68










γάμου












69











αφηγήσεις



17-18 25-30)





















70










































71

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ


































72












ανάπτυξης



Σ Λ







και (δ)


73


Α Β

στ 3-4

στ 10-14

στ 25

στ 26-30

στ 35-44

















αυτόν








74


























75























76










επαρχίες



























77








78






















79
















Πίστις












80





































81





δυνάμεις





















82

















όραμα











83































αγώνα






84













καθήκον



















κόσμο όλο





85

















επιδράμει













86









87
















88



























89





































90












91


















92




































93

















94























95






































96





πολύτιμο































97





αμεσότητα)






Κλιμάκωση


ουρανό







Μεταφορές






98


Η πείνα


Ο όρκος

Η φύση








99














ΔΙΑΦΟΡΕΣ



















100

























νόημά του












απόσπασμα


101























ουρανό




άνθρωπο


102

























όνειρο)











103



















Άγγλων)










104










Επτάνησα





105




κοιτάζω)













106

















αηδόνια






















107























108




κοιτάζω)








κάτασπρrsquo





109















110




































111





αποδίδει














ο ποιητής








ποιητής







διαφορές


112


113






laquoΛύραraquo)

37



58



67

στ 45-48






πείσματος



στ 49-52
















νέων


68










γάμου












69











αφηγήσεις



17-18 25-30)





















70










































71

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ


































72












ανάπτυξης



Σ Λ







και (δ)


73


Α Β

στ 3-4

στ 10-14

στ 25

στ 26-30

στ 35-44

















αυτόν








74


























75























76










επαρχίες



























77








78






















79
















Πίστις












80





































81





δυνάμεις





















82

















όραμα











83































αγώνα






84













καθήκον



















κόσμο όλο





85

















επιδράμει













86









87
















88



























89





































90












91


















92




































93

















94























95






































96





πολύτιμο































97





αμεσότητα)






Κλιμάκωση


ουρανό







Μεταφορές






98


Η πείνα


Ο όρκος

Η φύση








99














ΔΙΑΦΟΡΕΣ



















100

























νόημά του












απόσπασμα


101























ουρανό




άνθρωπο


102

























όνειρο)











103



















Άγγλων)










104










Επτάνησα





105




κοιτάζω)













106

















αηδόνια






















107























108




κοιτάζω)








κάτασπρrsquo





109















110




































111





αποδίδει














ο ποιητής








ποιητής







διαφορές


112


113






laquoΛύραraquo)

37



58



68










γάμου












69











αφηγήσεις



17-18 25-30)





















70










































71

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ


































72












ανάπτυξης



Σ Λ







και (δ)


73


Α Β

στ 3-4

στ 10-14

στ 25

στ 26-30

στ 35-44

















αυτόν








74


























75























76










επαρχίες



























77








78






















79
















Πίστις












80





































81





δυνάμεις





















82

















όραμα











83































αγώνα






84













καθήκον



















κόσμο όλο





85

















επιδράμει













86









87
















88



























89





































90












91


















92




































93

















94























95






































96





πολύτιμο































97





αμεσότητα)






Κλιμάκωση


ουρανό







Μεταφορές






98


Η πείνα


Ο όρκος

Η φύση








99














ΔΙΑΦΟΡΕΣ



















100

























νόημά του












απόσπασμα


101























ουρανό




άνθρωπο


102

























όνειρο)











103



















Άγγλων)










104










Επτάνησα





105




κοιτάζω)













106

















αηδόνια






















107























108




κοιτάζω)








κάτασπρrsquo





109















110




































111





αποδίδει














ο ποιητής








ποιητής







διαφορές


112


113






laquoΛύραraquo)

37



58



69











αφηγήσεις



17-18 25-30)





















70










































71

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ


































72












ανάπτυξης



Σ Λ







και (δ)


73


Α Β

στ 3-4

στ 10-14

στ 25

στ 26-30

στ 35-44

















αυτόν








74


























75























76










επαρχίες



























77








78






















79
















Πίστις












80





































81





δυνάμεις





















82

















όραμα











83































αγώνα






84













καθήκον



















κόσμο όλο





85

















επιδράμει













86









87
















88



























89





































90












91


















92




































93

















94























95






































96





πολύτιμο































97





αμεσότητα)






Κλιμάκωση


ουρανό







Μεταφορές






98


Η πείνα


Ο όρκος

Η φύση








99














ΔΙΑΦΟΡΕΣ



















100

























νόημά του












απόσπασμα


101























ουρανό




άνθρωπο


102

























όνειρο)











103



















Άγγλων)










104










Επτάνησα





105




κοιτάζω)













106

















αηδόνια






















107























108




κοιτάζω)








κάτασπρrsquo





109















110




































111





αποδίδει














ο ποιητής








ποιητής







διαφορές


112


113






laquoΛύραraquo)

37



58



70










































71

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ


































72












ανάπτυξης



Σ Λ







και (δ)


73


Α Β

στ 3-4

στ 10-14

στ 25

στ 26-30

στ 35-44

















αυτόν








74


























75























76










επαρχίες



























77








78






















79
















Πίστις












80





































81





δυνάμεις





















82

















όραμα











83































αγώνα






84













καθήκον



















κόσμο όλο





85

















επιδράμει













86









87
















88



























89





































90












91


















92




































93

















94























95






































96





πολύτιμο































97





αμεσότητα)






Κλιμάκωση


ουρανό







Μεταφορές






98


Η πείνα


Ο όρκος

Η φύση








99














ΔΙΑΦΟΡΕΣ



















100

























νόημά του












απόσπασμα


101























ουρανό




άνθρωπο


102

























όνειρο)











103



















Άγγλων)










104










Επτάνησα





105




κοιτάζω)













106

















αηδόνια






















107























108




κοιτάζω)








κάτασπρrsquo





109















110




































111





αποδίδει














ο ποιητής








ποιητής







διαφορές


112


113






laquoΛύραraquo)

37



58



71

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ


































72












ανάπτυξης



Σ Λ







και (δ)


73


Α Β

στ 3-4

στ 10-14

στ 25

στ 26-30

στ 35-44

















αυτόν








74


























75























76










επαρχίες



























77








78






















79
















Πίστις












80





































81





δυνάμεις





















82

















όραμα











83































αγώνα






84













καθήκον



















κόσμο όλο





85

















επιδράμει













86









87
















88



























89





































90












91


















92




































93

















94























95






































96





πολύτιμο































97





αμεσότητα)






Κλιμάκωση


ουρανό







Μεταφορές






98


Η πείνα


Ο όρκος

Η φύση








99














ΔΙΑΦΟΡΕΣ



















100

























νόημά του












απόσπασμα


101























ουρανό




άνθρωπο


102

























όνειρο)











103



















Άγγλων)










104










Επτάνησα





105




κοιτάζω)













106

















αηδόνια






















107























108




κοιτάζω)








κάτασπρrsquo





109















110




































111





αποδίδει














ο ποιητής








ποιητής







διαφορές


112


113






laquoΛύραraquo)

37



58



72












ανάπτυξης



Σ Λ







και (δ)


73


Α Β

στ 3-4

στ 10-14

στ 25

στ 26-30

στ 35-44

















αυτόν








74


























75























76










επαρχίες



























77








78






















79
















Πίστις












80





































81





δυνάμεις





















82

















όραμα











83































αγώνα






84













καθήκον



















κόσμο όλο





85

















επιδράμει













86









87
















88



























89





































90












91


















92




































93

















94























95






































96





πολύτιμο































97





αμεσότητα)






Κλιμάκωση


ουρανό







Μεταφορές






98


Η πείνα


Ο όρκος

Η φύση








99














ΔΙΑΦΟΡΕΣ



















100

























νόημά του












απόσπασμα


101























ουρανό




άνθρωπο


102

























όνειρο)











103



















Άγγλων)










104










Επτάνησα





105




κοιτάζω)













106

















αηδόνια






















107























108




κοιτάζω)








κάτασπρrsquo





109















110




































111





αποδίδει














ο ποιητής








ποιητής







διαφορές


112


113






laquoΛύραraquo)

37



58



73


Α Β

στ 3-4

στ 10-14

στ 25

στ 26-30

στ 35-44

















αυτόν








74


























75























76










επαρχίες



























77








78






















79
















Πίστις












80





































81





δυνάμεις





















82

















όραμα











83































αγώνα






84













καθήκον



















κόσμο όλο





85

















επιδράμει













86









87
















88



























89





































90












91


















92




































93

















94























95






































96





πολύτιμο































97





αμεσότητα)






Κλιμάκωση


ουρανό







Μεταφορές






98


Η πείνα


Ο όρκος

Η φύση








99














ΔΙΑΦΟΡΕΣ



















100

























νόημά του












απόσπασμα


101























ουρανό




άνθρωπο


102

























όνειρο)











103



















Άγγλων)










104










Επτάνησα





105




κοιτάζω)













106

















αηδόνια






















107























108




κοιτάζω)








κάτασπρrsquo





109















110




































111





αποδίδει














ο ποιητής








ποιητής







διαφορές


112


113






laquoΛύραraquo)

37



58



74


























75























76










επαρχίες



























77








78






















79
















Πίστις












80





































81





δυνάμεις





















82

















όραμα











83































αγώνα






84













καθήκον



















κόσμο όλο





85

















επιδράμει













86









87
















88



























89





































90












91


















92




































93

















94























95






































96





πολύτιμο































97





αμεσότητα)






Κλιμάκωση


ουρανό







Μεταφορές






98


Η πείνα


Ο όρκος

Η φύση








99














ΔΙΑΦΟΡΕΣ



















100

























νόημά του












απόσπασμα


101























ουρανό




άνθρωπο


102

























όνειρο)











103



















Άγγλων)










104










Επτάνησα





105




κοιτάζω)













106

















αηδόνια






















107























108




κοιτάζω)








κάτασπρrsquo





109















110




































111





αποδίδει














ο ποιητής








ποιητής







διαφορές


112


113






laquoΛύραraquo)

37



58



75























76










επαρχίες



























77








78






















79
















Πίστις












80





































81





δυνάμεις





















82

















όραμα











83































αγώνα






84













καθήκον



















κόσμο όλο





85

















επιδράμει













86









87
















88



























89





































90












91


















92




































93

















94























95






































96





πολύτιμο































97





αμεσότητα)






Κλιμάκωση


ουρανό







Μεταφορές






98


Η πείνα


Ο όρκος

Η φύση








99














ΔΙΑΦΟΡΕΣ



















100

























νόημά του












απόσπασμα


101























ουρανό




άνθρωπο


102

























όνειρο)











103



















Άγγλων)










104










Επτάνησα





105




κοιτάζω)













106

















αηδόνια






















107























108




κοιτάζω)








κάτασπρrsquo





109















110




































111





αποδίδει














ο ποιητής








ποιητής







διαφορές


112


113






laquoΛύραraquo)

37



58



76










επαρχίες



























77








78






















79
















Πίστις












80





































81





δυνάμεις





















82

















όραμα











83































αγώνα






84













καθήκον



















κόσμο όλο





85

















επιδράμει













86









87
















88



























89





































90












91


















92




































93

















94























95






































96





πολύτιμο































97





αμεσότητα)






Κλιμάκωση


ουρανό







Μεταφορές






98


Η πείνα


Ο όρκος

Η φύση








99














ΔΙΑΦΟΡΕΣ



















100

























νόημά του












απόσπασμα


101























ουρανό




άνθρωπο


102

























όνειρο)











103



















Άγγλων)










104










Επτάνησα





105




κοιτάζω)













106

















αηδόνια






















107























108




κοιτάζω)








κάτασπρrsquo





109















110




































111





αποδίδει














ο ποιητής








ποιητής







διαφορές


112


113






laquoΛύραraquo)

37



58



77








78






















79
















Πίστις












80





































81





δυνάμεις





















82

















όραμα











83































αγώνα






84













καθήκον



















κόσμο όλο





85

















επιδράμει













86









87
















88



























89





































90












91


















92




































93

















94























95






































96





πολύτιμο































97





αμεσότητα)






Κλιμάκωση


ουρανό







Μεταφορές






98


Η πείνα


Ο όρκος

Η φύση








99














ΔΙΑΦΟΡΕΣ



















100

























νόημά του












απόσπασμα


101























ουρανό




άνθρωπο


102

























όνειρο)











103



















Άγγλων)










104










Επτάνησα





105




κοιτάζω)













106

















αηδόνια






















107























108




κοιτάζω)








κάτασπρrsquo





109















110




































111





αποδίδει














ο ποιητής








ποιητής







διαφορές


112


113






laquoΛύραraquo)

37



58



78






















79
















Πίστις












80





































81





δυνάμεις





















82

















όραμα











83































αγώνα






84













καθήκον



















κόσμο όλο





85

















επιδράμει













86









87
















88



























89





































90












91


















92




































93

















94























95






































96





πολύτιμο































97





αμεσότητα)






Κλιμάκωση


ουρανό







Μεταφορές






98


Η πείνα


Ο όρκος

Η φύση








99














ΔΙΑΦΟΡΕΣ



















100

























νόημά του












απόσπασμα


101























ουρανό




άνθρωπο


102

























όνειρο)











103



















Άγγλων)










104










Επτάνησα





105




κοιτάζω)













106

















αηδόνια






















107























108




κοιτάζω)








κάτασπρrsquo





109















110




































111





αποδίδει














ο ποιητής








ποιητής







διαφορές


112


113






laquoΛύραraquo)

37



58



79
















Πίστις












80





































81





δυνάμεις





















82

















όραμα











83































αγώνα






84













καθήκον



















κόσμο όλο





85

















επιδράμει













86









87
















88



























89





































90












91


















92




































93

















94























95






































96





πολύτιμο































97





αμεσότητα)






Κλιμάκωση


ουρανό







Μεταφορές






98


Η πείνα


Ο όρκος

Η φύση








99














ΔΙΑΦΟΡΕΣ



















100

























νόημά του












απόσπασμα


101























ουρανό




άνθρωπο


102

























όνειρο)











103



















Άγγλων)










104










Επτάνησα





105




κοιτάζω)













106

















αηδόνια






















107























108




κοιτάζω)








κάτασπρrsquo





109















110




































111





αποδίδει














ο ποιητής








ποιητής







διαφορές


112


113






laquoΛύραraquo)

37



58



80





































81





δυνάμεις





















82

















όραμα











83































αγώνα






84













καθήκον



















κόσμο όλο





85

















επιδράμει













86









87
















88



























89





































90












91


















92




































93

















94























95






































96





πολύτιμο































97





αμεσότητα)






Κλιμάκωση


ουρανό







Μεταφορές






98


Η πείνα


Ο όρκος

Η φύση








99














ΔΙΑΦΟΡΕΣ



















100

























νόημά του












απόσπασμα


101























ουρανό




άνθρωπο


102

























όνειρο)











103



















Άγγλων)










104










Επτάνησα





105




κοιτάζω)













106

















αηδόνια






















107























108




κοιτάζω)








κάτασπρrsquo





109















110




































111





αποδίδει














ο ποιητής








ποιητής







διαφορές


112


113






laquoΛύραraquo)

37



58



81





δυνάμεις





















82

















όραμα











83































αγώνα






84













καθήκον



















κόσμο όλο





85

















επιδράμει













86









87
















88



























89





































90












91


















92




































93

















94























95






































96





πολύτιμο































97





αμεσότητα)






Κλιμάκωση


ουρανό







Μεταφορές






98


Η πείνα


Ο όρκος

Η φύση








99














ΔΙΑΦΟΡΕΣ



















100

























νόημά του












απόσπασμα


101























ουρανό




άνθρωπο


102

























όνειρο)











103



















Άγγλων)










104










Επτάνησα





105




κοιτάζω)













106

















αηδόνια






















107























108




κοιτάζω)








κάτασπρrsquo





109















110




































111





αποδίδει














ο ποιητής








ποιητής







διαφορές


112


113






laquoΛύραraquo)

37



58



82

















όραμα











83































αγώνα






84













καθήκον



















κόσμο όλο





85

















επιδράμει













86









87
















88



























89





































90












91


















92




































93

















94























95






































96





πολύτιμο































97





αμεσότητα)






Κλιμάκωση


ουρανό







Μεταφορές






98


Η πείνα


Ο όρκος

Η φύση








99














ΔΙΑΦΟΡΕΣ



















100

























νόημά του












απόσπασμα


101























ουρανό




άνθρωπο


102

























όνειρο)











103



















Άγγλων)










104










Επτάνησα





105




κοιτάζω)













106

















αηδόνια






















107























108




κοιτάζω)








κάτασπρrsquo





109















110




































111





αποδίδει














ο ποιητής








ποιητής







διαφορές


112


113






laquoΛύραraquo)

37



58



83































αγώνα






84













καθήκον



















κόσμο όλο





85

















επιδράμει













86









87
















88



























89





































90












91


















92




































93

















94























95






































96





πολύτιμο































97





αμεσότητα)






Κλιμάκωση


ουρανό







Μεταφορές






98


Η πείνα


Ο όρκος

Η φύση








99














ΔΙΑΦΟΡΕΣ



















100

























νόημά του












απόσπασμα


101























ουρανό




άνθρωπο


102

























όνειρο)











103



















Άγγλων)










104










Επτάνησα





105




κοιτάζω)













106

















αηδόνια






















107























108




κοιτάζω)








κάτασπρrsquo





109















110




































111





αποδίδει














ο ποιητής








ποιητής







διαφορές


112


113






laquoΛύραraquo)

37



58



84













καθήκον



















κόσμο όλο





85

















επιδράμει













86









87
















88



























89





































90












91


















92




































93

















94























95






































96





πολύτιμο































97





αμεσότητα)






Κλιμάκωση


ουρανό







Μεταφορές






98


Η πείνα


Ο όρκος

Η φύση








99














ΔΙΑΦΟΡΕΣ



















100

























νόημά του












απόσπασμα


101























ουρανό




άνθρωπο


102

























όνειρο)











103



















Άγγλων)










104










Επτάνησα





105




κοιτάζω)













106

















αηδόνια






















107























108




κοιτάζω)








κάτασπρrsquo





109















110




































111





αποδίδει














ο ποιητής








ποιητής







διαφορές


112


113






laquoΛύραraquo)

37



58



85

















επιδράμει













86









87
















88



























89





































90












91


















92




































93

















94























95






































96





πολύτιμο































97





αμεσότητα)






Κλιμάκωση


ουρανό







Μεταφορές






98


Η πείνα


Ο όρκος

Η φύση








99














ΔΙΑΦΟΡΕΣ



















100

























νόημά του












απόσπασμα


101























ουρανό




άνθρωπο


102

























όνειρο)











103



















Άγγλων)










104










Επτάνησα





105




κοιτάζω)













106

















αηδόνια






















107























108




κοιτάζω)








κάτασπρrsquo





109















110




































111





αποδίδει














ο ποιητής








ποιητής







διαφορές


112


113






laquoΛύραraquo)

37



58



86









87
















88



























89





































90












91


















92




































93

















94























95






































96





πολύτιμο































97





αμεσότητα)






Κλιμάκωση


ουρανό







Μεταφορές






98


Η πείνα


Ο όρκος

Η φύση








99














ΔΙΑΦΟΡΕΣ



















100

























νόημά του












απόσπασμα


101























ουρανό




άνθρωπο


102

























όνειρο)











103



















Άγγλων)










104










Επτάνησα





105




κοιτάζω)













106

















αηδόνια






















107























108




κοιτάζω)








κάτασπρrsquo





109















110




































111





αποδίδει














ο ποιητής








ποιητής







διαφορές


112


113






laquoΛύραraquo)

37



58



87
















88



























89





































90












91


















92




































93

















94























95






































96





πολύτιμο































97





αμεσότητα)






Κλιμάκωση


ουρανό







Μεταφορές






98


Η πείνα


Ο όρκος

Η φύση








99














ΔΙΑΦΟΡΕΣ



















100

























νόημά του












απόσπασμα


101























ουρανό




άνθρωπο


102

























όνειρο)











103



















Άγγλων)










104










Επτάνησα





105




κοιτάζω)













106

















αηδόνια






















107























108




κοιτάζω)








κάτασπρrsquo





109















110




































111





αποδίδει














ο ποιητής








ποιητής







διαφορές


112


113






laquoΛύραraquo)

37



58



88



























89





































90












91


















92




































93

















94























95






































96





πολύτιμο































97





αμεσότητα)






Κλιμάκωση


ουρανό







Μεταφορές






98


Η πείνα


Ο όρκος

Η φύση








99














ΔΙΑΦΟΡΕΣ



















100

























νόημά του












απόσπασμα


101























ουρανό




άνθρωπο


102

























όνειρο)











103



















Άγγλων)










104










Επτάνησα





105




κοιτάζω)













106

















αηδόνια






















107























108




κοιτάζω)








κάτασπρrsquo





109















110




































111





αποδίδει














ο ποιητής








ποιητής







διαφορές


112


113






laquoΛύραraquo)

37



58



89





































90












91


















92




































93

















94























95






































96





πολύτιμο































97





αμεσότητα)






Κλιμάκωση


ουρανό







Μεταφορές






98


Η πείνα


Ο όρκος

Η φύση








99














ΔΙΑΦΟΡΕΣ



















100

























νόημά του












απόσπασμα


101























ουρανό




άνθρωπο


102

























όνειρο)











103



















Άγγλων)










104










Επτάνησα





105




κοιτάζω)













106

















αηδόνια






















107























108




κοιτάζω)








κάτασπρrsquo





109















110




































111





αποδίδει














ο ποιητής








ποιητής







διαφορές


112


113






laquoΛύραraquo)

37



58



90












91


















92




































93

















94























95






































96





πολύτιμο































97





αμεσότητα)






Κλιμάκωση


ουρανό







Μεταφορές






98


Η πείνα


Ο όρκος

Η φύση








99














ΔΙΑΦΟΡΕΣ



















100

























νόημά του












απόσπασμα


101























ουρανό




άνθρωπο


102

























όνειρο)











103



















Άγγλων)










104










Επτάνησα





105




κοιτάζω)













106

















αηδόνια






















107























108




κοιτάζω)








κάτασπρrsquo





109















110




































111





αποδίδει














ο ποιητής








ποιητής







διαφορές


112


113






laquoΛύραraquo)

37



58



91


















92




































93

















94























95






































96





πολύτιμο































97





αμεσότητα)






Κλιμάκωση


ουρανό







Μεταφορές






98


Η πείνα


Ο όρκος

Η φύση








99














ΔΙΑΦΟΡΕΣ



















100

























νόημά του












απόσπασμα


101























ουρανό




άνθρωπο


102

























όνειρο)











103



















Άγγλων)










104










Επτάνησα





105




κοιτάζω)













106

















αηδόνια






















107























108




κοιτάζω)








κάτασπρrsquo





109















110




































111





αποδίδει














ο ποιητής








ποιητής







διαφορές


112


113






laquoΛύραraquo)

37



58



92




































93

















94























95






































96





πολύτιμο































97





αμεσότητα)






Κλιμάκωση


ουρανό







Μεταφορές






98


Η πείνα


Ο όρκος

Η φύση








99














ΔΙΑΦΟΡΕΣ



















100

























νόημά του












απόσπασμα


101























ουρανό




άνθρωπο


102

























όνειρο)











103



















Άγγλων)










104










Επτάνησα





105




κοιτάζω)













106

















αηδόνια






















107























108




κοιτάζω)








κάτασπρrsquo





109















110




































111





αποδίδει














ο ποιητής








ποιητής







διαφορές


112


113






laquoΛύραraquo)

37



58



93

















94























95






































96





πολύτιμο































97





αμεσότητα)






Κλιμάκωση


ουρανό







Μεταφορές






98


Η πείνα


Ο όρκος

Η φύση








99














ΔΙΑΦΟΡΕΣ



















100

























νόημά του












απόσπασμα


101























ουρανό




άνθρωπο


102

























όνειρο)











103



















Άγγλων)










104










Επτάνησα





105




κοιτάζω)













106

















αηδόνια






















107























108




κοιτάζω)








κάτασπρrsquo





109















110




































111





αποδίδει














ο ποιητής








ποιητής







διαφορές


112


113






laquoΛύραraquo)

37



58



94























95






































96





πολύτιμο































97





αμεσότητα)






Κλιμάκωση


ουρανό







Μεταφορές






98


Η πείνα


Ο όρκος

Η φύση








99














ΔΙΑΦΟΡΕΣ



















100

























νόημά του












απόσπασμα


101























ουρανό




άνθρωπο


102

























όνειρο)











103



















Άγγλων)










104










Επτάνησα





105




κοιτάζω)













106

















αηδόνια






















107























108




κοιτάζω)








κάτασπρrsquo





109















110




































111





αποδίδει














ο ποιητής








ποιητής







διαφορές


112


113






laquoΛύραraquo)

37



58



95






































96





πολύτιμο































97





αμεσότητα)






Κλιμάκωση


ουρανό







Μεταφορές






98


Η πείνα


Ο όρκος

Η φύση








99














ΔΙΑΦΟΡΕΣ



















100

























νόημά του












απόσπασμα


101























ουρανό




άνθρωπο


102

























όνειρο)











103



















Άγγλων)










104










Επτάνησα





105




κοιτάζω)













106

















αηδόνια






















107























108




κοιτάζω)








κάτασπρrsquo





109















110




































111





αποδίδει














ο ποιητής








ποιητής







διαφορές


112


113






laquoΛύραraquo)

37



58



96





πολύτιμο































97





αμεσότητα)






Κλιμάκωση


ουρανό







Μεταφορές






98


Η πείνα


Ο όρκος

Η φύση








99














ΔΙΑΦΟΡΕΣ



















100

























νόημά του












απόσπασμα


101























ουρανό




άνθρωπο


102

























όνειρο)











103



















Άγγλων)










104










Επτάνησα





105




κοιτάζω)













106

















αηδόνια






















107























108




κοιτάζω)








κάτασπρrsquo





109















110




































111





αποδίδει














ο ποιητής








ποιητής







διαφορές


112


113






laquoΛύραraquo)

37



58



97





αμεσότητα)






Κλιμάκωση


ουρανό







Μεταφορές






98


Η πείνα


Ο όρκος

Η φύση








99














ΔΙΑΦΟΡΕΣ



















100

























νόημά του












απόσπασμα


101























ουρανό




άνθρωπο


102

























όνειρο)











103



















Άγγλων)










104










Επτάνησα





105




κοιτάζω)













106

















αηδόνια






















107























108




κοιτάζω)








κάτασπρrsquo





109















110




































111





αποδίδει














ο ποιητής








ποιητής







διαφορές


112


113






laquoΛύραraquo)

37



58



98


Η πείνα


Ο όρκος

Η φύση








99














ΔΙΑΦΟΡΕΣ



















100

























νόημά του












απόσπασμα


101























ουρανό




άνθρωπο


102

























όνειρο)











103



















Άγγλων)










104










Επτάνησα





105




κοιτάζω)













106

















αηδόνια






















107























108




κοιτάζω)








κάτασπρrsquo





109















110




































111





αποδίδει














ο ποιητής








ποιητής







διαφορές


112


113






laquoΛύραraquo)

37



58



99














ΔΙΑΦΟΡΕΣ



















100

























νόημά του












απόσπασμα


101























ουρανό




άνθρωπο


102

























όνειρο)











103



















Άγγλων)










104










Επτάνησα





105




κοιτάζω)













106

















αηδόνια






















107























108




κοιτάζω)








κάτασπρrsquo





109















110




































111





αποδίδει














ο ποιητής








ποιητής







διαφορές


112


113






laquoΛύραraquo)

37



58



100

























νόημά του












απόσπασμα


101























ουρανό




άνθρωπο


102

























όνειρο)











103



















Άγγλων)










104










Επτάνησα





105




κοιτάζω)













106

















αηδόνια






















107























108




κοιτάζω)








κάτασπρrsquo





109















110




































111





αποδίδει














ο ποιητής








ποιητής







διαφορές


112


113






laquoΛύραraquo)

37



58



101























ουρανό




άνθρωπο


102

























όνειρο)











103



















Άγγλων)










104










Επτάνησα





105




κοιτάζω)













106

















αηδόνια






















107























108




κοιτάζω)








κάτασπρrsquo





109















110




































111





αποδίδει














ο ποιητής








ποιητής







διαφορές


112


113






laquoΛύραraquo)

37



58



102

























όνειρο)











103



















Άγγλων)










104










Επτάνησα





105




κοιτάζω)













106

















αηδόνια






















107























108




κοιτάζω)








κάτασπρrsquo





109















110




































111





αποδίδει














ο ποιητής








ποιητής







διαφορές


112


113






laquoΛύραraquo)

37



58



103



















Άγγλων)










104










Επτάνησα





105




κοιτάζω)













106

















αηδόνια






















107























108




κοιτάζω)








κάτασπρrsquo





109















110




































111





αποδίδει














ο ποιητής








ποιητής







διαφορές


112


113






laquoΛύραraquo)

37



58



104










Επτάνησα





105




κοιτάζω)













106

















αηδόνια






















107























108




κοιτάζω)








κάτασπρrsquo





109















110




































111





αποδίδει














ο ποιητής








ποιητής







διαφορές


112


113






laquoΛύραraquo)

37



58



105




κοιτάζω)













106

















αηδόνια






















107























108




κοιτάζω)








κάτασπρrsquo





109















110




































111





αποδίδει














ο ποιητής








ποιητής







διαφορές


112


113






laquoΛύραraquo)

37



58



106

















αηδόνια






















107























108




κοιτάζω)








κάτασπρrsquo





109















110




































111





αποδίδει














ο ποιητής








ποιητής







διαφορές


112


113






laquoΛύραraquo)

37



58



107























108




κοιτάζω)








κάτασπρrsquo





109















110




































111





αποδίδει














ο ποιητής








ποιητής







διαφορές


112


113






laquoΛύραraquo)

37



58



108




κοιτάζω)








κάτασπρrsquo





109















110




































111





αποδίδει














ο ποιητής








ποιητής







διαφορές


112


113






laquoΛύραraquo)

37



58



109















110




































111





αποδίδει














ο ποιητής








ποιητής







διαφορές


112


113






laquoΛύραraquo)

37



58



110




































111





αποδίδει














ο ποιητής








ποιητής







διαφορές


112


113






laquoΛύραraquo)

37



58



111





αποδίδει














ο ποιητής








ποιητής







διαφορές


112


113






laquoΛύραraquo)

37



58



112


113






laquoΛύραraquo)

37



58



113






laquoΛύραraquo)

37



58


Documents

ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ ΚΕΙΜΕΝΩΝ - ΤΕΥΧΟΣ. Α` 1.2 ΔΟΥΚΑ.pdf