ΜΑΘΗΜΑ 13ΟΙ ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ Ο ΚΥΚΛΟΣ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ

1. Τι αξία έχει το νερό για τους οργανισμούς;Ο άνθρωπος πεθαίνει σε λίγες μέρες από έλλειψη νερού.Η ανάπτυξη των φυτών εξαρτάται από την υγρασία και η μορφή βλάστησης κάθε περιοχής εξαρτάται από τις βροχοπτώσεις. Ακόμα και τα πιο ανθεκτικά στην ξηρασία αποθηκεύουν νερό στους ιστούς τους ή αναπτύσσουν ρίζες σε μεγάλο βάθος.Όλα τα ζώα χρειάζονται νερό αλλά σε διαφορετικό βαθμό. Τα υδρόβια εξαρτώνται απόλυτα από το νερό, ενώ άλλα αντέχουν περισσότερο. Κανένα όμως δεν επιβιώνει χωρίς νερό.2. Με ποιες μορφές συναντάμε το νερό στη Γη;Ανάλογα με τη θερμοκρασία του περιβάλλοντος το νερό το συναντάμε στις εξής μορφές:α) Το υγρό νερό σχηματίζεται στους ωκεανούς, τα ποτάμια και τις λίμνες.β) Στον αέρα βρίσκεται με τη μορφή ατμών (αέριο) και σχηματίζει σύννεφα.γ) Με τη μορφή πάγου (στερεή) στους δύο πόλους και στους παγετώνες των πολύ ψηλών βουνών.3. Ποιοι παράγοντες προκαλούν τον κύκλο του νερού;Ο κύκλος του νερού προκαλείται από το γεγονός ότι ο Ήλιος ζεσταίνει άνισα τα διάφορα τμήματα της Γής και από τη βαρύτητα της Γης. 4. Περιγράψτε τον κύκλο του νερού;- Με τη θερμότητα του Ήλιου εξατμίζεται το νερό από την επιφάνεια της θάλασσας, των ποταμών και των λιμνών και πλουτίζει την ατμόσφαιρα με υδρατμούς.- Οι υδρατμοί όταν ψυχθούν, μετατρέπονται σε κατακρημνίσματα και επιστρέφουν στη Γη.- Τα ποτάμια που σχηματίζονται πέφτουν πάλι στη θάλασσα. Ο Ηλιος μετατρέπει και πάλι το νερό σε υδρατμούς για να ξαναρχίσει ο κύκλος του νερού.5. Ποια σημασία έχει ο κύκλος του νερού; - Ανανεώνει συνεχώς το γλυκό νερό.- Δημιουργεί τις βροχές, τα ποτάμια και τους παγετώνες που αλλάζουν με τη δράση τους την επιφάνεια της Γης (διάβρωση, αποσάθρωση, μεταφορά υλικών).6. Ποια είναι η κατανομή του νερού πάνω στη Γη;Από το σύνολο του νερού που υπάρχει πάνω στη Γη βρίσκεται:- Το 97,39% στους ωκεανούς.- Το 2,01% στους πάγους των πόλων και των ψηλών βουνών.- Το 0,58% στους υδροφόρους ορίζοντες του υπεδάφους.- Το 0,02% στις λίμνες και τα ποτάμια.- Το 0,01% στην ατμόσφαιρα.Το σύνολο του γλυκού νερού είναι μόλις το 2,6% του συνόλου των υδάτων.

ΜΑΘΗΜΑ 14ΟΙ ΩΚΕΑΝΟΙ

1. Ποια εικόνα έχει η Γη από το διάστημα;Από μακριά η Γη μοιάζει με μια μεγάλη γαλάζια σφαίρα που αιωρείται στο διάστημα. Το γαλάζιο χρώμα της οφείλεται στην ατμόσφαιρα και στους ωκεανούς που σκεπάζουν το 71% της επιφάνειας. Οι ήπειροι φαίνονται με πιο σκοτεινά χρώματα και μοιάζουν με μεγάλα νησιά. Οι ωκεανοί επικοινωνούν μεταξύ τους και σχηματίζουν έναν παγκόσμιο ωκεανό.2. Ποια είναι η κατανομή της θάλασσας; Η κατανομή της θάλασσας είναι άνιση στα δύο ημισφαίρια. Στο βόρειο ημισφαίριο η ξηρά καταλαμβάνει μεγάλο τμήμα της επιφάνειας. Στο νότιο η θάλασσα κυριαρχεί.3. Ποιοι είναι οι ωκεανοί; Ποιος είναι ο μεγαλύτερος και βαθύτερος;Μερικοί γεωγράφοι πιστεύουν ότι είναι 4: ο Ειρηνικός ο Ατλαντικός, , ο Ινδικός και ο Αρκτικός. Άλλοι πιστεύουν ότι ο Αρκτικός είναι μέρος του ατλαντικού, επομένως είναι τρεις . Μεγαλύτερος και βαθύτερος είναι ο Ειρηνικός και σκεπάζει το 1/3 της επιφάνειας της Γης.4. Ποιους κύριους σχηματισμούς του υποθαλάσσιου ανάγλυφου διακρίνουμε;- Η ηπειρωτική υφαλοκρηπίδα. Είναι η υποθαλάσσια περιοχή που ξεκινά από τις ακτές με μικρή κλίση και φτάνει έως το βάθος των 200μ. Το μέσο πλάτος της είναι 65-75χλμ.- Η ηπειρωτική κατωφέρεια. Είναι η ζώνη που αρχίζει από εκεί που τελειώνει η ηπειρωτική υφαλοκρηπίδα. Έχει μεγάλη κλίση και καταλαμβάνει το 9% περίπου των βυθών.- Το αβυσσικό πεδίο. Είναι τεράστιες θαλάσσιες λεκάνες σε σχετικά ομαλό βυθό και βάθος 4000-5000μ.- Οι ωκεάνιες τάφροι. Έτσι λέγονται βαθιά φαράγγια στο βυθό των ωκεανών, που έχουν μεγάλο μήκος και βάθος. - Οι μεσοωκεάνιες ράχες. Είναι οροσειρές στο μέσο των ωκεανών.5. Ποια η σημασία της υφαλοκρηπίδας;Η υφαλοκρηπίδα έχει μεγάλη οικονομική σημασία για όλες τις χώρες προσφέρεται για αλιεία και διαθέτει πολύτιμα κοιτάσματα (πετρέλαιο). Συχνά γειτονικά κράτη αντιδικούν για το πόσο μέρος τους ανήκει. Για το λόγο αυτό έχουν δημιουργηθεί διεθνείς νόμοι ώστε να λύνονται οι διαφορές.6. Τι μορφή έχει το υποθαλάσσιο ανάγλυφο της Ελλάδας;Τα δύο μεγάλα πελάγη είναι το Ιόνιο και το Αιγαίο. Το Ιόνιο βαθαίνει απότομα και στο φρέαρ των Οινουσών φτάνει τα 5090μ., το βαθύτερο σημείο της Μεσογείου.Το Αιγαίο είναι πιο ρηχό. Τα πιο βαθιά του σημεία είναι, η Λεκάνη της Ρόδου (4452μ.), η Τάφρος της Καρπάθου(2532μ.) και η Τάφρος του Β. Αιγαίου (μεταξύ Χαλκιδικής και Β. Σποράδων, 1950μ)

ΜΑΘΗΜΑ 15ΟΙ ΘΑΛΑΣΣΕΣ

1. Τι ονομάζουμε θάλασσες, τι πελάγη και τι αρχιπελάγη;- Θάλασσες ονομάζουμε τμήματα των ωκεανών που βρίσκονται ανάμεσα σε κάποια σαφή γεωγραφικά όρια. Άλλες θάλασσες είναι κλειστές, π.χ. η Μεσόγειος και άλλες δεν είναι, π.χ. η Βόρεια. Μια θάλασσα ανήκει γεωγραφικά στον ωκεανό με τον οποίο επικοινωνεί.- Πελάγη ονομάζονται μικρότερα τμήματα των θαλασσών. Αν σε μια θάλασσα υπάρχουν πάρα πολλά νησιά χρησιμοποιείται και ο όρος αρχιπέλαγος.2. Για ποιους λόγους οι θάλασσες κατακτήθηκαν και χρησιμοποιήθηκαν από την αρχαιότητα ενώ οι ωκεανοί πολύ αργότερα;Οι θάλασσες είχαν πάντα μεγάλη σημασία γιατί στην αρχή οι άνθρωποι δεν μπορούσαν με τα μικρά τους σκάφη να ανοιχτούν στους ωκεανούς. Έτσι ακολουθούσαν τις ακτές από πόλη σε πόλη και ανάπτυξαν το εμπόριο και τον πολιτισμό. Οι Ευρωπαίοι κατάκτησαν πρώτα τη Μεσόγειο θάλασσα και αργότερα προχώρησαν στον ατλαντικό και ανακάλυψαν την Αμερική.3. Για ποιους λόγους οι ακτές κατακτήθηκαν από τα προϊστορικά χρόνια;Οι ακτές κατακτήθηκαν από τα προϊστορικά χρόνια, επειδή στις ακτές οι άνθρωποι βρήκαν:- Καλύτερες κλιματικές συνθήκες από ότι στο εσωτερικό των ηπείρων.- Πιο ομαλό έδαφος κατάλληλο για καλλιέργεια.-Ασφάλεια στις μετακινήσεις τους, αφού στην ξηρά υπήρχαν ληστές πιο επικίνδυνοι από τους πειρατές. Για να αποφύγουν τους πειρατές έχτισαν τα σπίτια τους σε υψώματα μακριά από τη θάλασσα.4. Ποια τα οφέλη των αρχαίων λαών από τη θάλασσα;Οι αρχαίοι ναυτικοί λαοί εκτός από τον πλούτο που απέκτησαν από τη θάλασσα, έρχονταν σε επαφή με άλλους λαούς, αντάλλαξαν γνώσεις και ανέπτυξαν πολιτισμό γρηγορότερα από τους λαούς που ζούσαν στο εσωτερικό των ηπείρων.5. Τι γνωρίζεις για τη συνεισφορά της θάλασσας στην ισχύ της Αρχαίας Αθήνας;Η Αθήνα μια μικρή και ασήμαντη πόλη, έγινε μεγάλη και ισχυρή από τη στιγμή που ναυπήγησε ισχυρό στόλο. Ανέπτυξε τον πολιτισμό και τις επιστήμες και γέννησε τη Δημοκρατία. Διατήρησε τη φήμη της ακόμη και μετά την ήττα της από τη Σπάρτη.6.Τι γνωρίζεις για την συνεισφορά της θάλασσας στην ισχύ της Μ. Βρετανίας;Οι Βρετανοί ήταν εξαίρετοι ναυτικοί. Μέσα σε 2 αιώνες δημιούργησαν μια τεράστια αυτοκρατορία και έβαλαν τις βάσεις της σύγχρονης βιομηχανίας. Έγιναν αιτία ανάπτυξης των ΗΠΑ, του Καναδά και της Αυστραλίας.7. Ποια αξία έχει σήμερα η θάλασσα για τον άνθρωπο;Σήμερα η εμπορική ναυτιλία είναι πιο σημαντική από τη στρατιωτική. Η αξία της δεν περιορίζεται στις μεταφορές. Είναι πηγή πλούτου χάρη στα υποθαλάσσια κοιτάσματα (πετρέλαιο) και των τροφών που παρέχει η αλιεία. Η εκμετάλλευση της όμως πρέπει να οργανωθεί, ώστε να μην δημιουργηθούν οικολογικά προβλήματα.

ΜΑΘΗΜΑ 16ΝΗΣΙΩΤΙΚΑ ΚΡΑΤΗ – Η ΙΑΠΩΝΙΑ

1.Πως οι ωκεανοί έγιναν πατρίδα κάποιων ανθρώπων;Οι ωκεανοί έγιναν πατρίδα κάποιων ανθρώπων πριν από αρκετούς αιώνες, όταν κάποιοι λαοί από τις γειτονικές ηπείρους κατάφεραν να αποικίσουν τα νησιά τους. Στα νησιά που απέχουν λίγο από την ήπειρο οι κάτοικοι τους έφτασαν εκεί περνώντας από το ένα νησί στο άλλο. Στα νησιά όμως που απέχουν χιλιάδες χιλιόμετρα είναι δύσκολο να εξηγηθεί πως οι κάτοικοι τους έφτασαν εκεί.2. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά των νησιωτικών κρατών;Τα κράτη που αποτελούνται μόνο από νησιά και δεν έχουν έδαφος σε κάποια ήπειρο λέγονται νησιωτικά π.χ. Ιαπωνία, Ινδονησία. Άλλα από αυτά είναι μεγάλα και πολυάριθμα και άλλα μικρά. Διαφορές παρουσιάζουν και στην οικονομική τους κατάσταση, που είναι ανεξάρτητη από το μέγεθος τους.3. Τι γνωρίζετε για την Ιαπωνία;Που βρίσκετε: Κοντά στις ανατολικές ακτές της Ασίας.Οριζόντιος διαμελισμός: Αποτελείται από 3500 νησιά. Τα πιο σημαντικά είναι 4 και σε αυτά κατοικεί το σύνολο σχεδόν του πληθυσμού. Ανάμεσα τους βρίσκεται η Εσωτερική Θάλασσα.Κάθετος διαμελισμός: Είναι χώρα ορεινή. Καλλιεργήσιμο είναι μόνο το 11%. Ψηλότερο σημείο είναι το ηφαίστειο Φουτζιγιάμα, κοντά στο Τόκιο (η πρωτεύουσα της Ιαπωνίας). Πολλές οροσειρές σκεπάζουν τα νησιά, όπως οι Ιαπωνικές Άλπεις.Σεισμοί: Συχνοί και μεγάλης έντασης σεισμοί προκαλούν πολλές φορές καταστροφές.Ποτάμια – λίμνες: Οι ποταμοί της είναι πολλοί και μικροί. Πολλές είναι και οι λίμνες.Οικονομική ανάπτυξη: Έχει μια από τις ισχυρότερες οικονομίες του κόσμου. Επηρέασε τις χώρες της Αν. Ασίας και μαζί με αυτές είναι μια ισχυρή βιομηχανική και εμπορική ζώνη.

ΜΑΘΗΜΑ 17ΤΑ ΠΟΤΑΜΙΑ

1. Πως δημιουργούνται τα ποτάμια (ρεύματα νερού);Το νερό που πέφτει στην επιφάνεια της Γης λόγω της βαρύτητας κινείται από τα ψηλότερα προς τα χαμηλότερα μέρη. Έτσι δημιουργούνται μικρά και μεγάλα ρεύματα νερού, που ξεκινούν από ένα βουνό, ενώνονται σε ένα κύριο κορμό και αφού διασχίσουν κάποια απόσταση χύνονται στη θάλασσα ή σε κάποια λίμνη. Αν το κλίμα μιας περιοχής είναι θερμό και το έδαφος πορώδες, τα ρεύματα αυτά χάνονται στην πορεία καθώς τα εξατμίζει ο Ήλιος και τα απορροφά η Γη π.χ. τα ουάντι, ξεροί ποταμοί της Σαχάρας. Παροδικοί ποταμοί είναι και οι χείμαρροι, που έχουν νερό το χειμώνα αλλά είναι ξεροί το καλοκαίρι.2. Ποια είναι τα μέρη ενός ποταμού και ποια τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε μέρους;Σε ένα ποταμό διακρίνουμε 3 μέρη:- Την περιοχή των πηγών του, δηλ. το χώρο από όπου ξεκινάει. Οι πηγές του ποταμού είναι συνήθως στα βουνά. Το νερό των βροχών και από το λιώσιμο του χιονιού σχηματίζει αρχικά ρυάκια που στη συνέχεια ενώνονται και γίνονται ποτάμι. Επειδή στα βουνά το έδαφος έχει μεγάλη κλίση, το πρώτο τμήμα του ποταμού είναι ορμητικό.- Την κυρίως ροή του, δηλ. το τμήμα του από τις πηγές έως τις εκβολές του. Επειδή το τμήμα αυτό βρίσκεται συνήθως σε πεδινό μέρος το νερό κυλάει ήρεμα, ενώ στις όχθες του είναι κτισμένες πόλεις και χωριά. Μπορεί να έχει τέτοιες διαστάσεις (πλάτος και βάθος) που να μοιάζει με θάλασσα π.χ. Αμαζόνιος, Κόνγκο.- Τις εκβολές του, δηλ. το τελικό του τμήμα που χύνεται στη θάλασσα. Στο τμήμα αυτό τα ποτάμια συνήθως πλαταίνουν και αν το έδαφος είναι τελείως επίπεδο ξεχειλίζουν και σχηματίζουν τα ΄΄Δέλτα΄΄ των ποταμών. Το άφθονο νερό και οι πλούσιες αποθέσεις κάνουν τα Δέλτα σημαντικούς υγροτόπους. Οι εκβολές προσφέρονται για το χτίσιμο πόλεων γιατί συνδυάζουν τα γλυκά νερά με τα πλεονεκτήματα της θάλασσας.3. Τι γνωρίζεις για το σχηματισμό των ποταμών στην Ελλάδα;Η Ελλάδα είναι μια μικρή σε έκταση χώρα, ορεινή και με ξερό κλίμα. Έτσι δεν σχηματίζονται μεγάλα ποτάμια. Τα πολλά βουνά σκορπίζουν τα λίγα νερά σε πολλά ρυάκια που δεν έχουν αρκετό χώρο και χρόνο για να ενωθούν σε μεγάλα ποτάμια. Έτσι σχηματίζονται μικρά και ορμητικά ποτάμια που μετακινούν πολλά υλικά (χώμα, πέτρες κλπ.) και τα αποθέτουν στις ακτές. Οι αποθέσεις αυτές είναι τόσο πολλές, που αλλοιώνουν με τα χρόνια το τοπίο ορισμένων περιοχών.4. Ποια κριτήρια χρησιμοποιούμε για να κρίνουμε το μέγεθος ενός ποταμού;Τα κριτήρια που χρησιμοποιούμε για να κρίνουμε το μέγεθος ενός ποταμού είναι:- Το μήκος του ποταμού. Το οποίο μπορεί να είναι εντυπωσιακό, αλλά δεν μας δίνει αξιόλογες πληροφορίες για το μέγεθός του.- Η λεκάνη απορροής. Έτσι λέγεται ολόκληρη η έκταση από την οποία το ποτάμι συγκεντρώνει τα νερά του. Η έκταση αυτή καθορίζει το μέγεθος του ποταμού, αλλά όχι απόλυτα, γιατί το κλίμα της περιοχής να είναι ξερό.- Η μέση παροχή. Έτσι λέγεται ο όγκος του νερού που το ποτάμι χύνει κατά μέσο όρο στη θάλασσα κάθε δευτερόλεπτο. Λέγεται μέση γιατί δεν είναι σταθερή. Μεγαλώνει την εποχή των βροχών και μειώνεται την ξερή εποχή.5. Ποια είναι τα δύο μεγαλύτερα ποτάμια της Γης με τη μέση παροχή και ποιο έχει το μεγαλύτερο μήκος;Ο Αμαζόνιος και ο Κόνγκο είναι τα δύο μεγαλύτερα σε παροχή ποτάμια της Γης. Ο Νείλος έχει το μεγαλύτερο μήκος.6. Τα αναφέρετε τα 5 μεγαλύτερα ποτάμια σε μήκος της Γης και σε πια ήπειρο ανήκουν.Τα 5 μεγαλύτερα ποτάμια σε μήκος της Γης είναι: ο Νείλος στην Αφρική, ο Μισσισσίπι στη Β. Αμερική, ο Γιανγκ τσε στην Ασία, ο Αμαζόνιος στη Ν. Αμερική και ο Ομπ στην Ασία.

7. Χώρισε τους μεγαλύτερους ποταμούς της Ελλάδας ανάλογα με το πέλαγος που χύνονται.- Αιγαίο πέλαγος: Αλιάκμονας, Πηνειός, Έβρος, Νέστος, Στρυμώνας, Ευρώτας, Ασωπός, Σπερχειός, Αξιός, Γαλλικός.- Ιόνιο Πέλαγος: Αχελώος, Καλαμάς, Αλφειός, Άραχθος, Λούρος, Λάδωνας, Μόρνος, Πηνειός.- Αδριατική: Αώος.

ΜΑΘΗΜΑ 18ΠΟΤΑΜΙΑ ΤΗΣ ΑΣΙΑΣ – ΙΝΔΙΑ

1. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά των ποταμών της Ασίας; Η Ασία έχει πολλά και μεγάλα ποτάμια λόγω του ανάγλυφού της. Τα περισσότερα βουνά βρίσκονται στο κεντρικό και νότιο τμήμα της, ενώ η υπόλοιπη έκταση καλύπτεται από χαμηλά οροπέδια και πεδιάδες. Τα νερά που συγκεντρώνονται στα βουνά κατεβαίνουν ακτινωτά , ενώνονται και σχηματίζουν μεγάλα ρεύματα.2. Ποια η σημασία των ποταμών για τους Ασιάτες;Τα ποτάμια της Ασίας δεν έχουν την ίδια σημασία για τους ανθρώπους. Τα ποτάμια του νότου ( Γάγγης, Βραχμαπούτρα, Μεκόνγκ, Γιανγκ Τσε) κάνουν γόνιμες τις πεδιάδες και συγκεντρώνουν εκατομμύρια ανθρώπους. Τα ποτάμια του βορρά (Ομπ, Λένας) είναι παγωμένα επιφανειακά και δεν επηρεάζουν σημαντικά τους ανθρώπους.3. Ποια είναι τα σημαντικά ποτάμια της Ασίας;- Ο Τίγρης και ο Ευφράτης. Πηγάζουν από την Τουρκία και αφού ενωθούν, χύνονται στον Περσικό κόλπο. Τα νερά τους ποτίζουν τη Μεσοποταμία, όπου αναπτύχθηκαν σημαντικοί πολιτισμοί. Είναι μικρά ποτάμια, επειδή όμως διασχίζουν ερημικές εκτάσεις είναι σημαντικοί για τους ανθρώπους που ζουν στις όχθες τους. Η κατανομή των νερών τους προκαλεί προβλήματα στις σχέσεις Τουρκίας, Συρίας και Ιράκ.- Ο Ινδός. Διασχίζει το Πακιστάν. Κατοικήθηκε πριν από 5000 χρόνια. Εκεί έφτασε και ο Μέγας Αλέξανδρος. Δίνει ζωή σε όλο το Πακιστάν, ενώ οι παραπόταμοι του σε πολλούς Ινδούς. Διασχίζει ερημικές εκτάσεις και για τα νερά του αντιδικούν οι δύο χώρες.- Ο Γάγγης. Πηγάζει από τα Ιμαλάια και διασχίζει μια εύφορη πεδιάδα στα βόρεια της Ινδίας. Είναι σημαντικός για τη χώρα και οι ινδοί τον τιμούν σαν θεό. Προς τις εκβολές του πλαταίνει και ενώνεται με τον Βραχμαπούτρα. Μαζί σχηματίζουν το μεγαλύτερο Δέλτα του κόσμου και χύνονται στον κόλπο της Βεγγάλης.- Ο Βραχμαπούτρα. Πηγάζει από το Θιβέτ, διασχίζει ένα μέρος της Ινδίας, ύστερα διαρρέει το Μπαγκλαντές όπου ενώνεται με τον Γάγγη. Στο Δέλτα τους κατοικούν εκατομμύρια άνθρωποι κάτω από δύσκολες συνθήκες. Τα χωράφια που διαρρέουν είναι γόνιμα, αλλά λόγω των μουσσώνων πλημμυρίζουν μεγάλες εκτάσεις και προκαλούνται καταστροφές. Επίσης το μεγάλο πλάτος τους δημιουργεί προβλήματα στις συγκοινωνίες. Οι μεγάλες γέφυρες κοστίζουν πολύ και δεν είναι δυνατόν να κατασκευαστούν. Το Μπαγκλαντές έχει μόνο μια γέφυρα για σιδηρόδρομο και καμιά για αυτοκίνητα. Οι κάτοικοι κινούνται μόνο με πλοία από το δυτικό στο ανατολικό τμήμα.- Ο Γιανγκ Τσε Γιανγκ (γαλάζιος ποταμός). Είναι ο μεγαλύτερος ποταμός της Ασίας. Κατεβαίνει από το Θιβέτ, σχηματίζει βαθιά φαράγγια και τελικά διαρρέει μαζί με τους ποταμούς Χουάι και τον Χουάνγκ Χο (κίτρινο ποταμό) τη μεγάλη κινέζικη πεδιάδα. Στις εκβολές του είναι κτισμένη η Σαγκάη (2η μεγαλύτερη πόλη του κόσμου), στην οποί ενώνεται ο θαλάσσιος και ο ποτάμιος δρόμος.- Ο Μεκόνγκ και ο Ιραουάδης. Διασχίζουν την Ινδοκίνα. Επηρεάζουν τη ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων, αλλά λιγότερο από τους προηγούμενους γιατί διαρρέουν για μεγάλη απόσταση ακατοίκητα δάση.

4. Τι γνωρίζετε για την Ινδία;Γενικά χαρακτηριστικά: Είναι μια από τις μεγαλύτερες και πιο πολυάνθρωπες χώρες. Η έκταση της είναι 35 φορές μεγαλύτερη της Ελλάδας και ο πληθυσμός της 90 φορές μεγαλύτερος. Υπάρχουν πολλά και ανόμοια τοπία μεταξύ τους.Μορφολογία του εδάφους: Στο βορρά χωρίζετε από την Κίνα και το Θιβέτ με τα Ιμαλάια, που στις νότιες πλευρές τους δέχονται πολλές βροχές . Τα νερά αυτά τροφοδοτούν το Γάγγη και τους παραποτάμους του και ποτίζουν σημαντικές καλλιέργειες (τσαγιού). Νότια των Ιμαλαΐων απλώνεται η τεράστια γόνιμη πεδιάδα του Γάγγη που απλώνεται ως το Μπανγκλαντές, όπου ζουν εκατομμύρια άνθρωποι. Στο δυτικό και βορειοδυτικό τμήμα (προς το Πακιστάν) απλώνεται η έρημος Θαρ. Για να αντιμετωπιστεί η λειψυδρία κατασκευάστηκε το κανάλι Ρατζαστάν που μεταφέρει νερό από του παραποτάμους του Ινδού. Η νότια Ινδία αποτελείται από μια τριγωνική χερσόνησο, την Ντεκάν. Διασχίζεται από πολλά χαμηλά βουνά και λόφους και διαρρέεται από χιλιάδες ποταμούς.Οικονομικά χαρακτηριστικά: Η οικονομία της στηρίζεται στην αγροτική παραγωγή που γίνεται σε τρεις περιόδους, την καρίφ (εποχή των μουσσώνων), την ράμπι (χειμώνας) και το καλοκαίρι. Η βιομηχανία αναπτύσσεται σταθερά και έχει πολλές δυνατότητες ανάπτυξης γιατί ο ορυκτός πλούτος της χώρας είναι μεγάλος. Μικρή ανάπτυξη έχουν οι υπηρεσίες, το εμπόριο και ο τουρισμός. Μεγαλύτερο πρόβλημα: Το μεγάλο πρόβλημα, που προκαλεί δυσκολίες στην οικονομική ανάπτυξη είναι ο πολύ μεγάλος πληθυσμός που αυξάνεται με ταχύτατους ρυθμούς.Μεγάλες πόλεις: Πρωτεύουσα είναι το Νέο Δελχί, αλλά μεγαλύτερες πόλεις είναι η Καλκούτα, η Βομβάη και το Μαδράς.

ΜΑΘΗΜΑ 19ΠΟΤΑΜΙΑ ΤΗΣ ΒΟΡΕΙΑΣ ΑΜΕΡΙΚΗΣ

1. Ποια είναι η μορφολογία (ανάγλυφο) της Β. Αμερικής; Πως επηρεάζει το σχηματισμό των ποταμών;Στο κεντρικό και δυτικό της τμήμα είναι ορεινή (Βραχώδη όρη, Σιέρρα Νεβάδα). Στο ανατολικό τμήμα είναι πεδινή με λιγότερα και χαμηλότερα βουνά (Αππαλάχια όρη). Άρα τα νερά κατεβαίνουν από τις δυτικές οροσειρές, ρέουν προς τα ανατολικά και ενώνονται σχηματίζοντας μεγάλα ποτάμια. Τα πιο σημαντικά είναι ο Μισσισσίπι και ο Σαιντ Λώρενς. Τα νερά που κατεβαίνουν προς τα δυτικά σχηματίζουν σημαντικά αλλά μικρότερα ποτάμια (Κολούμπια, Σνέικ).2. Τι γνωρίζετε για τον ποταμό Μισσισσίπι; Το όνομα του στη γλώσσα των Ινδιάνων « ο πατέρας των νερών». Αποτελείται από δύο ποτάμια, τον Μισσισσίπι και τον Μισούρι που είναι ένας μεγάλος παραπόταμος. Ο Μισσισσίπι πηγάζει από τη λίμνη Ιτάσκα της Μινεσσότα και ενώνεται με τον Μισούρι που έρχεται από τα Βραχώδη Όρη. Ενωμένοι δέχονται τα νερά άλλων παραποτάμων και καταλήγουν στον κόλπο του Μεξικού, εκεί που είναι κτισμένη η Νέα Ορλεάνη. Ο μεγάλος όγκος του ποταμού κάνει δύσκολο τον έλεγχο της ροής του και τα διάφορα έργα δεν αποτρέπουν τις πλημμύρες. Είναι σημαντικός γιατί αποτελεί υδάτινη αρτηρία και παρέχει φτηνό τρόπο μεταφοράς αγαθών. Επίσης με φράγματα και κανάλια αρδεύει τις κεντρικές και ανατολικές ΗΠΑ.3. Τι γνωρίζετε για τον ποταμό Σαιντ Λώρενς;Έχει μικρό μήκος αλλά μεγάλη μέση παροχή. Είναι σημαντικός γιατί αποτελεί υδάτινη αρτηρία και την κυριότερη πρόσβαση προς την περιοχή των Μεγάλων Λιμνών, μεγάλο αστικό και βιομηχανικό κέντρο της βόρειας Αμερικής.4. Τι γνωρίζετε για τον Καναδά;Έκταση – Πληθυσμός: Ο Καναδάς καταλαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος της Β. Αμερικής. Έχει έκταση 76 φορές μεγαλύτερη από την Ελλάδα και πληθυσμό 2,8 φορές πιο πολύ. Είναι μια αραιοκατοικημένη χώρα.Γεωγραφική θέση – κλίμα: Εκτείνεται από 50ο βόρειο πλάτος μέχρι σχεδόν το Βόρειο Πόλο. Άρα έχει κλίμα πολύ ψυχρό. Οι πιο κατάλληλες περιοχές για εγκατάσταση βρίσκονται στα νότια, πάνω από τα σύνορα με τις ΗΠΑ.Ανάγλυφο –υδρογραφικό δίκτυο: Στα δυτικά είναι ορεινή, γιατί τα Βραχώδη Όρη εκτείνονται μέχρι την Αλάσκα. Το κεντρικό τμήμα είναι μια απέραντη πεδιάδα και στα ανατολικά σχηματίζεται η χερσόνησος του Λαμπραντόρ. Έχει πυκνό υδρογραφικό δίκτυο, με πολλές λίμνες που συνδέονται μεταξύ τους με ποτάμια. Τα ποτάμια ρέουν ανάμεσα από δάση, τα οποία αποτελούν πηγή πλούτου.Οικονομική ανάπτυξη: Είναι μια από τις πλουσιότερες χώρες του κόσμο. Έχει τεράστιες εκτάσεις που καλλιεργούνται με σύγχρονα μέσα. Άλλη πηγή πλούτου είναι το πλούσιο υπέδαφος της. Παράγει βιομηχανικά μέταλλα και διαθέτει κοιτάσματα φυσικών καυσίμων.Μεγάλες πόλεις: Πρωτεύουσα είναι η Οττάβα, αλλά μεγαλύτερες πόλεις είναι το Τορόντο και το Μόντρεαλ.

ΜΑΘΗΜΑ 20ΠΟΤΑΜΙΑ ΤΗΣ ΝΟΤΙΑΣ ΑΜΕΡΙΚΗΣ

1. Πως επιδρά το ανάγλυφο της Ν. Αμερικής στο σχηματισμό ποταμών;Η Ν. Αμερική στα δυτικά είναι ορεινή, ενώ στα ανατολικά υπάρχουν μεγάλες πεδιάδες που συγκεντρώνουν τα νερά από τις Άνδεις. Έτσι σχηματίζονται μεγάλοι και σημαντικοί ποταμοί με σημαντικότερο τον Αμαζόνιο.2. Τι γνωρίζετε για τον Αμαζόνιο;Ο Αμαζόνιος έχει το 20% του γλυκού νερού της Γης. Μαζί με τους παραποτάμους του έχει μήκος 80000χλμ. (1/4 της απόστασης Γης – Σελήνης). Οι φερτές ύλες που μεταφέρει φτάνουν μέχρι τα 300χλμ. μέσα στον Ατλαντικό. Λόγω του μεγάλου πλάτους του, οι παλίρροιες του Ατλαντικού εισχωρούν μέσα του και δημιουργούν ένα κύμα ύψους 5μ. που κινείται αντίθετα με τη ροή του σε απόσταση 500χλμ. από τις εκβολές του.Η περιοχή που διαρρέει, η Αμαζονία, καλύπτεται από το μεγαλύτερο δάσος της Γης. Στα νερά του ζουν πολλά είδη φυτών και ζώων. Το δάσος είναι πολύτιμο επειδή παράγει τεράστιες ποσότητες οξυγόνου, δίνει ξυλεία και διαθέτει φυτά που παράγουν ουσίες με θεραπευτικές ιδιότητες. Η εκμετάλλευση του δασικού πλούτου, το άνοιγμα δρόμων και η αύξηση του πληθυσμού της Βραζιλίας έχουν προκαλέσει μεγάλες καταστροφές στο δάσος τα τελευταία 20 χρόνια. Οι ελάχιστες φυλές Ινδιάνων εξοντώνονται από την καταστροφή του δάσους και από ασθένειες των λευκών στις οποίες δεν είναι συνηθισμένοι.3. Τι γνωρίζετε για τους ποταμούς Παρανά και Παραγουάη;Οι ποταμοί Παρανά και Παραγουάης χύνονται ενωμένοι στον κόλπο Ρίο ντε λα Πλάτα, που σημαίνει «ποταμός του ασημιού». Είναι μικρότεροι από τον Αμαζόνιο, αλλά επηρεάζουν πιο πολύ τους ανθρώπους. Διασχίζουν τη Βραζιλία, την Παραγουάη, την Ουρουγουάη και την Αργεντινή. Αποτελούν υδάτινες αρτηρίες και χρησιμοποιούνται για τη μεταφορά ανθρώπων και αγαθών ανάμεσα στις χώρες αυτές. Τα νερά τους παίζουν σημαντικό ρόλο στη γεωργία και την κτηνοτροφία. Στις όχθες του Λα Πλάτα είναι κτισμένες πολύ μεγάλες πόλεις ( Μπουένος Άιρες, Μοντεβίδεο, Ασουνθιόν). 4. Τι γνωρίζετε για τη Βραζιλία; Μέγεθος - μορφολογία: Είναι η μεγαλύτερη χώρα της Ν. Αμερικής. Δεν επηρεάζεται από τις Άνδεις για αυτό έχει σχετικά ομαλό ανάγλυφο. περιλαμβάνει τη χαμηλή Αμαζονία και μερικά οροπέδια, όπως το Μότο Γκρόσσο και το Βραζιλιανά Υψίπεδα.Οικονομική κατάσταση: Έχει άφθονους φυσικούς πόρους. Διαθέτει τα μεγαλύτερα κοιτάσματα σιδήρου, βωξίτη (για αλουμίνιο), πολύτιμους λίθους, μαγγάνιο, πετρέλαιο και φυσικό αέριο. Τα άφθονα νερά επιτρέπουν, με τις υδατοπτώσεις, φτηνή παραγωγή ενέργειας. Το φυσικό περιβάλλον δυσκολεύει την εκμετάλλευση των πηγών (έλλειψη δρόμων). Έχει πολύ μεγάλο πληθυσμό, που αυξάνεται με γρήγορο ρυθμό.Μεγαλύτερες πόλεις: Οι περισσότερες πόλεις είναι κτισμένες στις ακτές του Ατλαντικού, ενώ το εσωτερικό είναι αραιοκατοικημένο. Πρωτεύουσα είναι η Μπραζίλια, η οποία σχεδιάστηκε και κτίστηκε για να γίνει πρωτεύουσα. Μεγαλύτερη πόλη είναι το Σάο Πάολο.4. Τι γνωρίζετε για την Αργεντινή;Μέγεθος - μορφολογία: Η Αργεντινή είναι η δεύτερη σε μέγεθος χώρα της Ν. Αμερικής. Στο έδαφος της διακρίνονται 4 μορφολογικές περιοχές. Στα δυτικά βρίσκονται οι Άνδεις με μεγάλα βουνά, όπου υπάρχουν πολλές μικρές λίμνες, τις περισσότερες από τις οποίες μοιράζεται με τη Χιλή. Ανατολικά των Άνδεων βρίσκεται το γόνιμο οροπέδιο Γκραν Τσάκο. Κοντά στις ακτές απλώνονται οι πάμπας (πεδιάδες με χαμηλό χόρτο κατάλληλες για κτηνοτροφία). Στα νότια απλώνεται η παγωμένη Παταγονία (80% ανήκει στην Αργεντινή και 20% στη Χιλή).Οικονομική κατάσταση: Η οικονομία της βασίζεται κυρίως στην αγροτική παραγωγή και λιγότερο στη βιομηχανία.

ΜΑΘΗΜΑ 21ΠΟΤΑΜΙΑ ΤΗΣ ΑΦΡΙΚΗΣ

1. Πως επιδρά το ανάγλυφο της Αφρικής στο σχηματισμό ποταμών;Η Αφρική στο μεγαλύτερο μέρος της είναι ένα οροπέδιο, που τα άκρα του όταν πλησιάζουν τις ακτές σχηματίζουν παράκτιες οροσειρές. Έτσι τα ποτάμια κατεβαίνουν απότομα προς τη θάλασσα σχηματίζοντας καταρράκτες στο τελευταίο τμήμα τους.2. Για ποιους λόγους άργησε η εξερεύνηση της Αφρικής;Οι εξερευνητές έμπαιναν στο εσωτερικό μιας περιοχής ακολουθώντας τα ποτάμια της με μικρά πλοία. Στην Αφρική όμως λόγω των καταρρακτών αυτό ήταν δύσκολο. Έτσι έπρεπε να αφήσουν τα πλοία και να προχωρήσουν με τα πόδια μέσα από την πυκνή και άγρια αφρικανική βλάστηση. Αυτό προκάλεσε πολλά προβλήματα στην εξερεύνηση της.3. Ποιοι είναι οι σημαντικοί ποταμοί της Αφρικής;Οι πιο σημαντικοί είναι ο Νείλος, ο Κόγκο και ο Νίγηρας.4. Τι γνωρίζετε για το Νείλο;Ο Νείλος είναι το μεγαλύτερο σε μήκος ποτάμι της Γης. Πηγάζει από το κέντρο της Αφρικής. Δέχεται νερά από τη λίμνη Βικτόρια και από τη λίμνη Τάνα (ορεινή Αιθιοπία). Στην αρχή σχηματίζονται δύο παραπόταμοι. Ο Λευκός Νείλος (επειδή έχει καθαρά νερά) και ο Γαλάζιος Νείλος (γιατί έχει θολά νερά από τις φερτές ύλες που μεταφέρει). Τα υλικά αυτά είναι σημαντικά γιατί ο Νείλος τα αποθέτει στις όχθες του, σχηματίζοντας γόνιμη κοιλάδα. Ο Ηρόδοτος ονόμασε την Αίγυπτο «δώρο του Νείλου». Τα νερά του είναι σημαντικά και για το Σουδάν, για αυτό αντιδικεί με την Αίγυπτο. Παρόλο που ο Νείλος δέχεται πολλά νερά, λίγα φτάνουν στη θάλασσα, γιατί χάνονται από την εξάτμιση, την άρδευση και την απορρόφηση του εδάφους.5. Τι γνωρίζετε για το φράγμα του Ασουάν;Οι Αιγύπτιοι για χρησιμοποιήσουν καλύτερα τα νερά του Νείλου κατασκεύασαν ένα φράγμα κοντά στην πόλη Ασουάν, δημιουργώντας την τεχνητή λίμνη Νάσερ. Πλεονέκτημα του φράγματος είναι ότι ποτίζουν μεγάλες εκτάσεις και παράγουν άφθονη ηλεκτρική ενέργεια. Μειονέκτημα του φράγματος είναι ότι η λίμνη συγκρατεί τη λάσπη του ποταμού, με αποτέλεσμα να εμποδίζεται η απόθεση της στα χωράφια, αναγκάζοντας τους γεωργούς να χρησιμοποιούν περισσότερα λιπάσματα. Επίσης η λάσπη έδινε τροφή στα ψάρια στις εκβολές του Νείλου, που σήμερα μειώθηκαν, ζημιώνοντας τους ψαράδες. 6. Τι γνωρίζετε για τους ποταμούς Κόνγκο και Νίγηρα;Ο Κόνγκο είναι ο μεγαλύτερος ποταμός της Αφρική και δεύτερος μεγαλύτερος του κόσμου. Επειδή διασχίζει παρθένα δάση και σχηματίζει καταρράκτες στο τελευταίο του τμήμα δεν έχει μεγάλη σημασία σαν υδάτινη αρτηρία.Ο Νίγηρας είναι ένας μεγάλος ποταμός , πολύ σημαντικός για τους ανθρώπους. Ξεκινά από τη δυτική Αφρική και αφού διαγράψει ένα μεγάλο τόξο χύνεται στον κόλπο της Γουινέας, δίνοντας ζωή στις χώρες του Σαχέλ. Στο τελευταίο του τμήμα ενώνεται με τον παραπόταμο Μπενουέ και μαζί χύνονται στη θάλασσα σχηματίζοντας ένα μεγάλο Δέλτα.7. Τι γνωρίζετε για την Αίγυπτο και τη Νιγηρία;Η Αίγυπτος εκτείνεται στη ΒΑ. Αφρική και λίγο στην Ασία (χερσόνησο του Σινά).Είναι 7,5 φορές μεγαλύτερη από την Ελλάδα. Το μεγαλύτερο μέρος της είναι έρημος και το μέρος που μπορεί να καλλιεργηθεί περιορίζεται στην κοιλάδα του Νείλου. Πρόβλημα της είναι η. Πρωτεύουσα της είναι το Κάιρο. Άλλη μεγάλη πόλη είναι η Αλεξάνδρεια που ιδρύθηκε από το Μέγα Αλέξανδρο.Η Νιγηρία είναι 7 φορές μεγαλύτερη από την Ελλάδα και έχει 10 φορές περισσότερους κατοίκους. Αποκαλείται «γίγαντας της Αφρικής» για το φυσικό πλούτο που διαθέτει. Αντιμετωπίσει όμως προβλήματα εξαιτίας της αδυναμίας να αξιοποιήσει τον φυσικού της πλούτου, της ταχείας αύξησης του πληθυσμού και των πολλών εθνικών και θρησκευτικών ομάδων. Πρωτεύουσα είναι η Αμπούτζα και μεγαλύτερη πόλη το Λάγκος.

8. Τι γνωρίζετε για την Αυστραλία και ποτάμια της;Το μεγαλύτερο μέρος της Αυστραλίας είναι έρημος για αυτό δεν έχει πολλά γλυκά νερά. Αρκετές βροχές δέχεται η τροπική ζώνη, αλλά το κλίμα είναι πολύ θερμό και υγρό, άρα ακατάλληλο για τους ανθρώπους. Οι περισσότεροι κάτοικοι είναι συγκεντρωμένοι στο ανατολικό κα νοτιοανατολικό τμήμα της, (κοντά στις Αυστραλιανές Άλπεις), που δέχονται αρκετές βροχές και έχουν ανεκτές θερμοκρασίες. Σπουδαιότερα ποτάμια είναι ο Ντάρλινγκ και ο Μάρρεϋ, που ενώνονται και χύνονται στη θάλασσα. Είναι μικροί αλλά σημαντικοί γιατί ποτίζουν μεγάλες εκτάσεις κατάλληλες για βοσκοτόπια. Οι υπόλοιποι ποταμοί είναι πολύ μικροί.

ΜΑΘΗΜΑ 22ΟΙ ΛΙΜΝΕΣ

1. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά των λιμνών;Λίμνη είναι ένα κοίλωμα της επιφάνειας της Γης, όπου συγκεντρώνονται πολλά νερά. Οι λίμνες είναι αποθήκες γλυκού νερού. Συνολικά σκεπάζουν το 2% της επιφάνειας της Γης. Οι περισσότερες έχουν γλυκό νερό, άλλες όμως είναι αλμυρές όπως η Νεκρά Θάλασσα που είναι 7,7 φορές πιο αλμυρή από τη θάλασσα και είναι πραγματικά «νεκρή» γιατί με τόση αλμυρότητα τίποτα δεν μπορεί να ζήσει στα νερά της.2. Πως σχηματίστηκαν οι λίμνες;Μερικοί τρόποι που οι λίμνες μπορεί να σχηματίστηκαν είναι:- όταν βυθίστηκε ο φλοιός της Γης και το βύθισμα γέμισε νερό,- από το λιώσιμο των πάγων που κάποτε σκέπασαν την Γη,- από την απόφραξη της ροής των ποταμών,- τμήματα των ωκεανών που αποκόπηκαν και απομονώθηκαν.3. Ποια πλεονεκτήματα οδήγησαν τους ανθρώπους να κατοικούν κοντά σε λίμνες;Τα πλεονεκτήματα που οδήγησαν τους ανθρώπους να κατοικούν κοντά σε λίμνες είναι:- πρόσφεραν γλυκό νερό,-πρόσφεραν τροφή (ψάρεμα),- πρόσφεραν καλύτερο κλίμα.4. Ποια αξία έχουν οι λίμνες στη σύγχρονη εποχή;Οι λίμνες εκτός από αποθήκες γλυκού νερού, ενωμένες με τους ποταμούς με κανάλια, έγιναν δρόμοι μεταφοράς αγαθών. Σημαντικό ρόλο παίζουν και στη γεωργία αφού τα νερά τους ποτίζουν μεγάλες εκτάσεις.5. Τι γνωρίζετε για την περιοχή των Μεγάλων Λιμνών της Β. Αμερικής;Είναι το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα σχέσης ανθρώπου και λίμνης. Η περιοχή των Μεγάλων Λιμνών εκτείνεται μεταξύ ΗΠΑ και Καναδά. Καλύπτεται Από τις λίμνες Σουπήριορ, Μίτσιγκαν, Χιούρον, Ήρι και Οντάριο. Όλες μαζί περιέχουν το 50% του γλυκού νερού του πλανήτη. Οι Ευρωπαίοι κατοίκησαν στην περιοχή από την πρώτη στιγμή που έφτασαν στην Αμερική. Το 1815 το μεγαλύτερο πρόβλημα ήταν οι μεταφορές. Έτσι οι κάτοικοι αποφάσισαν να ανοίξουν ένα μεγάλο κανάλι από τη λίμνη Ήρι ως τον ποταμό Χιούστον, ο οποίος κατέβαινε μέχρι το λιμάνι της Νέας Υόρκης. Μέσα σε 20 χρόνια η Νέα Υόρκη έγινε η μεγαλύτερη πόλη των ΗΠΑ και η περιοχή των Μεγάλων Λιμνών ένα μεγάλο βιομηχανικό κέντρο.6. Να γράψετε τις 5 μεγαλύτερες λίμνες της Γης και σε ποια ήπειρο ανήκουν.Οι 5 μεγαλύτερες λίμνες της Γης είναι: Κασπία – Ασία, Σουπήριορ – Β. Αμερική, Βικτόρια – Αφρική, Αράλη – Ασία, Χιούρον – Β. Αμερική.

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΟ ΜΑΘΗΜΑΤΑ 13 – 221.Αναφλερατε τα μέρη ενός ποταμού. Με ποια κριτήρια χαρακτηρίζουμε το μέγεθος ενός ποταμού;2.Ποια πλεονεκτήματα πρόσφερε η θάλασσα από τους προϊστορικούς χρόνους στους ανθρώπους; Τι βρήκαν στις ακτές;3. Ποιοι είναι οι ωκεανοί της Γης; Ποιος είναι ο μεγαλύτερος; Σε ποιο ημισφαίριο κυριαρχεί η θάλασσα;4. Τι ονομάζουμε ηπειρωτική υφαλοκρηπίδα και τι μεσοωκεάνιες ράχες; Γιατί η ηπειρωτική υφαλοκρηπίδα έχει μεγάλη οικονομική σημασία;5. Ποιες είναι οι μορφές του νερού και που τις συναντάμε; Περιγράψτε τον κύκλο του νερού. Γιατί έχει μεγάλη σημασία για τη ζωή;6. Με ποια κριτήρια εξετάζουμε το μέγεθος ενός ποταμού;7. Ποιοι είναι οι κυριότεροι σχηματισμοί του υποθαλάσσιου ανάγλυφου; Ποια είναι τα βαθύτερα σημεία του Αιγαίου πελάγους; 8. Τι ονομάζουμε θαλάσσια τάφρο; Δώστε ένα παραδείγματα τάφρου στον Ειρηνικό και ένα στη Μεσόγειο.9. Ποιος είναι ο μεγαλύτερος ποταμός της Β. Αμερικής και ο μεγαλύτερος παραπόταμος του; Από πού πηγάζουν και που εκβάλλουν; Ποια η οικονομική τους σημασία και ποια προβλήματα δημιουργούν;10. Να συγκρίνετε τους ποταμούς Νείλο και Κόνγκο ως προς το μήκος και την παροχή νερού. Ποιος είναι σημαντικότερος για τους κατοίκους και γιατί;11. Γιατί ο Αμαζόνιος έχει πολύ μεγάλη παροχή νερού ενώ ο Νείλος πολύ μικρή;12. Ποιοι είναι οι ωκεανοί της Γης; Να τους κατατάξεις από το μεγαλύτερο προς το μικρότερο. Ποιο είναι το βαθύτερο σημείο της Μεσογείου;13. Τι είναι οι θάλασσες, τα πελάγη και τα αρχιπελάγη; Ποια κράτη λέγονται νησιωτικά; Δώστε δύο παραδείγματα.14.Γιατί οι Αιγύπτιοι κατασκεύασαν το φράγμα του Ασουάν; Ποια είναι τα πλεονεκτήματα και ποια τα μειονεκτήματα του;15. Τι είναι λεκάνη απορροής ενός ποταμού; Γιατί είναι χρήσιμο να γνωρίζουμε την έκταση της λεκάνης απορροής ενός ποταμού;16. Να γράψετε 5 ποτάμια και 5 λίμνες της Ελλάδας.17. Τι γνωρίζετε για το Νείλο; Ποιες χώρες διασχίζει; Ποιοι είναι οι δύο παραπόταμοι του και από πού πηγάζουν;18. Γιατί το δάσος του Αμαζονίου είναι πολύτιμο για τη ζωή; Ποιες είναι οι αιτίες των καταστροφών που υφίσταται τα τελευταία 20 χρόνια;19. Τι σχηματίζουν οι ποταμοί της Αφρικής καθώς κατεβαίνουν προς τη θάλασσα; Γιατί ο Νείλος εκβάλλει σχετικά μικρή ποσότητα νερού;20. Να περιγράψετε τις 4 μορφολογικές περιοχές που διακρίνονται στο έδαφος της Αργεντινής.21. Γράψτε 5 μεγάλες θάλασσες και τον ωκεανό στον οποίο ανήκουν.22. Γράψτε 5 μεγάλα ποτάμια της Γης και την ήπειρο στην οποία ανήκουν.23. Με ποιο τρόπο σχηματίζονται τα ποτάμια; Να εξηγήσετε αν η Ελλάδα μπορεί να σχηματίσει μεγάλα ποτάμια.24. Τι γνωρίζετε για το δάσος του Αμαζονίου;25. Τι γνωρίζετε για το ελληνικό υποθαλάσσιο ανάγλυφο;26. Να αναφέρετε 1 ποτάμι της Ν. Αμερικής, 1 της Β. Αμερικής και 2 της Αφρικής. Ποιο ποτάμι έχει το μεγαλύτερο μήκος και ποιο τη μεγαλύτερη παροχή νερού; 27. Τι είναι οι λίμνες και πως σχηματίστηκαν; Γιατί οι πόλεις είναι κτισμένες κοντά σε ποτάμια ή λίμνες;28. Τι ονομάζουμε μέση παροχή ενός ποταμού;29. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της Αμαζονίας;