Оңтүстік Қазақстан Мемлекеттік Педагогикалық Институты

Қазақ тілі және әдебиет кафедрасы

Тақырыбы: Абай Құнанбаев өмір баяны және шығармалары

Қабылдаған: Досыбаева АОрындаған: Наркулова М

Шымкент-2012

Абай ҚұнанбаевАбайдың өмірбаяныАбайдың шығармаларыҚорытынды.Қолданылған әдебиет

Мазмұны

Абай Құнанбаев

Ақын А.Құнанбаев

Әндері бар

1845 жылы ,Шығыс Қазақстан облысы, Шын аты Абай ауданында ,Шыңғыс тауында туылған Ибраһим

1904 жылы дүниеден өткен

Бірнеше өлең жинақтары бар Қара сөздері бар

Абай Құнанбаев Абай (Ибраһим) Құнанбайұлы (1845-1904) — ақын, жазушы, қоғам

қайраткері, қазіргі қазақ жазба әдебиетінің негізін салушы, либералды білімді исламға таяна отырып, орыс және еуропа мәдениетімен жақындасу арқылы қазақ мәдениетін жаңартуды көздеген реформатор.  Абай Қарқаралының аға сұлтаны Құнанбайдың төрт әйелінің бірінен туған. Орта жүздің Арғын тайпасының Тобықты руынан шыққан билер әулетінен. Әкесі Өскенбайұлы Құнанбай өз заманындағы атақ даңқы алысқа кеткен адамдардың бірі болған. Патша өкіметі XIX ғасырдың ортасындағы бір сайлауда оны Қарқаралы ауданының аға сұлтандығына бекіткен. Шешесі ұлжан орта жүздің Арғын тайпасынан Қаракесек руының шешендікпен, тапқырлық, әзіл әжуамен аты шыққан шаншарлардың қызы «Абай» деп жас Ибраһимді анасы Ұлжан еркелетіп атаған. Содан бері бұл есіммен Абай тарихқа енді. Осындай текті ортадан шыққан Құнанбай мен Ұлжаннан туған төрт ұлдың бірі Абай жастайынан ақ ерекше қабілетімен, ақылдылығымен көзге түседі. Балаға сыншы әкесі осы баласынан қатты үіт етеді. Сондықтан да ол абайды медреседе төрт жыл оқығаннан кейін, оқудан шығарып алып, қасында ұстап, ел басқару ісіне баули бастайды.

Әкесінің төңірегінде ел жақсыларымен араласып, өз халқының рухани мәдениет жүйелерімен жете танысады. Өзі билер үлгісінде шешен сөйлеуге төселеді. Ұтымды сөзімен, әділ билігімен елге танылып, аты шығады.

• Абайдың шын аты Ибраһим болған. Абай

деп әжесі Зере еркелетіп қойған. Бала кезінде екі

ананың арасында тел өскен Абайды

жеңгелері Телғара деп еркелетіпті. Тіпті М.Әуезовтың өзі Абай туралы жазбақ болған романын ең алғаш

“Телғара” деп атаған екен. Сол телғараның дана Абайға айналып, ұлы ақын болу жолына көз салып көрелік.

Абайдың өмірбаяны

Абайдың бар өмірі өзі туып өскен Шыңғыс болысы, қазіргі Абай ауданы, бұрынғы Семей облысында өтті. Ұлы ақын 1845 жылы әйгілі Қасқабұлақ басында, киіз үйде дүниеге келді. Әкесі Құнанбай бүкіл Тобықты елінің қаһарлы әміршісі, қатыгез, ал шешесі Ұлжан керісінше ағайын-туысқа қайырымды, мінезі жұмсақ, тілге бай адам болған.Міне, сәби шағынан-ақ Абай от пен судай екі ұдай, кереғар мінезді адамдар ортасында өмір кешті. Аяулы әжесі Зере мен анасы Ұлжанның жас бала қиялы мен санасының, мінез-құлқының қалыптасуына әсері мол болды. Ол екеуі айтқан ертегі, аңыз-әңгіме, күлдіргі, мысқыл, ел басынан өткен тарихи оқиғалар зерделі бала-Абайдың санасына біртіндеп сіңе берді. Осылайша, бала Абай өз халқының рухани ой қазынасына қанығып өсті.

Абайдың өмірбаяны

Абай ауылда ескіше сауат ашып, Семейдегі Ахмет Ризаның медресесіне оқуға түседі. Алайда, әкесі Абайды билік ісіне араластырып, баулу үшін оқуын аяқтатпай, 14 жасында

қайтарып алады. Абайдың медереседегі оқуы осымен аяқталадады.

Абай Шығыстың классик ақындары Фирдоуси, Низами, Науаи, Әл-Фараби және т.б. Шығармаларын қызыға оқыды. Оның шығыс классиктеріне деген ынтасының зор болғаны сонша, өлең жазуға деген алғашқы

талпынысы соларға сиынудан басталды.

Туған елінің,Шығыс пен Батыстың рухани ой

қазыналарынан нәр алып, өз халқын ғылым мен өнерге жетелеуді армандаған Абай

Құнанбаев: “Ғылым таппай мақтанба” деген өлең жазған.

Ақынның айтпақ өсиеті

Ғылым-білімге неғұрлым ертерек, бала кезден ден қойсаңдар – кейін

өкінбейсіңдер

Балғын шақтарыңда оқыған кітап, алған білім тасқа басылғандай

мәңгі-бақи естеріңде қалмақ дегенді

меңзейді.

Абайдың шығармалары

• Ғылым таппай мақтанба• Интернатта оқып жүр• Пайда ойлама, ар ойла• Жасымда ғылым бар деп

ескермедім• Әсемпаз болма әрнеге• Жазғытұры• Жаз• Күз• Қыс• Желсіз түнде жарық ай

• Қансонарда бүркітші шығады аңға

• Өлең - сөздің патшасы, сөз сарасы

• Мен жазбаймын өлеңді ермек үшін

• Кұлақтан кіріп, бойды алар• Өзгеге, көңілім, тоярсың• Қараша, желтоқсан мен сол

бір-екі ай• Біреудің кісісі өлсе, қаралы

ол• Білімдіден шыққан сөз• Қақтаған ақ күмістей кең

маңдайлы• Сап, сап, көңілім, сап,

көңілім

Ғылым таппай мақтанба Ғылым таппай мақтанба,

Орын таппай баптанба, Құмарланып шаттанба, Ойнап босқа күлуге.

Бес нәрседен қашық бол, Бес нәрсеге асық бол. Адам болам десеңіз. Тілеуің, өмірің алдыңда Оған қайғы жесеңіз.

Өсек, өтірік, мақтаншақ,

Еріншек бекер мал шашпақ- Бес дұшпаның, білсеңіз.

Талап, еңбек, терең ой,

Қанағат, рақым ойлап қой-

Бес асыл іс, көнсеңіз. Жамандық көрсең

нәфрәтлі,

Суытып көңіл тыйсаңыз.

Жақсылық көрсең ғибрәтлі,

Оны ойға жисаңыз.

Ғалым болмай немене,

Балалықты қисаңыз?

Болмасаң да, ұқсап бақ,

Бір ғалымды көрсеңіз.

Ондай болмақ қайда деп,

Айтпа ғылым сүйсеңіз.

Сізге ғылым кім берер,

Жанбай жатып сөнсеңіз?

Дүние де-өзі, мал да -өзі

Ғылымға көңіл берсеңіз.

Білгендердің сөзіне,

Махаббатпен ерсеңіз...

• Абай ақындық өнерге 40 жасынан асқанда құлай беріліп, өмірінің соңына дейін созылған 20 жылдық әдеби қызметінде 8000 өлең жолы мен 46 нақыл сөзін жазып қалдырды. Ол нақыл сөздер “Абайдың қара сөздері” деп аталады.

2. Абай атаның «Еңбек етсең ерінбей, тояды қарның тіленбей» мақалымен қорытындылау.

Қазақтың классик жазушысы Әуезовтың бас кітабы-”Абай жолы” ұлы ақынға арналған.1993 жылы ”Абай жолы” эпопеясы дүние жүзі

халықтарының 116 тіліне аударылған.

Бес болсын алар бағамызБілімнен бақыт тьабамызӨнер-білім көп тоқыпӨсе берсін санамыз

Қорытынды.

http://kk.wikipedia.org

http://referaty.kz

www.abay.nabrk.kz

Қолданылған әдебиет