« »»کاپيتالکاپيتال«سرمايه سرمايه بخش اول بخش اول–– جلد اولجلد اول

ارکسارکس م مکارلکارل

تاريخ و ادبيات مارکسيستی

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

فهرستفهرست

گفتار مازيار رازیگفتار مازيار رازی پيشپيش

))کارل مارکسکارل مارکس((ديباچه چاپ اول ديباچه چاپ اول

))کارل مارکسکارل مارکس((پی گفتار برای چاپ دوم پی گفتار برای چاپ دوم

))کارل مارکسکارل مارکس((نامه به ناشر ترجمه فرانسه کاپيتال نامه به ناشر ترجمه فرانسه کاپيتال

))کارل مارکسکارل مارکس((اطالع به خوانندگان اطالع به خوانندگان

))فريدريش انگلسفريدريش انگلس((ی چاپ سوم ی چاپ سوم برابرا

))فريدريش انگلسفريدريش انگلس((گفتار برای چاپ انگليسی گفتار برای چاپ انگليسی پيشپيش

))فريدريش انگلسفريدريش انگلس((برای چاپ چهارم برای چاپ چهارم

١

نشر کارگری سوسياليستی

کتاب اولکتاب اول

روند توليد سرمايهروند توليد سرمايه

کاال و پولکاال و پول: : بخش نخستبخش نخست

کاالکاال: : فصل اولفصل اول

)ماهيت ارزش، مقدار ارزش(ارزش مصرف و ارزش : عوامل دوگانه کاال -١

ا نهفته استصفت دوگانه کاری که در کااله -٢

شکل ارزش يا ارزش مبادله -٣

دفی ارزشده، انفرادی يا تصاشکل سا) الف

شکل ارزش نسبی و شکل معادل-قط بين اکسپرسيون ارزش )١

شکل نسبی ارزش )٢

شکل نسبی ارزش-محتوی - أ

تعيين کمی شکل نسبی ارزش - ب

شکل معادل )٣

مجموع شکل ساده ارزش )٤

شکل تام يا گسترش يافته ارزش) ب

رش يافته ارزش نسبیشکل گست) ١

شکل ويژه معادل) ٢

نقائض شکل تام يا گسترش يافته ی ارزش)٣

شکل عام ارزش) ج

صفت تغييريافته شکل ارزش ) ١

رابطه تکاملی بين شکل نسبی و شکل معادل ارزش) ٢

٢

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

گذار شکل عام ارزش به شکل پول ) ٣

شکل پول ) د

خصلت فتيشی کاال و راز آن -١

دلهدلهروند مباروند مبا: : فصل دومفصل دوم

ا گردش کاالا گردش کاالييپول پول : : فصل سومفصل سوم

گير ارزش هااندازه -١

)دوران(وسيله ی گردش -٢

کاالها) استحاله(دگرسانی ) الف

پويه ی پول) ب

مسکوک، عالمت ارزش) ج

پول -٣

زر اندوزی ) الف

وسيله ی پرداخت) ب

پول جهانی) ج

١٣٥٢رج اسکندری سال ترجمه اي

ياشار آذری: بازنويس

http://www.javaan.net/nashr.htm: : آدرس انترنتی کتابخانهآدرس انترنتی کتابخانه

٣XX, UK BM IWSN, London WC١N: : آدرس پستیآدرس پستی

yyaasshhaarraazzaarrrrii@@yyaahhoooo..ccoomm: : ايملايمل

ياشار آذریياشار آذری: : مسئول نشر کارگری سوسياليستیمسئول نشر کارگری سوسياليستی

١٣٨١٣٨٥٥: : تاريخ بازنويسیتاريخ بازنويسی

٣

نشر کارگری سوسياليستی

١١ به نخستين جلد به نخستين جلدگفتار مازيار رازیگفتار مازيار رازی پيشپيش

ی کارل مارکسی کارل مارکس»»سرمايهسرمايه««کتاب کتاب

اب شه، سرمايه هدف بنيادين مارکس در کت ر ري ه ب ی است ک وانين حرکت توضيح ق

اعی مفروض سازما ابودی يک شکل اجتم صادی، پيدايش، انکشاف، سقوط و ن ن اقت

وانين همگانی و . يعنی وجه توليد سرمايه داری، حاکم هستند ه جستجوی ق ارکس ب م

اب ام اساسی کت سرمايه جهانی سازمان های اقتصادی نبود، در واقع اين يکی از احک

د صادی . است که اصوال چنين قوانينی وجود ندارن وانين اقت ان ق ارکس چن اد م ه اعتق ب

وا ه ی اشکال ج ه جهت کلي ند، ک ا باش د، خوان ه طور اساسی متفاوتن م ب ا ه ه ب معی ک

ز . وجود ندارند ژه ی خود را ني وانين وي صادی، ق هر شکل مفروض سازمان دهی اقت

. محدود به مطالعه قوانين وجه توليد سرمايه داری شده استسرمايهکتاب . داراست

اب ه سرمايهکت ان يک نظري ه هيچ وجه بي صادی ی ب اب« اقت ه » ن ست، ب ان ني گم

ه ود نظري ارکس وج صادی یم اب« اقت ک » ن ه از ي صادی ک ه اقت ان نظري ی چن يعن

. خاص تجريد شده باشد، غيرممکن استساختار اقتصادی

سه ای ل مقاي ه و تحلي ا تجزي ز واقع نظريه ی مارکس در مورد ماترياليزم تاريخی ني

ار سان، ک ار ان ال شامل توصيف ک وان مث سان، اقتصادی را دربر دارد، به عن د ان تولي

ه ی ا جامع رده داری ت ه ی ب صادی از جامع د اقت اعی و رش ه ی اجتم صول افزون مح

دل؛ » سرمايه« مقاله درآمدی برنخستين جلد و متکی برباس اقتپيشگفتار اين ١ ارکس؛ ارنست من ارل م ک

.، می باشد١٩٩٨ زمستان –، نشر کارگری سوسياليستی٤ديدگاه سوسياليزم انقالبی شماره

٤

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

اما اين قياس صرفا از تجزيه و تحليل وجوه توليد مشخص که . سرمايه داری می شود

ن . هر يک منطق اقتصادی و قوانين حرکتی خاص خود را دارند، به دست آمده است اي

صادی قوانين خاص نمی توانند به ه «وسيله ی قوانين اقت دی » جاودان ا دسته بن و ي لغ

. گردند

اب ار اصلی او کت ارکس و ک صادی م ه ی سرمايه به اين ترتيب نظريه ی اقت ر پاي ب

صادی استوار وانين اقت ه ی ق اريخی کلي شناخت، نسبيت، تعين اجتماعی و محدوديت ت

االئی، -در انکشاف اجتماعی . است د ک سان، تولي دن اقتصادی ان ا پراکن ازار ي صاد ب اقت

صادی «منابع اجتماعی ميان شاخه های متفاوت توليد ) توزيع( به وسيله ی قوانين اقت

و م » ابژکتي سانی ه ت ان ه طبيع د و ب ی نماين ار م ستقيم ک دگان م اوراء توليدکنن ه م ک

. مربوط نمی شوند، نه هميشه موجود بودند و نه همواره موجود خواهند بود

اب رمايه کت رس اريخی ش قوط ت ا س رمايه داری ت د س ه تولي شه وج حی از ري

اعی است ام اجتم ن نظ ذير اي اب ناپ ه . اجتن توار ب ه اس صادی است ک ه اقت ان نظري چن

نسبيت تاريخی نظام اقتصادی و محدوديت زمانی آشکار آن، به حضرات سرمايه دار،

و رمايه داری خ ه س د ک ی کن ادآوری م راحت ي ه ص ا ب دافعين آن ه ه و م ک نتيج د ي

رد د م م خواه انی ه ه، زم د يافت انی تول ه زم ور ک ان ط ت، هم اريخ اس صول ت . و مح

د نشست و شکلی جديد از سازمان دهی اقتصادی به جای نوع سرمايه داری آن خواه

ل ود عم اکم ب رمايه داری ح صاد س ه در دوران اقت اوت از آن چ وانينی متف ابق ق مط

.خواهد کرد

****** ا ر نیدر زم ست س د نخ ه جل رای ک ستينمايه ب ی نخ شار م ار انت نعت ي ب ت، ص اف

ی سرمايه داری به رغم اين م که در چند کشور معدود اروپای غرب ود، ه ه ب سلط يافت ت

ود رده ب . چنان در گستره ی جهانی و حتی در بخش اعظم قاره ی بسيار محدود رشد ک

ان می سرمايهآن چه کتاب ز بي ل ی مارکس بيش از هر چي د، محرک رشد غيرقاب کن

٥

نشر کارگری سوسياليستی

د اجتناب و بی رحمی است که توليد به خاطر سود شخصی و اولويت سود ورزی، رون

. انباشت سرمايه را مستحکم می نمود

ون صنعت و فن آوری سرمايه داری در ا کن از زمان نگارش کتاب توسط مارکس ت

ات در عين حال نه فقط ثروت م . گستره جهانی رشد و گسترش يافته است ادی و امکان

ان رهائی انسان از قيد کار پوچ، تکراری و مکانيکی رشد يافته اند بلکه جامعه نيز مي

د صاحبان هر چه معدودتر سرمايه و تعداد کثيری از کارگران يدی و فکری که ناگزيرن

ی شده است روت و . نيروی کارشان را به صاحبان سرمايه بفروشند دو قطب ز ث تمرک

دو درت در دست مع راه ق الی هم ا و شرکت های انحصاری صنعتی و م دی از غول ه

ار را آورده است ان سرمايه و ک انی مي ر . خود مبارزه افزايش يابنده جه ات اخي تحقيق

نفر در روی کره زمين بيش از نيمی ٤٠٠، حاکی از اين است که تنها »سازمان ملل «

د ای . از ثروت درآمد کل جهان را در اختيار دارن ل گی «آق ز بي زار » ت رم اف ذار ن بنيادگ

افت« عودی و »ميکروس ستان س اه عرب وپر «٣٨٣، پادش د-س ر، » ثروتمن ديگ

ل يش از ک ه ب شان ب ی «اموال الص مل د ناخ اوز ٤٥» تولي ان تج ت جه د جمعي درص

!می کند

ائی را ه راه حل نه د ک ا می کنن ين ادع اه چن ه گ طبقه بورژوا و نظريه پردازانش گاه ب

اعی يافته اند و د ا و تناقضات اجتم -يگر قادرند که بر طبق اين راه حل پايان بحران ه

ه واسطه ی . اقتصادی نظام سرمايه داری را اعالم نمايند ان و ب رغم ادعای آن اما علي

سين در ارگر در سرمايه داری پ عدم کارآئی کليه ی کوشش ها جهت حل کردن طبقه ک

ه مراتب از آن چه در اخير، اين نظام در چنان بحران یطول دو دهه ه ب ه ک ی فرو رفت

اب ر است سرمايه زمان نگارش کت يم ت ارکس طرح می شد عظ ی در دهه . توسط م

های حاکم بر شوروی و اروپای شرقی و تغيير تناسب قوا به با فروپاشی نظام ١٩٩٠

ه انی ب سيار از سوی سرمايه داری جه دهای ب انی، وعده و عي نفع سرمايه داری جه

ان ردم جه ن م ر اي ی ب ا شوروی داده شد، مبن ه گوي ان (ک ه زعم آن ا ب ونيزم«ي ) »کم

ل از د دهه ماقب ا در چن روزی ه مسبب تمامی بحران های سياسی و اقتصادی جنگ اف

٦

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

ش و لح و آرام ان ص وروی زم ی ش س ار فروپاش ه پ د ک ا کردن ان ادع وده، آن آن ب

رد . شکوفايی اقتصادی فرا رسيده است ه پ ازان سرمايه داری، برخالف ادعاهای نظري

انی صادی سرمايه داری جه ل (وضعيت اقت ی در کشورهای متروپ ود ) حت ا بهب ه تنه ن

. نيافته که روز به روز وخيم تر گشته است

شرح می دهد که چرا تناقضات عميق نظام سرمايه داری هم پای رشد سرمايهکتاب

. متهورانه آن غيرقابل اجتناب است

****** روت .دارا می باشد را ارای انسجامی منطقیجلد نخست سرمايه د دائی ث از شکل ابت

ی رمايه داری يعن االس ی آن ک ای درون اقض ه صرف و - و تن ان ارزش م اقض مي تن

د ه آغاز می کن ار . ارزش مبادل ه وسيله ی ک ن شکل ب ه اي را ک د شده شخصیچ تولي

وری و مس ار، ف ه طور خودک د ب ه است، کاری که خصلت اجتماعی آن نمی توان تقيم ب

ی کل فرع ک ش ق ي د از طري ی توان رفا م اال ص ود، ک ناخته ش ه بازش يله ی جامع وس

ته باشد ود داش ه وج انی مبادل يله ی جه ه وس ه مثاب ول ب ی پ ل . ضروری يعن ا تحلي ام

انی و ای نه اختن نيروه ان س ه نماي ول و ب ردش پ ا گ ت ب راه اس ا هم ردش کااله گ

ه امکان ار : تناقضات درونی پول منجر می شود ول موجود است ب زش مبادله که در پ

تم است ا نقطه ی شروع و خ ن ج ول اي و . يک عامل اقتصادی مستقل بدل می شود، پ

ده ی ول زاين د گردش محسوب نمی شود، ديگر پ صرفا يک عامل رابطه ای در رون

.پول است و اين يعنی سرمايه

ه د ب د و در جوامع پيشا سرمايه داری، سرمايه خارج از حوزه ی تولي چشم می آم

ه . به سختی وارد اين حوزه می شد به صورت انگلی از محصول افزوده ی اجتماعی ک

رد ن جاست . به وسيله ی طبقات غيرسرمايه دار ايجاد می شد، تغذيه می ک ارکس اي م

د ی رس ود م ث خ زی بح ه ی مرک ه نقط ه ب د . ک ه تولي ان وج ادی مي اوتی بني تف

د پ وه تولي رمايه داری و وج ت س ود اس شاسرمايه داری موج ام : ي ت نظ تح

ه ه را ب ط ارزش افزون ه فق دسرمايه داری، سرمايه ن ق می کن ود بلکه،خود متعل خ

٧

نشر کارگری سوسياليستی

ه ی . زائده ارزش افزونه می شود م کلي ه فه مارکس از آن جا که اين اصل اساسی را ب

-سياسی نه فقط در جوانب اقتصادی بلکه در حوزه های -جوانب جامعه ی بورژوائی

ردازد، آغاز سرمايهتعميم داده، کتاب را با مجلدی که تماما به تحليل روند توليد می پ

د ارزش و ارزش زيرا ر . کرده است د تولي وند توليدی سرمايه داری در عين حال رون

اعی؛ اقض اساسی اجتم افزونه و سرمايه و روند توليد و بازتوليد دائمی مناسبات متن

يان کار دستمزدی و سرمايه، وادار کردن پرولتاريا به فروش م به سخن ديگر مناسبت

نيروی کارش به سرمايه دار، وادار کردن سرمايه داران به انباشت سرمايه، و عاقبت

.تحصيل حداکثر ارزش افزونه از کارگران می باشد

ان ی بي ارکس يعن ادی م زرگ و بني شف ب رد ک رمايه گ د نخست س ارزش » راز«جل

ار -کاالئی وجود دارد . فته است افزونه شکل گر ه ارزش مصرف آن جهت - نيروی ک ک

زش مبادله ای خود رسرمايه دار به معنی قدرت آن در توليد ارزشی جديد و بيشتر از ا

ه سرمايهکه مارکس در جلد نخست » روند توليدی «. آن کاال می باشد تحليل نموده و ب

.طور اساسی روند توليد ارزش افزونه است

رم ر س د اگ ردد، تولي سيم گ ر تق رمايه ی متغي ت و س رمايه ی ثاب زء س ه دو ج ايه ب

ان شود ر بي ثابت آن بخش از ی سرمايه . ارزش افزونه می تواند به طريقی مفصل ت

صار د انح ی توان ه م ن طبق يله اش، اي ه وس ه ب ت ک رمايه دار اس ه ی س روت طبق ث

د مالکيت و دسترسی به مواد مادی توليد را به دست آورد و ا . ين انحصار را حفظ نماي

دگی ائل زن د وس ورد تولي ارگر را در م ه ی ک ان طبق ق و امک ه طري ن رو هرگون از اي

د ستقل، مسدود می کن ه شکلی م شنهاده ضروری . خودش ب سرمايه ی ثابت يک پي

ه است د ارزش افزون رای تولي ست، صرفا . ب ازاد ني ده ارزش م د کنن ود آن تولي ا خ ام

ارگران اس ار ک روی ک ه را ني ی ارزش افزون ود يعن ر ارزش خ ه ارزشی اضافه ب ت ک

د ی کن اد م يله ی آن . ايج ه وس ه ب رمايه را ک ارکس، آن بخش از س ل، م ن دلي ه اي ب

ده ر خوان رمايه ی متغي د، س ی کنن داری م ارگران را خري ار ک روی ک رمايه داران ني س

.است، زيرا فقط اين بخش از سرمايه موجد ارزش افزونه است

٨

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

د يح بع ق و ارزش توض ه ی مطل د ارزش افزون ان تولي ايز مي ه، تم ست ک ی اين

ه . ی نسبی وجود دارد افزونه زايش روزان ه ی مطلق از طريق اف ار ارزش افزون ی ک

ادل . صورت می گيرد يعنی به آن مقدار از روزانه کار که در طول آن کارگر ارزشی مع

د، ساعاتی اضافه شده است سبی از طريق ارزش ا. مزد خود ايجاد می کن ه ی ن فزون

ی رد، يعن ی گي ورت م نعت ص ی از ص ای معين ش ه د در بخ ارآوری تولي زايش ب اف

د ی نماين د م ارگران را تولي وری ک از ف ورد ني ای م ه کااله ائی ک ان . بخش ه دين س ب

ار ه ک ر از روزان اه ت انی کوت کارگران قادر می شوند که معادل مزد خود را در مدت زم

د د نماين ه . بازتولي ن رو ارزش افزون ار -از اي ه ک ن روزان زايش اي دون اف افه - ب اض

. می شود

د نخست ارم جل سبی (قسمت مرکزی از بخش چه ه ی ن د ارزش افزون صرف ) تولي

د ) ١٥ و ١٤فصول (تحليل دقيقی از مانوفاکتور و صنعت نوين شده است ا تولي ن ج اي

راه دارد م هم د مه ک بع ه ي ه ی . ارزش افزون رمايه در مرحل اکتور، س د مانوف تولي

اد می شد ار ايج سيم ک محصول افزايش در بارآوری کار را که از اشکال پيش رفته تق

ه . را به خود تخصيص می داد د ک اقی می مان ان ب اما فناوری توليد به طور بنيادی هم

اکتور . بود ه وسيله ی مانوف ه ب سيم محصوالت اضافی ک ه عملکرد تق ا توجه ب ار ب ک

د می شتتولي سيم می گ دند تق ده . ش ار دي د ک اوتی در رون سيم، تف ن تق اوراء اي ا م ام

د ی ش ارت . نم اکتور نظ ه ی مانوف رمايه داران در مرحل رای س لی ب ب اص سأله جال م

ه اوری ب ن درجه از رشد فن ه در اي دائمی سرمايه بر کار است تا حداکثر ارزش افزون

ار . دست آيد ه در آن ک ين آهنگ پيش اين مسأله کارگاهی است ک گر آزادی خود را تعي

اری ار اجب ر ک ن نظ ست و از اي ا آزاد ني ار در آن ج د، ک ی ده ت م ار از دس ت ک رف

ود ی ش سوب م د . مح ين بودن ع چن ق واق دائی در ح ای ابت سياری از مانوفاکتوره : ب

اوت آزادی شخصی خود را از دست ه درجات متف کارگاه هائی مملو از کارگرانی که ب

.داده بودند

٩

نشر کارگری سوسياليستی

د حاکميت سرمايه ن رون وين، اي با انقالب صنعتی و پيدايش کارخانه های صنعتی ن

ار بلکه در طبيعت اصلی خود سله مراتب سازمان دهی ک بر کار نه فقط در شکل سل

ه . روند توليد، تغيير شکل داد رد ماشين حلق هرچه توليد بيشتر مکانيکی شد، بيشتر گ

از خود بيگانگی کار . نيازهای ماشينيزم شدند آهنگ کار و محتوای آن بيشتر تابع . زد

وای ار محسوب نمی شد بلکه در اشکال و محت د ک ديگر صرفا از خودبيگانگی تولي

.افت می شدخود کار ي

د زخصائل نهانی و انفجار ماشيني ل شده ان : م نوين توسط مارکس در سه راستا تحلي

د سرمايه جهت تابع ساختن کار در م ی اصلی ماشين اسلحه قابل سرمايه در روند تولي

ه. است د ارزش افزون زايش تولي ن رو یماشين اسلحه اصلی اف سبی است و از اي ن

د ز می زن ار . روند انباشت سرمايه را به سختی مهمي ارگران ک ه جای ک ه ب ماشينی ک

آن یواسطهه را افزايش می دهد که ب» کار یسپاه ذخيره«می کند، توليد و بازتوليد

ر ا گ اممزده ه ن االئی ب روید ارزش ک زايش ني دين ترتيب اف د و ب ر می نماين ار تغيي ک

.ارزش افزونه جهت سرمايه داران تضمين می شود

ل خود مارکس به طور منطقی انکشاف جدال طبقاتی ميان کار و سرمايه را در تحلي

د ين رون ارزه از هم ن مب ه اي د ک از توليد ارزش افزونه وارد می سازد و نشان می ده

رد د . توليد ريشه می گي ه باي ارزه ای است ک ی مب ه معن ار ب ه از ک غصب ارزش افزون

ار زايش ظرفيت ک ار، اف ه ک زايش روزان دون اضافه سرمايه داران جهت اف ارگران ب ک

زد آن ردن م ه ک صاص دادن کلي ت اخت ا و جه ه یه ار ب ارآوری ک زايش ب ايج اف نت

دان د رمايه ب دس تثمار م. ست زنن ه اس ارزه علي ه ب ارگران ب ب ک رمايه داری از جان س

دال ی ج زد واقعی استمعن سر شدن م دون ک ه ب ار روزان ل ساعات ک ن . جهت تقلي اي

وری استثمار سرمايه داری مسأله که چگونه اين مبارزه ی طبقاتی عليه جنبه های ف

د، در بخش ديل می کن خود را به مبارزه جهت سرنگون ساختن نظام سرمايه داری تب

ا د نخست هشتم و نه ه است سرمايه ئی جل رار گرفت ورد بحث ق ه بخش . م در حالی ک

ن هدف اصلی هفتم به طور اساسی به انباشت سرمايه اختصاص داده شده است و اي

١٠

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

ت اخته اس رماليش س ارکس ب ه م ت ک ی اس ق دوزخ امی آن منط رمايه ارزش . تم س

ر ه س يع ب ه ی وس ود در يک درج ه ی خ ه نوب ه ب د ک ی کن اد م ه را ايج مايه ی افزون

د و اضافه ای تبديل می شود و اين يک به نوبه ی خود باز ارزش افزونه ايجاد می کن

.مسأله با کليه ی نتايج متناقض خود برای بشريت ادامه می يابد

اوری ه از سرمايه داری و فن ه جانب ی هم مارکس به مثابه ی يک ديالکتيسين تحليل

ن ه هر دوی اي ادن ب رده است آن انجام داده و از درافت اب ک ا اجتن ه . دام ه ائی ک دام ه

سانی، ماشينی است در . يکی به شکل رمانتيکی محافظه کار و ديگری به شکل غيران

أثير » گروند ريزه «قطعه ی مشهور شرو و متمدن سرمايه داری ت او از جنبه های پي

ستگی ستجوی خ د، ج اعی تولي ای اجتم ت آوردن نيروه ه حرک ای آن در ب ول آس غ

ات ناپذيرش در سته امکان ه توان يافتن طرق و وسائل نوين در با صرفه تر کردن کار ک

د دازد، سخن می گوي ار ان ه . نامحدود آدمی را به ک د ک شان می ده ا در عين حال ن ام

سانی انی و غيران ده خصائل نه د دهن ل، رش ن تکام رمايه داری از اي ه شکل س چگون

ه (است » يزتا حد جنون آم «فناوری، ماشينيزم و ارزش مبادله ه خود ب ن هم ی اي يعن

سان ). هدف بدل می شوند ائی ان سرمايه داری به جای اين که ماشين را در خدمت ره

سرمايه داری . انسان را تابع ماشين می کند، از کار يک نواخت و خسته کننده درآورد

ول و طه ی پ ه واس راد ب دن اف ی ش دمت غن اعی را در خ ای اجتم ت ه ه ی فعالي کلي

ه شروی ب اعی پي ط اجتم سانی و رواب ای ان ه در خدمت غن . سوی آن در می آورد و ن

ود را ت، خ ود اس اال موج ر ک ه در ه ه ک صرف و ارزش مبادل ان ارزش م اقض مي تن

د ی ده شان م رمايه داری ن ينيزم در س ی ماش اقض درون ن تن ه . در اي انی ک ا زم ت

ادی و ا رط م يش ش الق پ شده، خ رنگون ن وز س رمايه داری هن ت س اعی جه جتم

ان عه ی جام اقض بي ن تن م پيوسته است و اي ه ه بدون طبقه متشکل از توليدکنندگان ب

ی در ای تخريب ه نيروه دی ب ای تولي کل نيروه ر ش ديل و تغيي د تب شروی در رون پي

غرض از نيروهای تخريبی هم فقط تخريب در ثروت . دقيق ترين معنی اين کلمات است

١١

نشر کارگری سوسياليستی

الم غرض ث) بحران ها و جنگ ها ( روت انسانی و شادمانی آدمی نيست بلکه در يک ک

.از آن تخريب زندگی است

****** ستی . است» قانون ارزش «نکته ی بعدی در مورد صادی مارکسي ه اقت ن نظري در اي

ود دارد رد وج ده: سه عملک ين کنن ه ی نخست تعي ان ، مندر مرحل ادالتی مي بات مب اس

د البته بدين معنا نيست که (کاالهاست ين می کن ورا چن ده ی محوری ) ف ی ايجادکنن يعن

ردد ه در (است که گرد آن تغييرات درازمدت در بهای نسبی کاالها ايجاد می گ ن نکت اي

ه ای ن نکت ار می شود و اي ان سرمايه و ک ادالتی مي سرمايه داری شامل مناسبات مب

رديم از می گ دان ب انون ن ). بسيار مهم است که ب ن ق ه ی دوم اي ار در مرحل ل ک سبت ک

ه ) و اين در تحليل نهائی به معنی کل ذخاير مادی جامعه است (اجتماعی ا توجه ب را ب

ل . بازده گروه های متفاوت کاالها تعيين می نمايد انون ارزش در تحلي ن ترتيب ق ه اي ب

ل (نهائی مواد مادی را ميان بخش های متفاوت توليد اعی را در ک ) و نيز فعاليت اجتم

ا رخ » تقاضای مؤثر «اين بر طبق تقسيم تقسيم می کند اوت کااله جهت گروه های متف

ن را از طريق در م .می دهد اکم است و اي رحله ی سوم اين قانون به رشد اقتصادی ح

ه در د ک تعيين ميانگين نرخ سود و هدايت سرمايه گذاری به سوی آن بخش های تولي

ا آن ها سودی بيشتر از حد ميانگين به دست می آيد و گريز از بخش هائی که در آن ه

د ام می ده انگين تحصيل می شود انج د مي ر از ح ات سرمايه و . سودی کمت ن حرک اي

رايط ه ش ائی ب ل نه ذاری در تحلي رمايه گ وئی«س رفه ج ا » ص در دادن«ي ار » ه ک

.اجتماعی يعنی به عملکرد قانون ارزش مربوط هستند

» کالسيک« ی ارزش کار مکتب نظريه ی ارزش کار مارکس تکامل و تدقيق نظريه

اردو است ه ی ريک صاد سياسی و خاصه نظري ن . اقت ارکس در اي ه م ی ک ا تغييرات ام

ده است . نظريه وارد ساخته بسيار است ين کنن ژه تعي : يکی از اين تغييرات به طور وي

ه ی ارزش کار اجتماعی تجريدی به کار گرفتن مفهوم ای نظري ين . به مثابه مبن ه هم ب

م ه ل ه ارکس را دلي وان م يچ رو نمی ت ه ه ه ب ه«ست ک ل يافت اردوئی تکام و ريک » ن

١٢

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

د وهر ارزش «. نامي ه ج ه مثاب ار ب ت ک ی از » کمي ه کل مارش «ب ت ش ار جه ت ک » کمي

ه ی کاالهاست -جداست د سنجش ارزش کلي ان واح ورد دوم چون ار - م ان ک ايز مي تم

ده ی مشخص که تعيين کننده ی ارزش مصرف کاالهاست با کار تجريدی ک ين کنن ه تعي

ه[ارزش ت ]مبادل ر از ريکاردوس ی فرات دمی انقالب ت، ق ه . ی آن هاس ت ک اری اس ک

راه کشف . مارکس انجام آن را مايه ی مباهات خود می داند در واقع مارکس آن را هم

رين دست آورد خود محسوب مقوله ی عام ارزش افزونه، سود، اجاره و بهره مهم ت

اال تمايز فوق برمبنای . می کند دگان ک شکل از توليدکنن ه ی مت ژه جامع فهم ساختار وي

ار وان اجزاء ک ه می ت ه چگون دی ک ن مسأله ی اساسی و کلي استوار است يعنی بر اي

رتبط ساخت ه يکديگر م د را ب . نهفته در جامعه که شکل کار شخصی به خود گرفته ان

ه از اين رو تمايز فوق همراه با مفهوم مارکس از کار ضروری و کار محصول ( افزون

ه م انقالب رابطه ی )ضروری و محصول افزون صادی و عل ه ی اقت ان نظري دی مي کلي

.اجتماعی يعنی ماترياليسم ديالکتيک است

ت ه قاطعي وارد ب سياری م ار در ب ستی ارزش ک ه ی مارکسي ه در آن نظري ی ک طريق

ه ارزش مصرف را تعيين کننده ی مستقيم ارزش و ارزش مبادله نمی شناسد، ع مدتا ب

ه ی ل و نظري ره ی تحلي صرف را از داي ارکس ارزش م ه م ده ک ی ش وان تلق ن عن اي

ت ته اس رون گذاش صادی بي ه . اقت ی ب رين ربط ک ت دارد و کوچ ت ن ه واقعي ن نکت اي

م سرمايهپيچيدگی ديالکتيکی ار داري د سر و ک ا مسأله ی بازتولي ا ب ه م ندارد آن جا ک

د دوم سرمايه يعنی در ه جل ن ف درآمد ب ژه از اي ه طريقی وي ا ب رصت خواهيم داشت ت

ه در سرمايه داری ان ارزش مصرف و ارزش مبادل اقض مي ه تن ائيم ک مسأله بحث نم

د ته باش ود داش صادی وج د اقت ه رش ی ب وان راه ه عن د ب ادآوری . باي ا صرفا ي ن ج اي

ده ی هر دوی وحدت و ت ر گيرن ه درب ه مثاب اقض می کنيم که به گمان مارکس، کاال ب ن

د ارزش مصرف ه فاق االئی ک ميان ارزش مصرف و ارزش مبادله شناخته می شود، ک

برای خريدارش باشد نمی تواند ارزش مبادله ی خود را محقق نمايد و ارزش مصرف

١٣

نشر کارگری سوسياليستی

اال يعنی ابزار توليد و نيروی کار نقشی کليدی در تحليل مارکس له ی ک ويژه دو مقو به

.ی کنداز وجه توليد سرمايه داری بازی م

ار يکی از رايج ترين و بی ضررترين دالئلی که عليه نظريه ی مارکسيستی ارزش ک

ت ين اس ود چن ی ش ه م ل : ارائ ر در تحلي ي اگ ه وس اء ب ائی به ين نه له ی ارزش تعي

چگونه کاالهائی ) يعنی به وسيله ی کميت کار از نظر اجتماعی الزم تجريدی (می شود

ع که محصول کار نيستند و از اء می باشند؟ در واق ستند دارای به اين رو ارزشمند ني

شار يش از انت ا پ ال ه ارکس س رمايهم ؤال پاسخ داده است س ن س ه اي محصوالت . ب

اعی ) »اشياء مجانی «(طبيعی ار اجتم د، چرا هيچ ک ه راستی هيچ ارزشی ندارن ه ب ک

ق تخصيص شده از طري ا ن د آن ه اعی مالکي صرف تولي ای اجتم ت شخصی و نهاده

زاده ای نيست دارا . خصوصی دارای بهاء می شوند ی زمين که محصول کار هيچ آدمي

ست سند . ارزش ني ر سر درش بنوي ردد و ب يله ی حصاری محصور گ ه وس ر ب ا اگ ام

وع : مالک خصوصی « ردم حاضر » تجاوز ممن ر م د شد، خاصه اگ اء خواه دارای به

د ه مسکن بپردازن از ب د . باشند همان بهاء را به دليل ني ديل درآم ع تب اء در واق ن به اي

ين (صاحب زمين ه وسيله ی ) بهره ی زم ه ب ن درآمدی است ک ه سرمايه است و اي ب

اد می شود د ايج ار می کنن ين ک ه روی زم سانی ک ادی . ک واد م ع م سان در واق ن ک اي

. را با کار خويش ايجاد می نمايند) محصوالت جهت مصرف خود يا به عنوان کاال(

سرمايهکليه ی کسانی که به خطا چنين عنوان می کنند که جلد نخست در واکنش به

ار از نظر می خواهد نشان بدهد که تحت نظام سرمايه داری، کاالها مطابق با کميت ک

د سندگان معتقدن اجتماعی الزم تجريدی که دربر دارند قابل مبادله هستند، برخی از نوي

روبروست و نه با مسائل کمی و محتوای یکيفکه نظريه ی ارزش کار صرفا با مسائل

اد در . است غيرقابل سنجش می باشند » از نظر اجتماعی الزم «کاالها که کار ن اعتق اي

راست است که ضوابط سنجش کاری که . واقع مشکل را در راستای ديگری می اندازد

شکل در کاالها کميت يافته بسيار مشکل است، اما اين اشکال چندان به صورت يک م

ال (در مفهوم نيست که از فقدان اطالعات الزم حاصل شده باشد می توان به عنوان مث

١٤

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

ه در روی آدمی ک ل ني از مجموعه ی اقتصاد کالن در يک کشور مفروض آغاز کرد، ک

د رد می آي ادی گ ا –حوزه ی توليد م ل کااله سيم آن -صنعت، کشاورزی، حمل و نق تق

ا از ميان بخش های متفاوت صنعت و گروه ه ی آن ه ا، مناسبات درون دی کااله ای کلي

انگين محصوالت در بخش های ه جهت مي اری ک طريق روند داده ها و محصوالت، ک

اده ی خاصی از سرزمين های ديگر » مستقل« ا هيچ م ه در آن ه صرف می شود ک

ه در بخش و در اری ک ل ک ين ک ت تخم زايش در جه ود، و اف ی ش ارجی وارد نم و خ

ه ی شرکت های ...) صرف می شود توليد کاال اتر کلي ه دف افی است ک وارد ک ن م در اي

م سنجش ام الزم جهت فه ا ارق شود ت شورهای سرمايه داری را گ سرمايه داری در ک

. دست آيدر کاالها مندرج است بهکمی کاری که د

****** ه است ورد ارزش افرون دی در م ه ی بع ی . نکت صاد سياس يک اقت ب کالس از -مکت

اقی -ه مکتب ريکاردو جمل ا ب ه پس از پرداخت مزده سود را به مثابه درآمد خالص ک

رد ی ک ی م ده، تلق ثال . مان ه م ود ک دان ب وم چن ن مفه ه اي ان ب ستگی آن ع دل ب در واق

د در ه ی تولي اهش در هزين ا ک زايش ي ه صرفا اف ود ک ريکاردو به اين اعتقاد رسيده ب

ا صنايعی که کاالهای اوليه مصرفی توليد ذارد، ام أثير می گ می نمايند، به نرخ سود ت

ی در ا حت د ي د، رخ می ده د می نماين وکس تولي آن چه در مورد صنايعی که کاالهای ل

.مورد موادخام رخ می دهد تأثيری در تغييرات نرخ سود ندارد

ه هر حال تالشی است جهت حل ا ب اين نظر ناکامل و از اين رو ناصحيح است، ام

درآمد ميان طبقات اجتماعی به مثابه نتيجه ی آن چه که در روند توليد مشکل پراکندن

د ی ده ه . رخ م اردو و خاص س از ريک ه پ صادی عاميان ه ی اقت سرين نظري مف

ورد نمی پرسند » مارژيناليست های نو کالسيک « ن م ا »چرا «: هرگز در اي ا دائم ؟ ام

ه ؟ آن ها خيلی ساده به اين نکته اشار »چطور«: سؤال می کنند » عوامل «ه می کنند ک

ه تحقيق ) کار، سرمايه، زمين ( ار خود را ب ا ک د آن ه ازار می يابن اوتی در ب بهای متف

ره و . می کنند اين که چطور اين بهاء نوسان می يابد محدود شه ی سود، به ا ري آن ه

١٥

نشر کارگری سوسياليستی

ار خود د بخشی از محصول ک ارگران باي اجاره را طرح می نمايند، می پرسند که آيا ک

د؟ را زمانی رو گذارن د از دست ف ار می کنن ه ای ک که در خدمت صاحب کارخانه بيگان

اری از و ک م س ی فه ا در پ سمی(آن ه ن اختصاص ) مکاني ق آن، اي ه از طري ستند ک ه

ه ] وسائل توليد به سرمايه داران [ سندانه ک ه ی خداپ به مثابه نتيجه ی يک عمل مبادل

ان آن رخ م در جري رداری ه وع کالهب يچ ن اهرا ه دا ظ روکله اش پي د، س ی ده نم

ود ی ش رمايه داری را . م د س ه تولي سائل اساسی وج ن م ود اي ارکس ب ده ی م ه عه ب

.پاسخ گويد

شا ع پي اکم در جوام ات ح صرف طبق درت م د و ق شه ی درآم م ري روز فه ام

ست ی ني سأله ی عجيب ن . سرمايه داری م صادی اي ه از نظر اقت د ک ه کس می دانن هم

وده است ريشه، اکم ب ه ی ح ه طبق دگان ب ار توليدکنن ايج ک . نتيجه ی تخصيص دادن نت

أمين معاش ابش جهت ت ين ارب ه را در زم ه، نيمی از هفت رون ميان زمانی که سرف ق

ا اب اشرف زاده ي ين ارب يچ پاداشی در زم دون ه ر را ب يم ديگ رد و ن ی ک ار م ود ک خ

دون مزدش را گف» اخالقی«کليسائی کار می کرد، می توان از نظر ار ب در «ت که او ک

اما هيچ . آسمانی انجام می داد » حمايت«زمينی و خاکی يا » خدمت«گونه ای » عوض

را با آن چه در محل بازار رخ می داد اشتباه نمی گرفت و » عوض و مبادله «کس اين

ود، » مبادله«آن . در اين مورد گيج نمی شد صادی نب ی اقت ه هيچ وجه عمل ع ب در واق

ياد دادن هيچ چيزی که بهادار باشد حتی به غيرمستقيم ترين شکل هم محسوب گرفتن

ه امروز » خدمت و حمايت «يک سرف . نمی شد ان طور ک رد، هم داری نمی ک را خري

يکاگوئی ار ش ب ک رده کاس ک خ ت «ي دمت و حماي اش و » خ ته ی اوب را از دارودس

ه زور از او . گانگسترها نمی خرد ه ب ار و حقی است ک ن ک ن اي غصب می شود و اي

د د، چه او نخواه شه ی . عمل توسط ضوابط اجتماعی انجام می گيرد، چه او بخواه ري

ه اری است ک توليد افزونه ی اجتماعی در وجوه توليد پيشاسرمايه داری به وضوح ک

ا (به آن مزدی تعلق نگرفته ا محصوالت فيزيکی، ي خواه کار به شکل خدمت باشد، ي

). پول-حتی اجاره

١٦

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

رده در ر ب د بخور و نمي ی درآم مورد برده داری زمينه ی بحث در مثال هائی که حت

ر می شود غ می شد روشن ت رده دار از او دري م توسط ب دگی . ه ن زن ه اي ا توجه ب ب

ن د در اي شکل می توانن م م اريخی ه اليزم ت ه ماتري دين ب اورترين ناق ی ناب ی، حت بردگ

م بخشی -نکته شک کنند که کل توليد اجتماعی رده است و ه هم بخشی که روزی ده ب

ه وسيله ی -که برده دار را روزی می دهد ه ب اعی ک يک ريشه بيشتر ندارد؛ کار اجتم

.بردگان و فقط به وسيله ی ايشان انجام می گيرد

ر بهم ت ر و م ده ت ز پيچي ه چي يم هم ت کن رمايه داری دق د س ه تولي ه وج ی ب ا وقت ام

راد ظاه. می نمايند را هيچ نيروی وحشی شالق به دستی که با استفاده از گروه های اف

ن ه اي ی خودشان ب د و حت رده ان د ک ذاری آن چه تولي ه واگ مسلح، کارگران را وادار ب

ادالتی است، . جود ندارد نيرو کند، و ارگر و سرمايه دار انگار رابطه ای مب مناسبت ک

ی به همان سادگی رابطه مبادالتی که در بازار خرده توليد کنندگان يا مزرعه داران يعن

د . مالکين کاالهائی که خود توليد کرده اند م دارن ا ه ارگر . ب ه ظاهر ک ار خود را «ب » ک

د ی فروش زد م ال م م آن . در قب رمايه دار ه ار«س ار » ک ام و ک ين، موادخ ا ماش را ب

د ه دست آي ام شده ب ا محصول تم د ت سان ترکيب می نماي راد ان ه .ديگر اف ا ک از آن ج

ار خويش زد را در اختي سرمايه دار اين ماشين ها و مواد خام را و نيز پول پرداخت م

ن ا اي ه » طبيعی«دارد، آي م ک ام شده را ه ه او محصول تم ست ک محصول ترکيب «ني

تصاحب نمايد؟ » همه ی اين عوامل است

ايش و شکل ظهور اين است د نم ا . آن چه در سرمايه داری رخ می ده ارکس ام م

انی ی از تأويالت تکان رشته ا ه صرفا زم ن سطح ظاهری يافت ک دهنده در اعماق اي

ه خالق ه «قابل نفی و انکار خواهند بود که شرايط يکتای اجتماعی ک استثنائی » مبادل

د ار گردن ستند انک ار ه رمايه و ک ان س ری . و خاص مي دم براب ه ی نخست، ع در وهل

ان سر رايط مي ه در ش ازمان يافت ود داردس ارگر وج ور . مايه دار و ک رمايه دار مجب س

د داری نماي ر شرايطی خري ار را تحت ه روی ک ه ني ن . نيست ک ه اي انی ک او صرفا زم

د ا . خريد برايش سودمند باشد آن را انجام می ده د، ي ين نباشد او تأمل می کن ر چن اگ

١٧

نشر کارگری سوسياليستی

ارگر . تعطيل می کندکارگر ارزان تر پيدا می کند و يا حتی کارش را به اميد ايام بهتر ک

واژه ی کارگر که اين جا آمده در معنای اجتماعی، در جمله روشن می شود (برعکس

روی ) و صرفا معنای مستقيم کارگر يدی را ندارد ه ني تحت فشار جبر اقتصادی است ک

دارد و . کار خود را بفروشد ين ن ه زم د منجمل زار تولي از آن جا که هيچ دسترسی به اب

ه کمک آن در از آن جا که به غذا دسترسی ندارد و پولی هم در ذخيره خود ندارد که ب

دگی باشد ه زن ادر ب د ق ار نمی کنن ه . دورانی که ک ارش را ب روی ک ه ني اگزير است ک ن

د ام ده ه هر نرخی انج دون . سرمايه دار بفروشد و اين عمل را تحت هر شرطی و ب ب

ه ی سرمايه دار د چنين فشار سازمان يافته ای جامع ه نمی توان امال انکشاف يافت ی ک

شار وجود نداشته باشد . وجود داشته باشد ن ف ه اي انی ک ا زم ه ت ه (البت انی ک ثال زم م

اقی باشند سياری ب شده ب ه ) زمين های تصاحب ن ه صورت رشد نيافت سرمايه داری ب

باقی می ماند تا اين که طبقه ی بورژوا به انواع حيله ها امکان تصاحب آن زمين های

اره ی استعمار است سرمايهآخرين فصل از جلد نخست . بدون صاحب را ببندد که درب

د امال شرح می ده ه را ک ن نکت اريخ . اي ز ت وبی و ني ای جن ا خاصه آفريق اريخ آفريق ت

د ل را ثابت می کن ن تحلي ر . مستعمرات پرتغال، بلژيک، فرانسه و انگليس صحت اي اگ

دگی کن رايطی زن ردم تحت ش ای م وده ه روش ت صادی جهت ف شار اقت ان ف ه امک د ک ن

وقی و سياسی باعث اق حق شار اختن اه ف د آن گ ته باش ود نداش ا وج ار آن ه روی ک ني

ن، سرمايه داری ر از اي ا می شود، غي سرازير شدن نيروی کار انسانی به کارخانه ه

.نمی تواند به حيات خود ادامه دهد

ورا ارگری ف ای ک ه ه ژه ی اتحادي ش وي رد و نق ن عملک ل روش ن تحلي و اي در پرت

د . می شود رای چن م ب کارگرانی که توانسته اند ذخيره ای را با هم جمع نمايند، دست ک

هفته از فشار فروش نيروی کارشان تحت هر شرايطی و هر نرخ بازار مفروضی آزاد

ستند ست . ه ائی ني ين نهاده ان چن رمايه داری خواه الف . س ن خ ت«اي ی » طبيع تلق

ه ی بورژواست » طبيعت «د، اگر نه می شو م خالف طبيعت جامع سانی دست ک ه . ان ب

ازه پي رمايه داری ت ام س ت نظ ه تح ت ک ل اس ن دلي ای دااي ه ه د، اتحادي ده قدرتمن ش

١٨

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

د ه تحت سرمايه داری در . کارگری ممنوع اعالم شده بودن ل است ک ن دلي ه اي از ب و ب

و حق کارگران به اعتصاب يعنی کشورهای عقب افتاده، ما به اين وضع باز می گرديم

ه ه شود، ب ا ارائ ه آن ه ه ب حق آن ها در عدم فروش نيروی کارشان تحت هر بهائی ک

ی می شود ی نف ار. کل ام سرمايه داری ک ه تحت نظ ارکس ک نش م ن بي ا ، اي ار اساس کد می شود اجباری اگزير تأيي ورژوائی ن االترين مراجع دولت ب ا . است، توسط ب هر ج

شار را تحت رجيح می د است، سرمايه داران ت که ممکن ه ف ه طور مزوران ه ب د ک هن

ه«پوشش ر و عادالن ه ای براب انند» مبادل ار بپوش ازار ک ر ديگر . در ب ه تزوي ائی ک ج

ه زور و ی ب د يعن از می گردن د ب رده ان ه از آن آغاز ک زی ک ه چي ا ب ممکن نيست آن ه

.ارعاب

اه ت آگ ن حقيق وبی از اي ه خ ارکس ب ه م د البت ازمان دادن تولي ت س ه جه ود ک ب

ا دی و فکری ب اعی ي ار اجتم کارخانه های نوين اين نکته کفايت نمی کرد که نيروی ک

ائی رژی، عوامل روبن ا، ان ين، ساختمان ه ه زم ود ک هم ترکيب شوند بلکه ضروری ب

اطی و زار ارتب چون راه ها، آب، ماشين ها، بافته ی معينی از جامعه سازمان يافته، اب

ه ای . غيرو تحصيل شود د کارخان ه چون تولي وچ است ک ن فرض پ ه وضوح اي ا ب ام

ه ستند ک ا ه ال ه ا و کان رممکن است، راه ه دی غي رايط تولي ن ش دون اي ارزش را «ب

ا در خود » توليد می نمايند يم ماشين ه ه فرض کن به همين ترتيب ابدا منطقی نيست ک

ن . ارزش می آفرينند ه ی اي د » عوامل «ارزش مفروض کلي ا بازتولي د حفظ ي می توان

د د تولي ده در طول رون ار زن ازده ک گردد و اين عمل از طريق آميختن آن ها در روند ب

.ممکن است

ين و ) حقوق تصاحب شخصی (وقتی می گوئيم دارندگان عنوان مالک ورد زم در م

د از از کن ار ب روی ک ر تصاحب ني ا راه را ب » امل عو«ماشين بدون اين که اموال آن ه

ن ان اي ا بي د، ب د استفاده نماين ن عوامل نمی توانن ارکرد اي فوق جهت تصاحب نتايج ک

ه ين نتيجه گرفت ک وان چن نکته به حقيقت نزديک تر می شويم، اما به هيچ رو نمی ت

م » راه باز کردن «اين ی ه ن معن به واسطه ی عنوان مالکيت ممکن شده است و به اي

١٩

نشر کارگری سوسياليستی

اوين ين عن دگان چن ه دارن ست ک ار ني روی ک دگان ني ا دارن ر ب روی براب ا ني الکيتی ب م

رو می شوند ا در يک . روب ر م ا اگ ه سياق سرمايه داری«تنه رده داری ب ه ب » جامع

-زندگی می کرديم جائی که دارندگان برده، بردگان را به سرمايه داران اجاره می دادند

ث دگان بح ه ی دارن ان کلي ادی مي ری نه ستيم از براب ی توان ائيمم ورد . نم ن م در اي

ه ی شتر از هزين صاحبان برده در صورتی بردگان را اجاره می دادند که خود مبلغی بي

.نگهداری آن ها دريافت می داشتند

زار ه مالکيت اب در مقام دوم، آن نهاد اجتماعی که مطابقش بخش کوچکی از جامع

ام ار تم الکيتی در اختي ود درآورده و م صار خ ه انح د را ب امی (ی تولي ا تم ا تقريب ) ي

ه هيچ رو نتيجه ی ابرابری طبيعی ظرفيت و «توليدکنندگان مستقيم باقی نگذاشته ب ن

سانی نيست » هوش اعی . ميان افراد ان ات اجتم ا هزار سال حي ع در طول ده ه در واق

ده است انسان هوشمند سبتا نزديک . چنين موردی هرگز پيش نيام ی در گذشته ن -حت

ين -فتاد سال قبلمثال حدود صدو ه دگان زم د کنن م از تولي ه ده ه - ن در اکثريت قريب ب

زار -اتفاق خود توليد کنندگان کشاورزی بودند ه اب به اشکال گوناگون اختيار مستقيم ب

تند ود داش ات خ د و حي ود. تولي د خ زار تولي ده از اب دائی توليدکنن اريخی، -ج انی ت جري

توسط مارکس در بخش هشتم جلد نخست طوالنی و خونين دارد، روندی که به تفصيل

.بيان شده است» آن چه به نام انباشت بدوی معروف شده« موسوم به سرمايه

ار در مقام سوم، کارگر کار خود را به سرمايه دار نمی فروشد بلکه روی ک خود ني

ان مفروض را می فروشد ار در يک مدت زم ن . يعنی ظرفيت و قدرت خود جهت ک اي

ار چون هر نيروی کار تحت ن ظام سرمايه داری بدل به يک کاال می شود، بدين سان ک

االی ديگر دارای ارزشی خاص ه(ک اعی : است) ارزش مبادل ار از نظر اجتم ت ک کمي

ه ال وی ک ارگر و اطف واد مصرفی جهت حفظ ک ی ارزش م د آن يعن الزم جهت باز تولي

ار ادام د بتوانند به کار کردن در يک درجه ی مفروض از شدت ک اال . ه دهن ن ک ا اي ام

انی . جهت سرمايه داران است » ارزش مصرف ويژه «دارای يک کيفيت ويژه، يک زم

ارگر ارزش د، ک د مصرف می کن د تولي ارگران را در رون ار ک که سرمايه دار نيروی ک

٢٠

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

ديل ارزش موادخ -کار او ظرفيتی دوگانه جهت حفظ ارزش دارد . ايجاد می نمايد ام، تب

ام بخشی از ماشين که ه محصول تم د ب ار می کن ارزش و خلق -ه شد در روند توليد کن مسأله . به وسيله ی کاربرد خويش جديد ره در اي شه ی سود و به کل رمز و راز ري

ت ه اس د نهفت ی توانن ارگران م د، ک د تولي ه در رون د( ک ورت -و باي ن ص ر اي درغي

ارزش نيروی کار خود و ارزشی بيشتر از ) -سرمايه داران آن ها را استخدام نمی کنند

د اد کنن د ايج ه دريافت می نماين ائی ک ه نقطه ی آغاز . بيش از ميانگين مزده ون ب اکن

ه ی اصلی ادريم نکت ه ق رديم، چرا ک ر می گ شاسرمايه داری ب خود يعنی به جوامع پي

د : را روشن سازيم » مبادله ی برابر « اره ی آن همانن ره و اج سود سرمايه داری، به

د و آن الی يا زندگی برده داری از اجاره ی فئود د می کن ارگر تولي ان آن چه ک تمايز ميرد ی گي ه م زد چ ی خي ر م ه . ب کل ارزش و ن ايز در ش ن تم رمايه داری اي ام س در نظ

ان می شود ورا آشکار . محصول فيزيکی نماي د ف ه رون ن حقيقت باعث می شود ک اي

ن ه « شکل سرمايه داری نشود، اما به طور اساسی و بنيانی تمايزی ميان اي و » مبادل

.آن چه ميان ارباب فئودال و سرف می گذشت وجود ندارد

از اين رو صحيح نيست که به کسانی که به مارکس انتقاد کرده اند بگوئيم نظريه ی

نظريه ی مارکس چون . است» افزايش ناحق«ارزش افزونه ی مارکس يک نظريه ی

يک ارزش ه ی کالس صاحب«نظري ه ی ت ت»نظري رمايه داری اس د س ارزش . درآم

تصاحبی سرمايه داری که کارگران ايجاد کرده اند ما قبل روند گردش کاالها و پراکندن

ه . درآمدهاست هيچ ارزشی که قبل توليد نشده باشد نمی تواند از نظر اقتصاد کالن يا ب

.عبارت بهتر از نظرگاه جامعه ی بورژوائی در کل، پراکنده شود

ود ک ارکس خ ره، م ود، به ل س ه ی ک انگر مجموع ه را بي وم ارزش افزون شف مفه

اجاره در کليه ی بخش های طبقه ی بورژوا می دانست و ارزش مازاد را کشف نظری

ی آورد ساب م ه ح ويش ب ی خ صاد . اساس م اقت ه و عل اريخی جامع م ت ه عل ن نظري اي

ائی اتی و پوي دال طبق وای ج شه و محت د و ري ی کن دی م ع بن ه ی سياسی را جم جامع

.سرمايه داری را شرح می دهد

٢١

نشر کارگری سوسياليستی

زی اد می شود و چي ارگران ايج ه وسيله ی ک ه ب همين که دريافتيم که ارزش افزون

ان جز توليد اضافی اجتماعی کهنسال نيست که در شکل پولی آن، در شکل ارزش نماي

شناسيم وانيم ب م می ت اريخی را ه اه جهش ت انی رخ . می شود، آن گ ن جهش زم و اي

وکس می ده ياء ل ه شکل اش اعی ديگر ب ه آن محصول اضافی اجتم ه مصرف (د ک ک

د دوران ديد، همانن ای ش ی ه رايط ولخرج ی در ش ت، حت دود اس رورتا مح ا ض آن ه

ولی ) امپراتوری روم باستان يا دربار فرانسه قرن هيجدهم ظهور نمی کند بلکه شکل پ

شتر اشياء ل . دارد د بي درت خري ای ق ه معن د پول صرفا ب درت خري وکس نيست بلکه ق

شتر است ار بي روی ک شتر و ني ام بي شتر، موادخ ای بي ارکس . ماشين ه ز م ا ني ن ج اي

د ل می آي ه . به کشف يک جبر اقتصادی نائ اعی ب ار اجتم سيم ک مالکيت خصوصی، تق

ه يم يافت االئی تعم د ک ادی تولي ه ماهيت بني اگون ک سرمايه داری است -بخش های گون

اد ارزش . ر بازار را پيش می آورد اجبار رقابت د ه ايج از ب نياز به انباشت سرمايه، ني

رمايه داری صه ی س ه مشخ ه ک ت ارزش افزون ذير جه يری ناپ شکيل س ه، ت افزون

ه : است همه اين جا حاضرند ه ب ديل ارزش افزون ا تب انباشت سرمايه مساوی است ب

.سرمايه ی اضافی

اين جا هم بايد تأکيد کنم که مسأله بر سر همان طور که در مورد ارزش يادآور شدم

ن واقعيت اساسی را . اداره ی بخش های کار اجتماعی قابل فروش است کافی است اي

ه می شوند و ه ی ارزش افزون ه نظري در نظر بگيريم تا دريابيم چقدر انتقادهائی که ب

رده شده -بحث از بارآوری سرمايه را مطرح - از سرمايه اين جا به معنی ماشين نام ب

اعی . می نمايند خطا هستند ار اجتم روی ک ماشين هرگز در خود نمی تواند بخشی از ني

د . قابل فروش را اجاره نمايد ی پيش می آي . چنين موردی صرفا در داستان های تخيل

ر ی بی روح ت ای داستان های تخيل در دنيائی که ما زندگی می کنيم و به مراتب از دني

ين تصاحب، است افرادی که صاحب ل هم ه دلي ا ب ماشين ها و ابزار توليد هستند، دقيق

سيم راد تق ن اف ار اي افراد ديگر را اجاره و بيچاره می نمايند، چگونه و چرا محصول ک

.می شود، مسأله ای است که مارکس در پی توضيح آن است

٢٢

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول د زايش می ده ار را اف ارآوری ک .البته مارکس منکر اين مسأله نيست که ماشين، ب

را بخوانيم، فورا متوجه می شويم که او بيش سرمايهاگر فصل پانزدهم از جلد نخست

ود ر ب ا خب اوری ب ه . از هر اقتصاددان معاصر خود از نيروی نهانی فن ا مسأله ای ک ام

ه » عاميانه«بسياری از ناقدين او و بيانگران اقتصاد از آن باخبر نشده اند اين است ک

ری کار به وسيله ی سرمايه داران تصاحب می شود؟ چرا بايد چرا نتايج افزايش بارآو

ردد؟ بارآوری ا گ زايش سود صاحبان ماشين ه ارگران موجب اف سياری از ک مرکب ب

که تحليل دقيق » نيروی نهانی کار جمعی کارخانه است«مفهوم بارآوری مرکب همان (

ه فصل ششم که معروف ب سرمايهاز آن در بخش هفتم از نسخه ی اصلی جلد نخست

ده ت آم دی، ). اس ری و ي ارگران فک اوران، ک شمندان و فن ار دان ب ک ارآوری مرک ب

دنی و روی ب دگان ني ار گيرن ه ک د.... متخصصين ماشين و ب ان می کن ارآوری . را بي ب

مرکب محققا به اين دليل سود صاحبان ماشين ها را افزايش نمی دهد که ماشين دارای

توليد ظرفيت ايجاد کميت کار از نظر اجتماعی (ارزش » توليد«يک ظرفيت اسرارآميز

ه محصول آن ) الزم وقعيتی هستند ک د در م زار تولي است بلکه از آن جا که صاحبان اب

از . کار مرکب را می توانند تصاحب نمايند، سود بدانان تعلق می گيرد ه ب ن جاست ک اي

.به نظريه ی مارکس در مورد ارزش افزونه باز می گرديم

****** دين سان » سرمايه« مارکس در باره ی خود ی اکنون بايد ديد که نظريه ود؟ ب چه ب

اعی از نظر تحليل مارکسيستی، سرمايه يک راد - است مناسبت اجتم ان اف مناسبتی مي

د ه -انسان که به گمان چون رابطه ميان اشياء و يا ميان افراد انسان با اشياء می آي ب

ا ی طور منطقی نظريه ارکس درب ه ی م ار و نظري ه ی ارزش ک ره ی سرمايه از نظري

ه ارکس یارزش افزون دی م ای کلي ر از کشف ه ن يکی ديگ ود، اي ه می ش وی نتيج

کال امی اش ر تم ا در براب صادی او را عميق ه ی اقت ه نظري ت ک صاد«اس » اقت

.فرهنگستانی قرار می دهد

٢٣

نشر کارگری سوسياليستی

صاددانان يله ی اقت ه وس ه ب ده ای ک ارکس عقي ه«م ه و نئوک» عاميان يک ارائ الس

ه د ک ی کن درت رد م ه ق د را ب ی ش رمايه«م ره«صرفا » س روت یذخي ا » ث زار «ي اب

ه دست آوردن . است» بارآوری کار افزايش ه از شاخه ای جهت ب اگر شامپانزه ای ک

دام يک ن صورت اق د، در اي وان نخستين سرمايه دار خوان د را بت موز استفاده می کن

ه دا ه رم ه ای ب اع قبيل داجتم وان انباشت سرمايه نامي م می ت شاورزی را ه ا ک . ری ي

ردد ن مشخصات تعريف می گ اشياء جهت مصرف مستقيم و شخصی : سرمايه با اي

ار . توسط جامعه توليد نمی شوند بلکه به صورت کاال به فروش می رسند کل نيروی ک

ن رو نهانی جامعه به کارهای خصوصی که جدا از هم پيش می روند تقسيم شده، از ا ي

ول . کاالها دارای ارزش هستند ام پ اين ارزش از طريق مبادله با يک کاالی خاص به ن

يک روند مستقل گردش می تواند اضافه ارزش متعلق به يک طبقه ی . تحقق می يابند

ر د، باشد اگ وان صاحبان ارزش عمل می نماين ه عن ه اعضاء آن ب ه ک مفروض جامع

ه دا ه آدام اسميت ب ابق آموزشی ک ای پس مط سل ه صادی ن دارهای اقت شجويان پدي ن

د ار مول سيم ک ود داده، تق ی(از خ د) فن ار باش ارآوری ک زايش ب و در -سرچشمه ی اف

صادی باشد درجه -ی عمده ای مستقل از شکل اجتماعی ويژه ای از سازمان دهی اقت

ود بلکه محصول يک د ب ار نخواه سيم ک ار آن گاه سرمايه ديگر محصول تق سيم ک تقاعی الکين اجتم ر م الکين ارزش انباشت شده رو در روی غي ه در آن م ود ک د ب خواه

.قرار خواهند گرفت

اره ی ه ی استادانه اش درب ه نظري د ک ارکس را سرزنش می کن جوزف شومپيتر م

ا . سرمايه قادر به توضيح ريشه ی سرمايه نيست ه م سين ب ايز رکس ديالکتي خوبی تم

د : بودميان دو مورد زير را دريافته ای وجه تولي د سرمايه برمبن يکی توليد و بازتولي

شاسرمايه داری د پي . سرمايه داری و ديگری ريشه و انکشاف سرمايه در وجوه تولي

يله ی ه وس والت ب ای مق ی و خط اربرد غيرعلم ل ک رين دالئ م ت ی از مه ا يک واقع

صاددانان امی«اقت ای » ع طالح ه ا از اص ق آن ه تفاده غيردقي رمايه«اس »س

رمايه داری« د » س ی گيرن ار م ه ک م ب ا ه رادف ب يش مت م و ب ن دو را ک ه اي ت ک . اس

٢٤

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

ه د ب زار تولي ی تصاحب اب سرمايه داری عبارت از وجه توليد سرمايه داری است، يعن

د است ن وجه تولي اکم در حوزه ی اي ارت از سرمايه . وسيله ی سرمايه خصلت ح عب

ذ اس) به طور مقدماتی به شکل پول (ارزشی ر مستقل در مناف ت که بدل به يک کنش گ

سرمايه ابتداء به شکل سرمايه ی ربائی يا . يک وجه توليد غيرسرمايه داری می گردد

اريخی و صرفا تحت شرايط د طوالنی ت تجاری نمايان می شود و پس از طی يک رون

اکتو د را در شکل سرمايه مانوف ری اجتماعی خاص، می تواند پيروزمندانه حوزه تولي

رن (فتح نمايد ی و در ق ای غرب انزدهم و شانزدهم در اروپ رن پ اين مسأله در اواخر ق

زوی در عين . هجدهم در ژاپن رخ داده اکتوری شايد بيش از عوامل من سرمايه مانوف

.)هزار سال قبل پيدا شده بودند

د ی کن اد نم ه را ايج رمايه ارزش افزون االئی، س اده ک د س ی . در تولي ه خيل بلک

ر از شه ای غي ه ري ده را ک ه دست آم صول ب ائی از مح اده بخش ه ستقل از(س ) و م

ه ند، م سرمايه دارند را به ارزش افزونه تبديل می ک د بخشی از محصول افزون ی توان

. را که معموال به طبقات حاکم پيشاسرمايه داری تعلق می گرفت به خود اختصاص دهد

د ) ه ی مالکانه فئودالی را تصاحب کندمثال از طريق رباخواری بخشی از بهر ( می توان

دگان بخشی از محصول که معموال به عنوان ذخيره ی مصرف در اختيار خود توليدکنن

د صاحب کن م ت ود را ه د . ب وه تولي رمايه در وج رد س ن عملک ادی اي ی بني ويژگ

زايش ه را اف روت جامع وه ث د انب ی توان ه زحمت م ه ب ن است ک شاسرمايه داری اي پي

دد ل. ه د را تکام ای تولي ه نيروه ه طور مشخص ن صادی را ب ه رشد اقت د و ن می ده

ذارد، و فر . تسريع می کند شاسرمايه داری می گ ر نظم پي اوت ب ان صرفا تأثيری متف م

د اعی را می ده ات اجتم ديل محصوالت . زوال برخی از طبق سريع تب ا ت ه ب ن هم ا اي ب

م فقط در شکل ه ارزش مصرف آن ه صاد توليد شده ب سريع رشد اقت ا ت ی ب اال، يعن ک

د سرمايه داری پولی به طور تاريخی توانسته، زمينه را جهت ظهور سريع وجه تولي

.آماده سازد

٢٥

نشر کارگری سوسياليستی

ه طور اساسی در د ب شاسرمايه داری عمل می کن د پي سرمايه ای که در وجوه تولي

ود ی ش صاحب درک م ول و ت ردش پ ه ی گ ا نظري بت ب ه . مناس ت ک ل اس ن دلي ه اي ب

د و اي رمايه را معرفی می ، س سرمايهخست س در بخش دوم از جلد ن مارک انی کن ن زم

تبديل پول «بخش دوم دارای عنوان . است که او توانسته قبال ماهيت پول را شرح دهد

رمايه ه س اريخی . است» ب د ت ا رون ه ب ی در رابط ل منطق ا تحلي ن ج ر اي ار ديگ يک ب

ر اره دارد ق ا اش دان دائم ارکس ب ه م رد، ک ی گي ار در (ار م ن ک م اي ه بخش اعظ اگرچ

د سرمايه داری عمل ). پاورقی ها انجام شده است از سوی ديگر سرمايه در وجه تولي

ق در ی تحقي ن موضوع واقع د و اي ه ی سرمايهمی نماي ه نظري ه وضوح ب است و ب

جلد نخست ٢٤مارکس در فصل . توليد و تصاحب ارزش و ارزش افزونه باز می گردد

دگان خرده شرح ه ی توليدکنن ذر از جامع می دهد که چگونه قانون تصاحب کاالها با گ

د دگان . کاالئی به جامعه ی سرمايه داری تغيير شکل می ياب ه توليدکنن در نخستين وهل

ه . صاحب محصول کار خويش هستند -مستقيم دل ب در دومين وهله صاحبان سرمايه ب

ی ستقيم م دگان م ار توليدکنن صول ک احب مح وندص رمايه داری . ش دگان س ه کنن تبرئ

زاری ه سرمايه داران اب کوشيده اند واقعيت فوق را با دالئل از اين دست توجيه کنند ک

از . گذاشته اند که به واسطه ی آن ها توليد ممکن می شود » در اختيار کارگران « اما ب

ائي اش نم ز ف تدالل را ني ن اس درج در اي ر من وانيم تزوي ی ت اريخ م اری ت ه ي را . مب زي

ماشين و ابزار « با اين مسأله که سرمايه دار - در ايام توليد مانوفاکتور -سرمايه داری

ا غصب و » نوين در اختيار توليدکنندگان قرار می داد تصاحب تولد نيافته است بلکه ب

د شده ه وسيله ی سرمايه داران متول ود ب ابزاری که متعلق به توليدکنندگان مستقيم ب

.است

ه ت ه در وج ه ب ه ک ا ارزش افزون ه ب ت ک ی اس رمايه ارزش رمايه داری، س د س ولي

از طريق تصاحب -وسيله ی کار مولد ايجاد و توسط سرمايه داران تصاحب می شود

. دائما افزايش می يابد -کاالهائی که به وسيله ی کارگران در کارخانه ها ايجاد شده اند

ل از سرمايه و سرمايه دار ن تحلي ه اي ی ک اط طريق ت خصوصی ارتب اد مالکي ه نه ی ب

٢٦

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

ان شده د بي ا ب ده ي د فهمي ارکس ب دافعين م دين و م دتا توسط هر دوی ناق د عم می ياب

.از اين رو بيان شرحی بر آن ضروری است. است

ه امکان د ک سرمايه داری به طور تاريخی و منطقی به مالکيت خصوصی ابزار تولي

ن رو تصاحب ا و از اي ن رو ارزش خصوصی تصاحب خصوصی کااله ه و از اي افزون

حقوق مالکيت «محققا اين نکته که . انباشت خصوصی سرمايه را می دهد مرتبط است

ردازی » خصوصی انون پ ا ق رن ه در رأس کل روبنای حقوقی و اساسی که محصول ق

.بر پايه ی توليد کاالئی است، قرار دارد، موردی تصادفی نيست

د را اما زمانی که ما تحليل مناسب وقی نشسته ان ات اجتماعی که پشت اين اشکال حق

د، ت خصوصی صوری باش ادگی مالکي ه س ه صرفا و ب وردی ک ا م يم، ب ی کن از م آغ

ه . وگرنه تحليل ما به شکلی از همان گوئی خالصه می شد . روبرو نمی شويم انی ک زم

ل و صرفا به اين - روند توليد کاالئی به اين دليل گويد که حدود مارکس می ممکن -دلي

ار خصوصی اره های ک است که کار اجتماعی به پاره های جداگانه تقسيم شده و اين پ

ه يک واقعيت . جدا از هم پيش می روند ع ب اعی اشاره ی او در واق صادی -اجتم و اقت

اب . است حقوقینه واقعيتی وقی صرفا بازت ورد حق را م ابی ناکامل -زي اه بازت از - و گ

سرمايه داری رابطه ای خاص ميان کار دستمزدی . صادی است واقعيت اجتماعی و اقت

اعی ار اجتم ه در آن ک اعی است ک و سرمايه است، چنان شکلی از سازمان دهی اجتم

صميم های مستقل از ه ت به واحدهای مستقل از يکديگر تقسيم می شود، واحدهائی ک

ا د و ب الی می گيرن اء و اشکال رشد م ذاری، به ورد هم درباره ی سرمايه گ م در م ه

د در (تقسيم بازارها و سود ار مول ه وسيله ی ک ه ب ه ک يعنی مجموعه ی ارزش افزون

اد می شود ار دستمزدی را تحت شرايط ) تماميت آن ايج ن رو ک د و از اي رقابت دارن

صرفا مناسبتی عام ميان . اقتصادی ويژه، جبر و فشار، خريداری و استثمار می نمايند

دگان« دگانا«و » توليدکنن ت کنن ست» نباش ان -ني ا مي دگان« ي و » توليدکنن

زيرا چنين مناسبتی در تحليل نهائی صفت جوامع طبقاتی است و صرفا -»گردانندگان«

.به سرمايه داری محدود نمی شود

٢٧

نشر کارگری سوسياليستی

نهادهای اقتصادی سرمايه ی خصوصی، واحدهای مستقل است محتوایاز اين رو

ه .) رکت چند مليتی غول آسا باشند خواه اين واحدها مانوفاکتور کوچک يا ش ( ن نکت اي

ه، مسأله ای فرعی است که آيا اشکال حقوقی مستقيما با اين محتوا خوانا هستند يا ن

د ا سهام داران صرفا . و عمدتا همراه خود مسائل پيچيده ی حقوقی را مطرح می کن آي

ائی از الکين بخش ه ا م ستند ي وان ه دگان عن ت«دارن ی » مالکي سوب م وند؟ مح ش

ستگی وانين ورشک د -ق ی توانن د م رمايه داری گوناگونن ف س شورهای مختل ه در ک ک

د ث وارد نماين ن بح ن را در اي کال ممک رين اش ده ت اتی . پيچي ای حي صميم ه ا ت ام

صادی ی (اقت ای اساس ذاری ه رمايه گ ه س صميم ب ال ت وان مث ه عن ه ی ) ب ط کلي توس

ستقل هستند و شرکت های فرعی محسوب آن بخش هائی گرفته می شوند که واقعا م

اتی توسط . نمی شوند صميم های حي ه ت اين حقيقت اصلی حيات سرمايه داری است ک

.گرفته نمی شود» توليدکنندگان به هم پيوسته«جامعه به عنوان يک کل يا توسط

صادی محتوای اين نهاد سيم شده ( مالکيت خصوصی اقت اعی تق ار اجتم ا ) ک د ب نباي

سأله ی ذارانبهام ه ءگ تباه گرفت د، اش ستقل را می گيرن د م ای يک واح صميم ه ه ت ک

ه ده، فر اين مسأله که تصميم گيرن . شود ا ب دگان سهام داران ي ا از نماين د مالک است ي

ه تحت د ک ن حقيقت نمی ده اصطالح مديران تشکيل می شود، در نهايت تفاوتی در اي

صاددانان معاصر . نمايدهمان اجبار اقتصادی که قبال تحليل شد، عمل می برخی از اقت

حتی برخی از مارکسيست ها معتقدند که شرکت های عظيم امروز خود را از فشار رها

اما اين صرفا پنداری است منتج از شرايطی که عمدتا در دوران رونق غالب . کرده اند

ه برخوردار ب -در واقع اين نظر که شرکتی عظيم . هستند درت و بعدی ک -اشد از هر ق

واره ی هم د، يعن شار رقابت انحصاری برهان اطع از ف ه طور ق قادر است که خود را ب

د ی خواه انی معن د، صرفا زم تقاضای تضمين شده خاصی جهت محصوالت خود بياب

ا شده باشد، صادی ره أمين اقت داشت که اين شرکت از نوسان های اقتصادی و عدم ت

ين شرکت اال انکار شده است درغير اين صورت ماهيت محصوالت چن وان ک ه عن . ی ب

.واقعيت و تجربه چنين موردی را نشان نمی دهند

٢٨

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

****** بدين سان سرمايه بنا به تعريف ارزشی . سرمايه ه ی انباشت مارکس دربار ی نظريه

ت ه اس زايش و ارزش افزون ی اف د ارزش افزو . در پ رمايه موج ر س ا اگ ت، ام ه اس ن

ود مو ه ی خ ه نوب ز ب ه ني ت ارزش افزون رمايه اس د س صادی در . ج د اقت رش

د شان می ده محرک اصلی در وجه . سرمايه داری به شکل انباشت سرمايه خود را ن

رمايه است رمايه داری، محرک انباشت س د س سأله . تولي ن م ل اي ود«دلي انباشت س

ا سيرت سرمايه داران نيست » شده بلکه علت . رمزآميز که بيهوده تکرار می شود ي

سأله دار م ی پدي ت يعن يله ی رقاب ه وس دتا ب سيار «عم ای ب رمايه ه رح داده » س ش

رشد، خاموش » آتش محرک «مارکس به دقت شرح می دهد که بدون رقابت . می شود

را راکد سرمايه اساسا) در يک کالم تراست (سرمايه کامال انحصاری شده . نشدنی بود

.می کندار ايگزينی ک رايش ج ا گ ت ب ا رقاب روی محرک ام ه ني ه مثاب يله ی ماشين ب ه وس ب

وند ب می ش ام سرمايه داری ترکي صادی تحت نظ روی اقت ر . انباشت سرمايه و ني اگ

رده ار م ای ک ده و داده ه ار زن ای ک ان داده ه روض مي بت مف ازده، مناس زايش ب اف

روی (را باقی نگه دارد و به سرعت بايد به يک حد فيزيکی ) ماشين و موادخام ( کل ني

د سود برسد ) وجود انسانی م ه يک ح ن رو ب در شرايط اشتغال کامل دائمی، . و از اي

ه انباشت سرمايه و مزدها گرايش به افزايش خواهند يافت و سود به جائی می رسد ک

.رشد اقتصادی به طور عمده از ميان می روند

ده ار زن ای ک ان داده ه ه مي ه رابط سبت ب صادی ن د اقت رمايه داری رش ا در س و ام

ارمرده ت(ک ر و سرمايه ی ثاب ان سرمايه ی متغي ی مي ی طرف«) يعن ا گذشت » ب و ب

ع . اين رشد به شدت به نفع تدابير افزايش نتايج کار سوق داده می شود . نيست در واق

رين محصول فرعی ده ت ار در حکم عم گرايشی مداوم به افزايش بارآوری اجتماعی ک

ه سرمايه داری انباشت سرمايه موجود است و اين مهم تر ين خدمت ابژکتيوی است ک

.به بشريت کرده است

٢٩

نشر کارگری سوسياليستی

ا و ه ه زات کارخان زار و تجهي زايش ارزش اب کل اف داء ش رمايه در ابت ت س انباش

ه خود دارد را ب ه در کشورهای سرمايه داری و صنعتی وجود ن ام ک ذخيره ی موادخ

ای . می گيرد ن اين انباشت همان طور که مارکس حدس می زد بر يک مبن درازمدت اي

ارزش کليه ی محصوالت غيرکشاورزی خصوصی انباشت شده . انباشت تأثيرگذار بود

به نرخ ثابت دالر در اياالت متحده بيش از ده ١٩٦٥ و ١٩٠٠در فاصله ی سال های

ای زارش ه ای گ را برمبن ست زي ق ني ا دقي م مطمئن ن رق ازه اي ت، ت زايش ياف ر اف براب

ل ه دلي ه ب توار است ک ت رسمی اس ستند ثب ه ه ر از آن چ ام کمت ات ارق سأله ی مالي م

.شده اند

رار . البته انباشت سرمايه از رفتار طبقات حاکم پيشاسرمايه داری متمايز است اگر ق

ه يچ گون ر ه ردد، ديگ صرف گ وکس م اس ل کل اجن ه در ش ل ارزش افزون ه ک ود ک ب

ی ه انباشت سرمايه داری انجام نمی شد، در اين صورت سرمايه ميزان د ب ه نق ه ب را ک

ورد . دست آورده بود هم چنان حفظ می کرد ن م اب اي ی ن ام تحليل ل انج ه دلي ارکس ب م

وان » حد داشتن «ويژه د ساده «را تحت عن رده است » بازتولي روشن است . معرفی ک

ه ی يچ مرحل ه ه اده ب د س ن بازتولي ه اي تين«ک ه » راس ارکرد وج ی ک رط طبيع ا ش ي

رمايه داری ار د س دارد تولي اطی ن صه ی . تب ه مشخ رديم آن چ ان ک ه بي ور ک ان ط هم

د مرکب «سرمايه داری است افزايش انباشت يعنی ا . است » باز تولي د مرکب ب بازتولي

اين پيشنهاد طرح می شود که کل ارزش افزونه که به وسيله ی کار مولد توليد شده و

ز د اب ت خري شته، و جه صاحب گ رمايه دار ت ه ی س يله ی طبق ه وس زات ب ار و تجهي

اين است روند انباشت سرمايه . اضافی و موادخام و نيروی کار اضافی به کار می رود

دی در ارزش زايش جدي د اف ه می توان ه سرمايه ی اضافی ک ه ب ديل ارزش افزون و تب

.افزونه را ايجاد نمايد، حرکت فوق به شکل مارپيچی انکشاف می يابد

ه غصب شده توسط سرمايه داران اين واقعيت که به دليلش بخشی از ار زش افزون

طالح ه اص ت ب ت جه ازی اس ه ی آغ ی رود، نقط در نم وکس ه اس ل صرف اجن در م

از نظر تاريخی در اين حرف . از سود و استثمار سرمايه داری » خودداری«نظريه ی

٣٠

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

ه بگوئيم سرمايه از دارد ک برخی از » صرفه جوئی «حتی ذره ای هم واقعيت وجود ن

د » ولخرجی« در مقابل افراد جامعه ه رشد می کن امال . برخی ديگر از اعضاء جامع ک

ادير انی مق ه ظهور ناگه اريخی روشن می سازند ک برعکس اين حرف، کل واقعيات ت

اء و ديگر جواهرات (» سرمايه «عظيمی ران به زات گ ه ) در شکل فل ه ای ک در جامع

ده ی گذارن ی را م صاد طبيع بال دوره ی اقت ه اجناسی صرفا و محصوالتش ب(ق ه مثاب

نبوده است » امساک«و » صرفه جوئی«منتج از ) دارای ارزش مصرف موجود بودند

سان و راد ان اختن اف رده س شونت، دزدی، ب اول، خ ائی، چپ ارت دري ه ی غ ه نتيج بلک

رون ان ق تجارت بردگان بوده است، تاريخ ريشه رباخواری و تجارت اروپای غربی مي

يزدهم از د ا س م ت گ ده ارمين جن زانس در چه ارت بي ه و غ ائی در مديتران زدی دري

خت اريخی س رقی ت زی و ش ای مرک الو در اروپ ه ی اس ارت در منطق ا غ ليبی ت ص

.روشنگر است

وچ م پ شتر ه شده، بي ان ن اريخ بي ه در ت صادی معاصر، آن چه ک ل اقت و تحلي در پرت

راکفلرها، مورگان ها و هيچ کس نمی تواند به طور جدی ادعا کند که ثروت . می نمايد

ون دالر خرج ا ميلي ا ده ه ا آن ه ه صف صرفه جوئی آن هاست آي بيل گيت پاداشی ب

د دد خود نکرده ان ن -قايق های تفريحی، کاخ ها، و هواپيماهای شخصی متع ه اي آن ک

را به طور عاميانه بيان کرده است اما شکل » نظريه ی خودداری«ادعا را بکند صرفا

سود سرمايه داران به واسطه : از اين نظريه هم وجود دارد که چنين است پيچيده تری

ه در آن ده ک ه دست آم ه » وجه موجود «ی طريقی ب دل ب ان «ب ذاری » جري سرمايه گ

ت شته اس دت گ ت . درازم سل اس ک دور تسل ود ي ث موج ن در بح ر . و اي ه «آخ وج

ذاری «از کجا پيدايش می شود؟ از » موجود ه » جريان سرمايه گ ه ب د، ک دست نمی آي

ه سود ن حقيقت ک ريشه اش در چيزی جز سود انباشت شده می تواند باشد؟ انکار اي

ريشه در روند توليد دارد، به معنی ناديده انگاشتن کليه ی نکات واضح علمی و عملی

د ابيم ديگر جائی . است که در سرمايه داری رخ می دهن ن واقعيت را دري ه اي ا ک آن ج

.باقی نمی ماند» خودداری از سود «برای هرنوع نظريه ی

٣١

نشر کارگری سوسياليستی

اب ارکس در کت يله ی م ه وس ه ب د انباشت سرمايه ک ده از دو سرمايهرون طرح ش

ه د شکل گرفت د نخست در . است درجه تجريد متمايز که به دنبال هم آمده ان د در جل ح

ار » سرمايه در کل «بحث از ان ک ه مي ه در مبادل مارکس اين روند را در پرتو آن چه ک

د دست ه بررسی می نماي ن مبادل وان نتيجه ی اي . مزدی و سرمايه رخ می دهد و به عن

صادی در سرمايه داری (نباشت سرمايه در جلد سوم او ا و آن چه ) رشد اقت را در پرت

وزه ی ه در ح سيار «ک ای ب رمايه ه اق » س رمايه داری اتف ت س د رقاب ی در ح يعن

. می افتد، مطرح می سازد

رخالف ارکس ب رين م خت گيرت ی از س ه برخ ود و از جمل رين خ سياری از معاص ب

أثيری رمايه داری ت ت س ه انباش ذيرفت ک رمايه داری نپ ست س دين غيرمارکسي ناق

او حرکت مزد واقعی را . مستقيم، روشن و تعيين کننده بر وضعيت کار دستمزدی است

ان ه در زم ن واقعيت را ک رار داد و اي ورد تحقيق ق رشد سريع در حوزه ی تجارت م

رار داد ورد دقت ق ن . انباشت سرمايه، مزدها در باالترين درجه خود هستند را م ا اي ام

ر انباشت ر اث جا نيز کوشيد تا از اين واقعيت روشن فراتر رود و تعديل بنيادی را که ب

. داده می شود درک نمايدارزش کارسرمايه در

ه در آن انباشت سر د بدين سان مارکس دريافت طريقی ک ه رش روی محرک مايه و ني

رمايه داری ين -س ت و ماش رمايه ی ثاب شاف س ائی - انک د دارای پوي ی نماين د م رش

سر ت ک ارآئی جه ت ارزشک ار اس روی ک ی . ني ادل ارزش کميت ن ارزش، مع را اي زي

مفروض از کاالهای مصرفی است، که فرض شده جهت بازگرداندن ظرفيت کارگر الزم

اهش ارزش -ی از وجود نيرو، روند توليد ممکن گردداست تا در درجه ی مفروض و ک

اين کاالهای مصرفی منتج از رشد بارآوری کار در صنايع توليد کاالهای مصرفی است

اقی ر ب که به کاهش در ارزش نيروی کار منجر می شود اما ديگر موارد هم چنان براب

.می مانند

زد وا ای (قعی نيست اين استدالل دربر گيرنده ی گرايش به کاهش م رعکس برمبن ب

ز ) فرض ثابت بودن مزد واقعی در کوتاه مدت و متوسط مدت استوار شده است و ني

٣٢

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

ه سوی شی ب ده «گراي د يابن ق رش ر مطل دارد »فق ود ن ارگر وج ه ی ک ن . ی طبق ا اي ام

ادی توسط د زي ا ح ار ت ارآوری ک زايش ب وب اف ايج مطل ه نت د ک شان می ده تدالل ن اس

ه سرمايه داران پايان م ايج ب ن نت ه ی «ی گيرد و ماجرا از طريق تبديل اي ارزش افزون

ار، » نسبی ره ی ک رايش درازمدت سپاه ذخي ه گ ن ک ه شرط اي د، ب تکميلی رخ می ده

.ثابت و يا در حال رشد باشد

وده رمايه داری صحيح ب ات س ول حي ا در ط انی و محقق ستره ی جه ن در يک گ اي

رد . است وئی ک ارکس پيش گ ه م ا خلق مشاغل همان طور ک ه فقط ب ، سرمايه داری ن

ران و (جديد بلکه با ايجاد عدم اشتغال جديد ار و کسب مزدبگي ه وسيله ی تخريب ک ب

سنده داشتند ه است ) خاصه کشاورزان کوچک و پيشه ورانی که کار خود ب . رشد يافت

ا محاسبه ی ار«ام روی ک انی ني انگين جه د » ارزش مي دی است فاق ه وضوح تجري ب

ان را در کاالهای ارزان ب. معنا ا جه ه سرمايه داری صنعتی اروپ ن ک ه واقع پس از اي

م از دهه ی ن سو گرايشی ١٨٧٠قيمت منتج از توليد وسيع غرق کرد، دست ک ه اي ب

ار متباعد ره ک در اقتصاد جهانی ظاهر شد، يعنی از يک سو سقوط درازمدت سپاه ذخي

ا رخ داده است و اين به مثابه نتيجه ی صدو (در اروپای غربی و ) ر مهاجرين و کااله

اد شد از سوی ديگر صعود سريع رقم سپاه ذخيره کار در کشورهای توسعه نيافته ايج

ه ( شه وران ب شاسرمايه داری و پي شاورز پي ای ک وده ه ديل ت ر تب د آخ ن رون و اي

اری درست » اضافی«ولگردان ارگران اجب اجر فصلی و ک ارگران مه شه و ک دون ري ب

ود محسوب منطبق با ن ی رخ داده ب ای غرب شتر در اروپ مونه ی آن چه که چند قرن پي

).می شد

ائی انی «پوي ستره ی جه د » انباشت سرمايه در گ ن انباشت در ح ه اي ن جاست ک اي

اگون يک کل ارگانيک و نه در حد جمع ساده انباشت های سرمايه در کشورهای گون

ت ه ک . رخ داده اس ه مثاب انی ب ازار جه رد ب ه ارزش را از عملک ائی ک ول آس شنده غ

د ی نماي ل م ين منتق ره زم مال ک ه ش وب ب ه (جن م ب ار ک ارآوری ک ا ب شورهائی ب از ک

شتر هستند ار بي ستی نشسته ) کشورهائی که دارای بارآوری ک ام امپريالي در عمق نظ

٣٣

نشر کارگری سوسياليستی

ن . است زمانی که مناظره بر سر فهم اين پديده هنوز در نخستين مراحل خود است، اي

ات نکته دار ای حرک ده خود برمبن ن پدي ای اهميت اساسی است که يادآوری شود که اي

اموزون اموزون (ن رک ن ه ی ) تح ده ی کلي ر گيرن ده و درب توار ش ار اس رمايه و ک س

دات رمايه داری در مجل ل س ت تحلي ت جه ی خواس ارکس م ه م ت ک ادی اس آن ابع

ار نوشته نشده ی سرمايه يعنی مجلدات چهار و پنج و شش ا ه ک اب ب ز طرح اصلی کت

.گيرد

ی ارزش است االئی آن يعن د . انباشت سرمايه به معنی انباشت ثروت در شکل ک تولي

زل . ارزش در خود بدل به هدف شده است ولی تن د پ د وسيله تخصيص درآم ه ح کار ب

اب سرمايه آن جاست » امروزی ترين «يکی از . يافته است و بديع ترين بخش های کت

ايج غير ه نت د ک ی ده شان م ار ن د ک ارگران و رون سانی انباشت را جهت ک ارکس . ان م

رمايه داری، ام س ه در نظ زوده ک ن يادداشت را اف د نخست اي انی جل اپ دوم آلم ه چ ب

ن شکل را جهت نيروی کار نه فقط جهت سرمايه دار بدل به يک کاال می شود بلکه اي

ه دست می آورد ز ب ارگر ني ن درجه بن . خود ک ی اي و و يعن ه طور ابژکتي م ب ار ه دی ک

د ی کن ان م نعتی را بي ای ص ت پرولتاري وبژکتيو سرنوش ور س ه ط م ب صاد . ه اقت

در واقع پس از قيام کارگران عليه قانون (زمانی طوالنی الزم داشت » رسمی«سياسی

م عميق ) »ازدياد توليد با سرعت بيشتر « تا واقعيتی را دريابد که مارکس از طريق فه

رده ساز و کار بنيادی حاکم بر وجه توليد سرمايه داری مدت ها قبل آن را پيش بينی ک

.بود

به علت اين که توليد سرمايه داری همواره به دنبال توليد سود است و حداکثر سود

ذارد ی خود پيش رو می گ وان علت و هدف عقالن از . را به عن ه ی محاسبات و ب کلي

از نظر يک واحد سرمايه داری، . ش هزينه هاستسازمان دهی روند توليد متوجه کاه

ام و نيازهای وق، مق ا حق د ب ه بتوان سانی تلقی نمی شود ک ان موجود ان کارگر آن چن

ه ای «کارگر يک . ابتدائی شخصيت خويشتن را پرورش دهد ن » عامل هزين است و اي

داقل ه ح ر ب ممکن هزينه هم از نظر پولی اندازه گيری می شود و بايد هر چه سريع ت

٣٤

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

ه انی ک ی زم د حت زل ياب سانی«تن بات ان انه«و » مناس ات روان شناس در » مالحظ

د ائی در ح ل نه ه در تحلي ن هم از اي وند ب ی ش رح م ار مط ی ک ازمان ده صاد «س اقت

م (انجام می گيرند » هزينه ها ی «و جهت فه ه های کل د » هزين ود بيش از ح چون بهب

).ياده از حد و غيرهوضع کارگران، تقطيع، غيبيت يا اعتصاب ز

ديل بدين سان اقتصاد سرمايه داری کارگاهی غول آسا در روند غيرانسان سازی، تب

ا . افراد انسان از اهداف درخود به ابزار پول سازی و انباشت سرمايه است ماشين و ي

هر اجبار فن آورانه نيستند که مردان و زنان کارگر را در کل به طور اجتناب ناپذير به

ه کسب ضمائ م و بردگان تجهيزات کارخانه تبديل می سازند بلکه اصل سرمايه داری ب

داکثر ود ح ازد س ی س د مخوف را ممکن م رايش و رون ن گ ه اي ر . است ک واع ديگ ان

ه ذاری ديگر ن ه اصل راهنمای سرمايه گ د ک اهش «فناوری و ماشين نشان می دهن ک

راد توسط شرکت های رقيب يکديگر بلکه انکشا » هزينه ها ه ی اف ف الزم جهت کلي

.انسان است

***** شديد شونده در . مارکس در مورد مزد ی نظريه شگفت انگيز است که نظر سقوط ت

الگوی زندگی طبقه ی کارگر، نظری که به غلط به مارکس نسبت داده می شود، ريشه

ات ل نظري دوين کام س از ت ارکس پ ه م ائی دارد ک صاددان ه د و آراء اقت در عقاي

ود اقتص ه ب شه در . ادی خويش با ايشان به مبارزه و جدال دائمی پرداخت ه ري ن نظري اي

م ارکس ه سل م ست از ن دين سوسيالي ه چن اردو ب ق ريک التوس دارد و از طري آراء م

ود ل شده ب وای . چون فرديناندالسال منتق زد ثابت «خواه تحت ل واه م ن خ ر » ت ا زي ي

وان ا«عن ين مزده انون آهن ن نظ» ق دتا اي ه ر عم د يک نظري ا رش ه ب مزده در رابطداقل . باقی می ماند جمعيت ول از ح ل قب ه طور قاب ا ب ه مزده ه هر آئين بنا به اين نظري

ارگران صاحب فرز د ک ات بگذرن ه ی الزم جهت تداوم حي ه نوب ه ب د شد ک دانی خواهن ن

.خود موجد بيکاری در گستره ی عظيم و بازگشت مزدها به حداقل می گردد

ا

٣٥

نشر کارگری سوسياليستی

ورد آن چه در جانب . اين نظريه روشن است ضعف منطقی ی است صرفا در م بحث

ان است ار در جري روی ک ه ی ني ای . عرض ب تقاض ه در جان ه آن چ اره ای ب دا اش اب

ابع پيوسته ای از . نيروی کار می گذرد ندارد القوه ت ارگر ب فرض می کند که جمعيت ک

ابع پي ود ت ه ی خ ه نوب ت ب د جمعي ات رش ت است و حرک د جمعي زد رش ته ای از م وس

چون تأثير رشد درآمد نه فقط روی نرخ مرگ و -کليه ی گيره های ميانی . واقعی است

ازمانی درت س د و ق د درآم أثير رش ر از ت اال اگ د، ح رخ تول ه روی ن ال بلک ر اطف مي

موزش و تسريع کناره گيری از تطويل آ طبقه ی کارگر در کاهش ساعات کار در هفته،

از حوزه ی بحث کنار گذاشته شده اند و از اين رو نتيجه ی به -نکنيمروند کار هم ياد

.دست آمده خطاست، پوچ است

م عصر او، صاددانان فرهنگستانی ه ا آراء اقت ارکس ب ه ی م در مقايسه ميان نظري

شتر است ان پي ارکس از آن ه م د ک له ای را دي وان فاص ی ت شان . م ط ن ه فق را او ن زي

ديل و دارای ارزشی شده می دهد که نيروی کار اال تب ه ک به وسيله ی سرمايه داری ب

د است که به وطور ابژکتيو چونان ارزش ديگر کاالها تعيين می شود بلکه بيان می کن

ل ه دو عام ه ی ارزش هاست و ب ايز از کلي ار دارای خصلتی متم روی ک ه ارزش ني ک

. طبقه ی کارگرقی اخال-تاريخیو نيازهای زيست شناسانه نيازهای : بستگی دارد

راد . اين تمايز در رابطه ی نزديک با ماهيت خاص نيروی کار مطرح است اال از اف ک

، دارای آگاهی، اعصاب انسان که نه فقط دارای دستگاه هاضمه، عضله و غير و بلکه

راه است ان هم ا آن شدنی و ب ند، جدان ی باش انی م واهی نه ان خ د و طغي تياق، امي . اش

ل محاسبه ظرفيت فيزيکی کار رژی می شوند قاب ران ان ه صرف جب ائی ک الری ه ا ک ب

زات . است اما اراده و خواستن کار در آهنگ و شدت مفروضی و تحت شرايط و تجهي

ه درجه ای از مصرف ده، ب زايش يابن مفروض با ارزش رشد يابنده و آسيب پذيری اف

د جمع جبری کالری ها به دست نمی بانياز دارد که صرفا و به سادگی ه . آي ن اراده ب اي

وان ه عن دتا ب ه عم دگی «و » عادات «، »رسوم «کار معلول چيزی است ک » الگوی زن

ه طور . طبقه ی کارگر تلقی می شود مارکس يادآور می شود که اين الگوی معمولی ب

٣٦

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

ه دارای صنعت عمده از کشوری به کشور ديگر متفاوت می نمايند و در کشورهائی ک

ر ه ل ت ر و کام شرفته ت د پي ه در ح شورهائی ک ه ک سبت ب االتری را ن ه ی ب ستند درج

نعتی رمايه ی ص ه ی س ت اولي ه انباش ا از مرحل د ي ی برن ر م ه س شاصنعتی ب پي

.می گذرند، داراست

ه انتظار آن را نداشتيم ه از : بدين سان به نتيجه ای می رسيم ک ن روي ا اي مطابق ب

شرفته سرمايه داری کار مارکس مزدهای واقعی عمال بايد در ن - کشورهای پي و از اي

رمايه داری ر س شرفته ت ل پي ا -رو در مراح ه در آن ه د ک شورهائی باش شتر از ک بي

ری وجود دارد زان کمت ه مي ه . توسعه ب ا ب ه مزده وان نتيجه گرفت ک ن رو می ت از اي

بال . افزايش در زمان مطابق با درجه ی رشد صنعتی گرايش دارند ه ق اما همان طور ک

ه از ارزش آن در ار و ن روی ک ی از بهای ني زد يعن ارکس از نوسان م رديم م اشاره ک

يله ی ه وس ا ب اء اساس ن به ه اي د ک د می کن د و تأکي ارت سخن می ران طول دوره تج

ين می شود ره ی صنعتی تعي ان رونق و اشتغال . حرکت سپاه ذخي زد واقعی در زم م

د کامل گرايش به افزايش و در زمان بحران و . بيکاری همه گير گرايش به سقوط دارن

دارد و جدال ن حرکت وجود ن اری در اي ورد خودک ه هيچ م مارکس يادآور می شود ک

از جمله فعاليت اتحاديه های کارگری که او به همين دليل وجود آن ها -راستين طبقات

ست ی دان ارگران دارای -را ضروری م يله ی آن ک ه وس ه ب زاری است ک ه اب ه مثاب ب

ه » بازار کار «متياز شرايط بهتر در ا د شد، در حالی ک زد خود خواهن زايش م جهت اف

م زد، ک اهش م ل ک ارگر در مقاب ه ی ک ت طبق ه مقاوم ود ک ن ب ران اي لی بح أثير اص ت

.می شود

د د بزن ا پيون ه ی مزده ه نظري ه ی ارزش خود را ب زد . مارکس، اما توانست نظري م

صادفی . ستبهای نيروی کار به مثابه کاال ز نوسانی ت زد ني مشابه بهای ديگر کاالها م

ا . ندارد بلکه گرد محوری که همانا ارزش کاالست، نوسان می نمايد حرکت های مزده

د صرفا نوسان ام می گيرن ارت انج ای تج اال شدن دوره ه ائين و ب يله ی پ ه وس ه ب ک

٣٧

نشر کارگری سوسياليستی

ه : کوتاه مدت را توضيح می دهند ر ک ل عميق ت د در يک تحلي ن باي توضيح نوسان اي

. باشد ادغام گردد- به صورت کارکرد تغييرات ارزش نيروی کار-درازمدت

ه ی انباشت وان نظري می توانيم بدين سان نظريه ی مارکس درباره مزدها را به عن

السال - ريکاردو -سرمايه مزد و در تقابل با نظريه ی جمعيت شناسانه مکتب مالتوس

:کارکرد انباشت سرمايه در پنج جنبه آن استحرکت درازمدت مزدها، . بيان کنيم

ائين -* انباشت سرمايه سقوط در ارزش يک بسته مفروض از کاالهای مصرفی و پ

ار (آمدن الگوی زندگی طبقه ی کارگر را روی ک د ني ر ) با مخارج مفروض بازتولي درب

ر : دارد به اين معنی انکشاف سرمايه داری به سوی کاهش ارزش نيروی کار است اگ

چنين سقوطی در ارزش نيروی کار به . تکرار کنم . ديگر موارد برابر باقی مانده باشند

.بلکه موجب ايستائی آن ها می شود. معنی سقوط مزدهای واقعی نيست

د وسيع ( انباشت سرمايه سقوط در ارزش و گسترش -* ه ) تولي کاالهای مصرفی ک

اگر شرايط . می شد را دربر داردسابقا در محاسبه مخارج بازتوليد نيروی کار منظور ن

داقل ا را در ح ن کااله د اي ی توان ارگر م ه ی ک ند طبق اده باش وبژکتيو آم و و س ابژکتي

ار را رشد » اخالقی -تاريخی«الگوی زندگی خود وارد نمايد و اجزاء روی ک ارزش ني

د . و از اين طريق ارزش آن را افزايش دهد ار رخ نمی ده اين مورد نيز به طور خودک

.لکه اساسا نتيجه ی جدال طبقات استب

ه عرضه ی -* ار نمی شود ک انباشت سرمايه به شرطی مانع رشد ارزش نيروی ک

ن . د يا حتی زير تقاضا باشد ساختاری درازمدت نيروی کار مورد تقاضای شديد نباش اي

ه وضوح مورد توضيح می دهد که چرا مزدها در اياالت متحده آمريکا از همان آغاز ب

ول بيش وان معل ه عن وزدهم ب رن ن ای اواخر ق ا در اروپ ا چرا مزده د، ي از اروپا بودن

مهاجرت های عظيم سپاه ذخيره کار، به روشنی روبه رشد نهادند و باالخره چرا عدم

روی ه سقوط ارزش ني رايش ب ه گ اشتغال و بيکاری شديد در کشورهای توسعه نيافت

.را در دو دهه اخير ايجاد نموده است) و عموما همراه با سقوط مزد واقعی(کار

٣٨

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

گونه افزايشی در ارزش يا بهای انباشت سرمايه موجد چنان سدی است که هيچ -*

يم آن. نيروی کار قادر به شکستن آن نخواهد بود جا که افزايش نيروی کار سقوط عظ

از ظاهر ارزش افزونه را ايجاد کند، انباشت سرمايه ک سترده ب ند می شود، بيکاری گ

ارت . می گردند » تعديل«می گردد و مزدها تا درجه ای خوانا با انباشت سرمايه ه عب ب

ه آن د ک ه نقطه ای سقوط نماين د ب ا می توانن ا ديگر تحت نظام سرمايه داری مزده ج

ن درجه ای . ارزش نيروی کار به کلی محو شده باشند » اخالقی -تاريخی«اجزاء و اي

ا . حداقل حيات را می دهد و بس است که مزد صرفا کفاف نيازهای مزدها نمی توانند ت

اريخی «جا اجزاء نقطه ای که آن ه » اخالقی -ت ه را ب ار ارزش افزون روی ک ارزش ني

. انباشت سرمايه از ميان می برند رشد نمايند یمثابه ريشه

ار ی انباشت سرمايه، استثمار شديد کارگران و فرسايش افزايش يافته -* روی ک ني

ه . از طريق تشديد روند کار بيان می کند خاصه ار ه یاما اين به نوب از ب ان ني خود بي

ک است ر فيزيولوژي ار از نظ روی ک د ني ی بازتولي ه معن ی ب شتر حت صرف بي س . م پ

ه سرمايه د می وان گفت ک شديد ت ق ت ار را از طري روی ک ت ارزش ني ن حال اری در اي

ن می توان به طور خاص . استثمار آن رشد می دهد أثير اي ر ت دی ب با مثالی منفی، تأيي

د . روند انباشت سرمايه بر ارزش نيروی کار نيز يافت ر از ح ائين ت ا پ زمانی که مزده

) ارتجاعی -خاصه تحت تأثير جنگ ها يا حکومت های استبدادی (به خصوصی باشند

تفاده از داکثر اس ای ح ار برمبن روی ک ر از ني د، ديگ ی کن قوط م ز س ار ني ارآوری ک ب

ا ودن شديد درجه ی مزده ائين ب ل پ ظرفيت کار استفاده نمی شود و نکات فوق به دلي

.ايجاد می شوند

ه ارگران «پس چطور بسياری از نويسندگان به مدت طوالنی نظري وائی مطلق ک بين

رايش » در سرمايه داری ه ی گ ان نظري را به مارکس نسبت می دادند که به وضوح بي

مزد واقعی است؟ در نخستين مقام پاسخ اين ) ی کار بلکهنه فقط نيرو(به نزول ارزش

ه ای را ين نظري ار دوره ی جوانی خود چن ارکس در آث ا م ه واقع ين است ک مسأله چن

م -ارائه کرده است ه پيش از فه ن نظري ا اي ست، ام به عنوان مثال در بيانيه ی کموني

٣٩

نشر کارگری سوسياليستی

ائی و سنجيده ايج نه د سرمايه داری و نت ه شده استنظری او از وجه تولي . آن ارائ

ارکس در شکل ١٨٥٧ -٥٨صرفا در سال های صادی م ه ی اقت د نظري ه تول است ک

درآمدی به نقد اقتصاد سياسی پس از نگارش آثاری چون . پيگير آن مالحظه می شود

و گروندريزه ديگر اثری از اعتقاد به وجود گرايش تاريخی به سوی بينوائی مطلق در

. مارکس نمی توان يافتآثار و تحليل اقتصادی

ارکس از م م ارزش در مقام دوم، علت مسأله اين است که بسياری از نويسندگان فها ارزش ( نيروی کار اط ب ه در ارتب ا ک ارگر ب ه ک آن دسته از کاالهای مصرفی است ک

که به وسيله ی (را با فهم او از مقوله ی مزد واقعی ) مزد خود می تواند خريداری کند

ين می شود کاالها کل زد خود می خرد تعي ا م ارگر ب ه اشتباه يکی ) ی مصرفی که ک ب

د ی گيرن والت . م ن مق ار، اي ارآوری ک ت ب زايش ثاب رض اف ا ف رمايه داری ب در س

.می توانند در راستاهای مخالف هم حرکت نمايند

د شهور از جل ه ی م ا از دو قطع سير خط ل تف ه دلي وق ب سأله ی ف وم، م ام س در مق

ده «در هر دوی اين قطعات مارکس از . طرح شده است سرمايهخست ن ر رشد يابن » فق

د » انباشت فقر و مصيبت «و از مکنت و از ه خوبی . بحث می کن ه ی بحث ب ا زمين ام

ت ر و مکن ت، فق ر اوس ورد نظ ه م ه آن چ د ک ی کن شار «روشن م افی اق ت اض جمعي

ائی . يمه بيکار است يعنی تهی دستان بيکار يا ن» حاشيه ای طبقه ی کارگر ژوهش ه پ

امال د ک ا شده ان االت متحده و بريتاني د چون اي ر در کشورهای ثروتمن ورد فق که در م

شار ا، اق ان ه اران، بی خانم ا، بيم روشن می سازند که فقر اين بازنشستگان، بيکاره

ه سرمايه داری ] در شکل [پائينی پرولتاريا، واقعا صنعت دائمی سرمايه داری منجمل

. است» ولت رفاهد«

آيا آن چه اشاره شد به اين معنی است که مارکس هيچ گونه نظريه ای در مورد فقر

رايش عمومی ه گ سبت ب ه ن ا نظری خوش بينان طبقه ی کارگر ارائه نکرده است؟ و ي

ا شرايط طبقه ی کارگر تحت نظام سرمايه داری داشته است؟ به وضوح اين در تقابل ب

رده است سرمايه از نخستين مجلد ٢٥در فصل مسائلی است که مارکس بحث . بيان ک

٤٠

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

صل ه ف ت ک ن جاس ن -٢٥اي اره ی اي ارکس درب نجيده ی م ار س امی آث ان تم چون

زد واقعی ابدا ربطی به -موضوع ه فصل ارزش در حرکت های م ان طور ک دارد، هم ن

اال ( درباره ی حرکت بهای بازار کاالها سرمايه ه ک ه مثاب ار ب وط ) غير از نيروی ک مرب

د می شود . نيست ارکس تأيي ان خود م ورد بحث در بي ه م ه روشنی در قطع ن ب او . اي

ا -تصريح می کند که در روند انباشت سرمايه شرايط کارگران ه آي صرف نظر از اين ک

. بدتر و بدتر می شود-مزد آن ها باال يا پائين باشد

ه ی ا نظري ر ن اين جا ما در واقع به دو معنی ب رايش فق ارگر تحت سبیگ ه ی ک طبق

روئيم رمايه داری روب ام س دی : نظ ک از ارزش جدي شی کوچ د بخ ارگران مول اول ک

رخ ارزش زايش ن ه سوی اف رايش ب د و گ ی آورن ه دست م د را ب ی نماين د م ه تولي ک

ه است وان يک . افزون ه عن ارگر ب از ک د، ني زايش می ياب زد اف ه م انی ک ی زم دوم حت

سان نفی می شود زايش اي . ان ه از اف ارگران ک ورد نيازهای مصرفی اضافی ک ن در م

در اين جا بايد به نيازهای . بارآوری و انباشت سرمايه ناشی می گردد هم صادق است

اه و فرهنگ، ارت، رف ارضاء نشده ی کارگران در قلمرو آموزش، بهداشت، کسب مه

د ک ا دي رد ت م دقت ک ن مسکن در ثروتمندترين کشورهای سرمايه داری ه ی در اي ه حت

طالح ه اص اه «ب ع رف ت » جوام شده اس ل ن دا ح سأله اب ه . م شتر ب سأله بي ن م ا اي ام

وط می شود ده و شهروند مرب وان يک توليدکنن ه عن ه -نيازهای کارگر ب از ب ی ني يعن

ل و خالق سان کام ه يک ان ديل ب ل شخصيت خود جهت تب ه طور -تکام ا ب ن نيازه اي

تبداد ن يله ی اس ه وس ز وحشيانه ب سيم شده و ني انيکی، تق ی، مک ی معن ار ب اشی از ک

سانی سرکوب روت راستين ان دی و ث ای تولي انگی ظرفيت ه يله ی از خودبيگ ه وس ب

.می شوند

ام سرمايه داری، ارگران تحت نظ سبی ک ا ن اضافه بر اين قانون بينوائی همه گير ام

ه مثاب ق را خاصه ب وائی دوره ای مطل ه سوی بين رايش ب ارکس گ ارکرد حرکت م ه ک

د ی ده شان م اری، ن ای . بيک ان ه اگزير نوس ه ی ن ا جنب ک ب بت نزدي ن در مناس اي

اگزير بحران های دوره ای اشباع ه ی ن ا جنب دوره ای در سرمايه داری است، يعنی ب

٤١

نشر کارگری سوسياليستی

ار » بحران«توليد يا ه ک ده ب ر تحريک کنن ه مراتب کمت که امروز با اشاره ی ضمنی ب

.می رود

ه رويه ديگری از ن ک رغم اي نظريه ی مارکس در مورد مزدها هم وجود دارد و علي

ه خود ودی علي مدت يک قرن از تدوين آن می گذرد هنوز موجد بروز مباحث خشم آل

د ی باش اوت . م ای متف سأله ی ارزش ه ت از م ارت اس ه عب ن روي ار » «اي روی ک ني

اهر اهر «و » م ار غيرم روی ک سأ (» ني ن م ه اي اط آن ب ر از ارتب ا صرف نظ ه آي له ک

ار وی، ه ی ارزش ک ه چرا مطابق نظري ه دست داده ک ده ای ب انع کنن مارکس شرح ق

روض يک ساعت دت مف ه در م ار غيرماهران شتر از ک د ارزشی بي ه موج ار ماهران ک

ه نکرده است ا .) است يا چنين شرحی ارائ م ب ه کارشان ه ارکس ک دين م برخی از ناق

ا اقض را در بوهم باورک آغاز شد مدعيند که اين ج ه های متن رين جنب م ت يکی از مه

د اهر در ح ارگران م شتر ک ارآوری بي ر ب را اگ د، زي نظريه ی اقتصادی مارکس يافته ان

ردد تم گ اهر خ ارگران غيرم ه ک ه استدالل . ارزش به مزد بيشتر آن ها نسبت ب ا ب ا م آي

ه می گفت م ک شهور آدام اسميت بازنگشته اي ار«م ای ک ده ی » به ين کنن ای «تعي به

ه ی خود توسط » طبيعی ه نوب يکن ب والت » بهای طبيعی «اجناس است، ل يکی از مق

اجناس يعنی تعيين می شود؟

ه رخالف آن چ د و ب ی کن اب م تدالل، دواری اجتن ين اس ارکس از چن ع م ا در واق ام

ه ارزش رده ک ه نک ری ارائ ين نظ ز چن د، هرگ ی دهن سبت م ه وی ن ا ب ه خط دين ب ناق

ارگر باالتری از يک سا ار يک ک دار ک ين مق ا هم عت کار يک کارگر ماهر در مقايسه ب

رد زد می گي شتر م ارگر اول بي ه ک ن . غيرماهر به دست می آيد، صرفا به اين دليل ک اي

ار ه واسطه ی مخارج ک ار و ب ه ارزش ک د نظري محتوای باالتر به طور مستقيم در ح

م می ب ل فه ارت الزم است قاب د مه ه جهت تولي ل اضافی ک ه در آن ک اشد، مخارجی ک

م د ه ان نرسانده ان ه پاي ا موفقيت ب مخارج دوره آموزشی کسانی که تحصيل خود را ب

ن . منظور می شود اد می شود از اي ارزش بيشتری که در يک ساعت کار ماهرانه ايج

ار «واقعيت نتيجه می شود که کار ماهرانه در روی ک ه » کل ني ا يک شاخه ی (جامع ي

٤٢

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

ار ن) مفروض صنعت روی ک ا بخشی از ني راه ب ه فقط توسط نيروی کار خود، بلکه هم

.الزم جهت ايجاد مهارت شرکت دارد

به عبارت ديگر هر ساعت کار يک کارگر ماهر می تواند چونان هر ساعت کار يک

ود ه ش ر گرفت وزش در نظ ارج آم افه ی مخ ه اض اهر ب ارگر غيرم ن . ک ارکس در اي م

ه از ب «زمين ار مرک ل» ک اده «در مقاب ار س ت » ک رده اس ث ک اس . بح ارت در قي مه

ا بخشی از ارزش ست، ام د ارزش ني ه در خود مول ا يک وسيله اضافی ک د ب می توان

.خود را به ارزش محصولی که توليد شده منتقل می کند مقايسه گردد

***** ه ی ريشه. پول ی مارکس درباره ی نظريه اد نظري ول در ی تالش مارکس جهت بني پ

ت رخ سته اس اردو نش صادی ريک ام اقت کار در نظ ه ای آش انی. ن اردو از زم ه ريک ک

د ارزش کار ی نظريه م تأکي ن مسأله ه ر اي رد ب مستقيم در رابطه با کاالها بحث می ک

ت گردش در تطابق ی داشت که نظريه ه کمي فوق در مورد طال، زمانی صحيح است ک

ل کاالهای ديگر باشد ول . کامل با مجموعه واقعيت ک ن گردش پ اهش اي ا ک زايش ي اف

ا بهموجد افزايش يا کاهش در بهای کاالها می شود و اين يک زايش ي نوبه ی خود اف

ود کاهش را در ارز داری . ش طال ايجاد خواهد نم ن ناپاي ر اي ا ب رد ت ارکس کوشش ک م

نظری از طريق ادغام نظريه ی خود درباره ی پول در توجيه عام ارزش، توليد ارزش

ه ی ) گردش پول، گردش سرمايه (دش خودگردان ارزش و گر اق نظري و برمبنای انطب

.ارزش کار خود فائق آيدی است ه کم ولی، روي ه پ ن نظري ه اي رين روي م ت ه ی ارزش مه ورد نظري ان م چون

شده دانی ن دان توجه چن ارکس ب واداران م دين و ه که تا به حال از جانب هر دوی ناق

ه اين حقيقت که کار . است ه ب اجتماعی در جامعه ای استوار به توليد کاالئی تعميم يافت

ديم ه دي ان ک بخش های کار شخصی که جدا از هم پيش می روند تقسيم شده است، چن

م است، ل فه ايع قاب اق وق چنين نتيجه می دهد که خصلت اجتماعی آن صرفا بعد از اتف

٤٣

نشر کارگری سوسياليستی

ا غ مع ه چه مبل ن ک ه اي ه دست يعنی پس از فروش کاال و استوار ب ن فروش ب دل از اي

ه شيئی خارج از . آمده باشد ه مثاب خصلت اجتماعی کار که در کاال پنهان است صرفا ب

د ی کن ور م ول ظه ی پ اال، يعن سان در . ک راد ان ان اف بت مي ه مناس ت ک ن واقعي اي

د ) توليد کاالئی تعميم يافته(سرمايه داری داری -چون مناسبت ميان اشياء می نماي پدي

د نخست که م ارم از فصل اول جل ام سرمايه ارکس آن را به تفصيل در بخش چه ه ن ب

ا« شيزم کااله ت» فتي رح داده اس سی ص . (ش تن انگلي ين ) ١٦٣ -١٧٧م د چن نباي

دانسته شود که مردم تحت نظام سرمايه داری و درگير آگاهی کاذب دارای اين اوهام و

د ده ان رار داده ش ياء ق ل اش ه مقاب ستند ک دار ه ل پن ا مقاب ع آن ه ه در واق الی ک ، در ح

و و . مناسبات اجتماعی ويژه توليد قرار دارند اين نکته ی آخر هم يک ضرورت ابژکتي

فورا به نمی تواند در شرايط توليد کاالئی تعميم يافته کار اجتماعی . هم يک اجبار است

اری جز گردش کاالها نمی تو. شکل ديگری غير از مبادله آن با پول دريافته شود اند ک

د . توليد هم سنگ خود که در گردش وسيله ی مبادله محسوب می شود يعنی پول بنماي

اين کيفيت تعيين کننده در . پول شکل مادی گرفتن ضروری کار اجتماعی تجريدی است

. پولی مارکسيزم است-نظريه ی مالی

اعی د اجتم شه در مناسبات تولي ه ري ول ک اعی پ ن خصلت اجتم م اي ژه با عدم فه وي

قادر به فهم پول، ايجاد و ،دارد بسياری از نويسندگان منجمله برخی از مارکسيست ها

ستند صوصی ني ت خ ه مالکي توار ب ه ای اس ارکرد آن در جامع ق . ک ک تحق رض ي ف

ار« ه» خودک دار یارزش مبادل اد مق ق ايج ا از طري افی« کااله ی » ک ن معن ه اي ول ب پ

ا شده، از است که آن ارزش از قبل برقرار شده و ن کااله د اي کل کاری که صرف تولي

وده است اعی الزم ب ادل . نظر اجتم ه يک تع ين فرض می شود ک ارت ديگر چن ه عب ب

اق زی جز انطب االئی چي د ک ن رو تولي ان عرضه و تقاضا وجود دارد و از اي دائمی مي

ابی شده نيست ماقبل تجربی ه ارزي ام سرمايه د . توليد با نيازهای آگاهان اری تحت نظ

.منجمله سرمايه داری انحصاری چنين موردی هرگز پيش نمی آيد

٤٤

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

ن د ارزش اي ی توان ود، م ی ش ا زاده م ردش کااله ه و از گ د مبادل ه از رون ولی ک پ

ه ول دارای ارزش است و ب ن پ ه خود اي ل ک ن دلي ه اي کاالها را تحقق بخشد، صرفا ب

اد شده است وسيله ی کار از نظر اجتماعی الزم تجريدی و به مثابه ت االئی ايج د ک . ولي

با ارزش ) فلزات گران بهاء(نظريه ی مارکس درباره ی پول که در آن الگوهای مادی

ورد االئی در م ه ی ک ز يک نظري ذاتی خود وارد روند گردش می شوند بيش از هر چي

ا . پول است ول طال ي ه پ ه ب ول ک ی پ از اين نقطه نظر، مارکس بايد قبآل هرگونه ی کم

ول رد-طالپ سبت داده می شد را رد می ک ره ن ا يک شتاب مفروض . نق ه ب انی ک زم

ا آن ه ب ائی ک شتر از مجموعه کااله دار مفروضی از طال دارای ارزشی بي ردش، مق گ

االی ديگر يش از هر ک د گردش ب د باشد، ارزش خود را در رون ه می گردن از » مبادل

د« ق (» «دست نمی ده اء از طري زايش به ی محرک اف د يعن ور شمش طال نخواه وف

د گردش و احتکار خارج ). بود ه بخشی از آن از رون ن است ک د اي آن چه رخ می ده

.می شود تا زمانی که دوباره نياز به گردش افزايش يابد

ی ه ی کم ی نفی صريح نظري ه معن ول ب االئی پ ه ی ک ن نظري ول[اي ا . است] پ ا ت ام

اء وج ران به زات گ ه طريقی ديگر و زمانی که پول بر مبنای فل ه ب ن نظري ود دارد، اي

که در واقع . خاصه آن جا که ما با ورقه های بانکی روبروئيم . مخالف نمايان می گردد

ديل . فلزات گران بهاء هستند رف ا قابليت تب ه آي ن ک در اين مورد کامال مستقل از اي

ه ا ن ه طال هست ي ذها ب ن کاغ ه . اي ن است ک ای کاغذی اي ول ه ت پ ل مأموري در مقاب

ای ق به درت تحق انکی، ق ذهای ب ردش کاغ روض گ تاب مف ال و ش روض ط ارزش مف

د ه در گردش . کليه ی کاالهای در گردش را ايجاد کن ول کاغذی ک دار پ ن مق ر اي ا اگ ام

ردد و ی گ ده تلق ته ش ر آن نوش وان ارزش ب ه عن ه ب ر آن چ زان دو براب ه مي ت ب اس

ر همه ی چيزهای ديگر برابر باقی بم ز دو براب د ني انند، بهائی که در اين مبادله می آي

اتی از (شده است و اين نه در تناقض با وان موردی اثب ه عن ه ی ارزش ) بلکه ب نظري

.کار رخ می دهد

مع

٤٥

نشر کارگری سوسياليستی

وادار ارکس ه ول کاغذی، م ه پ ا توجه ب ه ب ی نيست ک ن معن آن چه اشاره شد به اي

ی است انيکی کم ه ی مک ه او . نظري ان نظري وان مي ی ت ول م ت پ نتی کمي و اشکال س

. اما اين قياس به وسيله ی دو عامل اساسی محدود می شود . قياسی روشن قائل شد

ه حرکت در مقام اول در مورد پول کاغذی چون مورد پول فلزی مارکس معتقد است ک

وان ه عن ود، و ب ی ش سوب م ار مح ارآوری ک ادی و ب د م ان تولي ا نوس ارزش کااله

د نخستين حرکت نوسان به ار می کن ه در . اء ک ول کاغذی ک ت پ ائين شدن کمي اال و پ ب

دارد ين نقشی ن د سوم . گردش است چن ی در جل ن معن ه سرمايهدر اي از ب ارکس ني م

ه ه شدت از نقشی ک د و ب شان می ده روز بحران ن ان ب ول را در زم افزايش گردش پ

د اد می نماي ن . بانک انگلستان ايفاء می کند انتق ستان اي نقش را از طريق بانک انگل

وان شتاب » اصل رواج پول «اعمال ه عن در تأکيد هراس پولی و بحران های مالی و ب

ال از رار ط ا ف ران ب ن بح ه اي انی ک م زم د، آن ه باع تولي ای اش ران ه ده ی بح دهن

ود را درآورده ب ه ی اج ه مرحل ود ب ده ب راه ش ستان هم ارکس . انگل ر م وی ديگ از س

. ايجاد پول اضافی رد کرده استهرگونه امکان حل بحران را با

ل امی عوام الکتيکی تم ی دي بات درون ه مناس د ک امال فهمي ارکس ک ام دوم، م در مق

ر ستقل ه ه را از حرکت م اده گرايان ری س ه گي ان نتيج ت امک انيکی کمي ه ی مک نظري

د ه . يک از اين عوامل سلب می کن ول ب ه شتاب گردش پ ال او دريافت ک وان مث ه عن ب

ه وسيله ی حو انی ک ه مفروض زم زه تجارت نيز تعيين شده و نمی تواند در يک مرحل

ات . فقط کميت پول به چشم تغيير يافته می آيد، ساکن انگاشته شود ل از نظري ا تحلي ام

اره ی نقش ه ی او درب ر نظري وی در مورد کليه ی اين مطالب و نيز تفسيری کوتاه ب

د سوم سرمايه دپول در حوزه ی تجارت و سرمايه ساختگی در ه رآمد به جل د ارائ باي

.شود

ت و ده اس رمايه ش ول س ه پ ديل ب ول تب االئی، پ د ک يم تولي شاف و تعم ا انک ب

ه » نشانه های پولی « ه ب در روند گردش جانشين آن گشته اند و از صورت ابزار مبادل

دهی (صورت ابزار پرداخت ده است ) يعنی پرداخت ب ار درآم زار اعتب ارکس . و اب در م

٤٦

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

ام ل نظ فهم نقش اعتباری پول سخت به نظريه ی ارزش کار پايبند است و از اين رو ک

اگرا «اقتصادی او به نظر د » يکت ه ی . می آي ام و ارزش مبادل ادل ع ه مع ه مثاب ول ب پ

ار (کليه ی کاالها و چون وسيله ی پرداخت ديون ، )منتج از تعميم خريد از طريق اعتب

رده به گمان چون دو بخش از کل ک ه در يک دوره ی مفروض صرف ک ه جامع اری ک

م ارزش . است می آيند ول و » شمارش «هر چه ه ری «پ دازه گي اال » الگوی ان اء ب به

د شده ن دوره تولي شتر از آن چه در اي ار بي ت ک برود باز روشن است که پراکندن کمي

االئی هيچ ارزش . غيرممکن است د ک ام از سوی ديگر با در نظر گرفتن ماهيت تولي ع

نمی تواند در درازمدت جبران کل ) »تقاضای متراکم«هيچ افزايشی در (در گردش پول

د ستند را بنماي ن . آن کاالهائی که جواب گوی تقاضا ني د صاحبان اي ار باي ن ک رای اي ب

ند ت آورده باش ه دس انگين ب رخ مي ا ن ودی ب ا س ايز . کااله ه تم رات فناوران تغيي

ان بخ ارآوری مي اختار در ب ی و در س ای واقع رات در مزده اگون، تغيي ای گون ش ه

اختار تا و س رات در راس ه تغيي ود ک رخ س رات در ن صرف، تغيي ای م ه ه هزين

ه حوزه ی تجارت و ده ک ات پيچي ن حرک ه ی اي راه دارد، کلي ه هم ذاری را ب سرمايه گ

د ه راستی در شرايط تولي د و ب شکيل می دهن يم بحران های دوره ای را ت االئی تعم ک

ارزده شوند ولی کن ا واحدهای پ . يافته اجتناب ناپذيرند نمی توانند به وسيله ی حجم ي

ام ه ن ارکس و خاصه پس از آن چه ب زی«پس از مرگ م معروف شده » انقالب کين

رده ان ک م بي ن را ه شان داده، گرچه اي اتی را ن ين نظري تجربه به طور کامل خطای چن

د شدت نوسان های تحت شرايط ويژه و در حدو ولی می توانن د خاص سياست های پ

.اقتصادی را تعديل نمايد و اين حقيقتی است که مارکس از آن کامال مطلع بوده است

» در تحليل نهائی « طال به عنوان مبنائی ی تفسير مختصر مارکس از ماهيت دوگانه

انی ممکن «غذی و به مثابه يگانه ا نظام های پول ک ی کليه بر ه در نهايت » پول جه ک

ی ای مل ک ه ط بان ه(توس ورژوا یو طبق ت ) ب ذيرفتنی اس ف پ شورهای مختل . در ک

ون وود ب ولی برت ام پ ه نظ انی ک د خاصه زم ی نماي ب م شه جال يش از همي روز ب ه ام

طه ت یواس سته اس م شک ال دره ر ط ذيری دالر در براب ه پ دم مبادل ت . ع ب اس جال

٤٧

نشر کارگری سوسياليستی

ارکس از يک ه م ادآور شديم ک ه ي هس ک ه یو کلي اتی را ک ول را ب» ارزش« نظري ه پ

رد و از سوی ی وسيله پيمان ها يا اجبار دولت ها تشريح می نمودند، مطلقا رد می ک

ستره ی ديگر اين نقش طال به مثابه وسيله ائی در گ ه نقش ی پرداخت نه انی را ب جه

ژه ی داد یوي اط م ورژوا ارتب ت ب ن اس . دول م اي ی ه ت يک ای دول ه از کارکرده ت ک

ن . »شرايط عام توليد سرمايه داری را بيآفريند « وجود يک پول قابل قبول محققا در اي

رخ ثابت . جای می گيرد » شرايط عام « ا ن ول کاغذی ب ه صرفا از پ درت مبادل طريق قاما زمانی که اين قدرت وجود نداشته باشد، . در حدود مفروض تحميل می شود دولت

د مباد ا در رون احبان کااله ود ص ای خ ذی در ازای کااله ول کاغ ول پ ه قب اگزير ب ه ن ل

ی، » طالی کاغذی «. نيستند ين الملل ازار ب به مثابه ابزار جهانی مبادله و پرداخت در ب

ان ت مي دان رقاب د فق ر نيازمن ارت ديگ ه عب ت، ب انی اس ت جه د حکوم نيازمن

ن . امپرياليست ها و از اين رو در تحليل نهائی محو مالکيت خصوصی است تصور اي

الی د، خواب و خي د رخ ده ام سرمايه داری بتوان که چنين شرايطی تحت سلطه ی نظ

.بيش نيست

صادی او ه ی اقت ای نظري ر بخش ه ر از ديگ ول کمت اره ی پ ارکس درب ه ی م نظري

ه است رار گرفت اد و بررسی ق ل، انتق ورد تحلي ی . توسط مارکسيست های متأخر م بحث

ر سر جالب در دوران نخستين جنگ ا ب ان هيلفردينگ، کائوتسکی و وارگ انی مي جه

تنتاج ان اس اعی الزم «امک ر اجتم ول از نظ م پ ت » حج ا در گرف ن . از ارزش کااله اي

رد . فرضيه ای به وضوح غلط است . زيرا ارزش کاالها را با بهای آن ها اشتباه می گي

ه ل ده ا اوائ ه ت ود ک ای خ دل ه ته ای از ج ادر رش ت ١٩٢٠وارگ ه ياف شاری ادام پاف

ی ارزش د نوسان ذات داری کن ه بهای ثابت خري می کرد که اگر بانک مرکزی طال را ب

دن ائين ش اال و پ ر ب رفا ب ه ص ذارد بلک ی گ اء نم ام به ه ی ع ر درج أثيری ب ال، ت ط

م در تخراج طال آن ه ارآوری اس يله ی ب ه وس ود ب ود و خ د ب اکم خواه ر ح رخ متغي ن

االتر از درج ه ای ب ان درج ال امک روض ط ای مف ود در به انگين س رخ مي ه ن ه ای ک

ردد ی گ ين م د تعي ی ده شان . م ته ن ال گذش نج س ار، پ ه در چه دی خاص شاف بع انک

٤٨

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

ا جهت ن تالش ه ارکس خود در جهت » تصحيح «می دهد که هر دوی اي ه ی م نظري

.خطا پيش رفته اند

***** ام مارکسيزم، پ . سرمايه و سرنوشت سرمايه داری يش از هر چيز به واسطه ی ادغ

صاد سياسی نظريه و تاريخ توانسته در حوزه ی اقتصادی برتری خود را نسبت به اقت

اب . کالسيک و نئوکالسيک ثابت نمايد ائی در ترسيم صحيح سرمايه کت از طريق توان

گرايش درازمدت انکشاف سرمايه داری و تناقضات درونی اين وجه توليد که انکشاف

د را به ره می کن ه در طی . جلو می رانند هم چنان چشم دولت و دشمن را خي سانی ک ک

ه داشتن تهم ب ارکس را م سل، م د ن يش داوری های غيرعلمی«چن ل » پ رج تخي ا تف ي

د ار شواهد مسلم بگريزن . گونه در قلمرو پيش گوئی ها نموده اند، نمی توانند از زيرب

ه ممکن است متفکری با آن هاست که اين واقعيت رمزآميز را ثابت ه چگون د ک نماين

وانين ارکرد ق ه ک سته ب اده، توان که به گمان آن ها از ابزار تحليلی علمی سخت دورافت

دت حرکت و انکشاف سرمايه داری رن پس از -درازم ه دو ق رای نزديک ب م ب آن ه

. معرفت يابد-خودا ی طبقه ی غير از به اصطالح قانون بينوائی مطلق افزايش يابنده کارگر که به خط

اي ه از نت ده آن جنب سبت داده ش ارکس ن ه م د جب ه تولي ا وج بات ب نظری وی در مناس

ه اصطالح سرمايه سرمايه داری که پس از چاپ نخست وده ب ه ب ورد حمل واره م هم

ذير سرمايه داری است « ی نظريه ن . »درهم شکستن اجتناب ناپ ه «اي ه » نظري دا ب ابت

دنظرطلبان ب تجدي ه شدت از جان ورد حمل ارگری م بش ک ل جن شتين از داخ وع برون ن

دين ه شکلی ضعيف ب ان دوران ب اورترين مارکسيست های هم قرار گرفته و راست ب

ه » نظريه«. حمله پاسخ داده اند ر ب سندگان دهه های اخي ری از نوي به گمان جمع کثي

ه وچ تلقی شده است و کلي ه ای پ ن س آن یعنوان نظري ا اي ال هميشگی را طرح ؤه

٤٩

نشر کارگری سوسياليستی

چه آيا وجه توليد سرمايه داری ظرفيت انطباق و اصالح خود را بيش از آن «کرده اند

»که مارکس می پنداشت نشان نداده است؟

ن س شت اي ه پ ی ک ستند ؤدالئل د جملگی دارای يک اشکال اساسی ه . ال نشسته ان

د . کوشند مسأله را خيلی بزرگ نشان بدهند می ين اعالم جنگ می کنن از يک سو چن

د که سرمايه داری چنان بحران های عظيمی را از سر گذارنده که ديگر کسی نمی توان

د رار ده ر سؤال ق ه . به طور جدی ظرفيت بقای آن را زي د ک ا از سوی ديگر مدعين ام

ده شود نظام اقتصادی موجود در کشورهای غرب ديگر نمی تواند سرمايه داری خوان

ه سرمايه داری از طريق اصالح و ا ردن چرا ک ان ب ه وسيله ی از مي اق خود و ب نطب

رده است و آن را ديل ک صاد تب د اقت وع سازمان دهی جدي ه يک ن بحران ها، خود را ب

وان ه عن ا ب تلط«عموم صاد مخ دتر آن را » اقت ای تن ول ه د و برخی از فرم می خوانن

ديری « رمايه داری م ه «، »س ازمان يافت رمايه داری س ديری «، »س ه ی م ، »جامع

رای » ا ساختار فنی حکومت ب « ازه ب ائی ت و غيرو نام گذاری می کنند و هر بار هم معن

.آن می تراشند

ان سرمايهاما کتاب م خطوط اساسی انکشاف جه در جهت فه صرفا وسيله ای مقت

ا از آن چه وجه . پس از انقالب صنعتی نيست ا تعريف روشن و بی همت ا را ب بلکه م

ه . نا می کند توليد سرمايه داری واقعا هست، آش و » رقابت کامل «سرمايه داری جامع

صاحبان «نيست، جامعه ای که در آن » مصيبت افزايش يابنده «يا جامعه ای رسيده از

ه در آن » خصوصی بر کارخانه ها حکم روائی نمايند ه ای ک ه «يا حتی جامع ول يگان پ

ه امکان طفره تعاريف کوتاه و مبهم از اين دست ک . هم به حساب نمی آيد » ارباب است

اره ی ذير درب ان ناپ ی پاي ر گيج د، راه را ب ی نماين اد م ی را ايج ه اساس تن از نکت رف

ه در ل شده سرمايه مناسبات نظام اقتصادی امروزی در غرب با نظام اقتصادی ک تحلي

ه طور سرمايهکتاب . است باز می گذارند نشان می دهد که وجه توليد سرمايه داری ب

ن اول. سه شرط و فقط همين سه شرط تعيين شده است بنيادی به وسيله ی واقعيت اي

د زار تولي ک اب دگان مال وده توليدکنن ه ت ه (ک صادی کلم ای اقت ه معن ه ) ب ستند بلک ني

٥٠

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

ند د بفروش زار تولي الکين اب ه م ود را ب ار خ روی ک د ني ه دوم. ناگزيرن ن ک ت اي واقعي

ازاری مالکين ابزار توليد در واحدهای جدا از هم تقسيم شده ان سيم ب د، با هم بر سر تق

رو ام و غي ذاری سرمايه موادخ که در آن کاالها به فروش می رسند، جهت سرمايه گ

د ) يعنی نهاد مالکيت خصوصی در معنای اقتصادی آن ( ن سوم . رقابت دارن واقعيت اي

د زار تولي الکين اب ه م م(ک دا از ه دهای ج ه را از ) واح داکثر ارزش افزون د ح ناگزيرن

د توليدکن ه در شرايط تولي د ک شتر سرمايه انباشت کنن ندگان به زور غصب نمايند تا بي

تعميم يافته کاالئی و از خودبيگانگی عام شده به مکانيکی شدن دائما افزون شونده ی

زول و ه ن ود ب رخ س رايش ن رمايه، گ ب ارگانيک س د ترکي رمايه، رش ز س ار، تمرک ک

.يدبحران های دوره ای اشباع توليد خواهد رس

اگر اين شرايط به عنوان ضابطه و مالک محسوب شوند، پس ديگر جای انکار باقی

وز نمی ماند که جامعه ی غربی هنوز سرمايه داری است، کار دستمزدی و سرمايه هن

ان ديگر د، انباشت سرمايه بيش از هر زم ه را سامان می دهن دو طبقه متضاد جامع

روی اصلی نيروی اساسی محرکه ی اين جامعه است و تحقق و بسط سود شخصی ني

.در واحدهای جدا از هم را تشکيل می دهند

ارکس می پنداشت رشد ه م جنبه هائی از جامعه ی غربی معاصر بيش از آن چه ک

د ه ان ات . يافت ن واقعي د از اي ا عبارتن ه ه ن جنب ائی از اي ال ه دهای : مث ی از واح برخ

ه است، رقابت ديگر جداگانه ملی شده اند، دخالت دولت در اقنصاد » کامل «رشد يافت

مدت هاست که رقابت بر سر کاهش بهاء نيست، بلکه بر سر تقليل هزينه های (نيست

دن و فروش است د )توليد و گسترش پراکن در دارن ه های مقت ارگران اتحادي مگر (، ک

ورژوائی اعی، آزادی های دمکراتيک ب زمانی که تحت شرايط بحران های شديد اجتم

ان داز مي رو ) برون ه است و غي د يافت ارگران رش دگی ک ای . و الگوی زن ه ه ن جنب اي

رمايه داری ی س صائل اساس اب (خ ه در کت ان ک رمايهچن د و از س ده ان ف ش تعري

د ا ) آن ها کليه ی قوانين بنيادی حرکت سرمايه داری جوشيده ان د و ي را نفی نمی کنن

٥١

نشر کارگری سوسياليستی

د ی دهن ف نم ا را تخفي وانين بني. شدت آن ه ان ق م چن رمايه داری ه ادی و اساسی س

.برقرارند

وان از نقطه نظری ساختاری مدعی بدون درافتادن به ورطه ی تناقض گوئی می ت

رمايه داری ه س د ک ه ی » مشخص«ش ه نمون ستم، ب رن بي ع ق رين رب دی«آخ » تجري

ا سرمايه داری سرمايه انی ١٨٦٧سال » مشخص « خيلی نزديک تر است ت ی زم يعن

اوال به . ه های جلد نخست کتاب را برای چاپ آماده و تصحيح می کرد که مارکس نسخ

د کوچک زار تولي ه مالک اب دگان مستقل ک انی خرده توليدکنن ه ی مي ه طبق اين دليل ک

ند ود باش ه -خ ل توج اعی قاب ه ی اجتم ک الي ه صورت ي ته ب رن گذش وز در ق ه هن ک

ت ود داش ت -وج ه اس ان رفت ا از مي روز تقريب روز . ام شورهای ام سياری از ک در ب

ر راد مزدبگي ال اف صادی فع ر اقت ت از نظ د از جمعي شتاد درص دود ه رمايه داری ح س

م می رسد ود درصد ه ه ن م ب ن رق ز . هستند و در برخی اي ه تمرک ل ک ن دلي ه اي ا ب ثاني

صاد ر اقت د صد شرکت غول آسا ب سرمايه چنان وضعيتی را ايجاد کرده که نه فقط چن

شور امپريالي ر ک د ه ای چن دود از شرکت ه دادی سخت مع ه تع ستند بلک اکم ه ستی ح

ثالثا . سرمايه داری را قبضه کرده اندجهانمليتی در دست خود يک سوم از کل ثروت

ه ان حدی گسترش يافت ه چن ار ب و ک اعی شدن ابژکتي ارآوری و اجتم ه ب به اين دليل ک

د معناس ن بيش از حدی که توليد ارزش جهت ثروتمند شدن شخصی ديگر فاق ت و اي

د ه ناچار خواستار پيون ان ب د و جه ان نماي است که مارکس قرن پيش می توانست بي

ه و دمکراتيک ای انتخاب آگاهان برنامه ريزی شده منابع جهت برآوردن نيازها بر مبن

.اولويت ها شده است چنان که حتی مخالفين سوسياليزم هم پيام را دريافته اند

شده است و می توان پرسيد پ س چرا از سلب مالکيت کنندگان هنوز سلب مالکيت ن

ه از ب ن سؤال ني ه اي ود دارد؟ پاسخ ب شورهای صنعتی وج وز در ک سرمايه داری هن

م دارد ست و يک ستم و بي رن بي اعی ق اريخ سياسی و اجتم ادی ت ن . بررسی انتق ا اي ام

م پاشيدن سريع و د از ه ز رون ارکس هرگ ه م ام مسأله ی اساسی است ک ار نظ خودک

ی » علت«به عنوان يگانه » نهائی«سرمايه داری را در يک بحران اقتصادی پيش بين

٥٢

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

د نخست بيست و چهارم از در فصل مشهور . نکرده بود اريخی «سرمايه جل رايش ت گ

مارکس نشان داده که گرايش های اقتصادی از جانب نيروهای » انباشت سرمايه داری

ه از او می شود و .اجتماع پاسخ دريافت می دارند ا، رشد استثماری ک رشد پرولتاري

قوط ت س ا جه رم ه رين اه م ت تثمار مه ن اس ه اي ه ی او علي ازمان يافت ام س قي

شنهاده های . سرمايه داری هستند ار پي و ک اعی شدن ابژکتي تمرکز ابزار توليد و اجتم

اون آزادا دگان اقتصادی را جهت جامعه ای استوار به مالکيت عمومی و تع ه توليدکنن ن

ه ای را در يک . همبسته فراهم آورده است ين جامع ار چن ه طور خودک ه ب ن هم ا اي ام

بايد به طورآگاهانه از اين همه سود گرفت و در . روز پيروزی جهانی ايجاد نمی نمايند

.، سرنگونی انقالبی نظام را ايجاد نموداجتماعیلحظات حساس بحران

شمند راست ارکس چون هر اندي ار يک م ايج خودک ه نت را ب دری گ ان ق ين از هر ايم

ود ه دور ب صادی ب اريخ خود را . جبرگرائی اقت سان ت ه ان رد ک ار تکرار ک او بارهای ب

ه خود را ادی ک ساخته و بايد بسازد، اما نه به طريقی دل بخواه و مستقل از شرايط م

ه شر . در آن يافته است ه هرگونه نظريه ی سرنگونی سرمايه داری فقط ب ه مثاب طی ب

ه سرنگونی ه ای از عمل آگاهان ه نظري د شد ک ستی تلقی خواه ه ی مارکسي يک نظري

.سرمايه داری يعنی نظريه ی انقالب سوسياليستی باشد

د سرمايه در پايان جلد نخست فصل بيست و چهارم ام طرح می کن انی ع صرفا با بي

د سرما و وجه تولي يه داری، سقوط آن را که چرا و چگونه تناقض های درونی ابژکتي

ه . هم ممکن و هم ضروری می سازند د ب اقی بحث می مان ارکس ب ه ی خود م ه گفت ب

ه «عهده ی رشد قيام طبقه ی کارگر، طبقه ای دائما افزايش يابنده و متحد شونده که ب

.»روند توليد سرمايه داری سازمان می گيرد) مکانيزم(وسيله ی ساز و کار

د سرمايه داری به عبارت ديگر ميان ت ناقض های رشد يابنده ی اقتصادی وجه تولي

از يک سو و سقوط سرمايه داری از سوی ديگر، يک حلقه ی ميانی ضروری نشسته

ه ی : است ی طبق ل انقالب ه و ظرفيت عم درت سازمان يافت اتی، ق اهی طبق انکشاف آگ

سرمايهکتاب اين فصل از نظريه مارکسيستی در ). به اضافه ی رهبری انقالبی (کارگر

٥٣

نشر کارگری سوسياليستی

د، . ثبت نشده است شايد مارکس می خواست از آن در کتاب مربوط به دولت بحث نماي

شد م ن ه طرح فهرست آن ه ق ب ی موف سد و حت ه می خواست آن را بنوي ابی ک ه . کت ب

د، شته ان ه هايش درج گ االت و نام اتش در مق سياری از نظري ه ب ن ک ا اي هر حال او ب

ده ی . انديشه اش در اين باره ارائه نکرده است هيچ گونه بيان نظام دار از ه عه اين ب

ه ام دار ب ه طور نظ ه ب پيروانش از جمله لنين، تروتسکی و روزا لوکزامبورگ افتاد ک

.خوانده شود بپردازند» نظريه ی مارکسيستی عنصر سوبژکتيو«آن چه می تواند

ن طول عمری بيش بقای سرمايه داری در بيشتر کشورهای صنعتی تا به امروز، بدا

ه . از آن چه مارکس پيش بينی می کرد داده است د ک ی نمی ده ين معن اما اين نکته چن

اده سرمايهنظام سرمايه داری اساسا به راستائی جدا از آن چه در پيش بينی شده، افت

ر بحران های دوره ای ی ب سته راه حل ام توان ن نظ ه اي است و بدين معنی هم نيست ک

روسيه و به خصوص پس از جنگ ١٩٠٥برعکس، پس از انقالب . دخود ايجاد نماي

.اول جهانی چنين بحران هائی مشخصه ی اصلی تاريخ معاصر شده اند

ا . در متن چنين بحران هائی سرمايه داری در بسياری از کشورها سرنگون شدند ام

ای ه پرولتاري ن سرنگونی در کشورهائی ک ار داشت، اي ارکس انتظ رخالف آن چه م ب

ه د يافت صادی رش ر اقت م از نظ ددی و ه ر ع م از نظ ا ه ول -آن ه وان معل ه عن ب

رمايه داری د س کل رش رين ش سترده ت ورژوازی -گ ه ی ب ه طبق شورهائی ک ی ک يعن

داد د رخ ن م دارن دری ه ورژوازی در . مقت ه ب وع پيوست ک ه وق شورهائی ب بلکه در ک

ود داشت و تن ود وج وع خ رين ن ه ضعيف ت ا ب ود آن ه ه س ای سياسی ب اسب نيروه

ود رده ب ن . پرولتاريای جوان بود که حمايت قيام عظيم دهقانی را نيز به خود جلب ک اي

انحراف تاريخی صرفا زمانی درک می شود که بتوانيم در تحليل خود دو عامل اساسی

ه : را وارد سازيم سان ک راد ان أثير آن در اکثريت اف از يک سو انکشاف امپرياليزم و ت

د دگی می کردن انون تکامل (در جوامع از نظر اجتماعی و اقتصادی توسعه نيافته زن ق

ی از ) ناموزون و مرکب ه ی انقالب دان تجرب ان فق ی مي و از سوی ديگر مناسبات درون

ا در دوران طوالنی ارگر اروپ ه ی ک اليزم » رشد ارگانيک«سوی طبق -١٩١٤(امپري

٥٤

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

م سوسيال دمکراسی در جامعه ی بورژوا و و اصالح طلبی رشد يابنده و ادغا ) ١٨٩٠

رب در سترده در غ ی گ ران انقالب ستين بح ست نخ سئول شک ه م ورژوائی ک ت ب دول

ا ( بود ١٩١٨ -٢٣سال های ان و ايتالي ن ). بيش از همه در آلم وان نتيجه ی اي ه عن ب

ی طبق ين الملل زوی گشت و جنبش ب د روسيه من ارگر شکست، انقالب پيروزمن ه ی ک

ه وارد ش ای ده ال ه ی از س ه آرام رفا ب روج از آن ص د و خ تالينی ش ره ی اس ب تي

نظريه ی مارکسيستی عنصر «اين همه ما را به آن چه که به عنوان . آغاز شد ١٩٥٠

ی » سوبژکتيو ه چرا پس از رشد غن د ک از آن ياد شده باز می گرداند و شرح می ده

ستی در دوران صادی مارکسي رن در ١٨٩٥ -١٩٣٠نظريه ی اقت ع ق ه مدت يک رب ب

.اين زمينه رکود کامل ايجاد شد

ورد دل در م رمايه داری «ج رنگونی س ه ی س رفتن د » نظري تباه گ سأله از اش ر م

ده است دمه دي م ص ای ه ه ج ايز ب دن . متم شين ش ا جان ه آي سأله است ک ن م ی اي يک

ت؟ ذير اس اب ناپ رمايه داری اجتن ی س ياليزم در پ صول ( سوس شينی مح ن جان ا اي آي

ن ) اجتناب ناپذير تناقض های درونی وجه توليد سرمايه داری است؟ و مسأله ديگر اي

رای د ب ی توان رمايه داری م ستی، س الب سوسيالي ت انق ا در صورت غيب ه آي است ک

هميشه به حيات خود ادامه دهد؟ پاسخ منفی به سؤال اول به هيچ وجه به معنی پاسخ

ارکس جوان در واقع مارکس . مثبت به سؤال دوم نيست ال م ه دنب يست های کالسيک ب

.يا سوسياليزم يا بربريت: أله را به اين صورت عنوان ساخته اندمس

مصيبت های اجتماعی که بشريت پس از آشويتس و هيروشيما و اکنون در عراق و

ه ی يچ جنب اال ه ه ی ب ه در نکت د ک ی دهن شان م ت ن رده اس ل ک ستان تحم افغان

دارد بل » رمانيتکی« انی وحشتناک وجود ن ی نه روی تخريب ر ني اتی ب ه اثب ن نکت که اي

ه توليد ارزش مبادله، انباشت سرمايه و مبارزه جهت ثروتمندتر ه مثاب شدن شخصی ب

د . اهدافی در خود می باشد صادی سرمايه داری می توان انيزم مشخص سقوط اقت مک

د ارزش . راه را بر زمينه ی اصلی باز کند ی سقوط تولي زل ساعات (مناسبات درون تن

اری ه خودک تج از نيم ار من د ) ک ه، رش ق ارزش افزون ده تحق د يابن شکالت رش م

٥٥

نشر کارگری سوسياليستی

ه محصوالت زائد و نه ورود به روند بازتوليد، کمبود دائمی منابع ملی، و باالتر از هم

وان . نزول درازمدت نرخ سود، هنوز به روشنی مشهود نشده اند اطع می ت اما دالئل ق

ای اساس دوديت ه ه مح ود آورد ک رمايه داری وج د س بات تولي اق مناس ی در راه انطب

ان اگون خود را نماي زون در حوزه های گون ه طور روزاف ا ب ن محدوديت ه دارد و اي

.می سازند

ه رمايه داری ادام ی و س ولی، فرهنگ اعی، پ ی، اجتم امی، سياس ای نظ ران ه بح

اب سرمايهعالوه بر اين به احتمال زياد ثابت خواهد شد که . دارند ن کت ه اي و آن چه ک

اهی -معرف آن است انگر آگ ه بي ی ک ورژوائی، تحليل ه ی ب ل علمی از جامع ی تحلي يعن

االترين درجه آن می باشد ا در ب اتی پرولتاري ر نشستن -طبق اطعی در جهت ب سهم ق

اء ه جای سرمايه داری ايف سته ب جامعه ای بدون طبقه و متشکل از توليدکنندگان همب

. کرده است

٢٠٠٦نوامبر

٥٦

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

چاپ اول چاپ اولیی ديباچهديباچه

ه نوشته من در نم دنبال اثری که امروز نخستين بخش آن را به عموم عرضه می ک

اره صاد یب م اقت اد از عل ه در سال ∗ انتق شار يافت ١٨٥٩ است ک فاصله طوالنی . انت

ا موجب ق ازبين آغاز و ادامه آن دين ساله ای باره اری چن ه بيم ار آن جاست ک طع ک

.من گرديد

ن بخش خالصه شده است صل اول اي وی نوشته سابق در ف ا از . محت ار تنه ن ک اي

ان شده ر بي ز بهت ه بلکه مطلب ني ام نيافت جهت پيوستگی و استقامت کامل مسائل انج

ه سابقا فقط . است تا آن جا که اوضاع و احوال به من اجازه داده اند برخی نکات را ک

رده ا ک اره اکتف ه اش صيل ب ه تف ه ب ر را ک اره ای ديگ ه عکس پ سط داده ام و ب ودم ب ب

طبعا بخش هائی که به تاريخ تئوری ارزش و پول اختصاص . آورده بودم کوتاه نمودم

ده نوشته سابق در ي داده شده بود در اين نوشته حذف گرد ن خوانن ا وجود اي ی ب د ول

.ی خواهد يافتيادداشت های فصل اول منابع تازه راجع به تاريخ آن تئور

اره ی اين حقيقت . هر آغازی دشوار است ين درب ه هم د و ب هر علمی صدق می کن

جهت فهم فصل اول و به ويژه قسمت هائی که به تحليل کاال اختصاص داده شده است

د اد می کن ين . بزرگ ترين دشواری را ايج م چن ل ماهيت ارزش و ه در خصوص تحلي

.٢امکان داشت آن را همه فهم بيان نمايممقدار ارزش کوشيده ام تا حدی که

∗- Zur Kritik der politischen Okonomie در f. Lassales اين عمل بيشتر به نظر من ضرورت يافت هنگامی که فردريک السال -٢

در آن جا که وی مدعی است Schulze Delitzschخود عليه شولتسه دليچ بخشی از نوشته ی ضمنا . توضيحات مرا در اين باب بيان می کند سوء تفاهمات مهمی ايجاد نمودروح و چکيده ی

٥٧

نشر کارگری سوسياليستی ا شکل ارزش که صورت آماده آن شکل پول است بسيار توخالی و ساده است ولی ب

ه است ه توفيق يافت ا آن ک ه اين حال بيش از دو هزار سال است که فکر بشر ب ل ب الاق

رای کشف آن د ب ه کن ری را تجزي ده ت ه مراتب پيچي ر و ب ر مغزت طور تقريب اشکال پ

به عالوه و چرا؟ برای اين که مطالعه اجسام مرکب آسان تر از سلول است . می کوشد

سر يميائی مي ای ش رف ه ا مع تفاده از ميکروسکوپ ي صادی اس ه اشکال اقت در تجزي

. قوه تجريد و انتزاع بايد جبران اين دو را بکند.نيست

اال يا صورت ارزشی -اما برای جامعه بورژوائی شکل کاالئی محصول کار شکل -ک

ار . سلولی اقتصادی است ه ک د ک ين می نماي ده عامی چن ن در دي ه تردستی اي ل ب تحلي

ود ی ش شانده م شريح . ک م ت ه عل ائی ک ا در معن ی تنه ست ول تی ه راست است تردس

.ميکروبی به تردستی می پردازد

وان بنابر ه شکل ارزش نمی ت سبت اين به استثناء قسمت مربوطه ب ه دشواری ن ب

د .کتاب شکايت داشت فهم اين ه می خواهن رم ک البته من خوانندگانی را در نظر می گي

.اين ميل دارند بيانديشند رچيز تازه ای بياموزند و بناب

د ی کن ار م ه اختي ی دو طريق م طبيع ورد : عل ائی م ت را در ج ای طبيع ه ه ا پروس ي

وده مطالعه قرار می دهد ر مو که کامل ترين صورت آن ها نم أثير می شود و کمت رد ت

ا ده هستند و ي ه سير عوامل مختل کنن د ک ام می ده ات خود را در شرايطی انج تجربي

.کندی بی خدشه پروسه را تأمين م

نم شيوه آن ر تحقيق ک ن اث ه من قصد دارم در اي د سرمايه داری و ی چه را ک تولي

.مناسبات توليدی و مبادله های منطبق با آن است

ه ه ب ا کلم بگوئيم وقتی فردريک السال تمام مطالب عمومی نظری کار اقتصادی خويش را تقريب

د کل اس می کن دون ذکر مأخذ آن اقتب ه صفت (مه از نوشته های من ب وط ب ه مرب ل آن چه ک مثت د اس رز تولي د و ط بات تولي ستگی مناس رمايه ياهمب اريخی س ی ) ت ره و حت ره و غي و غي

د ضروری تبليغی او را وادار رد الب اصطالحاتی که من شخصا به وجود آورده ام به کار می بايج .به اين عمل نموده است بديهی است منظور من بحث درباره ی تفصيالتی که وی آورده و نت

.من به هيچ وجه کاری به اين مطلب ندارم. علمی که از آن ها گرفته است نيست

٥٨

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

به همين سبب اين کشور . سيک اين نوع توليد بوده استکنون انگلستان محل کال تا

ده . عمده ترين شاهد برای بيان و تشريح نظريات من واقع گرديده است حاال اگر خوانن

شانه های ∗آلمانی در مورد وضع کارگران صنعتی و کشاورزی انگليسی فريسی مآب

د ان خود را باال بياندازد و يا بخواهد خوش بينانه خود را تسلی ده ه در آلم د ک و بگوي

ه ب وانم ک ی ت ن نم ز اي ست، ج دک ني دتی اوضاع ب ا م وز ت زنمه هن ن ، وی بانگ ب اي

نم ی ک ل م ه نق ست ک ود ت ودی ). De te fabule narratur. (سرگذشت خ ه خ ب

خن از ود س الی خ ه ع ايی درج ضادهایدان د ت ی تولي وانين طبيع ه از ق اعی ک اجتم

وانين .ستسرمايه داری ناشی می شوند ني ن ق ن - سخن بر سر خود اي ر سر خود اي ب

.پوالدين تأثير می کنند و چيره می شوندتمايالت است که با ضرورتی

ست به کشوری که کمتر توسعه يافته ا کشوری که از لحاظ صنعت جلوتر از ديگران

ه . حاال از اين مطلب می گذريم . منظره آينده اش را نشان می دهد در کشور ما آن جا ک

ای واقعی آن ه معن ثال در کارخانجات ب رده م دا ک ل پي توليد سرمايه داری حق آب و گ

دارد ه وجود ن وانين کارخان ا در هر . اوضاع بدتر از انگلستان است زيرا پارسنگ ق م

ا از توسعه ه تنه ی ن يک از رشته های ديگر مثل همه کشورهای قاره ای اروپای غرب

اف ريم توليد سرمايه داری بلکه از غيرک ج می ب ودن رشد آن رن در جوار مصائب . ی ب

ا دی جديد يک سلسله از عيوب ارثی که زائيده در جا زدن دائمی م در شيوه های تولي

ا ه ن واقبی ک ه ع ا کلي ت ب ده اس پری ش تانی و س بات باس ه مناس ام در زمين ه هنگ ب

د ا از . اجتماعی از آن ها ناشی می گردد، ما را تحت فشار قرار می دهن ا تنه دگان م زن

سی -∗ ذهب pharisäisch, phrisafque فري تانی م عب باس ی از ش روان يک سيان پي فري

دند و در اصطالح زبان های اروپائی به يهودند که تظاهر به تقدس و تقوی را شعار قرار داده بو .اشخاص رياکار و قلب اطالق می گردد

٥٩

نشر کارگری سوسياليستی

د ا را عذاب می دهن ز م ان ني ريم بلکه مردگ ج نمی ب Le mort saisit le vif. رن

∗)مرده زنده را فرا می گيرد(

ه در ا آن چ سه ب ری در مقاي ای ب رب اروپ شورهای غ ان و ک اعی آلم ار اجتم آم

در کفايت . يز استچانگلستان می گذرد فقير و نا ه ق رده را ب ه گوشه پ ن هم ا اي ی ب ول

. البالی آن ديد از را∗∗مدوزی زند تا بتوان سرباال می

سيو ستان کمي د انگل ا مانن ای م ان ه ا و پارلم ت ه ر دول رای ن اگ ای ادواری ب ه

بازرسی وضع اقتصادی تعيين می کردند و اين هيئت ها هم چنان دارای اختيارات نامه

ن م برای تحقيق رای اي ستان ب م چون انگل أموريت حقايق بودند و نيز امکان داشت ه

دگان زارش دهن ار، گ د بازرسان ک مردانی با صالحيت و بی طرف و بی مالحظه مانن

اره ی پزشکی أمور تحقيق درب سرهای م اره ی ی بهداشت عمومی، کمي استثمار درب

اه از نزنا ود آن گ دا نم ذا پي وضع خاص خود وحشت و کودکان و شرايط سکنی و غ

.می کرديم

ی پرسه برای اين که دي ر می پوشاند ول ا کالهی از اب وها را دنبال کند خويشتن را ب

وانيم وجود ا بت شيم ت وان دما در عوض کاله ابر بر ديدگان و گوش های خود می ک ي

.را انکار کنيم

رد م نگي اب وه ن ب ا را در اي ه جنگ استقالل .بيهوده م ان ک م چن رن آ ه ا در ق مريک

مريکا در آ ناقوس خطر بود جنگ داخلی ی هيجدهم برای طبقه متوسط اروپا به منزله

. کارگر اروپا اعالم خطری است ی نوزدهم برای طبقه یسده

ود ا دست لمس نم وان ب اعی را می ت ن . در انگلستان جريان دگرگونی های اجتم اي

ردد ا می گ اره اروپ . تحوالت در نقطه معينی از اعتالء خود ناگزير موجب واکنش در ق

ه محض -∗ د ب ه وارث بتوان ن ک رای اي رون وسطی ب ه در ق اشاره به قاعده حقوقی است کاين قاعده که درمتن آلمانی به زبان . فوت در ترکه متوفی دخل و تصرف کند وضع گرديده است

. پاريس اقتباس گرديده استفرانسه ذکر شده از کتاب عادات∗∗ - Meduse ان تانی يون سانه های باس ه اف ا ب ه بن دوز يکی از سه زن جادوئی است ک م

پسر زئوس خدای perseus, perseeبينندگان را تبديل به سنگ می کردند و پرسه يا پرسئوس .خدايان پهلوان داستانی يونان سر او را بريد

٦٠

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

ارگر در اين صورت تحوالت م ه ک ور برحسب درجه تکامل طبق ا شکل زب ر ي خشن ت

ت د گرف ود خواه ه خ ری ب سانی ت ه . ان ه حاکم ع طبق ر، نف الی ت ات ع ر از جه ع نظ قط

ار در ا تحت اختي وان قانون آورد و سد کنونی در اين است که کليه موانعی را که می ت

.راه تکامل طبقه کارگر است از پيش پايش بردارد

ايج به همين جهت است وی و نت اريخ، محت ه ت که من در اين جلد بخش بزرگی را ب

صيص داده ام ستان تخ ارگری انگل وانين ک ب . ق د در مکت د و باي ی توان ی م ر ملت ه

اموزد ل خويش . ديگران بي ی تکام انون طبيع سير ق ه ای در م ه جامع امی ک ی هنگ حت

اع ما در اين اثر همين است که قانون اقتصادی و هدف غائی -افتاده است تکامل اجتم

ه ممکن -نوين را کشف کنيم ن ک ه اي د و ن نمی تواند از مراحل طبيعی تکامل خود بجه

ه . فرمان اين مراحل را زائل سازد ی است به وسيله ن است ک د اي ه می توان آن چه ک

.درد زايمان را کوتاه تر و ماليم تر کند

ره ه چه يم ک اهم اضافه می کن ه سوء تف ع هرگون ايه دار و مالک سرم ی برای رف

صادی، . سرخاب نياز دارد بهزمين والت اقت ه تجسم مق در اين جا از افراد فقط به مثاب

.نمايندگان مناسبات و منافع معين طبقاتی بحث شده است

اريخی تلقی ه را يک پروسه طبيعی و ت صادی جامع نظريه من که تحول ساخت اقت

ناسباتی می شمارد که خود محصول می کند کمتر از هر عقيده ديگری فرد را مسئول م

وق آن مناسبات ا ف د خود را م رد می توان ی ف اجتماعی آن است با اين که از نظر ذهن

.قرار دهد

رای شعب ديگر دانش ه ب ان دشمنی ک ا هم ا ب در علم اقتصاد تحقيق آزاد علمی تنه

ورد بحث آن است شديدترين . کندمی وجود دارد تصادف ن ه م طبع خاص موضوعی ک

ی و د يعن ی جوش سانی م ينه ان ه در س سانی ک هوات نف وزترين ش ه ت رين و کين حقيرت

زد ر ضد خود می انگي ع شخصی را ب ستان سی و . حرص نف سای عالی انگل ثال کلي م

ر يک ه هشت حمله ب اصول سی و نه گانه دين خود را آسان تر می بخشد تا تعرضی ب

ويش د خ م از درآم ی و نه ت ب . س ا مخالف ار م اد و در روزگ ل انتق د در مقاب ا خدوان

٦١

نشر کارگری سوسياليستی

وان در . مناسبات کهن مالکيت از معاصی صغيره محسوب می شود با وجود اين نمی ت

ه است . اين زمينه پيشرفت را منکر شد د هفت ه چن ی ک اب آب ه کت ده را ب مثال من خوانن

:تحت عنوان

"Correspondence with her Majesty`s Mission Abroad,

regarding Industrial Question and Trades`Uaion."

ه های ( مکاتبه با ميسيون اعليحضرت در خارجه راجع به مسائل صنعتی و اتحادي

.انتشار يافته است مراجعه می دهم) کارگری

ه در د ک اب می گوين ن کت ه صراحت در اي ستان در خارجه ب دگان سلطنت انگل نماين

ه کشورهای متمدن ونی آلمان، فرانسه و خالصه در کلي ط کن ری تحول رواب ای ب اروپ

ستان ه در انگل اب است ک ل اجتن سوس و غيرقاب دازه مح ان ان ار هم رمايه و ک در . س

د اون رئيس جمهور ∗همين زمان از سوی ديگر اقيانوس اطلس آقای وي مريکای آ مع

ه ومی اعالم می دارد ک ر شرايط "شمالی در اجتماعات عم اء بردگی تغيي پس از الغ

."ت ارضی در دستور روز قرار می گيردسرمايه و مالکي

سان سياه هيچ يک ه طيل ای ارغوانی و ن ه قب ه ن ان هستند ک اين ها عالئمی از زم

رد . توانائی پنهان کردن آن را ندارند ه ف ن نيست ک د شد امنظور اي ن . معجزه خواه اي

ه درک می شود ن نکت عالئم به ما نشان می دهد که حتی در بين طبقات حاکمه دارد اي

ا در حال زکه جامعه کنونی ريخته ثابتی نيست بلکه ارگاني ه دائم م قابل تکاملی است ک

.تطور است

رمايه ردش س ه گ ته از پروس ن نوش د دوم اي اب دوم(جل وع ) کت ای مجم کل ه و ش

.بحث خواهد کرد) کتاب سوم(پروسه

.تاريخ تئوری را بيان خواهيم نمود) کتاب چهارم(در جلد سوم و آخر کتاب

∗ - Wade

٦٢

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

د شد ه خواه از پذيرفت ا آغوش ب اد علمی باشد ب ه ناشی از انتق ضاوتی ک در . هر ق

ز در برابر قضاوت های قبلی که به اصطالح افکار عمومی خوانده می شود و من هرگ

زرگ فلورانسی را شعار خويش رد ب الم آن م ان ک م چن قبال آن ها گذشتی نکرده ام ه

:قرار می دهم که گفت

Segui il tuo cirso, e lascia dir le genti!

).راه خود گير و بگذار مردم هر چه می خواهند بگويند(

کارل مارکس ١٨٦٧ ژوئيه ٢٥لندن،

٦٣

نشر کارگری سوسياليستی

پی گفتار برای چاپ دومپی گفتار برای چاپ دوم

ده است ل آم ه عم اب ب ن کت اپ دوم اي ه در چ ی ک ه تغييرات ع ب دوا راج الزم است ب

دهم ه چشم . توضيحاتی به خوانندگان چاپ اول ب اب ب دی کت سيم بن ر شدن تق روشن ت

ذکر داده شده . می خورد وان حواشی چاپ دوم ت ا تحت عن ه ج ازه هم يادداشت های ت

:اما راجع به متن کتاب مهم ترين مالحظات به قرار زيراست. است

ه ه ب ادالتی ک ه مع زاع ارزش از راه تجزي وع انت م موض صل يک د اول از ف در بن

. ارزش مبادله بيان می شود با دقت علمی بيشتری انجام شده است آن ها هر ی وسيله

ا ار اجتماع ان ک هم چنين بستگی بين ماهيت ارزش و تعيين مقدار ارزش به وسيله زم

ه طور وضوح برجسته ا ب ن ج ود در اي ه آن اشاره شده ب الزم که در چاپ اول فقط ب

.شده است

در چاپ اول دو نوع بيان از مطلب که نظر به اين ) شکل ارزش (بند سوم فصل اول

ر . شده بود کامال اصالح شده است ه دوست من دکت ذکر می شوم ک ذرا مت ه طور گ ب

دن ١٨٧٦در بهار سال . موجب اين دو نوع بيان مطلب گرديد ∗کوگلمان هانوری به دي

رای تصحيح ان . رسيد او رفته بودم که از هامبورگ نخستين جزوه های کتاب ب کوگلم

اره ی اعد نمود کهمرا متق ه توضيحات اضافی درب دگان ب ی شکل ارزش اغلب خوانن

∗- Dr. L. Kugelmann in hannover انور ) ١٩٠٢ -١٨٢٨( يکی از اطباء معروف ه

.عضو بين الملل اول و يکی از طرفداران پر حرارت مارکس و از مبلغين کتاب کاپيتال

٦٤

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

د داشته که بيشتر جنبه ی درسی از دارن در (اغلب مطالب آخرين بخش اول . باشد ني

.تغيير يافته است) يش صفتی کاال و غيرهتف

ه قرار با دقت مورد تجديد نظر ) معيار ارزش (بند اول فصل سوم را ب گرفته است زي

داده شده اين قسمت ) ١٨٥٩انتقاد علم اقتصاد، برلين (د توضيحاتی که در کتاب استنا

ود ده ب تم مخصو . به اغماض مطرح گردي ه نحو فاحشی صفصل هف ا قسمت دوم آن ب

.تغيير يافته است

ه وط ب ده و اغلب فقط مرب ه عمل آم بی فايده است کليه تغييرات جزئی که در متن ب

ا بي ن ج ت در اي شاء اس بک ان شيده . اوريمس اب ک ام کت ه تم الحات ب ن اص ه اي دامن

ه . می شود شار ی با وجود اين اکنون که ترجم اريس انت ه در پ اب را ک ن کت سه اي فران

انی بيافته است ازنو مالحظه می کنم متوجه می شوم که تن آلم عضی از قسمت های م

ا اصالح . احتياج به اصالح داشته است ستی عميق می شد و در جای در جائی می باي

ا يديگر تجديد نظر جدی در سبک انشاء اره ای نادرستی ه شتری در حذف پ ا دقت بي

ان ١٨٧١ولی فرصت نبود زيرا در پائيز سال . که راه يافته بود ضرورت داشت در مي

اب شده است و چاپ دوم انواع کارهای فوتی به من خبر رسيد که چاپ اب ناي اول کت

.غاز گردد آ١٨٧٢بايد از ژانويه

ان يافت ارگر آلم ه ک ل وسيع طبق ان محاف اد مي حسن قبولی که کاپيتال با سرعت زي

ده طرز ∗آقای ماير . خود بهترين پاداش کار من است صادی نماين مردی که از نظر اقت

ان و گ آلم ام جن ت، در اي نعت اس احب ص ن ص هر وي ت و در ش ورژوائی اس ر ب فک

د تئوريک فرانسه جزوه ای منتشر نمود و در آن به خوبی نشان داد که آن شم نيرومن

ه که به منزله دارائی ارثی آلمان ها معرفی می شد از بين طبقات به حساب تربيت يافت

.آلمان رخت بربسته و به عکس در ميان طبقه کارگر از نو زندگی يافته است

∗- Sigmund Mayer

٦٥

نشر کارگری سوسياليستی

وستاو گ-تا اين ساعت علم اقتصاد در آلمان به منزله علمی خارجی باقی مانده است

وان ∗∗فون گوليش ه تحت عن ابی ک ره ( در کت اريخی تجارت و صنعت و غي ان ت در ) بي

د ١٨٣٠سال انتشار داد اکثر جهات تاريخی را که در کشور ما مانع توسعه طرز تولي

وده ب وگيری نم د جل ورژوائی جدي اع ب شکيل اجتم ه سرمايه داری شده و بالنتيجه از ت

ابر . ده است خصوص در قسمت اول کتابش روشن کر م بن رای عل ه مساعد ب ن زمين اي

د و ستان وارد گردي ه از انگل االئی ساخته و پرداخت اقتصاد وجود نداشت، بلکه مانند ک

د اقی ماندن وزانی ب م چون دانش آم انی ه ت . استادان آلم ان نظری آن چه در واقعي بي

ه معن ای آن زندگی خارجی می گذشت در دست آنان مجموعه ای از عقايد محجر شد ک

. کردندی را به مقتضای دنيای خرده بورژوائی اطراف خود تفسير و بالنتيجه تحريف م

ه ناشی اراحتی وجدان را ک اين احساس ناتوانی علمی را که فرونشاندنی نبود و اين ن

ساطی از فضل فروشی ود، کوشيدند پشت ب ی ناشناس ب ای ه از قدم گذاشتن در زمين

اتی زدن ا ق ا ب اريخی ي ی و ت ه اصطالح اداریادب وم ب ه از عل ارجی ک واد خ قرض ∗ م

ازند ان س د پنه ه ان رزخ آن . گرفت ه از ب ات ک ی از اطالع وه درهم ر انب ارت ديگ ه عب ب

.بايد هر داوطلب سرشار از آرزوی بوروکراسی آلمان بگذرد

ون ١٨٤٨ از سال م اکن توليد سرمايه داری با سرعت در آلمان توسعه يافت و از ه

ولی با اين وجود اقبال بيش از گذشته . رگيجه آور آن پديدار شده است شکوفه های س

اورد ا روی ني صاد . به متخصصين م م اقت ه عل ه ب ستند بی طرفان ه می توان ی ک ا وقت ت

ن ه اي امی ک ود نداشت و هنگ ان وج ت آلم صادی در واقعي د اقت د مناسبات جدي بپردازن

ه د ک وی در آم ه نح اع ب د اوض دگی ش بات وارد زن رای مناس ادی ب ر فرصت زي ديگ

ود ده ب اقی نمان ود ب ورژوائی موج يط ب ه در مح ی طرفان ات ب م . مطالع ه عل ادامی ک م

ه يک ن ک ه جای اي ه نظم سرمايه داری را ب ی ک ا وقت اقتصاد بورژوائی است، يعنی ت

وقت ه م ارد، یمرحل اعی می انگ د اجتم د شکل آخر و قطعی تولي اريخ بدان ل ت از تکام

∗∗- Gustav von Gülich) مقاطعه کار و بازرگان آلمانی نويسنده تاريخ ) ١٨٤٧ -١٧٩١ .Geschichtliche Darstellung des Handels,der Gewerbe udswاقتصاد تحت عنوان

∗ - Kameralwissenschaften

٦٦

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

ی ه علم ط آوجه ا در ن فق شده و ي وز آشکار ن اتی هن ارزه طبق ه مب وقعی است ک ا م ت

.پديده های مجزا ظهور می کند

ريم ال بگي ه دوره . انگلستان را به طور مث وط ب صاد کالسيک آن مرب م اقت ايست عل

ده ه است، آخرين نماين اتی توسعه نيافت ارزه طبق وز مب ه هن م یک ن عل زرگش در اي ب

اردو االخره پاي ∗ريک ه ب ت ک افع اس ضاد من اس ت ر اس ا ب ويش را عالم ات خ ه تحقيق

وحی ال ساده ل طبقاتی، بر اختالف بين مزد و بهره و بهره مالکانه قرار داد ولی با کم

ست اع دان ی اجتم واميس طبيع ی از ن تالف را يک ن اخ صاد . اي م اقت ر عل ا ديگ ن ج اي

ود ور خود رسيده ب ل عب د غيرقاب ه سر ح ورژوائی ب اردو ا. ب اد ريک ز نقطه نظر انتق

٣.ظاهر گشت ∗∗مقابل نظريات وی حتی در زمان حياتش به وسيله سيسموندی

صاد ١٨٣٠ تا ١٨٢٠از سال م اقت ه عل در انگلستان فعاليت علمی عظيمی در زمين

ود ی ش شاهده م م . م د و ه ی ياب يم م اردو تعم ات ريک م نظري ه ه ی است ک ن دوران اي

ود ی ش رد م ديم در نب ب ق ا مکت ات وی ب شانی در د. نظري ای درخ ن دوران نبرده ر اي

را قسمت . يردگمی آن چه در آن زمان گذشته در اروپای بری کم شناخته شده است زي

ده اقی و رساالت پراکن ا و نوشته های اتف ه ه اعظم مشاجرات قلمی ضمن مقاالت مجل

.مانده است

اردو وری ريک ی آزار تئ ه ب ه در -جنب ن ک ا اي بيل اس آ ب ر س م ب ام ه ه ن هنگ تثناء ب

ان - تهاجمی عليه رژيم بورژوائی به کار می رفت ی اسلحهی منزله ا شرايط آن زم ب

∗- David Ricardo) ده ی ) ١٨٢٣ -١٧٧٢ رين نماين سی و آخ شهور انگلي صاددان م اقت

رار ار ق ان ک ين ارزش برحسب زم ه تعي ر پاي ق خود را ب ه تحقي صاد ک م اقت مکتب کالسيک علا کشف می کند ولی با وجود اين نمی تواند خصلت می دهد و تضاد منافع طبقات مختلفه جامعه ر

م سرمايه داری ين جهت رژي تاريخی و گذرای طرز توليد سرمايه داری را درک نمايد و به هم .را جاويدان فرض می کند

∗∗- Jean Charles Sismonde de Sismondiسمو ارل سي سموندی و ند د ژان ش سيصاد احساساتی وی علمای -)١٨٤٢ -١٧٧٣(اقتصاددان سوئيسی کالسيک را از نقطه نظر اقت

اد د و سرمايه داری را فقط از نقطه نظر احساساتی انتق رار می ده يا رومانتيک مورد انتقاد ق .می کند و در موضع طرز تفکر خرده بورژوائی قرار می گيرد

. مراجعه کنيد٣٩ به کتاب من در خصوص انتقاد علم اقتصاد صفحه - ٣

٦٧

نشر کارگری سوسياليستی

ردد ود را . روشن می گ ودکی خ ازه دوران ک زرگ ت ی صنعت ب ود طاز طرف رده ب ی ک

ال ران س ا بح دش را ب دگانی جدي ردش ادواری زن را گ ود و از ١٨٢٥زي ی نم از م آغ

ارزه ين سرما یطرف ديگر مب اتی ب ود طبق ده شده ب ه عقب ران ار ب از جهت . يه و ک

اد مقدس جمع ه مناسبت اختالف حکومت ها و اربا سياسی ب بان فئودال که به دور اتح

اظ دند و از لح ی ش ری م ورژوازی رهب يله ب ه وس ه ب ردم ک وده م ا ت د، ب ده بودن ش

ه ين، نزاعی ک اقتصادی به جهت نزاع بين سرمايه داران صنعتی و اشراف صاحب زم

ين در ک ضاد ب ود و در شور فرانسه پشت سر ت ان شده ب زرگ پنه مالکيت کوچک و ب

.انگلستان پس از وضع غله آشکارا ظهور نمود

س صادی انگل ای اقت ته ه ه نوش انی را ک انی و پرهيج ن اوان دوران طوف تان در اي

اما اين يادآوری بی شباهت . طی نمود به ياد می آورند ∗فرانسه پس از مرگ دکتر کنه

اد آورد نيست به گ ه ي ا سال . رمای پائيزه ای که بهار را ب بحران قطعی يک ١٨٣٠ب

يد شه سررس رای همي ار ب ه . ب درت سياسی را ب ورژوازی ق ستان ب سه و انگل در فران

ارزه . چنگ آورده بود اريخ مب ائی شديدتر و ی از اين ت را شکل ه ال و نظ اتی عم طبق

ص رگ اقت اقوس م ت و ن ود گرف ه خ دآميزتر ب دا در تهدي ه ص ورژوائی را ب ی ب اد علم

.آورد

ورد ه بلکه م ا ن ان قضيه درست است ي ديگر سخن بر سر اين نبود که فالن يا بهم

د آهنگ ا ب ه حال سرمايه است، خوش ي ا مضر ب د ي بحث اين بود که کدام عقيده مفي

يس است رای پل سند ب ا ناپ وع ي ت، مطب ای . اس ائبه ج ی ش ق ب هتحقي شاجرات و ب م

ار بی طرف علمی شد . مزدور سپرد جاروجنجال شين ک ا . سوء نيت و ثناخوانی جان ب

ری دم تحت رهب ات گن وجود اين اعالميه های کوچک مزاحمی که اتحاديه مخالف مالي

∗- Ftançois Quesnay وکرات سوی مؤسس مکتب فيزي صاددان فران د ( طبيب و اقت تولا -)١٧٧٤، مرگ ١٦٩٤ ه تقريب سه است ک طوفان پس از مرگ وی اشاره به وقايع انقالب فران

.بيست سال بعد از مرگ دکتر کنه اتفاق افتاده است

٦٨

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

ده ∗∗)کابدن و بريت (دو نفر صنعتگر ر چه خالی از فاي شر ساخت اگ ا منت ام دني در تم

. دارای اهميت تاريخی است ،علمی است ولی چون به اشراف صاحب زمين حمله برده

ان س ه در زم ه آزاد ک ل ولی با تصويب قانون مبادل رت پي د ∗ر راب ی گردي صاد . عمل اقت

.عاميانه اين آخرين چنگ و دندان را نيز از دست داد

ز ١٨٤٨ -١٨٤٩انقالب سال ستان ني وع پيوست در انگل ه وق که در اروپای بری ب

د کسانی که هنوز برای خود مق . واکنش يافت ل بودن و نمی خواستند در امی علمی قائ

صاد عداد د کوشيدند اقت ه شمار آين ه ب ات حاکم مغالطه کاران و يا فريب خوردگان طبق

ارگر ده انگارد -سرمايه را با مطالبات طبقه ک ه ديگر کسی نمی توانست آن را ندي - ک

ل ه قاطی مبتذل ب تاز آن جا ال . وفق دهند ه جان استوارت مي رين ع∗∗وجود آمد ک ده ت م

شمند . نماينده آن است ه دان ان ک ود چن اين خود اعالم ورشکستگی اقتصاد بورژوائی ب

م ( در اثر خويش تحت عنوان ∗∗∗چرنيشفسکی. و منقد بزرگ روسی ن دماتی از عل مق

.با استادی تمام آن را آشکار ساخت) اقتصاد طبق نظريه ميل

ه خصلت اين در آلمان طرز توليد سرمايه داری هنگام بنابر وغ رسيد ک ه حد بل ی ب

آشتی ناپذير تضاد آن از دير زمانی به وسيله منازعات طبقاتی در کشورهای فرانسه و

∗∗- Cobden, Bright ه در سال ستان ١٨٤٥ اشاره به مبارزه ی غله ايست ک در در انگل

ود الکين ب ازات م ذف امتي ور از آن ح ت و منظ ستريان -گرف ه منچ روف ب ب مع مکتManchesterianisme دن در ه کاب د ک از مخالفت صاحبان صنايع و مالکين زمين به وجود آم

ع ١٨٤٦ در -حقيقت مؤسس آن محسوب می گردد ه نف ارزه ب ن مب با حذف حقوق گمرگی غله اي .صاحبان صنايع خاتمه يافت

∗- Sir Robert Peel از حزب محافظه ) ١٨٣٠ -١٧٨٨( رجل سياسی معروف انگلستان .کار که تحت رهبری او قوانينی به نفع بورژوازی انگلستان تصويب گرديد

∗∗- John Stuart Mill مؤسس ) ١٨٧٣ -١٨٠٦( اقتصاددان و فيلسوف معروف انگليسیصاد کال صاد و آخرين شخصيت اقت م اقت رال در عل ا وی مکتب مکتب ليب ه ب ستان ک سيک انگل

ی رود ی م الل قطع ه انح اردو ب ب و . ريک ن مکت د اي ين عقاي ت ب رده اس عی ک شاراليه س م .خواست های اجتماعی طبقه کارگر سازشی به وجود آورد

∗∗∗- Tschernychevski, Nicolai Gavri lowitch) زرگ ) ١٨٨٩ -١٨٠٤ نويسنده بابع ته های خود ت ه در نوش ر شرايط مخصوص روسی ک ی در اث وده است ول ادی ب سفه ی م فل

.اجتماع روسيه ی آن زمان موفق نشد خويشتن را تا حد ماترياليزم ديالکتيک بکشاند

٦٩

نشر کارگری سوسياليستی

ه سبت ب ان ن ارگر آلم ه ک ه طبق الی ک ود و در ح ده ب کار ش دا آش ا سروص ستان ب انگل

ود ری ب شتر و قطعی ت اتی بي اهی طبق وری دارای آگ . بورژوازی اين کشور از لحاظ تئ

ود ا وج دايش آن ت يد پي ر رس ه نظ ذير ب ان پ ان امک ورژوائی در آلم صاد ب م اقت عل

سيم شدند . غيرممکن گرديد روه تق ه دو گ ان . در اين شرايط سر جنبانان ب بعضی از آن

رچم باستيا ر پ د زي رين و ∗∗∗∗که مردمی زيرک، سودپرست و اهل عمل بودن ذل ت مبت

رد آمد ه گ صاد عاميان داح اقت رين م ق ت ه موف ئون بالنتيج ه ش ه ب ر ک ی ديگ د و برخ ن

روی از ج ه پي د ب ی تازيدن م خويش م تادی عل ين . اس يد ب ی کوش ه م ل ک توارت مي اس

.آن چه آشتی ناپذير است سازشی ايجاد کند تن دادند

د دوران کالسيک ز، مانن اط آن ني ان انحط ا در زم ان ه ورژوائی، آلم صاد ب م اقت عل

ال رو د و دنب ر دانش آموزانی ساده، مقل م چون خرده فروشانی حقي د و ه اقی ماندن ب

د اخت آب کردن ی س ده م ور عم ه ط ه ب ه بيگان اريخی خاص . آن چ ول ت ن تح ابر اي بن

ود ورژوائی نفی می نم صاد ب ه اقت داعی را در زمين شرفت اب ه پي ان هرگون . جامعه آلم

رد ل ی ک ع نم اد از آن را من ه اس . يکن انتق رف يک طبق اد مع ن انتق ه اي ا ک ا آن ج ت ت

د رز تولي دام ط اريخيش انه ت ت ه مأموري د ک ی کن ه ای را معرف د طبق ی توان ا م تنه

.سرمايه داری و سرانجام الغاء طبقات است يعنی طبقه کارگر

ه اره ی بلندگويان دانشمند و نادان بورژوازی آلمان بدوا کوشيدند هم چنان ک ی درب

اب کا ه کت د علي ه بودن د مؤلفات سابق من موفقيت يافت ه کنن ا سکوت توطئ ال ب ا . پيت ام

ه اهنگامی که ديدند اين ت ه بهان د، ب ان وفق نمی ده اد یکتيک ديگر با شرايط زم انتق

ورژوائی "از کتاب من، رساالتی به منظور شر ساختند " آرام کردن وجدان ب ی . منت ول

م دي ا امروز ه ه ت ندر مطبوعات کارگری مواجه با حرفای نيرومندتر از خود شدند ک

٤.جواب به گردن آن ها باقی مانده است

∗∗∗∗- F. Bastiat) اقتصادان فرانسوی از مکتب ليبرال) ١٨٥٠ -١٨٠١.

و -٤ را م ارش م شاء و سبک نگ رز ان ان ط ه آلم صاد عاميان وی اقت ق گ ان مغل ه زن رد چانا . سرزنش قرار می دهند ال را ب ابی کاپيت ائص ادبی کت بيش از هر شخص ديگری من خود نقبا وجود اين برای استفاده و مسرت اين آقايان و خوانندگانشان می خواهم . شدت قضاوت می کنم

٧٠

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

سگتن االت ژوزف ديت ه مق ال ب ور مث ه ط تات ∗ب ولکس ش ) Volksstaat( در ف

.مراجعه کنيد

ال ار س ی در ١٨٧٢در به ان روس ه زب ال ب اب کاپيت الی از کت سيار ع ه ب ترجم

د شر گردي ورگ منت ه در . سن پطرزب ه ک ن ترجم ون ٣٠٠٠اي ت اکن شار ياف سخه انت ن

شگاه کيف در ∗∗رب يز. ن١٨٧١از سال . قريبا ناياب شده است ت صاد در دان استاد اقت

ا (کتابی که تحت عنوان ه نظر د تئوری ارزش و سرمايه بن نوشت ثابت ) ريکاردو . ب

خطوط اصلی خود جز توسعه رو پول و سرمايه د ارزش هنمود که نظريات من راجع ب

ز ديگری نيست چ و ريکاردو و ∗∗∗ضروری تئوری های اسميت ه . ي آن چه از مطالع

ارنظر سی و ديگری روسی(دو اظه نم) يکی انگلي ل ک ا نق ن ج و . را در اي اتردی ريوي ه س مجل

Saturday Review رای نخستين چاپ ه ب ی ک که کامال با نظريات من مخالف است در اعالنشيوه و طرز بيان به دشوارترين مسائل اقتصادی کشش : "آلمانی اين کتاب کرده چنين می گويد

)charm ( ورگ ويدومستی ". خاصی می بخشد ه سن پطرزب در с. п. ведoмocтиروزنامه : "ن تذکر می دهد خود از جمله چني ١٨٧٢ آوريل ١٠شماره ادری ک سمت های ن تثنای ق ه اس ب

ا م و روشن است و ب ه فه مربوط به مسائل ويژه است نحوه بيان اين خصوصيت را دارد که هماب ." وجود سطح عالی علمی موضوع مورد بحث فوق العاده زنده است از اين جهت مصنف کت

ه شاء به هيچ وجه با اکثر دانشمندان آلمانی که کتب خويش را ب ان تاريک و خشک ان انی چن زبحقيقت ". می کنند که سر بندگان عادی خداوند در برخورد با آن ها می شکند، قابل مقايسه نيست

ز دگان چي ر از سر خوانن ه غي انی ب رال آلم اين است که ادبيات جاری و استادمآبانه ناسيونال ليب .ديگری از آنان را می شکند

∗- Joseph Dietzgen) دتی در ) ١٨٨٨ مرگ -١٨٢٨تولد ه م انی ک ارگر آلم سنده ک نويه او . روسيه و آمريکای شمالی زندگی کرده است ين راجع ب ه لن ان ک م چن اين کارگر فيلسوف ه

.نوشته با طريقه مخصوص خويش ماترياليزم ديالکتيک را کشف کرده است∗∗- N. Sieber) سانی ) ١٨٨٨ -١٨٤٤ ه افکار اقتصاد دان روسی و يکی از نخستين ک ک

.مارکس را در روسيه انتشار داد∗∗∗- Adam Smith) اقتصاددان و فيلسوف انگليسی که اقتصاد کالسيک ) ١٧٩٠ -١٧٢٣

اهی (مارکس وی را اقتصاددان دوره مانوفاکتوری . را به مرحله کاملی رسانيد د ) کارگ -می نامولد و اضافه ارزش است و به يکی از مهم ترين تئوری های او تئوری تقسيم کار و تئوری کار م

ده داشت ستند او عقي ول می دان روت را پ همين جهت برخالف نظر مرکانتيليست ها که اساس ثه فقط ا ک وکرات ه ده فيزي که پايه ثروت در معاوضه کار مفيد و خالق است و نيز برخالف عقي

شاورز ی هر دو اضافه کار زراعتی را ملد ثروت می دانستند او معتقد بود که کار صنعتی و ک .ارزش توليد می کند

٧١

نشر کارگری سوسياليستی

ائی ر اروپ ی آاليش موجب شگفتی يک نف اب ب ن کت ه اي ن است ک ی می شود اي غرب

.مصنف به طور پيگير در حدود تئوری خالص باقی مانده است

رات ه تعبي ان ک ت چن ده اس م درک ش ه ک ار رفت ه ک ال ب اب کاپيت ه در کت لوبی ک اس

ه . کته را نشان می دهد متناقضی که از آن تاکنون شده اين ن ثال مجل پوزيتيويست ی م

صادی را صرفا ه از طرفی ب:گيردی ايراد مپاريس به من دو ا مسائل اقت زعم وی گوي

رده ام و از طرف ديگر ) متافيزيک(از نظر ما بعد طبيعی د چه -تشريح ک - حدس بزني

ه ∗)کونتيست؟(به جای اين که نسخه های اد برای مطبخ آينده تهيه کنم ب ل و انتق تحلي

سد ب ايراد ما بعد طبيعی استاد زي ی درباره ی .مبادی موجود اکتفا نموده ام : ر می نوي

اسلوب مارکس در آن چه که مربوط به خود تئوری است همان اسلوب قياسی مکتب "

صاد م اقت ران عل احب نظ رين ص ب آن بهت ن و معاي ه در محاس ت ک ستان اس انگل

."شريکند

وک وريس بل ای م ه ٥آق ت و از جمل ی اس ن تحليل لوب م ه اس ت ک ه اس ين يافت چن

ه سد ک ی نوي شمندان : "م رين دان الی ت ره ع ود را در زم ارکس خ ای م ر آق ن اث ا اي ب

د ی ده رار م ی ق سطائی ."تحليل ن سوق ه اي د ک ی کنن اد م الطبع فري انی ب دين آلم منق

. است∗∗هگلی

ا ار اروپ ه چاپ ه (روزنام اه م ماره م فحات ١٨٧٢ش من ∗∗∗)٤٣٦ -٤٢٧ ص ض

ه د است ک ده معتق صاص داده ش ال اخت اب کاپيت لوب کت ه اس صرا ب ه منح ه ای ک مقال

∗- Comtiste اشاره به عقايد اگوست کنت August Comte ويزم مؤسس مکتب پوزيتي

Positivisme يمون ن س اگرد س ده ی St. Simon ش سوی و نماين اف فران ست خيالب سوسيالي ).١٧٩٨ -١٨٥٧(طرز تفکر ليبرال بورژوائی قرن نوزدهم است

ای سوسيال -٥ سين ه ان تئوري ست در آلم Les Thèoriciers du Socialisme enيAllemagne١٨٧٢ ژوئيه و اوت - مستخرج از روزنامه اقتصاديون.

∗∗- Georg wilhelm Friedrich Hegel) سفه ی ) ١٨٣١ -١٧٧٠ ده فل رين نماين م ت مهق جدی درب . کالسيک آلمان و نماينده ی ايدآليزم عينی ه تحقي اره ی ی دانشمند داهی که نه تنها ب

.قوانين ديالتيک پرداخت بلکه خود نيز برای نخستين بار آن قوانين را به کار برد∗∗∗- Bестиик Eвропи

٧٢

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

انی ه سبک ديالکتيک آلم ه ب ان آن بدبختان ی بي ست ول ا رآلي ی من دقيق اسلوب تحقيق

.او چنين می گويد. است

ارکس " يم م در نظر اول چنان که فقط از لحاظ صورت خارجی طرز بيان قضاوت کن

. رگ ترين فيلسوف ايدآليست در مفهوم آلمانی کلمه يعنی در بدترين مفهوم آن است بز

ر ين ت ع ب صادی واق ولی در حقيقت به مراتب از کليه پيشينيان خود در زمينه انتقاد اقت

".به هيچ وجه نمی توان وی را يک نفر ايدآليست خواند... است

ه وانم ک ه برای جواب به نويسنده از اين بهتر نمی ت د از مقال سمتی چن خود او ی ق

تن ی را نقل کنم و در عين حال برای عده بی شماری از خوانندگان که درسترسی به م

.می تواند باشد مفيد ،روسی آن ندارند

اب سمتی از کت صاد (آقای نويسنده مقاله پس از آن که ق م اقت ادی از عل را از ) انتق م

رده ام آن جائی که من پايه مادی اسلوب خويش را بي ا ٤صفحه (ان ک رلن ٧ ت چاپ ب

:نقل می کند چنين می نويسد) ١٨٥٩

ه " ه مطالع ده هائيست ک انون پدي ه اهميت دارد و آن کشف ق برای مارکس يک نکت

ه . می کند م نيست ک ا، از آن جهت مه ده ه ن پدي ر اي اکم ب ولی برای وی تنها قانون ح

ا يکديگ ی ب ان معين د و در زم ه دارن ام يافت ع صورت انج ستگی واق اط و همب ر در ارتب

رای او اهميت دارد کشف . می شوند ه ب يش از هم ه ب ر و تحول آن چه ک انون تغيي ق

وع ه ن ستگی ب وعی همب ر، از ن کل ديگ ه ش کلی ب ذار از ش انون گ ی ق ا يعن آن ه

ور در . ديگراست همين که اين قانون را پيدا می کند نتايجی را که به وسيله قانون مزب

دگی اجت د زن رار می ده ه ق ورد مطالع ات م ا جزئي د ب ور می کن اعی ظه ابر ...م ن بن اي

ق ی دقي سات علم يله تجس ه وس ه ب ت ک ن اس دف دارد و آن اي ک ه ط ي ارکس فق م

ا آن حد از دقت و د و ب ات کن اعی را اثب ضرورت ساخت های معينی از مناسبات اجتم

داء حرکت و نقطه اتکاء ه مب اتی را ک دور است واقعي ه مق ورد صحت ک وی هستند م

.يق قرار دهدقتد

٧٣

نشر کارگری سوسياليستی

ونی و ه ضرورت نظم کن افی است ک رايش ک ين ب به جهت نيل بدين منظور قطعا هم

ردد ات گ ا اثب شين آن شود يک ج را جان د جب ه باي دی ک و . هم چنين ضرورت نظم جدي

د، اور ندارن ا آن را ب نيز به اين موضوع که آيا مردم معتقد به اين ضرورت هستند و ي

ذارد معال ه، وقعی نمی گ د پروسه . به آن هستند يا ن اعی را مانن ارکس حرکت اجتم م

ا ه تنه ه ن وانينی ک د، ق ی کن ت م ر آن حرک وانينی ب ه ق د ک ی کن ی م اريخ تلق ی ت طبيع

ه امآل ب ستند بلکه ک ا ني ابع قصد و نيت آن ه ا ت ا و ي سان ه م ان وابسته به اراده و عل

.هی و مقاصد انسان هستند اراده، آگا یعکس، خود تعيين کننده

ين فرعی باشد واضح است ی وقتی عامل ذ اريخ تمدن دارای نقشی چن شعور در ت

ا نتيجه ای از شعور و ر شکل ي د ب انتقادی که موضوع آن خود تمدن است نمی توان

ده . وجدان متکی باشد د فکر باشد بلکه فقط پدي داء آن نمی توان ارت ديگر مب ه عب ب

ع انتقاد ب . خارجی است ه اين محدود می گردد که واقعيتی را نه با فکر بلکه با امر واق

آن چه برای وی اهميت دارد اين است که هر دو امر . ديگری مقايسه يا مواجهه نمايد

سبت و واقعی با دقت مطلوب مورد مطالعه قرار گرفته باشند ا ن واقعا هر يک از آن ه

چه بيشتر مورد توجه است نو آ. هد مختلفی از تحول را تشکيل د ی به ديگری مرحله

ه اين است که سلسله ساخت ها، توالی و پيوستگی آن ها که به منزله درجات تحول ب

.نظر می رسند با همان دقت مورد تحقيق قرار گيرند

واه صادی خ دگی اقت ام زن وانين ع ه ق ه شود ک ی ممکن است گفت اره ی ول ال درب ح

درست همين مطلب است که . د واحد و همانندند اعمال شوند و يا به گذشته اطالق گردن

ا ... به عقيده او چنين قوانين مجردی وجود ندارد . مارکس نفی می کند ه به عکس بن ب

ه خود است وانين مخصوص ب اريخی دارای ق دگی . نظر وی هر دوران ت ه زن ين ک هم

ه ه دوره ديگر می رسد و یمرحل ی ب ی از تحول را پشت سر گذاشت از دوران معين

د ا از می کن وانين ديگری را آغ ا . طاعت از ق ه م صادی ب دگی اقت ر زن ارت ديگ ه عب ب

د د عرضه می کن اق می افت ... پديده ای را نظير آن چه که در شعب ديگر بيولوژی اتف

سه ا شيميائی مقاي اقتصاديون قديم هنگامی که قوانين اقتصادی را با قوانين فيزيکی ي

٧٤

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

صاد را ی اقت وانين طبيع د ق ی کردن ناختندم ی ش ری از ... نم ق ت ل عمي ه و تحلي تجزي

اني ه ارگ شان داده است ک ا ن ده ه ایزپدي اوت ∗م ه در تف ان ق ديگر هم ا يک اعی ب اجتم

اني ه ارگ د ک وانی اساسی دارن اتی و حي ای نب ده . ..زم ه االتر، پدي ن ب د در یاز اي واح

ن انيزم نتيجه تفاوت در مجموع ساختمان اي ه در هر ي ارگ ی ک ک از اعضاء و تغييرات

ه خود مختلفه آن بروز می کند و اختالف در شرايطی که اعضاء مزبور تحت آن وظيف

ردد اوت می گ امال متف وانينی ک ن . را ايفا می کنند و غيره تابع ق ارکس منکر اي ثال م م

د ا يکی باش ان ه ا و مک ان ه وم زم وس در عم ت و نف انون جمعي ه ق ه . است ک وی ب

ه خود عکس مدعی است که هر مرحله ای از تحول دارای قانون جمعيت مخصوص ب

ده ... است آن هاست یبا تکامل متفاوت نيروی توليد، مناسبات و قوانينی که نظم دهن

ه و ايضاح . تغيير می کند هنگامی که مارکس بر مبنای اين نظريه هدف خود را مطالع

ا دهد با دقت و موشکافی علمی ی نظام اقتصاد سرمايه داری قرار م ه هم ن هدفی را ک

د ان می کن د دارای آن باشد بي صادی باي دگی اقت اره ی زن ارزش . هر تحقيق دقيق درب

ی دايش، علم ر پي ه ب وانين خاصی است ک اختن ق ارت از روشن س ی عب ين تحقيق چن

ک رگ ي ل و م ستی، تکام انيزم ه يله ارگ ه وس شينی آن ب اعی و جان ين اجتم مع

ا د، و کت ر حکومت می کن ين ارزشی ارگانيسمی عالی ت ع دارای چن ارکس در واق ب م

."هست

د توضيح آقای نويسنده مقاله که به اين خوبی آن چه را اسلوب حقيقی من می نام

ا نظری رده ام ب می دهد و تا آن جا که مربوط به استفاده ايست که من از آن اسلوب ک

شري ر از اسلوب ديالکتيک ت ه غي زی را ب ع چه چي د، در واق ح مساعد قضاوت می کن

نموده است؟

د صريحا از اسلوب تحقيق شريح مطالب باي اين نکته کامال بديهی است که سبک ت

د اوت باش ه را در . متف ورد مطالع ه دارد موضوع م ق وظيف ات آن تحقي ام جزئي ه تم ب

ا را کشف آورد و ادست ی آن ه اط درون رده ارتب ه ک ه تحول آن را تجزي شکال مختلف

∗- organisme

٧٥

نشر کارگری سوسياليستی

ه تنها پس از انجام اي . نمايد انی ک ا سبک بي د ب ه حرکت واقعی می توان ار است ک ن ک

ردد شريح گ ضی است ت د و . مقت ل ش ق حاص ار توفي ن ک ی در اي ه وقت اده ب دگی م زن

ه ای ا بافت ا ب ه گوي د ک ود کن صورت معنوی آن منعکس گرديد ممکن است اين طور نم

.داردغيرتجربی سر و کار

لوب ا اس يخ ب ا از ب ه تنه ن ن الکتيکی م لوب دي ه درست اس اوت دارد بلک ی تف هگل

. مقابل آن است ینقطه

ده ام اي ی وی آن را تحت ن ه حت ه شخصيت مستقلی ∗در نظر هگل پروسه تفکر ک ب

ورژ رده، دمي دل ک الق (∗∗مب ه ) خ ارجی پروس ر خ ود مظه ع خ ت است و در واق واقعي

ده است مار آم ه ش ال و . نفس ب ر از انتق ه غي ر ب ه عکس پروسه تفک ن ب ر م ه نظ ب

.تقرار پروسه مادی در دماغ انسان چيز ديگری نيستاس

اد از ا انتق ود من ب د روز ب وز م تقريبا سی سال پيش هنگامی که ديالکتيک هگل هن

ه ده یجنب راه کنن ده و گم ب دهن رداختم ی فري ن . آن پ ه م وقعی ک ت در م ی درس ول

ودم، اپيگون های يمشغول انشاء جلد اول کاپ أخر (∗∗∗تال ب سل مت وس، ) ن دعا و ل پرم

ا ه ب د ک رده بودن د خوش ک ه ان الم يافت وذ ک ان تربيت شده نف حقيری که امروز در آلم

سينگ ان ل ه در زم د ک ه ای را بکنن ان معامل ل هم دلس زون∗∗∗∗هگ وزس من ∗∗∗∗∗ م

∗- Idèe ∗∗- Dèmiurge سفه اص فل ه اصطالح خ اره است ب ه ی اش دی ک رای خداون ون ب افالط

.آفريننده مثل است∗∗∗- Epigonesه پسران هفت سرداری داده اند که در برابر نامی است که در يونان قديم ب

بس هر ط ونز Thèbesش و پ ای پل گ ه ی جن يالد٤٣١ -٤٤٠( ط ل از م د) قب ان داده ان در . جدران خود اصطالح زبان های اروپائی به اخالف کسانی اطالق می شود که جز اسم چيزی از پ

.به ارث نبرده اند∗∗∗∗- Lessing, Gotthold Ephraim) انی و ) ١٧٢٩ -١٧٨١ ويس آلم اعر درام ن ش

رن روف ق ی مع دين ادب ی از منق تبداد و -١٨يک ه اس ان علي ورژازی آلم ار ب دگان افک از نماين .حکومت مطلقه

∗∗∗∗∗- Mendelssohn, Moses) فيلسوف خرده بورژوازی آلمان) ١٧٢٩ -١٧٨٦.

٧٦

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

پينوزا ی ب ه اس سبت ب اره ن د ∗∗∗∗∗∗چ ی وی را مانن ود يعن ته ب قط " روا داش سگ س

.تلقی می نمود" شده ای

ه بنابر اين من خويشتن را علنا پيرو اين حکيم بزرگ خواندم و حتی ضمن فصلی ک

.مواردی با طرز بيان او دست به خودنمائی زدم مربوط به تئوری ارزش است در

انع از ∗صدمه ای که ديالکتيک به دست هگل از فريفتاری ه هيچ وجه م شد ب می ک

ه نحوی جامع و آ ار ب رای نخستين ب اه اشکال عمومی حرکت اين نيست که هگل ب گ

برای اين . ديالکتيک در نزد وی روی سر ايستاده است . ديالکتيک را بيان نموده است

.که هسته عقالنی آن از پوست عرفانيش بيرون آيد بايد آن را واژگونه ساخت

ه وی ،ديالکتيک با صورت قلب شده ود ک ين می نم را چن د شد زي ان م خود در آلم

.تقادر به قلب واقعيت اس

ورژوا ه نظر ب هب ده ای آن طبق دگويان عقي ی ،زی و بلن ديالکتيک در صورت عقالن

ا ر ديالکتيک درک مثبت آن چه وجود خود چيز رسوا و نفرت انگيزی است زيرا بن ب

را ديالکتيک، دارد در عين حال متضمن درک نفی و انهدام ضروری آن نيز هست، زي

ابر وجود آمده ای را در حال حرکت و ه هر شکل ب ه بن ن از جنب قابليت درگذشت ی اي

رار ه ق ورد توج ز م ود آن ني ر خ زی را ب يچ چي را ديالکتيک حکومت ه د، زي ی ده م

.نمی پذيرد و ذاتا انتقاد کن و انقالبی است

تغييراتی که از گردش ادواری ی سرمايه داری، به وسيله ی حرکت پر تضاد جامعه

ه اع یصنعت جديد ناشی می شود و نقطه شتن را ب تالء آن بحران عمومی است، خوي

وز . شديدترين وجهی به بورژوازی دست اندر کار می شناساند ر چه هن ن بحران اگ اي

دان ودن مي ه ب ه جانب مراحل اوليه خود را می پيمايد، باز در راه راست و در نتيجه هم

∗∗∗∗∗∗- Spinoza, Benedictus) ه انگل) ١٦٣٢ -١٦٧٧ دی ک روف هلن سوف مع س فيل

ده است د نامي سفه ی جدي يکی از نخستين و . وی را يکی از نمايندگان درخشان ديالکتيک در فل .مهم ترين منقدين تورات است و به وحدت وجود معتقد است

∗- Mystification

٧٧

نشر کارگری سوسياليستی

ال امپر اطوری عمل خود و شدت تأثيرش الجرم ديالکتيک را در مغز خوشبختان نواقب

.مانی هم فرو خواهد کردلجديد پروس و آ

کارل مارکس ١٨٧٣ ژانويه ٢٤لندن،

٧٨

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

نامه به ناشرنامه به ناشر

∗∗ کاپيتال کاپيتالیی فرانسه فرانسهیی ترجمه ترجمه

١٨٧٢ مارس ١٨لندن،

موريس الشاتر∗∗به سيتواين

سيتواين عزيز

اره ی نظر شما ه درب شار ترجم ه صورت جزوه های ادواری مو ی انت ال ب رد کاپيت

د گرفت و . تأييد من است رار خواه ارگر ق ه ک با اين شکل کتاب بيشتر در دسترس طبق

. اين جهت مهم تر از هر جهت ديگری است منبرای

ر است رار زي ه ق دال ب ی روی ديگر م دال است ول ای م ا طرف زيب ن ج اسلوب : اي

ال نش تحليلی که من به کار برده ام و تا در کنون در مورد مسائل اقتصادی اعم ه ق ده ب

ه سويان ک ه فران ی رود ک يم آن م وده است و ب وار نم صول اول را دش ت ف افی قرائ ک

اتر ١٨٧٢ در سال -∗ Mauriceکارل مارکس طبع و نشر کتاب کاپيتال را به موريس الشLa Chätreود و ژوز ذار نم ه Joseph Royف روا واگ اخ را ترجم اب فويرب ابقا کت ه س ک

د سه گردي ان فران ه زب ال ب اب کاپيت ه کت أمور ترجم . نموده بود و به زبان آلمانی عميقا آشنا بود مه و ی ترجمه ارکس مقابل د توسط خود م ام گردي يله ژوزف روا انج ه وس کتاب اول کاپيتال که ب

بب دارای ين س ه هم ده است و ب انی است اصالح ش تن آلم ان ارزش م ه . هم ور ب ه مزب ترجماتر . طبع و نشر شده است ١٨٧٥صورت جزوه های منظمی تا سال بنا به خواهش موريس الش

ار رفت و در ه ک کارل مارکس نامه ای به وی نوشت که به مثابه پيش گفتار ترجمه ی فرانسه بوان دگ "آخرين جزوه کتاب نيز نامه ای تحت عن ه خوانن شار " اناطالع ب ارکس انت ه امضاء م ب

ور را . اينک با ترجمه ی اين هر دو نامه را در اين جا می آوريم . يافت ه مزب مارکس هر دو نام .به زبان فرانسه انشاء نموده است و بنابر اين ما آن ها را عينا از متن فرانسه ترجمه می کنيم

∗∗- citoyen ا ه ج سه ب الب فران ان انق ه در زم وانی است ک ه عن د و ب ول گردي ا معم ی آق .معنای کسی است که دارای حقوق کامل سياسی و ميهنی و شهری است

٧٩

نشر کارگری سوسياليستی

همواره در نتيجه گيری بی صبرند، پيش از آن که رابطه اصول کلی را با مسائل فوری

ه ن مرحل و مبرم مورد عالقه وافر خود بشناسند، به مناسبت اين که نتوانسته اند از اي

.رد شوندتجاوز کنند زده و دلس

ه هر صورت ه ب ن ک وانم بکنم جز اي اری نمی ت ه آن ک اين نقصی است که من علي

ر آن مجهز سازم رده در براب م شاهراه . خوانندگان طالب حقيقت را متوجه ک رای عل ب

سانی می شود وجود ندارد و خوشبختی رسيدن به قله های درخشان آن فقط نصيب ک

.رنشيب و فراز آن نيانديشندکه از خستگی باال رفتن در جاده های پ

.سيتواين عزيز مراتب احساسات صادقانه مرا بپذيريد

کارل مارکس

٨٠

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

اطالع به خوانندگاناطالع به خوانندگان

تن ی عين م ه ای دقيق و حت آقای ژوزف روا متعهد شده بود که تا حد امکان ترجم

ام داده است . دهدبه دست ين با . وی اين وظيفه را با دقت تمام انج ی هم ی ول ريک بين

ل ده قاب رای خوانن شتر ب ا بي م ت اب ده ارش کت ی در نگ ه تغييرات ود ک را وادار نم او م

ام . درک شود ره انج ه طور روزم اب، ب شار جزوه ای کت ه انت ه نظر ب اين اصالحات ک

ده و نا اهنگی در سبک نگارش چ يافته با دقت نابرابری به عمل آم ار موجب عدم هم

. گرديده است

تن اصلی به مجرد اين ک ه به کار تجديد نظر دست زده شد ناگزير شدم که آن را به م

اره ای ديگر ) چاپ دوم آلمانی (نيز سرايت دهم وده و پ و برخی توضيحات را ساده نم

ر ادی ب ذکرات انتق نم، ت را تکميل نمايم، بعضی شواهد تاريخی يا آماری به آن الحاق ک

.آن بيافزايم و غيره

ابر م ا بن در ه ر ق ن ه د اي ته باش ر داش صی درب ی نقائ اظ ادب سه از لح اپ فران ن چ ي

انی آشنائی ان آلم دارای ارزش مستقل از متن اصلی است و حتی خوانندگانی که به زب

.کافی هم دارند بايد به آن مراجعه نمايند

صاد در بمن بخش هائی از دي م اقت ه توسعه عل وط ب ه مرب انی را ک اچه چاپ دوم آلم

. ∗ که در اين کتاب به کار رفته ذيال می آورمآلمان و اسلوبی است

کارل مارکس ١٨٧٥ آوريل ٢٨لندن

. مراجعه شود به متن کامل پی گفتار چاپ دوم-∗

٨١

نشر کارگری سوسياليستی

برای چاپ سومبرای چاپ سوم

د شمند . مارکس توفيق نيافت که چاپ سوم اين کتاب را خود برای طبع آماده نماي دان

الفين وی سر د در تمقتدری که اکنون در برابر عظمتش حتی مخ رود می آورن کريم ف

.ذشت درگ١٨٨٣مارس ١٤

ا رين و وف اله، بهت ل س رگ او دوست چه ا م ه ب ون ک ود را، داراکن ترين دوست خ

ه ب تی ک ان آور ه دوس ه زب وان ب ه بت يش از آن چ ن ب ردن م ت دگ ت دارد، از دس من

ه خطی داده ام، وظيفه دارم که به انتشار طبع سوم اين کتاب و هم چنين جلد دوم آن ک

ه بر عهده . باقی مانده است بپردازم من است که چگونگی اجرای قسمت اول اين وظيف

.را بخواننده عرضه دارم

د و برخی د اول را اصالح کن تن جل مارکس بدوا در نظر داشت قسمت بزرگی از م

د و ا بيفزاي ه آن ه ازه ای ب ب ت وده مطال شاء نم شتری ان ت بي ا دق نکات تئوريک را ب

ل نما ا دوره معاصر تکمي اری را ت اريخی و آم د شواهد ت ل . ي ار او و مي زاج بيم ی م ول

ود ه وافرش ب ن فکر منصرف نم د دوم وی را از اي ابر . نگارش قطعی جل ا بن ن تنه اي

سه ن فاصله در چاپ فران ه در اي البی ک ر يافت و فقط مط آن چه ضروری تر بود تغيي

ود ) ١٨٧٣ Le capital par karl Marx“, Paris, La Chätre„(کتاب آمده ب

ان و . الحاق گرديد ه زب سخه ای ب نيز در بين نوشتجاتی که از خود باقی گذارده است ن

سه هآمد ک به دست آلمانی ه چاپ فران رده و ب خود بعضی قسمت های آن را تصحيح ک

ام ا دقت تم ه ب سه يافت شد ک مراجعه داده بود و هم چنين نسخه ديگری به زبان فران

.رده استجاهائی را که بايد مورد استفاده قرار گيرد نشان ک

٨٢

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

ی اب يعن سمت آخر کت ه ق وط ب ورد، مرب د م تثناء چن ه اس رات و اضافات ب ن تغيي اي

ه پروسه انباشت سرمايه است وط ب يش از . بخش مرب ود ب تن موج سمت م ن ق در اي

ه قسمت های ه ب رد در صورتی ک اب تطبيق می ک ه کت ا طرح اولي بخش های ديگر ب

ود پ رده شده ب ر، يک از اي . يش از آن عميق تر دست ب ده ت ن جهت سبک نگارش زن

ان خاص انگليسی است و ا طرز بي تيغ تر ولی در عين حال کم مراقبت تر و مخلوط ب

بيان و تشريح مطالب گاه از اين نظر نقص . در پاره ای موارد ناروشن و تاريک است

.داشت که فقط به ذکر نکات مهمه اکتفا شده بود

چندين بخش از کتاب تجديد نظر اساسی اما راجع به سبک نگارش مارکس خود در

اری ذکرات شفاهی مکرر خود، معي ر ت ه دست کرده بود و بدين وسيله عالوه ب من ب

آبی سی م سی و انگلي ی انگلي دازه در حذف اصطالحات فن ا چه ان دانم ت ه ب ای ∗داد ک ه

.ديگر مجاز هستم

رد قدر هر حال مارکس قطعا خود در اين ملح ه جای ات و اصالحات دست می ب و ب

ود را ه خ شرده مخصوص ب اه و ف انی کوت ده، آلم رده ش ار ب ه ک ه ب ی ک سه روان فران

تن . می گذاشت من ناگزير بودم به ترجمه آن ها اکتفا کنم تا حدی که امکان داشت به م

.اصلی وفادار بمانم

ن نکت بنابر ه اي ان ب ا اطمين داده ام مگر ب ه اين در اين چاپ سوم کلمه ای را تغيير ن

.که اگر منصف زنده بود خود مبادرت به آن تغيير می نمود

صاديون ين اقت داول ب ژه مت ان وي ه زب د ک ور کن ن خط ر م ه فک ود ب ن نب ه ممک البت

د ديگری ول نق ل پ ه در مقاب آلمانی، يعنی اين لسان نادرست و عجيبی که مثال به آن ک

د را ارش در و) Arbeitgeber. ( دارد وادار به تسليم کار خود می کن ه ک ه کسی ک ب

تان ت کارس ده اس ه ش زد گرفت ل م اب ) Arbeitnehmer(مقاب د، در کت ی ده ام م ن

نم ز لغت . سرمايه وارد ک سه ني ان فران ار ) (travail(در زب ه ) ک دگی معمولی ب در زن

دهنده معنای اشتغال استعمال می شود ولی اگر يک نفر اقتصاددان، سرمايه دار را کار

∗- Anglicisme

٨٣

نشر کارگری سوسياليستی

)donneur de travail ( ده ار گيرن د، ) receveur de travail(و کارگر را ک بنام

ول، . ديوانه خواهند خواندفرانسويان او را حقا داده ام پ ازه ن ه خود اج هم چنين من ب

ادل ه مع ده است ب تعمال ش اد اس اب زي ن کت ه در اي سی را ک ا و اوزان انگلي دازه ه ان

نم ديل ک ا تب انی آن ه د آلم ش . جدي اپ اول انت ی چ ت در وقت دازه آلار ياف ه ان ان ب یم

ان ارک در جري سم م روزهای سال انواع سنگ و اندازه وجود داشت و به عالوه دو ق

ود ر (ب اغ زوتب ط در دم ه فق ارک است ک ا رايش م ا در ∗يکی از آن ه ه آن را تقريب ک

ود رواج داشت رده ب راع ک ای سی اخت ال ه ان س دن)پاي وع گول ل ∗∗، دو ن هو الاق س

. جريان داشت∗∗∗∗)دو ثلثی جديد بود(که واحد يکی از آن ها ∗∗∗قسم تالر

در علوم طبيعی اصول متری به کار می رفت و در بازار جهانی سنگ و اندازه های

ابی . انگليسی حکومت می کرد ن حال استعمال واحدهای مقياس انگليسی در کت در اي

ود که ناچار شواهد خود را تا حدی منحصرا از وضع صنعتی ان اس می نم گلستان اقتب

.امری طبيعی به شمار می رفت

ه اوضاع ن لحاظ ک رای امروز صحيح است مخصوصا از اي ی ب اين جهت اخير حت

ه است و اره ی مورد بحث در بازار جهانی بسيار کم تغيير يافت ل درب صنايع مهمی مث

.ستندآهن و پنبه اوزان و مقادير انگليسی هنوز تقريبا به طور اخص متداول ه

م ه ه ک کلم ه ي اره ی در خاتم ارکس در درب ه م ه ای ک ورد از طريق ل م ورد نق م

ه . مصنفين ديگر به کار برده و کم درک شده است بگوئيم هنگامی که نقل قول راجع ب

ه از ل آن چه ک ر می شود، مث ه ذک ائی ک ا قسمت ه واقعيات يا توصيف آن هاست طبع

ه منظ ا ب ده، تنه ل ش سی نق ی انگلي ب آب ب استکت ه آن مطال ی . ور رجوع ب ی وقت ول

در اين گونه موارد . نظريات اقتصاديون ديگر آورده می شود موضوع طور ديگر است

ان صادی در طی جري ين اقت ه مع ه يک نظري غرض از نقل قول اثبات اين نکته است ک

∗- Soetbeer, Georg Adolf) اقتصادان و آمارگر آلمانی) ١٨١٤ -١٨٩٢. ∗∗- Gulden يا Florin ∗∗∗- Taler ∗∗∗∗- neue Zweidrittel

٨٤

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

ن حال . رف کی برای بار اول بيان شده است طتحول کجا، کی و از ه در اي تنها پيزی ک

م دارای مو اريخ عل ذکور از لحاظ ت صادی م ه اقت رد توجه واقع شده اين است که نظري

ان باشد صادی زم ابيش متناسبی از اوضاع اقت ن . اهميت بوده و بيان نظری کم ا اي ام

ق اب دارای ارزش مطل ن کت صنف اي ات م رای نظري وز ب ور هن ر مزب ا فک ه آي اک ي

ا ه اصال در قلمرو ت ن ک ا اي ه هيچ وجه اهميت نسبی هست و ي ريخ وارد شده است ب

.ندارد

رای بنابر صاد ب م اقت اريخ عل ه از ت سير عاديست ک اين نقل قول هائی از اين قبيل تف

ه توضيح متن اقتباس کرديده است و بر طبق تاريخ و نويسنده آن پيشرفت های مختلف

یدر بارهخصوص ه و اين عمل ب. تئوری اقتصادی و مهم ترين آن ها را بيان می کند

دازه ای ا ان ه اغراض و ت وده ب ادانی آل علمی که مورخين آن تا امروز جز به وسيله ن

ود وند الزم ب ی ش ز داده نم ديگر تمي ی از يک اه طلب ابر. ج ده بن وبی فهمي ه خ ن ب اي

ر سبيل ع دوم نوشته است فقط ب ه در ديباچه طب ان طور ک ارکس هم می شود چرا م

صاديون تثناء از اقت رده اس ل ک زی نق انی چي د دوم . است آلم ن است جل اال ممک احتم

. انتشار يابد١٨٨٤درعرض سال

فريدريش انگلس ١٨٨٣ نوامبر ٧ -لندن

٨٥

نشر کارگری سوسياليستی

انگليسیانگليسیگفتار برای چاپ گفتار برای چاپ پيشپيش

دارد ه ن ه توجي ان انگليسی حاجتی ب ه زب ال ب ه ای از کاپيت ه عکس . انتشار ترجم ب

اره الز ا بيشتر توضيحی در اين ب ه چرا ت شار م است ک ون انت ن کن أخير اي ه ت ه ب ترجم

ا در اب مطرح شده مرتب ن کت ه در اي اتی ک ه سال هاست نظري الی ک اده است در ح افت

اع امجالت و انتشارات جاری انگليستان و اي الت متحده نقل می شود، مورد حمله يا دف

.ر می شودقرار می گيرد، تشريح می گردد و يا به طور نادرست تفسير و تعبي

ه در امی ک ر ١٨٨٣هنگ ن اث سی اي ه انگلي زوم ترجم ، کمی پس از مرگ مصنف ل

سنده ي که يکی از دوستان قد ∗مسلم گرديد، آقای ساموئل مور ارکس و نوي ن ی می م اي

نائی اب آش ن کت ا اي ری ب ر شخص ديگ يش از ه ايد ب ت و ش ی رف مار م ه ش سطور ب

ه اوصي ه ای ک رای ترجم ل داشتند داشت، آمادگی خود را ب ارکس مي اء نوشته های م

.هر چه زودتر انتشار يابد، اعالم نمود

ری ترجمه چنين مقرر شد که من نسخه خطی نم و هر تغيي ه ک را با اصل کتاب مقابل

.را که صالح بدانم پيشنهاد نمايم

ورد ای م ه ای آق وقتی که در جريان کار رفته رفته معلوم شد که گرفتاری های حرف

انع از آن ام م ه انج وديم ب ل ب ا ماي ه م ه هم رعتی ک ه آن س ه را ب ه وی ترجم است ک

∗- Samuel Moore

٨٦

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

را دائر به انجام بخشی از کار با خرسندی تمام تلقی ∗برساند، ما پيشنهاد دکتر اولينگ

ه . نموديم ز داوطلب شد ک ارکس ني ر م رين دخت در همين وقت خانم اولينگ، کوچک ت

رار داد ورد بررسی ق ا را نقل قول ها و مراجعات را م سياری از آن ه تن اصلی ب ه و م

ه انی ترجم ه آلم ارکس ب ه وسيله م ل و ب ی نق که از روی مصنفين انگليسی و کتب آب

.از نو برقرار نمايد شده بود

ام اب انج اب در سراسر کت ل اجتن تثنائات غيرقاب اره ای اس ورد پ ل جز در م ن عم اي

د ال . گردي ه ذي اب ک ائی از کت سمت ه ر ق ه ذک ود ترجم ی ش ت یم گ اس ر اولين : دکت

رخ و حجم اضافه ارزش (١١و فصل ) روزانه کار (١٠ فصل -١ بخش ششم -٢، )ن

ار( ای ) مزدک صل ه ه ف ا ١٩ک رد ٢٢ ت ی گي ر م صل -٣. را درب ش ٢٤ از ف ٤، بخ

٢٥، فصل ٢٤تا آخر کتاب که آخرين قسمت فصل " و غيره ... اوضاع و احوالی که "

ا ٢٦فصل های (و تمام بخش هشتم اب -٤). ٣٣ ت ه مؤلف کت اب را . دو مقدم ه کت بقي

در حالی که هر يک از مترجمين فقط مسئول سهمی است . آقای مور ترجمه کرده است

.که در اين کار داشته است، مسئوليت مجموع کار به عهده من است

توسط خود من ١٨٨٣چاپ سوم آلمانی که مبنای کار ما قرار گرفته است در سال

اقی .آماده شد اب ب ه از طرف مصنف کت ام گرفت ک ائی انج اين کار به مدد يادداشت ه

رد و ر می ک ستی تغيي مانده بود و قسمت هائی از چاپ دوم را نشان می داد که می باي

شين ١٨٧٣قسمت های مربوطه از متن فرانسه کتاب که در سال انتشار يافته بود جان

.٦آن می گرديد

ت ق در م دين طري ه ب ی ک ی تغييرات ا تغييرات ا ب ت عموم ده اس ام ش اپ دوم انج ن چ

ه ه ای ب رای ترجم تطبيق می کند که خود مارکس ضمن يک سلسله دستورهای کتبی ب

رر داشته است و آزبان انگليسی که ده سال پيش در نظر بود در مريکا انجام شود مق

∗- Dr. Aveling (Eduard) ٦- „Le Capital. Par Karl Marx.“ Traduction de M. J. Roy, entièrement

revisèe par l`auteur. Paris, La Chètre وی اين ترجمه به ويژه در قسمت آخر کتاب محت .تغييرات و ملحقات بسياری نسبت به چاپ دوم آلمانی است

٨٧

نشر کارگری سوسياليستی

ار ن ک سته اي ه شاي رجم اليقی ک ه مت ن ک ه علت اي ژه ب دا بعدا آن ترجمه به وي باشد پي

رنگرفت شد س ای ف . ن ا آق ديمی م ت ق ی را دوس ند خط ن س ه. آ. اي ه در ∗زورگ ک

وکن ی ∗∗هوب رار داد ∗∗∗نيوجرس ا ق ار م کونت دارد در اختي ه . س از ب ند ب ن س در اي

ود اشاره شده است ده ب اس گردي سه اقتب ه از چاپ فران د ديگری ک ات چن ی . ملحق ول

ال دين س ند چن ن س ه اي ن ک ه اي ر ب وم نظ اپ س رای چ ه ب ائی ک رين يادداشت ه از آخ

تداراک شده بود کهنه تر است، خود را مجاز نشمردم که از آن جز در موارد استثنائی

.و به ويژه در مواردی که بتواند به رفع اشکاالت کمک کند، استفاده کنم

ه سه مراجع تن فران ه م ر قسمت های دشوار ب هم چنين به مثابه نقطه اتکاء در اکث

ا شد ه بن واردی ک ردد خود مصنف، در م وم گ ه کمک آن معل ا ب ه ضرورت ه است ت ب

ه گذشت دازه حاضر ب ا چه ان دا شود، ت تن ف ام م ترجمه بايد چيزی از مفهوم تام و تم

.بوده است

انيم و آن عبارتست از د يک دشواری بره ده را از قي ستيم خوانن ن نتوان با وجود اي

داول استعمال برخی اصطالحات نه تنها د ه مت دگی روزان ر معنائی غير از آن چه در زن

ورد استفاده ز م صاد معمولی ني م اقت ا آن چه در عل اوت ب است بلکه در مفهومی متف

ی . قرار می گيرد ا ول ل اجتن ن امر غيرقاب ود اي دی در يک . ب ب ه جدي هر درک و نظري

.علم متضمن انقالبی در اصطالحات فنی اين علم است

ه است و علم شيمی که تقريبا هر بيست سال کليه اصطالحات آن از ريشه تغيير يافت

ذاری ام گ سله ن مختلف های به زحمت يک ترکيب آلی را می توان يافت که از يک سل

.نگذشته باشد به بهترين وجهی اين نکته را ثابت می کند

∗- F. A. Sorge) ام ) ١٨٢٨ -١٩٠٦ ه در قي انی ک اد شرکت ١٨٤٩کمونيست آلم ايالت ب

ان و ارگری آلم سيار مهمی در نهضت ک ا نقش ب ه آمريک نمود و سپس در اوان مهاجرت خود ب . دبير بين الملل اول بوده است١٨٧٤ تا ١٨٧٢از سال . آمريکا بازی کرد

∗∗- Hoboken ∗∗∗- New Jersey

٨٨

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

انی و دگی بازرگ ه اصطالحات زن رده است ک ا ک ن اکتف ه اي علم اقتصاد به طورکلی ب

ه صنع ه ک ن نکت ه اي دون توجه ب دد ب ار بن ه ک رد و ب د بگي وده ان تی را همان طور که ب

بدين طريق خود را در دائره تنگ افکاری که به وسيله اين اصطالحات بيان می شوند

.محدود ساخته است

ا ره و ي ه به ستند ک ی دان امال م ه ک ن ک ا اي صاد کالسيک ب دگان اقت و نماين دين نح ب

ره ين به م چن شده از محصول ی ه ا اجزاء آن بخش پرداخت ن سيمات ي ط تق ين فق زم

د يهستند که کارگر با ل ده ه کارفرمای خود تحوي د نخستين (د ب ه هر چن ائی ک کارفرم

ا صاحب انحصاری آن نيست ره است آخرين مالک ي اه از )تصاحب کننده به ، هيچ گ

ز بخش پرداخ شده محصول مفاهيم عادی بهره و بهره زمين تجاوز نکرده و هرگ ت ن

ورد ) مارکس اضافه محصول ناميده است (را که ل م ه يک ک ه مثاب در مجموع خود ب

اه ه هيچ گ ين جهت است ک اره ی مطالعه قرار نداده اند و به هم شاء و ماهيت درب من

د دی ارزش آن حکومت می کنن ع بع ر توزي ه ب وانينی ک ورد ق ه م اضافه محصول و ن

شه وری هم چنين . درک روشنی نداشته اند ا پي ه کشاورزی ي وط ب ه مرب هر صنعتی ک

دين طريق ) کارگاه(نيست بی تفاوت تحت عنوان مانوفاکتور طبقه بندی شده است و ب

ی دوران فرق بين دو دوران تاريخ اقتصادی که از نظر اساسی با يکديگر متفاوتند يعن

سيم کاردستی است و دوران صن ر تق د مانوفاکتور به معنای خاص که مبتنی ب عت جدي

ديهی است . ماشين قرار گرفته است زائل می شود ی که بر پايه امآل ب در عين حال ک

ذرا ه گ ک مرحل ه ي ه مثاب د را ب رمايه داری جدي د س ه تولي وری ک ه آن تئ اريخ دک ر ت

ی شر تلق صاد ب د ناماقت ول چی کن ر از آن چه معم رد غي ار ب ه ک د اصطالحاتی ب ار باي

.از توليد را جاويد و قطعی می شمارندنويسندگانی است که اين شکل

م ه ه اره ی اگر يک کلم د درب ا نخواه ه نظر بی ج ول مصنف بگوئيم ب ل ق نحوه نق

ات . بود رای اثب در اغلب موارد نقل قول ها همان طور که معمول است، به مثابه سند ب

ده است رح گردي تن ط ه در م اتی است ک سيار. نظري ی در ب البی از یول وارد مط از م

ل اق ی ش تصاددانان برای اين منظور نق ه معين شان داده شود نظري ه ن ی ده ک ا و ک ، کج

٨٩

نشر کارگری سوسياليستی

ده است ين است هنگامی . از جانب کی برای نخستين بار به طور روشن بيان گردي چن

اعی که نظريه نقل شده از جهت اين که د اجتم بيان کمابيش شايسته ای از شرايط تولي

ا آن دوره ا ن ي ر اي ه و مبادله حاکم ب ن امر است ک ی مستقل از اي ست اهميت دارد ول

.نظريه مزبور به طور کلی مورد قبول مارکس هست يا نه

اين مراجعات مزبور متن کتاب را با تفسير منظمی که از تاريخ علم گرفته شده بنابر

ی ترجمه ما . است مجهز می سازد رد ول ر می گي ارکس را درب ر م اب اول از اث فقط کت

د اين کتاب اول ب املی است و مدت بيست سال مانن ر ک ه خودی خود تا حدود زيادی اث

انی ١٨٨٥کتاب دوم که در . اثر مستقلی به شمار آمده است ان آلم به وسيله من به زب

د پيش از ه نمی توان اب سوم ک دون کت ا ب د ١٨٨٧خر سال آچاپ شد قطع شار ياب انت

.ناقص است

اه وقت آن می رسد هنگامی که کتاب سوم در متن اصلی آلمانی به چاپ رسيد آن گ

.که در صدد تدارک ترجمه انگليسی دو کتاب ديگر برآئيم

ا اره ای اروپ ال را در بخش ق ارگر"اغلب کاپيت ه ک ورات طبق د∗"ت ن . می خوانن اي

ه در وئيس بلک ان و س ا در آلم ه تنه اب ن ن کت ای اي ری ه ه گي ر روز نتيج ه ه ر ک ام

از پيش اصول اساسی و حتی در ايتاليا و اسپانی بيش مريکا آفرانسه هلند، بلژيک و

ن ارگر بيش از پيش اي ه ک ا طبق ه ج ه هم ن ک ردد و اي جنبش بزرگ طبقه کارگر می گ

د ی نتيجه گيری ها را به منزله صحيح ترين بيان وضع و آرزوهای خود تلقی می کن

.مورد انکار هيچ يک از کسانی که به اين نهضت آشنائی دارند نيست

ستی هم اکنون در انگلستان نيز نظريات مارکس نفوذ نيرومندی در جنبش سوسيالي

ل ه در محاف شی ک ت، جنب ه اس ن"يافت ران روش ارگر " فک ه ک فوف طبق ر از ص کمت

ه . ولی اين تمام مطلب نيست. توسعه نمی يابد ه سرعت نزديک می شود ک آن زمان ب

اگزير بررسی عميق اوضاع اقتصادی انگلستان مانند ضرورت ملی ذيری ن مقاومت ناپ

.گردد

.ی طبقه ی کارگر يعنی کتاب آسمان-∗

٩٠

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

د و بالنتيجه دون توسعه دائمی و سريع تولي ه ب ستان ک جريان سيستم صنعتی انگل

. توقف رسيده است یبازارها غيرممکن است اکنون به نقطه

سبت چتجارت آزاد منابع کمکی خود را نيز به آخر رسانده است و حتی من ز ن ستر ني

. پيدا کرده است قديم خود ترديد٧به انجيل اقتصادی

د انگليسی ر تولي ا در براب ه ج د هم دا می کن صنعت خارجی که به سرعت توسعه پي

د ی برخوردارن ت گمرک ه از حماي ائی است ک ا در بازاره ه تنه ن ن رد و اي ی گي رار م ق

ز می شود انش ني ن طرف م ی بازارهای اي در . بلکه شامل بازارهای بی طرف و حت

ر ه ني الی ک سبتوح ه ن د ب رين ی تولي ا در بهت سط بازاره شرفت ب د پي ی ياب هندسی م

ه دور ده ساله . شرايط به نسبت عددی است ود، یراست است به نظر می رسد ک رک

ا ١٨٢٥رونق، سرريز و بحران که از سال ه سر ١٨٦٧ ت د ب ا تکرار می گردي منظم

ا را در لجن ه م ساد رسيده است ولی فقط برای اين است ک د يک ک ی زار خالی از امي

د . دائم و مزمن بياندازد شيده می شود نخواه ا حرارت آرزوی آن ک دوران رونق که ب

د م . آم ن عالئ م اي رده اي ده آن را درک ک ژده دهن م م يم عالئ ی کن ان م ه گم ار ک ر ب ه

ن سؤال . ه در هوا ناپديد می شوند دوبار نظم اي ه طور م ن انتظار هر زمستان ب در اي

بيکاران ی ولی در حالی که عده ". ؟ چه بايد کرد با بيکاران : "بزرگ مطرح می شود

ا آن وانيم تقريب ا می ت د و م ن پرسش پاسخ ده ه اي ه ب روزافزون است کسی نيست ک

لحظه ای را حساب کنيم که صبر و تحمل بيکاران به سر می رسد و سرنوشت خود را

.خود به دست می گيرند

د شد ه در چنين لحظه ای بی شک صدای مردی شنيده خواه ام نظري ه تم وی ی ک

ه ی يک عمر مطالعه ی نتيجه ن مطالع ستان است و اي صادی انگل اريخ و شرايط اقت ت

د -٧ شکيل ش دازظهر ت روز بع ه ام ستر ک انی منچ اق بازرگ ه ی اط ه ماه سه ی س در جل

شنهاد مباحثه ی شديدی درباره ی مسئله ی تجارت آزاد درگرفت، قطع نامه ای بدين مضمون پيه : "گرديد ز نمون ه ملت های ديگر ني شيده شد ک وده انتظار ک پس از آن که مدت چهل سال بيهن نقطه تجار د نظر در اي ان تجدي ه زم ت آزاد انگلستان را تعقيب نمايند، اين اطاق بر آن است ک

ر مخالف آن ٢٢ نفر موافق و ٢١پيشنهاد با اکثريت يک رأی رد شد، ." نظر در رسيده است نف ).١٨٨٦ايونينگ استاندارد، اول نوامبر (رأی دادند

٩١

نشر کارگری سوسياليستی

ه انقالب ا کشوريست ک ستان تنه ا، انگل ل در اروپ ه الاق انده ک ن نتيجه رس ه اي او را ب

.اجتناب ناپذير اجتماعی ممکن است با وسائل مسالمت آميز و قانونی انجام گيرد

ه وی هرگ ه البت يچ وج ه ه ه او ب د ک افه کن ه را اض ن نکت رد اي وش نک ز فرام

ک ه ي ت ب ه دس ن ک دون اي ستان ب ه انگل ات حاکم دارد طبق ار ن انتظ

)"Preslavery rebellion) "( دگی رای حفظ بن ن انقالب ) عصيان ب ع اي د مطي بزنن

∗.مسالمت آميز و قانونی شوند

فريدريش انگلس ١٨٨٦ نوامبر ٥

ين درباره ی اين قسمت مربوط به استثنائی شمردن -∗ ر معروف لن ه اث ستان ب : انقالب انگل

. مراجعه شود٦١دولت و انقالب چاپ فارسی صفحه

٩٢

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

برای چاپ چهارمبرای چاپ چهارم

ا اب را ت تن و حواشی کت ه م ود ک طبع چهارم اين وظيفه را در برابر من قرار داده ب

اکنون در چند کلمه توضيح می دهم چگونه از . حد ممکن به صورت قطعی تنظيم نمايم

. انجام اين وظيفه بر آمده ام یعهده

ا ی م ی خط سه و حواش اپ فران اره چ ه دوب س از آن ک از پ ردم ب ه ک رکس را مقابل

ودم اب الحاق نم انی کت تن آلم ه م . مطالبی چند که از چاپ فرانسه اقتباس شده است ب

فحه وان در ص ی ت ات را م ن ملحق فحه (٨٠ یاي وم ص اپ س فحات ) ٨٨ یچ و ص

فحات (٤٦٠ -٤٥٨ وم ص اپ س فح) ٥١٠ -٥٠٩چ وم (٤٥١ -٤٤٧ اتو ص اپ س چ

٥٩٦ و صفحه ی )٦٤٤حه وم صف چاپ س ( ٥٩٣ -٥٩١ اتو صفح ) ٦٠٠ ی صفحه

.پيدا کرد) ٧٩ ی ضمن حاشيه٦٤٨ یچاپ سوم صفحه(

-٥٠٩چاپ سوم صفحات ( نسخه های فرانسه و انگليسی یبر سابقه هم چنين بنا

دن )٤٦٧ -٤٦١چاپ چهارم صفحات ) (٥١٥ ارگران مع ه ک وط ب ، حاشيه طوالنی مرب

رده ام را در اب وارد ک تن کت ری. م ک ديگ رات کوچ رفا دارای تغيي د ص ه داده ش ک

. فنی است یجنبه

ه نظر ه ب زوده ام ک ه در جائی اف از برخی حواشی توضيحی از جمل به عالوه من ب

د ی را ايجاب می کن ين عمل اريخی چن رات اوضاع ت ن حواشی . می رسيد تغيي ه اي کلي

ال آن حروف اول اسم من و ي ين دو هالل گوشه دار گذشته شده و دنب ا ب اقی م ا الح

.قرار داده شده است) .D. H(حروف

ا ی که در اين فاصله انتشار يافت درباره انگليسی ی ترجمه ول ه ل ق سياری از نق ب

انگليسی کتاب کوچک ترين دختر ی مورد ترجمه در. تجديد نظر کاملی را ايجاب نمود

٩٣

نشر کارگری سوسياليستی

ه ∗مارکس اله آنور ا ب ا اصل مأخذ آن ه ل شده را ب زحمت مقابله کليه قسمت های نق

ي ب مزبور مراجعات به منا یعهده گرفت به طوری که در ترجمه ه ب ش از ع انگليسی ک

ده بلکه عين رهمه د ه نگردي انی ترجم ان آلم ار ديگر از زب کتاب ديده می شود يک ب

اين الزم بود که من برای طبع چهارم به بنابر. متن اصلی به جای آن گذارده شده است

د اين متن مراجعه کنم و بدين طريق بعضی . نادرستی های کوچک بسياری کشف گردي

د ا ا را ب زوه ه ه ج ن جهت ک واه از اي ود، خ ه صفحات صحيح نب ات ب ساخ مراجع ستن

ود، کرده بودند و يا از لحاظ اين که غلط های چاپی در ضمن سه چاپ انباشته شده ب

اشخاص گيومه ها يا نقطه های تعليق بی جا استعمال شده بود، هم چنان که وقتی قول

ل ه اشتباهات غيرقاب ن گون به مقدار زياد از روی مستخرجه جزوه ها نقل می شود اي

ت اب اس ه . اجتن من ترجم ا ض ا و آن ج ن ج ه اي ود یکلم ده ب اب ش ائی انتخ . نارس

ای ال ه ه س ق ب اريس متعل ديمی پ ای ق زوه ه ب از روی ج وارد مطال ی م در برخ

ان انگليسی آشنائی نقل گرديده بود، يعنی ١٨٤٣ -٤٥ ه زب وز ب زمانی که مارکس هن

د و ی خوان ا م سه آن ه ه فران سی را از روی ترجم صاديون انگلي ب اقت ت و کت نداش

الم ب ياق ک ن و س صری در لح رات مخت ه تغيي ه دوگان اگزير ترجم ی آورد ه ن ود م وج

ود ∗∗∗ ويور∗∗مانند مطالبی که از استيوارت ل شده ب ره نق وارد . و غي ن م ون در اي اکن

ه شود تن انگليسی مراجع ا و . الزم بود به اصل م اس بعضی نادرستی ه ين قي ه هم ب

.بی مباالتی های کوچک ديگر نيز از همين نوع وجود داشت

رد حاال اگر طبع چهارم را با چاپ های پيشين مقايسه کنند به اين نکته پی خواهند ب

شده مختصر تغييری که ارزش که با وجود اين همه زحمت که در تصحيح کتاب کشيده

ل . گفتن داشته باشد در آن روی نداده است ارد جونس نق ول ريچ ه از ق سمتی ک ا ق تنه

ارم صفحه (شده ع چه ه دست )٤٧ حاشيه ٥٠٢طب د ب ارکس در . نيام ال دارد م احتم

∗- Eleanor ∗∗- Steuart ∗∗∗- Ure

٩٤

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

رده باشد درت کامل . نوشتن عنوان کتاب اشتباه ک ه ق ان ب م چن ات ديگر ه ه مراجع کلي

ود ب تداللی خ ل اس تحکام دالئ ر اس ويش ب ونی خ ق کن کلی دقي ا در ش ستند و ي اقی ه

.افزوده اند

ردم ه ای برگ تان کهن ه داس ستم ب ور ه ا مجب ن ج ی اي يش از يک . ول ع من ب در واق

ن . های مارکس ترديده شده باشد مورد نمی شناسم که در صحت نقل قول ولی چون اي

ه ه وانم جريان پس از مرگ مارکس نيز ادامه يافته است ب اره ی يچ رو نمی ت آن درب

.سکوت کنم

ای ه کونکوردي ارس ∗در مجل تم م ان در هف ه داران آلم ه کارخان ان اتحادي رلن ارگ ب

وان ١٨٧٢ د " مقاله بی امضائی تحت اين عن ول می کن ل ق ارکس نق ارل م ه ک " چگون

شار يافت ه جريحه دار شدن احساسات . انت زی ب اهر شگفت انگي ا تظ ه ب ن مقال در اي

سمت از نطق اخالق ه آن ق ده است ک راد ش ين اي ارج از نزاکت چن انی خ ا بي ١٦ی و ب

ل تون١٨٦٣آوري ه ∗∗ گالدس صوص بودج ه در( در خ ه ک شايش اتحادي ه گ ی خطاب

د اول صفحه ١٨٦٤بين المللی کارگران ال جل اب کاپيت ٦١٤ آمده است و سپس در کت

.مجعول است) چاپ سوم نقل گرديده٦٧١طبع چهارم و

درت : " گفتند عبارت می روت و ق ده ث ات ... اين ازدياد مست کنن ه طبق فقط محدود ب

ت وانگر اس ده و " ت سی ش د نوي سه تن ورت جل ه در ص يچ وج ه ه يم (ب میر ن ) س

سارد دارد∗∗∗هان ود ن ست و . وج تون ني ق گالدس سمت از نط يچ ق ه در ه ن جمل اي

ده است ه ش الف آن گفت ين " درست مخ سته چن روف برج ا ح پس ب دو س ته ان : نوش

رده " ر الحاق ک ه تزوي ی ب اين جمله را مارکس هم از لحاظ صورت و هم از جهت معن

ود". است ارکس ارسال شده ب رای م د ب ه بع اه م ا در م ن شماره کونکوردي او در . اي

∗- Concordia ∗∗- Gladstone ∗∗∗- Hansard

٩٥

نشر کارگری سوسياليستی

ولی چون به خاطر نداشت . اول ماه ژوئن به نويسنده گمنام جواب داد∗تشتا فولکس

ن که اين قسمت را از روی چ ه بررسی اي دوا قناعت ب رده است ب ه روزنامه ای نقل ک

شار ا مضمونی يکسان در دو نوشته انگليسی انت ل شده ب موضوع نمود که مطلب نق

بر طبق آن گالدستون يافته است و سپس به نقل از گزارش روزنامه تايمز پرداخت که

:می کند اظهار

„That is the state of the case as regards the wealth of this country.

I must say for one, I should look almost with apprehension and with

pain upon this intoxicating augmentation of wealth and power, if it

were my belief that it was confined to classes who are in easy

circumstances. This takes no cognizance at all of the condition of

the labouring population. The augmentation I have described and

which is founded, I think, upon accurate returns, is an augmentation

entirely confined to classes of property.”

من از نظر خود بايد اين نکته . ثروت اين کشور درباره ی اين است جريان اوضاع "

ألم می نگرم ی و ت ا نگران ده ب درت مست کنن روت و ق زايش ث ن اف ه اي ه ب را بگويم ک

ا وضع . اگر آن را منحصر به طبقات توانگر بدانم اطی ب اين افزايش به هيچ وجه ارتب

ر اين افزايشی -مردم زحمتکش ندارد ی ب نم مبتن ان می ک ودم و گم که من توصيف نم

".گزارش های دقيق باشد کامال منحصر به طبقات داراست

ابر ود اسباب تأسف وی بن ين می ب ر چن ه اگ د ک ا می گوي ن ج ن گالدستون در اي اي

ات : شد ولی چنين است ی م ه طبق اين ازدياد مست کننده قدرت و ثروت فقط منحصر ب

ت د اس ع. دولتمن يم ر و راج ه ن سد ب ی نوي ين م ارکس چن سارد م می هان ای : س آق

ه ه خرج داد و آن چه را ک ارت ب گالدستون در اين نطق که بعدا تحريف شده است مه

∗- Volksstaat

٩٦

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

يس رسوائی داشت کش رفت ی انگل ن . واقعا ازدهان يک نفر وزير دارائ ه عالوه اي ب

ه ادات ديرين ار يکی از ع ه هيچ وجه از یک ستان است و ب ان انگل ل کشف پارلم قبي

". نيست∗∗ بر عليه ببل∗السکرشن

ا (در پاسخ خود . به خشم نويسنده بی نام بيش از پيش افزوده می شود -کونکوردي

ه٤ د ) ژوئي ی ده تور م ين دس ام چن ی تم ا عفت ذارده ب ار گ ابع دست دوم را کن همن ک

ادت( سه ) ع انی را از روی صورت جل ای پارلم ه نطق ه ده است ک اری ش ن ج ر اي ب

ايمز ت ه (ند نويسی شده نقل می کنند و به عالوه گزارش روزنامه ت ارت ب ه در آن عب ک

د است (وجود دارد و صورت مجلس هانسارد ) تزوير الحاق شده ) که آن قسمت را فاق

ايمز " کامال از جهت مضمون يکی هستند " ه ت زارش روزنام ه گ د ک و نيز ادعا می کن

سمت م" ستقيما خالف آن ق هشم ده استکوکی است ک ر ش شايش ذک ه گ ". در خطاب

ن ب اي ه در جن د ک ی کن کوت م اره س ن ب ام در اي ت تم ا دق ردک ب ه م الی ک در ح

ر شده " آن قسمت مشکوک " اختالف ادعائی ور ذک زارش مزب ام در گ ا صراحت تم ب

.است

ه اده است و فقط حيل ر افت ولی با تمام اين احوال نويسنده بی نام حس می کند که گي

ر از دروغ های ب . گری ممکن است او را نجات دهد دي ه پ ه مقال شرمانه ی در حالی ک

ين ای مت نام ه ا دش اختيم ب ح س ه واض ان ک م چن ود را، ه لخ وءنيت«: از قبي ، »س

رافتی« ی ش ب«، »ب ان اکاذي ول دروغ«، »بي ل ق ن نق ای «، »در اي ن دروغ ه اي

امال ساخت «،»بی شرمانه ه ک ولی ک ه « ،»ه شده است نقل ق ل رذيالن ن جع ره »اي و غي

ه ديگری بکشاند و بالنتيجه وعده ه زمين ه دعوی را ب د الزم می شمارد ک پر می کن

ه د ک ان را "می ده ه ديگری نظر خودم ه (در مقال امی را ک ی ن سنده ب ی نظر نوي يعن

ال ". در خصوص نطق گالدستون بيان کنيم )دروغ نمی گويد ه خ ه نظري ی از مثل اين ک

ه . صالحيت اين آقای بی نام کمترين ارتباطی با اصل موضوع داشته است ن مقال یاي

∗- Laskerchen ∗∗- Bebel

٩٧

نشر کارگری سوسياليستی

تم . ژوئيه وجود دارد ١١دوم در کونکورديای ولکس شتات هف مارکس بار ديگر در ف

ه ای روزنام زارش ه ث گ ورد بح سمت م ه ق ع ب ه راج ن مرتب خ داد و اي اوت پاس

اي ∗نينگ ستار رمو ل مور ∗∗زر و مورنينگ آدور ت دهم آوري ود ١٨٦٣خ هف ل نم . را نق

روت و ده ث د مست کنن ن تزاي ه اي ه ب د ک ه گالدستون می گوي ن دو روزنام ق اي ر طب ب

وانگر است ات ت ه طبق ه منحصر ب اور داشت ک ر ب قدرت با اضطراب می نگريست اگ

)classes in cary circumstances ( د ولی اين تزايد فقط محدود به طبقات دولتمن

ن ). entirely confined to classes possessed of property(است اي

ه گزارش ه کلم ر الحاق شده "ها نيز کلمه ب ه تزوي ه ب د " جمل ه عالوه . را می آورن ب

ه د ک ی کن ت م سارد ثاب ايمز و هان ه ت تن روزنام سه م ا مقاي ر ب ار ديگ ارکس يک ب م

ه مستق ل از يکديگر صورت مجلس هانسارد فاقد عبارتی است که گزارش سه روزنام

ا د و بن رده ان ل ک اطق نق ی ن ارات واقع وان اظه ه عن ج ب ک نه ه ي ق ب ردای نط ر ف ب

ارکس گالدستون " عادت" ه اصطالح م ا ب د نظر شده و ي در آن صورت مجلس تجدي

ه است (آن عبارت را بعدا ه ) کش رفت رای ادام ه ديگر ب ه اعالم می دارد ک و در خاتم

ام و سنده بی ن دارد مکاتبه خود با نوي م خود خسته شده . قت ن سنده ه ن نوي اهرا اي ظ

ارکس نرسيد . بود ه م ا ب ه شماره های ديگر کونکوردي ن است ک . به هر حال مسلم اي

دفون شده است رده و م از . چنين به نظر می رسيد که اين موضوع ديگر م ر چه ب اگ

ا را ا که پس از آن کسانی ار م ريچ رابطه داشتند يکی دو ب شگاه کمب ا دان اره ای ب ز پ

اب ن کت ارکس در اي ا م ه گوي ی ک ی عجيب ت ادب رارآميز در خصوص جناي ايعات اس ش

ستيم ا نتوان ه تجسسات مطلق کاپيتال مرتکب شده است با خبر نمودند ولی با وجود کلي

پس ، هشت ماه ١٨٨٣ نوامبر ٢٩مطلب دقيق تری در اين خصوص بدانيم تا ناگاه در

ه ای صادر تا ی از مرگ مارکس، در روزنامه ال يناز تريمز نام ی ک ريچ يت ه ∗∗∗ج کمب ب

∗- Morning Star ∗∗- Morning Advertiser ∗∗∗- Trinity College Cambridge

٩٨

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

ايلور ت∗امضاء سدلی ت شار ياف اری و . انت يط همک رين مح م ت ه در مالي ردک ک ن م اي

ا را ا م ه تنه رار داد و ن تفاده ق ورد اس ت را م ستين فرص ت نخ ده اس ار آم اون ب تع

سنده ه نوي ود بلک اه نم ريچ آگ ای کمب واگری ه ام کونک یاز نج ی ن ا ب ز وردي را ني

. شناساند

د ک ترينيتی کال مرد ن : "ج می گوي ه نظر می رسد اي ز ب سيار شگفت انگي آن چه ب

ا سور برنت ود پروف ده ب در ش ه مق ون در (و ناست ک ود و اکن ت در برسالو ب ه آن وق ک

ه ) استراسبورگ است ه در خطاب سوءنيت آشکار مارکس را در نقل نطق گالدستون ک

قول دفاع قلکوشيد از اين ن... آقای کارل مارکس که . شاء نمايد آمده است اف ) افتتاحيه(

رگ شنجات م ال ت ه در ح انيد ک ه رس ن درج ه اي سارت را ب د ج deadly(نماي

shifts( ،ت را گرف ان وي ی زود گريب انو خيل تادانه برنت ر حمالت اس ه در اث شنجاتی ک ت

شر شود د سارد منت تن نطق رمدعی شد گالدستون قبل از آن که صورت مجلس هان م

ر رای يک نف ا ب ه واقع سمتی را ک رده و ق ود، دست ب شار داده ب ايمز انت ه ت خويش، ک

سه . وزير دارائی انگلستان رسواکننده بود کش رفته است ا مقاي انو ب ه برنت هنگامی ک

دقيق متن ها ثابت کرد که گزارش تايمز و صورت مجلس هانسارد مطابق يکديگرند و

ا سمت ب ه آن ق ائی را ک امآل معن ارات گالدستون داده است ک ه اظه دا شده ب ارت ج مه

."نفی می کند مارکس به دعوی اين که فرصت ندارد عقب نشينی کرد

ه مطلب ود کن ام . پس اين ب ارزه قلمی بی ن ه مب ارآميز است ک ن صورت افتخ ه اي ب

شته نعکس گ ريج م اون کمب ر از تع الق و پ ه خ ا در واهم انو در کونکوردي ای برنت آق

ين است . تاس ام وی و چن ت اين است مق ن سن ژرژ کيفي ر کشيدن اي غ ب ه ∗∗تي اتحادي

ه صنعت انی ک ران آلم تادانه(گ ه اس ه يک حمل ه ) ب ای دوزخ ب ن اژده ارکس، اي او م

.از پای در آمد) تشنجات مرگ(سرعت در ميان

∗- Sedley Taylor ∗∗- Saint Georges

٩٩

نشر کارگری سوسياليستی

ردن ∗با اين تفصيل تمام اين حماسه سرائی آريوست ب عق مأبانه تنها برای پنهان ک

شينی های ا ديگر صحبت از . سن ژرژ ماستن ن ج ه"اي ل"و " الحاق مزوران " جع

ط ه فق ست، بلک ده (ني اب ش ه انتخ ه ماهران ولی ک ل ق craftily isolated) (نق

quotation (ورد گفتگوست ب دار . م ود و سن ژرژ و عق ه ب ر يافت ب تغيي ام مطل تم

.کمبريجی وی به خوبی از علت آن آگاهی داشتند

د مشاراليها در چون روز ارکس را درج کن ور م ه آن شد جواب ال نامه تايمز حاضر ن

ودی ه ت ه ماهيان ه ∗∗مجل ماره فوري ا ١٨٨٤ ش ه تنه ث را ب خ داد و بح ه وی پاس ب

ه؟ : موضوع مورد نزاع کشانيد ا ن رده است ي ه دروغ الحاق ک آيا مارکس عبارتی را ب

ده او در ه عقي ه ب د ک ی ده واب م ايلور ج دلی ت ای س ز آق انو ن ارکس و برنت ين م اع ب

ه در تن اين که آيا عبارتی در نطق گالدستون سموضوع دان " سه وجود داشته يا ن مقاي

وده است در ا تحريف آن ب با اين مسئله که نقل قول به قصد تصريح نظر گالدستون ي

رد رار می گي ايمز " درجه دوم اهميت ق ه ت زارش روزنام ه گ د ک ول می کن و سپس قب

ادی است واقعا محتوی ت ه درستی توضيح داده -ناقضی در مب ر مجموع نطق ب ا اگ ام

ردد -يعنی اگر مطابق نظريه ليبرال . شود ر گ ه گالدستون ) گالدستونی تعبي آن چه را ک

ودی مارس (می رساند ) خواسته است بگويد ( رين قسمت ). ١٨٨٤مجله ت مضحک ت

ق ی ورزد نط رار م ون اص ی اکن ردک کمبريج ه م ت ک ن جاس تان اي را از روی داس

بر نقل از آن ) عادت( بی نام برنتانو یبه گفته نويسنده صورت مجلس هانسارد که بنا

ه زارش روزنام اورد بلکه از گ وده است ني ول یجاری ب ه ق از ب ه ب د ک ل کن ايمز نق ت

اين طبيعی است زيرا آن عبارت کذائی ). ضرورتا ماست مالی شده است (همان برنتانو

اله آنور مارکس پوچ بودن اين نحوه استدالل . رد وجود ندارد در صورت مجلس هانسا

ود ودی ثابت نم ان شماره ت ورد . را با کمال سهولت در هم ايلور موضوع م ای ت ا آق ي

) ١٤٧٤ -١٥٣٣(شاعر دوره ی تجدد ادبی ايتالياست ) Arioste)ludovico اشاره به -∗

ودال و ز دوران فئ ه و طن ر از بذل انی پ ا بي شمناک ب د خ ام زالن ه ن ود ب روف خ ر مع ه در اث ک .ترکتازی نجبا را مورد انتقاد قرار داده است

∗∗- To- Day

١٠٠

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

ا از راه الحاق بلکه از راه ١٨٧٢نزاع ه تنه ون ن را خوانده است در اين صورت اکن

نخوانده است در اين حال حک مرتکب تزوير می شود و يا اين که اصال مورد بحث را

.موظف بود دهان فرو بندد

م ج به هر ی يک آن ه شاری رأحال مسلم شده بود که وی حت اره ی ت پاف ام درب اته

رده است نداشت زی الحاق ک ر چي ه تزوي . دوست خود برنتانو که مدعی بود مارکس ب

ه به عکس اکنون او به مارکس از اين بابت که چيزی الحاق کرده است ايراد ندارد بلک

وده است ا . مدعی است که وی عبارت مهمی را حک نم ورد ادع ارت م ين عب ی هم ول

ه دروغ ه مدعی هستند ب در صفحه پنجم خطابه گشايش چند سطر قبل از آن قسمتی ک

.الحاق شده نقل گرديده است

ود ن خ ر اي ت مگ شهود اس تون م ق گالدس ه در نط ضی ک صوص تناق ا در خ و ام

فح ه در ص ست ک ارکس ني فحه (٦١٨ه م وم ٦٧٢ص اپ س ماره ) چ يه ش من حاش ض

ه در ( از ١٠٥ صوص بودج ه در خ تون ک ای گالدس ق ه ارز نط ی و ب ضات دائم تناق

ه سدلی ) ايراد شده است ١٨٦٤ و ١٨٦٣سال های رخالف روي صحبت می کند ولی ب

ه تناقضات گالدستون را رای ارضاء خاطر هم تايلور مارکس در صدد اين نيست که ب

د به شيوه الی کن ه . ليبرالی ماست م ارکس ب ور م ه آن ان جواب خود ال و سپس در پاي

:شرح زير نتيجه گيری می کند

ه دروغ " ه ب وده و ن ر باشد حذف نم ه شايان ذک زی را ک ه چي ارکس ن ه عکس م ب

ا ه شده ام مطلبی الحاق کرده است ولی او عبارتی از نطق گالدستون را که مسلما گفت

رده و از فراموشی به هر تقدير از صورت مجلس هانسارد ناپديد گرديده است تثبيت ک

".حفظ نموده است

رائی اوه س ن ي ه اي يد و نتيج ود رس ساب خ ه ح ز ب ايلور ني دلی ت ای س ار آق ن ب اي

تادم ر آاس ه ديگ د ک ن ش ه داشت اي زرگ ادام شور ب ال در دو ک ست س دت بي ه م بانه ک

ه فأت نکرد ع رکسی ج ورد حمل ين ديگر ت نويسندگی مارکس را م م چن د و ه رار ده ق

١٠١

نشر کارگری سوسياليستی

د رار نخواه اد ق ورد اعتم انو را م ای برنت ی آق آقای سدلی تايلور مناقشه نامه های ادب

.∗هاسنارد تکيه نخواهد کردآسای داد هم چنان که آقای برنتانو معصوميت پاپ

فريدريش انگلس

١٨٩٠ ژوئن ٢٥ -لندن

ه -∗ ا ب د ي يعنی آن را مثل پاپ که بنا به گفته مسيحيان از گناه بری است بی خدشه نمی دان

.عبارت ديگر اين نوشته ها را وحی منزل نمی پندارد

١٠٢

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

»»سرمايهسرمايه««کاپيتال کاپيتال

للکتاب اوکتاب او روند توليد سرمايهروند توليد سرمايه

١٠٣

نشر کارگری سوسياليستی

سرمايهسرمايه

کاال و پول کاال و پول--بخش نخستبخش نخست

::فصل اولفصل اول

کاالکاال

اال -١ ه ک .ماهيت ارزش (ارزش مصرف و ارزش : عوامل دوگان

.)مقدار ارزشه شکل وده "ثروت اجتماعاتی که در آن ها توليد سرمايه داری حکم فرماست ب یت

اال ی از ک ود ٨"عظيم ی ش ر م وه گ کل . جل ه ش اال جداگان ر ک مار ه ه ش دائی آن ب ابت

.اين تحقيق ما از تحليل کاال آغاز می شود بنابر. می رود

ه وسيله چيزيست که . کاال مقدمتا يک شيئی خارجی است خواص خويش يکی ی ب

ی آورد ا ر م سان را ب ای ان دی ه د و . ز نيازمن ه باش ر چ ات ه ن احتياج ت اي ماهي

Zur Kritik der„٣ صفحه ١٨٥٩درباره انتقاد از علم اقتصاد، برلن : " کارل مارکس-٨

Politschen Ökonomie”. Berlin ١٨٥٩. S. ٣.

١٠٤

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

اوتی نيازمندی ها خواه از شکم سرچشمه بگيرند و ل باشد تف ا تخي شاء آن ه خواه من

د ه ٩در موضوع نمی کن ور چگون ه شيئی مزب ن نيست ک ا سخن از اي ن ج ز در اي و ني

ا از راه ع ي يله تمت ی وس ار يعن د خواب ستقيما مانن د، م ی کن ع م سان را رف اج ان احتي

د از . غيرمستقيم مانند وسيله توليد ر آن باي د آهن، کاغذ و غي دی مانن ز مفي دو هر چي

.و از لحاظ کيفيت کميت از حيث. نقطه نظر مورد توجه قرار گيرد

ه موعه ايست از خواص متعدد و بنابر جهر کدام از اين قبيل اشياء م اين می تواند ب

ردد ع گ د واق ی مفي ات مختلف ای . جه تفاده ه ه اس ف و بالنتيج ات مختل ن جه شف اي ک

.١٠متفاوت اشياء يک عمل تاريخی است

ورد هم چنين است کش ه در م اعی ک ت ف مقياس های اجتم ار کمي ه ک د ب اشياء مفي

ی رود ورد . م ياء م اوت اش ت متف اره ای از ماهي ا، پ نجش کااله اس س اوت در مقي تف

.سنجش سرچشمه می گيرد و برخی ديگر قرار داديست

ولی اين سودمندی در هوا . ١١سودمندی شيئی است که آن را ارزش مصرف می کند

دارد چون . سير نمی کند دون آن هستی ن ه خواص جسمانی کاالست ب سته ب پس . واب

ال ا يک م ) خواسته (پيکر هر کاال مانند آهن، گندم، الماس خود يک ارزش مصرف ي

تهای نفس خ "-٩ ه اش ه منزل اج است و ب ضمن احتي ه . واهش مت ی است ک در طبيع ان ق هم

دن ه ب سبت ب ياء(اغلب ... گرسنگی ن ای روح را ) اش دی ه ه نيازمن د ک از آن جهت ارزش دارند Nicolas Barbon: „A Discourse concerning coining the new". ارضاء می کنن

money lighter, in answer to Mr. Locke´s Considerations etc.” London ١٦٩٦ p.٣ ,٢.

ستند "-١٠ ی ه ضيلتی درون ياء دارای ف ضليتvertue(اش ون ). ( ف زد برب ه در ن ن کلم ايه . که در همه جا دارای همان فضليت اند) اصطالح مشخص برای ارزش مصرف است ان ک چن

شد ا آهن را می ک اب صفحه . (آهن رب ان کت ا از جهت ) ١٦هم جذب آهن از خاصيت آهن رب .موقعی مفيد می گردد که به وسيله آن قطب مغناطيسی کشف می شود

در خاصيتی است که آن شئی در رفع نيازمندی های ) naturel werth( ارزش طبيعی -١١شر می خورد دگی ب دهای زن ار خوش آين ه ک John Locke: „Some. (ضروری دارد و يا ب

Considerations on the Consequences of the Lowering of Interest“ ١٦٩١, in „Works“ Ausg. London ١٧٧٧, Bd. II, S. سندگان ) .٢٨ دهم در کتب نوي رن هف در ق

ر Value برای ارزش مصرف و Worthانگليسی باز مکرر به کلمه ی ه ب جهت ارزش مبادلی و اين کامال منطبق با روح زبانی است که دوست دارد شئی بالواسطه را ب. می خوريم ه ژرمن

.شئی فکر شده را به رومی بيان کند

١٠٥

نشر کارگری سوسياليستی

آوردن به دست اين صفت به هيچ وجه با بيش و کمی کاری که انسان بايد برای . است

دارد ستگی ن د ب د مصرف نماي ه از ارزش م . اين خواص مفي صرف صحبت هنگامی ک

ست ر ه د نظ ی در م ادير معين واره مق ود هم ی ش ک ذرع : م اعت، ي ين س ک دو چ ي

ر آن ن آهن و غي ا خود موضوع فن خاصی . پارچه، يک ت ارزش های مصرف کااله

.١٢است و آن کاالشناسی است

د ه . ارزش مصرف فقط در استعمال يا مصرف تحقق می ياب ارزش های مصرف کن

شکي روت را ت د اعم از يا محتوی مادی ث روت هر ل می دهن ن ث ه اي اعی ک شکل اجتم

.دارا باشد

وائم در شکل اجتماعی ای که ما تحقيق می کنيم ارزش های مصرف در عين حال ق

ستند ه ه ادی ارزش مبادل وه . م سبتی جل ا ن ی ي ه کم د رابط ه نخست مانن ارزش مبادل

ا ارزش های م وع ب ر طبق آن ارزش های مصرف از يک ن ه ب وع می کند ک صرف ن

د ١٣ديگر مبادله می شوند ر می کن ان و مکان تغيي پس ارزش . ، نسبتی که دائما با زم

ه ه ک ذا يک ارزش مبادل مبادله يک امر عرضی و صرفا اعتباری به نظر می رسد و ل

د اال باش روری ک ی و ض ف valeur intrinséqueذات ضی در تعري تناق

)contradictio in adjecte (١٤خواهد بود .

:وع را دقيق تر مطالعه کنيمموض

مقدار طال و غيره z مقدار ابريشم، y مقدار واکس، xکاالئی مثال يک چارک گندم با

رد . معاوضه می شود يعنی خالصه با کاالهای ديگر در نسبت های مختلفی قرار می گي

حکومت می کند که هر شخص ) fictio juris( در جامعه بورژوائی اين فرض قضائی -١٢ .هنگامی که خريدار است دارای معرفت کامل و علمی کاالهاست

الن "-١٣ ين ف ارزش عبارت از رابطه مبادله ايست که بين فالن شئی با فالن شئی ديگر و ب ". از محصولی با فالن مقدار ديگر موجود استمقدار

(Le Tresne: „De l´Intérét Social“, „Physiocrates“. Ed. Daire, T. XII, Paris ١٨٤٦, p. فيزيوکرات ها-درباره ی نفع اجتماعی: لوترون) .٨٨٩ .

ذکر " (هيچ چيز نمی تواند دارای ارزش درونی باشد "-١٤ اب سابق ال ان کت ون در هم ر ب ب : می گويدButlerيا چنان که بتلر ) ٦فحه ص

"The value of a thiag, is just as much as it will bring." . ارزش هر چيز درست همان مقداريست که از آن عايد خواهد شد

١٠٦

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

ددی دارد ه متع دم ارزش های مبادل شم و y واکس، x. پس گن ره z ابري هر طال و غي

د . خود ارزش مبادله يک چارک گندم هستند ی به نوبه کدام شم و y واکس، xباي ابري

zره ال و غي ادير ط ر دارای مق ارت ديگ ه عب ا ب ند و ي ه باش ل مبادل ز قاب ود ني ين خ ب

ند ه باش ای مبادل ساوی ارزش ه ه . مت ود ک ی ش ه م ين نتيج ا چن ن ج اوال : از اي

ه ارزش های مبادله يک کاال مبين تساوی ب ا اصوال ارزش مبادل ين خود هستند و ثاني

.يک محتوی متمايز از خود باشد" شکل تجلی"می تواند فقط شيوه بيان،

ا هر . باز دو کاالی ديگر را در نظر بگيريم، گندم و آهن ه ای آن ه چه رابطه مبادل

ه وسيله داری از ی باشد می توان آن را ب ه مق ه طوری ک ود ب ساوی مجسم نم يک ت

وگرم آهن a= آهن باشد مثال يک چارک گندم مقداریمعادلگندم ه . کيل ساوی ب ن ت اي

ئی دی درد و ش در واح ا ق شترک ب ل م ک عام ی ي ساوی يعن ن ت ت؟ اي ی اس ه معن چ

دم و ارک گن ک چ ف، در ي ت aمختل ود اس ن موج وگرم آه ساوی . کيل ر دو م س ه پ

ا ت ب ن يکی و کمي ه اي ود ن ه خودی خ ه ب ستند ک الثی ه ه آن ديگر ی استث ابر. ن بن

ن ه اي د ب د بتوان ا باي ک از آن ه ر ي ه ه ث ارزش مبادل ن از حي ت اي ل کمي ث تحوي ثال

.شود

د ی کن ر م ب را واضح ت ده است مطل ه ش ه گرفت ه از هندس اده ای ک ال س رای. مث ب

ه ةتعيين و مقايسه سطح کليه اشکال مستقيم ه عده ای مثلث تجزي الخطوط آن ها را ب

ی . ی کنند م ا شکل مرئ امال ب ه ک د ک ل می نماين اما خود مثلث را به اکسپرسيونی تحوي

اوت است اع : آن متف ده ضرب در ارتف صف قاع ای . ن د ارزش ه ق باي ين طري ه هم ب

ا ه وسيله آن بيشی و کمی آن ه ه ب ود ک ه نم ه عامل مشترکی تجزي مبادله کاالها را ب

.بيان گردد

ا شيميائی اين عامل مشترک نمی تواند ي ک خاصيت طبيعی معين هندسی، فيزيکی ي

ا را سودمند . کاالها باشد ه کااله د ک ه حساب می آين دازه ای ب خواص طبيعی فقط تا ان

ه ارزش مصرف ب د و بالنتيج ده ومی کنن ود می آورن ا . ج ی از طرف ديگر تحقيق ول

ه طور وضوح مشخص رابطه ی همين چشم پوشی از ارزش مصرف کاالهاست که ب

١٠٧

نشر کارگری سوسياليستی

ه ای رددمبادل ا می گ در . آن ه ان ق ا هم ه يک ارزش مصرف عين ن رابط در درون اي

سته ای موجود سبت شاي ه ن ه ب ن ک عزت دارد که هر ارزش مصرف ديگر به شرط اي

ارزش هر نوع از کاال مساوی با ديگری : "بربون. به قول ن باشد به عبارت ديگر بنا

د ی باش ه اش يک ه ارزش مبادل ورتی ک ت در ص ه دارای ارزش ".اس يائی ک ين اش ب

١٥". يا اختالفی قائل شدتد نمی توان تفاون مساوی هست یمبادله

از حيث ارزش مصرف کاالها قبل از هر چيز دارای اختالف کيفی هستند در صورتی

اوت داشته باشند و کميت که مانند ارزش مبادله جز از لحاظ نمی توانند با يکديگر تف

. ذره هم ارزش مصرف نيستنداين محتوی حتی يک بنابر

اقی ا يک خاصيت ب رای آن ه هر گاه ارزش مصرف کاالها کنار گذاشته شود فقط ب

ولی در اين صورت، محصول کار . می ماند و آن اين است که همه محصول کار هستند

ت ه اس کل يافت ر ش ز تغيي ود ني ر . خ رف نظ صرف آن ص ا از ارزش م ی م را وقت زي

ل از عوامل مادی و صوری که موجد ارزش مصرف هستند چشم می کنيم در عين حا

د ديگر نيست . پوشيده ايم ا فالن شئی مفي خ و ي ه خواص . اين ديگر ميز، خانه، ن کلي

ا، . فته است رمحسوس آن تحليل ار، بن ار نج ور ديگر محصول ک و هم چنين شئی مزب

د محصول . نساج يا کار مولد معين ديگر نيست ل شدن صفت مفي ا زائ ار خاصيت ب ک

اين اشکال مختلفه د کارهائی که اين محصول معرف آن است زائل می گردد و بنابريمف

ز داده نمی شوند م تمي ردد و ديگر از ه د می گ ز ناپدي مجموع . مشخص اين کارها ني

ردد ديل می گ ار مجرد بشری تب ه ک ه . آن ها به کار همانند انسانی، ب ن کنجال ون اي اکن

ار ر صوالت ک وامح يم م رار ده ه ق ن . رد توج ز اي ری ج ز ديگ ار چي صوالت ک از مح

١٥- „One sort of wares are as good as another, if the value be equal.

There is no difference or distinction in things of equal value… One hundred pounds worth of lead or iron; is of as great a value as one hundred

pounds worth of silver and gold”.) ه ن یترجم تن ذکر شده اي ه در م ه ک آخرين جملت در : "اس ان ق ن هم ا آه رب ي ه صورت س ترلينگ ب ره اس د لي ر ص د لي ه ص ه ارزش دارد ک

).٧ و ٥٣بربون، کتاب پيش گفته، صفحه . ن" (استرلينگ به نقره يا طال

١٠٨

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

کار ساده منعقد شده و بی تمايز بشری يعنی صرف نيروی واقعيت شبح مانند، جز اين

.کار انسانی بدون توجه به شکل مصرف آن، باقی نمانده است

سانی در آن صرف شده ار ان داری ک ه مق ن است ک ه می شود گفت اي تنها چيزی ک

ن . اين صرف کار را تعيين نمود ی که بتوان نحوه بدون اين ا معرف اي ن اشياء تنه اي

ا هستند که در توليدشان نيروی کار انسانی صرف شده و شر در آن ه مقداری از کار ب

اعی واشياء مزب . انباشته شده است اده مشترک اجتم ن م ور اي ه تبل ن ک ر از جهت اي

.هستند ارزش به شمار می آيند يا کاال ارزشند

شان یدر رابطه مبادله ای کاالها ارزش مبادله آن ها کامال مستقل از ارزش مصرف

اگر واقعا از ارزش مصرف محصوالت کار چشم بپوشيم به نحوی که . به نظر ما رسيد

ا عامل مشترکی . خواهد آمد به دست ما بيان کرديم ارزش آن ها اال همان پس ارزش ک

ا را . بادله کاال نموده می شود معاوضه يا ارزش م است که در رابطه ات م ه تحقيق دنبال

د از می گردان ا مظهر ارزش ب ان ضروری ي ه نحوه بي ه مثاب ه ب به سوی ارزش مبادل

.ولی بدوا الزم است آن را مجزی از اين صورت مورد توجه قرار داد

بر آن چه گذشت فقط از اين جهت مال بنا يکيک ارزش مصرف يا به عبارت ديگر

دا دارای ا ا ماديت پي ه ي سانی در آن تجسم يافت ار مجرد ان داری از ک رزش است که مق

ه وسيله . کرده است ی یچگونه بايد مقدار ارزش اين کاال را سنجيد؟ ب ار يعن دار ک مق

ت .ئی که در آن جای گرفته است "جوهر ارزش زا "همان ه وسيله کمي ار خود ب ی ک

ه طول سنجيده می شود و اجزاء معين زمان مانن خود ید ساعت، روز و غيره به نوب

.مقياس زمان کاراند

يله ه وس اال ب ر ارزش يک ک ه اگ ود ک صور ش ين ت اری یممکن است چن دار ک مق

ر و ل ت سان تنب در ان ر ق ود ه ی ش ين م ت تعي ده اس رف ش دش ص ين تولي ه در ح ک

د، زي د ش شتر خواه االيش بي زان ارزش ک ان مي ه هم د ب ر باش ارت ت ی مه رای ب را ب

رده است ار ب ه جوهر ارزش را . ساختن کاالی مزبور وقت بيشتری به ک اری ک ی ک ول

د بشری است ار همانن روی ک . تشکيل می دهد عبارت از کار مساوی انسان، صرف ني

١٠٩

نشر کارگری سوسياليستی

ن ی کليه ا وجود اي وده می شود ب ا نم ه در ارزش مجموع کااله نيروی کار اجتماع ک

روی واحد و که مرکب از نيروهای انفرادی بی شما وان ني ه عن ا ب ن ج ری است در اي

.همانند کار انسانی به حساب می آيد

ا دارای صفت یهر يک از اين نيروها ا آن ج ا ت انفرادی مثل هر کدام ديگر از آن ه

ر ک ني ل وي اعی عم ط اجتم ار متوس روی ک ه ني ه مثاب ت و ب ط اس اعی متوس ی اجتم

کاری اين در توليد کاال نيز فقط زمان بنابر ند کار انسانی است و نمی کند نيروهای هما

ان ارت ديگر زم ه عب ا ب ه طور متوسط الزم است ي ه ب رد ک مورد استفاده قرار می گي

.کاری که اجتماعا ضرورت دارد

رايط ودن ش ود ب ا موج ه ب اری است ک ان ک ارت از زم ا الزم عب ار اجتماع ان ک زم

اعی ط اجتم د متوس ا ح اعی و ب ادی اجتم د ع ا تولي ار، الزم است ت دت ک ارت و ش مه

دگی . وجود آورد ه بتوان ارزش مصرفی را ب ستان دستگاه بافن ه در انگل پس از آن ک

ه پارچه خ ب ی از ن دار معين ديل مق رای تب ار سابق ب بخار به کار رفت شايد نيمی از ک

رد دازه . کفايت می ک ان ان د گذشته هم از مانن ارکرد دستباف انگليسی ب رای ک يکن ب ل

ط معرف ز ارش فق رادی ک ا محصول ساعت انف ود ام ديل الزم ب ن تب ار جهت اي ان ک م

ود ار ب اعی ک ل نيمی از ارزش سابق آن کاسته شد . نصف ساعت اجتم ين دلي ه هم . ب

ابر ار اجتماع بن دار ک ط مق ن فق اختن ارزش ااي رای س ا ب اری اجتماع ان ک ا زم الزم ي

دار ارزشی ی مصرفی ضروری است تعيين کننده ن . ١٦آن است مق ی در اي ه طور کل ب

.١٧مورد هر کاالی معين فقط نمونه متوسطی از نوع خود است

ه "-١٦ ه می شوند ب ا يکديگر مبادل ه ب ه ارزش اشياء مفيد مادام ک اری ک دار ک يله ی مق وس

."برای توليد آن ها ضرورتا صرف می شود و معموال به کار می رود تعيين می گردد„Some Thoughts on the Interest of Money in general, and particularly

in the Public Funds etc.” London, p.د .٣٦ رن گذشته فاق ام ق ر و بی ن ر معتب ن اث ايبا وجود اين از محتويات آن چنين بر می آيد که در زمان ژرژ دوم در سال . هرگونه تاريخ است

. نشر شده است١٧٤٠ يا ١٧٣٩وع د "- ١٧ دها از يک ن ه ی تولي ه قيمت کلي د ک شکيل می دهن وده ی واحدی را ت ع ت ر واق

ردد ی گ ين م ک تعي ر ي ه ه وارد خاص ه م ه ب دون توج ی و ب ور کل ه ط ا ب وترون ". آن ه لLe Trosne ٨٩٣ کتاب سابق الذکر، صفحه ی.

١١٠

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

ه ممکن است در بنابر اين کاالهائی که محتوی مقدار مساوی کاراند و يا آن هائی ک

اال . زمان کار واحد توليد شوند دارای مقدار مساوی ارزش هستند سبت ارزش يک ک ن

ار الزم به ارزش هر کاالی ديگر مثل نس ان ک ه زم بت زمان کار الزم برای توليد يکی ب

وم کااله . "برای توليد ديگری است ه عم ه ارزش های مبادل ت ا فقط به مثاب های کمي

١٨".منعقد شده هستند رمعينی از زمان کا

رد ر نمی ک د آن تغيي پس مقدار ارزشی يک کاال در صورتی که زمان الزم برای تولي

د ت می مان ن ز. ثاب ی اي د ول ر می کن ار تغيي دی ک روی تولي ول ني ر تح ا ه ان الزم ب . م

ين می شود وال مختلف تعي ا اوضاع و اح ستگی ب ار در ب دی ک روی تولي ه . ني از جمل

تفاده ت اس م و قابلي ل عل ه تکام ارگران، درج ارت ک ط مه ه متوس ی از آن، یدرج فن

ه عت و درج د، وس ان تولي اعی جري ب اجتم د و ني یترکي ائل تولي أثير وس رايط ت ز ش

ا در " طبيعی ار ب دار واحدی از ک ه فصل مساعد باشد مق دم و ∗ بوشل ٨صورتی ک گن

ادن . اگر نامساعد باشد فقط با چهار بوشل نموده می شود ار در مع دار واحدی از ک مق

.فقيرغنی، فلزات بيشتری تهيه می کند تا در کان های

ين الماس يافت می شو ی ندرت در طبقه ه ب شر زم ه طور فوقانی ق د و کشف آن ب

سيار . متوسط زمان کار بسياری الزم دارد ار ب ده ک از همين جهت با حجم کوچک نماين

ران ∗∗جاکوب. است امآل جب د ارزش خود را ک ز طال بتوان ه هرگ ن ک د است از اي ناامي

د . کند شتر صدق می کن ابر آن چه اشوگه . در مورد الماس اين موضوع بي ه ∗∗∗بن گفت

وز در است مجموع توليد ل هن ادن الماس برزي د ١٨٢٣ هشتاد ساله مع ه قيمت تولي ب

د ی يک سال و نيمه زراعت قند و قهوه متوسط ه تولي ن ک ا اي اين کشور نرسيده بود ب

ائی . ارزش بيشتری است کار بيشتر و بالنتيجه نماينده الماس مستلزم ان ه ورد ک در م

٦صفحه ..." در انتقاد علم اقتصاد" کارل مارکس، -١٨∗- Bushelليتر١٣بات تقريبا معادل مقياس انگليسی وزن برای حبو . .آمارگر انگليسی) ١٨٥١ -١٧٦٢( ويليام جاکوب -∗∗م لودويک ( اشوگه -∗∗∗ انی و Eschwege, Wilhelm Ludwig) ويلهل ين شناس آلم زم

.١٨٥٥ وفات -١٧٧٧رئيس معادن پرتقال، تولد

١١١

نشر کارگری سوسياليستی

ا ار ب در ک ان ق ر هستند هم ی ت ه غن ت ک ری ا کمي زرگ ت وده می شود و ب ز الماس نم

ار، . اين ارزش اين الماس ها کمتر خواهد بود بنابر ا کمی ک اه موفق می شدند ب هر گ

رار ر از آجر ق ائين ت ود ارزش الماس پ د ممکن ب ديل کنن ه الماس تب زغال سنگ را ب

.گيرد

د يک رای تولي ان الزم ب ر است زم زرگ ت ار ب د ک روی تولي در ني ه طورکلی هر ق ب

ر باشد جنس کوت ور شده است کوچ ت ه در آن متبل اری ک در حجم ک اه تر است و هر ق

ر . ارزش آن همان قدر کمتر است ار کوچک ت و بالعکس هر اندازه نيروی توليدی تا ک

ر و ارزش آن والنی ت د يک جنس ط رای تولي ار الزم ب ان ک دار زم ان مق ه هم است ب

.زيادتر است

سبت مستقي ه ن اال ب روی پس مقدار ارزشی يک ک سبت معکوس ني ار و ن دار ک م مق

.توليدی کاری که در آن واقعيت می يابد تغيير می کند

ه خود ارزش باشد ين است . چيزی ممکن است ارزش مصرف باشد بدون اين ک چن

ع می شود شر سودمند واق رای ب وا، . در موردی که شئی بدون واسطه کار انسان ب ه

. می رويد و غيره از اين مقوله اندزمين بکر، چمنزارهای طبيعی، چوبی که آزاد

اال ه صفت ک ن ک دون اي چيزی ممکن است هم مفيد و هم محصول کار انسان باشد ب

د . به آن اطالق شود ع می کن انسانی که با محصول خويش حاجت شخصی خود را رف

.وجود می آورد ولی کاال توليد نمی کنده البته ارزش مصرف ب

وجود آورد بلکه ه زم است که نه تنها ارزش مصرف ب توليد کند ال کاال برای اين که

ورد ری بخ خص ديگ ه درد ش ه ب د ک د کن صرفی تولي ک ارزش . a١٩ارزش م ی ي يعن

١٩a- ر فريدريش انگلس در چاپ چهارم آلمانی در اين جا جمله ای بين دو هالل به شرح زي

ه . و نه تنها برای ديگری : "در متن وارد کرده است ه را ب ره مالکان رون وسطی به ان در ق دهقين شکل ه هم ز ب انيون را ني ود و عشريه روح د می نم ودال تولي اب فئ رای ارب . صورت گندم ب

اال د شده است ک رای ديگری تولي ه ب ولی نه گندم بهره مالکانه و نه گندم عشريه از اين جهت کبرای کاال شدن، محصول بايد از راه مبادله به شخص ديگری تسليم شود که از جنبه ی . نمی شد

د ". ارزش مصرف آن استفاده می کند ارم اضافه می کن يه چاپ چه من : "سپس انگلس در حاشاين قسمت را بين دو هالل قرار داده و اين جا وارد کرده ام زيرا با عدم توجه به اين نکته اغلب

١١٢

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

ه مصرف اجتماعی ايجاد نمايد و باالخره هيچ چيز نمی تواند ارزش ن ک دون اي باشد ب

ال شئی مصرفی باشد ز . درعين ح ردارد ني ه در ب اری ک ده است ک ی فاي زی ب ر چي اگ

.بی حاصل است و عنوان کار به آن اطالق نمی گردد و ارزش هم نمی آفريند

صفت دوگانه کاری که در کاالها نهفته استصفت دوگانه کاری که در کاالها نهفته است --٢٢د ا ظاهر گردي ه م ه : در نظر اول کاال با دو صورت ب . ارزش مصرف و ارزش مبادل

وان ه عن ه ب سپس ديديم که کارخود نيز مادام که در ارزش بيان می شود صفاتی را ک

.وليد کننده ارزش های مصرف به آن تعلق می گيرد حفظ نمی کندت

اال را آشکار ساخته ام ه در ک ٢٠.من نخستين کسی هستم که اين دو طبيعت کار نهفت

ورد دقت ر م ه عميق ت چون اين نکته برای فهم علم اقتصاد اساسی است الزم است ک

.قرار گيرد

ا ثال يک دست لب ريم م ی گي ر م اال را در نظ ی دو ک رای اول ه و ب س و ده ذرع پارچ

ر ده ذرع پارچه ه اگ ه طوری ک ل شويم ب باشد x = ارزشی معادل دو برابر دومی قائ

. خواهد بودx٢ = يک دست لباس

ر می آورد اج خاصی را ب ه احتي وع . لباس ارزش مصرفی است ک د آن ن رای تولي ب

دی الزم است ت تولي ود، ب . مخصوصی از فعالي دف خ ه ه ت ب ن فعالي ل، اي رز عم ه ط

ه نتيجه سته است ی به محمول کار، به وسائل و ب ه سودمندی آن . آن واب اری را ک ک

يله ه وس ک ارزش یب صولش ي ا مح وده و ي وده ش صولش نم صرف مح ارزش م

اميم ی ن د م ار مفي صار ک ور اخت ه ط صرف است ب ار . م واره ک ر هم ه نظ ن نقط از اي

ورد توج ودمندش م ر س ا اث اط ب تدر ارتب ه . ه اس اس و پارچ ه لب ور ک ان ط هم

ق افتاده است که خواننده به اشتباه افتاده و گمان کرده است مارکس هر محصولی را که کسی اتفا

".غير از توليد کننده مصرف کند کاال به شمار آورده استترجمه ی فرانسه، ) (متن آلمانی( و بعد ١٣، ١٢ درباره ی انتقاد از علم اقتصاد، صفحه -٢٠

) و بعد١٦صفحه ی

١١٣

نشر کارگری سوسياليستی

ه از حيث ت ارزش های مصرفی هستند ک سم کيفي ان ق د، هم ا يکديگر اختالف دارن ب

م ا ه ی ب ر کيف ز از نظ ساجی ني اطی و ن ی خي ت يعن ودی آن هاس ت وج ه عل اری ک ک

ن اشياء . متفاوتند ر اي ه و بالنتيجه محصول اگ ات مختلف ا کيفي ارزش های مصرف ب

وان کارهای ه عن ستند ب ه هيچ وجه نمی توان د ب اوت نبودن مفيد با چگونگی های متف

.کاال در برابر يکديگر قرار گيرند

ان ارزش مصرف ا هم اس و يک ارزش مصرف ب ا يک دست لب اس ب يک دست لب

وند ی ش ه نم ه جورو. مبادل االئی، ادر مجموع اس ک ا اجن صرف ي ای م ور ارزش ه ج

ا از حيث مجموعه ای از کارهای متنوع سود د خود کااله ه مانن مند نموده می شوند ک

ار . نوع، جنس، خانواده، شعبه و تيره با يکديگر متفاوت هستند اين تقسيم اجتماعی ک

اال شرط د ک ی تولي و شرط ضروری توليد کاالهاست ليکن عکس آن صحيح نيست يعن

ار نيست اعی ک ديا . ضروری وجود تقسيم اجتم دگی اشتراکی باستانی هن ار در زن ن، ک

ده باشند اال درآم ه صورت ک ه محصوالت ب ن ک دون اي . اجتماعا تقسيم می شده است ب

ود دارد ار وج ی از ک سيم منطق ه تق ر کارخان ان، در ه ه خودم ر ب ال نزديک ت ا در مث ي

ن ب رای اي سيم ب ن تق ی اي رادی ه ول صوالت انف ارگران مح ه ک ت ک ده اس ود نيام وج

تنها محصوالت کارهای انفرادی مجزی و مستقل . دخويشتن را با يکديگر معاوضه کنن

د رار گيرن م ق ر ه اال در براب وان ک ه . از يکديگر می توانند به عن ده می شود ک پس دي

ار سودمند ا ک د ي در ارزش مصرف هر کاال يک نوع فعاليت مشخص هدف دار و مول

.پنهان شده است

ث ه از حي دی ک ای مفي وی کاره ای مصرف محت ا ارزش ه اوت ت کيفيت م متف ا ه ب

د رار گيرن ر يکديگر ق اال در براب وان ک ه عن د ب ه ای . هستند نباشند نمی توانن در جامع

ه ک جامع ی در ي رد يعن ی گي ود م ه خ اال ب کل ک ی ش ور کل ه ط صوالتش ب ه مح ک

ديگر توسط ستقل از يک ه م ودمند ک ای س ی کاره تالف کيف ن اخ اال، اي دگان ک توليدکنن

رادی خ دگان انف د کنن ر تولي ستم پ ه سي د و ب ی ياب ل م ود تکام ی ش ام م ار انج ودمخت

.شاخه ای که تقسيم اجتماعی کارست منجر می گردد

١١٤

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

اط آن را بپوشد ا مشتری خي اط باشد ي در هر دو . برای لباس فرقی ندارد که تن خي

اری . حال لباس وظيفه ارزش مصرف را انجام می دهد اس و ک ين لب هم چنين رابطه ب

د ه آن را تولي اط ک ل خي ه عم ت ک ن جه د، از اي ی نماي هم ده و یحرف مخصوصی ش

د ی حلقه ری نمی کن شکيل داده است، تغيي در هر . خاصی از تقسيم کار اجتماعی را ت

ام اطی را انج سان عمل خي جا که ضرورت لباس پوشيدن وجود داشته هزاران سال ان

واره . مده باشدوجود آه داده است بدون اين که از وی يک خياط با اين حرفه ب ولی هم

ه خودی خود در طبيعت وجود ه ب ادی ک روت م ی از ث وجود لباس، پارچه و هر جزئ

ندارد مستلزم فعاليت خاص، هدف دار و مولدی بوده است که بتواند مواد طبيعی معين

.را با احتياجات مشخص انسانی وفق دهد

ابر ه بن ستقل از کلي ار، م ن ک ا یاي اعی شرايط حي سانی، از جهت اشکال اجتم ت ان

ده اد کنن ه ايج ن ک ی یاي رورت طبيع ت، ض د اس ت مفي صرف و فعالي ای م ارزش ه

شر است دگانی ب رای زن ن ب ابر اي سان و طبيعت و بن . جاويدان برای تبادل مواد بين ان

ی از -ارزش های مصرف، لباس ا، ترکيب ه پيکر کااله ر آن و در يک کلم پارچه و غي

ه ای را ی هرگاه مجموع کليه . ی و کار ماده طبيع : دو عامل هستند کارهای مفيد مختلف

دون ه ب ادی ک از پيکری م واره ب يم، هم م کن که در لباس، پارچه و غيره نهفته است ک

.دخالت انسان طبيعتا وجود دارد، باقی خواهد ماند

د انسان در ا اشکال . توليد خويش فقط می تواند مانند خود طبيعت عمل کن ی تنه يعن

اده را د م ر ده ه . ٢١ تغيي ا ب سان دائم ز ان کل ني ر ش ل تغيي ين عم ه در هم االتر آن ک ب

ا عموم پديده های عا "-٢١ ا آن ه د و ي سان سرچشمه می گيرن ار ان لم خواه آن هائی که از ک

ارت از يک که از قوانين عمومی طبيعت ناشی می گردند واقعا آفرينش نوئی نيستند و فقط عبد واره در . تحول ساده ماده ان سان هم ه فکر ان ه عواملی هستند ک دا کردن يگان رد آوردن و ج گ

د د تولي وم تجدي ل مفه ورد تحلي ورد م ی خ ر م ه آن ب د ارزش . ب د تولي وع تجدي ود يک ن ن خ ايا وری ( وکرات ه ه فيزي ارزه ی قلمی علي ه در مب ن ک ا اي Verriمقصود ارزش مصرف است ب

و ثروت است هنگامی که زمين، هوا ) خود به درستی نمی داند که از کدام ارزش سخن می گويدذاق سان ب ا و آب تبديل به دانه می گردد و يا دست ان د و ي ديل می کن شم تب ه ابري حشره ای را ب

ه وجود می ه ساعت زنگ داری را ب ه نحوی تنظيم می شوند ک ز ب برخی قطعات کوچک فل .آورند

١١٥

نشر کارگری سوسياليستی

پس کار منبع واحد ارزش های مصرفی که خود . قوای طبيعی ياری می شود ی وسيله

ی توليد می کند و يگانه سرچشمه ثروت مادی نيست بنا ام پت ول ويلي ه ق ار ∗ب در و پ ک

.زمين مادر آن است

وا ه عن اال ب ون از ک ردازيم اکن اال بپ ه ارزش ک ذريم و ب ورد مصرف بگ ا. ن م ه بن ب

ال ه فع اوت کمی است ک ن فقط يک تف ا اي ر پارچه می ارزد ام فرض ما لباس دو براب

ست ا ني ه م ورد توج اس . م ر ارزش يک دست لب ه اگ م ک ی آوري اطر م ه خ ط ب ذا فق ل

باس خواهد دوبرابر ده ذرع پارچه است، بيست ذرع پارچه دارای همان مقدار ارزش ل

.بود

ی د يعن ه دارای جوهر مساوی ان وان ارزش، اشيائی هستند ک لباس و پارچه به عن

ه از لحاظ کيفی . بيان عينی کار واحد هستند ائی هستند ک دگی کاره اطی و بافن ولی خي

د ه در . با يکديگر اختالف دارن اعی وجود دارد ک ن اوضاع و احوال اجتم ا وجود اي ب

ه نوبت ن آن يک شخص ب ذا اي د و ل ام می ده ده را انج م عمل بافن اط و ه ار خي م ک ه

ه وز وظيف اوت هن رات ی دو نوع کار متف شده فقط تغيي راد مختلف ن امال مشخص اف ک

اط کت را امروز و شلوار را ی خي ه وقت ان طور ک امال هم کار همان فرد واحد است ک

ست ز ديگری ني ردی چي د ف ار واح وع ک ردا می دوزد جز تن ه عالوه در نظر اول . ف ب

ا جهت ديده می شود که در اجتماع سرمايه داری، بر حسب اين که کار از يک جهت ي

دگی ديگر مورد تقاضا واقع شود بخش معينی از کار انسان مرتبا زمانی به شکل دوزن

.ه صورت بافندگی عرضه می گرددب ديگر یو موقع

ر در شکل ام اين تغيي دون برخورد انج ار شايد ب ی در هر صورت ک ذير نباشد ول پ

هرگاه از شکل مشخص فعاليت توليدی و در نتيجه از صفت مفيد . وع يابدقتغيير بايد و

رو وری ق" Pietro Verri: „Meditazioni sulla Economia Politica -پيت تعم

صاد م اقت ار در " درباره ی عل ين ب رای اول ه ب صاديون اي ١٧٧٣ک أليف در مجموعه اقت ائی ت تالي )٢٢، صفحه ١٥قسمت جديد جلد . چاپ شده استCustodiکوستودی

∗- Sir William Petty) ارکس وی )١٦٨٧ -١٦٢٣ ه م ، اقتصاددان و آمارگر انگليسی کين اقتصادی "را ارترين محقق ا ابتک رين و ب د و يکی از داهی ت ده " مؤسس علم اقتصاد جدي نامي .است

١١٦

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

داری از ار، صرف مق ه ک روی کار صرف نظر شود آن چه باقی می ماند اين است ک ني

ا . کار بشری است دگی ب دگی و بافن اوتی ادوزن ا متق دی کيفيت ه فعاليت های تولي ن ک ي

سانند هستند هر دو عبارت از مولد مصرف نمودن دماغ، عضالت، اعصاب و دست ان

د ی آين مار م ه ش سانی ب ار ان ر دو ک ی ه دين معن ره و ب ا . و غي ن ه طاي کل فق دو ش

رای . مختلف از صرف نيروی کار انسانی هستند سانی ب ار ان روی ک ه ني بديهی است ک

د خ ه صورت های مختلف مصرف شود باي د ب ه بتوان ن ک ه اي ابيش تکامل يافت ود کم

د ی . باش ور کل ه ط شری ب ار ب سانی و صرف ک ار ان ده ک ط نماين اال فق يکن ارزش ک ل

.است

دار نقش مهمی را هم چنان که در جامعه بورژوائی يک سرلشگر يا يک نفر بانک

د ازی می کن ن ٢٢عهده دار است در صورتی که بالعکس انسان نقش حقيری را ب در اي

ورد ک ز در م ا ني ين است ج سانی چن روی ساده ای . ار ان ارت از صرف ني ار عب ن ک اي

دون تکامل خاصی در انيزم است که به طور متوسط هر شخص معمولی ب طبيعی ارگ

راست است که کار ساده متوسط خود نيز برحسب کشورها و دوره های . داراست خود

ين مشخص است تمدن تغيير می کند ولی همواره اع مع ار م . در يک اجتم رکب فقط ک

ه ه نحوی ک ر بگوئيم مضروب آن است، ب مانند قوه کار ساده يا اگر بخواهيم دقيق ت

د . مقدار کار کمتری از کار مرکب مقدار بيشتری از کار ساده است تجربه نشان می ده

ا . انجام می شود که اين نقل و تحويل دائما رين کاره کاالئی می تواند محصول مرکب ت

ده ارزشش او را با . باشد رد و در نتيجه فقط نماين ی محصول کار ساده يکسان می گي

نسبت های مختلفی که بر طبق آن انواع متفاوت کار . ٢٣مقدار معينی از کار ساده است

دگان دون اطالع توليدکنن د ب ل می گردن به کار ساده، چون واحد سنجش خويش، تحوي

نند احکام سنتی در نظر برقرار می شوند و از همين جهت ما یعملی اجتماع به وسيله

).١٩٠ -٢٥٠، صفحه ١٨٤٠برلن (وق مراجعه شود فلسفه حق: به کتاب هگل-٢٢ه -٢٣ ا ارزشی نيست ک زد ي ا منظور م ن ج ه در اي د ک ه توجه نماي ن نکت ه اي خواننده بايد ب

ن روز ه اي االئی است ک د بلکه غرض ارزش ک کارگر مثال برای يک روز کار دريافت می کن .ز مقوله مزد کار نيستدر مرحله ی کنونی تحقيق هنوز سخن ا. کار در آن مجسم شده است

١١٧

نشر کارگری سوسياليستی

د ين . توليدکنندگان جلوه می کنن م چن رده و ه ان ک ر بي ه مطالب را ساده ت ن ک رای اي ب

وع د هر ن د آم ال خواه ه ذي داده باشيم در صفحاتی ک ه خود ن ل ب زحمت تجزيه و تحلي

.نيروی کار را بالواسطه مانند کار ساده تلقی خواهيم نمود

ورد اين همان بنابر اوت ارزش های طور که در م اس و پارچه از تف ارزش های لب

ان ود هم ی ش ر م رف نظ ان ص صرف ش ن م ه در اي ائی ک ورد کاره ز در م ور ني ط

ردد ی گ ر م ا صرف نظ د آن ه کال مفي اوت در اش وند از تف ی ش وده م ا نم . ارزش ه

ارزش های مصرف لباس و پارچه ترکيبی از فعاليت های مولد با هدف های مشخصی

ام می شوند در ی ه وسيله هستند که ب خ انج اس و پارچه و ن ه ارزش های لب حالی ک

ن ل در اي ای داخ ذا کاره د، ل ای همانندن اده ای از کاره سم س س تج ه عک ه ب پارچ

د ستگی می ده خ همب ه پارچه و ن ا را ب ه آن ه دی ک ه از لحاظ رابطه مول ارزش ها ن

.د به حساب می آيندبلکه صرفا از جهت آن که بروز خارجی کار انسانی هستن

ساجی درست در نتيجه اطی و ن شکيل یخي اوت خود عناصر ت چگونگی های متف

ارزش های مصرف لباس و پارچه هستند ولی اين فعاليت ها فقط در صورتی ی دهنده

ا صرف نظر کيفيت جوهر ارزشی لباس و پارچه محسوب می شوند که از خاص آن ه

د يفيت ک واحد، کيفيت دو دارای شود و هر سانی گردن ار ان اس و پارچه فقط . ک ی لب ول

ا ارزش های ارزش به طور ن ه ستند بلکه اي ی ني ا کل ی هستند ب ادير معين ز . مق ا ني م

اس دو ه لب م ک رده اي ين فرض ک ه ارزش دارد چن ر ده ذرع پارچ ن اختالف در . براب اي

ار ضمن نيمی ک ه مت ه پارچ ا ک ده است؟ از آن ج دا ش ا پي دار ارزش از کج ر از مق کمت

رای ه ب انی ک لباس است به نحوی که برای توليد لباس نيروی کار بايد در دو برابر زم

.توليد پارچه الزم است صرف شود

ه است در بنابر اال جای گرفت ه در ک اری ک ر ک ن اگ ورد ارزش مصرف، فقط از اي م

ه ب دار ارزش، پس از آن ک ورد مق ور، در م ار مزب د، ک ه حساب می آي ه لحاظ کيفی ب

سانی ار ان يچبک ت ی ه ط از جهت کمی ملحوظ کيفي ده است، فق ل گردي ديگری تحوي

١١٨

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

ردد در . می گ ه چق وط ب ا مطلب مرب ن ج ار و اي دام ک ه و ک ر سر چگون ا سخن ب آن ج

.يعنی طول زمان آن است

ابر ت بن وی در آن اس ار محت دار ک ين مق ط مب اال فق ک ک دار ارزش ي ون مق ن چ اي

وم د عم واره باي ند هم ساوی باش ای مت ی دارای ارزش ه سبت معين ا در ن ان . کااله چن

د چه نيروی بارآور يعنی عموم اعمال مفيدی که برای توليد لباس الزم است ثابت بمان

xاگر يک دست لباس نماينده. مقدار ارزش لباس ها با ازدياد تعداد آن ها ترقی می کند

اس معرف ار باشد دو دست لب ود ٢ x روز ک د ب اس خواه ين قي ه هم ی فرض . و ب ول

د ل ياب ه نصف تقلي ا ب ر شود ي اس دو براب . کنيم که کار الزم برای دوخت يک دست لب

د داشت و شين ارزش خواه اس پي در دو دست لب ه ق اس ب ورد اول يک دست لب در م

د داشت، ی در مورد دوم دو دست لباس به اندازه اس سابق ارزش خواه يک دست لب

ان وظائف را ين که در ه ابا واره هم اس هم ين ر دو فرض لب م چن د و ه ام می ده انج

دار . است کار مفيدی که در آن گنجيده به همان خوبی گذشته باقی مانده کيفيت ی مق ول

ه است ر يافت اس مصرف شده تغيي د لب ت .کاری که در تولي ری ا کمي زرگ ت ارزش زب

شکيل می د ری را ت زرگ ت ادی ب روت م ه خودی خود ث اس مصرف ب د، دو دست لب ه

ر را . بيش از يک دست با دو دست لباس دو نفر را ولی با يک دست لباس فقط يک نف

ادی در عين . می توان پوشانده و غيره با وجود اين ممکن است افزايش حجم ثروت م

د ارن باش ی آن مق دار ارزش اهش مق ا ک ال ب فت . ح ت از ص ف الجه ت مختل ن حرک اي

ار آعتا نيروی بارطبي. دوگانه کار ناشی می شود دی ک درت تولي ارت از ق ور همواره عب

ور فقط درجه ت ثير فعاليت هدف دار و أسودمند مشخصی است و در واقع نيروی مزب

ين م د ی ثمربخشی را در مدت مشخصی تعي ابر . کن سبت مستقيم بن ه ن د ب ار مفي ن ک اي

وتی از م م ق ا ک ر زور و ي ارآور خود سرچشمه پ روی ب اهش ني حصوالت افزايش يا ک

ردد أثيری در . می گ يچ وجه ت ه ه ود ب ه خودی خ ارآور ب روی ب ر در ني العکس تغيي ب

د نظر به ا. کاری که در ارزش بيان شده است ندارد ه شکل مفي ارآور ب روی ب ين که ني

و مشخص کار تعلق دارد مسلم است به محض اين که از شکل سودمند و مشخص کار

١١٩

نشر کارگری سوسياليستی

ردد چشم پوشيده شود آن نيرو ديگر نمی ت ع گ ؤثر واق د در آن م دتی از . وان پس در م

واره ارآور حاصل شود، هم روی ب ری در ني ه هر تغيي ن ک ار، اعم از اي ان ک زمان هم

د يکن در . همان مقدار از ارزش توليد می کن ادير مختلفی از ل ان مق ان مدت از زم هم

د و کم -ارزش های مصرف تهيه می نمايد ر در بيشتر، هرگاه نيروی بارآور ترقی کن ت

ار . صورتی که تنزل نمايد اروری ک پس همان تغيير در نيروی بارآور موجب افزايش ب

ان ه مجموع زم ردد، در صورتی ک و در نتيجه ازدياد حجم ارزش های مصرف می گ

ه الزم برای توليد آن ها را کوتاه تر نمايد، مقدار ارزشی مجموع اين حجم افزايش يافت

.∗را تقليل می دهد و بالعکس

رف ه ارت از ص رف عب ک ط ار از ي داری ر ک ای مق ه معن سانی ب روی ان ني

سانی، ارزش رد ان د و مج ار همانن ی ک ت، يعن ن کيفي ا اي ه است و ب فيزيولوژيک کلم

سانی خرجوجود می آورد، از طرف ديگر هر کار ه کاالئی را ب ار ان روی ک مبلغی از ني

ارت ه عب ن صفت ک ا اي ی است و ب دف معين ا شکل مخصوص و ه ار مشخص ب از ک

.٢٤سودمند است ارزش های مصرف توليد می کند

سبت يک -∗ ه ن اس ب رای دوختن لب ارآور ب روی ب يم ني برای روشن شدن مطلب فرض کن

وان در يک . دست در ساعت باشد ه بت ه طوری ک ارآور حاصل شود ب اگر تغييری در نيروی به در يک اری ک دار ک ی مق ساعت دو دست لباس دوخت، مقدار ارزش مصرف دوبرابر شده ول

واره دست لباس سا ار هم ی يک ساعت ک بق و دو دست لباس فعلی هست، يک ساعت است يعنيک ساعت است چه در عقب مانده ترين شرايط توليد و چه در تکامل يافته ترين آن يک ساعت

ر ه کمت شتر و ن از طرف ديگر چون مجموع . کار معادل يک ساعت ارزش توليد می کند نه بيون يک ساعت شده زمان الزم برای توليد دو دست لباس ک وتاه تر شده و به جای دو ساعت اکن

.است مقدار ارزشی دو دست لباس به نصف تقليل می يابدوم " برای اثبات اين که -٢٤ ق آن ارزش عم ر طب ه ب کار تنها مقياس قطعی و واقعی است ک

:، آدام اسميت چنين می گويد"کاالها در هر زمان ممکن است ارزيابی و مقايسه شودادير" ارگر دارای يک مق رای شخص ک د ب ان باي ان و مک ر زم م از ه واره اع ار هم ساوی ک م

ند ه . ارزش باش ارتی ک ط مه ه متوس ا درج ت و ب رو و فعالي المتی و ني ادی س ت ع وی در حالدا ی، آزادی و خوشبختی خود را ف دار از راحت ان مق می تواند دارا باشد هميشه مجبور است هم

د روت مل . (کن نجم چاپ " Wealth of Nations"ث اب اول فصل پ - E. G. Wakefieldکتد اول صفحه ١٨٣٦لندن ا ). ١٠٤ بن ن ج ا (از يک سو آدام اسميت در اي ه ج ه هم ستگی ) ن واب

تباه ار اش ه ارزش ک ارزش را به مموع کار مصرف شده در توليد کاال با وابستگی ارزش کاال بواره دارای ارزش واحدی می کند و به همين دليل می خواهد ثابت کند که ار هم دار از ک هر مق

١٢٠

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

شکل ارزش يا ارزش مبادلهشکل ارزش يا ارزش مبادله --٣٣کاالها به شکل ارزش های مصرف با پيکر کاالئی به دنيا می آيند مانند آهم، پارچه،

اال تلقی اين شکل . گندم و غيره خانه زاد و طبيعی آن هاست ولی آن ها از اين جهت ک

ال دو ين ح ه در ع وند ک دمی ش ه دارن ستند : جنب ياء مصرفی ه ه اش ال ک ان ح در هم

ی بنابر. حاملين ارزشند اين اشياء مزبور تنها از اين جهت که دارای شکل دو گانه يعن

اال ک شکل طبيعی و شکل ارزشی هستند به صورت کاال ظاهر می شوند و يا فقط شکل

وم نيست تفاوت دا ∗دارند واقعيت ارزش کاالها از اين جهت با بيوه هارتيگ ه معل رد ک

وان آن را يافت ل ماديت محسوس و خشن ی چون مستقيما در نقطه . کجا می ت مقاب

اده طبيعی در واقعيت ارزشی وارد پيکر م از م کاالها قرار گرفته است حتی يک اتم ه

ست ابر. ني ی بن ت ارزش د واقعي رورو کنن رف زي ر ط االئی را از ه د ک ر چن ن ه آن اي

د غيرقابل لمس باقی می م ا فقط از آن جهت دارای . ان ه کااله اوريم ک ه خاطر بي ر ب اگ

ت ارزشی ابر واقعي سانی هستند و بن ار ان اعی ک ين وحدت اجتم ه مب ن می شوند ک اي

ه . است نعکس است فقط ب ا م ه در ارزش کااله از طرف ديگر حدس می زند که کار هنگامی ک

وان عمل . مثابه مصرف مقداری از نيروی کار به حساب می آيد ه عن رو را ب ن صرف ني اما اي. زادی و خوشبختی می شمارد عادی زندگی تلقی نمی کند بلکه صرفا آن را فدا کردن راحتی، آ

د است زدوران دوره جدي ه م ه نظرش معطوف ب ه -.راست است ک ميت ک ام آدام اس سلف گمنمردی مدت يک هفته برای توليد : " رفت باردرستی بيشتری می گويد٩ذکرش در حاشيه شماره

ن ...اين چيز سودمند زحمت کشيده است د جز اي آن کس که چيز ديگری در عوض به او می دهرای ری ب رده است راه بهت ار و وقت ب دار ک ين مق رای او هم ا ب زی دقيق د چه چي ه حساب کن ک

ين روی . برآورد معوض ندارد ان مع ه کسی در زم اری است ک ه ک در واقع اين به معنای مبادلان مدت روی شئی ديگری خرج ه در هم ار شخص ديگری ک چيزی صرف نموده در مقابل ک

يادداشت ) (.٣٩.Some Thoughts on the Interest of Money etc.“, p„". (شده است ارم ار دو لغت : چاپ چه يمای مختلف ک رای دو س ه ب از است ک ن امتي سی دارای اي ان انگلي زبت مشخص است . متفاوت دارد د و از نظر کيفي اد می کن ه ارزش مصرف ايج Workکاری ک

ه وجود می آورد و فقط از لحاظ کاری که ارزش ب به Labourناميده می شود، در مقابل کلمه ه Labourکميت اندازه گيری می شود ل کلم ه . Work خوانده می شود درمقاب د ب ه کني مراجع

.)ا. ف-١٤ياد داشت برای ترجمه انگليسی کتاب صفحه ∗- Wittib Hurtig ا اپيتن La veuve l´Eveillée ي ستاف ک ه فال ه رفيق اره است ب اش

سپير آن را ه شک سی ک نگدلی انگلي دکاری و س ه ب ور، نمون ادويند س ان ش روف زن يس مع در پ .معرفی کرده است

١٢١

نشر کارگری سوسياليستی

ه ه خودی خود درک می شود ک اه ب واقعيت ارزشی آن ها صرفا اجتماعی است، آن گ

اال ظاه ی اين واقعيت فقط می تواند در رابطه ه ک اال ب اعی ک ردد اجتم ا . ر گ ع م در واق

ه در درون ياز ارزش معاوضه ا ارزشی را ک رديم ت ا حرکت ک ه ای کااله ا رابطه مبادل

ت ان اس ت آن پنه ه دس م ب روز ارزش . آوري کل ب ن ش ه اي و ب ت از ن ون الزم اس اکن

.برگرديم

ا دارای يک شکل مشترک هر کس هر چه نداند به اين نکته پی برده است که کااله

ا ارزشند که ب وع ارزش های مصرف آن ه ا اشکال طبيعی و تن ه نحو بسيار بارزی ب

.اين شکل مشترک پول است. ت داردنمباي

م در راه آن ار ه ی يک ب ورژوائی حت صاد ب ه اقت در اين مقام الزم است آن چه را ک

رار داد . نکوشيده است روشن ساخت ه ق ورد مطالع ول را م يعنی آغاز پيدايش شکل پ

ه است از ی رسيون ارزش را که در رابطه پامل اکس اين تک و بنابر ارزشی کاالها نهفت

ول تعقيب ی شکل پ ساده ترين و پنهان ترين صورتش تأخيره کننده ترين شکلش، يعن

.بدين طريق معمای پول نيز باقی نمی ماند. نمود

ا ين ب االی مع ين يک ک ه ب به طور آشکار ساده ترين رابطه ارزشی رابطه ايست ک

رای ی پس رابطه . ی ديگری از نوع مختلف موجود است هر کاال ارزشی بين دو کاال ب

.رسيون ارزش استپيکی از آن ها ساده ترين اکس

شکل ساده، انفرادی يا تصادفی ارزششکل ساده، انفرادی يا تصادفی ارزش) ) الفالفXکاال A =y کاال B يا X کاال A دارای ارزش y کاال Bاست .

)ک دست لباس می ارزد ذرع پارچه به ي٢٠يک دست لباس يا = ذرع پارچه٢٠(

شکل ارزش نسبی و شکل معادل شکل ارزش نسبی و شکل معادل::قطبين اکسپرسيون ارزشقطبين اکسپرسيون ارزش --١١

ان است ه . راز هر شکل ارزشی در اين شکل ساده ارزش پنه ين جهت تجزي ه هم ب

.اين شکل دشواری ويژه ای در بر دارد

١٢٢

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

ف االی مختل اس -B و Aدو ک ه و لب ا پارچ ال م ش - مث کارا دو نق ا آش ن ج در اي

وان . ندمتفاوت بازی می کن ه عن اس ب د و لب پارچه ارزش خود را در لباس بيان می کن

ی رود ار م ه ک ان ارزشی ب ن بي يله اي شی . وس االی دوم نق ال و ک االی اول نقش فع ک

د ا می کن ل ايف ود را در . منفع ا خ ده ي ان ش سبی بي ور ارزش ن ه ط االی اول ب ارزش ک

شتن کاالی دوم هم چون معادل عمل ک . شکل ارزش نسبی يافته است ا خوي رده است ي

د ی ياب ادل م کل مع ه . را در ش ستند ک اتی ه ادل جه کل مع سبی و ش کل ارزش ن ش

ی در د ول زوم يکديگر و جدائی ناپذيرن ابال الزم و مل د، متق سته ان م واب ه ه ضرورتا ب

س ای اک ب ه ی قط ديگر يعن الف يک ع و مخ ای داف وک ه ال ن ين ح ی پع رسيون ارزش

ستند دی ه وا . واح ن دو نقش هم س اي ه اک ی ک ای مختلف ين کااله رسيون ارزشی پره ب

.آن ها را با يکديگر در رابطه قرار می دهد توزيع می گردد

نم مثال من نمی توانم ارزش پارچه را با خود ان ک ٢٠= ع پارچه ذر ٢٠. پارچه بي

س ه اک ست پذرع پارچ ی ني ن . رسيون ارزش ه اي شتر ب ه ای بي ين معادل ه عکس چن ب

ی ٢٠ ذرع پارچه چيزی غير از ٢٠معنی است که دار معين ی مق ذرع پارچه نيست يعن

ام دارد ه ن ه پارچ ت ک صرف داری اس ئی م ه . از ش ه ب ن ک ز اي ه ج س ارزش پارچ پ

دارد اره ای ن ود چ ان ش ر بي االی ديگ ذا در ک سبی و ل ور ن ابر. ط کل ارزش بن ن ش اي

ا ه صورت مع االی ديگری ب ه ک ن است ک رار نسبی پارچه مستلزم اي دل در برابرش ق

.گيرد

از سوی ديگر اين کاالئی که به صورت معادل در آمده است نمی تواند در عين حال

د ته باش سبی داش ی . شکل ارزش ن ان م ود را بي ه ارزش خ ست ک د او ني ط . کن وی فق

د ارزشی کاالی ديگربه دست وسيله ای برای بيان ه اکس . می ده ذرع ٢٠رسيون پالبت

ه ا يک دست لب= پارچ ين ٢٠اس ي اس می ارزد، در ع ه يک دست لب ه ب ذرع پارچ

ه ٢٠= حال متضمن عکس آن يعنی يک دست لباس اس ب ذرع پارچه يا يک دست لب

اس ن ذرع پارچه می ارزد، ٢٠ سبی ارزش لب يز هست ولی برای اين که اکسپرسيون ن

ی ا ين عمل ه چن ن ک ام گرفت را بدهم ناچارم معادله را واژگونه نمايم و به محض اي نج

١٢٣

نشر کارگری سوسياليستی

د ی کن دا م ادل پي اس صورت مع ای لب ه ج ه ب د در . پارچ ی توان دی نم االی واح پس ک

د کل باش ر دو ش رف ه ان مع ک زم دی در ي سپرسيون ارزشی واح کل . اک ن دو ش اي

.قطب آسا دافع يکديگرند

ه ل ب ا در نقطه مقاب سبی است ي االئی در شکل ارزش ن ون ک ا اکن ه آي ن ک سئله اي م

رار د ادل ق کل مع ت در ش ر نوب ه وی ه ت ک امی اس ه مق سته ب صرا واب ارد منح

ود ا وی خ ه آي ستگی دارد ک ه ب ن نکت ه اي ی ب د يعن راز می کن سپرسيون ارزشی اح اک

وده ه وسيله آن ارزش نم کاالئی است که ارزشش بيان می گردد و يا کاالئی است که ب

.می شود

شکل نسبی ارزششکل نسبی ارزش --٢٢

شکل نسبی ارزش-محتوی ) أ

ين که چگونه اکسپرسيون ساده ارزش يک کاال در رابطه ارزشی دو برای دريافتن ا

ه رار یکاال پنهان است بدوا بايد اين رابطه را قطع نظر از جنب ورد دقت ق کمی آن م

اغلب به عکس اين طريقه رفتار می کنند و در رابطه ارزشی فقط نسبتی می بينند . داد

ی ادير معين ق آن مق ه طب اال دارایک وع ک ونداز دو ن ی ش ده م د خوان . ارزش واح

ه واحد مشترکی ه ب فراموش می کنند که مقاديری از اشياء مختلف، تازه پس از آن ک

د سه می گردن ن جهت . تحويل شدند با يکديگر از لحاظ کمی قابل مقاي ا فقط از اي آن ه

٢٥.که اکسپرسيون های واحد مشترکی هستند هم نام و در نتيجه مقادير سنجش پذيرند

ا ٢٠که اين ا يک ي ا ٢٠ ذرع پارچه مساوی ب ی X ي ن معن ه اي اس باشد ب دست لب

ه ت ک ت اس ا کمي ی ارزد و ي اس م شتری لب ا بي ر ي دار کمت ه مق ه ب ی از پارچ معين

د - ٢٥ ه مانن ادری ک صاددانان ن د S. Bail y اقت ه ان کل ارزش پرداخت ل ش ه تحلي ب

ا واره ارزش و شکل ارزش را ب ان هم را اوال آن ند زي ه نتيجه ای برس نمی توانستند به هيچ گونل از هر يکديگر مخلوط می کن ورژوای پراتيک قب ند و در ثانی تحت نفوذ خاصيت سرسخت ب

د ی کن ب م ا را جل ت نظر آن ه ت در کمي ز منحصرا دق ت . "چي ر کمي سلط ب اد ... ت ارزش ايج ).S. Bailey ١١.P ,٨٣٧ ,Money and its Vicissitudes“, London„". (می کند

١٢٤

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

وان ه عن اس، ب ه و لب ه پارچ ت ک ن اس ضمن اي واره مت ل هم ن قبي بی از اي ر تناس ه

شترک و د م ای واح سپرسيون ه ی، اک ادير ارزش ستند مق د ه ت واح زی از ماهي . چي

ه = پارچه ن است اساس معادل اس اي ساوی . لب ه از لحاظ کيفی مت اال ک ن دو ک ی اي ول

د ی کنن اء نم د ايف د نقش واح ده ان ور ش ا . منظ ده است ام ان ش ه بي ا ارزش پارچ تنه

چگونه؟ به وسيله رابطه ای که بين وی و لباس به عنوان معادل خوش يا مانند چيزی

د صورت . تواند مبادله شود موجود است ل آن می که در مقاب اس مانن در اين رابطه لب

ن نقطه نظر را فقط از اي وان شئی ارزشمند تلقی می شود زي ه عن وجودی ارزش، ب

.است که با پارچه همانند است

د ان مشخصی می ياب ا بي از طرف ديگر ارزشمندی خاص پارچه نمودار می شود ي

وان ارزش ه عن صرا ب را منح ا زي م ارزش ي د ه اس مانن ا لب ه وی ب ت ک ئی ش اس

رد ی گي رار م ه ق ويش در رابط ذير خ ه پ ل . مبادل ات دوپروپي يدبوتيريک و فورمي اس

ر دو ن ه ود اي ا وج ی ب ستند ول ف ه سم مختل يم ازدو ج د ش ب ي عناصر واح ائی ترکي

ا ) O(و اکسيژن ) H( ، ئيدروژن)C( کاربن: يافته اند ه يک و حتی ترکيب آن ه ز ب ني

رار ن ق ت از اي سبت اس ات .O٢ H٦ C٤: ن ا فورمي يدبوتيريک را ب ر اس ال اگ ح

ل در د دو پروپي ط مانن ل فق ات دوپروپي ه فورمي ن رابط يم اوال در اي رار ده ه ق معادل

ه اسيد بوتيريک O٢ H٦ C٤صورت وجودی م ک ه اي ا گفت ده است و ثاني ملحوظ گردي

ز از ه است ترکيب O٢ H٦ C٤ني ابر . يافت ل را بن ات دوپروپي ه فورمي ن هنگامی ک اي

يم ماهيت شيم با اسيد رار می ده ايز از شکل بوتيريک در معادله ق ا را متم يائی آن ه

.شان بيان کرده ايمی جسمان

وئيم ه می گ امی ک ه : هنگ ور يافت ار تبل ارت از ک ط عب ا فق ا کااله ه ارزش ه ه مثاب ب

ن ا اي ل م ستند، تحلي سانی ه د ان ی کن ل م رد تحوي ه ارزشی انتزاعی و مج ا را ب کااله

ا صورت طبيعی شان باشد اوت ب ه متف ولی به هيچ وجه به آن ها شکل ارزشی ئی ک

ن است ولی در . نمی دهد ر از اي االی ديگر مطلب غي ا ک . مورد رابطه ارزشی کاالئی ب

١٢٥

نشر کارگری سوسياليستی

ا کاالهای د جا در اين د صفت ارزشی کاال در نتيجه رابطه خاصی که ب دا می کن يگر پي

.ظاهر و بارز می گردد

ز اری ني وقتی که مثال لباس به عنوان شئی ارزش دار معادل پارچه قرار می گيرد ک

د گرفت رار خواه ی . که در لباس نهفته است در مقام معادل کار محتوی در پارچه ق ول

دگی بديهی است دوزندگی که ايجاد کننده لباس است کار ا بافن ه ب ه مشخصی است ک ک

ا بافندگی عمال دوزندگی را باما معادل قراردادن دوزندگی . موجد پارچه است فرق دارد

ه ا ک ه صفت مشترک آن ه ی ب ر است، يعن ار براب به آن چه که واقعا در هر دو نوع ک

د ل می کن شری است، تحوي ار ب ارت از ک ال . عب ين ح ستقيم در ع ق غيرم ن طري ا اي ب

دگی فابز از آن جهت که ارزش می گفته شده است که بافندگی ني ا دوزن د به هيچ وجه ب

.اين کار مجرد انسانی است تفاوتی ندارد و بنابر

د ارزش را ار مول ازه ک ه صفت ممت تنها اکسپرسيون معادل کاالهای مختلف است ک

ف در ای مختل وی در کااله اوت محت ای متف را کاره ازد، زي ی س کار م ه آش ت ب حقيق

. تحويل می گردندa٢٦کار بشری به طورکلیعامل مشترک خود يعنی

ان شود روی . ولی کافی نيست صفت مشخصه کار که موجد ارزش پارچه است بي ني

ود ارزش ی خ د ول شکيل ارزش می ده شری ت ار ب ا ک ياليت ي ت س سانی در حال ار ان ک

ست ود . ني ه خ زی ب کل چي ه ش امی ک اد هنگ ال انعق ر در ح ود مگ ی ش وی ارزش نم

.می گيرد

٢٦a-حاشيه چاپ دوم

ماهيت ارزش را درک کرد فرانکلن William Pettyپتی . از ويکی از علمای اقتصاد که پسد ه می گوي شهور است ک ار ديگر "م ا ک اری ب ه طور خالصه جز معاوضه ک چون تجارت ب

The Works„". (نيست، با کار است که می شود به بهترين وجه ارزش هر چيز را تخمين زدof B. Franklin etc.“, Boston ١٨٣٦. Bd II. S. رانکلين ) ٢٦٧ ار ف چاپ بوستون -آث

ين ارزش هر . ٢٦٧ جلد دوم صفحه ١٨٣٦ ه در نتيجه تعي رد ک فرانگلين به اين نکته پی نمی بار ه ک ا را ب ق آن ه دين طري يده است و ب چيز با کار، از اختالف کارهای مورد مبادله چشم پوش

د . واحد انسانی تحويل کرده است ه خود نمی دان د با وجود اين آن چه را ک ان می کن دوا از . بي به اری ک ه مشخصات، ک يچ گون کاری سخن می گويد سپس از کار ديگری و مآال از کار بدون ه

.به عنوان جوهر ارزش کليه ی اشياء ملحوظ شده است بحث می نمايد

١٢٦

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

رای د وی در ب ردد باي ان گ سانی بي ار ان ور ک ه تبل ه مثاب ه ب ه ارزش پارچ ن ک اي

اوت است و در عين " شيئيتی" منعکس شود که از لحاظ چيز بودن با خود پارچه متف

.حال با کاالی ديگر وجه مشترک دارد

.اين مسئله اکنون حل شده است

ت لباس در رابطه ارزشی پارچه بدان جهت از حيث زی مساوی و کيفي ه چي ه مثاب ب

ه خود ارزش است ه شده ک د . از ماهيت واحد در نظر گرفت ا مانن ن ج اس در اي پس لب

چيزی که ارزش در آن تجلی کرده يا به مثابه چيزی که در صورت محسوس و طبيعی

ا . خود معرف ارزش است پذيرفته شده است ام ام اس ن ه لب االئی ک ی جسم ک اس يعن لب

رين پارچه . نيست دارد شئی مصرفی ساده ای بيش رين و بهت ه مرغوب ت ان ک م چن ه

ين ارزش يش از آن مب ز ب اس ني د، يک دست لب ی کن ان ارزش نم ود بي ودی خ ه خ ب

.نيست

ه اين امر در د ک اس کمال سادگی ثابت می کن در رابطه ارزشی بيش از خارج از لب

شتر اس درجه دار بي ا لب اهميت اين رابطه اهميت دارد، هم چنان که برخی اشخاص ب

.نآکنند تا در خارج از پيدا می

ی در ور واقع ه ط سانی ب ار ان روی ک داری ني دگی مق ه صورت دوزن اس ب د لب تولي

سانی در . صرف شده است ار ان داری از ک ذا مق ن نقطه نظر . ن انباشته استآل از اي

اس ل ارزش"لب ه " حام ای رفت خ ه الی ن ن خاصيت را از الب ه او اي ن ک و اي است ول

م ويش ه د خ شان نده ه، و . ن ی پارچ ه ارزش ه درد یو در رابط ت ب ن جه ط از اي فق

ائز اهميت می خورد و بنابر اين به عنوان ارزش تجسم يافته، به مثابه پيکر ارزش ح

.است

ای ارزشی خويش را ه و زيب م قبيل اس، پارچه روح ه با وجود ظاهر تکمه بسته لب

د در . در آن شناخته است اس نمی توان ر پارچه معرف ارزش باشد مگر ليکن لب براب

رد ه خود بگي اس ب رای پارچه شکل يک لب ان . اين که در همان حال ارزش، ب م چن ه

ثال آدم ديگر Aکه فالن آدم د م ه در B نمی توان ن ک دون اي د ب را اعليحضرت تلقی کن

١٢٧

نشر کارگری سوسياليستی

در B اعليحصرت در چهره جسمانی Aعين حال برای ا هر پ ذا ب تجسم يافته باشد و ل

.يد ملت از حيث چهره و موی و بسياری چيزهای ديگر تغيير نمايدجد

ا ه لب ه ارزشی ای ک شکيل میسپس در رابط ه را ت ادل پارچ د شکل در آن مع ده

ه می شود وان شکل ارزش گرفت ه عن اس ب ابر. لب ر بن اال در پيک ه ک ن ارزش پارچ اي

اال اال در ارزش مصرف ک ردد و ارزش يک ک ی گ ان م اال بي ه ک وده ديیجام ری نم گ

.می شود

اس سوس از لب ور مح ه ط ه ب ت ک ئی ای اس ه ش صرف، پارچ ه ارزش م ه مثاب ب

ده " همانند"متمايز است ولی به عنوان ارزش اس دي د لب لباس است و در نتيجه مانن

ا صورت طبيعی آن ی م به دست بدين طريق وی شکل ارزشی ای . می شود ه ب آورد ک

ردد، خاصيت ار . متفاوت است زش بودنش در برابر قراردادن آن با لباس آشکار می گ

ودار یهم چنان که ماهيت گوسفندی يک نفر مسيحی در مقايسه وی با بره خداوند نم

شان داده یبه قسم . ∗می شود ا ن ه م اال ب که ديده می شود آن چه را که تحليل ارزش ک

ثال لب هبود، خود پارچه ب د مجرد اين که با کاالئی ديگر م اط پي ا یا م اس ارتب ه م د ب کن

ه ی ولی افکار خود را فقط به وسيله . می گويد انی ک ا زب د می تنه ی دان اال يعن ان ک زب

شاء ارزش اوست کيفيت برای بيان اين که کار در . بروز می دهد سانی من مجرد کار ان

ن ارزش است مرک ابر اي ب وی می گويد لباس تا آن جا که برابر او قرار می گيرد و بن

.از همان کاريست که پارچه از آن ناشی شده است

رش ی پيک شن کرباس يئيت خ ا ش ی وی ب ع ارزش ت رفي ه واقعي ن ک تن اي رای گف ب

ابر د و بن ی می کن اس تجل ن خود او متفاوت است، می گويد که ارزش به صورت لب اي

ه ه ب ثال دو تخم مرغ ک ز ارزش دار، م ه چي ه مثاب ز ب اس برا هني ا لب د، ب ر م شبيه ان ب

ری دارای . است ر عب االئی عالوه ب ان ک ه زب يم ک ذکر ده ز ت ه را ني ن نکت در ضمن اي

د م دقيقن انی . لهجه های بسياری است که بيش و ک ه آلم ثال کلم ر از Wertseinم کمت

دا -∗ ره بی عيب خ سائی او را ب سان کلي ه در ل سيح است ک مقصود از بره خداوند عيسی م

.ز همين نظر به عيسويان گوسفندان يا ميشان خداوند خطاب می کنندمی خوانند و ا

١٢٨

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

ائی ل رم راردادن ا valer,valoir,valereفع ادل ق ه مع د ک ی کن ارز م ه را ب ن نکت ي

Paris vaut bien une. استAارزشی کاالی عبارت از بيان A با کاالیBکاالی

messe) پاريس به يک نماز می ارزد(∗

ه شکل ارزشی Bبنابر آن چه گذشت به توسط رابطه ارزشی، شکل طبيعی کاالی ب

االی دل می شود Aک االی . مب ارت ديگر پيکر ک ه عب االی B ب ه ارزش نمای ک A آين

ار Bدر نتيجه ايجاد رابطه با کاالی . ٢٧می گردد د ارزش و تجسم ک وان کالب ، که به عن

االی ود، ک ی ش ه م ر گرفت سانی در نظ صرف Aان ی ارزش راB ارزش م ل تجل عام

االی A یارزش کاال. خويش قرار می دهد B که بدين قسم به وسيله ارزش مصرف ک

.بيان می گردد دارای شکل نسبی ارزش است

تعيين کمی شکل نسبی ارزش ) ب

ل کميت ن بايد بيان شودهر کاالئی که ارزش آ معينی از يک شئی مصرفی است، مث

دار مشخصی کميت اين. قهوه و غيره∗∗ گندم صد فوند ∗ شفل ١٥ معين کاال محتوی مق

شکل ارزش تنها بيان ارزش به طورکلی نيست، بلکه ی پس وظيفه . از کار بشر است

ن در بربنا. مقدار ارزش را بيان کند يا معين کميت بايد ارزش با يک رابطه ارزشی اي

اده -∗ ستان و آم اشاره به گفتار هانری چهارم پادشاه فرانسه در موقع عدول از مذهب پروت

ا . شدن برای تصرف پاريس است که در متن کتاب عينا به زبان فرانسه قيد شده است ن ج در ايشان ته است ن ال خواس صنف کاپيت ل م ه فع د چگون ور valoirده ان منظ سه بي ان فران در زب

همين طور . ارزش پاريس به وسيله مقايسه با نماز تعيين شده است نه ارزش خود نماز . می کند .است مصدر ارزيدن در زبان فارسی

ا . از پاره ای جهات انسان نيز هم چون کاالست -٢٧ نظر به اين که انسان با آئينه طبيعی و يد چون في ه بگوي د ک شتن را در )من من هستم (لسوفی فيشته ای مسلک به دنيا نمی آي دوا خوي ، ب

ثال . انسان ديگر منعکس می سازد سان ديگر م ل (فقط به وسيله مقايسه خويش با ان وان ) پ ه عن بد د ) پطر (نوع خود است که انسانی مانن م حاصل می کن سانی خويش عل ت ان ه کيفي ين . ب ه هم ب

ست و موی خود، با کالبد پلی خويش در نظر او به مثابه شکل پديده ای نوع انسان جهت پل با پو .جلوه گر می شود

∗- - Scheffel) آلمانی( ،)Boisseau) (١٢ واحد قديمی وزن حبوبات مساوی با -)فرانسه .ليتر و نيم

∗∗- Pfund) آلمانی( ،)Livre) (واحد قديمی وزن معادل نيم کيلو-)فرانسه .

١٢٩

نشر کارگری سوسياليستی

ه پيکر ارزش دار )پارچه و لباس (B و کاالی Aبين کاالی ، جامه کاال نه تنها به مثاب

کلی و از جهت کيفی دو برابر پارچه قرار گرفته است بلکه مقدار مشخصی از به طور

ثال يک ) ذرع ٢٠مثال (پارچه ادل، م ا مع ی از پيکر ارزش دار ي دار معين ل مق در مقاب

.ت لباس گذاشته شده استدس

ا = ذرع پارچه ٢٠: معادله اس ي اس ٢٠يک دست لب ه يک دست لب ذرع پارچه ب

دازه جوهر ارزشی ان ان ا هم اس دقيق ه در يک دست لب ن است ک می ارزد متضمن اي

دار کميت ذرع پارچه هست و لذا برای اين هر دو ٢٠وجود دارد که در کاالئی يک مق

.قدر زمان کار مصرف گرديده استکار صرف شده يا همان

ه ي ذرع پارچه ٢٠اما زمان کار الزم برای توليد ری ک ا هر تغيي اس، ب ا يک دست لب

دگی ارآور بافن د ي در نيروی ب ر می کن دگی حاصل می شود تغيي ه . ا دوزن أثيری را ک ت

ر د دقيق ت د باي ال می کنن دار ارزشی اعم سبی مق امثال اين تغييرات در اکسپرسيون ن

.د مطالعه قرار دادمور

I- در حالی که ارزش لباس ثابت می ماند٢٨ارزش پارچه تغيير می کند

ه ی ک د زمين م حاصلی متزاي انی در نتيجه ک د پارچه کت اگر زمان کار الزم برای تولي

ردد ر می گ ه جای . کتان در آن کاسته شده است دو برابر شود ارزش پارچه دو براب ب

اس خواهيم داشت يک دس = ذرع پارچه ٢٠معادله دو دست = ذرع پارچه ٢٠ت لب

ارمحتوی در ان ک ذرع پارچه را ٢٠لباس زيرا يک دست لباس ديگر جز نيمی از زم

يم در نتيجه . ندارد بردر ار الزم یبه عکس فرض کن ان ک ساجی زم ل دستگاه ن تکمي

د ن هبرای توليد پارچه ب زل خواه يم تن ه ن اه ارزش پارچه ب د آن گ ود نصف تقليل ياب . م

1= ذرع پارچه ٢٠: اين چنين خواهيم داشت بنابراالی . لباس 2 سبی ک Aپس ارزش ن

ه اص -٢٨ ا ب ن ج رد، در اي دا ک ورد پي د م طالح ارزش، هم چنان که فوقا درگوشه و کنار چن

.معنای ارزشی است که از لحاظ کميت معين و بنابر اين برای مقدار ارزش استعمال شده است

١٣٠

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

االی Bيعنی آن ارزشی که به وسيله کاالی سبت مستقيم ارزش ک ه ن بيان شده است ب

A ترقی يا تنزل می کند به شرط اين که ارزش کاالی Bثابت بماند .

II- ض شود در حالی که ارزش لباس تغيير کندارزش پارچه ثابت فر

ثال در نتيجه ی اگر در اين شرايط زمان کار الزم برای توليد لباس دو برابر شود، م

اس چن = ذرع پارچه ٢٠ آن گاه به جای ∗نامساعد بودن محصول پشم ين يک دست لب

1= ذرع پارچه ٢٠: خواهيم داشت 2

زل لباس به عکس اگر ه نصف تن اس ب ارزش لب

االی . دو دست لباس خواهد بود = ذرع پارچه ٢٠کند ه ارزش ک Aپس در صورتی ک

االی ه وسيله ک ه ب سبی وی ک سبت عکس Bثابت بماند ارزش ن ه ن ان شده است ب بي

. ترقی و تنزل می کندBتغيير ارزش

رات ه در فق وارد مختلفی ک ا يکديگر II و Iچنان چه م د ب ان گردي سه شود بي مقاي

ضادی امال مت ل ک چنين برخواهد آمد که تغيير در مقدار ارزش نسبی ممکن است از عل

رد شمه گي ه . سرچ سم اوال معادل دين ق ه ٢٠ب ه = ذرع پارچ دل ب اس مب يک دست لب

دو دست لباس می گردد، خواه از اين جهت که ارزش پارچه = ذرع پارچه ٢٠معادله

ه آن سبب ا ب ه دو برابر شده و ي ا ب ه است، ثاني ل يافت ه نصف تقلي اس ب ه ارزش لب ک

اس مضاعف علت ه ارزش لب رای آن ک ا ب ه ي اين که نيمی از ارزش پارچه کاهش يافت

1= ع پارچه ذر٢٠ معادله به صورت شده است همان2

. تغيير می يابد لباس

چون مقدار کار برای توليد پشم ثابت فرض شده در صورتی که به عللی مقدار محصول -∗

ه پشم زياد يا کم شود هما ن مقدار کار به نسبت مجموع محصول به دست آمده تقسيم می شود و باد می شود و در نتيجه ارزش م و زي همين جهت مقدار کاری که در هر جزء محصول هست ک

.آن نيز تغيير می کند

١٣١

نشر کارگری سوسياليستی

III- اس ممکن م در يک مقادير کار الزم برای توليد پارچه و لب ا ه است هر دو ب

جهت و به يک تناسب تغيير کنند

ه ان معادل ابق هم ل س ورد مث ن م د در اي ه باش ر چ ی ه رات ارزش ذرع ٢٠تغيي

اس را خواهيم داشت = پارچه د . يک دست لب ا باي رات ارزشی آن ه رای کشف تغيي ب

يم سه کن ده است مقاي ت مان ه ارزش آن ثاب االی سومی ک ا ک ا را ب ن کااله ر . اي پس اگ

سبی د در ارزش ن زل کن ا تن سبت ترقی ي ه يک ن ان و ب ارزش عموم کاالها در يک زم

ا شناخته می شود . آن ها تغييری حاصل نخواهد شد ا از آنج تغيير واقعی ارزش آن ه

که اکنون به طور عموم در همان زمان کار مقداری کاال بيشتر يا کمتر از سابق تحويل

.داده می شود

IV- م زمان های ا ه ن اشياء ب الزم برای توليد پارچه و لباس و درنتيجه ارزش اي

ر ديگر تغيي ا در خالف جهت يک د ي ر کنن ا درجات مختلف تغيي ی ب و در يک جهت ول

نمايند و غيره

رات تأثير عموم اين ترکيبات ممکنه در ارزش نسبی يک کاال به طور ساده طبق فق

I وII و III د د ش وم خواه ابر. معل ن ت بن دار ارزش يغياي ه در مق ی ای ک رات واقع

ا در سبی ي سپرسيون ن ه اطالق در اک ه بوج ور وضوح و ن ه ط ه ب ی شود ن حاصل م

.مقدار ارزش نسبی منعکس نمی گردد

د ر نماي و . ارزش نسبی کاالئی ممکن است با اين که ارزش آن ثابت مانده است نغيي

ر ارزش ث ا وجود تغيي ه هم چنين ممکن است ارزش نسبی آن ب االخره ب د و ب ابت بمان

ا در اکسپرسيون دار ارزش ي م، در مق ارن ه رات مق ه تغيي هيچ وجه ضروری نيست ک

٢٩.نسبی آن، با يکديگر تطبيق نمايند

ين - يادداشت چاپ دوم -٢٩ ن اختالف ب اقتصاديون عامی با زيرکی و حکمت عادی خود اي

د مقدار ارزش و اکسپرسيو د . ن نسبی آن را مورد استفاده قرار داده ان ثال می گوين ه "م ن ک ا اي ب

١٣٢

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

شکل معادلشکل معادل --٣٣

االی ارزش خود را در ارزش مصرف ) پارچه (Aچنان که ديده شد همين امر که ک

وع ديگری ف الن االی مختل اس(ک د شکل مخص ) لب ی کن ان م ی بي وصی از ارزش يعن

پارچه وجود ارزشی خاص خويش را . شکل معادل را به کاالی اخير تحميل می نمايد

ورت ر از ص ری غي ی ديگ کل ارزش ذيرش ش دون پ اس ب ه لب ازد ک ی س ا م از آن ج

ده است ته ش ه گذاش ه مبادل ا وی ب ود ب سمانی خ ابر. ج ه صفت بن ع پارچ ن در واق اي

ن ک ه مناسبت اي ود را ب ان ارزشی خاص خ ه است بي ل مبادل اس قاب ا لب ستقيما ب ه م

ا . می کند اال ب ذيری مستقيم آن ک ه پ ارت از صورت مبادل اال عب پس شکل معادل هر ک

.کاالی ديگر است

وع ديگر االئی از ن تازه هنگامی که يک نوع کاال مثل لباس به عنوان معادل برای ک

ن خاصيت مخصوص م مانند پارچه به کار می رود و از آن جا لباس دارای ردد ی اي گ

ه ه يکه مستق رد ب رار می گي ه ق ام مبادل ه طبق آن ما با پارچه در مق سبتی ک يچ وجه ن

ستند ذير ه ه پ م مبادل ل ه ه در مقاب اس و پارچ ه دست لب ده است ب دار . نيام ون مق چ

ه Aکار مصرف شده در توليد د ک ول کني ده است اگر قب را A ثابت مان د زي زل می کن ه B تن ک

ه ين ارزش را ب ه تعي ر ب ان داي ق اصل عمومی خودت دين طري د، ب معوض اوست ترقی می نمايه ارز . زمين زده ايد د ک ه Bش اگر بپذيري سبت ب ه ارزش A ن د ک زل می کن ن جهت تن A از اي

زرگ خود را ساخته Bنسبت به ق آن ريکاردو و اصل ب ر طب ه ب د اساسی را ک ترقی می نمايدم وی در آن است، منه ار محت دار ک ول مق واره معل اال هم ه ارزش يک ک ن ک ر اي ر ب است، داي

ری در مخارج . نموده ايد سبت موجب شود ک Aدر حقيقت اگر تغيي ا ارزش خود آن ن ه تنه ه نار الزم Bبه که با آن مبادله شده است تغيير کند، بلکه با اين که هيچ گونه تغييری در مجموع ک

د رای تولي ت، ارزش Bب شده اس ه B حاصل ن سبت ب ز ن بب A ني ا س ه تنه ن ن د اي ر نماي تغييار اد ورشکست عقيده ايست که مدعی می باشد ارزش يک کاال به مقدار ک مصرف شده در ايج

آن بستگی دارد بلکه مستلزم شکست اين عقيده ديگر است که ارزش يک کاال طبق مخارج توليد ".آن تنظيم می گردد

)J. Broadhurst: „Treatise on Political Economy“, London, ١٨٤٢, P.١١،١٤ ( و ١٠٠/١٠، ٥٠/١٠، ٢٠/١٠نسبت های عددی : ممکن بود نيز بگويد که ) برودهورست(آقای

ی ١٠عدد . غيره را يک بار در نظر بگيريم سبی آن، يعن دار ن ن مق ا وجود اي ی ب ثابت است ولای ه مخرج ه سبت ب دارش ن د١٠٠ ,٥٠ ,٢٠مق زل می کن ا تن ق آن اصل . دائم دين طري پس ب

د دار يک عدد صحيح مانن وی در آن ١٠بزرگی که بر اساس آن، مق ق عده واحدهای محت ، طب .به زمين می افتد" يابدتنظيم می"

١٣٣

نشر کارگری سوسياليستی

ن اس است اعم از اي ارزشی پارچه معين است، اين نسبت وابسته به مقدار ارزشی لب

عنوان معادل و پارچه در مقام ارزش نسبی قرار گرفته باشد يا به عکس، که لباس به

رای توليدش الزم است و ه ب ان کاريست ک ه زم مقدار ارزشی لباس همواره وابسته ب

ردد بنابر اال . اين مستقل از شکل ارزشيش تعيين می گ ه ک ه جام ن ک ه محض اي ی ب ول

در در اکسپرسيون ارزشی مقام معادل را اشغال نمود وان ق ه عن قدر ارزشی آن ديگر ب

ود ی ش ان نم رف . ارزشی بي ط مع شتر فق ور، بي االی مزب ی، ک ه ارزش ت درمعادل کمي

زی است ثال چهل ذرع پارچه ب . مشخص از چي اس ه م ه دو دست لب . چه می ارزد؟ ب

ل اس در مقاب د و ارزش مصرف لب ا می کن ادل ايف ا نقش مع ن ج اال دراي ه ک چون جام

ان پارچه پيکر ارزش رای بي اس ب ت را مسجم می سازد، مقدار معينی از لب ی کمي معين

.ت می کندي ارزش به صورت پارچه کفازا

ز يکن هرگ د ل ان کنن دار ارزشی چهل پارچه را بي د مق پس دو دست لباس می توانن

.نمی توانند مبين مقدار ارزشی خاص خود يعنی قدر ارزشی جامه کاال باشند

ادل فقط شکل کيت ساده درک سطحی اين واقعيت که واره مع در معادله ارزشی هم

ه شين ∗از چيزی، از ارزش مصرفی را داراست، بيل سياری از پي روان ي و ب وی ،ان و پي

ه اکسپرسيون ارزشی را فقط رابطه کمی ساده ای شانده است ک را به اين گمراهی ک

د ی نماين رد م . تلق ی گي ود م ه خ ادل ب کل مع االئی ش ی ک ه وقت ورتی ک وی در ص حت

.هيچ گونه تشخيص کمی ارزش نيست

ب ود جل ه خ ا را ب ه م ادل توج کل مع ه ش ورد مطالع ه درم صوصيتی ک ستين خ نخ

ر است رار زي ه ق ی ارزش : می کند ب ی عکس خويش يعن ارزش مصرف صورت تجل

ن . می شود ه اي ود ک ذکر ب د مت ی باي ردد ول اال شکل ارزشی آن می گ صورت طبيعی ک

دی در شم بن االی چ ورد ک ا (B م ر آن ه ن و غي ا آه دم ي ا گن اس ي ط در درون ) لب فق

ره (Aرابطه ی ارزشی که کاالی مفروض ديگری رار ) پارچه و غي ر وی ق را در براب

رد ام می گي ن رابطه انج ا در درون اي ه . می دهد و تنه د ب االئی نمی توان چون هيچ ک

∗- S. Bailey

١٣٤

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

ادر نيست پيکر طبيعی خويش ا عنوان معادل با خود در رابطه قرار گيرد و بنابر ين ق

ه ادل گرفت ه طور مع ه ب را مبين ارزش خاص خود نمايد ناگزير است به کاالئی ديگر ک

ر ش االی ديگ ی آن ک ر طبيع د و از پيک ه نماي ود مراجع ی ش ی مخصوص کم ل ارزش

.خويش را بسازد

ه ه مثاب ی ب سمانی يعن اظ ج ا از لح ر کااله ه در آن پيک ری، ک دازه گي الی از ان مث

د چون . ارزش های مصرف مورد نظر هستند، گفته شده را روشن تر می کند ر قن خمي

ابر وان جسم است سنگين است و بن ری را نمی ت يچ خمي ی وزن ه ن وزن دارد ول اي

رد ا حس ک وم است . ديد ي ا از پيش معل ه وزن آن ه ات مختلفی از آهن را ک حاال قطع

ريم شت . بگي ود بي ودی خ ه خ ن ب ادی آه ورت م د ص ر قن ادی خمي ورت م ر از ص

ان د را از لحاظ وزن بي ر قن ه خمي نشان دهنده ثقل نيست ولی با وجود اين برای اين ک

ه ن در رابط ا آه يم آن را ب يم یکن رار می ده ی ق وان . وزن ه عن ن ب ه آه ن رابط در اي

اديری از آهن . جسمی پذيرفته شده است که جز وزن معرف چيز ديگری نيست پس مق

ر از صورت به ه غي عنوان اندازه گير وزن قند به کار می روند و در مقابل جسم قند ب

ستند ن نقش را در . وزنی يعنی شکل تجلی ثقل معرف چيز ديگری ني ی آهن فقط اي ول

ين وزن ه تعي ا جسم ديگری ک د ي ر قن ه وی را در براب د ک داخل رابطه ای بازی می کن

د ی ده رار م ت ق ر اس ورد نظ ر . آن م د اگ سم دارای وزن نبودن ک از دو ج يچ ي ه

ابر د و بن رار گيرن وان نمی توانستند در چنين رابطه ای ق ه عن ود يکی ب ن ممکن نب اي

ار رود ه ک ين وزن ديگری ب ا. مب ر م شاهده اگ يم م رازو بيفکن ا را در ت ر دوی آن ه ه

دارای وزن واحد می کنيم که در واقع از نظر ثقل عين يکديگرند و لذا در نسبت معينی

.هستند

ل است و بس، ی از لحاط اندازه د فقط معرف ثق وزن، جسم آهن در برابر خمير قن

ر اس در براب سپرسيون ارزشی پيکر لب ه در اک ان ک م چن معرف ،پارچه جز ارزش ه

.چيز ديگری نيست

١٣٥

نشر کارگری سوسياليستی

ی رود ن نم ر از اي باهت دورت ن ش ا اي ن . ام د، آه سپرسيون وزن خميرقن در اک

ه در ی نماينده ل است در صورتی ک ی ثق يک خاصيت طبيعی مشترک هر دو جسم يعن

ی ز يعن ی آن دو چي افوق طبيع يتی م ده خاص اس نماين ه، لب سپرسيون ارزشی پارچ اک

.ارزش است که خود صرفا اجتماعی است

ان زی بي د چي ه را مانن ل پارچ االئی مث سبی ارزش، ارزش ک کل ن ه ش ر ک ين ام هم

ا می ا ب ه ذات د ک ی کن اس تلق ه لب بيه ب ثال ش ت دارد و م ه و خواصش مباني جسم پارچ

ه دارد می شود، نشان می دهد که اين اکسپرسيون در خود اعی نهفت . يک رابطه اجتم

ن است . ولی در مورد شکل معادل عکس اين حالت است ارت از اي ا عب اين شکل دقيق

ين ود مب مايل خ کل و ش ان ش ا هم اس ب ون لب االئی چ ر ک ه پيک ن ابرن ارزش و بک اي

.طبيعتا دارای شکل ارزش است

راست است که اين خاصيت تحقق نمی يابد مگر اين که پارچه با لباس که به عنوان

ده است ه ش ادل گرفت ه٣٠مع رد ی در درون رابط رار گي يکن خواص يک . ارزشی ق ل

د فقط شئی از رابطه ای که بين آن چيز و اشياء ديگر وجود دارد سرچشمه نمی گيرن

ه . رابطه بيشتر بارز می شوند نآاين خواص در ه نظر می رسد ک ين ب اس پس چن لب

اه داشتن خاصيت رم نگ ه سنگينی و گ انطور ک ادل است و هم ا دارای شکل مع طبيعت

ه است ياوست اين خاص ل مبادل ن جاست آن صفت . ت را نيز دارد که مستقيما قاب از اي

ورژوای ارس ب ه نظر ن ادل ک ه خود جلب اسرارآميز مع ازه هنگامی ب صاددان را ت اقت

ی اده م کل آم ه ش د ک رد یکن ی گي رار م ر وی ق ول در براب ی پ ت وی . آن يعن آن وق

ه ائی را ک شانه زر و سيم کااله ان من ن خوی عرف رای برطرف ساختن اي می کوشد ب

ازه ذتی ت ا ل واره ب شاند و هم ا بن ر کمتر خيره کننده هستند به جای آن ه از فهرستی ت

ه ائی ک ام کااله د تم رار نماي وده تک د بيه رده ان ازی ک ادل ب ل . روزی نقش مع وی غاف

د -٣٠ يش می آي . به طور کلی در تعيين و تشخيص اين قبيل مناسبات متقابل موارد خاصی پ

ه صورت رعيت ه او ب سبت ب سان های ديگری ن مثال فالن آدم فقط از آن جهت شاه است که انا رعيت او رفتار می کنند ولی خود آن ها به عکس تصور می کنند که چون وی ش اه است آن ه

. هستند

١٣٦

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

يک دست = ذرع پارچه ٢٠است از اين که ساده ترين اکسپرسيون ارزش مثال مانند

.می دهد به دست لباس خود راه حل معمای شکل معادل را

شه مانن ی رود همي ار م ه ک ادل ب وان مع ه عن ه ب االئی ک ر ک رد پيک ار مج سم ک د تج

ی است ابر . انسانی تلقی می شود و همواره حاصل کار سودمند مشخص و معين ن بن اي

ردد سان می گ رد ان ار مج ان ک ار مشخص بي ن ک ت . اي ه واقعي ه مثاب اس ب ر لب ثال اگ م

ه ا در آن تحقق يافت دگی واقع ر عمل دوزن ه در اث ز ک ساده ای به شمار رود آن چه ني

. شکل وقوع کار مجرد انسانی تلقی می گرددی است فقط به منزله

اس ه لب ن جهت نيست ک ده از اي در اکسپرسيون ارزشی پارچه، سودمندی کار دوزن

اخته است ز س ی ني ه مردم ه و بالنتيج ری ب ∗دوخت ه پيک ه در آن است ک ود ه بلک وج

ابر ه چشم می خورد و بن ودن آن ب ه هيچ آورده که ارزش ب ه ب ور کاريست ک ن تبل اي

ه ست وج ايز ني ه متم ه در ارزش پارچ وع يافت ار وق ده . از ک ار دوزن ه ک ن ک رای اي ب

بتواند تبديل به چنين آئينه ارزشی بشود خود نيز نبايد به جز خاصيت مجرد خويش که

نعکس سازد ز ديگری را م ودن است چي سان ب ار ان د . همانا ک دگی مانن در قالب دوزن

سانی صرف می شود ار ان وع فعاليت دارای خاصيت پ . بافندگی نيروی ک ن دو ن س اي

ذا ستند و ل ودن ه سان ب ار ان شترک ک اره ی م ورد درب ثال در م ين، م وارد مع ای از م

د رار گيرن ورد نظر ق ن لحاظ م ز . توليد ارزش، ممکن است تنها از اي ا هيچ چي ن ج اي

ده می شود يکن در اکسپرسيون ارزشی مطلب پيچي دارد ل ثال . اسرارآميزی وجود ن م

رای شخص فعا ب کل م ه در ش دگی، ن ه بافن ن ک ان اي ه در خاصيت ل بي ساجی بلک ت ن ي

ی ی عمومی خود به مثابه کار انسانی، تشکيل دهنده اطی، يعن ارزش پارچه است، خي

ار ه شکل محسوس تحقق ک ه مثاب د، ب د می کن ادل پارچه را تولي کار مشخصی که مع

ود ی ش رار داده م ر آن ق شری در براب رد ب ابر. مج ی از شکل ن اي بن خصوصيت دوم

انی -∗ ل معروف آلم ه ضرب المث اره ب ا " Kleider machen Leute" اش ه ه ی جام يعن

.مردم سازند

١٣٧

نشر کارگری سوسياليستی

ار مجرد : می آوريم به دست معادل ی ک ی عکس خويش يعن کار مشخص صورت تجل

.انسانی می گردد

سانی اوت ان ار بی تف ولی چون اين کار مشخص يعنی خياطی جز بيان ساده ای از ک

ه است و چيز ديگری نيست دارای شکل تساوی با کار ديگری است که در پارچه نهفت

اين که مانند هر کار ديگر مولد کاال انفرادی است در عين حال کاری است ااين ب بنابر

ار در ه آن ک ت ک بب اس ين س ه هم ت ب اعی دارد و درس کل اجتم طه ش ه بالواس ک

ه است ل مبادل االی ديگر قاب ا ک ه مستقيما ب ن . محصولی واقعيت پيدا می کند ک پس اي

ه سومين خصوصيت شکل معادل است که کار فردی به صورت ی ب عکس خويش يعن

.کاری که مستقيما شکل اجتماعی دارد تبديل می گردد

ه محقق ادل درک شود ب ر شکل مع شتر دو خصوصيت اخي م بي از ه ه ب برای اين ک

کل ی، ش اعی و طبيع ری، اجتم کال فک سياری از اش د ب ار مانن ستين ب ه نخ ی ک بزرگ

می خواهيم از ارسطو . مارزش را مورد تجزيه و تحليل قرار داده است مراجعه می کني

ر از به طور بدوا ارسطو . سخن بگوئيم ه غي اال ب ولی ک وضوح بيان می کند که شکل پ

ان ارزش يک یتکامل شکل ساده ی بي ز ديگری ارزش يعن االئی ديگر چي اال در ک ک

:در واقع او چنين می گويد. نيست

اوتی فالن= يک خانه با معادله پنج تختخواب = خوابمعادله پنج تخت " مبلغ پول تف

دارد سپرسيون . ∗"ن ن اک ه در اي ی ای ک ه ارزش ه رابط د ک ی کن افه او درک م ه اض ب

ا تختخواب ارزشی نهفته است خود با اين مالزمه دارد که خانه از نظر کيفی مساوی ب

دون ايز هستند ب ه طور محسوس از يکديگر متم ه ب قرار گرفته باشد و اين اشيائی ک

. نمی تواند مانند کمياب قابل سنجش با يکديگر مقايسه شوند وجود چنين تساوی ذاتی

دون : "او می گويد ساوی ب ی ت ساوی وجود داشته باشد ول دون ت د ب ه نمی توان مبادل

ن -∗ ا در اي ی م د شده است ول ز قي انی ني ه يون ارات ارسطو ب در متن آلمانی کتاب عين عب

م ترجمه آوردن متن يونانی را برای خواننده فارسی زبان زائد دانسته از آن صرف نظر کرده اي ).اين توضيح درباره ی هر سه عبارت ارسطو صادق است(

١٣٨

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

ذير ان پ ت سنجش امک ستقابلي ه شکل .∗∗"ني د و تجزي ل می کن ا تأم ن ج ی در اي ول

ه اما حقيقتا غيرممکن است اش . "ارزش را يک باره متوقف می سازد ن هم ه اي يائی ک

يعنی از نظر کيفی مساوی .∗∗∗"دبا يکديگر اختالف دارند بين خود قابل سنجش باشن

ساده اين وسيله ." طبيعت اشياء استقحبرخالف برقرار کردن چنين تساوی . باشند

ی تصور شده است رای احتياجات عمل ه ب ا ". ايست ک ه م دين طريق ارسطو خود ب ب

ه نتيجه نمی رسد می گويد که تحليل او ب آن . ه علت عدم درک کافی ازمفهوم ارزش ب

ه را در واب، خان ی تختخ سپرسيون ارزش ه در اک شترکی ک وهر م ی آن ج ساوی يعن ت

د د چبرابر تختخواب قرار می ده زی نمی توان ين چي د چن ست؟ ارسطو می گوي در "ي

چيز مساوی چرا؟ خانه در برابر تختخواب هنگامی نماينده " حقيقت وجود داشته باشد

ساوی وجود داشته باشد ا وجه ت ه واقع ی تختخواب و خان ه در هر دو يعن و . است ک

ه در . است اين وجه تساوی همانا کار انسانی ه را ک ن نکت ولی ارسطو نمی توانست اي

سانی ار يکسان ان ه ک ه مثاب ا ب ه کاره ا، هم م شکل ارزش کااله ه طور ه و بالنتيجه ب

د، در ان می گردن انی براساس سنگ بي ه يون را جامع د زي از خوان خود شکل ارزش ب

ی آن ه طبيع ا پاي ار آن ه روی ک ا و ني سان ه ساوی ان دم ت ذا ع رار داشت و ل ی ق بردگ

ود ر . ب سپرسيون ارزشی براب ه وراز اک ودن کلي م سنگ ب ا از ی ه ت و آ کاره ن جه

ی که مفهوم نمی تواند کشف شود مگر هنگام ،کلی هستند لحاظ که کارانسانی به طور

د يده باش وده ای رس د ت تحکام يک معتق ه اس ه درج شری ب ری ب ن ممکن . براب ا اي ام

رد ه خود بگي اال ب ار صورت ک نمی شود مگر در جامعه ای که شکل عمومی حاصل ک

و بالنتيجه رابطه انسان ها با يکديگر به مثابه دارندگان کاال، مناسبات اجتماعی مسلط

ا در آن نبوغ ارسطو درست . گردد جا می درخشد که وی در اکسپرسيون ارزشی کااله

د ی نماي شف م ساوی ک ه ت ک رابط ا ع . ي اريخیاتنه ه وی در آن ئق ت ه ای ک جامع

عبارت دوم ارسطو-∗∗ عبارت سوم ارسطو-∗∗∗

١٣٩

نشر کارگری سوسياليستی

" در حقيقت "می زيست مانع از پی بردن او به اين امر شد که پس اين رابطه برابری

.از چه ناشی می گردد

ششارزارز ی یل سادهل سادهمجموع شکمجموع شک --٤٤

اال در رابطه شکل ساده ارزشی االئی از ی يک ک ا ک ه ای آن ب ا مبادل وع ارزشی ي ن

ذيری ینتيجه از لحاظ کيفی در Aارزش کاالی . ديگر جای دارد ه پ بی واسطه مبادل

ی از A با کاالی Bکاالی بيان می گردد و از نظر کمی در اثر امکان مبادله مقدار معين

االئی . ود بيان می ش A با مقدار معينی از کاالی Bکاالی ه ک ين ک ارت ديگر هم ه عب ب

.قرار گرفت ارزشش خود به خود بيان شده است" ارزش مبادله"مقام در

ا ن فصل، بن اال پس اگر در ابتدای اي ه ک ه شد ک داول است، گفت ر آن چه مت ارزش ب

ا . مصرف و ارزش مبادله است از لحاظ دقت بيان نادرستی است اال ارزش مصرف ي ک

ه در . است " ارزش "شئی سودمندی است و انگی را ک ن دو گ اال هنگامی اي اوست ک

ود ی خ ايز از شکل طبيع ژه ای، متم ی وي ه ارزشش صورت تجل ازد ک ی س آشکار م

رد خود . بيابد يعنی شکل ارزش مبادله پيدا کند رار گي ورد نظر ق ه م ر وی جداگان و اگ

ن شکل را در رابط واره اي ا یههيچ گاه دارای چنين شکلی نيست بلکه هم ارزشی ي

.می آورد که از حيث نوع با آن متفاوت است به دست مبادله ای با کاالی دومی

وق ضرری نمی رساند بلکه ان ف سته شد، طرز بي همين که يک بار اين مطلب دان

ی رود ار م ه ک الم ب يص ک ور تلخ ه منظ ا . ب کل ارزش ي ه ش شان داد ک ا ن ل م تحلي

العکس اکسپرسيون ارزشی کاال از طبيعت ارزش ه ب ن ک ه اي ی کاال سرچشمه می گيرد ن

د وهرارزش و ق ردد ی ارزش از نح ی گ ه ناش ورت ارزش مبادل ه ص ان آن ب . بي

ی ا ول ست ه ن مرکانتيلي ود اي ا وج ا ي و مر∗ ب ه ه ر فري ا نظي د آن ه و ∗∗دان جدي

ه در Mercantilistes نام مرکانتی ليست -∗ صاددانان اطالق می شود ک به گروهی از اقت

دهم رواج داش ان اساس . ته است قرن پانزدهم ظهور کرده و عقيده ی آن ها تا اواخر قرن هف اينوان ی ت ول را م رمايه و پ دت س ت وح ستند و در حقيق ی دان يم و زر م تن س روت را در انباش ث

ست ان دان ده ای آن ژه . عقي وال وي ه اوضاع و اح سبت ب ف ن شورهای مختل زم در ک انتی لي مرک

١٤٠

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

ين نقطه ٣١ و غيره ∗∗∗گانيت ها ا دوان آزادی تجارت، ی و هم چن ان، پ ل آن ال مقاب امث

. و شرکاء دارای چنين تصور باطلی هستند∗باستيا

انتی ه مرک ه جنب ا مخصوصا ب ست ه ی کن یلي ه م سپرسيون ارزش تکي ی اک د ن کيف

د ی ت آماده ربالنتيجه به شکل معادل کاال که پول صو . آن است اهميت فراوان می دهن

ی هست از شر خويش نجات هامتع هواداران جديد آزادی تجارت، که بايد به هر قيمت

ين جهت ی يابند، بالعکس به جنبه ه هم سبی ارزش متکی می شوند و ب کمی شکل ن

ه يله رابط ه وس ه ب سپرسيونی ک ز در اک اال ج ی ک دار ارزش ان ارزش و مق رای آن ب

ه، وجود ست مظنه قيم اين جز در فهر ابرنمبادله ای پيدا می شود، و ب ت جاری روزان

.خارجی ندارد

ه ∗∗یمک لئود اسکاتلند م ک د تصورات مغشوش و دره ه دار می دان خود را وظيف

ارد ستريت داران لومب ه صورت علمی آرايش ∗∗∗بانک ه ممکن شود ب ا ک ا آن ج را ت

گران تجارت آزاد دهد، معجون موفقيت آميزی از مرکانتی ليست های خرافی و روشن

.وجود آورده استه ب

فکری محل تغييراتی کرد ولی اين اصل که ثروت ملل مبتنی بر مقدار فلزات قيمتی است اساس

.کليه ی هواداران اين مکتب باقی ماند∗∗- Fr. Louis August Ferrier) اقتصاددان فرانسوی که مارکس وی )١٨٦١ -١٧٧٧ ،

.خوانده است" مداح سيستم ممنوعيت بناپارتی"را ، اقتصاد دان و سياستمدار فرانسوی )١٨٣٦ -١٧٥٨ (Charles Ganith شارل گانيت -∗∗∗

.ست های جديداز مکتب مرکانتی لي ) يادداشت چاپ دوم ( -٣١

F.D.A. Ferrier (sous-inspecteur des douanes): “Du Gouvernement considéré dans ses rapports avec le commerce.” Paris ١٨٠٥, -Ch. Ganith:

“Des Systémes l`Economie Politique.” Paris ١٨٢١ ∗- Frederic Bastiat) رال و ، اقت)١٨٠١ -١٨٥٠ ب ليب سوی از مکت صاددان فران

.مهم ترين مداح ليبراليسم در قرن نوزدهم∗∗- Mac Leod, Henry Dunning) ١٩٠٢ -١٨٢١.( ∗∗∗- Lombarstreetکوی بانک داران و سوداگران در لندن .

١٤١

نشر کارگری سوسياليستی

ه در رابطه Aاالی اکسپرسيون ارزشی ک درباره ی مطالعه دقيق تری ارزشی ی ک

االی Bوی با کاالی ن رابطه صورت طبيعی ک ه در درون اي شان داد ک رار دارد ن A ق

تنها به مثابه شکل ارزش Bفقط به مثابه پيکر ارزش مصرف و صورت طبيعی کاالی

ين ارزش مصرف و . يا پيکر ارزش تلقی می شود پس تضادی که در درون هر کاال، ب

اال ی رابطه ی يک تضاد خارجی يعنی به وسيله ی ست به وسيله ارزش، نهفته ا دو ک

ان شود بی واسطه . نموده می شود در درون اين رابطه آن کاالئی که بايد ارزشش بي

يله ه وس ه ارزش ب ر ک االی ديگ العکس ک ط نقش ارزش مصرف و ب ان یو فق آن بي

د ی می گردد، ب اب . واسطه تنها نقش ارزش را ايفا می کن ن ربن ارزش یکل ساده ش اي

ين ارزش مصرف و ارزش ی يک کاال عبارت از شکل ساده ه ب ضادی است ک ی ت تجل

.در درون کاال نهفته است

ی فقط در دوران . حاالت اجتماعی يک شئی مصرفی است ی حاصل کار در کليه ول

ی اال می شود و آن دوران ه ک ديل ب ار تب ه حاصل ک تاريخی مشخصی از تحول است ک

آن " شيئيت"ه کار صرف شده در توليد چيز سودمند به مثابه خاصيت ناشی از است ک

.چيز يا به عبارت ديگر به مثابه ارزش آن تلقی می گردد

اده ه شکل س ت ک ه گرف ين نتيج وان چن ی ت ال یپس م ين ح اال در ع ارزش يک ک

االئی ساده ابر یشکل ک ز بن ار است و ني االئی حاصل ک ل شکل ک ن تکام ل ا تحوباي

شان . شکل ارزشی انطباق دارد اه سطحی عدم کفايت شکل ساده ارزشی را ن يک نگ

ی با ن شکل جنين را اي د زي سله تحوالت بگذرد ي می ده ه شکل ق ات د از يک سل مت يب

.برسد

االی مفروض Aبيان ارزش کاالی ز آن B ديگری به وسيله هر ک فقط موجب تمي

ه جای از ارزش مصرفش می گردد و بنابر ن ب ا تناسب کمی اي ساوی کيفی ي ه ت آن ک

اال ه آن را با کاالهای ديگر نشان دهد تنها کاالی مزبور را با هر نوع ديگری از ک ا ک ب

اوت باشد در رابطه د یوی متف رار می ده ه ای ق اده. مبادل سبی یشکل س ارزش ن

د رد ديگر تطبيق می کن االی منف ن رو در اکسپرسيو . يک کاال با شکل معادل ک ن از اي

١٤٢

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

لباس فقط دارای شکل معادل يا شکل مبادله پذير بودن مستقيمی است ارزشی پارچه،

. از کاال که پارچه استنوع منفرددر ارتباط با اين

ن شکل ساده دل می شود ه ارزش خود ب با وجود اي ری مب ه شکل کامل ت . خود ب

د ديگری فقط در کاالی منفرA اين شکل باز ارزش کاالی ی راست است که به وسيله

دم لی نوع از نوع ديگر بيان می گردد و ا گن اين کاالی دوم اعم از اين که لباس، آهن ي

وع از . و غيره باشد به کلی تفاوت است ا آن ن ن ي ا اي ور ب االی مزب ه ک ن ک برحسب اي

رای اکسپرسيون های ساده ارزشی مختلفی ارزشی قرار گيرد، کاالی ديگر در رابطه ب

a٣٢ .آيدمی به دست همان کاال

ه از یعده اکسپرسيون های ممکنه ارزشی آن کاال فقط به وسيله ائی ک داد کااله تع

ابر . حيث نوع با وی اختالف دارند محدود می گردد ن اکسپرسيون ارزشی بن رد اي منف

وی ی رشته ای از اکسپرسيون های ارزشی گوناگون و ساده ه کاالی مزبور ب ی شده

. پذير استمبدل می شود که همواره گسترش

ارزش ارزشیی يافته يافتهشکل تام يا گسترششکل تام يا گسترش) ) ب ب Z االی دار از ک االی A =U مق دار از ک اBمق االی V= ي دار از ک ا C مق W= ي

.غير اين ها= يا Eکاالی مقدار ازX= يا Dمقدار از کاالی

ا = ذرع پارچه ٢٠( اس ي ا ١٠= يک دست لب د چای ي ا ٤٠= فون وه ي د قه = فون

1= اونس طال يا ٢= يايک چارک گندم 2

).غير اين ها= تن آهن يا

ارزش نسبی ارزش نسبییی شکل گسترش يافتهشکل گسترش يافته) ) ١١

ه وسيله ون ب د پارچه اکن االئی مانن ی ش یارزش ک ا عوامل ب ان کااله ماری از جه

ده است ان ش نعکس . بي ه در آن م ه ارزش پارچ ست ک ه اي ر آين االی ديگ ر ک ر ه پيک

٣٢a- زد همر : يادداشت چاپ دوم ثال در ن سله از Homereم ارزش يک شئی در يک سل

.ه بيان گرديده استاشياء مختلف

١٤٣

نشر کارگری سوسياليستی

ور . ٣٣می شود ه تبل ه مثاب ع ب ود در واق ن ارزش خ ار پس نخست اي اوتی از ک ی تف ب

ه وی را ب . جلوه گر می شود انسانی اری ک ون ک را اکن د ه زي ا مانن وجود آورده حقيقت

رد، اعم از هر رار می گي سانی ديگری ق ار ان کاری نموده می شود که در برابر هر ک

ا طال و اين خواه به شکل طبيعی که دارا باشد و بنابر شکل لباس، خواه گندم يا آهن ي

ه وسيله . غير آن تجسم يافته باشد ون پارچه ب ا یپس اکن ه تنه شکل ارزشی خود ن

رتبط ی با کاالی منفردی در رابطه ز م ا ني ان کااله ا جه اجتماعی قرار می گيرد بلکه ب

.به مثابه کاال خود اهل و تابع اين جهان است. ودشمی

ه شکل در عين حال سلسله نامحدود اکسپرسيون های وی متضمن اين نکته است ک

اوت اال بی تف رای ارزش ک ی آن شده است ب مخصوص ارزش مصرفی که وسيله تجل

.است

اس ١= ذرع پارچه ٢٠(ممکن است در شکل اول صادفی موجب شده است ) لب ت

ه عکس در شکل . که اين دو کاال به نسبت کمی معينی قابل مبادله شده اند ورا ف دوم ب

ده ا پدي ده ی باطن نهفته ای نمايان می شود که ذاتا ب ين کنن ايرت دارد و تعي اقی مغ اتف

به همين سبب هنگامی که ارزش پارچه با لباس بيان می شود از ارزش جامه ای پارچه -٣٣

ی رود و خن م دمی آن س ود از ارزش گن ی ش ان م دم بي يله ی گن ه وس ن ارزش ب ه اي ی ک و وقتره ای -غي ه در ارزش ه ه ارزش پارچ ت ک ای آن اس ه معن ا ب سپرسيون ه ن اک ک از اي ر ي ه

ه . "س، گندم و غيره تجلی نموده استمصرف لبا اال رابطه ی آن را در مبادل چون ارزش هر کنشان می دهد ما می توانيم از ارزش آن کاال به صورت ارزش ) با هر کاالی مفروض ديگری (

يم م، صحبت کن نجيده اي ا آن س ه وی را ب االئی ک ا لباسی آن، برحسب ک دمی ي ه . گن ن ب ابر اي بنه اندازه ای که کاالها ه کلي ا ی وجود دارند هزاران نوع مختلف از ارزش يافت می شود ک آن ه

".هم واقعی و هم مجازی هستند("A Critical Dissertation on the Nature, Measure and Causes of Value:

chiefly in reference to the writings of Mr.Ricardo and his followers. By the Author of Essays on the Formation etc. of Opinions." London ١٨٢٥. S. ٣٩)

سياری در ) S. Bailey(بايله . س مصنف اين نوشته بی نام که در زمان خود سروصدای بسبی ارزش ه ن سپرسيون های مختلف ن برشماری اک انگلستان بر انگيخت، گمان می برد که با اي

ا . کرده استيک کاال هرگونه تعريف مفهومی ارزش را نابود با وجود محدوديت فکری خود، به ه ورزان ورد حمالت کين ين سبب م ه هم يله برخی از عيوب نظريه ريکاردو را فاش نمود و ب

و ستير روي رار ) Westminstir Review(مکتب ريکاردوئی از جمله در مجله ی وست مين ق .گرفت

١٤٤

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

وه ی ارزش پارچه خواه به وسيله . آن است ا ي لباس و خواه در قه ره و ي ا آهن و غي

وده در ف نم خاص مختل ه اش ق ب اوت و متعل ای متف ماری از کااله ی ش داد ب ده تع ش

و،باشد ه ب ان ک از هم د ب اقی می مان اال . د ب رادی ک ين دو صاحب انف صادفی ب رابطه ت

ع می شود د . مرتف يم کنن ه تنظ ه مبادل ردد ک دين سان روشن می گ دار ارزش ه یب مق

.شی کاالست که روابط مبادله ای را منظم می کندزت بلکه به عکس مقدار اريسن

معادل معادلیی شکل ويژهشکل ويژه) ) ٢٢

د اال مانن ر ک ه ه سپرسيون ارزشی پارچ ه در اک ره ب دم، آهن و غي ای، گن اس، چ لب

ه می شود ين . مثابه معادل و بنابر اين هم چون پيکر ارزش گرفت التی در چن شکل ح

سياری ديگر ادل در جنب ب ژه ای از مع طبيعی مشخص هر يک از اين کاالها شکل وي

ه در پيکر کاالهای . است و هم چنين انواع متفاوت کار مشخص، معين و سودمندی ک

ی ای از مختلف جای ا صورت تجل دارند اکنون ديگر عبارت از اشکال متعدد و ويژه ب

. انسانی هستند یکار خالص و ساده

نقائض شکل تام يا گسترش يافته ی ارزشنقائض شکل تام يا گسترش يافته ی ارزش) ) ٣٣

نخست آن که اکسپرسيون ارزش کاال ناتمام است زيرا سلسله عوامل آن هرگز بسته

عادله ديگر افزوده می شود، به به مزنجيره ای که در آن يک معادل ارزشی . نمی شود

ازه ه اکسپرسيون ارزشی ت ایمناسبت پيدا شدن هر نوع جديدی از کاال که خود زمين

م . را فراهم می کند، دائما قابل امتداد است ره موزائيک رنگارنگ، دره ثانيا اين زنجي

ای ارزشی ب سپرسيون ه اگونی از اک ده و گون ود می آورده پيچي ر،. وج االخره اگ و ب

ه ن شکل گسترش يافت اال در اي سبی هر ک چنان که بايد هم همين طور باشد، ارزش ن

سله ارت از سل اال عب ر ک سبی ارزش ه کل ن اه ش ردد آن گ ان گ دودی از یبي نامح

اوت االی ديگر متف اکسپرسيون های ارزشی خواهد بود که با شکل نسبی ارزش هر ک

.است

١٤٥

نشر کارگری سوسياليستی

سبی در شکل د نقائص شکل گسترش يافته ارزش ن ا آن تطبيق می کن ه ب ادلی ک مع

ردی از . نيز منعکس می گردد وع منف نظر به اين که در اين مورد صورت طبيعی هر ن

ژه یجنب عده کاال دارای شکل ويژه ای از معادل در بی شمار ديگری از اشکال وي

د اين به طور معادل است بنابر دا می کنن ادل وجود پي کلی تنها اشکال محدودی از مع

. يک از آن ها نافی ديگران استکه هر

ژه نهاد هر هم چنين نوع کار معين، مشخص و مفديی که در ه یمعادل وي اال نهفت ک

ده تجلیاين صورت است تنها شکل خاصی از تظاهر کار آدمی است و بنابر کار آفرينن

.انسانی به شمار نمی آيد

ار در يک دو ن ک روز اي ام ب ا شکل ت ه صورت کامل ي ن درست است ک ام از اي ر تم

ار ا ی ک ود دارد ول ی وج ژه تجل د شکل وي ی واح د صورت تجل ق فاق دين طري ور ب مزب

.است

ام و ال شکل ت ن ح ا اي ه ای از يب ز مجموع زی ج سبی چي ه ارزش ن سترش يافت ا گ

:اکسپرسيون های ارزشی يا معادالت شکل اول نيست بدين قرار

لباس١= ذرع پارچه٢٠

ای و غيرهده فوند چ= ذرع پارچه٢٠

ان ين هم ضمن ع ود مت ه معکوس ش ادالت در صورتی ک ن مع ر يک از اي ز ه و ني

:برابری است

ذرع پارچه٢٠= لباس١

ذرع پارچه و غيره٢٠= فوند چای١٠

ه ی که شخصی پارچه یدر واقع هنگام سياری از کاالهای ديگر مبادل ا ب خود را ب

سله ای از ه ارزش آن را در سل د و در نتيج ی کن د م ی نماي ان م ر بي ای ديگ کااله

ابر د و بن ه کنن ا پارچه مبادل ضرورتا بايد دارندگان کاالهای ديگر نيز اجناس خود را ب

د ان نماين ی پارچه بي پس . اين ارزش کاالهای مختلفه خود را در همين کاالی ثالث يعن

سله ا سل ر م ه٢٠اگ ا = ذرع پارچ اس ي ا ١٠يک دست لب ای ي د چ ره و = فون و غي

١٤٦

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

ائيم بدين طريق آن چه را که در ان نم ه طور ضمنی وجود داشت بي معکوس سری ب

:چنين خواهيم داشت

شکل عام ارزششکل عام ارزش) ) ج ج

ذرع پارچه٢٠= يک دست لباس

ذرع پارچه٢٠ = ده فوند چای

ذرع پارچه٢٠= چهل فوند قهوه

ذرع پارچه٢٠ = يک چارک گندم

ذرع پارچه٢٠ = دو اونس طال

ذرع پارچه٢٠ = تن آهننيم

X مقدار A = ذرع پارچه٢٠

ذرع پارچه٢٠ = و کاالی ديگر

صفت تغييريافته شکل ارزشصفت تغييريافته شکل ارزش ) ) ١١

ه وسيله اکنون کاالها ارزش های خود را اوال به طور ساده بيان می را ب د زي ی کنن

ر می شوند و ثاني واحدی کاالی اال تعبي وع ک را يک ن ه طور متحد و يک دست زي ا ب

. اين کلی است شکل ارزشی آن ها ساده و مشترک است بنابر. مبين آن هاست

ه از زی ک ه چي ه مثاب اال را ب ستند ارزش ک ی توان در م ين ق ی هم کل اول و دوم ش

.ارزش مصرف با پيکر کاالئی آن ها مجزی است بيان کنند

:ارزشی به دست داده استشکل اول از اين قبيل معادالت

اس ای٢٠= يک دست لب د چ ه ده فون ره= ذرع پارچ ن آهن و غي يم ت ارزش . ن

ده ان ش ره بي ن و غي ساوی آه ای م ه و ارزش چ ا پارچ ساوی ب زی م د چي اس مانن لب

.است

١٤٧

نشر کارگری سوسياليستی

ساوی ن ت ی اي ه و آهن ول ای پارچ ا . ه اس و چ ای ارزشی لب سپرسيون ه ن اک ی اي

اوت هستند همان قدر با هم اختالف دارند ديهی . که خود پارچه و آهن با يکديگر متف ب

اقی یاست فقط در مراحل اوليه يعنی در دورانی که محصول کار در نتيجه مبادالت اتف

.يا تصادفی به کاال تبديل می گردد اين شکل حاصل می شود

شخص صرفش م اال را از ارزش م ک ک کل اول ارزش ي ر از ش ل ت کل دوم کام ش

را د زي ی کن ر م اس در براب ثال ارزش لب التی م ين ح کل در چن ا ش ويش ب ی خ طبيع

رو می شود رين اشکال روب وع ت ا آهن و چای و . متن م ب ر است ه ا پارچه براب م ب ه

ره اس . غي ود لب ا خ ز ب ت ج ر اس ری براب زی ديگ ر چي ا ه ر . ب ر ه رف ديگ از ط

را د ا مستقيما منتفی است زي رای کااله ر اکسپرسيون اکسپرسيون ارزشی مشترکی ب

ده می شوند ادل دي . ارزشی هر کاالئی که فرض شود کاالهای ديگر فقط به صورت مع

ه ارزش در سترش يافت ثال دام، در شکل گ ار م ه يک حاصل ک د ک ور می کن ع ظه واق

.بر عادت مبادله شود مقابل کاالهای مختلف ديگر نه بر سبيل استثناء بلکه بنا

ه ازه ای ک ا شکل ت ه دست ام د ب اال آم وع واحدی از ک ا را در ن ه کااله ه، ارزش هم

ابر د و بن ی نماي ان م ده است بي دا ش وع ج ه از مجم ه ک د پارچ وم مانن ن ارزش عم اي

.کاالها را برحسب سنجش آن ها با پارچه تعيين می کند

ژه خود اکنون ارزش هر کاال در مقام سنجش با پارچه نه تنها از ارزش مصرف وي

ين متمايز می گردد بلکه ه هم اوت است و درست ب ا هر ارزش مصرف ديگری متف ب

ان می شود ن شکل است . جهت است که با عموم کاالها مشترکا بي پس در حقيقت اي

کاالها را به مثابه ارزش با يکديگر در ارتباط قرار می دهد و يا موجب آن می شود که

.دردنگکه کاالها در برابر يکديگر مانند ارزش های مبادله ظاهر

وع ديگر و خواه دو شکل گذشته ارزش هر کاالی مفروضی را خواه در کاالئی از ن

ه می . در سلسله ای از کاالهای بی شمار غير از خود بيان می کنند وان گفت چنان ک ت

ن در دو مورد مذکور يافتن شکل ارزشی عمل انفرادی هر کاالی بخصوصی است و اي

ردد خود بدون استعانت از کاالهای ديگر ان ر وی . جام می گ کاالهای ديگر فقط در براب

١٤٨

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

از د ینقش منفعل معادل را ب ام ارزش نتيجه . می کنن ه عکس شکل ع ی ب عمل یول

ام ارزشی . مشترک جهان کاالست ان ع ه دست هيچ کاالئی بي ن ب نمی آورد مگر از اي

يله ه وس ويش را ب ال ارزش خ ين ح ر در ع ای ديگ وم کااله ه عم ت ک ادل یجه مع

دی ب ان روش را واح اگزير است هم ز ن اال ني دی از ک وع جدي ر ن د و ه ی نماين ان م ي

.تعقيب کند

اال جز بنابر ه چون عينيت ارزشی ک اعی "اين واضح می شود ک آن " وجود اجتم

رابطه همه جانبه اجتماعی آن شئی یشئی چيز ديگری نيست فقط می تواند به وسيله

ه شده ای اين شکل ارزشی آن نيز بيان گردد و بنابر ا پذيرفت د دارای شکل اجتماع باي

د اظ . باش ط از لح ا فق وند آن ه ی ش نجيده م ه س ا پارچ ه ب ا هم ه کااله و ک کل ن در ش

ور ه ط ی ارزش ب ت، يعن د کيفي ال مانن ين ح ه در ع ستند بلک ر ني م براب ا ه ی، ب کل

د ل سنجش ان ا يکديگر قاب ز ب .مقاديری از ارزش نموده می شوند که از جهت کمی ني

ت ه اس ه پارچ دی ک ئی واح ود را در ش ی خ ر ارزش ادير پ ا مق ه آن ه ن ک ه اي ر ب نظ

ود ی ش نعکس م ز م ا ني ود آن ه ابال در خ ادير ارزشی متق ن مق د، اي ی کنن نعکس م م

ا ٢٠= فوند چای ١٠مثال وه ٤٠ ذرع پارچه ي د قه ابر ٢٠= فون ن ذرع پارچه بن اي

ای ١٠ د چ ا در ٤٠= فون وه است و ي د قه ط فون وه فق د قه 1 يک فون4

وهر از آن ج

.ارزشی يا کاری نهفته است که در يک فوند چای وجود دارد

شيده رون ک ان آن بي ه از مي ادلی ک االی مع ه ک شکل عام نسبی ارزش جهان کاالها ب

زش شکل طبيعی ويژه اين کاال ار. است، مثال پارچه صفت معادل عام را تحميل می کند

ل االی ديگری قاب ر ک ا ه ستقيما ب ان است و بالنتيجه پارچه م ن جه ای مشترک اي نم

اعی هر . مبادله است ی و تجسم عمومی اجتم صورت جسمانی آن به منزله حلول مرئ

د شکل . کار انسانی است د می کن در عين حال بافندگی يعنی کار خاصی که پارچه تولي

.می آورد به دست رهای ديگر کا یعام اجتماعی، شکل برابری با همه

شيده رون ک ان آن بي ه از مي ادلی ک االی مع ه ک شکل عام نسبی ارزش جهان کاالها ب

اال . شده است، مثال پارچه صفت معادل عام را تحميل می کند ن ک ژه اي شکل طبيعی وي

١٤٩

نشر کارگری سوسياليستی

االی ديگری ا هر ک ارزش نمای مشترک اين جهان است و بالنتيجه پارچه مستقيما ب

اعی . له است قابل مباد صورت جسمانی آن به منزله حلول مرئی و تجسم عمومی اجتم

د . هر کار انسانی است د می کن ه پارچه تولي ار خاصی ک ی ک دگی يعن در عين حال بافن

.می آورد به دست کارهای ديگر یشکل عام اجتماعی، شکل برابری با همه

ه اری معادالت بی شماری که شکل عام از آن ناشی می شود هر يک ب ه خود ک نوب

ه است ر نهفت ای ديگ دام از کااله ر ک ه دره اری ک ا ک ه ب ت يافت ه فعلي ه در پارچ را ک

ه . د و بدين نحو بافندگی را به صورت تجلی کار مطلق انسانی در می آورند نمی سنج ب

ه تهمين سبب کاری که در جهان کاالها تجسم يافته اس تنها به صورت منفی خويش ب

ه اری ک ه ک د کارهای واقعی انصراف مثاب در آن از اشکال مشخص و از خواص مفي

ردد و ی شده بروز نمی کند بلکه ماهيت مثبت ويژه ان می گ ارز نماي آن نيز به طور ب

ه ل کلي ارت است از تحوي ه یآن عب ا ک ع آن ه ه صفت مشترک جمي کارهای واقعی ب

ار بشری است روی ک ودن و صرف ني ام ارزش . کار انسان ب ار شکل ع محصوالت ک

اختمان ا س د ب ايش می ده سانی نم ار ان اوتی از ک ی تف اده و ب ه صورت تجسم س را ب

ز یژهيو ت و ني ان کاالهاس اعی جه سپرسيون اجتم ه وی اک ی دارد ک الم م ود اع خ

ه ی نشان دهنده ار است ک سانی ک ان خصلت عمومی ان ن جه ه در درون اي آن است ک

. می دهد اجتماعی آن را تشکيل یصفت مشخصه

تکاملی بين شکل نسبی و شکل معادل ارزش تکاملی بين شکل نسبی و شکل معادل ارزش ی یرابطهرابطه ) ) ٢٢

ا درجه ی درجه سبی ارزش ب د ی تکامل شکل ن ادل تطبيق می کن . تکامل شکل مع

ان و نتيجه ادل جز بي ه تکامل شکل مع ه است ک تکامل یليکن شايان توجه اين نکت

ست ری ني ز ديگ سبی ارزش چي سبی ارزش . شکل ن رد ن ا منف اده ي اال شکل س يک ک

ه . د صورت معادل اتفاقی بگير یموجب می شود که کاالی ديگر ی شکل گسترش يافت

ای ادل ه کل مع ر ش ای ديگ ع کااله اال در جمي ک ک ان ارزش ي ی بي سبی يعن ارزش ن

د ل می کن اال . متنوع خاص را به همه آن ها تحمي وع مخصوصی از ک ر ن االخره اگ و ب

١٥٠

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

ه ی ه شکل معادل عام می يابد بدان سبب است که کاالهای ديگر وی را پيکر شکل م

.عام و واحد ارزشی خويش قرار داده اند

ين دو قطب ضاد ب د ت ولی به همان درجه که شکل ارزش به طور کلی تکامل می ياب

.آن يعنی بين شکل نسبی و شکل معادل ارزش نيز نمو می کند

ضاد را يک دست = ذرع پارچه ٢٠همان شکل ابتدائی ن ت اس خود اي ر دارد لب درب

د ت نمی کن ی آن را تثبي ه. ول ه معادل ن ک ر حسب اي ا آن سو یب ن سو ي ور از اي مزب

اس (خوانده شود هر يک از طرفين معادله ار ) مانند پارچه و لب د يک ب ه طور همانن ب

ا . به شکل ارزش نسبی و زمانی به صورت معادل در می آيند به همين جهت در اين ج

.ار استتثبيت تضاد بين دو قطب دشو

سبی د ارزش ن در شکل دوم نيز نوعی کاال فقط به اين جهت و در صورتی می توان

ار ه عب ا ب ه ديگر تخود را به طور تام گسترش دهد و ي ارزش ی شکل گسترش يافت

ه به دست نسبی رار گرفت ادل ق ر وی در شکل مع آورد که عموم کاالهای ديگر در براب

.باشند

وان دو ه ای چون در اين جا ديگر نمی ت يک دست = ذرع پارچه ٢٠طرف معادل

ه = ده فوند چای يا = لباس يا ن ک دون اي رد ب ره را معکوس ک دم و غي يک چارک گن

.صفت عمومی معادله را تغيير داد و شکل تام ارزش را به شکل عام تبديل نمود

ا ان کااله ه جه دين سبب و در صورتی ب ی شکل سوم ب و باالخره شکل آخری يعن

وم کاالهای شکل عا م اجتماعی ارزش نسبی می دهد که شکل معادل عام داشتن از عم

االئی . ديگری که تابع اين جهان هستند به استثناء يکی از آن ها سلب شده باشد پس ک

ه با کاالهای ديگر می شود لادبچون پارچه از اين جهت و بدين شرط بی واسطه قابل م

ه دست و يا شکل اجتماعی بالواسطه ا می آ ب ه ساير کااله ين یورد ک ديگر واجد چن

٣٤.صورتی نيستند

نمی رساند که اين خود يکی در نظر اول شکل مبادله پذيری مستقيم و عام به هيچ وجه -٣٤

ه ذير است ک در جدائی ناپ ان ق ستقيم هم ذيری م ه ناپ از اشکال تضاد کاال است و از شکل مبادلين . طبيعت مثبت يکی از قطبين مغناطيس از طبيعت منفی قطب ديگر ن ممکن است چن بنابر اي

١٥١

نشر کارگری سوسياليستی

ه از شکل شترک و بالنتيج ه از شکل م ام يافت ادل ع وان مع ه عن االئی ک العکس ک ب

ده شده است االی مفروضی . عام ارزش نسبی جهان کاالها بيرون ران ه ک ن ک رای اي ب

د در پارچه مثال ه است بتوان ام يافت ام ارزش عين حال در که عنوان معادل ع شکل ع

رد رار گي ادل خويش ق ام مع ين . نسبی شرکت نمايد بايد خود در مق ن صورت چن در اي

وبی ٢٠= ذرع پارچه ٢٠: خواهيم داشت ه مطل ن مصادره ی ب ذرع پارچه است و اي

وم می دارد در آن را معل ه ق د و ن ان ارزش می کن ه بي واهيم ارزش . است و ن ر بخ اگ

د شکل سوم را معکوس سازيم نسبی معادل عام را بيان کنيم ه هيچ . باي ام ب ادل ع مع

وم کاالهای ديگر ا عم مشترک باشد نيست بلکه وجه دارای شکل نسبی ارزشی که ب

ابر . بيان می شود لسله ی بی پايان پيگر عموم کاالهای ديگر ارزش نسبی آن در س بن

د شکل خاص ا ارزش نسبی ی اين شکل گسترش يافته ون مانن رزش يا حالت دوم اکن

.افته است نمودار می گرددنسبی کاالئی که عنوان معادل ي

گذار شکل عام ارزش به شکل پولگذار شکل عام ارزش به شکل پول ) ) ٣٣

ابر کال ارزش است و بن ی از اش ود يک وال خ ادل اص ام مع کل ع االی ش ر ک ن ه اي

د ن جهت ممکن . ديگری می تواند به اين شکل در آي االئی فقط از اي از طرف ديگر ک

ه خ ام ب ادل ع رد است شکل مع د (ود بگي ه حالت سوم در آي ی ب ه کاالهای ) يعن ه کلي ک

ذيری بی واسطه زد ه پ ه هر تصور نمود که می توان فورا به هر کاالئی مهر مبادل ان ک م چن ه

ند اپی برس ام پ ه مق د ب ا می توانن ه ی کاتوليک ه ه کلي د ک . کس مختار است اين طور تصور کنذيری ه ناپ ر مبادل صوصا از ش کل و مخ ن ش ی اي ای ذات واری ه ر دش افتن از ش ات ي ر نج اگ

االئی را د ک ه تولي ورژوا ک رای خرده ب ا ب سر می شد طبع ا مي Nec plusبی واسطه ی کاالهultras) ه ود ) قل ی ب وع م سی مطب د ب ی کن ی م ردی تلق تقالل ف شری و اس ياليزم . آزادی ب سوس

رودون ز ) Proudhon(پ ست و ني ری ني ز ديگ شری چي افی ق ال ب ن خي زی اي گ آمي ز رن جورد ن م همانطور که در جای ديگر نشان داده ام پرودون حتی مزيت ابداع و ابتکار را هم در اي

ر از او از ) Bray(و بری ) Gray(یندارد زيرا گر ه مراتب بهت و ديگری خيلی پيش از او و بام . عهده بر آمده اند ا تحت ن اين امر مانع از آن نشد که چنين افکار خردمندانه ای در روزگار م

ه ی . علم و دانش درباره ای محافل رواج يابد تا کنون هيچ مکتبی بيش از مکتب پرودون از کلمه " (آن جا که فکر قاصر می گردد کلمه ای به موقع می رسد "کرده است زيرا علم استفاده ن جمل

ه ذکر شده در بخش " اخير از نمايش نامه ی فاوست نوشته ی گوته اقتباس شده است ارتی ک عب ).اول نمايش نامه گفتار شيطان است

١٥٢

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

و درست . ديگر وی را به سبب اين که معادل شده است از دايره خود طرد کرده باشند

وع مشخصی ه ن ردد از همان لحظه که اين راندگی به طور قطع محدود ب اال می گ از ک

ه شکل مشترک ارزش نسبی جهان کاالها استحکام عينی و پذيرش عموم ی اجتماعی ب

ادل کاالهای نوع مشخصی . دست می آورد ا شکل مع ا ب که صورت طبيعی اش اجتماع

ه ی وظيف ردد يعن د یجوش می خورد از اين پس پول کاال می گ ام می ده ول را انج . پ

ا ی وظيفه ان کااله اعی او در درون جه اعی وی و بالنتيجه انحصار اجتم خاص اجتم

.ل عام را ايفا نمايدعبارت از اين است که نقش معاد

از ميان کاالهائی که در حالت دوم به عنوان معادل خاص پارچه قرار گرفته اند و در

ی ی حالت سوم جمعا ارزش نسبی خود را به وسيله االی معين د، ک ان می کنن پارچه بي

ابر . آورده و آن طال است به دست طی تاريخ اين مقام ممتاز را ائيم زر بن ن بي اال -اي ک

:آن وقت چنين خواهيم داشت. در حالت سوم به جای پارچه کاال قرار دهيمرا

شکل پول شکل پول ))د د )زر( اونس طال ٢ = ذرع پارچه ٢٠

)زر( اونس طال ٢ = يک دست لباس

)زر( اونس طال ٢ = فوند چای ١٠

)زر( اونس طال ٢ = فوند قهوه ٤٠

)زر( اونس طال ٢ =يک چارک گندم

)زر( اونس طال ٢ = نيم تن آهن

X کاالی A = زر( اونس طال ٢(

ذار روز در گ ی ب ی ذات وم تغييرات ه س کل دوم ب کل دوم و از ش ه ش کل اول ب از ش

ه ن است ک ارم اي ين شکل سوم و چه اوت ب ا تف ه عکس تنه ه ب می کند در صورتی ک

ت ده اس ام گري ادل ع کل مع ه زر دارای ش ای پارچ ه ج کل چه . ب ان در ش ارم زر هم

ه ی وظيفه ای که در شکل سوم به عهده ی وظيف ود يعن ا ی پارچه ب ام را ايف ادل ع مع

١٥٣

نشر کارگری سوسياليستی

ذيری عمومی بی واسطه . می کند ه پ پيشرفتی که حاصل شده اين است که شکل مبادل

ام در نتيجه ادل ع ا صورت طبيعی مخصوص زر ی عادت يعنی شکل مع اعی ب - اجتم

.کاال به طور قطع درآميخته است

ه سابقا زر د ک ول را ادا می کن ه در برابر کاالهای ديگر فقط از اين جهت وظيفه پ ب

ادل . عنوان کاال در مقابل آن ها قرار داست وی نيز مانند عموم کاالهای ديگر عمل مع

ژه در ادل وي د مع ه مانن رد و چ ادل منف وان مع ه عن ادالت مجزی ب ه در مب ودن را چ ب

ه . استهای ديگرانجام داده جنب معادل ابيش وسيعی وظيف دان کم یرفته رفته در مي

ن . معادل عام را عهده دار گرديد اال انحصار اي به محض اين که دربيان ارزش جهان ک

ول وان پ ر وی مسلم شد عن ام ب ه دارای سمت -مق اال يافت و درست از لحظه ای ک ک

ام -پول ردد و شکل ع ايز می گ ارزش کاالئی می شود شکل چهارم از شکل سوم متم

.صورت پول به خود می گيرد

کاالی ديگری مانند زر که ی بيان ارزش ساده و نسبی کاالئی چون پارچه به وسيله

ا –سمت پول پس شکل . وجود می آورد ه ا قيمت را ب ي ء کاالئی يافته است شکل به

ولی دو اونس زر ٢= ذرع پارچه ٢٠: بهای پارچه چنين است ام پ ر ن اونس زر يا اگ

ره ٢ ود لي د ب ين خواه ا چن کل به د ش ترلينگ باش ه٢٠: اس ره ٢= ذرع پارچ لي

ابر . استرلينگ ن در شکل دشواری مفهوم شکل پول در درک شکل معادل عام و بن اي

ی حالت سوم است ی ارزش يعن ه صورت . کل ن شکل خود ب رديم اي ه عقب برگ ر ب اگ

شکيل گسترش يافته ارزش يعنی حا ده لت دوم تحويل می شود و عامل ت حالت ی دهن

A کاالی Xيک دست لباس يا = ذرع پارچه ٢٠: يعنی چنين استدوم نيز حالت اول

=Y کاالی Bل است شکل پو یکاال ريشه ی اين شکل ساده بنابر.

١٥٤

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

∗∗خصلت فتيشیخصلت فتيشی --٢٢

کاال و راز آنکاال و راز آن

شان داد کاال در بدو امر چيزی عادی و آسان فهم به نظ ا ن ل م يکن تحلي ر می رسد ل

د ط که وی چيز ر از تردستی های مابع و ) متافيزيک (بيعی بسيار بغرنج و پيچيده و پ

.ريزه کاری های الهوتی است

تا موقعی که کاال از لحاظ ارزش مصرف مورد توجه است هيچ چيز اسرارآميزی در

ر آن نيست خواه آن را سان را ب از لحاظ اين که به وسيله ی خواص خود احتياجات ان

ورد دقت می آورد بنگريم و ي ا از آن جهت که اين خواص محصول کار انسانی است م

.قرار دهيم

ه واد طبيعی را ب کامال محسوس است که انسان در نتيجه ی کوشش خود صورت م

رای ه ب د ک زی ساخته نحوی تغيير می ده ی از چوب مي ثال وقت ود م د ب د توان وی مفي

ن تغ ،می شود اقی شکل چوب تغيير می کند ليکن با وجود اي ه چوبی خود ب ز ب ر مي يي

ه صورت د ا عد می ماند و در ه ب ين ک ی هم د ول اشياء محسوسه عادی به شمار می آي

.کاال در آمد به شئی محسوس غيرقابل لمسی تبديل می گردد

ر ه ديگ ن لحظ ه در از اي رد بلک رار نمی گي ين ق ر زم ود ب ای خ ه ه ا پاي ا ب ز تنه مي

کند و آن گاه از سر چوبين خويش هزاران افکار برابر کاالهای ديگر به سر تکيه می

ه نظر ز خود غريب ب عجيب بيرون می ريزد که در مقابل آن ها به رقص در آمدن مي

٣٥.نمی رسد

ه ه یپس جنب ان ک م چن رد ه ی گي اال از ارزش مصرف آن سرچشمه نم انی ک عرف

ده ين کنن ه تعي ائی ک وی آن چيزه ن صفت در محت شاء اي ست ز یمن د ني را ارزش ان ي

ا کوشش های د ي اوال فيزيولوژی اين حقيقت را مسلم می دارد که هر قدر کارهای مفي

ل عقب ا ) Fètiche(فتيش -∗ ا قباي ه ي ود اولي ردم عه اده ی عبارت از شئی ای است که م فت

ه ی خود ه اجداد قبيل کنونی مقدس می شمارند و مانند بت ستايش می کنند و اغلب آن را به مثاب .می پرستند

يد -٣٥ ه نظر می رس ه ب د ک ه رقص آمدن ی ب ا وقت شور چين و ميزه ه ک ه خاطر هست ک ب ).يگرانبرای تشويق د (Pour encourager les autres. بقيه ی دنيا آرام مانده است

١٥٥

نشر کارگری سوسياليستی

ه نتيجه ا هم ان ی مولد متنوع باشد آن ه ه ارگ ايفی هستند ک ام يز وظ سان انج دن ان م ب

د ا . می ده ه داشته باشند ذات ا ظاهری ک اطن ي ر ب م از ه ال اع ن اعم دام از اي ر ک و ه

ره عبارت از صرف مقداری ا سانی و غي اغ، اعصاب، عضالت و حواس ان ز قوای دم

ه طی آن ثانيا درمورد . است انی ک ی زم دار ارزش است يعن ين مق آن چه که مبنای تعي

ا ت اين نيرو مصرف شده ي ا کمي اوت آن ب ار، تف ت ک ه طور محسوس کيفي ی ب ار حت ک

ت ان اس و ا . نماي دگی الزم است ول ائل زن د وس رای تولي ه ب اری ک ان ک ه در زم ن ک ي

ه یمراحل مختلفه تکامل يکسان نيست، بايد در کليه ورد عالق رار ی ادوار م سان ق ان

د . ٣٦گرفته باشد ار می کنن و باالخره همين که مردم به نحوی از انحاء برای يکديگر ک

ه اپس . تماعی پيدا می کند آن ها نيز صورتی اج کار ار ک ين خصلت معمائی محصول ک

شاء به مجرد شکل کاال ياف ه من ديهی است ک تن بروز می کند از کجا ناشی می شود؟ ب

ين ش . خود همين شکل است آن در ری ب ئيت يتساوی کارهای انسانی شکل واقعی براب

ه ارزشی محصوالت کار سانی ب ار ان روی ک به خود می گيرد و اندازه گيری مصرف ني

يله د یوس ی ياب ار م دار ارزشی محصوالت ک ان صورت مق االخر. زم بات و ب ه مناس

ه شکل ردد ب وم می گ شان معل اعی کارهای اي توليد کنندگان که بر طبق آن هدف اجتم

.دآيماعی محصوالت کار در می ت اج یرابطه

ن اال فقط در اي ت پس صفت اسرارآميز شکل ک ور خصلت کيفي ه شکل مزب است ک

ار و خواص ادی محصوالت ک ه شکل صفات م سان ب شر را در نظر ان اجتماعی کار ب

ه ز رابط ت ني ين جه ه هم ازد و ب ی س نعکس م ياء م ن اش ود اي ی خ اعی ذات یاجتم

ه صورت يک رابطه ار ب ا مجموع ک دگان را ب د کنن اعی تولي ه یاجتم اعی ای ک اجتم

ا ا . خارج از ايشان و بين خود اشياء وجود دارد نمايش می دهد دی است ي ب ن چشم بن

يه چاپ دوم-٣٦ ين برحسب مق - حاش ورگن زم دازه يک م ديم ان ای ق ن ه زد ژرم دار در نو هم چنين (Tagwerkکاری که روز حساب می شده است و به همين مناسبت است که مورگن

Tagwanne( ،) diornalis ا ا jurnalis, terra jurnalis, jurnalisي ، )jurnaleي)Mannskraft, Mannshauet Mannwerk, Mannsmahd( ه . و غيره خوانده شده است ب

ود ه ش اورر مراجع ن م ورگ لودويک ف اب گئ :Georg Ludwig von Maurer .کت„Einleitung zur Geschichts der Mark, Hof, uaw. Verdassung“ München

١٨٥٤, s. ١٢٩f.

١٥٦

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

ين وند و در ع ی ش اال م ه ک دل ب ار ب صوالت ک ه مح وس ک ر ملم ودن غي سوس ب مح

ی د يعن ه صمی گردن دب ی آين اعی در م ياء اجتم ورانی . ورت اش أثير ن ه ت ان ک م چن ه

ود شئی ای بر ی خود عصب باصره نم د تحريک داخل نمی شود هعصب باصره مانن

ردد ان می گ ه است بي رار گرفت ه خارج از چشم ق . بلکه به صورت شئی محسوسی ک

سم دين ق دن ب ل دي ی عم ه ول ارجی ب نائی از جسمی خ ا روش ه واقع رد ک ی گي ام م انج

ين اشياء فيزيکی است . شئی ديگری که چشم است می تابد . اين يک رابطه فيزيکی ب

ه اال و رابط کل ب رعکس ش ا ب ه یام ی ب ه دخل يچ وج ه ه ار ب صوالت ک ی مح ارزش

ی ی م ه از آن ناش ارجی ای ک ئی ای و خ ات ش ا و ارتباط ی آن ه ت فيزيک ردد ماهي گ

ه شکل ی رابطه تنها. ندارد ورد ب ن م ه در اي سان هاست ک اجتماعی مشخص خود ان

ورد با . جلوه می کند ءو هم آميز رابطه بين اشيا ن م ر اي افتن نظي اطق ي برای ي د در من

ه محصوالت چ آن جا نيز .ئيمآدر پروازه مه آلود جهان مذهبی ب د ک ه نظر می آي نين ب

ره های مستقلی ب دماغ انسانی زندگی خاصی ي م چون چه ه ه سان يافت ا ان ن خود و ب

دبرا در ه ان رار گرفت ه ق وه . ط ين جل سان چن ترنج ان ل دس ز حاص اال ني ان ک در جه

ا محصوالت زاين همان چيزی است که من فتيشي . کند می ه ت ده ام، صفتی ک ار م نامي ک

ه صورت ز ب سبد و سپس ج ی چ ا م ه آن ه د ب ی آي اال در م االئی الينفء ک د ک ک تولي

.می گردد

ان شي هم ن فتي ود اي ا ثابت نم ه تحقيق م اال از خاصيت زطور ک ان ک اعیم جه اجتم

.مخصوص کار ناشی می گردد که خود مولد کاالست

ای صول کاره ه مح وند ک ی ش اال م ت ک ن جه ه اي صرفی ب ياء م ی اش ور کل ه ط ب

هيئت اين کارهای خصوصی مجموع . خصوصی مستقل از يکديگر ساخته شده هستند

ی شکيل م اعی رات ار اجتم د ک ه . ده دوا از راه مبادل دگان ب د کنن ه تولي ن ک ه اي ر ب نظ

اعی حاصل می کن ديگر تماس اجتم ا يک ار خويش ب اعی محصوالت ک د صفات اجتم ن

ست در ز نخ ا ني صی آن ه ای شخ اص کاره ردد خ ی گ ودار م ه نم ن مبادل . درون اي

ين محصوالت ه ب ه مبادل ه وسيله روابطی ک به عبارت ديگر کارهای خصوصی بدوا ب

١٥٧

نشر کارگری سوسياليستی

ای ه ه ه صورت حلق د ب ی کن رار م دگان برق د کنن ين تولي ان راه ب اد و از هم ار ايج ک

اعی رببنا. آيند مجموع کار اجتماعی در می دگان مناسبات اجتم د کنن ه نظر تولي ن ب اي

ه مناسبات ه مثاب ه ب ی ن د يعن وه می کن کارهای خصوصی آن ها هم چنان که هست جل

ورد ی بی واسطه ين اشخاص در م اعی ب د بلکه اجتم ام داده ان ه خود انج ائی ک کاره

ياء اعی اش ط اجتم ئی ای اشخاص و رواب بات ش د مناس ه ددرون مبانخست در . مانن ل

ی است که محصوالت کار دارای واقعيت ارزشی اجتماعی و همانندی می شوند، واقعيت

.يئيت سودمند و متنوع آن ها متمايز استکه ذاتا از ش

ی حاصل می شود ال وقت اين تجزيه محصول کار به چيز مفيد و شئی ارزش دار عم

د که مبادله به قدر کفايت بسط و اهميت يافته باشد تا ا شياء مفيد به منظور مبادله تولي

ه گ رار گرفت ورد توجه ق د م ن . ودش ردند و نيز صفت ارزشی اشياء در حين تولي از اي

ردد ی گ اعی م ال دارای دو صفت اجتم دگان عم د کنن ای شخصی تولي ام کاره از . هنگ

د و ع نماين ی را رف اعی معين اج اجتم ين، احتي د مع ای مفي ه صورت کاره د ب ی باي طرف

دين ط ق درب داد ري سيم ع ود روی تق تگاه خ ار و دس ومی ک ر عم ای زنجي ه ه حلق

ه . اجتماعی کار در آيند د احتياجات مختلف ی از طرف ديگر فقط در صورتی می توانن

ه ه د ک ر آورن ار شخصی رتوليد کنندگان خود را ب ا ک د ب ار شخصی سودمندی بتوان ک

. گرددران تلقیباين برا مبادله شود و بنابریمفيد نوع ديگر

ذير است ) کامل (toto Coeloتساوی بين کارهای مختلف فقط در صورتی امکان پ

ه صف مشترکی ی عدم تساوی های واقع ی که از کليه ردد و ب شان انصراف حاصل گ

.که از لحاظ صرف نيروی کار انسانی يا کار مجرد بشری دارند تحويل شوند

اع ن دو صفت اجتم رادی اي دگان انف د کنن اغ تولي ی کارهای خصوصی خويش را دم

يله ه وس ط ب ه یفق ی در مبادل د يعن ی کن ور م ی ظه بات عمل ه در مناس کالی ک اش

رادی محصوالت منعکس می سازد بدين نحو که صفت سودمندی اجتماعی کارهای انف

د و ايش می دهن رای ديگران نم ار ب ودن محصول ک د ب خود را در شکل ضرورت مفي

١٥٨

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

ساوی کارهای مخ اعی ت ور خصلت اجتم اگون مزب ه اشياء گون ن شکل ک تلف را در اي

.محصول کار هستند ظاهر می سازند دارای صفت ارزشی مشترکی يعنی همه

د رار می دهن م ق پس اگر افراد محصوالت کار خويش را از لحاظ ارزشی در برابر ه

ار رای ک ادی ب ائی م م چون روپوش ه ور را ه از اين جهت نيست که خود اشياء مزب

اگون خويش . انی تلقی می کنند همانند انس ردم محصوالت گون به عکس در حالی که م

را از لحاظ ارزش در برابر يکديگر به مبادله می گذارند عمال کارهای مختلف خويش

ين . را به عنوان کار انسانی در مقابل هم قرار می دهند ی چن د ول ا خود نمی دانن آن ه

.٣٧می کنند

شتر هر حاصل . تی آن نوشته نشده اس اين بر پيشانی ارزش چگونگ بنابر بلکه بي

اری را فک وع هيروگلي ه يک ن ديل ب سان در ∗ ارزش تب د و سپس ان اعی می کن اجتم

شتن صدد بر می آيد که به معنای اين هيروگليف پی برد اعی خوي و راز محصول اجتم

ان، . را کشف نمايد د زب ا مانن ورد مصرف، عين ه اشياء م وان ارزش ب زيرا اطالق عن

.محصول اجتماعی انسان است

کشف علمی بعدی، مبنی بر اين که محصوالت کار از لحاظ ارزشمندی جز بيان های

ی را در ستند، دوران ز ديگری ني عينی کار بشری که برای توليد آن ها صرف شده چي

ه هيچ وجه تصور شئ ی ب شايد ول اعی يتاريخ تکامل انسانيت می گ ی ی خصلت اجتم

د . بردکار را از بين نمی ژه ی تولي ن شکل وي رای اي ا ب ه تنه االئی -آن چه ک د ک - تولي

رادی و مستقل از يکديگر صدق می کند يعنی اين امر که خصلت اجتماعی کارهای انف

به صورت برابری آن ها به مثابه کار بشری در می آيد و شکل ارزشمندی محصوالت

د Galiani پس وقتی گاليانی - حاشيه چاپ دوم -٣٧ ارت : " می گوي ين از رابطه ارزش عب ب

ه وی “La Ric chezza è una ragione tra due persone„ -"اشخاص است ود ک الزم بد ه آن بيفزاي ز ب ارت را ني ن عب ده است«: اي ان گردي ياء پنه ه ی اش ر لفاف ه در زي » رابطه ای ک

انی( فحه Della Moneta: گالي تودی ٢٢٠ ص ه گوس وم از مجموع ت Custodi بخش س تحو .Scrittori Classici Italiani di Economia Politica“ Parte Moderna„: (انعن

Milano ١٨٠٣( ∗- Heroglypheکلی هر خطی که خواندنش آسان نباشد خط مصريان قديم و به طور.

١٥٩

نشر کارگری سوسياليستی

الئی اسيرند چه قبل از آن کشف کار می پذيرد، برای آن ها که در دام مناسبات توليد کا

اوت است ی تف س از آن ب ه پ ی و چ ر . علم ه عناص وا ب ی ه ه ی علم ه تجزي ان ک چن

ه ی تشکيل دهنده ان ادام د شکلی از اجسام فيزيکی ی آن هم چن وا را مانن تلقی از ه

.باقی گذارده است

ود جل ه خ آل ب صوالت را عم دگان مح ه کنن ه مبادل ر عالق ادی ام ه در ب ه ک ب آن چ

دار محصول خارجی د در ازای محصوالت خود چه مق ه بدانن ه می نمايد اين است ک ب

ه . اين به چه نسبتی مبادله محصوالت انجام پذير است آورند و بنابر یمدست ين ک هم

ه ه نظر می رسد ک ين ب ات رسيد چن تناسبات مزبور برحسب عادت به درجه ای از ثب

ن آهن و دو انس طال خود از طبيعت محصوالت کار سرچشمه ثال يک ت گرفته است م

ود ا وج د آهن ب د طال و يک فون ه يک فون ان ک م چن وند ه د می ش دارای ارزش واح

يميا ی و ش واص فيزيک ه در خ اتی ک ستند ئاختالف م وزن ه ود دارد ه ا وج در . ی آن ه

ه وسيله ار ب ادير ی واقع خصلت ارزشی محصوالت ک ه مق ه مثاب ا ب ردن آن ه عمل ک

ال . تثبيت می گردد ارزشی ی و اعم ا قطع نظر از اراده، پيش بين ا و ب اين مقادير دائم

.تغيير هستند مبادله کنندگان در

ه درنظر اينان حرکت اجتماعی خودشان به صورت حرکت اشياء جلوه گر می شود ب

د طوری که در عوض تسلط بر ه . آن خود زير بار نفوذش می رون د ب االئی باي د ک تولي

ه درجه کمال ن نظري ه دست علمی ی خود رسيده باشد تا رفته رفته در تجربه اي د ب آي

ه زاء : ک وان اج ه عن ی ب د ول ی گيرن ام م ديگر انج ستقل از يک ه م رادی ک ای انف کاره

ه مقياس متناسب ا ب د، دائم سته ان م واب ه ه طبيعی تقسيم اجتماعی کار از هر جهت ب

ادال . اجتماعی خويش تحويل می گردند را در مب واره زي اقی و هم ر ت اتف مناسبات متغي

شه د الزم است همي رای تولي ا ب ه اجتماع اری ک ان ک شان، زم ين محصوالت مبادله ای ب

١٦٠

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

مانند قانون طبيعی نظم دهنده ای ماهرانه حکومت دارد، هم چنان که قانون ثقل آن گاه

٣٨.که خانه بر سر کسی خراب شود صدق می کند

ابر ه وس بن در ارزش ب ين ق ن تعي ات یيلهاي ر حرک ه زي ار، رازی است ک ان ک زم

ده است ان گردي ا پنه سبی کااله اهری ارزش ن ودن . ظ اقی ب صور اتف ن راز ت کشف اي

کند ليکن به هيچ وجه شکل شئی ای آن یر ارزشی محصوالت کار را بر طرف م مقدا

.را زائل نمی سازد

ل علمی آن و بنابر انساناشکال حيات درباره ی انديشه ن تحلي ار اي ز راهی اختي ني

اين تحقيق پس از . می کند که در واقع کامال نقطه مقابل تکامل حقيقی اين زندگی است

ه از پروسه و بنابر Postfestumوقوع اده ای ک ايج آم ا نت ه دست تکامل ی اين ب ب

ردد ی گ از م ت آغ ده اس د و . آم ی زنن االئی م ر ک ار مه صوالت ک ه مح ه ب کالی ک اش

ردش کا ا گ ه ب ق بالنتيج ردم در راه تحقي ه م يش از آن ک ا پ ه تنه ه دارد، ن ا مالزم اله

د بلکه ی جنبه دم بردارن د، ق تاريخی آن که بيشتر به نظر من تغيير ناپذير جلوه می کن

ر ا ب ات و پ ن اشکال بکوشند، دارای ثب وی اي ه کشف محت ه راجع ب ل از آن ک حتی قب

.جائی اشکال طبيعی حيات اجتماعی می باشند

ا ا يده و تنه در ارزش رس شخيص ق ه ت ا ب ت کااله ل قيم ه تحلي ت ک ين راه اس ز هم

ين . تعبير مشترک کاالها به پول، به تثبيت خصلت ارزشی آن ها انجاميده است ولی هم

ه اختن وجه کار س ای آش ه ج ه ب ت ک ول اس کل پ ی ش ا يعن ان کااله اده جه کل آم ش

ط اجت ردن رواب اهر ک ه ظ ردی و بالنتيج ای ف اعی کاره رد، اجتم ارگران منف اعی ک م

.حقيقت آن را مستور می سازد

درباره ی قانونی که فقط می تواند به وسيله ی انقالب های ادواری حاکم گردد چه بايد " ٣٨

ه دارد انديشيد؟ آن نيز قانون طبيعی وذ آن هستند تکي " است که بر عدم آگاهی کسانی که تحت نفدرش ا “F. Engels „Umrisse zu einer Kritik der Nationalökonomie(نگلس فري

in Deutsch-französische Jahrbücher( ارکس در سال در مجموعه سالنامه های آلمان و ف ارل م ه و ک د روگ رانسه که به وسيله ی آرنول

.)پاريس چاپ شده است در ١٨٤٤

١٦١

نشر کارگری سوسياليستی

ار وقتی می گويم که لباس، کفش و غيره در برابر پارچه به عنوان تجسم عمومی ک

ولی . جنون آميز اين بيان به چشم می خورد یمجرد انسانی قرار می گيرند فورا جنبه

ا سيم و ا ب ا پارچه ي اوتی در ( زر وقتی توليد کنندگان لباس و کفش خويش را ب ه تف ک

ی به صورت معادل عام مقايسه می کنند در واقع رابطه ) ايجاد نمی کند عاصل موضو

ز ون آمي ين شکل جن ا هم اعی ب ار اجتم ه مجموع ک سبت ب ا ن کارهای خصوصی آن ه

.تجلی نموده است

د ∗اين اشکال مقوالت شکيل می دهن ورژوائی را ت صاد ب ا قالب های . علم اقت ن ه اي

ن شيوه معتبر و بنابر اجتماعا دی اي ط تولي ه رواب ی اين عينی بيان افکاری است که ب

اال (معين تاريخی و اجتماعی توليد ابر . اختصاص دارد ) يعنی توليد ک ه محض بن ن ب اي

ر اسرار انی و پ ه عرف ن جنب يم اي دا کن ار پي د سر و ک اين که با اشکال ديگری از تولي

ار را اين ظواهر سحر و ی دنيای کاال، کليه جادو، که بر اساس توليد کاال محصوالت ک

.با پرده ای از ابر پوشانيده است، برطرف خواهد شد

ل -∗ ران و عرب در Categories د رمعنای ارسطوئی کلمه در مقاب ديم و اي ای ق ه حکم ک

انی ه يون ز معرب کلم وارد ني اس(بعضی م د ) غاطيغوري رده ان ار ب ه ک ا (را ب والت عشر ي مق .)غاطيغورياس

١٦٢

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

صاد را م اقت ه عل ين سون حاال ک ازی را دوست می دارد ∗ب ين سون را ٣٩ ب اول راب

يم وعی . در جزيره اش ديدن می کن از حوائج متن اده ای است ب ا آدم افت ه طبع ن ک ا اي ب

ع آن بر دارد دد رف د در ص ه باي دآک ابر ي ی از و بن واع مختلف ه ان ت ب ور اس ن مجب اي

ا سازد، الم ل ب د، مب د، ها ∗∗کارهای مفيد بپردازد، ابزار و ادوات کار درست کن ی نماي ل

ره د و غي رد، شکار کن اهی بگي ا صحبت . م ن ج ر آن در اي ا و اموری نظي ه از دع البت

وعی استراحت نمی کنيم زيرا رابين سون ما از آن ل ذت می برد و اين قبيل فعاليت را ن

اد شده . می شمارد ه آن چه ايج د ک با وجود تنوع اعمال توليدی خود وی نيک می دان

ار واع مختلف ک ابراين جز ان ين سون است و بن ان راب فقط اشکال مختلفه فعاليت هم

.انسانی چيز ديگری نيست

ا ب ه وی وقت خود را دقيق د ک ام ضرورت حکم می کن د انج ه باي ايفی ک سبت وظ ه ن

ا در رمقام کمابيش ا . دهد تقسيم نمايد مجموع فعاليت جمندی که برای هر يک از آن ه

ل رای ني د ب ه باي ائی است ک ا بيشی دشواری ه ه کمی ي سته ب خويش قائل می شود ب

روزواه -∗ ون ک ين س ل دوف Robinson Crusoè راب ه داني ت ک تانی اس ان داس و قهرم

ان ١٧١٩ در سال Danieg de Foèانگليسی ه سر قهرم ه ب تأليف نموده است و از حوادثی کاب سکونی پرت ر م ره ی غي ه جزي د و ب ی ياب ات م دن نج رق ش ه از غ س از آن ک تان، پ داس

ه . می شود، آمده حکايت می کند ن جاری شده است ک ر اي يوه ب ورژوائی را ش صاد ب ای اقت علمال برای استدالل د ع احتياجات وی را مث ين سون و چگونگی رف سائل اقتصادی راب اره ی م رب

صاد فراموش می آورند و در اين راه به قدری اغراق کرده اند که کم کم اساس اجتماعی علم اقتات ده حي رنج و پيچي سائل بغ د م ی خواهن رد م ک ف ع ي ر واق تانی و غي دگی داس ده و از زن ش

ه قصه . رون آورند اقتصادی اجتماعات جديد را بي ل بی شباهت ب ن طفي داستان حی بن يقظان اب .است) Robinsonades( رابين سون بازی ترجمه -رابين سون نيست

يه چاپ دوم- ٣٩ ست - حاش ازی ني ين سون ب ی راب م ب اردو ه ی ريک اهيگير و . " حت وی مشان ی ک کار م اهی و ش ه م ه مبادل اال ب احبان ک د ص ورا مانن ز ف دوی را ني کارچی ب م ش د آن ه

ه است ه تجسم يافت ار . برحسب زمان کاری که در اين ارزش های مبادل ورد وی گرفت ن م در ايار خود زار ک رای محاسبه اب دوی ب اهيگير و شکارچی ب اريخ می شود چه م م در ت اشتباهی ه

ال دن در س ورس لن ه در ب اليانه ای را ک ساط س ای اق دال ه ورد ١٨١٧ج وده است م داول ب متاعی ) Owen(ظاهرا متوازی االضالع های آقای اوون . "می دهند مطالعه قرار تنها شکل اجتم

ارکس " ( است که وی در خارج از جامعه ی بورژوائی می شناخته است ارل م اد . ک ص .... انتق ).٣٩ و ٣٨

.نوعی دام ويژه ی آمريکای جنوبی است) Lama( الما -∗∗

١٦٣

نشر کارگری سوسياليستی

ه ه نتيج ردارد یب ود ب ای خ يش پ ه از پ د مطروح ه وی . مفي ه ب ا را تجرب ن ه ام اي تم

ه نجات . ی آموزد م م و مرکب را از غرق ل، قل ر ک رابين سون که ساعت خويش و دفت

داده است به زودی مانند يک نفر انگليسی صحيح النسب شروع به ثبت وضع خويش

.می کند

ال ين اعم م چن ه در دست دارد و ه دی است ک سياهه او محتوی صورت اشياء مفي

ه وی مختلفی که انجام آن ها برای ساختن اشياء مز انی ک بور الزم بوده و نيز مدت زم

ی به طور متوسط برای توليد مقدار معينی از اين محصوالت مصرف نموده در سياهه

ده او را ،روابط بين . مزبور قيد شده است ی خود آفري ه دارائ ين سون و اشيائی ک راب

رت ارکس وي ای م ود آق ه خ ن است ک اده و روش دری س ه ق د ب ی دهن شکيل م م ∗ت ه

ه . می تواند بدون تالش فکری خاصی آن را بفهمد ن کلي مشخصات یولی با وجود اي

.ذاتی ارزش در همين روابط موجود است

شتن را در دوره رون ی حاال جزيره تابناک رابين سون را بگذاريم و خوي تاريک ق

يم رار ده ا ق طای اروپ سته . وس ری واب ه ديگ س را ب ر ک ستقل ه سانی م ای ان ه ج ب

.، عامی و روحانی∗∗∗ و خراج ستان∗∗رعيت و ارباب، خراج ده: بينم می

ادی است د م اعی تولي ط اجتم ه مشخص رواب ن ک ستگی شخصی در عين اي واب

د محيط های زندگی ای را ان می کن . نيز که بر اساس آن توليد استوار گرديده است بي

ن جامع ای اي ستگی شخصی مبن ه مناسبات واب ين جهت ک ه هم يکن ب ين است، ل ه مع

ا واقعيت اير ب حاجت به اين نيست که کارها و محصوالت شکلی موهوم و صورتی مغ

کارها و محصوالت به صورت خدمات طبيعی و ماليات های جنسی در . ندنآن ها پيدا ک

د االئی . دستگاه اين جامعه سير می کن د ک ر تولي ی ب رخالف دستگاهی مبن ا ب ن ج در اي

ار ی ک ی آ وصورت طبيع ت آن ويژگ ه عامي ار است ن اعی بالواسطه ک . ن شکل اجتم

∗- Max Wirth ١٩٠٠ -١٨٢٢( اقتصادان آلمانی( ∗∗- Vassal ∗∗∗- Suzerain

١٦٤

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

ه د ک بيگاری هم مانند کار مولد کاال طبق زمان سنجيده می شود ولی هر رعيت می دان

ردد و عشريه ای مقدار معينی از نيروی کار اوست که در خدمت ارباب مصرف می گ

ی ه کشيش ارزان ری است ک ر از دعای خي ه می شود روشن ت ه کشيش پرداخت ه ب ک

.می کند

ابر ن بن اره ی اي ر درب اع در براب ن اجتم راد اي ه تحت پوشش آن اف ائی ک ماسک ه

اعی اشخاص يکديگر قرار می گيرند هر طور قضاوت شود به هر حال مناسبات اجتم

ه شکل د و ب در مورد کارهای خويش به صورت ارتباطات شخصی آن ها جلوه می کن

.تغيير لباس نمی دهدروابط اجتماعی اشياء با محصوالت کار

اعی ی برای مطالعه ه بالواسطه صورت اجتم اری ک ی ک ی، يعن کار مشترک و جمع

ه يافته است، حاجت نيست که به عقب برگرديم و به شکل خود روی آن يعنی شکلی ک

٤٠.در آستان تاريخ کليه ملل متمدن ديده می شود مراجعه کنيم

ان ∗صنعت روستائی و پدرشاهی انواده دهق اس و يک خ دم، دام، پارچه، لب ه گن ی ک

ن شکل ساير اشياء مورد احتياج خاص خود را ری از اي د شاهد نزديک ت تهيه می کن

. می دهد به دست مقدماتی را

انوادگی ار خ ه صورت محصوالت مختلف ک انواده ب ر خ ن اشياء مختلف در براب اي

ر ديگری دارای صفت ا در براب ی هيچ يک از آن ه د ول رار می گيرن االئی نيست ق . ک

روری، ار، دامپ د، کشت و ک د می کنن ياء مختلف را تولي ن اش ه اي وعی ک ای متن کاره

ه "- حاشيه چاپ دوم -٤٠ ن ک ر اي ی ب ه مبن ه ی مضحکی عموميت يافت ن اواخر نظري در اي

ی منحصرا ژاد اسالو و حت ه ن وط ب ه صرفا مرب شکل ابتدائی مالکيت اشتراکی شکلی است کاين شکل ابتدائی است که در نزد رومی ها و اقوام ژرمن وسلت وجود داشته است . روسی است

ده، ه و پراکن ا حدودی فروريخت و امروز الگوئی از آن را هنوز با نمونه های متنوع، اگر چه تيم شاهده می کن ا م دی مالکيت . در نزد هندی ه ژه هن ه وي يائی و ب ه عميقی از اشکال آس مطالع

ه و خود روی مالکيت اشتراکی اشکال اشتراکی به ما نشان خواهد داد چگونه از اشکال مختلفدائی . نحالل آن به وجود آمده است متنوع ا ه مالکيت خصوصی ابت سام مختلف ق اق مثال بدين طري

ردد رع گ ا متف دی ه تراکی هن د از اشکال مختلف مالکيت اش ا می توان ی ه ا و ژرمن " رومی ه )١٠صفحه .. کارل مارکس، کتاب انتقاد(

∗- patriarcal

١٦٥

نشر کارگری سوسياليستی

اعی هستند ريسندگی، بافندگی و خياطی و غيره در شکل طبيعی خويش وظايف اجتم

ره ود از زم را خ د یزي د تولي ز مانن انواده ني د و خ مار می آين ه ش انواده ب ايف خ وظ

.م کار طبيعی و مخصوص به خود استکاالئی از ابتدا دارای تقسي

ر شرايط ه موجب تغيي ات موسمی ک ين اختالف م چن سی و سنی و ه ای جن اوت ه تف

ار هر يک از يطبيعی کار می شوند توزيع کار ب ان ک ين زم م چن ن اعضاء خانواده و ه

ان . آن ها را منظم می کند زان زم ا مي ه ب ار ک اما در اين جا صرف نيروهای انفرادی ک

را نيروهای ی می شود، جنبه جيده نس د زي شان می ده ار را از اول ن اجتماعی خود ک

ل ه عم انواده ب ام خ ار تم ی ک روی جمع ل ني ه عوام ه مثاب ط ب دا فق ار از ابت ردی ک ف

.پرداخته اند

ردم آزاد ی از م ائيم و جمعيت يم بي الم داده باش ری در ک ه تغيي ن ک رای اي ه ب در خاتم

ا وس ه ب ريم ک ر بگي اهی و وق را در نظ ا آگ د و ب ی کنن ار م شترک ک د م وف ائل تولي

ا مار ک ی ش رادی و ب ای انف ار رنيروه اعی ک د اجتم روی واح ورت ني ه ص ود را ب خ

ز تکرار ی ر باره آن چه که د . مصرف می نمايند ا ني ن ج ه شد اي ين سون گفت کار راب

اعی ورت اجتم ه ص ه ب ردی بلک وان ف ه عن ه ب ی ن ود ول ی ش ه. م صوالت یکلي مح

رای ه بالفاصله ب ود ک ه شخصی داشت و بالنتيجه اشيائی ب رابين سون منحصرا جنب

اعی است ه محصولی اجتم سمتی از . شخص او مفيد بود ولی محصول جمعی اتحادي ق

د اقی می مان اعی ب ار می رود و اجتم . اين محصول مجددا به عنوان وسيله توليد به ک

ه ه مثاب ه ب ابر اما قسمت ديگر را اعضاء اتحادي د و بن دگی مصرف می کنن وسائل زن

.اين بايد بدين آن ها توزيع گردد

وه ه ینح د و درج اعی تولي تگاه اجتم اص دس وع خ ق ن ر طب ع ب ب ی توزي تناس

ود د نم ر خواه دگان تغيي د کنن اريخی تولي ل ت االئی . تکام د ک ا تولي ه ب ن ک رای اي ا ب تنه

دگی توازن برقرار کنيم فرض می کنيم که سهم هر يک از دگان در وسايل زن د کنن تولي

د ده باش ين ش ارش تعي ان ک ق زم ابر.طب د، بن ی ده ام م ه انج ار دو وظيف ان ک ن زم اي

شه ا نق سيم ب ی تق ار و یاز طرف ه ک ايف مختلف ين وظ ی ب اعی آن، تناسب دقيق اجتم

١٦٦

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

هم نجيدن س رای س ال ب ين ح ر در ع د و از طرف ديگ ی کن رار م ات برق واع احتياج ان

اين برای تعيين حصه ای يک از توليد کنندگان نسبت به کار مشترک و بنابر هر فردی

ه را ک شترک انف صول م ی رود از مح ار م ه ک ز ب ردد ني ی گ صرف م ل م ن . قاب در اي

ا ه ج ين رابط م چن د و ه ام داده ان ه انج ائی ک ه کاره سبت ب راد ن اعی اف ط اجتم رواب

د م در تولي ار، ه صوالت ک ا مح ان ب اقی آن فاف ب اده و ش سيار س ع، ب م در توزي و ه

.می ماند

ه ژه تکامل يافت ه وي سان مجرد خويش و ب ين ان ا آئ سند ی مسيحيت ب ورژوا پ آن ب

رين )*(مز و دئي ∗مزپروتستانييعنی اال متناسب ت دگان ک د کنن ه تولي رای جامع و غيره ب

د اعی تولي ه ای مناسبات اجتم ين جامع ه طور اديان است زيرا در چن ارت از ب ی عب کل

د ن مانن ابر اي اال و بن وان ک ه عن دگان محصوالت خود را ب د کنن ه تولي ن می شود ک اي

ارزش تلقی می کنند و کارهای انفرادی خويش را در اين قالب شئی ای به صورت کار

د د کهن ی در شيوه . مساوی انسانی در برابر يکديگر قرار می دهن د آسيای تولي تولي

وان و ادوار باس ه عن سان ب دگی ان اال و بالنتيجه زن ه ک تانی و غيره تبديل محصوالت ب

ه زوال ه مرحل توليد کننده کاال نقش فرعی بازی می کند ولی هر قدر جامعه اشتراکی ب

.خود نزديک می گردد بر اهميت اين نقش افزوده می شود

ور دايان ابيق د خ ژه خود، مانن ا يه ∗∗اقوام تجارت پيشه به معنای وي ه در ي انی ک ودي

دا ديم پي ای ق ای دني ل ه د فاص ط در ح د، فق ی کنن ست م ستان زي اع له ات اجتم مثام

.می شوند

ستان -∗ ذهب پروت ه Protestanisme )*(Dèisme م ذهبی ک رد و م دی مج ه خداون ب

ل نيست ی قائ ده . غيرجسمانی معتقد است و برای خدا مانند مذهب مسيح شخصيت معين ن عقي ايرا برخی از روشنگران قرن هيجدهم به نام مذهب عقالنی و يا به اصطالح زمان انقالب فرانسه

.آئين عقل مجرد ناميده اندوره -∗∗ سفه ابيق ر عقEpicure فل ی ب وال مبتن ه اص ت ک د دموکري Democriteاي

دان ) ذيمقراطيس( رای خداون د ب ا می دان م ه اقی ات است چون تحوالت عالم را نتيجه حرکات اتفوام (وظيفه ای در جهان قائل نيست و معتقد است که آن ها چون در فواصل دنياها هستند ين الع ب

Intermonde (نمی توانند در امور جهان تأثير داشته باشند.

١٦٧

نشر کارگری سوسياليستی

ر زسازمان های اجتماعی توليد در ا اين ر و شفاف ت ه مراتب ساده ت منه باستانی ب

وز راز سازمان بورژوائی است ولی يا بر عدم رشد فردی انسان هائی ق ه هن ار دارند ک

د ناف ا براساس بن ده و ي ردم ديگر قطع نگردي ا م ه ای ب ی قبيل ستگی طبيع شان از واب

.مناسبات بالفاصله خواجگی و بندگی استقرار يافته اند

ار و ارآور ک روی ب شرفت ني ازل پي طح ن ول س ا معل ازمان ه ن س دگی اي رايط زن ش

ايل دارک وس ان ت ا در درون جري سان ه بات ان ورد مناس ی از آن در م دوديت ناش مح

ن محدوديت . ادی زندگی و بالنتيجه در مورد روابط بين خود آن ها و طبيعت است م اي

د طبيعی واقعی در مذاهب ه طور . و قومی قديم انعکاس می ياب ذهبی ب ی انعکاس م کل

ره ات روزم ار و حي رايط ک ه ش ود ک و ش د مح ی توان امی م ا هنگ ع تنه ای واق یدني

ودار انسان روابط عقالنی افراد را با يکديگر ه طور صاف و شفاف نم ا طبيعت ب و ب

.سازد

اب ی شکل اجتماعی جريان زندگی يعنی چهره د فقط هنگامی نق ادی پروسه تولي م

ه ه مثاب ود ب ه خ ی دارد ک ر م ت ب انده اس ه روی وی را پوش ودی ک ه آل انی و م عرف

اه د و تحت نظارت آگ حاصل کار مردمی که آزادانه با يکديگر تشريک مساعی می کنن

د ی طبق نقشه و ان در آي ادی . آن ای م ه مستلزم وجود مبن ن مرحل ه اي ی رسيدن ب ول

ود ه خ دگی است ک ادی در زن سله شرايط م دن يک سل رد آم ا گ اع و ي ی در اجتم معين

.نج است ر يک تکامل تاريخی طوالنی و پر ینتيجه

رده ل ک اقص تحلي ه طور ن و ب راست است که علم اقتصاد ارزش و قدر ارزش را ول

رده است ی ب انی آن پ وی نه ه محت کال ب ن اش الل اي ود ٤١و از خ اه از خ يچ گ ی ه ول

ائی-٤١ مار نارس ه ش ل ب رن تحلي ود بهت ه خ ن ک ا اي در ارزش، ب اردو و از ق ل ريک تحلي

صاد . می رود، در کتاب سوم و چهارم معلوم خواهد شد م اقت ورد ارزش، عل ی در م ه طور کل بان کالسيک در هيچ جا به طور وضوح تفاوت بين کاری را که در ارزش نمايش داده شده و هم

البته علم اقتصاد . ف محصولش تجلی نموده تصريح نکرده استکار هنگامی که در ارزش مصرانی ت و زم ار را از نظر کمي اهی ک را وی گ کالسيک عمال بين اين دو تميزی قائل می شود زي

د رار می ده ورد دقت ق ت م اين کمی . از لحاظ کيفي ين تب ه هم دارد ک ه توجه ن ن نکت ه اي ی ب ولساوی آن ه ا ت ی ي ستلزم وحدت کيف ا، م ار مجرد کاره ه ک ا ب ل آن ه ستلزم تحوي ن م ابر اي ا و بن

سانی است ا نظر دستوت دوتراسی . ان ثال ريکاردو خود را ب موافق ) Destutt de Tracy(م

١٦٨

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

دار ارزشی ز چرا در مق د و ني دين شکل در می آي نپرسيده است که چرا اين محتوی ب

يله ه وس ار ب ار، ک ل ک دازه یحاص يله ی ارزش و ان ه وس ار ب ان ی ک دتی از زم م

٤٢.نمايش داده می شود

هم چنان که استعدادهای جسمانی و روحانی ما مسلما تنها دارائی اوليه ی : "می داند که می گويد

دائی ماست ما هستند محقق است که صرف کردن اين قوا يع . نی نوع معينی از کار گنجينه ی ابتد ی می خوانيم می آفرين ا دارائ ه م ز ... همواره همين استفاده است که هم آن چيزهائی را ک و ني

ه وجود آورده ا را ب ه آن ه اری هستند ک ده ی ک ايش دهن مسلم است که کليه ی اين اشياء فقط نمی دارای دو ارز ا حت د و ي ر ارزشی دارن ه آن را از است و اگ ن ک وند جز اي ف می ش ش مختل

د ند چاره ای ندارن ادی " (ارزش کاری که منشاء آن هاست کسب کرده باش دستوت دوتراسی مبدئولوژی ) ٣٥،٣٦ .p .١٨٢٩ Elements d`ideologie. IVe et Ve parties, paris(اي

اريس نجم پ ارم و پ سمت چه اردو) ٣٦ و ٣٥ صفحه ١٨٢٦ق ا ريک د ب سه کني م ا: مقاي صول علصاد دن The principles of Political Economy" اقت ) ٣٣٤ صفحه ١٨٢١ چاپ سوم لن

ای ه ج ر است ب ق ت ه عمي ه ی مخصوص خويش را ک اردو نظري ه ريک يم ک ی ده ذکر م ط ت فقروت . نظريه ی دستوت قرار می دهد ه ث يائی ک ه ی اش د کلي در واقع دستوت از طرفی می گوي

د " اری هستند که آن ها را خلق کرده است نماينده ک "محسوب می شوند ولی از سوی ديگر معتقارزش "يعنی ارزش مصرف و ارزش مبادله را از " دو ارزش مختلف خود"است که اين اشياء

بدين نحو او نيز در ياوه سرائی های اقتصاد عاميانه خود فرو می رود که . کسب می نمايند" کاراالئی دوا ارزش ک ار در م(ب ثال ک ا م ورد بحث م پس ) وضوع م د و س ی کن رض م ديهی ف را ب

د . ارزش کاالی ديگری را بر طبق آن تعيين و استنتاج می نمايد ريکاردو اين طور درک می کنار هستند ده ی ک ار (که گويا گفته شده هم ارزش مصرف و هم ارزش مبادله نماين ه ارزش ک ). ن

ه ه ب ار را ک ه ی ک ز ولی او نيز به قدری خاصيت دو گان م تمي د ک ی می کن دو وجه مختلف تجله وط ب صل مرب ام ف ه در تم د ک ی ده ا"م ايزه ی آن ه روت و خواص متم م " ارزش و ث ام ه تم

وئی های کسی چون J. B. Say) ژان باتيست سه (خود را صرف بحث در اطراف عوام گوا ه عن ار ب ه ک ن سرچشمه ی کرده است و عاقبت خود بسی در شگفت است که دستوت راجع ب

ارزش با وی موافق است و با اين وجود نظريه اش در باره ی مفهوم ارزش با ژان باتيست سه .جور در می آيد

اال و - ٤٢ ل ک ه و تحلي ه در تجزي ت ک ن اس يک اي صاد کالس ی اقت ائص اساس ی از نق يکه د ر مخصوصا ارزش آن هيچ وقت موفق به کشف اين شکل که کاال را به صورت ارزش مبادل

بهترين نمايندگان اين مکتب آدام اسميت و ريکاردو هستند که شکل ارزشی . می آورد نشده است ل . را مانند چيزی بی اهميت و خارج از طبيعت کاال تلقی می کنند ه تحلي ن نيست ک ا اي سبب تنه

ری وجود دارد ق ت . قدر ارزش تمام توجه آن ها را به خود معطوف داشته است بلکه جهت عميورژوائی است شکل ا د ب رزشی محصول کار مجردترين و بالنتيجه عام ترين شکل شيوه ی تولي

ن در عين حال از ابر اي اعی و بن د اجتم وع مخصوصی از تولي وان ن ه عن ن راه ب که خود از اياعی . لحاظ تاريخی تميز داده می شود د اجتم دان تولي ا آن را شکل طبيعی جاوي ه خط پس اگر ب

ول و تصور کنند ناگزير مخ ه پ ز ک ه آن را ني االئی و اشکال تحول يافت ی شکل ک تصات آن يعنبه همين سبب آن اقتصاديونی که در خصوص . سرمايه و غيره است از نظر دور خواهند داشت

ی ول، يعن اره ی پ د، در ب سنجش قدر ارزش به وسيله ی زمان کار با يکديگر توافق کامل دارن

١٦٩

نشر کارگری سوسياليستی

ه درجه در ضمير بورژوائی اين عل ی ب ائی، حت ارآور، ضرورت ی م فرمول ه ار ب ک

ای اخت ه ا س ا ب ستگی آن ه شان ب ر پيشاني ه ب د ک ی کنن دا م ديهی پي ی و ب طبيع

د ان تولي ه جري سلط داشتن ب ه جای ت سان ب وز ان ه در آن هن اجتماعی ای نقش شده ک

.خود مقهور آن است

ابر اعی بن د اجتم ازمان تولي ا اشکال س ور ب م مزب ن عل ان اي ورژوازی هم ل از ب قب

سويت روا ور عي ل از ظه ذاهب قب ه م سبت ب سا ن اء کلي ه آب د ک ی کن ار م وع رفت ن

٤٣.می داشته اند

رين شوش ت ام، مغ ادل ع اده مع د صورت آم ی کنن راز م ات را اب رين نظري اقض ت ثال . و متن م

رای توضيح آن ول ب ه پ هنگامی که تحقيق درباره ی مسائل بانکی پيش می آيد و تعاريف عاميانل . کافی نيست اين اغتشاش فکری به نحو زننده تری به چشم می خورد ين جهت در مقاب ه هم ب

ه وجود زم ب ه ارزش را فقط يک شکل اين نظريات، سيستم جديدی از مرکانتی لي ده است ک آم ).گانيل و غيره (Ganilhاجتماعی يا بهتر بگوئيم ظاهری خالی از محتوی می شمارد

صاد م اقت وان عل ه تحت عن برای اين که يک بار برای هميشه گفته شده باشد، متذکر می شوم کی ام پت ان ويلي ه از زم ن است ک ورد نظر م صادی م ر اقت ق )W. Petty(کالسيک ه ه تحقي ب

ه است ل . درباره ی همبستگی های درونی مناسبات توليدی بورژوائی پرداخت من آن را در مقابر ا مگ ورد ت ی خ اهری چرخ م ط در درون ارتباطات ظ ه فق م ک ی ده رار م ه ق صاد عاميان اقت

ورژوازی پديده های به اصطالح خشن را به نحو موجهی قابل درک نمايد و احتياجات خانگی با را، واره ب ده است، هم ل داده ش صاد تحوي م اقت ه مدت هاست از طرف عل وادی ک ورد م در م

اده و ا افت يش پ نشخوار تازه ای برآورده کند، ولی معذلک به همين حد اکتفا نمايد که تصورات پرين د و عالی ت ژه خويش دارن ای وي ورژوائی از دني د ب ارگزاران تولي ه ک سندانه ای را ک خود پ

انش می انگ اودان اعالم جه ايقی ج د حق د و آن را مانن ه علمی بياراي ه جام وده ب يم نم د، تنظ ارن .دارد

برای آنان فقط دو نوع نظم و رسم وجود . اقتصاديون طريقه ی خاصی در عمل دارند "-٤٣ی ورژوائی . دارد يکی مصنوعی و ديگری طبيع ام ب ی نظ اختگی است ول ودالی س رارت فئ مق

د از اين جهت به . طبيعی است رار می دهن سم مذهب ق . متاءلهين شباهت دارند که آنان نيز دو قزدی است ين خودشان اي ن و آئ پس . هر کيشی که از آن آنان نيست اختراع انسانی است ولی دي

".تاريخی بدين سان وجود داشته است ولی ديگر نيسترودون : کارل مارکس( أليف پ ر ت سفه فق ه فل سفه جواب ب Misère de la Philosophieفقر فل

)١١٣ صفحه ١٨٤٧ا غارت ديم فقط ب ان ق ان و رومي ه يوناني د ک ی تصور می کن زه است وقت ا م آقای باستيا واقعا ب

واره . می زيسته اند ه هم رد الزم است ک برای اين که بتوان قرن های متوالی با غارت زندگی کد شود چيزی برای چپاول وجود داشته باشد و يا اين که مورد غارت باي ا تجدي ين . د دائم پس چن

ن اقتصادی ابر اي د و بن يوه ی تولي ه خود ش ه نوب ز ب ان ني به نظر می رسد که يونانی ها و روميصاد ه اقت ان طوری ک ا هم شکيل می داده است عين ا را ت ای آن ه ادی دني ه اساس م داشته اند ک

١٧٠

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

ه شکيل ارزش مبادل مباحثه کسالت آور و بی مزه ای که راجع به نقش طبيعت در ت

صاددانان، در نتيجه ی خ اصيت در گرفته است نشان می دهد تا چه درجه برخی از اقت

ار یفتيشی که ذاتی جهان کاالهاست يا به عبارت ديگر در اثر ظاهر مادی تشخيص ک

د ده ان ال گردي م و خي ار وه اعی، گرفت وه ی . اجتم ارت از نح ه عب ون ارزش مبادل چ

د ا نمی توان اجتماعی معين برای بيان کاريست که صرف توليد چيزی شده است، منطق

ه ی دا چيزی از عوامل مادی طبيعت دربر ثال مظن وان م ه نمی ت ان ک م چن شته باشد ه

. را دارای چنين محتوی ای دانستمبادالت

ورژوائی د ب چون شکل کاال کلی ترين و درعين حال کم تکامل يافته ترين شکل تولي

ين امروزی ه صورت مسلط و ب ه ب ن رو -است بسيار زود ظهور کرد اگرچه ن و از اي

سبی از وراء آن به نظر می رسد که هنوز می توان خص ا سهولتی ن لت فتيشی آن را ب

د تيا -بورژوائی مبنای مادی دنيای کنونی را تشکيل می ده ايد باس يوه ی ش ه ش د ک ان می کن گم

توليدی که مبنی بر کار بردگان است براساس چپاول و غارت قرا رگرفته است؟ در اين صورت شه است در . در زمينه ی خطرناکی ماجرا جسته است ه غول اندي ی مردی چون ارسطو ک وقت

ابی مورد ارزيابی کار بندگان اشتباه می کند چرا اقتصاددان خرده پائی چون باستيا باي د در ارزيرود؟ زدور راه درست ب ار م رادی -ک ه رد اي ور خالصه ب ه ط مارم و ب ی ش نم م ع را مغت موق

اره ی رم در ب شر اث ام ن ائی هنگ ان و آمريک ه ی آلم صاد (می پردازم که يک مجل م اقت اد عل انتق : گفته شده است. به من کرده است) ١٨٥٩

ا نظريه ی من دائر بر اين که شيوه ی مشخص تو ا آن ي واره متناسب ب ليد و مناسبات توليدی همه ن ک ه طور خالصه اي ه ی آن "ب ر پاي ه ب ای واقعی ای است ک اع مبن اختمان اقتصادی اجتم س

ق ا آن تطبي اعی ب دان اجتم ی از وج کال معين ود و اش ی ش اخته م ی س وقی و سياس ای حق روبند ی کن ه " م ه ک ن نکت ه "و اي ست ک ات مادي د حي يوه ی تولي دگی ش ه ی زن ی پروس ور کل ه ط ب

د ی کن ل م ری را تعلي ی و فک اعی، سياس ر آن " اجتم ادی ب افع م ه من ونی ک ای کن ورد دني در مر مذهب کاتوليک و ی ب رون وسطای مبتن اره ی ق حکومت می کند واقعا صحيح است ولی درب

ور است نخست شگفت آ . در مورد آتن و رم که سياست بر آن استيال داشته است، صدق نمی کند رون وسطی و اره ی ق سته درب ان دان که شخصی تصور کند که اين نوع داستان سرائی های جه

ده است ر ديگری مجهول مان ا . دوره ی قديم ب رون وسطی می توانست ب ه ق ه ن ديهی است ک بد أمين نماي . مذهب کاتوليک ارتزاق کند و نه جهان باستان ممکن بود با سياست زندگی خود را ت

د روشن به عکس طر رده ان ار می ب ه ک ات خود ب أمين حي رای ت ن اعصار ب ردم اي يقه ای که مد رده ان ازی ک ده ب ن گذشته . می سازد چرا جائی سياست و جای ديگر کاتوليسيزم نقش عم از اي

اريخ در ن ت ه راز اي افی است ک ه ک ن نکت ستن اي رای دان اريخ روم ب ثال از ت مختصر اطالعی مرد . هان استتاريخ مالکيت ارضی پن ان می ب ه گم ن ک رای اي از طرف ديگر دون کيشوت نيز ب

ر Chevalerieشواليه گری ه کيف انفرادی می تواند با کليه ی اشکال اقتصادی اجتماع بسازد، ب .اشتباه خود رسيد

١٧١

نشر کارگری سوسياليستی

ا ∗ توهمات پولی-.اين ظاهر ساده نيز در اشکال مشخص تر از بين می رود . ديد از کج

ناشی می شود؟

ه شکل اشياء طبيعی از آن جا که اين سيستم نمی بيند که زر وسيم در نقش پول، ب

.با خواص اجتماعی شگرف، معرف رابطه اجتماعی توليدند

ه ولی ن ک ه محض اي د ب آيا اقتصاد جديد که سيستم پولی را تحقير و مسخره می کن

از سرمايه سخن به ميان می آيد خود آشکارا دچار فتيشيم نمی شود؟

اع سرچشمه ره ارضی از اجتم د به ه مدعی بودن ا ک وکرات ه ن تصور فيزي مگر اي

؟نمی گيرد بلکه مستقيما از زمين می رويد از کی بر طرف شده است

برای اين که بيهوده پيش نتازم در اين جا باز به ذکر مثالی که مربوط به خود شکل

نم ا می ک ين . کاالست اکتف د چن ستند حرف بزنن ا می توان ر کااله داگ ه : می گفتن و ک گ

دارد أثيری ن ز هستيم ت ه چي . ارزش مصرف ما مورد توجه انسان است ولی برای ما ک

ه صورت . مهم است ارزش ماست اما آن چه به عنوان چيز برای ما ا ب د م رفت و آم

ه است . اشياء کاالئی خود اين حقيقت را اثبات می کند فقط به عنوان ارزش های مبادل

.که ما در ارتباط با يکديگر قرار می گيريم و بس

:اکنون بشنويم چگونه اقتصاددان از روح اشياء سخن می گويد

ه(ارزش " ی ) ارزش مبادل ت ول ئی اس يت ش روت خاص صرف(ث از ) ارزش م

سانی است صوصيات ان ه است . خ ستلزم مبادل ضروره م ی بال ن معن ه اي در . ارزش ب

د روت . "٤٥"صورتی که ثروت چنين عملی را الزام نمی کن صفتی ) ارزش مصرف (ث

ا يک جمعيت متمول است . انسانی است ولی ارزش خاصيت کاالهاست يک شخص ي

ستند و ی اين جا اشاره به نظريه -∗ روت می دان ای ث ول را مبن ه پ مرکانتی ليست هاست کار علمای اقتصاد ليب ی سخن از سرمايه است گرفت ی خود وقت د ول رال آن ها را مسخره می کنن

.همان فتيشيم می شوند٤٥ - „Value is a property of things, riches of men. Value, in this sense,

necessarily implies exchange, riches do not!” (“Observation on certin verbal disputes in Political Economy

particularly relating to value and to demand and supply” . London ١٨٢١ p.١٦).

١٧٢

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

اس ارزش دارد ا الم د ي ا مرواري ه يک... ام ن ک وان اي ه عن اس ب ا يک الم د ي مرواري

.٤٦"ارزش دارند الماس هستند مرواريد يا

ه کشف نکرده است نتاکنو ا . هيچ شيمی دانی در مرواريد يا الماس ارزش مبادل ام

دينی عميق شتن را منق د و خوي رده ان ن جوهر شيميائی را کشف ک ه اي اقتصاديونی ک

ه اش د ک ه ان ين يافت ه عکس چن ادی خود، دارای می دانند، ب ياء، مستقل از خواص م

آن چه ايشان را در . ارزش مصرف اند ولی ارزش از شيئيت آن ها سرچشمه می گيرد

دون ه ارزش مصرف اشياء ب اين عقيده جازم می کند اين موضوع شگفت آور است ک

ين شئی و ر يک رابطه مستقيم ب ردد و بالنتيجه در اث مبادله برای انسان ميسر می گ

به عکس ارزش جز در مبادله يعنی جز در يک که صورت می گيرد در صورتی انسان

.پروسه ی اجتماعی صورت پذير نيست

يکول ه س ه ب د ک ی کن اد نم ری ي رد داکب ا از آن نيک م ن ج ی در اي دار شب ∗ک پاس

ت ی آموخ ين م تن از : "چن دن و نوش ی خوان اق است ول ودن زاده اتف يما ب وش س خ

٤٧".طبيعت ناشی می شود

٤٦- S.Bailey: (“A critical Dissertation etc.” P. ١٦٥

Much ado. About nothing يچ ( اشاره به اشخاص نمايش نامه شکسپير تحت عنوان -∗ رای ه . است ) بسی سر و صدا ب

ت ذکور در م ارت م ين عب سی آن چن ه اصل انگلي ده ک اس گردي رده سوم صحنه سوم اقتب ن، از پ to be a well – favoured man is the gift of fortune; but to write and„(است

read comes by nature“.( ل (Observation مصنف کتاب مالحظات -٤٧ يه قب ه حاش ين س ) رجوع شود ب م چن . و ه

ه را بيله، ريکاردو را متهم می سا اری ارزش مبادل ا وی صفت اعتب ه زند به اين که گوي ديل ب تبسبيت ظاهر . خاصيتی مطلق کرده است را ريکاردو و ن ای یمطلب درست عکس اين است زي

از جهت ارزش مبادله ای خود دارا هستند به رابطه ی ) مثل مرواريد و الماس (را که اين اشياء ان ش ار (ده واقعی آن ها که در زير اين ظاهر پنه ين ک ه مب ن ک ار اي ه اعتب ا ب سبيت آن ه ی ن يعن

ه . تحويل نموده است ) انسانی هستند ه بيل اگر طرفداران ريکاردو جواب درشت و غيرموجهی باره ی رابطه ی می دهند فقط بدان سبب است که آن ها در نزد ريکاردو هيچ گونه اطالعی درب

. اندذاتی بين ارزش و شکل ارزش يا ارزش مبادله نيافته

١٧٣

نشر کارگری سوسياليستی

::فصل دومفصل دوم

روند مبادلهروند مبادله

ديگر ا يک ود ب ه خ ود ب ستند خ ادر ني ز ق د و ني ازار آين ه ب ا ب د تنه ی توانن ا نم کااله

وند ه ش ابر. مبادل ن الزم بن ه نگهبااي یناست ب يم ان يعن ه کن ا مراجع دگان آن ه . دارن

ر د و اگ رج دهن ه خ اومتی ب سان مق ل ان د در مقاب ی توانن ستند نم ز ه ا چي ون کااله چ

و دم م ا ع ا را ااحيان ی آن ه د يعن ه زور توسل جوي د ب سان می توان د ان راز کنن فقتی اب

٤٨.)تصرف کند(بگيرد

رار داد ديگر ق ا يک اط ب اال در ارتب وان ک ه عن ياء را ب ن اش وان اي ه بت ن ک رای اي ب

د ده است باي زل گزي ا محافظين آن ها که اراده شان در بطن اشياء من د ب يکديگر مانن

ا رضای ديگر اشخاص مرتب ا ب ا تنه ذا هر یط شوند به نحوی که هر يک از آن ه و ل

د و ه را تملک می کن االی بيگان ری، ک ه وسيله عمل ارادی مشترک دو نف کدام فقط ب

افظين صفت مالکيت بنابر. دهد خويش را از دست می کاالی اين الزم است که اين مح

رارداد صورت آن اين رابطه. خصوصی را متقابال برای يکديگر بشناسند ه ق وقی ک حق

اطی ارادی ارت از ارتب ه، عب است، اعم از اين که از لحاظ قانونی تحول يافته باشد يا ن

ن . است که رابطه اقتصادی در آن منعکس می شود وی اي صادی، خود محت رابطه اقت

ا -٤٨ وی مشهور است، اغلب در رديف کااله د و تق ه زه ه ب ن هم در قرن دوازدهم، که اي

ود ی ش ده م ز دي ی ني سيار ظريف ياء ب رح . اش سوی آن دوره در ضمن ش اعر فران ک ش ثال ي مدی ازار الن روش عرضه شده است در جنب پارچه، کفش، Landitامتعه ای که در ب رای ف ب

"بدنشان خل شده است"حتی و غيره زنانی را می شمارد که چرم، پوست، ادوات فال "Femmes folles de leur corps) " يعنی زن هائی که خود را تسليم می کنند(

١٧٤

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

وقی و ارادی را ی رابطه ه دست حق د ب وان . ٤٩می ده ه عن ا جز ب ن ج اشخاص در اي

اال و بالنتيجه به مثابه صاحب کاال به نحو ديگری در مقابل يکديگر وجود ک ی نماينده

صادی . ندارند ه ماسک های اقت د ک در جريان توضيحاتی که داده می شود خواهيم دي

اال دگان ک ه دارن اشخاص صرفا عبارت از تجسم شخصی مناسبات اقتصادی ای است ک

.ی گيرندبه نمايندگی آن مناسبات در مقابل يکديگر قرار م

اال، ی آن چه که دارنده ر ک ه در براب ن است ک مال را از کااليش متمايز می سازد اي

.جسم هر کاالی ديگر فقط عبارت از صورت تجلی ارزش خاص خود است

ه روح ه ب ∗∗ و کلبی مسلک ∗چون کاال مساوات طلب اده است ک واره آم دنيا آمده هم

ه خود م خويش را با هر کاالی ديگری مباد سو حتی ج ورد مبادل ه م له نمايد ولو اين ک

. باشد∗∗∗نفرت انگيزتر از ماريتورن

دالت -٤٩ ان ع رودون آرم دان" (justice èternelle" پ دالت جاوي ط ) ع ود را از رواب خ

رون می آورد اال بي د ک ه تولي وط ب ق -حقوقی مرب دين طري ه و ضمنا ب ده ای ب داری دهن ل دل دليدازه ی عدالت جاودان ه ان اال را ب د ک ا شکل تولي ا آن ه د ت ديم می کن همه ی خرده بورژواها تق

ق . فرض نمايند ا آن تطبي ه ب ا و حقی را ک د واقعی کااله ا تولي سپس پرودون می خواهد معکوساره ی شيمی . دارد بر مبنای اين ايده آل بسازد وان گفت درب ه چه می ت ه جای مطالع ه ب ی ک دان

واد را ادل م د تب سائل مشخص بخواه قوانين واقعی تبادل مواد و اتکاء بر آن قوانين برای حل مدان "بر پايه ی ياء (naturalitè" انديشه های جاوي ايع اش ل و کشش (affinitèو ) طب رار ) مي ق

د؟ الف -ده اخواری مخ ه رب ود ک ه ش ا گفت ه م ی ب دان" وقت دالت جاوي دانان"، "ع ، "صاف جاويزی " حقايق جاويدان "و ساير " همدردی جاويدان " ا چي ه رب ا راجع ب است آيا بر علم و اطالع م

د و آن را مخالف ن خصوص می گفتن سا در اي اء کلي يش از آن چه اب ی"ب ان "، "عنايت ازل ايم می خواندند اضافه می شود؟" مشيت اليزال الهی"و " سرمدی∗ - Leveller و به فرانسه Egalitaire اشاره به حزب راديکال و خرده بورژوائی انگليس

. تشکيل گرديد١٦٤٨ -٥٠است که در انقالب سال ∗∗ - Cynique ،Zyniker ه ا ب ای م زد حکم ه در ن ديم ک ان ق فه ی يون اعتی از فالس جم

د ه ان ان آن مکتب است و . کلبيون شهرت يافت شين يکی از بزرگ اديوژن خم ن ی ي ديوجانس کلبه است . ن مالقات اسکندر مقدونی با وی معروف است داستا انی کلم کلبی ترجمه ی صحيح يون

اعی و ود اجتم تهزاء قي ر و اس ه آداب و رسوم و تحقي سبت ب ائی ن و اين مکتب از جهت بی اعتنل . زندگی خانه به دوش به کلبی شهرت يافته است ی در مقاب در اصطالح زبان های اروپائی کلب

. شرم استعمال می شودسنگدل، وقيح و بیاريتون - ∗∗∗ شوت Maritorn م اب دون کي ه در کت زی است ک اک و تنفرانگي ام زن ناپ ن

. ذکر شده استCerventèsافسانه ی معروف سروانتس

١٧٥

نشر کارگری سوسياليستی

مشخص و عينی پيکر کاالهای ديگر ی اين نقيصه کاال را در مورد عدم درک جنبه

. کاال با حواس پنجگانه يا بيشتر خود جبران می کند یدارنده

دارد رم ن ه ارزش مصرف مب را . برای وی کااليش هيچ گون ر زي ن صور در غي تاي

ی آورد ازار نم ه ب رای ديگری دارای ارزش مصرف است . آن را ب اال ب ين ک اال . هم ک

ه است و ه حامل ارزش مبادل برای صاحب مال تنها دارای اين ارزش مصرف است ک

د آن را . ٥٠بدين طريق می تواند وسيله مبادله باشد ه می خواه ين سبب است ک به هم

صرف ه ارزش م ری ک االی ديگ ال ک ويش وا در قب ر خ ت از س اء اوس ب ارض ش موج

.کند

شان ی کاالها برای دارنده ی همه خود بی ارزش مصرف هستند و برای غير صاحب

ولی اين دست به دست . پس بايد متقابال از دستی به دست ديگر بروند . ارزش مصرف

ی م ا را عمل ه آن ه ر ی شدن مبادل وان ارزش در براب ه عن ا را ب ه آن ه ازد و مبادل س

ه . يکديگر قرار می دهد و موجب تحقق ارزش آن ها می گردد پس کاالها بيش از آن ک

بتوانند به صورت ارزش مصرف مورد استفاده قرار گيرند بايد به عنوان ارزش تحقق

.يافته باشند

ه د الزم است ک ه ارزش تحقق يابن ه مثاب د ب ه بتوانن ل از آن ک اما از طرف ديگر قب

ا مصرف ارزش مصرف آن ها محرز د آن ه ه در تولي سانی ک ار ان را ک شته باشد زي گ

ام رای ديگران انج ودن ب شده است وقتی به حساب تواند آمد که به صورت سودمند ب

رای ديگران مف . شده باشد د يليکن فقط مبادله آن هاست که می تواند نشان دهد آيا ب دن

.يا نه يعنی محصول کار نيازمندی های غير را بر می آورد يا نه

تعمال دارد "-٥٠ ه خود شئی است از حيث . زيرا هر چيز دو نوع مورد اس يکی مختص ب

م از جهت مثال کفش هم بر . خود شئی و ديگری غير از آن ای برای پوشش به کار می رود و هل آن چه . مبادله پذير بودن اين هر دو ارزش مصرف کفش است زيرا کسی که کفش را در مقاب

ه ه ب ی ن ندارد، مثال خوراک، معاوضه می کند، از کفش به همان عنوان کفش استفاده می کند ولدی حاصل می شود شده چه کفش . نحوی که طبيعتا از آن بهره من ه خاطر معاوضه ساخته ن ب

). ٩ کتاب اول فصل De Repudlicaارسطو درباره ی جمهوريت " (است

١٧٦

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

ه ارزش مصرف هر صاحب کاال می خواهد کاالی خود را فقط با متاعی مبادله کند ک

تا اين جا مبادله برای وی صرفا يک جريان انفرادی . آن بتواند نيازمندی او را برآورد

ه ارزش تحقق بخشد و . است ه مثاب االی خود ب از سوی ديگر وی می خواهد که به ک

االی بنابر ه اين مايل است ارزش ک االی هر ارزش ديگری ک ه وسيله هر ک خود را ب

اع ديگر ارزش ده مت رای دارن االی او ب ه ک ن ک ه اي دون توجه ب ارز سازد ب پيش آيد ب

اعی است . مصرف دارد يا نه ی و اجتم انی کل يکن . از اين حيث مبادله برای وی جري ل

ی و در عين تواند در زمان واحد برای کليه صاحبان کاال صرفا فرد جريان واحدی نمی

ی باشد اعی است و کل ه از لحاظ . حال فقط اجتم يم خواهيم يافت ک شتر دقت کن ر بي اگ

ابر به کاال، متاع غير ی دارنده ردد و بن ن مثابه معادل خاص کاالی خود تلقی می گ اي

ده می شود ه . متاع خودی به مثابه معادل عام تمام کاالهای ديگر دي ی چون هم ی ول

ابر دارندگان کاال چنين ام نمی شود و بن ادل ع ا هيچ می کنند هيچ کاالئی مع ن کااله اي

ين اظ ارزش ب د از لح يله آن بتوانن ه وس ا ب د داشت ت سبی نخواهن ام ارزش ن شکل ع

م سنجيده شوند ا ه ادير ارزشی ب وان مق ه عن د و ب رار نماين ساوی برق ا . خود ت پس ب

ديگر ر يک اال در براب ه ک ه مثاب ال ب ياء اص ال اش ن ح د اي ط مانن د و فق ی گيرن رار نم ق

ا اال . م مواجه می شوند ه محصول با ارزش مصرف ب دگان ک ای محظور دارن در تنگن

ود ل ب دا فع ل از . ∗چون فاوست می انديشند که می گفت در ابت ان قب ين سبب اين ه هم ب

زه طبيعی ا در غري ی کااله وانين ذات د و ق ه عمل زده ان آن که فکر کرده باشند دست ب

دگ وددارن د می ش اال تأيي ه . ان ک ود را ب ای خ د کااله ی توانن ط در صورتی م ا فق آن ه

ا ضا آن ه ه متناق د ک رار دهن عنوان ارزش و بالنتيجه به مثابه کاال در مقابل يکديگر ق

سنجند ه را . را با کاالئی ديگر به عنوان معادل عام تلقی می شود ب ن نکت اال اي ل ک تحلي

ه - ∗ ان درام معروف گوت ه قهرم انی است Goethe اشاره ب سنده مشهور آلم . شاعر و نوي

ال ه سرحد کم فاوست که در کليه ی رشته های دانش و از جمله در علوم الهی و سحر و جادو ب تحقيق راجع به مبداء آفرينش و درباره ی اين که در آغاز آفرينش فعل ياانديشه ی رسيده بود در

ه ورات ک رات خود از ت خداوند کدام يک تقدم داشته اند به اشکاالتی برخورد و سرانجام در تعبيدم داشت و گفت " ابتدا کلمه بود " د تق ه در آغاز فعل خداون در آغاز فعل "به اين نتيجه رسيد ک

".بود

١٧٧

نشر کارگری سوسياليستی

ا عمل اجت . ثابت نمود االی مشخصی ر ولی تنه د ک اعی می توان ه ام ه منزل ادل ی ب مع

ذارد پس عمل اجتماعی از . عام در آورد عموم کاالهای ديگر متاع معينی را کنار می گ

يله ه وس ود را ب د ارزش خ ا بتوانن اير کااله ا س ازند یت ان س ق . آن نماي دين طري ب

.صورت طبيعی اين کاال شکل معادل اجتماعا پذيرفته ای می شود

اثر سير تحول اجتماعی، صفت معادل عام بودن وظيفه خاص آن کاالئی می شود در

.بدين نحو کاالی مزبور پول می شود. که بيرون رانده شده است

د " آنان همه دارای يک هدف هستند و شکل و توانائی خويش را به جا نور می دهن

ا بفروشد مگر د بخرد ي ه هيچ کس نمی توان ه صفت حي آبه طوری ک وانی در او ن ک

.∗"باشد يا اسم و يا عدد اسمی جانور را دارا شود

صوالت يله آن مح ه وس ه ب ت ک ه اس روری مبادل ری و ض صول جب ول مح ور پ تبل

د و در رار می گيرن ه متنوع کار عمال با يکديگر در مقام تساوی ق دل ب ال مب نتيجه عم

وند ی ش اال م ه در . ک ضادی را ک ه ت ق مبادل اريخی و تعمي سترش ت اال بگ ت ک ن ي طبيع

د ه است نمو می ده ه تجسم خارجی . ارزش مصرف و ارزش خفت امالت ب اج مع احتي

ه امی ک ا هنگ د و ت ا را ايجاب می کن ستقلی از ارزش کااله ود شکل م ضاد، وج ن ت اي

ز د و ج اع ب ه مت ا تجزي االخره ب دف ب ن ه رار ءاي شده آرام و ق ل ن ول حاص اال و پ ک

.نمی شناسد

ان ه هم ه پس ب اال ب تحاله ک وند اس ی ش اال م ه ک دل ب اال مب ه محصوالت ک دريج ک ت

رد ی گي ام م ز انج ول ني اده .٥١پ کل س رف ش ک ط صوالت از ي ستقيم مح ه م یمبادل

اليپس - ∗ ون Apocalypse اين قسمت ترجمه از کتاب اپوک ا يکی از حواري تصنيف يوحن

ه طوری -عيسی است بهم و تاريک ب آپوکاليپس کتابی است عرفانی، شاعرانه و درعين حال مود ارات آن نم سيرهای مختلفی از عب وان تف ه . که می ت اره ب تعاره اش ه طور اس اب ب ن کت در اي

ه در م ه جانوری شده است ک ائی ب د و در نوشتجات اروپ ازی می کن اب نقش مهمی ب جموع کتت روف اس اليپس مع انور اپوک اد . ج ين ي اب چن ن کت ود از اي شهور خ ه م دون در مقدم ن خل اي

ود : "می کند ه ٤٦١صفحه " (کتاب ابوغاليپس که در آن رؤيای يوحنابن زيدی مندرج ب از مقدم ).ن گنابادیابن خلدون ترجمه ی فارسی از محمد پروي

ه در عين حال -٥١ رد ک ورژوائی پی ب ياليزم خرده ب از اين جا می توان به فريفتاری سوسم ول "می خواهد هم توليد کاالئی را جاويدان نگاهدارد و ه اال و پ ين ک ضاد ب ول " ت ی خود پ يعن

١٧٨

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول دا نکرده است ن شکل را پي . اکسپرسيون ارزشی را داراست و از سوی ديگر هنوز اي

B کاال A =Y کاال X: اين شکل عبارت بود از

کل مبا ا ش ين است ام ستقيم چن ه م صرف X: دل صرف A =Y ارزش م ارزش م

B.٥٢

ن B و Aاين اشياء ين قبل از مبادله کاال نيستند فقط در اثر اي ه چن ه است ک مبادل

.می شوند

ن د اي دا کن ودن پي ه ب ز مصرفی امکان ارزش مبادل ه چي ن ک رای اي نخستين شرط ب

داری ارزش م ه صورت مق ی ب ه از حدود و است که ارزش مصرف باشد يعن صرف ک

.احتياجات فوری صاحب آن تجاوز کرده است وجود داشته باشد

ال هستند ل انتق سان و بالنتيجه قاب ه . اشياء به خودی خود خارج از ان ن ک رای اي ب

الکين انتقال وان م ه عن راد بی سر و صدا ب ه فقط اف افی است ک ام شود ک متقابال انج

ال و بالنت ر يکديگر خصوصی اين اشياء مورد انتق د اشخاص مستقل در براب يجه مانن

دو . قرار گيرند ين اعضاء يک جمعيت اشتراکی ب ل ب یاما چنين رابطه بيکانگی متقاب

تانی ائی باس ا همب انواده پدرشاهی ي ت شکل خ ه آن جمعي ن ک م از اي دارد، اع ود ن وج

د ته باش ره را داش ائی و غي ت انک ا دول ا و ي دی ه ا . هن امی آغ ا هنگ ه کااله ز مبادل

ل ن قبي ه اي رد ک اطی سر می گي د و در نق ان می ياب تراکی پاي دگی اش ه زن ردد ک می گ

ه محض . اشتراکی غير يا اعضاء آن ها تماس پيدا می کنند با جماعات جماعات ی ب ول

ی جماعات دگی داخل اين که اشياء از لحاظ روابط خارجی مشترک کاال می شوند در زن

.اال می گردنداشتراکی نيز به طور واکنش ک

ی می توان اين به آن ماند که گوئ. را که تنها در درون اين تضاد به وجود می آيد از ميان بردارد

ه . پاپ را برانداخت و کيش کاتوليکی را نگاهداشت برای مطالعه نزديک تر در اين خصوص ب . و بعد مراجعه شود٦١صفحه " انتقاد علم اقتصاد"نوشته ی من درباره ی

ه اغلب -٥٢ ان ک م چن تا هنگامی که دو چيز مفيد مختلف هنوز معاوضه نمی شوند بلکه، هر در نزد اقوام وحشی مشاه ادل در براب وان مع ه عن ياء ب م برهمی از اش وده دره ده می شود، ت

.شئی ثالثی عرضه می گردند، حتی مبادله مستقيم محصوالت نيز خود هنوز در گهواره است

١٧٩

نشر کارگری سوسياليستی

ه ه یرابط ی مبادل اقی است ی کم امال اتف ر ک دو ام ا در ب ر . آن ه ا در اث ن کااله اي

د، ی اراده ال دهن ه يکديگر انتق ابال ب ا را متق د آن ه دارندگانشان، که رضايت می دهن

م استقرار . دله می شوند اقابل مب م ک ه اشياء مصرفی خارج ک اج ب ن ضمن احتي در اي

د و تک ی ياب نظم در م اعی م ان اجتم ک جري ورت ي ه ص ه آن را ب داوم مبادل رار م

ه . می آورد دا ب ار عم سمتی از محصوالت ک م ق ه دست ک به مرور زمان الزم می آيد ک

اوت ب . منظور مبادله توليد گردد ن سودمندی اشياء ياز اين لحظه است که از طرفی تف

ا ه تثبيت می شود از لحاظ احتياجات مستقيم و مفيد بودن آن ه ارزش . از جهت مبادل

ردد ی شان تفکيک می گ ه ئ ا از ارزش مبادل ه. مصرف آن ه یاز طرف ديگر رابط

د دا می کن کمی که طبق آن اشياء با يکديگر مبادله می شوند به توليد آن ها بستگی پي

د ی نماي ت م ی تثبي ادير ارزش وان مق ه عن ا را ب ادت آن ه ه. و ع ستقيم یدر مبادل م

مبادله و برای غيرصاحبش فقط یوالت، هر کاال برای صاحبش مستقيما وسيله محص

پس مال مورد مبادله هنوز شکل . در صورتی که ارزش مصرف تلقی شود معادل است

ده باشد که مستقل از ی ارزشی ه کنن ردی مبادل اج ف ا احتي ه ارزش مصرف خود و ي ب

.نياورده استدست

ددی زايش ع ا اف کل ب ن ش رورت اي ه ض ان مبادل ای وارد در جري وع کااله و تن

.گسترش می يابد

.وجود می آينده خود مسئله و وسائل حل آن در يک زمان ب

سه و ر مقاي ه ديگ اس مختلف ا اجن ود را ب اس خ اال اجن دگان ک ه دارن ه ای ک معامل

ه صاحبان اگون متعلق ب ه کاالهای گون ن ک مبادله کنند صورت پذير نمی شود مگر اي

ا مختلف ه ارزش ب ه مثاب ه شوند و ب االی واحد ثالث مبادل در اثنای معامله با نوعی ک

.يکديگر در مقام سنجش قرار گيرند

د م هنگامی که اين کاالی ثالث برای کاالهای مختلف ديگر معادل می شود، هر چن ه

رد ه خود می گي اعی ب ا اجتم ام ي ادل ع . ميدان عملش محدود باشد، بالفاصله شکل مع

ه و ءبقا اعی ای است ک ذرای اجتم ان تماس گ ه هم سته ب زوال اين شکل عمومی واب

١٨٠

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

االی . سبب پيدايش آن گشته است ه ک انی ب االئی و زم ه ک اهی ب نوبت ايفاء اين نقش گ

ی ی ديگر محول می شود ولی سرانجام با توسعه واع معين رای ان ن نقش ب ادالت اي مب

.شوداز کاالها تثبيت می گردد يا به صورت متبلور می

صادفی دوا امری ت اال می شود ب وع از ک موضوع اين که شکل مزبور نصيب کدام ن

.کلی در اين امر تأثير قطعی دارند ا اين حال دو واقعه به طورباست ولی

ه از ارجه وارد می شوند و در حقيقت خشکل پول يا در روی مهم ترين اجناسی ک

ه ا محصوال یاشکال ابتدائی بيان ارزش های مبادل ردد ي ومی هستند تثبيت می گ ت ب

ومی ال ب ل انتق براساس آن شئی مورد مصرفی که مثال مانند دام، رکن اصلی ثروت قاب

.را تشکيل می دهد

ان روت آن ی و ث ام دارائ را تم د زي بدوا اقوام چادرنشين شکل پول را توسعه می دهن

ه شکلی ق به صورت من ال ول و بالنتيجه ب ل انتق ورا قاب ه ف ن است ک ز از اي است و ني

د و جهت که نوع زندگی شان آن رار می ده ا جماعات ديگر در تماس ق ا ب ا را دائم ه

.بالنتيجه آن ها را مبادله می کشاند

دائی ه صورت شکل ابت ده ب وان بن ه عن بسا اتفاق افتاده که انسان هم نوع خود را ب

ذار نک ين واگ ه زم شی را ب ين نق ز چن ی هرگ ت ول ول در آورده اس تپ ن . رده اس اي

ه ای ب ل يافت ورژوائی تکام ه ب ست در جامع ی توان ا م شه تنه ده اندي ود آي اريخ . وج ت

رن ی پيدايش آن ثلث آخر سده ه يک ق ود ک سه ب هفدهم است و انقالب بورژوائی فران

.بعد در صدد برآمد آن را به مقياس ملی جامه عمل بپوشاند

ی خويش را م دهای محل ادالت بن ه مب دريج ک ا به ت سلند و بالنتيجه ارزش کااله ی گ

ائی می شود ی بيش از پيش نماينده کار کلی انسانی می گردد، شکل پول نصيب کااله

زات ی فل د يعن سته ترن ودن شاي ام ب ادل ع اعی مع ه اجتم اء وظيف رای ايف ا ب ه طبيعت ک

.ءگران بها

١٨١

نشر کارگری سوسياليستی

ه ول "اکنون اين نکته ک ی پ ستند ول ول ني آ پ ه طبيعت ا آن ک ا سيم زر و سيم ب طبيعت

ت ی٥٣"و زر اس شان تالق ول ن ايف پ ا وظ زات را ب ن فل ی اي واص طبيع ين خ ب

.٥٤می دهد

ه ا فقط يک وظيف ه یاما تاکنون م ن است ک ارت از اي م و آن عب ول را شناخته اي پ

ده ی دهن ورت تجل د ص ه در آن یمانن ی رود ک ار م ه ک اده ای ب ا م ا ي ارزش کااله

.ی کاالها اجتماعا بيان می شوندمقادير ارزش

ار مجرد ا تجسم ک تنها ماده ای می تواند دارای صورت مناسب برای تجلی ارزش ي

ه ه کلي ردد ک سانی گ ساوی ان ه م سان دارای یو بالنتيج کل يک ه ش ای آن ب ه ه نمون

ه . همانند باشند کيفيت ادير ارزشی صرفا جنب اوت مق کمی ی از طرف ديگر چون تف

د - است که پول دارد الزم ی باي کاال نيز قابليت تفاوت های صرفا کمی را دارا باشد يعن

زر و . بتوان آن را به دلخواه تقسيم نمود و يا از نو اجزاء آن را با يکديگر ترکيب کرد

ين خواصی را دارا هستند ا چن ول . سيم ذات اال مضاعف می شود -ارزش مصرف پ . ک

ه عالوه بر اين که از جهت کاال بودن ل طال ک ش دارای ارزش مصرف خاصی است، مث

ار می رود، ه ک ی ب رای ساختن اشياء تجمل برای پرکردن دندان و به مثابه ماده خام ب

ژه به دست ارزش مصرف صريح و مشخصی ه از وظائف وي اعی ی می آورد ک اجتم

.آن ناشی می گردد

ژه ی نظر به اين که کليه ول کاالهای ديگر معادل وي ول محسوب می ی پ شوند و پ

ه ه منزل االی عمومی است ب ه ک ول ک ر پ ا در براب ه کاالهاست، آن ه یمعادل عام هم

٥٥.کاالهای خاص قرار می گيرند

طبعا پول ... فلزات "١٣٥صفحه " درباره ی انتقاد علم اقتصاد و غيره: " کارل مارکس-٥٣ستند ول گا" )“Galiani: „Della Moneta".(ه اره ی پ انی درب تودی "لي ه کوس در مجموع

Custodi٧٢جلد سوم صفحه . بخش جديد( اء " برای مطالعه نزديک تری در اين مورد به نوشته مذکور من بخش -٥٤ " فلزات گران به

.مراجعه شود .Verri. Meditazioni Sulla Economia Politica p" (پول کاالی عمومی است "-٥٥ )١٦ صفحه -اقتصاد سياسیوری، غور درباره ی ) ١٦

١٨٢

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

ه ط هم ه ای از رواب ور يافت ا انعکاس تبل ول تنه ديم شکل پ ه دي ان ک ای یچن کااله

رای آ بنابر. ديگر در يک کاالست االئی است فقط ب ول خود ک ه پ ن ک ن اين موضوع اي

ه سامان رسيده ام شده و ب آن شروع ی کسی کشف محسوب می شود که از شکل تم

٥٦.می کند تا سپس به تحليل آن بپردازد

ه ناشی نمی شود بلکه ان مبادل ه است از جري ديل يافت ول تب ه پ ه ب ارزش کاالئی ک

ه آن . شکل ارزشی خاص آن ناشی از اين جريان است مخلوط ساختن اين دو تعريف ب

شيده ا جا ک ه ارزش سيم و زر را مج د ز است ک و چون در . ٥٧ی و موهوم انگاشته ان

ه مورد برخی از وظائف پول می توان عالماتی را جانشين آن نمود اين اشتباه ديگر ب

ول خود عالمت ساده ای بيش نيست ی از طرف ديگر . وجود آمده است که گويا پ ول

اال " -٥٦ اميم، ک اء بن ران به زات گ وان فل ا را تحت عن وانيم آن ه ه می ت يم و زر، ک خود س

اء . هستند و ارزش آن ها کم و زياد می شوند ران به ز گ ری از فل ا وزن کمت وان ب هنگامی که بترد داری ک ال آن را خري االی ساخته شده کشوری و امث ا ک شتری محصول ي وان مقدار بي می ت

A Discourse on the General Notions of (".برای فلز گرانبها ارزش باالتری قائل شدMoney, Trade and Exchange, as they stand in relations to each other. By a

Merchant, London ١٦٩٥ p.٧( مثابه مقياس سنجش سيم و زر، خواه مسکوک باشد يا نه، با اين که برای همه چيزهای ديگر به "

ا پارچه کاالست د شراب، روغن، توتون،چيت ي ار می رود خود مانن ه ک A Discourse("بconcerning Trade, and that in particular of the Eastindies etc. London

١٦٨٩. p. ٤( ه ممکن است " ول باشد و ن ارت از پ د منحصرا عب نه دارائی و ثروت کشور پادشاهی می توان

داد يم و زر را ازس ود ع ا خارج نم The East India Trade a most profitable(" کاالهTrade. London ١٦٧٧. p. ٤(

ند "-٥٧ ز دارای ارزش ه فل ه مثاب ول شوند ب ه پ انی " زر و سيم پيش از آن ک اره ی (گالي درب (٧٢ .Galiani: Della Moneta, p) )٧٢پول صفحه ی

Locke ه آن توافق : " الک می گويد ه سبب خواصش ک عمومی مردم موجب آن شده که نقره، ب: می گويدLawبه عکس الو ". را برای نقش پول شايسته کرده است، ارزشی مجازی دارا شود

ل شوند؟ " ين ارزشی موهوم قائ ه ... چگونه ملل مختلف ممکن بود بتوانند برای شئی مع چگونن مطلب سر در ول" ممکن بود که اين ارزش ثابت و مستقر بماند؟ م از اي ی خود او نيز بسيار ک

ق ارزش : "آورده است که می گويد ر طب ی ب ته است يعن ه داش ره برحسب ارزش مصرفی ک نقز ده ارزش اضافی ای ني ع گردي ول واق ورد قب ول م وان پ ه عن ه شده و چون ب واقعی خود مبادل

une valeur additionelle ."()Jean Law: „Considerations sur le(کسب نموده است numeraire et le commerce. E. Daires: Edition des economistes financiers

du XVIIIe siècle, p. ٤٧٠(

١٨٣

نشر کارگری سوسياليستی

ه شکل ن ک ر اي ر ب ود داي وی حدسی ب ود محت دار خ ن پن ود اي ارج از خ ولی شئی خ پ

ده ان گردي ه در پشت آن پنه شئی و فقط عبارت از صورت تجلی روابط انسانی است ک

.است

ود ی نم ی تلق وان عالمت ی ت اال را م ر ک ی ه دين معن ط . ب ه ارزش فق ه مثاب را ب زي

د ی پوشه ه در تولي سانی ای است ک ار ان رای ک ادی ب ی ٥٨ مصرف شده است آن م ول

یبر طبق شيوه اعی اشياء با صفات شئی ای که تعينات اجتماعی کار اگر صفات اجتم

ه به دست خاصی از توليد ه منزل د در عين یمی آورند ب عالمات ساده ای تلقی گردن

شه وق دلبخواه اندي ن صفات مخل سانی هستند یحال مثل اين است که گفته شود اي ان

.و بس

ا "-٥٨ ت آن ه ول عالم ا(پ ت) کااله V. de Forbinnais: „Elements du(": سCommerce“ Nouv. Èd. Leyde, ١٧٦٦. T. II. p. مانند عالمت از طرف کاالها ")١٤٣

ذ ود ج ی ش فحه " (ب م اب ص ان کت ت ). "١٥٥هم ز اس ده آن چي زی و نماين ت چي ول عالم " پوانين( سکيو روح ق ,Montesquieu: Esprit des Lois. Oeuvres. London() مونت

١٧٦٧. T. II. p. ٢( نگ " م س ست ه ا ني رف ارزش ه ت و مع روت اس ود او ث را خ ست زي اده ني ت س ول عالم پ

)٩١٠ .Le Trosne: Del´Intèrèt Social. P( "آن هاسته " ده می شود و ن هنگامی که مفهوم ارزش را در نظر می آوريم شئی فقط به عنوان عالمتی دي

وق صفحه ی : هگل" (به خودی خود بلکه از جهت ارزشی که داراست نموده می شود فلسفه حق١٠٠( )Hegel: Philosophie Des Rechts, S, ١٠٠(

اده ای خيلی پيش از اقتصادي ون حقوق دانان اين عقيده را رواج داده بودند که پول جز عالمت سدار . بيش نيست و فلزات گران بهاء فقط دارای ارزشی موهوم هستند داحان اقت وکران و م ن ن اي

رای پادشاهان سلطنت در تمام قرون وسطی رای ب د و ب ه سکه قلب بزنن ناختند ک ن حق را ش ايا اثبات اين حق به سنت های ام دکت ه اب پان ه د رکت Pandectesپراطوران روم و نظريه ای ک

ن مکتب . به پول ثبت شده است توسل جستندراجع) روح قدممجموعه قوانين ( شاگرد زيرک اي صادر نمود چنين می گفت ١٣٤٦ در فرمانی که در سال Phfllipe de Valoisفيليپ دووا لوا

ه، عمل، وضع پشتوانه و هر فرمانی درباره ی ضرب حرف... احدی نتواند و نبايد ترديد کند که "ه و اجازه ی ضرب مسکوکات فقط به او جالل شاهانه ما تعلق دارد و نيز فقط ما را می رسد ک

م رر داري رای آن مق ن يکی از ". بر طبق اراده و ميل خود هر نرخ و هر بهائی که بخواهيم ب ايول را مب ين ارزش پ ه تعي ود ک وق روم ب ای حق م ه رددگ ان امپراطور می ک ه فرم ی ب دا . تن اکي

رای ." ممنوع بود پول به عنوان کاال تلقی شود را ب د زي داری کن ول خري هيچ کس مجاز نيست پاال باشد د ک سير نيکی از جانب ژ ". استفاده عموم ايجاد شده است و نمی توان اره تف ن ب . ف.دراي

ی انی اين “Saggio sopra il giusto pregio delle cose„ . شده است G. F. Pagniniپ(١٧٥١, Custodi, Parte Moderna T. II.

.از جمله در بخش دوم نوشته خود است که پانی اينی عليه آقايان حقوق دانان پولميک می کند

١٨٤

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

وز نمی توانست هيجدهم ب ی اين شيوه مورد پسند روشنگری سده ه چون هن ود ک

ه طور ل ب سير پيدايش اشکال اسرارآميز مناسبات انسانی را بشکافد می خواست الاق

. بيگانگی را از روی آن ها بردارد یموقت پرده

دار ارزشی ه سابقا تذکر داده شد که شکل معادل يک کاال با تعيين کمی مق آن مالزم

ا نابروقتی دانسته شد که طال پول و ب . ندارد ه است ی ديگری الاين با هر ک ل مبادل قاب

در ارزش دارد االی ديگری . تازه معلوم نيست که مثال ده فوند طال چق د هر ک ول مانن پ

ان ی می تواند مقدار ارزشی خود را به صورت نسبی به وسيله فقط کاالهای ديگر بي

د د آن الز. نماي رای تولي ه ب ست ک ان کاري ه زم سته ب ه ارزش خاص آن واب م است و ب

دازه ی وسيله ان ان ه هم ر ی مقداری از هر کاالی ديگر ک ان درب ان زم داشته باشد بي

توليد طال و به هنگام مبادله یاين تعيين نسبی مقدار ارزش در سرچشمه. ٥٩می گردد

.بالواسطه انجام می گردد

ده اس ين گردي دوا تعي د ارزش آن ب ه گردش می افت . توقتی که طال به عنوان پول ب

ه یدر دهه های اخير قرن هفدهم تحليل و تجزيه پول کم کم به اين نتيجه می رسيد ک

ود ار ب ل فقط آغاز ک ن تحلي ی اي ه . پول خود کاالئی است ول ن نکت م اي دشواری در فه

ول االئی پ را ک ه و چ ه چگون ت ک ن اس ب در اي ه مطل ت بلک اال اس ول ک ه پ ست ک ني

٦٠.است

ته است، -٥٩ دم الزم داش اگر کسی بتواند در همان مدت زمانی که برای توليد يک بوشل گن

رو استخراج نموده به لندن بياورد، هر يک از اين دو، بهای يک اونس نقره را از اعماق زمين پ ولی اگر وی در نتيجه ی کشف معادن جديد که استخراج از آن ها . طبيعی آن ديگری خواهد بود

ه دست می آورد آسان تر است، بتواند دو اونس نقره به همان سهولتی که سابقا فقط يک اونس بدر هر بوشل همان اندازه ارزان خواهد بود که سابقا درمقابل فراهم کند، قيمت گندم با ده شلينگ

Caeteris paribus (William Petty: A Treatise of Taxes„. شلينگ به نظر می آمد٥anddcontributions, London ١٦٦٧. p. ساوی (.(٣١ ه شرايط ديگر م در صورتی ک

).باشنده : "آموزد که چنين می Roscher پس از آن که پروفسور روشر -٦٠ تعريف های غلطی ک

ر از : از پول شده است به دو دسته عمده تقسيم می شوند شتر و بعضی آن را کمت برخی آن را بيته شده "يک کاال تلقی می کنند ، کاتولوگ پر نقش و نگاری از آن چه درباره ی ماهيت پول نوش

و اريخ حقيقی تئ ه ت دازد و سپس به دست می دهد که حتی مختصر روشنائی ای هم ب ری نمی انن است رد اي د : "نتيجه ی اخالقی که از آن می گي ای جدي ه اغلب علم ی جای انکار نيست ک ول

١٨٥

نشر کارگری سوسياليستی

رين اک اده ت ه در س ان ک م چن اال X: سپرسيون ارزشه اال A =Y ک ديم B ک ، دي

ه وسيله وه ی شيئی ای که مقدار ارزشی چيز ديگری ب ين جل وده شده است چن آن نم

ی يت طبيع ک خاص د ي ه و مانن ن رابط ه اي ستگی ب دون واب ود ب ا خ ه گوي د ک ی کن م

ه استقرار . اجتماعی دارای شکل معادل است ه ای ک ا مرحل ما اين ظاهر دروغين را ت

وع . کرديم گيریيافت پی می ه صورت طبيعی ن ام ب ادل ع ه شکل مع ن ک به محض اي

ن د، استقرار و تثبيت اي ور گردي ول متبل ه شکل پ ا ب سته شد ي اال واب مخصوصی از ک

.پديده به انجام رسيده است

جهت اين که امتعه ديگر ارزش خود ز به نظر نمی رسد که چون کاالئی ابدوا چنين

ايش داده ی را به وسيله ن طور نم العکس اي ول شده است بلکه ب د پ آن بيان می کنن

يله آن ه وس ود را ب ا ارزش خ اير کااله ده است س ول ش اال پ ون آن ک ه چ ود ک ی ش م

.می نمايانند

ن جر ی تحولی که واسطه دون ا ي اي ود ب ه جای گذاشته باشد د ان ب ری ب ه اث ن ک ري

ه ل و نتيج ود یحاص ی ش د م ود ناپدي هم آن کاال. خ ه س ن ک دون اي ا، ب ن ه ا در اي ه

ی می يابند که خارج جريان ديده شود، شکل ارزشی خود را ساخته و پرداخته در کاالئ

.جنب آن ها موجود است راز آن ها و د

د خود ی اين اشياء يعنی زر و سيم به همان شکلی که از سينه زمين بيرون می آين

ار آدمی هستند ی تجسم بی واسطه ی در عين حال به منزله ه . هر ک سحرآميز یجنب

.پول از اين جا سرچشمه می گيرد

ايز می سازد زی (اقتصاد به ويژگی هائی که پول را از کاالهای ديگر متم ول چي پس چطور پ

ه مرکانتی لی از اين جهت واکنش نيم... به قدر کافی توجه نکرده اند) بيشتر يا کمتر از کاالست؟ Wilhelm Roscher: Die Grundlagen der(". کامال بی پايه نيست ... Ganithی کانيت

Nationalökonomie. ٣.Aufl. ١٨٥٨. S. ٢١٠ -٢٠٧( ر، شتر، کمت افی،-بي ت،- غيرک ن جه امال- از اي ه ک ی - ن اريف دقيق ه تع ا چ ين ! واقع و چن

تاد مآ اطی و اس ای التق ردازی ه ارت پ ای روشر عب ه را آق لوب آناتوميکوفيزيولوژيک"بان " اسن ! اقتصاد سياسی ناميده است ارت از اي با وجود اين ما مرهون يک کشف ايشان هستيم و آن عب

.است" پول کاالی مطبوعی"است که

١٨٦

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

ه وم یرابط ه ∗ ات ا در درون پروس سان ه د ان ويش و ی مانن د خ اعی تولي اجتم

ره ه چه ردی یبالنتيج ل ف ارت و عم ستقل از نظ ه م دی، ک بات تولي ی آن مناس عين

اال آن هاست، بدوا در اين مورد که محصوالت کار به ط ی آگاهانه وم صورت ک ور عم

.به خود می گيرند نمايان می شود

ابر ه روشن شد، بن شی، ک اال فتي ده ک ره کنن ای خي شی جز معم ول فتي ای پ ن معم اي

.چيز ديگری نيست

∗ - Atomistische Verhalten م وار مناسبات مجزی ا ات غرض از رابطه ی اتم مانند ي

.ن استو متفرق توليد کنندگا

١٨٧

نشر کارگری سوسياليستی

فصل سومفصل سوم

ا گردش کاالا گردش کاالييپول پول

اندازه گير ارزش هااندازه گير ارزش ها --١١ه يم ک اال برای ساده کردن مطلب همه جا در اين نوشته فرض می کن ول ک فقط زر پ

.است

ه ستين وظيف ا ینخ ذارد ت ی گ ا م ان کااله ار جه اده ای در اختي ه م ن است ک زر اي

ا ارزش د، ي ان کنن ود را در آن بي اارزش خ د و ه م نامن ه ه اديری ک ه صورت مق را ب

. سنجش هستند بنماياندلقاب کميت مساوی دارند و از لحاظکيفيت

گير همگانی ارزش ها عملی می کند و فقط به مناسبت بدين نحو طال به مثابه اندازه

ادل شدن را ه دست همين وظيفه است که طال آن ويژگی کاالی مع می آورد و سپس ب

.پول می گردد

ن چو . اين پول نيست که کاالها را قابل سنجش می کند بلکه عکس آن صحيح است

سا ی کليه ه ان ه کاالها به مثابه ارزش عبارت از کار تجسم يافت نی هستند و بالنتيجه ب

ين و االی مع ا در ک ود را جمع ای خ د ارزش ه ی توانن شند م ل سنج ود قاب ودی خ خ

شترک ارزش اس م ه مقي ديل ب ور را تب االی مزب ق ک دين طري سنجند و ب مخصوصی ب

.خويش يعنی پول نمايند

١٨٨

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

پول به عنوان مقياس ارزش، صورت ضروری تجلی زمان کار است که خود ارزش

٦١.هاستنهانی کاال

ه طال اال ب سپرسيون ارزشی يک ک اال X ( :اک االA =Y ک ول ک ولی ) پ ا يشکل پ

ن آهن . قيمت آن کاال است ل يک ت رد مث ه منف ون يک معادل افی ٢= اکن اونس طال ک

اين معادله ديگر .است برای اين که ارزش آهن را اجتماعا به نحو شايسته ای بنماياند

ی طال احتياج ندارد در صف معادالت ادل يعن االی مع را ک د زي کاالهای ديگر حرکت کن

ه است و . اکنون صفت پول يافت اال از ن سبی ک دين طريق شکل عمومی ارزش ن پس ب

ه رهب دائی یچه ت ده ی ابت ده اس ود درآم سبی خ کل ن زای ش ا مج رف . ي از ط

ه سترش يافت سپرسيون گ ر اک ره یديگ ی زنجي سبی يعن ای ی ارزش ن ی انته ب

ژه ا سبی شکل وي ای ارزش ن سپرسيون ه ول یک سبی پ ردد- ارزش ن ی گ اال م ا . ک ام

افی است صورت . اين زنجيره اکنون در قيمت کاالها به طور اجتماع داده شده است ک

ه ی مظنه ولی در کلي دار ارزشی پ کاالهای یرسمی قيمت ها را وارونه بخوانيم تا مق

ده است ايش داده ش ه دست ممکن نم م ب ی .آوري يچ قيمت ود ه ول خ ه عکس پ ی ب ول

ه طوری -٦١ ار نيست ب ان ک ده ی زم سؤال درباره ی اين که چرا پول خود بالواسطه نماين

م Xکه مثال ورقه کاغذی يم چرا در رژي ه بپرس ن است ک ساعت کار را نمايش دهد عينا مثل ايه خودی خود اال ب صور ک را ت د زي ی نماين اال تجل ه شکل ک د ب ار باي ا محصوالت ک د کااله تولي

ه دو جزء دارد مالزمه ه ی آن ب ا تجزي اال : ب ول ک اال و پ ار . ک يم چرا ک ه بپرس ن ک ل اي ا مث و يی ضد خودش تلقی شود اعی يعن ا راجتم د ک د بالواسطه مانن افی . فردی نمی توان ن خيالب من اي

)utopie ( توخالی را که می خواهد، براساس توليد کاالئی، پول به صورت رسيد کار در آيد درکارل مارکس، درباره ی انتقاد علم اقتصاد (طور مشروح مورد بحث قرار داده ام جای ديگر به

ه اوون ). و بعد ٦١صفحه اری ک يد ک ثال رس ه م ذکر می شوم ک )*()Owen(فقط در اين جا متاتر رل تئ ه يک برگ کنت ته باشد ک د داش ول می توان . تصور کرده است به همان اندازه عنوان پ

ه اری را ک دوا ک ر اوون ب د را در نظ کلی از تولي ی ش د يعن ی کن رض م ده است ف اعی ش اجتمت االئی اس د ک ل تولي ه ی مقاب ت نقط ه درس رد ک ی گي ن درد . م ه اي ط ب ار فق صديق ک رگ ت ب

می خورد که سهم انفرادی توليد کننده را در کار جمعی و هم چنين حق انفرادی وی را در مورد شترک م ی از محصول م صه معين دح د . شخص نماي ه تولي ته است ک ر نداش ی اوون در نظ ول

د شرايط ضروری آن ولی از قي دی های پ ا سرهم بن د ب کاالئی را مفروض بداند و سپس بخواه .خالص شود

).١٨٥٨ -١٧٧١( سوسياليست خيالباف انگليسی Rodert Owen رابرت اوون -)*(

١٨٩

نشر کارگری سوسياليستی

دارد د . ن رکت نماي ا ش اير کااله انی س سبی همگ کل ن ن ش ول در اي ه پ ن ک رای اي ب

.می بايست نفس پول در برابر خودش به عنوان معادل قرار داده شود

ه طور ا، ب د شکل ارزشی آن ه شان، مانن ی از صورت قيمت کاالها يا شکل پولي کل

ت ی هيئ سوس و واقع ابر مح ت و بن شان جداس ط جسماني ن فق ه ی اي ا جنب ی ي ذهن

ن اشياء . تصوری دارد امرئی، در خود اي ر چه ن ارزش آهن، پارچه، گندم و غيره، اگ

ه طال یاين ارزش به وسيله . وجود دارد سبت ب تساوی اشياء با طال، سنجش آن ها ن

وان گفت فقط در سر اشياء دور می ه می ت د متصور می شود، رابطه ای ک ابر . زن بن

ه دورشان کاغذی ا ب د و ي ا نه رق آن ه ر ف ان خود را ب ه زب اين بر نگهبان کاالست ک

ا بها د ت د ءبپيچ الم نماي ارج اع ای خ ه دني ان را ب ه ٦٢.ش ا ب ان ارزش کااله ون بي چ

ن ار زر ذهنی است برای انجام اي ه ک ی و تصوری ب وان فقط زری ذهن ز می ت عمل ني

. برد

االئی ه هر صاحب ک ا ب ه شکل قيمت ي ی ارزش کاالهای خود را ب ه وقت د ک می دان

ديل ه طال تب ا را ب ا آن ه ده است ت ی مان وز خيل د هن صورت طالی مجازی بيان می کن

رين ه کوچک ت د ب ين زن ه طال تخم اال را ب ا ارزش ک ون ه ه ميلي ن ک رای اي د و ب نماي

.الی واقعی احتياج نداردطقيراطی از

.زش سنجی خود فقط پولی ذهنی و مجازی است ار یپس پول در وظيفه

تفاده ی ديگری می کن -٦٢ انش اس اکنين ساحل . د وحشی يا نيمه وحشی از زب اره ی س درب

ا (Baffinsbayغربی خليج بافين انوس اطلس شمال آمريک ع در اقي اری ) واق ان پ Parryکاپيتدو بار زبان خود را به روی ) غرض مبادله محصوالت است(در اين مورد "متذکر می شود که

ه را صحيح ه معامل ه نظر می رسد ک ين ب شند و پس از آن چن ه می ک ورد معامل ام شئی م ا انجار ". يافته تلقی می کنند در نزد اسکيموهای خاوری نيز مبادله کننده به همين طريق کاال را هر ب

پس اگر در شمال زبان به مثابه عضو تصرف به شمار می رود جای . در حين تصرف می ليسد افر ر ک ته شده تلقی شود و يک نف وان عضو تملک انباش وب شکم عن ه در جن شگفتی نيست ک

)Kaffre, Cafre ا د ) قبايل جنوب شرقی آفريق ه زن روت کسی را برحسب فربهی شکم گمان . ثستان در سال ه گزارش رسمی بهداشت انگل اين کافرها مردم هوشمندی هستند زيرا هنگامی ک

ی آور ١٨٦٤ واد چرب ارگر از م ه ی ک سمت اعظم طبق ه ق د ک شخيص می ده ال تأسف ت ا کم بان سال هاروی Harveyمحروم است دکتر نامی که مسلما کاشف گردش خون هم نيست درهم

ر ا را از ش ه آن ه به وسيله ی نسخه های نيرنگ آميزی به بورژوازی و اشراف نويد می داد ک .زيادی پيه و چربی نجات دهد، و از اين راه بر دارائی خود می افزود

١٩٠

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

زی شده است رای . ٦٣اين وضع موجب گل کردن تئوری های جنون آمي ه ب ن ک ا اي ب

وط ی انجام وظيفه ا مرب ار می رود، قيمت مطلق ه ک ول تصوری ب ارزش سنجی فقط پ

ن آهن . به ماده واقعی پول است ثال در يک ت ه م سانی ک ارزش يعنی مقداری از کار ان

وده گن ار است نم در ک جيده به وسيله مقدار تصوری ای از پول کاال که محتوی همان ق

.شده است

ن ا مس مقياس ارزش باشد، ارزش يک ت ره ي برحسب اين که کدام يک از طال، نق

ادير مختلف ده مق از زر وسيم یآهن با قيمت های کامال متفاوت نموده می شود و نماين

وان مقياس ارزش پس اگر دو کاالی م . يا مس است ختلف مثال طال و نقره توأما به عن

ه ی به کار روند، کليه ه طال و ديگری ب ف، قيمت يکی ب ان مختل اجناس دارای دو بي

ود د ب ره خواه ا . نق ن دو به ه زر و سيم رابطه ءاي انی ک ا زم د ی ارزشی ت ابتی دارن ث

د ) ١٥: ١مثال ( ا هر تغي . در کمال راحتی در کنار هم می مان ن رابطه ام ه در اي ری ک ي

ال پيدا شود نسبت بين قيمت برحسب طال يا برحسب نقره کاالها را به هم می زند و عم

٦٤. ارزش سنجی تناقض دارد یثابت می کند که دوگانه بودن مقياس ارزش با وظيفه

سمت -٦٣ ارکس ق ارل م أليف ک اد ت اب انتق ه کت ود ب وع ش ا د" رج وری ه د تئ اره ی واح رب

. و بعد٥٣صفحه " مقياس پولاس "- حاشيه ی چاپ دوم -٦٤ ی مقي ول يعن وان پ ه عن ا ب ا و توأم هر جا که طال و نقره قانون

م د و ه ن دو را همانن وده اي واره کوشش شده است بيه د هم رار گرفتن ارزش در جنب يکديگر قا . چون ماده ی واحدی تلقی نمايند دار زم ه مق ه طور اگر تصور شود ک د ب ار باي ن واحدی از ک

ره و طال ثابت در نسبت معينی از طال و نقره نموده شود در حقيقت چنين فرض شده است که نقابتی از حجم مشخصی از "از يک ماده اند و حجم معينی از فلز کم ارزنده تر يعنی نقره جزء ث

ستا . طالست ولی انگل ته از سلطنت ادوارد سوم تا ژرژ دوم تاريخ سيستم پ ارت از يک رش ن عبين طال و انونی رابطه ی ارزش ب ين ق ين تعي صادم ب پيوسته از اختالفاتی است که درنتيجه ی ت

ته است وع پيوس ی . نقره و نوسان های واقعی ارزش اين دو فلز به وق ابی طال فزون اهی ارزي گره انی از آن نق د، ذوب می . داشت و زم ارج می ش ان خ ده از جري ابی ش م ارزي ز ک گشت و فل

سپس قانونی رابطه ی ارزشی دو فلز را تغيير می داد ولی ديری نمی گذشت . صادر می گرديد رار ضاد ق ی ارزش در ت سبت واقع ا ن از ب ديمی ب ان ق د هم د مانن می جدي ن ارزش اس ه اي ک

ره در نتيجه ی تقاضای -.می گرفت ه نق سبت ب اچيز طال ن سيار ن در دوران ما تنزل موقتی و بسه شده نق ری در کشور فران ره در چين و هندوستان موجب بروز همين پديده به مقياس عظيم ت

ال يله ی ط ه وس ان ب شينی آن در جري ره و جان دور نق ی ص ت يعن ای -.اس ال ه ، ١٨٥٥ در سه ١٨٥٧، ١٨٥٦ سه ب ٠٠٠/٨٥٠/٤١ فزونی وارادات طال نسبت به صادرات آن در کشور فران

١٩١

نشر کارگری سوسياليستی

:کاالهائی که قيمت شان تعيين شده است عموما به شکل ذيل نموده می شوند

a کاال A =x طال؛ bکاال B =z طال؛ c اال ه در آن C =y ک ره ک ، a ،b طال و غي

cده ای ی، نماين ی از کااله ادير معين ستند و A ،B ،C مق صرف z و y و x، ه م

.مقادير معينی از طال

د . پس ارزش های کاالها به کمياب مجازی و مختلف المقداری از طال تحويل شده ان

ه در سياری ک ه بدين طريق با وجود تنوع ب ه ب ا از نظر جسمانی وجود دارد هم کااله

د ه ان ديل يافت اديری از طال تب ه مق م اسم، ب اديری ه ادير . مق ه صورت مق ا ب ارزش ه

ن واحد مق . مختلفی از طال به عنوان واحد مقياس بسط و تکامل می يابد اس ي سپس اي

د و در ردد خود تحول پيدا می کن ار می گ ه اجزاء صحيح معي سيم ب ،طال . نتيجه ی تق

ه ل از آن ک س قب ره و م ول نق ائی پ ين معياره ود دارای چن زی خ وند در وزن فل ش

ار می رود و از طرفی ∗هستند به طوری که مثال يک فوند ه ک به عنوان واحد اندازه ب

ردد و ∗∗به اونس ل سنت و غيره تقسيم می گ ا اضعافی از قبي و ∗∗∗رناز طرف ديگر ب

٦٥.غيره جمع می شوند

ادل ليره استرلينگ بالغ می شد د ره مع ه صدور نق ترلينگ ٠٠٠/٧٠٤/١٤ر صورتی ک ره اس لي

. بر ورودش پيشی داشتد در ا باي ا هر دوی آن ه د و ي ه شمار می آين اس ارزش ب ا مقي در کشوهائی که هر دو فلز قانونه زی ک د، فل پرداخت پذيرفته شوند ولی هر کس می تواند به ميل خود به طال يا نقره پرداخت کن

ا ) agio(ده است صرف برمی دارد ارزشش ترقی کر ای خود را ب االی ديگر به د هر ک و مانناس وان مقي ه عن ذکر ب ر ال ز اخي ه فقط فل فلزی که گران ارزيابی شده است می سنجد در حالی ک

وان . ارزش به کار می رود تمام تجربه تاريخی ای را که در اين زمينه به دست آمده است می تواره آن جائی ک : چنين خالصه کرد د هم ه قانونا دو کاال وظيفه ی ارزش سنجی را انجام می دهن

اد " (فقط يکی از آن ها عمال اين مقام رااحراز می کند اره ی انتق صفحات ... کارل مارکس، درب٥٣، ٥٢.( ∗ - Pfund) به فرانسهLivre( ∗∗ - ounce ∗∗∗ - Zentner) به فرانسهQuintal(

وان واحد اين امر - حاشيه ی چاپ دوم -٦٥ ه عن ستان اونس طال ب ه در انگل شگفت انگيز کول : "مقياس پول به اجزاء صحيح منقسم نشده است به شرح زير توضيح داده می شود در ابتدا پ

ا اجزاء صحيح واره ب ره هم ه اونس نق ما برمبنای نقره تنظيم يافته بود و به همين جهت است کدا د . مسکوک تقسيم می شود ه منحصرا برحسب اما چون طال بع ولی ای وارد شد ک ستم پ ر سي

١٩٢

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

بال اين بنابر ه ق د نخستين در هر جريان فلزی اسامی معيارهای اوزان ک وجود دارن

ر . نام های معيار پول يعنی واحد قيمت ها می گردند دازه گي ا یطال از حيث ان ارزش ه

د ام می ده امال مختلف انج ه ی ک ه . و از جهت معيار قيمت ها دو وظيف ن حيث ک از اي

دازه گي اجتماعی تجسم سانی است ان ی از کار ان ر ارزش هاست و از لحاظ وزن معين

طال به مثابه اندازه گير ارزش برای تبديل ارزش های مختلف . فلز معيار قيمت هاست

ار می رود ایکاالهای متنوع به قيمت، يعنی مقادير مجازی ه ک وان . از طال ب ه عن و ب

.معيار قيمت همين مقادير طال را اندازه می گيرد

ن د ه اي ا ب اس ارزش ه ا مقي سنجد ام وان ارزش ب ه عن ا را ب ه کااله رد می خورد ک

ی کميت معيار قيمت بالعکس مقادير طال را از روی رد ول معلومی از طال اندازه می گي

ت از طال را برحسب وزن يک کميتی نه ارزش ا الزم .ديگر کمي ار قيمت ه رای معي ب

ين شده با د . شد است که وزن مشخصی از طال به عنوان واحد مقياس تعي ا مانن ن ج اي

ه ات رابط م ثب م اس ادير ه ين مق ری ب دازه گي ر ان سلمآ ضروری است یه . سنجش م

ار می رود کميت اين تا بنابر ه ک وان واحد مقياس ب ه عن ابتی از طال ب معين واحد و ث

د داد ی معيار قيمت ها وظيفه ام خواه ن جهت . خود را هر چه بهتر انج طال فقط از اي

ابر می تواند ار است و بن ه خود حاصل ک ار رود ک ه ک وان مقياس ارزش ب ن به عن اي

.٦٦تغيير در ارزش آن امکان پذير است

رين ت بديهی است که ارزش طال ممکن است تغيير کند بدون اين ه کوچک ت ثيری أک

رات حاصله در ارزش طال . آن به عنوان معيار قيمت ها داشته باشد ی در وظيفه تغيي

ا د ب ه باش ر چ ه ه ان رابط م در هم ا ه ال ب ی از ط ادير مختلف واره مق ی یز هم ارزش

د د مان ال . خواهن ه ارزش ط ا ک از % ١٠٠٠فرض د ب زل کن ال دوازده ١٢تن س ط اون

نقره ترکيب يافته بود اونس طال نمی توانست به صورت عده ای از مسکوکات صحيح االجزاء

)١٦ .p ,١٨٥٨ Maclaren: History of the currency. London". (ضرب شوداپ دوم -٦٦ يه ی چ يفی - حاش ل توص ی غيرقاب وع درهم ک ن سی ي ای انگلي ته ه در نوش

ا اس ارزش ه اره ی مقي ا ) Measure of Value(درب ار قيمت ه Standard of(و معيValue (دائما وظايف و بنابر اين اسامی با هم اشتباه می شوند. وجود دارد.

١٩٣

نشر کارگری سوسياليستی

د داشت و در شتر از يک اونس ارزش خواه ه بي ورد ق مرتب ر يم ط ب ا مطلب فق مت ه

.سر رابطه ای است که بين مقادير مختلفه طال وجود دارد و بس

ری در وزن آن ب ا زل يک اونس طال تغيي ا تن ه ترقی ي ه ز طرف ديگر نظر به اين ک

ار وان معي ه عن د و طال ب ی کن ر نم ز تغيي زاء صحيح آن ني ی آورد، وزن اج ود نم وج

ه يثابت ق ه وظيف ان ب م چن م در ارزش آن حاصل شود، ه ری ه یمت ها، ولو هر تغيي

ه هم چنين تغيير ارزش طال م . خود ادامه می دهد ارزش سنجی ی انع از اجراء وظيف

ابر ی همان حال عارض کليه راين تغيير د . نيستآن ر چه کاالها می شود و بن ن اگ اي

وند ان می ش ر بي ا کمت شتر ي ی بي ه قيمت ه برحسب طال ب ون هم ه (∗اکن در صورتی ک

ند ساوی باش رايط م اير ش اقی ) س ع ب ان وض ا در هم ل آن ه سبی و متقاب ارزش ن

.ماندمی

ه وسيله درباره ی همان فرضی که اال ی نمود ارزش يک کاال ب ئی ارزش مصرف ک

ين درباره ی ديگر شد ان مع ی در زم آ متصور است يعن سنجش کاالئی به طال نيز عين

ه طور . برای توليد مقداری طال مقداری کارمصرف شده است ا ب ه فوق وانينی ک ی ق کل

سبی یراجع به اکسپرسيون ساده رديم ي ب ارزش ن اره ی ان ک ه در درب ائی ک نوسان ه

ر است ود معتب ی ش ارض م ا ع ت کااله ورتی . قيم ا در ص ت کااله ومی قيم ی عم ترق

ا د و ي ا ترقی کن ول ارزش کااله دن ارزش پ ا وجود ثابت مان ا ب امکان پذير است که ي

د ت مان العکس ندر صورت ثاب د و ب وده باش زل نم ول تن ود پ ا ارزش خ ارزش کااله

دن ارزش تنزل ا وجود ثابت مان ا ب ه ي عمومی قيمت کاالها در صورتی ممکن است ک

ول ا ارزش پ دن ارزش کااله ت مان ا در صورت ثاب د و ي زل نماي ا تن ول ارزش کااله پ

.ترقی کرده باشد

ضروره ول بال ه ترقی ارزش پ ين نتيجه نمی شود ک ه هيچ وجه چن از اين مقدمه ب

زل متناسبی در ق ايموجب تن ا مت کااله ه ب ول مالزم ادن ارزش پ ائين افت ا پ ردد و ي گ

انی آن Caeteris paribus در متن تعبير با کلمات التينی - ∗ ه ی آلم ادا شده و سپس ترجم

.بين دو هالل گذاشته شده است

١٩٤

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

ين ت . ترقی متناسبی در بهای اجناس داشته باشد ه أچن ائی ک ورد کااله ثيری فقط در م

ان و . رای ارزش ثابت هستند صادق است اد آن کاالهائی که مثال ارزششان در يک زم

ی دارن اه م ود را نگ ت خ ا قيم ی رود عين اال م ول ب ی ارزش پ سبت ترق ه ن ال . دب ح

ا اگرارزش کاالها سته کندتر يا تندتر از ارزش پول ترقی کند تنزل ي شان واب ترقی قيمت

ول موجود است رات ارزش پ ا و تغيي به تفاوتی است که بين نوسان های ارزش آن ه

.و غيره

ه ه مطالع ردازيم ی اکنون باز ب ز . شکل قيمت بپ ه از اوزان فل ول ک م اسامی پ م ک ک

شين متفرع شده است به ام های پي جهات چندی که پاره ای از آن ها تاريخی است با ن

:ن جمله استآتفاوت پيدا می کند، از

رد -١ ر ترقی ک ه کمت ثال در روم رواج مسکوکات خارجی در نزد اقوامی ک د م ه ان

ان داشت قديم اسامی . مسکوکات طال و نقره در ابتدا به صورت کاالهای خارجی جري

.ام های اوزان بومی متفاوت بوداين مسکوکات خارجی با ن

ه -٢ روت وظيف ل ث ا تکام ا یب م به ز ک ودن از فل اس ارزش ب ز ء مقي ه فل تر ب

رد هر . تر انتقال می يابد ءپربها ره را می گي نقره جانشين مس می شود و طال جای نق

د ه نظر آي امی است . ٦٧چند که اين تتالی برخالف وقايع نگاری شاعرانه ب د ن ثال فون م

وان مقياس که به يک فو ه عن ند واقعی نقره داده شده بود ولی به محض اين که طال ب

ين زر و سيم وجود داشت ه ب ارزش جانشين نقره شد همين اسم بر طبق رابطه ای ک

ه . فوند طال اطالق شد ١٥/١شايد به د ب از اين جا ديگر فوند به عنوان نام پول از فون

.٦٨مثابه نام متداول وزن طال جدا گرديد

. به ويژه آن که اين وقايع نگاری هنوز ارزش عمومی تاريخی هم نيافته است-٦٧اپ دوم -٦٨ يه ی چ رين "- حاش ديمی ت ست ق ا مجازي امی آن ه روز اس ه ام سکوکاتی ک م

ولی همه ی آن ها زمانی حقيقی بوده اند و چون حقيقت داشته اند . پول های عموم ملت ها هستند Galiani, Della Moneta ٥٣صفحه " گاليانی"ب آمده اند به عنوان پول رايج به حسا

١٩٥

نشر کارگری سوسياليستی

ول شده است ی هائی که در جريان قرون متمادی به وسيله تقلب -٣ شاهان در پ

ی در نتيجه ٦٩مسکوک چيزی جز اسم باقی نگذارده است و در حقيقت از وزن بدوی

ار ن تحوالت ت ولی اوزان ياي امی معم زات و اس ولی وزن فل ای پ ام ه ين ن دائی ب خی ج

ول ار پ ردم امری عادی شد و چون از طرفی معي رای م راردادی و از فلزی ب امال ق ک

اعی است م ول اجتم ه قب اج ب د يال تعي آطرف ديگر محت انونی آن پيش می آي وزن . ن ق

ه ءمعينی از فلز بها سيم می شود ک دار مثال يک اونس طال رسما به اجزاء صحيحی تق

د ره می دهن الر و غي د، ت ام فون ا ن ه آن قانون د . ب وان واح ه عن ه ب ن جزء صحيح ک اي

سيم یپول تلقی می شود، به نوبه مخصوص مقياس خود به اجزاء صحيح ديگری تق

٧٠.می گردد که نام های قانونی شيلينگ، پنی و غيره می يابند

د ی گيرن رار م زی ق ول فل ار پ ز معي ی از فل يش، اوزان معين ون پ دا، چ ه . بع آن چ

ت ذاری آن هاس م گ سيم و اس ه تق ر يافت ه د. تغيي ال ک اديری از ط ا مق ا ي ت ه ر قيم

ا ولی ي ون در اسامی پ ه است اکن ال يافت ازی انتق ه طور مج ا ب شان ارزش کااله درون

د ان می گردن د بي ه شده ان ا پذيرفت ه قانون ن . شمار نام هائی از معيار طال ک ه جای اي ب

ه ين گفت ستان چن ا يک اونس طالست درانگل ساوی ب دم م ارک گن د يک چ ه بگوين ک

ره استرلينگ و يک کوارتر گندم مساوی : خواهد شد ا سه لي شلينگ و ده ١٧است ب

.پنس و نيم

ر - حاشيه ی چاپ دوم -٦٩ از اين جهت است که ليره انگليسی از ثلث وزن اصلی خود کمت

رف ط مع اد فق ل از اتح ی قب ره اکوس سوی ٣٦/١و لي ور فران اراودی ٤٧/١ آن و لي و مMaravedi ر از پانيولی کمت س ١٠٠٠/١ اس سمت Reis وري الی ق م پرتق سيار از آن ه ب

.کوچک تری استارت -٧٠ د اورکوه ای داوي ام David Urquhart آق ه ن ود ب ته ی خ Familiar( در نوش

Words (که در روزگار ما يک ليره انگليسی واحد مقياسی پول انگلستان، ! اين امر شگفت آورادل ا مع سد ٤/١تقريب ی نوي ده م ذکر ش س طالست مت ول است : اون د پ ب واح ن قل ين اي ه تعي ن

وزن طال را مثل همه ی موارد نتيجه ی مداخله دست " نامگذاری مزورانه ی "وی اين ". معيار .نيرنگ ساز تمدن می داند

١٩٦

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

د و هر ه يکديگر می گوين ولی، ارزش خود را ب بدين صورت کاالها ضمن اسامی پ

ول موقع که الزم آيد چيزی را از لحاظ ارزش و بنابر ود، پ ول تثبيت نم اين به شکل پ

٧١.به عنوان شمارش به کار می رود

ز ر چي ام ه ارج از مان امال خ ت آن استک ام دارد . هي وب ن ردی يعق دانم ف ن ب ر م اگ

ول . چيزی از اين انسان ندانسته ام ام های پ ان ن الر، فرانک، : هم چنين در مي د، ت فون

ه ری از رابط ه اث ره هرگون ا و غي د می شود یدوک ن . ارزشی ناپدي انی اي ای پنه معن

ول جفری عالئم ه اسامی پ ن از آن جهت بيشتر مبهم و پيچيده می شود ک ی در عين اي

ول را ار پ ی معي ز يعن ز که مبين ارزش کاالها هستند اجزاء صحيح وزن معينی از فل ني

٧٢.نشان می دهند

از طرف ديگر ضروری است که ارزش، برای مشخص شدن از پيکرهای رنگارنگ

٧٣.جهان کاال، به سوی اين شکل توخالی عينی که صرفا اجتماعی است تحول يابد

ان Anacharsisهنگامی که از آناخارسيس "- حاشيه ی چاپ دوم -٧١ زد يوناني سؤال شد ن

مارش رای ش واب داد ب د ج ار آي ه ک ه چ ول ب د " پ ارم جل اب چه ائئوس کت ع دوم ٤٩آنت طبSchweighäuser ١٢٠ صقحه ١٨٠٢) Athenaeus: Deiphoso phistai (

اپ دوم -٧٢ يه ی چ مار "- حاش ان ش ا هم ا ب ت ه اس قيم وان مقي ه عن ول ب ه پ ا ک از آن جثال ارزش ه م ه نحوی ک وده می شود، ب نام هائی که برای تعيين بهای کاالها به کار می رود نم

ود، ١٧هن را می توان با سه ليره و يک اونس طال و يک تن آ ان نم يم بي نس و ن شيلينگ و ده پد ده ان ا را قيمت مسکوکی آن خوان از آن ). Münzpreis, pris de monnais(اين شمار نام ه

ابی می شوند ،به نفس ماده) يا نقره(جا اين تصور عجيب پيدا شده است که گويا طال خود ارزيرده است و برخالف عموم کاالهای ديگر ين ک ابتی تعي ا قيمت ث رای آن ه ق . دولت ب دين طري ب

د ارل " تعيين شمار نام های وزن مشخصی از طال را با تعيين ارزش اين اوزان اشتباه کرده ان ک .٥٢صفحه ی ... مارکس کتاب انتقاد

ول " مقايسه شود با -٧٣ اس پ ه واحد مقي وط ب صاد " تئوری های مرب م اقت اد عل اب انتق در کت . و بعد٥٣صفحه

ا ترقی زل ي ه تن ول "خيال بافی هائی راجع ب ای پ ه دولت " به ن ک اره ی اي ی درب شده است يعنه بال ب ه ق بتواند رأسا به اوزان بيشتر يا کمتری از طال و نقره نام های پولی يا قانونی ای بدهد ک

ا ه خود اج ا اوزان ديگری از فلز قيمتی بر طبق قانون داده شده است و از اين رو ب ه ب د ک زه دهه جای ٤/١ يلينگ، ٢٠ اونس طال ب د٤٠ ش ده ضرب کن يلينگ در آين ا، در - ش افی ه ن خيالب اي

ه ا شخصی نباشد بلکه ب ی ي صورتی که هدفش عمليات غير مدبرانه مالی عليه بستانکاران دولتام پ " داروی اقتصادی معجزه آسائی "مثابه يله ی ويلي ه وس تی تلقی گردد، به نحوی چنان کامل ب

وان ابش تحت عن ه ) ١٦٨٢ Quantulumcumque Concerning(در کت ده است ک ان ش بيشينان بالفصل وی ورث Money, to the Lord Marquess of Halyfaxجان ی ن سر ددل

١٩٧

نشر کارگری سوسياليستی

ه است قيمت، نام پولی کا اال تجسم يافت ابر . ری است که در ک رار بن م سنگ ق ن ه اي

وب است ه مطل م . ٧٤دادن کاال و مقدار پولی که نام آن قيمت کاالست خود مصادره ب ه

ودن م سنگ ب ان ه واره بي چنان که به طور کلی اکسپرسيون ارزش نسبی يک کاال هم

.دو کاالست

ه ه مثاب ه قيمت ب ن ک ی از اي ده یول دار نماين ده مق اال، نماين ه یارزشی ک ی رابط

ده ه نماين ت ک ه گرف ين نتيج د چن ست نباي ز ه ول ني ا پ ه ای آن ب ه یمبادل ی رابط

ز هست ی مبادله ای کاال با پول بالعکس نماينده اال ني يم در . مقدار ارزشی ک فرض کن

داری مساوی از ک ) تقريبا نيم اونس طال (يک کوارتر گندم و دو ليره استرلينگ ار مق

دو ليره استرلينگ بيان پولی مقدار ارزشی يک چارگ . اجتماعا الزم قرار گرفته باشد

.گندم يا بهای آن است

ره اگر حال ه سه لي دم ب ه يک چارک گن د ک ا وادار کن اوضاع و احوالی اجازه دهد ي

ره ا سه لي ره ي اه يک لي استرلينگ و يا به يک ليره استرلينگ قيمت گذاری شود آن گ

ر از مي استرلي زرگ ت ا ب ر ي دم کوچک ت دار ارزشی گن ان مق ان واقعی زنگ از لحاظ بي

ه يهستند ولی با اين وجود ق دم ب را اوال شکل ارزشی گن د زي مت گندم به شمار می آين

. مبادله ای آن با پول اند ی رابطه یصورت پول هستند و ثانيا نماينده

اقی ان حال ب ه هم د ب د و بچنان چه شرايط تولي ان مان م چن ارآور ه روی ب ر ني ا اگ ي

ان او توليد کردن يک چ نمانده باشد برای از شين زم زان پي ان مي ه هم د ب دم باي رک گن

ه اراده . کار اجتماعا الزم مصرف گردد ه ب ن امر ن ستگی ی اي دم واب دگان گن د کنن تولي

.دارد و نه منوط به ميل دارندگان ديگر کاالست

Sir Dudley North و جون الک John Locke) يم ه باش جز ) برای اين که از متأخرين نگفت

ار ديگری د ک سته ان د سطحی کردن آن نتوان د . صورت دهن ه می گوي ی از جمل ام پت اگر : "ويلييش ثروت ملتی را می توان با فرمانی ده برابر کرد شگفت آور است که دولت های ما مدت ها پ

).٣٦همان اثر صفحه ی " (به صدور چنين فرمان هائی مبادرت نکرده اندزهمان قدر ارزش به بايد تن به قبول اين امر داد که ارزش يک ميليون به پول بيشتر ا "-٧٤

ه ارزشی ) ٩٢٢ Le Trosne: De l`Intèrèt Social. P" (کاالست ذيرفت ک ابراين پ و بن ".ارزنده تر از هم ارز خويش است

١٩٨

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

ه ين رابط اال مب ی ک دار ارزش س مق ه یپ ه پروس ت ک ی ای اس روری و ذات ی ض

د آفرينش کاال را به زمان کار دل . اجتماعی پيوند می ده دار ارزشی مب ه مق هنگامی ک

االی يبه ق ا ک اال ب ه ای يک ک سبت مبادل ه صورت ن مت می شود اين رابطه ضروری ب

د روز می کن ن رابطه . ديگری که پول است و در خارج از آن وجود دارد ب ی در اي ول

ه در نتيجه مم ا کمی ای ک م بيشی ي ان شود و ه اال بي دار ارزشی ک یکن است هم مق

.اوضاع و احوال مشخصی عارض آن می گردد

ارت ديگر ه عب ا ب دار ارزشی ي ين قيمت و مق پس امکان وجود يک اختالف کمی ب

.امکان انحراف قيمت از مقدار ارزشی در خود شکل قيمت خوابيده است

ه وی اين امر به هيچ وجه نقص اين شکل نيست بلکه به عکس موجب می شود ک

سته ه در درون آن نظم و قاعده ی آن شيوه ی به صورت شکل شاي د ک دی در آي تولي

مت يشکل ق . تنها از راه قانون کورکورانه حد وسط می تواند بی نظمی را جبران نمايد

د ين مق ی ب دار ارزشی و قيمت، يعن ين مق ار ارزشی و تنها امکان يک اختالف کمی ب

ر ويش را، درب ولی خ ان پ ود بي اد خ ز در نه ی ني ضادی کيف د ت ی توان ه م دارد بلک ن

ين هيچ ه خود شکل ارزشی کاالست، اصال مب ن ک ا اي بپروراند به نحوی که قيمت، ب

ره . ارزشی نشود د وجدان و شرافت و غي ستند مانن چيزهائی که به خودی خود کاال ني

شان در رای صاحبان ت ب ن اس ه ممک ق ب دين طري وند و ب ذير ش ه پ ول معامل ل پ مقاب

يله د ء بها یوس دا کنن اال پي کل ک ان ش وری . ش ور ص ه ط زی ب ت چي ن اس س ممک پ

ه ارزش داشته باشد يق ن ک دون اي ا اکسپرسيون ق . مت دار شود ب ن ج د يدر اي مت مانن

وم است ادير رياضی موه اره ای از مق ازی قيمت ممکن . پ از سوی ديگر، شکل مج

ت ه اس ک رابط وی ي ت یمحت ده اس رع ش ه از آن متف د ک ه ای باش ا رابط ی ي . واقع

سانی در ار ان د ارزش آمانند قيمت زمينی باير که چون هيچ گونه ک شده فاق ن صرف ن

.است

قيمت نيز، مانند شکل نسبی ارزش به طور کلی، ارزش کاالئی مانند يک تن آهن را

ی ا دار معين ه مق د ک ادل بدين نحو بيان می کن ثال يک اونس طال (ز مع ا ) م بالفاصله ب

١٩٩

نشر کارگری سوسياليستی

ا عکس آن صدق نم ه است ام ل مبادل ن قاب ال یآه ا ط له ب ز بالفاص ن ني ه آه د ک کن

.مبادله پذير باشد

ارزش مبادله پيدا کند بايد پيکر طبيعی خود اثر بتواند عمال کاالئی پس برای اين که

ه طالی حقيق ن تحول را ترک گويد و از طالی فقط مجازی ب د اي دل شود، هر چن ی مب

در جدائی " مفهوم"جوهری برايش به اندازه ی ه ق هگلی گذار از جبر به اختيار، يا ب

باء کليسا برای ترک قالب آ يکی از ∗رمژخرچنگی از جلدش و يا به اندازه مشقاتی که

٧٥.ابوالبشر کهن سال تحمل کرد، تلخ و دشوار باشد

د ی توان ن، م ثال آه اال، م ر ک يله ه ه وس ود یب ی خ ورت واقع ب ص ت در جن قيم

ذير ی چهره رايش امکان پ ی ب ا صورت طالی مجازی داشته باشد ول ارزش ذهنی ي

. نيست که درعين حال به طور واقعی هم آهن باشد و هم طال

متی داده شود کافی است که آن را با طالی مجازی برابر قرار يبرای اين که به کاال ق

د الزم است ولی برای ا . داد ام ده ام را انج ادل ع ين که بتواند برای صاحبش خدمت مع

رد ه . که جای آن کاال را طال بگي د ک ر کسی ببين ثال خود را در براب ر صاحب آهن م اگ

ول کاالئی از عالم دل دارد و بخواهد قيمت آهن خود را به عنوان اين که دارای شکل پ

وی خواهد داد که پطرس مقدس در ه ا بشوخ همان جوابی ر است در نزد او بستايد آن

:داد هنگامی که وی فرمول های اصول دين را ازبر می خواند ∗∗بهشت به دانته

Assai bene è trascorsa

∗- St. Jeröme ا ين Hieronymus ي سای الت سيح کلي ای مذهب م ين ( يکی از علم د ب تول .از اوست ترجمه ی تورات به زبان التين -)٤٢٠ وفات -٣٨٠ و ٣٤٠سال های

ايش در -٧٥ ه از نبرده ان ک اگر ژرم مقدس در اوان جوانی با گوشت مادی بسی جنگيد، چنری د، در دوران پي ی آي ر م دند ب ی ش سم م رش مج ه در براب ائی ک ان زيب صاوير زن ا ت ان ب بياب

د د . ناچار شد که با گوشت روحانی پيکار کن ثال وی می گوي شتن : "م الم روحانی خوي من در عا صدائی را د ر برابر داور دادور می ديدم، صدائی از من پرسيد کيستی؟ گفتم من مسيحی ام، ب

) گزافه گوئی(رعد آسا جهان داور دادور بانگ براورد که تو دروغ می گوئی تو سيسرون مآبی ".بيش نيستی

ری - ∗∗ ی گي ه ال ائی -)١٣٢١ -١٢٦٥ (Dante Alighieri دانت رين شاعر ايتالي زرگ ت بر مشهور او . ران زوال قرون وسطی در دو ضادهای دوران " کمدی الهی "اث ه در آن ت است ک

.گذار جامعه ی ايتاليا از فئوداليسم قرون وسطائی به جامعه ی بورژوائی منعکس شده است

٢٠٠

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

D´esta moneta già la lega e´l peso,

Ma dimmi se tu l`hai nella tua borsa.∗

رد و نيز متضمن ضرورت ابر پول مالزمه دارشکل قيمت با بيرون راندن کاالها در ب

ار . اين برون راندگی است ه ک ی ارزش ب ه مقياس ذهن ه مثاب ر طال ب از سوی ديگر اگ

ه ادالت رواج يافت ان مب اال در جري ول ک وان پ ه عن بآل ب می رود از اين جهت است که ق

ابر . است ول سخت و صداد بن ا پ ر ارزش ه دازه گي ن در پس ان ين نشسته ااي ر در کم

.است

))رانرانوودد(( گردش گردش یی وسيلهوسيله --٢٢

االهااالهاکک) ) یی ههاستحالاستحال((دگرسانی دگرسانی ))الفالف

ه ی ديده شد پروسه هم چنان که ه ی مبادل ضادی است ک ط مت ا متضمن رواب کااله

ر نمی دارد بلکه شکلی ب . دافع يکديگرند ان ب وجود ه تحول کاال اين تضادها را از مي

ين اسلوبی است که کلی ا به طور. می آورد که تضادها بتوانند در درون آن حرکت کنند

ه يک . آن تضادهای واقعی حل می شوند ی به وسيله ضادی است ک ن خود ت ثآل اي م

ا از د و در عين حال دائم د آجسم دائما به طرف جسم ديگری بيافت رار کن بيضی . ن ف

ل م ح د و ه ق می ياب ضاد تحق ن ت م اي ه در درون آن ه يکی از اشکال حرکت است ک

.می شود

ه ر ا ک ا آن ج رای آن ارزش مصرف محسوب ت ه ب ا را از دستی ک ه کااله د مبادل ون

ه ان مبادل رای آن ارزش مصرف هستند، جري ه ب د ک نمی شوند به دستی منتقل می کن

ار : " ترجمه ی اشعار ايتاليائی متن چنين است- ∗ م از جهت عي م از حيث وزن و ه اين سکه ه

ده است ا ايش ش ان داری؟نيکو آزم و خود از آن چه درهمي ا بگو ت دی الهی" م . بهشت-از کم .٢٤ترانه

٢٠١

نشر کارگری سوسياليستی

واد است اعی م ادل اجتم ارت از تب ری . عب شين ديگ د جان ار مفي وعی از ک صول ن مح

وان ارزش مصرف ب . می شود ار می رود آن وقتی کاال به جائی می رسد که به عن ه ک

در اين جا فقط محيط اولی مورد توجه . گاه از محيط مبادالت به محيط مصرف می افتد

ر . ماست ا از لحاظ تغيي ی تنه ام سير تحول را از جهت شک يعن ه تم پس بر ماست ک

ه ی شکل يا دگرگونی کاالها، که خود وسيله ورد مطالع واد است، م اعی م ادل اجتم تب

.قرار دهيم

واری د ود ارزش، دش وم خ وح مفه دم وض ر از ع ع نظ کل، قط ر ش ن تغيي رک اي

يله ه وس اال ب کل ک ر ش ر تغيي ه ه ت ک ر اس ن ام ون اي ام یمره اال انج ه دو ک مبادل

ه محسوس، ی می گيرد، يکی کاالی معمولی و ديگری پول کاال، اگر تنها اين مرحل يعن

ه رد، درست یمبادل رار گي ه ق ورد توج ال، م ا ط اال ب ود، ک ده ش د دي ه باي ی آن چ يعن

د ی مان ر دور م ردد، از نظ ی گ کل م ارض ش ه ع ی ک ر دور . تغييرات ه از نظ ن نکت اي

می ماند که طال به مثابه کاالئی ساده خود پول نيست و کاالهای ديگر که قيمت خويش

.را برحسب طال تعيين می کنند در حقيقت با شکل پولی خود سنجيده می شوند

ده شده باشد نخست کااله ا مالي ه آن ه دی ب ا قن ه طال ي ادرزاد بی آن ک ه طور م ا ب

وند ی ش ادالت م دان مب ول . وارد مي اال و پ ه ک اال ب ه ک ب تجزي ادالت موج ان مب جري

تضاد آن کاالها ی می گردد يعنی موجب بروز يک تضاد خارجی می شود که به وسيله

ودن است ه ارزش مصرف و ارزش ب ود را ک ی خ ددرون ی کنن ان م ضاد . بي ن ت در اي

د رار می گيرن ه ق . کاالها در برابر پول مانند ارزش های مصرف در مقابل ارزش مبادل

ابر ستند و بن اال ه ضاد ک ن ت ت اي ر دو جه ر ه وی ديگ دت ارزش از س ين وح ن مب اي

ن وحدت . مصرف و ارزشند ضاد اي ده اما در هر يک از دو قطب ت اضداد معکوس دي

. متقابل آن ها را می نمايد یعين حال رابطه د درمی شود و اين خو

ه ه وجود ارزشی آن فقط ب ه طور واقعی ارزش مصرف است در صورتی ک کاال ب

ه ی طور مجازی به وسيله ه ب ی ک ا طالئ اال را ب ز ک وده می شود و قيمت ني قيمت نم

. مثابه صورت ارزشی واقعی وی در برابرش قرار گرفته است مربوط می سازد

٢٠٢

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

د یکس مادهبه ع ا می کن ول را ايف ی پ پس طال . طال تنها نقش مصالح ارزشی يعن

ارزش مصرفش مجازا در سلسله اکسپرسيون های . ور واقعی ارزش مبادله است طبه

ه در . نسبی ارزش نموده می شود ائی ک ا کااله ا، طال ب سله اکسپرسيون ه ن سل در اي

ه اش نعکس برابر وی قرار گرفته اند، به مثابه محيطی ک کال مصرفی واقعی وی را م

د . می سازند، مربوط می گردد ا اشکال واقعی حرکت در رون ضاد کااله ن اشکال مت اي

.مبادالتی آن ها هستند

ه صحنه اکنون بيائيم و با يکی از صاحبان کاال، مثال آشنای قديمی خودمان نساج، ب

ازار ی ب ه يعن رويماپروسه مبادل ه ب ار. متع ه عب االيش ک ذرع پارچه ٢٠ت از قيمت ک

ده است ين ش ترلينگ است . است مع ره اس تش دو لي ره . قيم ا دو لي االيش را ب وی ک

ه ره ی استرلينگ مبادله می کند و سپس، چون مردی از تخم و ترک ديم است، دو لي ق

ا ان به ه دارای هم انوادگی ک د ء ا استرلينگ را از نو با توراتی خ ه می نماي . ست مبادل

ره پارچه که برای وی ک ارزشی آن تلقی یاالئی حامل ارزش بود در برابر طال که چه

ره ن چه ود و اي ی ش ده م رون ران ردد بي ی گ ز ای م رزارزشی ني و در براب االی ن ک

صرفی در خاخ ئی م ه ش ه مثاب ت، و ب ورات اس ه ت ری ک د و ه یديگ ی چرخ ساج م ن

ردد ی گ ارج م ف وی خ ر آورد، از ک ی را ب ات پرورش د احتياج س . باي هپ یپروس

رد ی مبادله ه : کاال با دو تغيير شکل متضاد و مکمل يکديگر انجام می گي اال ب ديل ک تب

امالت . ٧٦پول و تبديل مجدد آن از پول به کاال اال در عين حال مع ر شکل ک مراحل تغيي

ه ی فروش يعنی مبادله - کاال هستند ی دارنده ی مبادل د يعن ول؛ خري ا ی کاال با پ ول ب پ

.ت هر دو معامله که عبارت است از فروش برای خريدکاال، و وحد

د یاکنون اگر نساج بخواهد به آخرين نتيجه د مالحظه خواه ه خود توجه کن معامل

وراتی ه جای پارچه ت ه ب رد ک ه دست ک ی خود صاحب ب االی اول آورده و درعوض ک

ه از : " هراکليت می گفت -٧٦ ان ک م چن زد ه از آتش همه چيز و از همه چيز آتش برمی خيد ی آي ت م ه دس ته زر ب ته و از خواس F. Lassalle: Die Philosophie" زر خواس

Herakleitos des Dunkeln. Berlin ١٨٥٨. Bd. I. S. ن ٢٢٢ يه ای از السال در اي حاشه عالمت ارزش توضيح ) حاشيه سوم ٢٤صفحه (مورد ه مثاب ول را فقط ب ه طور نادرست پ ب . می دهد

٢٠٣

نشر کارگری سوسياليستی اوت است ی از لحاظ سودمندی متف در ارزش دارد ول ان ق ه هم االی ديگری شده ک .ک

. می آورد به دست ساير وسائل زندگی و توليد خود را نيز با اعمالی مشابه همين عمل

ا حاصل ار خود ب ه محصول ک رای مبادل از نظر او مجموع جريان فقط وسيله ايست ب

. محصوالت یکار ديگری يعنی مبادله

: کاالها با دگرسانی های زيرين انجام می گيرد یپس روند مبادله

کاال_______ل پو_______کاال ک_______پ_______ک∗

ادل -حرکت ک ی تب اال يعن ا ک اال ب ارت از معاوضه ک اديش عب وی م ر طبق محت ک ب

.مواد کار اجتماعی است که چون به نتيجه رسيد به نفس جريان خاتمه می دهد

ه . پ، نخستين دگرسانی کاال يا فروش -ک االئی خود ب د ک اال از کالب جهش ارزش ک

ه جهش م پيکر طال، چنا ه منزل salto(گ زای رن که در جای ديگر متذکر شده ام، ب

mortale (اال نم . کاالست ه ی اگر اين جهش موفقيت نيافت ضرری به خود ک خورد ک

ردد يز ار او را يک . ان متوجه صاحبش می گ ار، ک اعی ک سيم اجتم ه تق ان طور ک هم

ين جهت است درست ب . جهته نموده نيازمندی های وی را چند جانبه کرده است ه هم

ول است . که محصول وی فقط به مثابه ارزش مبادله به کارش می خورد اما فقط در پ

ه دست ل عامی داکه اين محصول می تواند شکل مع ا م ب ه اجتماع ذيرش روآورد ک د پ

ر است . باشد ول در جيب غي ی پ رون . ول ر بي ول را از جيب غي د پ ه بتوان ن ک رای اي ب

اال ده آورد قبل ازهر چيز ک رای دارن د ب ابر یباي ول ارزش مصرف داشته باشد و بن پ

ده ام ش ودمندی انج ا س کل اجتماع ده در ش اال صرف ش ورد آن ک ه در م اری ک ن ک اي

.تقسيم اجتماعی کار به شمار آيد باشد و يا اين که به مثابه حلقه ای از

ار اعی ک سيم اجتم ا تق انيزم ام شت ارگ اروپود آن در پ ه ت ت ک ودروئی اس ر خ س

ود ی ش ه م ت و بافت ده اس ه ش ا بافت دگان کااله صول . توليدکنن اال مح ت ک ن اس ممک

ه جای آن از حروف فارسی . است W- G - W حروفی که در متن اصلی آلمانی آمده - ∗ ا ب موان از حروف فران . استفاده نموده ايم ) ک. پ. ک( ران فرمول های هم چنين می ت ه در اي سه ک

.استفاده نمود) M- A - M(علمی معمول تر است

٢٠٤

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

د خود ی طريقه ا می خواه وئی است ي دی ن ع نيازمن جديدی از کار باشد که مدعی رف

روز يکی از اجزاء . رأسا محرک احتياج تازه ای گردد ا دي ه ت ار ک وع مشخصی از ک ن

ده د کنن اال ی وظايف مختلفه يک تولي ن ک د، ممکن است امروز از اي ه شمار می آم ب

ی ين جهت محصول جزئ ه هم ردد و ب ار گ د پيوستگی جدا شود، خودمخت خود را مانن

ازار ه ب ستقلی ب االی م تدک ن پروسه . بفرس رای اي وال ب ه اوضاع و اح ان دارد ک امک

د . اعد باشد سجدائی موافق يا نام ع می کن اعی را رف اج اجتم امروز محصول يک احتي

ساج . جزئا يا کال جای او را بگيرد ن است فردا محصول مشابهی ممک ار ن ه ک ن ک ا اي ب

درست به همين سبب . ما از حلقه های با عنوان تقسيم اجتماعی کار محسوب می شود

ه . ذرع پارچه اش هم تضمين شده نيست ٢٠ارزش مصرف دی جامع چنان چه نيازمن

ر ات ديگ ه احتياج د هم ود مانن ه خ ه، ک ه پارچ يله ب ه وس دودی دارد، ب زان و ح یمي

ا ده رقباء نساج برآورده شد، محصول دوست م د، خارج از حد و بالنتيجه بی فاي زائ

البته دندان اسب پيشکشی را نمی شمارند ولی نساج ما برای تقديم پيشکش . می شود

معذلک به فرض اين که ارزش مصرف محصول وی به جای . و هديه به بازار نمی آيد

ده يش مان ؤال پ ن س ازه اي ود ت ول ش ه در آوردن پ ق ب االيش موف ه ک د و بالنتيج باش

ن سؤال از پيش ه جواب اي می آيد که چقدر پول می تواند بيرون کشد؟ شکی نيست ک

يله ه وس ده یب ه نماين اال ک ده است ی قيمت ک دار ارزشی کاالست، داده ش ا ا. مق ز م

د ازار برخی اشتباه حساب های کامال ذهنی دارن ی در ب ه نحو عين ه بالفاصله ب ه کاال،ک

ورد محصولش ه وی در م يم ک يم و فرض می کن اصالح می شود، صرف نظر می کن

ن صورت . بيش از زمان متوسط کاری که اجتماعا الزم است صرف نکرده است در اي

يئيت ه در محصول ش اعی ای است ک ار اجتم دار ک ان مق ولی هم ام پ ط ن اال فق قيمت ک

ه اس ورد . تيافت د در م ه تولي رايط کهن ر او ش شت س ا و پ ساج م ازه ن دون اج ی ب ول

ا . ده شده است کنبافندگی به دور اف ار اجتماع ان ک ه طور مسلم زم روز ب ا دي آن چه ت

ی ن مطلب ه شمار می رفت امروز ديگر نيست و اي الزم برای توليد يک ذرع پارچه ب

٢٠٥

نشر کارگری سوسياليستی

ه است که دارنده پول به سرعت می کوشد از روی فهرس ای مختلف ت قيمت های رقب

.دنيا زياد است بافندگان در یبدبختی وی اين است که عده. دوست ما ثابت نمايد

ار ان ک وی زم ده محت در خاتمه فرض می کنيم که هر قطعه پارچه ای که به بازار آم

ات پارچه . اجتماعا الزم است ن قطع ه در مجموع اي ن وجود ممکن است ک ا اي ی ب ول

پارچه به یاگر شکم بازار قادر به فرو بردن کليه. د مصرف شده باشدزمان کاری زائ

ادتر از حد قيمت عادی از قرار ذرعی دو شيلينگ نباشد دليل بر آن است که بخشی زي

آن ینتيجه. لزوم از مجموع زمان کار اجتماعی به صورت بافندگی مصرف شده است

ساجان بيش از ه هر يک از ن ار عينآ مثل موردی است ک ان ک رای زم ا الزم ب اجتماع

ار، : در اين جاست که می توان گفت . محصول فردی خود صرف کرده باشد م گرفت با ه

موجود در بازار به مثابه تنها يک قلم جنس به شمار ی مجموع پارچه . ∗با هم گل دار

د ع ارزش هر . می رود و هر قطعه پارچه مانند جزئی از آن به حساب می آي و در واق

ا ذرع دار اجتماع د مق ب بن ز ترکي م ج رادی ه ه انف ار پارچ وع ک ک ن صی از ي مشخ

.همگون انسانی چيز ديگری نيست

∗∗"راه عشق حقيقی هرگز هموار نيست"چنان که ديديم کاال عاشق پول است ولی

„ the course of true love never does run smooth“

ضاء منف ه اع د، ک اعی تولي تگاه اجتم ی دس ب کم membrea -صل آنترک

disjecta- ،ن دستگاه د ترکيب کيفی اي ودار می شوند، مانن ار نم در سيستم تقسيم ک

ان . خودرو و تصادفی است ه هم د ک ا در می يابن اال داران م ه ک به همين سبب است ک

رادی در آورده موجب دگان مستقل انف د کنن ه صورت تولي ا را ب ه آن ه اری ک تقسيم ک

د د تولي ه رون ن پروسه مستقل از شده است ک ا در داخل اي اعی و مناسبات آن ه اجتم

ستگی ستم واب ديگر در سي ه يک سبت ب اری اشخاص ن ز خودمخت د، و ني خودشان باش

.عينی و همه جانبه ای تکميل گردد

Mitgefangen, mitgehangen: ضرب المثل آلمانی- ∗ ".رؤيای يک شب تابستان" عبارت از شکسپير است در نمايش نامه ی - ∗∗

٢٠٦

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

ول ه پ ديل آن را ب تقسيم کار محصول کار ار مبدل به کاال می کند و به همين سبب تب

ازد ال موفق. ضرور می س ين ح ذار در ع صادف واگ اق و ت ه اتف تحاله را ب ن اس ت اي ي

د ابر. می کن ه است و بن ورد مطالع ده م ال نفس پدي ی فع ادی ول ان آن ع د جري ن باي اي

ود رض ش ور. ف ه ط ابر ب د و بن ی ياب ام م ان انج ن جري ه اي ا ک ا آن ج ی ت اال کل ن ک اي

ه م ن ک و اي مکن است غيرقابل فروش نيست تغيير شکل آن همواره واقع می شود ول

اال ی ک دار ارزش ی مق ت يعن زی از ماهي ادی، چي ور غيرع ه ط کل، ب ر ش ن تغيي در اي

.کاسته و يا بر آن افزوده شود

اال رای ديگری ک االيش می شود و ب شين ک در مورد يکی از دارندگان کاال، طال جان

ر جای . جای طالی وی را می گيرد ا تغيي ه دست شدن ي ا دست ب پديده محسوس همان

ه ٢ ذرع پارچه و ٢٠و زر، کاال ا . آن هاست ی ليره استرلينگ يعنی مبادل اال ب ی ک ول

و زر با چه عوض می شود؟ با يکی . چه مبادله می شود؟ با شکل عام ارزشی خودش

ژه ارزش مصرف خودش رار . از اشکال وي ه ق ر پارچ ول در براب ه پ ه مثاب را زر ب چ

وليش، آن را از پيش ليره می گيرد؟ برای اين که قيمت پارچه، دو ام پ استرلينگ، يا ن

رار داده است سبت ق ول در ن ه پ ه مثاب ا زر ب اال شکل . ب ه ک ال است ک ام انتق ه هنگ ب

ی ور واقع ه ط صرفش ب ه ارزش م ه ک ی در آن لحظ د يعن ی کن ا م ود را ره دائی خ ابت

د ه خود جذب می نماي ودار آن است، ب افتن . طالئی را که قيمت فقط نم پس واقعيت ي

ا موجب واقعيت قيم اال در عين حال معکوس ت يا صورت صرفا ذهنی شکل ارزشی ک

ول در ه پ اال ب ر شکل ک ی تغيي يافتن ارزش مصرف صرفا ذهنی پول نيز می شود، يعن

واحد دارای دو جهت است، از قطب یپروسه . عين حال تغيير شکل پول به کاالست

ول، خري ل صاحب پ ارت ديگر فروش . دکاالدار فروش است و از قطب مقاب ه عب ا ب ي

٧٧. ک است- پ در عين حال پ-خريد است، ک

مباحثات درباره ی تجارت و " در کتاب Quesnayدکتر کنه " هر فروشی خريد است "-٧٧شه وران کار Dialogues sur le Commerce et les Travaux des Artisans–. های پي

و يا همان طور که کنه در -١٧٠ صفحه ١٨٤٦ بخش اول، پاريس Daireفيزيوکرات ها، چاپ ".فروختن خريدن است: " می گويدMaximes Gènèralesخود، " بندهای عمومی"کتاب

٢٠٧

نشر کارگری سوسياليستی

اال، رابطه دگان ک ه جز مناسبات دارن ا ب ين ی تا اين ج صادی ب ديگری از لحاظ اقت

امی ا هنگ اال تنه ه در درون آن صاحبان ک ه ای ک ی رابط م، يعن شناخته اي ا ن سان ه ان

د مالک محصول ه حاصل ک می توانن وند ک ر ش ار غي ند ک ال داده باش ود را انتق . ار خ

وان ه عن د ب ی توان دان سبب م ط ب ر فق االئی طرف ديگ ر صاحب ک ن در براب ابر اي بن

ا محصول ه ي رد ک رار گي ول ق ده ی پ واد دارن ی م ول دارد يعن ا صورت پ ارش طبيعت ک

د داده ر جل ار تغيي بآل يک ب االی خودش ق ه ک پولی از قبيل طال و غيره است و يا آن ک

رده است و رک ک ويش را ت دوی خ صرفی ب کل م ال . ش ه ط ن ک رای اي ديهی است ب ب

ه ا وارد یبتواند وظيف ازار کااله ه ب ستی از نقطه ای ب د باي ام ده ولی خويش را انج پ

د ده باش شمه . ش ه در سرچ ن نقط وان یاي ه عن ا ب م آن ج ه ه ت ک ود طالس د خ تولي

م ارزش ديگری مباد ا محصول ه ار ب ه می شودمحصول بالواسطه ک ن . ل ی از اي ول

ده نعکس کنن واره م ر وی هم س ديگ ه یپ ت يافت ت واقعي ت ی قيم ع. ٧٨ کاالهاس قط

د، طال نظر از وع می ياب د طال وق شاء خود تولي اال در من موردی که دادوستد طال با ک

ده رون ران ه بي االئی است ک در دست هر دارنده کاال عبارت از صورت جدائی وی از ک

٧٩. پ است-ک: شکل کاالييرغعبارت ديگر حاصل فروش يا نخستين تاست يا به

ر ای ديگ ه کااله ت ک ده اس ر ارزش ش دازه گي ا ان ی ي ول ذهن ت پ ال از آن جه ط

ره صوری چه س ت ه عک ه مثاب نجند و آن را ب ی س ا آن م ود را ب ای خ یارزش ه

د ول واقعی ش . مصرفی خويش و صورت ارزشی خود می پذيرن دان سبب پ ده طال ب

يله ه وس ا، ب ه کااله ه یاست ک ه جانب ه صورت ی واگذاشت هم ه مثاب ود، زر را ب خ

ابر ی دگرگون شده ی جدائی واقعی يا چهره د و بن وده ان ن مصرفی خويش تلقی نم اي

کاال در شکل ارزشی . واقعی ارزش های خود قرار داده اند ی چهره ی آن را به منزله

ود ه ي خ ر ارزش مصرف ديرين ه اث وديتش هرگون ه موج ژه ای را ک ودمند وي ار س ا ک

نظام : مرسيه دالريوير " (ديگر قابل پرداخت نيست قيمت هيچ کاال جز با قيمت کاالئی "-٧٨ طبيعی و ذاتی اجتماعات سياسی

Mercier de la Rivière: L`Ordre naturel et essentiel des sociètès politiques. „Physiocrates“, èd Daire. I Ie partie, p. ٥٥٤).

)٥٤٣و کتاب صفحه از همان مصنف " (برای داشتن اين پول بايد فروش شده باشد "-٧٩

٢٠٨

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

اعی همگون و يک ه هيئت اجتم شتن را ب ا خوي د ت ه دور می افکن مرهون آن است ب

ابر . کاسه کار بشری مبدل سازد ا چه بن ه وی ب وان دريافت ک ول نمی ت ن از خود پ اي

د ی همه. نوع کاالئی مبادله شده است م شبيه ان پس ممکن . کاالها در شکل پول به ه

.ت پول از لجن باشد ولو اين که لجن خود پول نيستاس

ل االيش را منتق ا ک ساج م ل آن ن اکنون فرض می کنيم که دو سکه طالئی که در مقاب

در عين حال ) پ -ک(فروش پارچه . يک کوارتر گندم باشد ی نمود هيکل مسخ شده

ت د آن اس ن ). ک-پ(خري ی اي ی را ول ه حرکت روش پارچ ب ف ه از جان از پروس آغ

د ی خري ه می کند که به ضد خود منتهی می شود يعن د پارچه ب ورات و از جانب خري ت

ود ده ب روع ش د آن ش ا ض ه ب د ک ی ده ان م ی پاي دم حرکت روش گن ا ف ی ب پ -ک. يعن

ول -پارچه ( ک - پ - ک ی هل که نخستين مرح ) پول -پارچه( ورات - پ عين است در ) ت

ان پ ارت از هم ال عب ول ( ک -ح ه–پ هآ) پارچ رين مرحل ری از یخ ت ديگ حرک

ديل . است ) پارچه - پول -گندم( ک يعنی - پ -ک ی تب اال يعن ر شکل يک ک نخستين تغيي

االی ل ک ين استحاله متقاب واره دوم ال هم ول در عين ح ه صورت پ اال ب آن از شکل ک

٨٠.ديگر يعنی رجعت آن از شکل پول به شکل کاالست

خريد: نهائی کاال ک دومين دگرسانی يا استحاله -پ

ه ه هم ول صورت جدائی يافت ا نتيجه غيريت ی نظر به اين که پ کاالهای ديگر و ي

ه . همگانی آن هاست، خود، کاالی غيريت پذير مطلق است ∗يافتن ا ی پول کلي قيمت ه

نعکس می شود ی را وارونه می خواند و بدين طريق در پيکر همه کاالها به نحوی م

د که گوئی آن ها مصالحی سليم وی شده ان ول ت دن پ اال گردان ه منظور ک ه ب . هستند ک

د، حد ی درعين حال قيمت ها، که به منزله ه سوی پولن اال ب چشمک های عاشقانه ک

د يتبديل پذيری آن يعنی کم ول . ت خود او را نشان می دهن ی پ اال وقت ه ک ن ک ه اي نظر ب

ه -٨٠ ن ک دون اي ه محصول خود را ب ره ک ا نق ده طال ي د کنن تثناء تولي چنان که گذشت به اس

.چيزی قبال خريده باشد مبادله می کند∗ - Alienationدر معنای فلسفی کلمه .

٢٠٩

نشر کارگری سوسياليستی

ه چگون شد خود ناپديد می شود، از ده اش خود پول معلوم نمی شود ک ه دست دارن ه ب

وئی . رسيده و يا چه چيزی در قبال آن تغيير شکل داده است شاء آن هر چه باشد ب من

ه مشام نمی رسد، ر . Non oletاز آن ب ه اگ االی فروش رفت ول معرف ک از طرفی پ

٨١. کاالهائی است که قابل خريد هستند یاست از سوی ديگر نماينده

پس آخرين تغيير شکل يک . پ است -يعنی ک ک يعنی خريد، در عين حال فروش -پ

االی ديگر است دگی . کاال در عين حال نخستين دگرسانی ک ان زن ا جري ساج م رای ن ب

ی . ليره استرلينگ مبادله نمود، ختم می شود ٢کااليش به توراتی، که وی از نو با ول

رف ت ص رده اس ل ک سه ش ساج از کي ه ن ترلينگی را ک ره اس ورات دو لي نده ت فروش

د يخر ی کن شه م رق دو آت ائی پ -پ. داری ع ه نه ه( پ - ک- ک، مرحل ول-پارچ - پ

ورات ائی ک)ت ه نه ی نخستين مرحل ال يعن ين ح ورات ( ک - پ-، درع ول–ت ) عرق-پ

کاال فقط يک نوع محصول توليد می کند غالبا آن را به طور ی چون توليد کننده . است

ات ه احتياج د در صورتی ک ی فروش ده م ددش وی عم ت متع ه قيم د ک ی کن را وادار م

د سياری پخش نماي دهای ب ا در خري افتی را دائم غ دري ا مبل پس يک فروش . حاصله ي

ردد ائی يک . مبداء خريدهای متعدد کاالهای مختلف می گ ر شکل نه دين طريق تغيي ب

.وجود می آورده کاال مجموعه ای از نخستين استحاالت کاالهای ديگر را ب

ائيم و تغ ر بي ون اگ دوا اکن ريم ب ثال پارچه را، در نظر بگي اال، م ام يک ک ر شکل ت يي

د ابال مکمل يکديگرن ه متق ضاد ک ترکيب می بينيم که اين تغيير شکل از دو حرکت مت

اعی . ک- پ و پ-کشده است يعنی اال در دو عمل اجتم ضاد ک ر شکل مت اين دو تغيي

نعکس کاال انجام می گيرد و در دو جنبه اق ی متضاد دارنده اال م تصادی همين دارنده ک

د، . می گردد ه عامل خري ه مثاب اال فروشنده است و ب ده ک به عنوان عامل فروش دارن

ول . خريدار اال و شکل پ ی شکل ک اال هر دو شکل آن، يعن هم چنان که در هر تحول ک

ا را "-٨١ اگر پول در دست ما نماينده ی اشيايی است که ممکن است ما ميل خريداری آن ه

م داريم هم وير " ( چنين وی حرف اشيائی است که ما در برابر اين پول فروخته اي يه دوالري مرس )٥٨٦درهمان کتاب سابق الذکر صفحه ی

٢١٠

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

ده ان دارن د، هم ود دارن ل وج ی در دو قطب مقاب ان ول م زم ه ی ه امی ک ز هنگ اال ني ک

ر فروشنده فروشند دار است در براب ه خري ی ه است در برابر خريدار ديگر و زمانی ک

رد رار می گي ضاد را . ديگری ق ر شکل مت اپی دو تغيي اال پي ه يک ک ان ک م چن ز ه و ني

ان طور دل می شود، هم اال ب ه ک ول ب ول و از پ ه پ اال ب ی از ک د، يعن از سر می گذارن

اال نقش فروشنده و خ ی يک دارنده د ک ا می کن ا ايف دار را متناوب ن حاالت ثابت . ري اي

ل ر منتق خص ديگ ه ش صی ب ته از شخ ا پيوس ردش کااله ان گ ه در جري ستند بلک ني

.می شوند

سه و ) حد (در ساده ترين صورت خود، تغيير شکل تام هر کاال مستلزم چهار نوک

Personae dramatis) ده ه کنن اال در . است) شخص معامل دوا ک ه ب ول ک ر پ براب

رار ادی محسوسی است، ق صورت ارزشی اوست، ولی در جيب غير دارای واقعيت م

ع می شود ی کاال بدين طريق در برابر دارنده ی دارنده. می گيرد ول واق ه محض . پ ب

د اين که کاال به پول تبديل الم در کالب ين ع شد، پول که ارزش مصرف يا جانش در هم

اال کاالهای ديگر هستی دارد، ش ادل ک ذرای مع ول، نقطه. می شودکل گ ای یپ انته

ي ت دوم داء حرک ال مب ين ح کل، درع ر ش ستين تغيي ت ننخ ور اس ق . تط دين طري ب

فروشنده معامله اول در معامله دوم خريدار می شود در حالی که صاحب کاالی سومی

٨٢.در اين جا به عنوان فروشنده در برابرش قرار می گيرد

شکيل می حرکت مت ی دو مرحله ا دوری را ت رار عاکس استحاله کااله دين ق د ب : دهن

اال ن شکل-شکل ک رک اي اال- ت ه شکل ک ن . رجعت ب اال در اي ود ک ه خ ست ک شکی ني

ده است ر ش ضادی تعبي ه صورت مت ورد ب رای صاحبش . م اال ب ت، ک دای حرک در ابت

رای وی ارزش مصرف است ول . ارزش مصرف نيست، و در نقطه انتها ب ين پ م چن ه

اال در آن در ه ک د ک ی می کن ور سفت و سختی از ارزش تجل ه صورت تبل ادی امر ب ب

.مستحيل می شود و سپس خود فقط به مثابه شکل معادل همان کاال محو می گردد

ار وارد ) termes(پس چهار حد " -٨٢ و سه طرف معامله وجود دارد که يکی از ان ها دوب

وترون " (جريان می شود اعی ص : ل اره ی سود اجتم Le Trosns: De l´Interèt ٩٠٨دربSocial, p. ٩٠٨(

٢١١

نشر کارگری سوسياليستی

ده شکيل دهن ه ت کلی ک ر ش ب یدو تغيي ال موج ين ح ستند در ع اال ه ک ک دور ي

وند ی ش ر م االی ديگ اکس دو ک ی و متع ای جزئ انی ه اال . دگرس ان ک ه(هم )پارچ

ره ژهی زنجي ای وي انی ه تحاله یدگرس ه اس د و ب ی کن از م ود را آغ االی ی خ ام ک ت

ر خو . ، پايان می دهد )گندم(ديگری ا دوی به هنگام نخستين تغيي روش، رأس ی ف ، يعن

د ز راه . اين دو نقش را انجام می ده ه طال خود ني ه صورت پيل ه ب ی ک ه عکس وقت ب

االی سومی گر را يکاالهای د ه نخستين دگرسانی ک رد، در عين حال ب در پيش می گي

د ی ده ه م ه . ∗خاتم د ب ی کن ی م اال ط ر ک تحاالت ه ره اس ه زنجي س دوری ک ور پ ط

ارت از د . ناگسستنی به دورهای کاالهای ديگر می پيوندد ا ومجموعه پروسه عب ران ي

.گردش کاالهاست

ا معاوضه مس ود ا ب ا صور ت ه تنه ا ن ا ران کااله رق دارد بلکه ذات تقيم محصوالت ف

افکنيم . با آن متفاوت است نيز ه شد بي ه آن چه گفت ساج . به عقب برگرديم و نظری ب ن

االی خودی را ی ک رده به هر جهت پارچه را با تورات، يعن ه، عوض ک ا جنس بيگان ب

اره. است ط درب ده فق ن پدي ی اي ه اصوآل یفروشنده. او حقيقت دارد یول ورات، ک ت

ه پارچه را چيز گرم را بر سرد ترجيح می دهد، به هيچ وجه در فکر ن ک ورات اي ا ت ب

ال ه پارچه اش در قب دارد ک اهی ن ه هيچ وجه آگ ساج ب ه ن ان ک م چن مبادله کند نبود ه

.گندم مبادله شده است و غيره

ار - ∗ ه است اختي ارکس گرفت ه خود م الی را ک ان مث ن مطلب هم اختن اي رای روشن س بوقتی صاحب پارچه جنس خود را با پول مبادله نمود نخستين مرحله دور خاص پارچه . می کنيم

خته بود و اکنون با ولی دارنده ی پول قبال گندم خود را در مقابل آن پول فرو. را انجام داده است د داری می کن ر . آن مبلغ پارچه راخري ه نخستين تغيي ن ک ه ی پارچه درعين اي ن معامل ابر اي بن

ه شمار می رود ) دگرسانی(شکل نده ی پارچه . پارچه است آخرين تحول دور گندم ب ا فروش امد وراتی می خرد و ب ه دست آورده ت اال ب روش آن ک ه از ف ولی ک ا پ ه ی خود ب ق به نوب ين طري

ازه وم ت االی س ی ک ورات يعن رای ت ه ب الی ک ود در ح ام می ش ه انج ائی دور پارچ ه ی نه مرحلد ان می ياب ه دور . نخستين مرحله ی دگرسانی پاي ن ک ول درعين اي ه پ ديل پارچه ب ن تب ابر اي بن

ا ول ب ه پ د و سپس هنگامی ک ان می ده ز پاي دم ني ام گن خاص پارچه را شروع می کند به دور تاالی سوم تورا ه ی اول دور خاص ک ت مبادله می شود درعين پايان يافتن دور تام پارچه مرحل

.يعنی تورات باز می شود

٢١٢

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

ه Bکاالئی که از آن ی A است جانشين کاالی متعلق ب ابآل Bو A می شود ول متق

د کاال ی کنن ه نم ود را مبادل ای خ ه . ه ه ممکن است ک ديگر B و Aالبت ابال از يک متق

ا و ويژه ای به هيچ وجه معلول مناسبات عمومی د یبخرند ولی چنين رابطه ران کااله

ه . ستني ه مبادل ده می شود چگون ی دي ا از طرف ن ج رادی و یدر اي دود انف ا ح کااله

ستق ی م ی يمحل م م صوالت را دره سانی را کشم مح ار ان واد ک ادل م عه ند و تب توس

شد ی بخ اعی ب . م ود روی اجتم دهای خ املی از پيون يط ک ر مح وی ديگ ود ه از س وج

رل است ل کنت دگان غيرقاب ه کنن رای معامل ه ب ده می . می آورد ک ر بافن د پارچه اگ توان

و تی ت اده پرس ر ب ه، اگ دم فروخت بال گن ان ق ه دهق ت ک ن اس رای اي ند ب ت اربفروش

فروخته و اگر عرق گير آب سوزان پارچه می فروشد از آن جهت است که نساج سابقا

ه فروش رسانده است و ين روست که دآمی فروشد از اودان ب ات ج بآل آب حي گری ق

.غيره

ا ي مستق ی ران کاالها مانند معاوضه وبه همين سبب د ا ج ه م محصوالت نيست که ب ب

ه دست ا دست ب دن ي ا ش ردد ج اموش گ صرف خ ای م دن ارزش ه ان . ش ول در پاي پ

د می شود ی زنجيره ی ناپدي د ول رون می افت ان بي اال از آن جري . دگرسانی های يک ک

الی ا خ روج کااله ر خ ه در اث د ک ی افکن ه ای از دوران م ر وی نقط ود را ب واره خ هم

ت ده اس تحاله . مان ورد اس ثال در م ه یم ی پارچ ه، يعن ام پارچ ول- ت و- پ دوا ت رات، ب

ورات از گردش ران خارج می شود و پول جايگزين آن می شود، وپارچه از د سپس ت

کاالی یجانشين شدن کاالئی به وسيله . بيرون می افتد و باز پول جای آن را می گيرد

ال ين ح االمديگر در ع ول ک ه پ ه دست وجب آن می شود ک د ب الثی بيافت ران ود. ٨٣ث

.پيوسته پول عرق می کند

ر هيچ چيز باطل د، چون هر فروشی ت ا می کن ه ادع ده قشری نيست ک ن عقي از اي

العکس، د د است و ب دها وخري ا و خري روش ه ادل ف ا تع ضروره ب د بال ا باي ران کااله

واداران عامی - حاشيه ای چاپ دوم -٨٣ با وجود بداهت اين پديده، اقتصاددانان و از جمله ه

از اغلب آن را ) Freihändler Vulgaris, Libre-èchangiste vulgaire(آزادی تجارت .نظر دور داشته اند

٢١٣

نشر کارگری سوسياليستی

ا ی اگر منظور از اين عقيده چنين باشد که عده . مالزمه داشته باشد فروش های واقع

ن خود حشو قبيحی بيش نيست همان عده از خري انجام يافته برابر با ی . دهاست اي ول

ازار يغرض از ابراز اين نظر اثبات ا ه ب دارش را ب ا فروشنده خري ه گوي ن مدعاست ک

ه در دو قطب متقابل بين دو شخص یفروش و خريد به مثابه رابطه . جلب می کند ی ک

ی . متضاد قرار گرفته اند، يعنی صاحب کاال و دارنده ی پول، عمل واحدی است ه ول ب

امالت شخص ه مع ضاد مثاب ين مت ه در قطب ستند ک ل ه روش دو عم د و ف دی خري واح

د ابر . واقع شده ان ن يگانگی خر بن ه ي اي د ک دا می کن ه پي ن امر مالزم ا اي د و فروش ب

اگری د رع کيمي ادن در ق اال پس از افت ر واگر ک ی اگ د، يعن ول در نيام ه صورت پ ران ب

ده شود کاال نفروخت و يا صا ی دارنده د، بی فاي ول نخري ين يگانگی . حب پ ز هم و ني

ابيش سمستلزم آن ا ا انقطاع کم ه ي ت که اگر پروسه با موفقيت قرين شد يک نوع وقف

د اال در آن واحد . طوالنی در زندگانی کاال پيش آي ه نخستين دگرسانی ک ن ک ه اي نظر ب

ی در عين حال خود پروس ن پروسه جزئ مستقلی ی ههم فروش است و هم خريد، اي

ذيری خويش . است ه شکل گردش پ االئی ک ی ک ول، يعن فروشنده کاال دارد و خريدار پ

د ا . را، اعم از اين که زودتر يا ديرتر به بازار بيايد، حفظ می کن دار نباشد ت کسی خري

ه . هيچ کس نمی تواند بفروشد زی فروخت ور نيست چون خود چي ی هيچ کس مجب ول

د د نماي له خري ت بالفاص ه در ود. اس صی ای را ک انی و شخ انی، مک ق زم ران، عواي

م می يمعاوضه مستق دين طريق دره انگی ش م محصوالت هست، درست ب ه يگ کند ک

سبالواسطه ای ده و ب ه ب ه در معامل ار خودی و تصرف ترا ک ال حاصل ک ين انتق ان ب

ا ين فروش حاصل کار غير وجود دارد، ب ضاد ب د وت دل می کن ه جدائی ب د ب ن . خري اي

ی هستند که گفته می شود پروسه های متقابل و مستقل از يکديگر دارای وحدت درون

ضادهای خارجی ا ضمن ت ی آن ه در عين حال بدان معنی است که تحرک وحدت داخل

رد ام می گي د، . انج سته ان م واب ه ه ه از داخل ب ائی ک ر استقالل خارجی آن ه را (اگ زي

د ل يکديگرن ا نقطه)مکم د ت ا معل ی، بخواه د، وحدت حق خود را ب شتازی کن ومی پي

.اثبات می رسانده يک بحران ب یشدت و خشونت به وسيله

٢١٤

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

ضاد ناشی از ارزش مصرف و ارزش، (تضادی که ذاتا در درون کاال هست ی ت يعن

اعی ب از کار انفرادی که بايد در د، العين حال خود را به مثابه کار اجتم واسطه بنمايان

ز از از کار مشخص ويژه که ام تلقی می شود و ني ار مجرد ع در عين حال به مثابه ک

ه اشخاص حرکت ،هاشکال تکامل يافت ) شخصيت دادن به اشياء و شيئيت بخشيدن ب

تحاله ضادهای اس ود را، در ت ا یخ ه دست کااله ی آورد ب ان . م ن اشکال امک پس اي

.دارند بروز بحران ها، ولی فقط امکان بروز آن ها را، دربر

سياری است ياين امکان به واقع تبديل ت مستلزم تحقق اوضاع و احوال و شرايط ب

.٨٤ کاالها هنوز به هيچ وجه مطرح نيستند یران سادهوکه از لحاظ د

.عهده داراست ران راو د ی وسيله یوظيفه گردش کاالها یپول به عنوان واسطه

پويه پولپويه پول ) ) بب

ه وسيله ه ب واد ب ی تغيير شکلی ک ه م رد، آن مبادل ام می گي ار انج ين محصوالت ک

شکيل ک، موجب می شود که يک ارزش به مثابه کاال مبداء پروسه - پ -يعنی ک را ت

ردد ر گ اال ب ه شکل ک ه ب ان نقط ه هم از ب د و ب ابر. ده ا دوری را بن ت کااله ن حرک اي

ی شکيل م دت ت د . ده کل، حرک ين ش ر هم رف ديگ د واز ط ی کن ی م ول را نف ی پ . ران

پول از نقطه مبداء خويش و عدم بازگشت ی ن عبارت از دور شدن پيوسته آ ی نتيجه

صاد " در کتاب James Mill به مالحظات من درباره ی جيمس ميل -٨٤ ... انتقاد از علم اقتصاديون را . مراجعه شود ٧٦ تا ٧٤صفحه داحی اقت ه اسلوب م ه هست ک ورد دو نکت ن م در اي

يله ی . مشخص می سازد ه وس ستقيم محصوالت ب ا معاوضه م ا ب اوآل يکی گرفتن گردش کاالها ای آن ه اوت ه اده از تف ی س شم پوش د . چ ه تولي ضادهای پروس ار ت ش در انک ا کوش ثاني

ه از اده ای ک سرمايه داری بدين نحو که مناسبات بين عوامل توليد سرمايه داری را به روابط سه، اما توليد کاالئی و گردش کاالها پديده هائی هستند . دوران کاالها ناشی می شود مبدل نمايند ک

ا هنگامی . ولو در حدود و ميزان متفاوت، به مختلف ترين شيوه های توليد تعلق دارند بنابراين توالت مجرد گردش ه مق ا ب که هنوز وجوه افتراق خاص اين شيوه های توليد دانسته نيست و تنه

رد يچ . کاالها که بين آن ها مشترک است وقوف هست نمی توان درباره ی آن ها قضاوت ک درهد ع در بلن ن ق اده اي ا افت لمی به غير از علم اقتصاد ممکن نبوده است که با مطالبی مبتذل و پيش پ

ه Jean Baptiste Sayپروازی شده باشد چنان که مثال ژان باتيست سه ه است ک چون دريافت .کاال محصول است به خود اجازه می دهد درباره ی بحران ها حکم کند

٢١٥

نشر کارگری سوسياليستی

ه فروشنده شکل دگرسان شده . به همان نقطه است ی یتا هنگامی ک االی خود يعن ک

اه ول را نگ ه پ وز در نخستين مرحل اال هن ه یداشته است ک ا ب ود است ي تحاله خ اس

ه ط نيم ر فق ارت ديگ رده است یعب ی ک ويش را ط ه . اول دور خ ه پروس ی ک یوقت

اولی خود دور شده یفروش برای خريد تکميل شد، پول نيز بار ديگر از دست دارنده

ه ی ب. است ول ب از پ و پارچه بفروشد ب ورات از ن داری ت ساج پس از خري ر ن شک اگ

اول برنگشته است ی ذرع پارچه ٢٠ران و د یدستش می آيد ولی اين پول در نتيجه

ه است به دست ول از دست وی دور شده، ران، پ وچه با آن د ورات فروش رفت ول . ت پ

االئی ديگر، و د ی تجديد يا تکرار همان پروسه ی فقط به وسيله ران، منتها در مورد ک

د به دست باز پس . نساج می رسد و اين جا نيز مانند پيش با همان نتيجه پايان می ياي

ه وسيله ارت از ران کاالو د ی شکل حرکتی که مستقيما ب ول داده می شود عب ه پ ا ب ه

اال ی دور شدن دائمی آن از نقطه دن آن از دست يک صاحب ک داء و دوي ه دست مب ب

ديگری يا پويه پول است

(currency, cours de la monnaie)

ده . يکسانی است ی پروسه و يک نواخت تکرار پيوسته ی جريان پول نشان دهن

ول، نده و پ ت فروش شه در جه اال همي يله ک ه وس ه مثاب ت ي خر یب واره در جه د، هم

.خريدار قرار دارد

ه بهای ی خود را به مثابه وسيله ی پول وظيفه ه ب د ک ام می ده خريد هنگامی انج

د شيده باش ت بخ اال واقعي ت . ک اال از دس اخت ک ع س اال را واق ت ک ول قيم ه پ ی ک وقت

ي به دست فروشنده زد خريدار منتقل می شود و در عين حال خود از پ ه ن دار ب ش خري

ه، . از سر بگيرد یفروشنده می جهد تا همين پروسه را با کاالی ديگر ن ک موضوع اي

ه ک جانب کل ي رد، یش ی گي شمه م اال سرچ ت ک ه حرک کل دو جانب ول از ش ت پ حرک

.آشکار نيست

ت ضاد را بدورانماهي اهر مت ن ظ ه اي ت ک ی آورده کاالهاس ود م ستين . وج نخ

ه ز دگرسانی کاال تنها ب اال را ني ده نمی شود بلکه حرکت خود ک ول دي ه حرکت پ مثاب

٢١٦

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

ه نظر می رسد ول ب در . نمايان می سازد ولی دومين دگرسانی کاال فقط مانند حرکت پ

ن عمل در عين حال . ، کاال جای خود را با پول عوض می کند دوران اول ی نيمه ا اي ب

٨٥.صرف می افتد خارج می شود و در محيط مدوران شکل مصرفی کاال از

ره رد یچه ی گي ای او را م وليش ج سم پ ا تج ی وی ي ه دوم . ارزش ، دوراندر نيم

د زرينش می شتابد ا جل ن رو . کاال ديگر نه با پوست طبيعی خاص خود، بلکه ب از اي

اال مستلزم دو ی ادامه رای ک ه ب ی ک ان حرکت د و هم حرکت کامال به گردن پول می افت

الف است، یپروسه ا پروسه متخ ول، ب ورد حرکت خاص پ واره واحدی یدر م هم

شه ديگر است االئی همي ا ک ول ب ر جای پ ابر . مالزمه پيدا می کند که عبارت از تغيي بن

ه جای ی اين چنين جلوه می کند که نتيجه االئی ب گردش کاالها يعنی جانشين نمودن ک

ه ای کاالی ديگر از تغيير شکل خود کاال حاصل نمی شود بلکه اين نت ر وظيف يجه در اث

ا را به دست انجام می دهد دوران ی که پول به عنوان وسيله ول کااله می آيد و گويا پ

ه ان ک ا را از دست آن دازد، آن ه ه گردش می ان که به خودی خود بی حرکت هستند ب

واره به دست برايشان ارزش مصرف نيستند شان ارزش مصرفند، هم ه براي سانی ک ک

. پول، منتقل می کنددر جهت عکس حرکت

ی دوران دور می کند در حالی که خود دائما جای دورانپول دائما کاالها را از محيط

د یآن ها را می گيرد و بدين طريق خود را از نقطه داء خويش دور می کن ابر . مب بن

ودار ول فقط نم ه حرکت پ ن ک وه دوراناين با وجود اي ين جل ه عکس چن کاالهاست ب

٨٦. حرکت پول است ی کاالها خود نتيجهدورانند که گويا می ک

ا دوران یاز سوی ديگر وظيفه ای که پول به عنوان وسيله د از آن ج انجام می ده

ه ه خود، ارزش مجزا و استقالل يافت ه . کاالهاست یناشی می شود ک پس حرکتش ب

ر پی انجام شود، پديده ای که هنوز دراين جا برای ما مطرح حتی اگر فروش کاال پی د -٨٥

روش قطعی روش (نيست، با سر رسيدن ف اال از )آخرين ف ه محيط مصرف دورانمحيط ، ک ب .می افتد تا مانند وسائل زندگی يا وسيله ی توليد مورد استفاده قرار گيرد

ول(وی "-٨٦ ا ) پ راورده ه ه ف ه ک ر از آن چ ه غي د حرکت ديگری ب ی کنن ل م ه او تحمي بدارد وترون" (ن اعی صفحه ی : ل ود اجتم اره ی س Le Trosne: De l`Intèrèt ٨٨٥درب

Social, p. ٨٨٥(

٢١٧

نشر کارگری سوسياليستی

ژه دوران ی مثابه وسيله ز . کاالهاست ی ، در واقع حرکت شکلی وي ن حرکت ني ذا اي ل

ردد ی بايد به طور محسوس در پويه دوا . پول منعکس گ ثال پارچه ب ه م ين است ک چن

د ی کن ديل م ود تب ولی خ کل پ ه ش ويش را ب االئی خ کل ک ستين . ش زء نخ رين ج آخ

اال، يعنی ) پ –ک (استحاله ی کاال ر شکل ک شکل پول بعدا نخستين جزء آخرين تغيي

ی . آن به تورات می شود يعنی تبديل مجدد ) ک -پ( ر شکل ول ن دو تغيي هر يک از اي

ام جا ی وسيلهبه مبادله ای بين کاال و پول، ی به وسيله ا انج به جا شدن متقابل آن ه

ردد اال . می گ ده ک دا ش ه صورت ج ه مثاب ول ب ای پ ان سکه ه ه دست هم نده ب فروش

د ده مطلق کاال از نمی رسند و سپس به مثابه شکل غيربت ياب . دست او بيرون می رون

د ار جای خود را عوض می کنن ن .سکه های پول دو ب نخستين استحاله ی پارچه اي

رون بش بي ا را از جي ر، آن ه ين تغيي زد و دوم ی ري ساج م ب ن ه جي ا را ب که ه س

ول در جهت .می کشد ه پ ه ای ک پس هر دو تغيير شکل همان کاال در تغيير محل دوگان

.هد منعکس می گرددعکس انجام می د

ا يک واه تنه ی خ ع شود يعن ه واق ط يک جانب اال فق ر دگرسان شدن ک ه عکس اگ ب

ول بيش از ان پ اه هم رد، آن گ ام گي د انج سله خري ا يک سل سلسله فروش يا خواه تنه

د ود . يک بار جای خود را عوض نمی کن واره نم ول هم ر محل پ ين تغيي ين اردوم دوم

.آن از شکل پول است کاال يعنی بازگشت یاستحاله

االی در تکرار متواتر تغيير جای همان سکه ها نه تنها سلسله دگرسانی های يک ک

ه طور د بلکه ب ان منفرد انعکاس می ياب دگی استحاالت بی شمار جه م پيچي ی دره کل

ام آن چه در به اين نکته . کاالها نيز منعکس می گردد ه تم خودی خود مفهوم است ک

ی شکل ساده ی مورد مطالعه درباره ی ود تنها اين مرحله ذکر می ش ا يعن ی کنونی م

.گردش کاالها صدق می کند

ه دورانهر کاال با نخستين گام خود در ردش، ک و با اولين تغيير شکل خويش، از گ

د ه . در آن همواره کاالی تازه ای وارد می شود، بيرون می افت ه مثاب ول ب ه عکس پ ب

يله وددوران یوس شه خ ی دارد و در درون آن همي اه م ردش نگ يط گ را در مح

٢١٨

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

ابر . پيوسته پويان است ن است بن د اي ه پيش می آي ن سؤالی ک ن : اي ول در اي در پ چق

.محيط دائما جذب می شود

ه در شور روزان ر ک ان ه ه همزم ام می شود ک ا انج ی شماری از کااله استحاالت ب

م و ا يکديگرند و بالنتيجه از لحاظ مکانی در جنب ه د ي در يک جهت حرکت می کنن

دهای ساده ای از سوی ديگر به عبارت ديگر فروش های ساده ای از يک سو و خري

ساوی بنا. وقوع می يابند ول مجازی مت ی از پ ادير معين بر قيمت خود کاالها قبال با مق

اال و دورانچون شکل . فرض شده اند ه است ک ورد مطالع ون م ه اکن بی واسطه ای ک

ی يکی را پول را پيوسته به طور واقعی و جسمانی در برابر يگديگر قرار می دهد يعن

ذارد، حجم وسائل در قطب فروش و ديگری را در قطب مقابل آن که خريد است می گ

ی ی گردشی که برای پروسه ه وسيله دوران بال ب ا الزم است ق ان کااله مجموع یجه

ت ده اس شخص گردي ا م ای کااله ت در. به ه در حقيق ی را ک غ طالئ ط آن مبل ول فق پ

د ه نحو واقعی معرفی می کن ان شده است ب ه طور مجازی بي . مجموع قيمت کاالها ب

.اين تساوی اين دو مجموع به خودی خود مفهوم است بنابر

ر در ارزش ا تغيي ا ب د، قيمت آن ه ا ثابت بمان ر ارزش کااله ه اگ يم ک ولی ما می دان

ه م(خود طال و ،اي د، متناسب ) ل پ زل نماي ه ارزش طال تن د، در صورتی ک ا ترقی می کن

ی زل م د و تن وده باش ی نم ال ترق ه ارزش ط ان چ د، چن ا . کن ت کااله وع قيم ر مجم اگ

سبت چبدين طريق باال و پائين رود نا ان ن ه هم ه در گردش است ب ار بايد حجم پولی ک

ورد وج ه ب دورانو تغييری که در حجم وسائل ترقی يا تنزل کند ن م د، در اي ود می آي

ول ه وسيله نمسلما از خود پ ه مثاب ول ب ه پ ه ای ک ه از وظيف ی ن یاشی می شود ول

ر دوران دازه گي وان ان ه عن ول ب ه پ ه ای است ک شاء آن وظيف د بلکه من ام می ده انج

د و . ارزش ايفا می کند ر می کن ول تغيي سبت معکوس ارزش پ ه ن دوا ب ا ب قيمت کااله

د دورانئل سپس حجم وسا ه . به نسبت مستقيم قيمت کاالها تغيير می ياب ده ب ين پدي هم

روز می کن ز ب وردی ني ل در م ثال ارزش طالطور کام ه م ی د ک رده باشد ول زل نک تن

ه ن ک دون اي ا ب ردد و ي شين آن گ اس ارزش جان ه مقي ه مثاب ره ب ی نق ره ترق ارزش نق

٢١٩

نشر کارگری سوسياليستی

د . نجی بگيرد ارزش س ی وظيفه ر جای او را د يافته باشد طال در حالت اول الزم می آي

ه دورانکه مقدار نقره وارد در ان داشت و در بيشتر از مقدار طالئی باشد ک بال جري ق

ود رحالت ديگ د ب ره خواه شين نق دار پي ر از مق دار طالی در گردش کمت درهر دو . مق

هحالت ارزش ه،ماي ه وظيف االئی ک ی ک ول، يعن ام می ی پ اس ارزش را انج د، مقي ده

حاصل شده و بالنتيجه حجم اين در بيان قيمتی ارزش کاالها تغيير تغيير کرده و بنابر

ار می رود ه ک پولی که در گردش است و به منظور واقعيت بخشيدن به اين قيمت ها ب

ه طال دورانچنان که ديده شد، درمحيط . نموده است نيز تغيير ی هست ک ا روزن کااله

ه ( ه آاز ) ول پ ،نقره و خالصه ماي االئی ک ه صورت ک ا ب ه ارزش ن ج مشخصی دارد ب

وان . درون محيط مزبور وارد می شود ه عن اين ارزش به هنگام انجام وظيفه ی پول ب

ی در مقياس ارزش وم است يعن ذاری، مفروض و معل ع قيمت گ ثال . موق ر م ون اگ اکن

ه د، در مرحل زل کن نج تن ود ارزش س زل در یارزش خ ن تن ر اول اي ت آن تغيي قيم

ستقيما در سرچشمه ه م ردد ک ائی آشکار می گ ا یکااله ا آن ه ادار ب زات به د فل تولي

ورژوائی به ويژه در . مانند کاال مبادله می شوند مراحل کمتر رشد يافته ای از جامعه ب

مقياس ارزش، یارزش کهنه شده بخش بزرگی از کاالهای ديگر تا مدتی هم چنان با

ر رابطه . د، سنجيده می شوند رقعی دا غيروا ی که ديگر جنبه ارزشی ای ی ولی در اث

م م ک د و ک که بين کاالها موجود است اين تغيير از کاالئی به کاالی ديگر سرايت می کن

ه وسيله ءزر بها ه ب سبتی ک ا، طبق ن ا سيم بهای کااله ين ارزش خود ی ي ا تعي آن ه

ردی م ی گ ديل م ود، تع االخره ارزش ع دش ه ب ا ک ا آن ج ا برحسب ارزش ت وم کااله م

زی سنجيده شود ول فل د پ زات . جدي زون فل اد روزاف ا ازدي راز شدن ب ن پروسه همت اي

ازار سرازير ءپربها ه ب همراه است، که به جای کاالهای مستقيما با خود مبادله شده ب

مت گذاری کاالها عموميت می يابد، يا ياين به همان نسبت که اصالح ق بنابر. می شوند

ا نقطه ی مان نسبت که ارزش کاالها برحسب ارزش جديد تنزل يافته به ه ی فلز، که ت

ه ز ک ز اضافی ای ني دار فل معينی به تنزل خويش ادامه می دهد، برآورده می شود، مق

.برای تحقق بخشيدن به قيمت ها الزم است فراهم گرديده است

٢٢٠

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

د، در توجه يک جانبه به حوادثی که در دنبال کشف معادن جديد طال و نقره پيش آم

ن نتيجه ی قرن هفدهم و به ويژه در سده ه اي ا قيمت ی هيجدهم ب ه گوي شاند ک ا ک خط

ه وسيله ه مثاب ره ب دوران یکاالها از آن جهت ترقی کرده که مقدار بيشتری طال و نق

داری . به کار افتاده است ان مق ه هم د ارزش طال را ب د آم ال خواه در توضيحاتی که ذي

.کنيم که واقعا به هنگام برآورد قيمت ها مقرر گرديده استفرض می

ه مجموع ق دوراناين فرض می توان گفت که حجم وسائل بنابر وط است ب مت ي من

د ده ان ه تحقق يابن رآورده شد . کاالهائی ک اال در ب وع از ک ر قيمت هر ن از اگ ون ب هاکن

ائی است مت کاالها وابسته يفرض کنيم آن گاه روشن است که مجموع ق ه حجم کااله ب

ز الز . که در گردشند ه مغ ر بهای مفشار زيادی ب ه اگ ه درک شود ک ن نکت ا اي نيست ت

مت ي ليره و ق ٢٠٠ کوارتر گندم ١٠٠ليره استرلينگ باشد، قيمت يک کوارتر گندم دو

ابر ي ليره و غ ٤٠٠ کوارتر ٢٠٠ ود و بن د ب دم ناچار ره خواه زايش حجم گن ا اف ن ب اي

زايش بايد حجم پو د اف دم عوض می کن ا گن ام فروش جای خود را ب لی نيز که به هنگ

.يابد

اه ا هرگ ت ب ردش اس ه در گ ولی ک م پ اه حج ود آن گ رض ش وم ف ا معل م کااله حج

اد می شود م و زي ا . نوسانات قيمت کاالها ک د ي زايش می ياب ول از آن جهت اف حجم پ

ا، در نتيجه وع قيمت کااله ه مجم ذيرد ک اهش می پ ا تغي یک ای آن ه ه در به ی ک يرات

ائي اال و پ ه قيمت . می رود نپيدا می شود، ب ه هيچ وجه الزم نيست ک ورد ب ن م در اي

ده در . کاالها با هم ترقی يا تنزل کند ی همه ومی از کاالهای عم داد معل ترقی قيمت تع

ی را حالتی و يا تنزل بهای آن ها در غ قيمت مورد ديگر، کافيست برای اين که جمع مبل

دين ی که بايد در ازاء همه رد و ب ائين بب اال و پ ورد گردش پرداخت شود ب کاالهای م

ه گردش درآورد ول را ب ری از پ ا کمت ر قيمت . نحو مقدار بيشتر ي ه تغيي ن ک اعم از اي

ازار ناشی کاالها انعکاسی از تغيير واقعی ارزش باشد و يا صرفا از نوسانات قيمت ب

. يکسان استدوران حجم وسائل شده باشد، تأثير آن درمورد

٢٢١

نشر کارگری سوسياليستی

دم، وارتر گن ثال يک ک دی، م ای چن روش ه يم ف ه، يک ٢٠فرض می کن ذرع پارچ

ذا از لحاظ مکانی ٤تورات و ان و ل بشکه عرق، بدون بستگی به يکديگر در يک زم

وع ارت ديگر استحاالت ناقصی وق ه عب ا ب ام شده باشند، ي در توازی با يکديگر، انج

ند ه باش الم ا. يافت ن اق ر يک از اي ر قيمت ه ابر٢گ ترلينگ و بن ره اس وع لي ن مجم اي

امالت الزم است ن مع ام اي رای انج ه ب ی ک اه ٨قيمت ترلينگ فرض شود آن گ ره اس لي

ادل ولی مع ه حجم پ ره استرلينگ٨الزم است ک ه . در دوران وارد شود لي ر ب حاال اگ

ی عکس همين کاالها اجزاء آن سلسله از دگرسانی هائی م يعن ا شناخته اي ه م باشند ک

ره استرلنگ ٢ -يک کوارتر گندم : چنين ره استرلينگ ٢ - ذرع پارچه ٢٠ - لي يک - لي

ورات ترلينگ ٢ -ت ره اس رق ٤ - لي شکه ع اه ٢ - ب ترلينگ، آن گ ره اس ره ٢ لي لي

د از استرلينگ به ترتيب موجب گردش کاالهای مختلف می شود در ه يکی بع حالی ک

ا ت آن ه ری قيم ه ديگ ز ک ا ني وع آن ه ت مجم ذا قيم ه ٨و ل ترلينگ است ب ره اس لي

ردد ٢ همان ی وسيله . ليره تحقق می يابد تا باالخره در دست عرق ساز متوقف می گ

د ر مکان های مکرر يک . بدين طريق دو ليره مزبور چهار بار چرخ می زن ن تغيي اي

ه یله کاالها و حرکت آن ها به وسي ی مسکوک معرف تغيير شکل دوگانه ی دو مرحل

٨٧.ی متضاد و هم چنين نمودار پيوستگی استحاالت کاالهای مختلف استدوران

ه و ه ب ل يکديگری ک ل و مکم ن پروسه یيلهسمراحل متقاب ه آن اي د ب راه می افت

رار ال يکديگر ق ا در دنب د زمان نمی توانند از لحاظ مکانی در عرض هم باشند بلکه باي

ارت ی مزبور پروسهاين چون بنابر. گيرند ه عب ا ب برحسب زمان سنجيده می شود ي

ول را ير پ ين، سرعت س ان مع سکوکات در زم ان م ای هم ل ه ر مح داد تغيي ر تع ديگ

.اندازه گيری می کند

ه آن را "-٨٧ ستند ک ا ه رآورده ه ود، ف ن خ ول را(اي ه ) پ د و وادار ب ه حرکت در ميآورن ب

نگامی که ه. کميتش را جبران می کند ) يعنی پول (سرعت حرکت آن … گردش می کنند و غيره زد ه دست ديگر می لغ د از دستی ب اب Le Trosne" (الزم است بدون اين که آنی توقف کن کت

)٩١٦ و ٩١٥پيش گفته صفحات

٢٢٢

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

ثال يک روز طول م الی آن چهار کا دوران ی فرض می کنيم که پروسه شد ی م در . ک

ه اين صورت مجموع مبلغی که برای ه تحقق بخشيدن ب ا الزم است ب ره ٨قيمت ه لي

د ٤استرلينگ بالغ می گردد، تعداد چرخ هائی که همان مسکوک در اثنای روز می زن

ول در ره ٢گردش و حجم پ را لي ارت ديگ ه عب ا ب ان سترلينگ است ي رای مدت زم ب

: چنين خواهيم داشتدوران یمفروضی از پروسه

. مجموع قيمت کاالها

=گردش است دوران دری حجم پولی که به مثابه وسيله عده تغيير مکان های مسکوک هم نام

ن ت دارد اي انون عمومي ه در. ق ع پروس شور در دوران یواق ک ک ان ی ي دت زم م

يا استحاالت ناقص بسياری است ) و نيز خريدها (روش ها ل بر ف ممعين، از طرفی مشت

ام می شوند ان و از لحاظ مکانی در عرض يکديگر انج م زم ده، ه ه طور پراکن که ب

يش ا ب د و ي ر دهن ود را تغيي ای خ ار ج ک ب يش از ي سکوکات ب ان م ه هم دون آن ک ب

د ار چرخ زنن سياری از استحاالداز طرف و. از يک ب ای ب سله ه ابيش يگر سل ت کم

حلقه واری را دربر می گيرد که برخی در عرض يکديگر حرکت می کنند و پاره ای به

ان مسکوکات عده آسته و در وهم پي د و در درون آن هم ه ان ری یميخت ا کمت شتر ي بي

د ه . چرخ می زنن ه کلي ائی ک داد چرخ ه ام؛ وارد در ی پس مجموع تع م ن مسکوات ه

ر ، می زنند، تعداد متوسط دوران ی ا داچرخ هائی را که هر مسکوک انف زده است، يعن

ثال در . می دهند به دست پول را ی سرعت متوسط پويه ه م ولی ک غاز پروسه آحجم پ

ائی است دوران ی روزانه در جريان وارد می گردد طبعا وابسته به مجموع قيمت کااله

ان و از م زم ه ه رار گرفت ک ردش ق ديگر، در گ انی در عرض يک ر مک دنظ ی . ه ان ول

. ک ديگر می شود ومی توان گفت که در درون اين پروسه هر مسکوک مسئول مسک

د ناچار سرع مسکوک ديگر تهر گاه يکی از مسکوکات بر سرعت سير خود بيافزاي

ا آن کار د و ي ی کن د م يط ن امال از مح د دورانرا ک ی ران رون م ور ز بي يط مزب را مح ي

ی از د آن حجم ی توان ط م ا فق داد چرخ زده ه ر در متوسط تع ه اگ د ک ذب کن طال را ج

٢٢٣

نشر کارگری سوسياليستی

ر الواحدهای منفرد ط د براب د تحقق ياب ه باي ی ک ا مجموع قيمت ی مزبور ضرب شود، ب

ز کاگر تعداد چرخ های مس . گردد ولی اف د اوکات پ ان خواه ول در جري د، حجم پ يش ياب

ورد زوده دورانکاست و هر گاه تعداد چرخ های مزبور کاهش پذيرد به حجم پول م اف

د د ش و . خواه م پ ون حج ی توان لچ ه م ي دی ک ه وس ه مثاب د دردوران یهل ب ی کن عمل

ه م ت ک افی اس ت، ک اده اس ان افت ه جري ومی ب ط معل رعت متوس ل س داد ثمقاب آل تع

ره طال تا ردکصی اسکناس يک ليره ای در جريان وارد خمش دار لي ان مق بتوان به هم

ودياز جر ارج نم ن . ان خ هاي ه کلي ان شيوه ای است ک ه هاک بان یهم ائی نش آ آن ب

.کامل دارند

ه طور ه ب ان ک ول فقط پروسه هم چن ی در مسير پ ی گردش دوران کل ا، يعن ی کااله

ه و ا ب ا از یيلهسآن ه د شدن سريع کااله ود، ناپدي وده می ش ل، نم تحاالت متقاب اس

ه وس دورانمحيط ان سرعت ب ا هم ا ب شينی آن ه کاالهای ديگر، آشکار ی يله و جان

.می گردد

ابر ی يا بن ل يکديگر يعن ضاد و مکم ول وحدت سيال مراحل مت ن در سرعت سير پ

ه صورت ديل مجدد آن از صورت ارزشی ب تبديل شکل مصرفی به شکل ارزشی و تب

العکس در . فروش و خريد، نمايان می شود ی دو پروسه رت ديگر امصرفی يا به عب ب

ر ند شدن جريان ک ا، انفصال تغيي ن پروسه ه ل اي پول، جدائی و خودمختار شدن متقاب

ن . شکل ها و بالنتيجه انقطاع تبادل مواد بروز می کند شاء اي بديهی است نمی توان من

تنها خود پديده را به ما نشان می دهد دوران. دريافتدورانانقطاع و وقفه را از خود

ام ک عامی اين ا ی ون مشاهده چاما . و بس ه هنگ ه ب ه ست ک ول، در کلي دی سير پ ین

يط اط مح ر دوراننق د، ب ی رس ر م ه نظ د ب ود و ناپدي ی ش ان م ر نماي ول کمت آن پ

ی ده را در م ن پدي يح اي ه توض ود ک ودن ش افی ب ت غيرک ائل کمي ستجو دورانوس ج

٨٨.نمايد

روش دارد و .. چون پول "-٨٨ رای ف مقياس عادی فروش ها و خريدهاست، هرکس چيزی ب

ول در تان نمی تواند خريداری بيابد به سهولت چنين می پندارد که سبب آن نبودن پ ا اس کشور يه ... ولی اين اشتباه بزرگی است . است و لذا همه کس فرياد می زند که پول نيست سانی ک ن ک اي

٢٢٤

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

ه انجاموراند، در هر بهری از زمان، به عنوان وسيله هپس مقدار کل پولی ک وظيف

وم کاالهای در گردش و از سوی ه مجموع قيمت عم وط است ب ی من د از طرف می کن

دتر پروسه های ا تن ر ي ه یدوران ديگر وابسته به جريان آهسته ت ضاد آن هاست ک مت

وع ق دمين جزء مجم وم می شود چن ق آن معل يلهيطب ه وس اال ممکن است ب یمت ک

ين يمجموع ق ولی. بدهمان عده از مسکوکات تحقق يا م چن ا حجم و ه مت کاالها خود ب

ا، حجم يحرکت ق : اما سه عامل ذيل . با قيمت هر نوع معينی از کاال بستگی دارد مت ه

ان پول، خود می توانند در جهات مختلف و به يکاالهای درگردش و باالخره سرعت جر

ای تحقق الزم است و اين مجموع قيمتی که بر نسبت های متفاوتی تغيير نمايند و بنابر

ائل م وس ين حج م چن دا دوران ه ده ای پي ات عدي ست، ممکن است ترکيب ابع آن ه ت ، ک

اريخ ق . کنند ه در ت اتی ک م يما در اين جا فقط به برشماری آن ترکيب ا مه د مت کااله ترن

.می پردازيم

فرياد پول می زنند چه می خواهند؟ اجاره دار شاکی است زيرا گمان می برد اگر پول در کشور

ه پس آشکار ا ... بود وی می توانست در مقابل محصوالت خود قيمت خوبی دريافت دارد ست که ا را ب د آن ه ا بتوان د ت وی به پول احتياج ندارد بلکه بهای خوبی برای غله و دام خود می خواه

...چرا وی قيمت خوبی پيدا نمی کند؟... فروش رساند ولی نمی تواندد -١ ازار می آين ه ب ه ب ائی ک ه اغلب آن ه اد است ک دری در کشور زي ه ق ه و دام ب يا آن که غل

بازار عادی صادرات متقوف -٢يا ... به فروش دارند وعده ی خريدار کم است مانند او احتياج ا ... شده است ردم -٣و ي سياری از م ر ب ر فق ه در اث ورد ی ک د م ه است مانن ل يافت مصرف تقلي

ه . توانائی ندارند به ميزان سابق برای زندگی خود خرج کنند ول نيست ک پس در حقيقت ازدياد پازار را موجب فروش رفتن محصوال ه ب ن سه علت ک ت اجاره دار می شود بلکه بايد يکی از اي

ز .. فلج کرده است رفع شود ان ني ی آن د يعن ول الزم دارن دار پ به همين نحو است که تاجر يا دکانتد آن هاست ورد دادوس ... چون بازار متوقف است احتياج به آب کردن خواسته هائی دارند که م

يش از ق يک ملت ب اه رون ه دست هيچ گ ه سرعت از دستی ب ا ب ته ه ه خواس هنگامی نيست ک ".ديگر می روند

(Sir Dudley North: Discourses upon Trade. London ١٦٩١, p. ١٥ -١١ passim(. واند رن ش ای ه رائی ه تان س ام داس ه Herrenschwand تم ق خالص دين طري ب

ه در درو اال را ک ه می شود که تضادهای وابسته به ذات ک وان ب د می ت ارز می گردن ا ب ن کاالهه در پروسه ی . ميان برداشت از دورانئل وسيله ی ازدياد وسا ه وقف ه، ک اما از توهمات عاميان

ائل را دوراند و تولي ابی وس م ي ساب ک ه ح ه دورانب ه عکس آن نتيج يچ وج ه ه ذارد، ب ی گ مائل ابی واقعی موس م ي ه ک ه دوراننمی شود ک ان ک دی های رسمی تحت ، چن ر سرهم بن در اث

ه ی regulation of currency" تنظيم کردش پول"عنوان ه نوب د ب به وجود می آيد، نمی توان . خود موجب رکود وقفه گردد

٢٢٥

نشر کارگری سوسياليستی

زايش حجم وسائل يدر صورت ثابت ماندن ق ا در دورانمت کاالها، اف ممکن است ي

اهش سرعت جر ی اثر افزايش حجم کاالهای وارد در گردش يا در نتيجه ول و ي ک ان پ

کن است م م دورانبالعکس کاهش وسائل . يا به سبب تأثير اين هر دو با هم اتفاق افتد

.د در اثر ازدياد جريان پول وقوع يابا حجم کاالها و ين کم شد ینتيجه در

د دورانمايد حجم وسائل مت کاالها عموما ترقی ن يدر حالی که ق در صورتی می توان

ا ا ب د و ي ا نقصان ياب زايش قيمت ه سبت اف ثابت بماند که حجم کاالهای در گردش به ن

ه ان آهنگی ک ا هم ول ب ان پ ردش، سرعت جري دن حجم کاالهای در گ وجود ثابت مان

ز ی در صورتی م دورانحجم وسائل . ت ها ترقی می کنند باال رود مقي د تن د توان ل نماي

مت ها تنزل کند و يا سرعت جريان پول تندتر از قيمت ها يق از تر ريعسکه حجم کاالها

.باال رود

ائل م وس ا حج ت ه ومی قيم قوط عم ورد س ت دوراندرم د ثاب ی توان در صورتی م

ن ممتشان تنزل کرده است ترقی ن يبماند که حجم کاالها به همان نسبتی که ق ا اي د و ي اي

ا کاسته شود که از سرعت ج ر حجم وسائل . ريان پول به نسبت تنزل قيمت ه دورانب

ا سريع زل ق در صورتی ممکن است افزوده شود که حجم کااله ر از تن ا ترقی يت مت ه

. تندتر از تنزل قيمت کاالها کاهش يابددورانکند يا سرعت

ه تغييرات عوامل مختلفه ممکن است متقابال اثر يکديگر را خنثی کنند و به نحوی ک

ه ق با وجود عدم ثبات دائمی آن ها مجموع مبلغی که ا يبرای تحقق بخشيدن ب مت کااله

.الزم است ثابت بماند و بالنتيجه حجم پولی که در گردش است نيز تغييری نکند

ر ه شود در هر کشور سطح در یدر واقع اگر دوره های نستبا طوالنی ت نظر گرفت

ول ری از حجم پ ه استثناء اختالالت درمتوسط ثابت ت گردش مشاهده می شود؛ و ب

درت ه ناشی می شود و ب توليدی و تجاری یدی که به طور ادواری از بحران ها شدي ن

ه نيز ن سطح متوسط ب ات از اي رد، انحراف ول سرچشمه می گي از تغيير ارزش خود پ

.نظر اول انتظار آن می رود مراتب کمتر از آن است که در

٢٢٦

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

ت را که به موجب ان می توان قانونی ه مجموع قيمت دورانوسائل کمي سته ب واب

ول است ان پ ود ٨٩کاالهای در گردش و شتاب متوسط جري ان نم ز بي ن نحو ني ه اي : ب

وم باشد، ا معل ت چنان چه مجموع ارزش کاالها و سرعت متوسط استحاالت آن ه کمي

.ست خود پول ا یپول در جريان يا پول مايه، بسته به ارزش ويژه

هستند و حجم خود دورانتوهم اين که به عکس قيمت کاالها منوط به حجم وسائل

ن ائل اي ه دورانوس ول ماي م پ ه حج سته ب ز واب ود ی ني در ) Geldmaterial( موج

ه از آن -٨٩ ول ضروری است ک ی پ سبت معين برای اين که تجارت ملتی بچرخد اندازه و ن

ی حد پائين تر يا باالتر موجب لطمه به تجارت اس زان معين ه د رخرده فروشی مي ان ک م چن ت هياه ه ) Farthings(پول س ائی را ک رد و آن پرداخت ه ره را خرد ک ول نق وان پ ا بت الزم است ت

ود سبت ...نمی توان با کوچک ترين مسکوک نقره انجام داد بدين وسيله تسويه نم ه ن ان ک م چن هان و تواتر خريدهائی که انجام می دهند و تعداد پول های سياه الزم در دادوستد با عده ی خريدار

ول سبت پ ز ن ان طور ني ستگی دارد، هم ره ب سکوک نق رين م ا ارزش کوچک ت ه ب يش از هم بره (مسکوکی که برای بازرگانی ما ضرورت دارد غ ) طال و نق امالت و مبل واتر مع ه ت سته ب واب

"پرداخت هاست(W. Petty: A Treatise of Taxes and Contributions, London ١٦٦٧ p. ١٧

ه ج A. Young يانگ . آ از طرف Humeتئوری هيوم و ديگران J. Steuartاستوارت . عليبات سياسی اب محاس دن (Political Arithmeticدر کت صل ) ١٧٧٤لن ی ف د و حت ه ش مدافع

وان م تحت عن ژه ای ه ول است "وي ت پ ه کمي سته ب ه آن ١١٢در صفحه ی " قيمت واب د ب و بعه ١٤٩من در کتاب انتقاد و غيره صفحه ی . اداختصاص د ) آدام اسميت (وی : " متذکر شده ام ک

ه امال ب ه وی ک مسئله ی کميت مسکوکات در گردش را به سکوت برگذار کرده است در حالی کرده است ا درست " خطا پول را فقط به مثابه يک کاالی ساده تلقی ک ا آن ج ا ت ذکر من تنه ن ت اي

د ) از لحاظ حرفه ای (ex officio پول را است که آدام اسميت وارد . مطرح می کن در برخی مردازد صحيح ی پ صاد م م اقت ته ی عل ای گذش ستم ه اد از سي ه انتق ه ب امی ک ثال هنگ ه م از جمل

ه : "می گويد که در هر کشور مقدار پول مسکوک به وسيله ی ارزش کاالهائی تنظيم می شود کروش "... در آوردپول بايد آن ها را به گردش ارزش اجناسی که در هر کشور ساليانه خريد و ف

ين مصرف ا را ب می شود با مقدار معينی پول مالزمه دارد تا کاالها را به گردش اندازد و آن هد رار ده تفاده ق مجرای . کنندگان توزيع نمايد ولی بيشتر از آن چه الزم است نمی تواند مورد اس

يش از آن دوران ضرورتا مبلغی را ی ب که برای پرکردن آن الزم است به خود جذب می کند ولد - فصل يکم-ثروت ملل، کتاب چهارم" (نمی پذيرد آدام اسميت ) . Wealth of Nations ٣ بن

يوه د و سپس در ex officioبا همين ش ار آغاز می کن سيم ک ری از تق ا مدح واف ر خود را ب اثدهای دول افع درآم ه من ه ب ر ک اب آخ ه کت بت آن چ دين مناس ده است وی ب صاص داده ش ی اخت ت

. در ذم تقسيم کار گفته است تکرار می کندA. Fergusonاستادش فرگوزون

٢٢٧

نشر کارگری سوسياليستی

ه ٩٠کشور است ن فرض باطل سرچشمه گرفت ن تصور از اي ه ی اي نزد نمايندگان اولي

ا ا کااله ه گوي ی ار باست ک ول ب وند و ی مدوران یزش وارد پروسهی قيمت و پ ش

ل حيحی از ت سمت ص ا ق پس گوي وه س حيحی از ک سمت ص ا ق اال ب ز ک ه فل معاوض

٩١.می شود

ردم ترقی "-٩٠ ين م ره ب محققا قيمت اشياء در نزد هر ملت به تناسب ازدياد مقدار طال يا تقم شود قيمت عم . می کند ی ک زد ملت ره در ن ا نق ه تناسب کاهش بنابر اين اگر طال ي ا ب وم کااله

د ی کن زل م ول تن ی" (پ درلينت. ج دن : وان ز، لن ه چي واب هم ول ج فحه ی ١٧٣٤پ ٥ صJ. Vanderlint: Money answers all Things ( درلينت و اب وان ق کت سه دقي مقاي

"Essays " ر ر معتب ن اث وم اي ه هي ذارد ک ی گ اقی نم دی ب رين تردي ن کوچک ت رای م وم ب هيی داده است رار م تفاده ق ورد اس ناخته و م ی ش درلينت را م ر . وان ی ب ه ی مبن ين نظري م چن ه

ون ر Barbonوابستگی قيمت ها به جم وسائل دوران در نزد برب ديم ت ی ق ی مصنفين خيل و حته : "واندرلينت می گويد . از او نيز ديده می شود آزادی مطلق تجارت نه تنها هيچ گونه اشکالی ب

ر دارد وجود ن ی در ... می آورد بلکه فقط سودمندی بسيار بزرگی درب د ملت ول نق ع اگر پ در واقد ود حاصل کن ن تجارت کمب ه از آن -نتيجه ی اي ده است ک رارت محدود کنن ه ی مق ن وظيف واي

وم -جلوگيری نمايند ه زودی معل ا ب د قطع بر ملت های ديگری که پول نقد را به چنگ می آورنت ه قيم د ک د ش د وخواه ی کن ی م ول ترق اد پ ب ازدي ه تناس ياء ب ه ی اش صوالت ... کلي مح

مانوفاکتوری و ساير کاالهای ما به زودی چنان ارزان خواهد شد که مجددا موازنه ی بازرگانی د ی ياب ان م ا جري وی م ه س ول ب از پ ه ی آن ب د و در نتيج ی چرخ ا م ود م ه س اب . (ب ان کت هم

)٤٤صفحه ی شکيل اين که هر کدام ا -٩١ ز انواع کاالها انفرادا به مناسبت قيمت خود، يکی از عناصر ت

ديهی است يچ . دهنده ی قيمت کل تمام کاالهای در گردش محسوب می شود، ب ه ه ی آن چه ب ولستند ل سنجش ني ا يکديگر قاب وجه قابل درک نيست اين است که گويا ارزش های مصرفی که ب

اگر مجموع . و نقره ی موجود در يک کشور مبادله شوندبايد به طوريک کاسه با تمام حجم طال د شکيل ده سمت صحيحی از آن را ت کاالها را به کاالی کل واحدی تحويل کنيم که هرکاال فقط ق

رار االی کل : آن گاه نمونه ی محاسبات زيبائی از آن به دست خواهد آمد از اين ق قنطار X= کسمت صحيح از =قسمت صحيحی از کاالی کل = Aطال، کاالی ين . قنطار طال X همان ق چن

اگر حجم سيم و زری را که در جهان وجود : "چيزی را مونتسکيو با کمال حسن نيت گفته استا جزء دارد با مجموع کاالهای موجود بسنجيم محققا هر جنس يا کاالی مشخصی نيز می تواند ب

ان وجود فرض کنيم که تنها يک . معينی از حجم زر و سيم مقايسه شود جنس يا يک کاال در جهاالی . دارد يا فقط کاالی واحدی خريداری می شود که مانند پول قابل تقسيم است اين قسمت از ک

مزبور با بخشی از توده ی پول تطبيق می کند مثال نصف کل يکی از آن ها با نصف کل ديگری ه ... و غيره سته ب ه طور اساسی واب واره ب ياء هم ه مجموع استقرار بهای اش ياء ب سبت کل اش ن

د سوم صفحه : مونتسکيو" (مقدار عالئم پولی است دن جل ار، لن وانين، مجموعه آث ). ١٢روح اقل يمس مي اگردانش ج اردو و ش يله ی ريک ه وس ه ب ن نظري سط اي اره ی ب ورد J. Mill درب و ل

ره " و غيره به کتاب Lord Overstonاورستون اد و غي اره انقت و -١٤٦ -١٤٠صفحات " درب . و بعد مراجعه شود١٥٠

٢٢٨

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

مسکوک، عالمت ارزشمسکوک، عالمت ارزش ) ) ج ج ه سکوک از وظيف کل م يله یش ه وس ه مثاب ول ب رد دوران ی پ ی گي شمه م . سرچ

ا تصوير شد يجزئی از وزن طال در ق ولی کااله ام پ ا ن د در مت ب ه دوران ه است باي ، ب

رد صورت قطعات زر هم اسم يا مسکوک، در رار گي د . مقابل کاالها ق ضرب سکه مانن

ا متياس ق يتعيين واحد مق ه ه ی ای . ت خاص دولت اس ی وظيف وع مل اس های متن لب

د، ن می کنن انی از ت ازار جه د و در ب ن دارن ه ت ه صورت مسکوکات ب که زر و سيم ب

ا جد ی نشان دهنده ا و محيط عمومی آن ه اال ه ی گردش ک ا مل ائی بين محيط داخلی ي

.هانی استجر ايعنی باز

دارد و طال اوتی ن م تف ا ه پس طالی مسکوک و طالی شمش از اصل جز به ظاهر ب

ذير است ديل پ ی راه خروج از ضرابخانه در . ٩٢همواره از شکلی به شکل ديگر تب ول

ده ی م عقي آقای جان استوارت ميل با منطق التقاطی عادی خود موفق شده است در عين حال ه

ذيرد ل آن را بپ ده ی مقاب م عقي ل و ه اب اساسی وی . پدرش جيمس مي تن کت م : اگر م اصول علزمان خويش معرفی که در آن استوارت ميل خود را آدم اسميت ) چاپ اول (اقتصاد با ديباچه آن

اوری ا از خوش ب د ي رد تعجب کن ن م اوری اي د از زود ب می کند، مقايسه شود، شخص نمی دانه ه شباهت او ب د در صورتی ک ه ان د آدام اسميت پذيرفت ه خود او وی را مانن مردم که بنا به گفت

اس کارس رال ويلي ه شباهت ژن دازه است ک ان ان ه قارسی williams Karsآدام اسميت هم باستوارت ميل را در زمينه ی . تمام تحقيقات ويژه ی آقای ج– Wellingtonدوک دو ولينگتون

وان وی؛ می ت ه از لحاظ محت علم اقتصاد، که نه از نظر وسعت مطلب چنگی به دل می زند و ن Some Unsettled Questions„: تحت عنوان ١٨٤٤در جزوه ی کوچکی يافت که در سال

of Political Economy“ د شر گردي ا الک . منت ين Lockeام ه ی ب ستقيما از رابط مد ی گوي ت سخن م ه کمي ا ب ستگی ارزش آن ه ره و واب ی ارزشی طال و نق ا : "ب سان ه چون ان

ل شوند ن ... توافق کرده اند که برای طال و نقره ارزشی مجازی قائ ه در اي ی ای ک ارزش درونزی ج شاهده می شود چي زات م ت نيست فل ، .Some Considerations etc: الک(." ز کمي

)١٥ جلد دوم صفحه ی ١٧٧٧ آثار وی چاپ ١٦٩١ردازم -٩٢ ل بپ ن قبي اتی از اي ه موضوع حق ضرب و جزئي دارم ب در . به هيچ وجه قصد ن

جوانمردی "که از ) Sycophante(، رمانتيک گزافه گویAdam Müllerجواب به آدام مولر ن قضاوت " مجانا سکه ضرب می کند "لت انگلستان که ی دو "بزرگ منشانه در شگفت است اي

ورث ذکر می شوم Sir Dudley Northسر دادلی ن د کاالهای ديگر : " را مت ره مانن طال و نقد داری از آن می رسد . جذر و مد خاص خود را دارن پانی مق ا از اس رج ... ت ه ب رج (ب مقصود ب

ت دن اس ی ) لن د و ضرب م ی ياب ال م ودانتق ور . ش ه منظ مش ب ال ش د موضوع ارس ی بع کمرد؟ . صادرات پيش می آيد د ک م ضرب شده باشد چه باي اگر شمش وجود نداشته باشد و اتفاقا ه

رای ده ی طال ب را دارن ن جهت ضرری نمی رسد زي باز از نو سکه ها را آب می کنند و از اي

٢٢٩

نشر کارگری سوسياليستی

دازی ا ی عين حال گذار به سوی بوته ان سائيده .ست زرگ مسکوکات طال ضمن جري

جدائی بين عنوان طال و جوهر طال ی پروسه" می شوند، بعضی بيشتر و برخی کمتر

ود ی ش از م ی آن آغ وی واقع می و محت وی اس ی محت م . يعن م اس الی ه سکوکات ط م

طال . دارای ارزش های متفاوت می گردند زيرا در وزن آن ها اختالف حاصل می شود

اين کند و بنابر از طال مانند مقياس قيمت ها انحراف پيدا میدوران یلهبه مثابه وسي

ه وسيله ا ب ه قيمت آن ه ائی نيست ک د ی ديگر معادل واقعی کااله . وی تحقق می ياب

ول مسکوک اريخ پ ا ت ن اغتشاش همان ا تاريخ اي د ت ان جدي رون وسطی و در زم در ق

ه خودی پروسه . قرن هيجدهم است ن وراندگرايش خود ب اطن زري ديل ب در جهت تب

می وی رس شانه ای از محت ه ن که ب اختن س دل س ا مب ال، ي اهری از ط ه ظ سکوک ب م

ه در درباره ی ن قوانين يفلزی آن، حتی ضمن جديدتر حد سايش فلز يا حد استعمالی ک

که ود، یوراء آن س ی ش ارج م سکوک خ ورت م ا از ص د، ي ی افت ال از رواج م ط

.شناخته شده است

و صورتی که خود جريان پول، محتوی واقعی مسکوک را از محتوی رسمی آن، در

وجود فلزی آن را از وجود وظيفه ای وی جدا می کند، پس در نهاد خود چنين امکانی

زات را نهفته دارد که در مورد انجام وظايف مسکوک به جای پول فلزی عالئمی از فل

ا وزن موانع فنی . دهديگر يا سمبول هائی را قرار د ره ب ضرب مسکوکاتی از طال و نق

م و ن ن واقع ي بسيار ک ه ي ز اي ی ب زات ذات دا فل ه از ابت وان ج ت ک ه عن زات عالی ب ای فل

ه يمق ار رفت ره (اس ارزش به ک ه جای نق ه جای طال و مس ب ره ب ه ) نق انی ک ا زم و ت

ان داشته فلزات عالی تر آن ها را ول جري ه پ ه مثاب د ب ع نکرده ان د، از مقامشان خل ان

ال تياران ط ون دس سی را چ ره ای و م م نق اريخی عالئ ازدآنقش ت ی س کار م ن . ش اي

ول سريع آمسکوکات در ر ن بخش هائی از گردش کاالها جانشين طال می شوند که پ ت

ايد حتی برای دسته گاهی که ولی ملت زبان می بيند زيرا وی ب . ضرب آن مخارجی نکرده است ردازد زی بپ اجر . خوراک خرهاست چي ان (اگر ت رين بازرگان زرگ ت ورث شخصا يکی از ب ن

وده است دون تأمل ) زمان شارل دوم ب ردازد ب ای ضرب مسکوک را بپ ه به ود ک ور می ب مجبره غيرمسکوک االتر از نق واره ارزشی ب ول مسکوک هم تاد و پ نقره خود را به برج نمی فرس

) ١٨ .North: Discourses etc. p." ( می داشت

٢٣٠

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

ود ی ش ائيده م ر س ه زودت ان دارد و بالنتيج ه خر جري ائی ک ی در آن بخش ه د و ييعن

رد فروش در مقياس بسيار کوچکی پی در پی ان ام می گي ابعين . ج ن ت ه اي ن ک رای اي ب

ائ ه ينتوانند به طور قطع جانشين طال گردند، قانونآ حدود بسيار پ ين می شود ک نی تعي

.فقط تا آن ميزان پرداخت آن ها به جای طال پذيرفته است

ا اگزير ب سکوک رواج دارد ن ه م واع مختلف ه در آن ان صوصی ک ای مخ يط ه مح

دان پول. ندميزمی آ يکديگر در وان ب ه بت خرد در جنب طال از آن جهت پيدا می شود ک

طال دائما در جريان خرده فروشی . پرداخت را طال ی ور کوچک ترين سکه سوسيله ک

ه ی در نتيج ود ول ی ش يط یوارد م ز از آن مح واره ني رد هم ول خ ا پ ه اش ب مبادل

٩٣.بيرون رانده می شود

ردد یله وسينه به محتوی فلزی عالئم نقره ای يا مسی خودسرا . قانون تعيين می گ

ر سائيده می شوند اين مسکوکات ضمن جريان ابر . از مسکوکات طال هم زودت ن بن اي

ه ه س م یوظيف ستقل از هرگون ی م شان يعن ستقل از وزن ی م ه کل ال ب ا عم کوکی آن ه

ذا اشيائی . جوهر ارزشی آن کامال جدا می شود وجود سکه ای طال از . استارزشی ل

ه ج که ن د ب ه وی ایستبا بی ارزشند مانند قطعات کاغذ می توانن مسکوک را ی وظيف

شانه ای پوشيده رد. انجام دهند عالئم فلزی پول هنوز تا اندازه ای اين خصلت صرفا ن

اه تجاوز "-٩٣ يچ گ رای پرداخت های کوچک الزم است ه ه ب ی ک ره از ميزان ول نق اگر پ

ود ع آوری نم ده جم ای عم رای پرداخت ه افی ب در ک ه ق ه از آن ب رممکن است ک د، غي ... نکنالت کوچک ضرورتا مالزمه استفاده از طال در پرداخت های بزرگ با به کار بردن آن در معام

د ی کن دا م ز از آن ". پي دهای کوچک ني رای خري د ب سکوک طال در دست دارن ه م ائی ک آن هت ره درياف ول نق ه صورت پ ه ی حساب را ب داری بقي ورد خري االی م ا ک د و ب تفاده می کنن اس

را ی خرده فرو . می نمايند ن صورت ب ر اي ه درغي ره، ک ول نق اد بدين طريق زياد بود پ شی ايجولی اگر پول . مزاحمت می نمود، بيرون کشيده می شود و از نو به گردش عمومی باز می گردد

ام ستقل از طال انج نقره به اندازه ای زياد وجود داشته باشد که بتوان پرداخت های کوچک را مه از آن پس د ک ره دريافت می کن ول نق دهای کوچک پ رای خري داد آن گاه تاجر خرده فروش ب

ود ی ش ته م زد وی انباش ضروره در ن David Buchanan: „Inquiry into the." (بالTaxation and Commercial Policy of Great Britain.“ Edinburgh, ١٨٤٤, pp.

٢٤٩ ,٢٤٨.(

٢٣١

نشر کارگری سوسياليستی

ه . در پول کاغذی اين صفت به چشم می خورد. است ده می شود ک Ce n`estپس دي

que le premier pas qui coute) قط در قدم اول استدشواری ف.(

اری د ان اجب ه جري ی است ک ول کاغذی دولت ول . داراين جا فقط بحث در اطراف پ پ

د رون می آي زی بي اری . کاغذی، بالواسطه از گردش فل ول اعتب ه عکس، پ مستلزم ب

. مناسباتی است که از نقطه نظر دوران ساده کاالها هنوز برای ما به کلی مجهول است

ای معذلک بد نيست به اي ه معن ن نکته ضمنا اشاره شود که، هم چنان که پول کاغذی ب

ه وسيله ی واقعی خود از وظيفه ه مثاب شه دوران ی پول ب رد، ري ی سرچشمه می گي

ه اعی پول اعتب يطب وان وسيله ی ری از وظيف ه عن ول ب . ٩٤ پرداخت آب می خورد ی پ

ره ا بليط های کاغذی که بر روی د يک لي ول مانن ا اسامی پ ره آن ه نج لي سترلينگ، پ

ه وسيله ه درون پروسه ی استرلينگ و غيره چاپ شده است، از خارج ب ت، ب ی دول

م . فرو ريخته می شود دوران ه جای مبلغی طالی ه ا ب ا واقع يط ه ن بل ه اي ا ک تا آن ج

د، در ان دارن ود جري ام خ نعکس ن ول را م ود پ ه خ وانين پوي ط ق ويش فق ت خ حرک

ديم Wan- Mao- In اين - مائو- وان-٩٤ ه طرحی تق ه خود اجازه داد ک ه ب ماندارين خزان

ه من د ک مان نماي سر آس ه حضور پ ين ب وری چ ه امپراط روات خزان ويض ب انی آن تع ور پنه ظل . اسکناس های قابل تبديل بانکی بود اريخ آوري ه در ت روات خزان ه ب ی گزارش کميت ١٨٥٤ولز . سر و تن او را پاک و تميز شست زران را ني رری چوب خي زان مق ا وی مي ه آي سئله ک ن م اي

ه است مذک" کميته. "نوش جان کرده يا نه اعالم نشده است ين گفت : ور در پايان گزارش خود چنز آن " ه چي ه هم ين دريافت ک کميته با کمال دقت طرح پيشنهادی را مورد مطالعه قرار داد و چن

دارد ود ن ار وج ع درب ه نف ودمندی ب ز س يچ چي ان است و در آن ه ود بازرگان ه س ات ". (ب تحقيقين ه چ ع ب ن راج وری روس در پک فارت امپراط اب"س ه از " کت Aus dem„روسی ترجم

Russischenآبل . تأليف دکتر کDr. K. Abelمکلنبورگ . آ. و فF. A. Mecklenburg ). و بعد٤٧ صفحه ١٨٥٨برلين . جلد اول

ک ران بان ود، حکم ی ش ان حاصل م ه ضمن جري ال ک سکوکات ط ی م ايش دائم اره ی س دربان سيون مجلس اعي وا (انگستان، که به عنوان شاهد در کمي ورد ق انکی در م ) Bankactdنين ب

ا "دعوت شده بود اظهار داشت دی از سوورن ه ای (Souverainهر سال طبقه جدي ه معن ه ب نر می شوند ) که نام ليره استرلينگ استSovereignسياسی آن بلکه آن سوورنی از . (سبک ت

ز هست ره طال ني ام لي لطان است و ن ای س ه معن وورن ب وی س صود . نظر لغ ه مق ه ای ک لطيفرجم . صنف است و از بازی کلمات ناشی می شود معلوم است م ا وزن ) مت سال ب ه ام ه ای ک طبق

رازو را ه ی ت د کف کامل تلقی می شود در اثر سايش آن قدر از ورنش کاسته می شود که سال بع ."به ضرر خود متمايل می سازد

)House of Lords’Committee ٤٢٩، شماره ١٨٤٨کميسيون مجلس لردها (

٢٣٢

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

دگی ی تنها می تواند از رابطه ∗ن ويژه ای برای گردش اسکناس قانو. می سازند نماين

رد ه طال سرچشمه بگي سبت ب رار. آن ن ن ق اده است از اي سيار س م ب انون ه ن ق : و اي

ان داشته )يا نقره (طال کميت صدور اسکناس محدود به ا جري ای است که بايستی واقع

ه محيط حقيقت در. باشد و اسکناس نشانه وار معرف آن است ی ک دار طالئ دورانمق

ائين می رود اال و پ ن . می تواند جذب کند همواره حول ميزان متوسط مشخصی ب ا اي ب

ه داقل مشخصی، ک ر از ح ايئن ت ز پ شور هرگ يچ ک ور در ه زان متوسط مزب ود مي وج

د ی افت ت، نم ده اس ين گردي ه تعي ابر تجرب ا ار . بن ور دائم داقل مزب ه ح ر ک ن ام ان کاي

خود را عوض می کند، يعنی دائما از مسکوکات طالی ديگری ترکيب ی ندهتشکيل ده

ه ت آن در محوط ان ثاب دازه و جري ا در ان ود، طبع ی ش يچدورانم ه ه ری گون تغيي

.نمی دهد

داقل شوند ن ح شين اي د جان ه . به همين جهت است که عالئم کاغذی می توانن ر ب اگ

ول تا دوران مجاری ی عکس روزی کليه ا پ ول کشی خويش ب د پ آخرين درجه خورن

د اه . کاغذی پر شوند فردا ممکن است در اثر نوسانات گردش کاالها سرريز گردن آن گ

دازه . هرگونه اندازه ای از بين می رود ول کاغذی از ان اه پ د، ی هرگ خود تجاوز نماي

بگذرد، قطع ن مقدار سکه طالی هم نام خود که واقعا امکان جريان دارد آيعنی اگر از

اال فقط معرف ان ک نظر از خطر بی اعتباری عمومی، پول کاغذی مزبور در درون جه

ا ی تنه ردد يعن ين می گ ن محيط تعي ی اي وانين ذات ه طبق ق ود ک د ب ی خواه مقدار طالئ

ده دارد در از طالست که نمايندگی آن را کميتی معرف آن ثال اسکناس های . عه ر م اگ

ام موجود به جای يک اونس ه ن ره استرلينگ ک ده دو اونس طال شوند، لي طال نماين

ان . اونس خواهد شد ٨/١ اونس طال ٤/١پول فرض شده است عمال به جای ا هم عين

ه وئی طال در وظيف وده یتأثير را دارد که گ ر نم ا تغيي ه مقياس قيمت ه ه مثاب خود ب

ه ی روسی ک -∗ ول کاغذی اطالق می شود مأخذ از کلم ه پ ران ب لمه ی اسکناس که در اي

. گرفته شده استAssignatsاست که خود از کلمه ی فرانسوی ) آسيگناتسيا(

٢٣٣

نشر کارگری سوسياليستی

استرلينگ بيان می شدند مت يک ليره ياين همان ارزش هائی که سابقا با ق بنابر. است

. دو ليره استرلينگ نموده می شوند متی بالغ بري ق یاکنون به وسيله

آن با ارزش کاالها فقط عبارت ی رابطه. پول کاغذی عالمت طال نشانه ی پول است

د ان شده ان ی بي دار طالئ ان مق از اين است که ارزش های مزبور به طور ذهنی در هم

شانه وار ده که پول کاغذی ن ه طور محسوس نماين ا حدی . است یو ب ول کاغذی ت پ

ده ه نماين ت ارزش است ک اديری از یعالم د مق ز مانن ود ني ه خ اديری طالست ک مق

٩٥.مقدارهای ارزشی هستند کاالهای ديگر

د ی توانن ی ارزشی م اده و ب م س را عالئ ه چ ود ک ی ش ؤال مطرح م ن س االخره اي ب

ده گجانشين طال شين ردند؟ ولی چنان که دي ن نحو جان ه اي شد طال فقط در صورتی ب

ه پذير است که خود در ا وسيله ک مسکو ی انجام وظيف ا دوران ی ی ب ی خويش مجزا ي

ه . مستقل شده باشد ان ب م چن ه مسکوکات مستعمل ه ن استقالل هنگامی ک ر چه اي اگ

را ی در حقيقت استقالل در اج ردد ول ودار می گ د نم ه می دهن ان خود ادام ن ءجري اي

ورد هر يک از مسکوکات ظيفه در و ع نمی شود م ه واق ه طور جداگان ات . طال ب قطع

ان هستند مسکوک ا وسيله طال فقط تا هنگامی که واقعا در جري ه شمار دوران ی ي ب

د ی آن چه . می آين اره ی ول االنفراد صادق نيست در درب هر يک از مسکوکات طال ب

د مورد حداقل حجم طالئی که پول کاغذی می ت ن . واند جانشين آن شود صدق می کن اي

دازه در - حاشيه ی چاپ دوم -٩٥ ا چه ان ز ت سندگان ني رين نوي ه بهت ن ک شان دادن اي برای ن

ول دچار ه ی پ والرتن باره ی ماهيت و وظايف مختلف ال از ف ه طور مث ر را ب د شرح زي ابهامنFulartenم ی آوري ام : " م ت، تم شور اس ا در درون ک ادالت م ه مب وط ب ه مرب اره ی آن چ درب

ز ديلی ني ل تب ای غيرقاب يط ه د، بل ام می دهن ره انج سکوکات طال و نق وال م ه معم ايفی را ک وظيله ی می توانند به عهده گيرنده که ارزش ديگری جز آن چه ه وس رارداد ب صنعا و برحسب ق ت

د رد . قانون به آن ها داده شده است ندارن رار گي ورد انکار ق د م نم نتوان ان می ک ه گم ی ک واقعيتد و : اين است که اق ياب ی انطب ارزشی از اين نوع می تواند با کليه ی هدف های يک ارزش ذات

فقط به شرط اين که کميت صدور آن حتی احتياج به وجود يک مقياس ارزشی را نيز زائد سازد ته شود سته ای نگهداش صفحه Fullarton: Regulation of Currencies(در حدود شاي

اده ای از ارزش ) ، لندن، چاپ دوم ١٨٤٥، ٢١ پس بدين قرار چون می توان در دوران عالئم سا و مق نج ارزش ه دازه س ه ان ه مثاب ول ب ود، نقش پ اال نم ول ک شين پ د را جان ا زائ اس قيمت ه ي

!می شود

٢٣٤

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

يط واره در مح م هم يله دورانحج ه وس ه مثاب ته ب اقی است و پيوس ام دوران ی ب انج

پس . موجود است ی اين باالنحصار به عنوان حامل اين وظيفه وظيفه می کند و بنابر

ی ک را ک- پ-حرکتش فقط پروسه های به هم پيچيده و متعاکس استحاالت کاالها يعن

ره رار می ینمايش می دهد که در درون آن تا در برابر کاال چه از گ ارزشيش ق رد ب ي

ود ی ش د م ورا ناپدي ه. ف ستقل ارزش مبادل ايش م ه ینم ط لحظ ا فق ن ج اال در اي ی ک

ابر . بالفاصله کاالی ديگری جای او را می گيرد . ی است فرار ه بن ن در پروسه ای ک اي

ول کفاي پول پيوسته از دستی به دست د شانه واری از پ تيگر می دود وجود صرفا ن

د . می کند ادی وی را می بلع ول وجود م ه ای پ دگی وظيف ه . به عبارت ديگر زن ول ک پ

ه ه مثاب ط ب ع فق ت کاالهاست در واق ونده ای از قيم د ش ه و ناپدي ت يافت انعکاس عيني

ابر ی نشانه د و بن د جای خود را نفس خود عمل می کن ز می توان ن ني اتی اي ه عالم ب

اعی خود . ٩٦واگذارد ی و اجتم فقط الزم است که عالمت پول دارای همان مقبوليت عين

ه ت را ب ن مقبولي ذی اي م کاغ د و عالئ ول باش يپ ان یلهوس اری جري ت اجب ه دس ب

ارت ديگر در . می آورند ه عب ا ب ين ي اين اجبار دولتی جز در درون مرزهای جامعه مع

ه داخلی م دورانمحيط ول در وظيف ه یؤثر نيست ولی نيز فقط اين جاست که پ خود ب

ابر دوران ی مثابه وسيله د و بن ن يا مسکوک کامال گل می کن ه صورت اي د ب می توان

ورد که ظاهرا از ماهيت فلزی آ به دست ئی صرفا وظيفه ای یپول کاغذی شکل وجود

.آن جدا باشد

ه -٩٦ ه مثاب شان ب ه ی انحصاري ا در وظيف سکوک ي ه صورت م ره ب ال و نق ه ط ن ک از اي

اربون يکال ب Nicolas Barbonوسيله ی دوران، فقط عالئم ساده ای از نفس خويش هستند، ند اال ببرن ول را ب د ارزش پ ا حق دارن ه دولت ه رده است ک تنتاج ک ين اس to raise the(چن

money ( امش گروشن ه ن ره ک ی از نق ت معين ه کمي ثال ب ی م ت Groschenيعن ام کمي است نه ( را بدهند و بدين طريق به بستانکاران خود به جای تالر گروشن Talerبيشتری از نقره تالر ب

ه دست . "بپردازند) مترجم. جای ريال دهشاهی شتن از دستی ب اد گ ا زي پول سائيده می شود و بردد ذاری و ... ديگر سبک تر می گ ام گ د ن رار می دهن ورد توجه ق امالت م ردم درمع آن چه م

". تنها قدرت دولتی است که فلز را پول می کند و بس. مظنه ی پول است نه مقدار نقره ای آن(N. Barbon: A Discourse concerning coining etc. pp. ٢٥ ,٣٠ ,٢٩

٢٣٥

نشر کارگری سوسياليستی

پول -٣ا و آن کاالئی که به مثابه ارزش سنج ا ن رو خودش رأس نجام وظيفه می کند و از اي

ابر . نمايد، پول است يز عمل مین دوران یيا نماينده اش به عنوان وسيله ن طال بن اي

ام م ی وی از يک طرف وظيفه . پول است ) يا نقره ( ی انج ودن را وقت ه ی پول ب د ک ده

ن ی زري ر واقع د در پيک ا(الزم آي يمين ي ابر) س ه ص خويش و بن ن ب اال اي ول ک ورت پ

ری دازه گي ورد ان ه در م ان ک ی است چن ه صرفا ذهن ه ن اه ک خودنمائی کند، يعنی آن گ

ه ب د و ن ی ده ا روی م يله اندارزش ه ه در نقش وس ان ک ذير دوران یس ده پ نماين

ره (طال از طرف ديگر . است ا نق ه ) ي اه وظيف ه ی آن گ د ک ام می ده ودن را انج ول ب پ

ه وسيله اعم از اين -اين وظيفه ا ب ا ي د ی که رأس ام ياب ده انج ور را در - نماين ز مزب فل

ا ی نقش يگانه چهره سته ارزشی ي ا وجود شاي ه یتنه ر کلي ه در براب ی ارزش مبادل

.وند، تثبيت نمايدشلقی می تش های مصرف زکاالهای ديگر، که صرفا ار

زر اندوزی زر اندوزی ) ) الفالف

و ا ت ا ي ل کااله تحاله متقاب هدور پيوسته دو اس د، در پوي روش و خري يال ف یالی س

ه ول، در وظيف ذير پ ستگی ناپ ی یخ رک دائم ه مح ه مثاب ر دوران وی ب وه گ ، جل

ود ی ش س . م ود و در پ دار ش ستگی پدي تحاالت گس سله اس ه در سل ن ک ه محض اي ب

ل آن ن رای تکمي دی ب روش خري واگيلبر بايف ه ب ان ک ا چن ود و ي ی ش د م ول راک ∗د، پ

.مسکوک به پول تبديل می گردد از د از حالت منقول به غير منقول ومی گوي

ا نخستين توسعه ين یب داری محصول اول ا ضرورت و شهوت نگاه ردش کااله گ

سترش ز گ ن آن، ني ک زري ا عروس اال ي ده ک ون ش ورت دگرگ ی ص تحاله يعن اس

∗-) ١٦٤٦ -١٧١٤ (Pierre Le Pesant, Sieur de Boisguillebert صاد دان اقت

.فرانسوی پيش آهنگ عقايد فيزيوکراتی که با وی اقتصاد کالسيک فرانسه آغاز می گردد

٢٣٦

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

االی ديگ ي در اين صورت فروش کاال به منظور خر . ٩٧می يابد ری نيست بلکه داری ک

نين ش ولی جاش ه شکل پ ن است ک رای اي االئی شودکب ط . ل ک ه فق ر شکل ک ن تغيي اي

ردد ی وسيله ود خود هدف و مقصود باالصاله می گ واد ب ديل م از . ساده ای برای تب

ه ی اين که صورت جدائی پذيرفته ا غيريت يافت وی ∗ کاال بتواند به مثابه صورت مطلق

وگيری می شود يا تنها به شکل پول گذرا نج . انجام وظيفه نمايد جل ه صورت گ ول ب پ

. کاال زراندوز می گردد یمی شود و فروشندهمحجر

ازاد ط م ا فق ردش کااله دای گ و در ابت ی ش ديل م ول تب ه پ صرف ب ای م . دارزش ه

د روت می گردن ا ث ازاد، ي اعی م ان اجتم ه خود بي ره خود ب ن . بدين طريق طال و نق اي

ه شيوه ی شکل ساده لوحانه د سنتی ی گنج سازی نزد اقوامی پاينده می شود ک تولي

ده ای از سدود ش خت م ره س ا دائ ا ب ی آن ه ای داخل دی ه ع نيازمن ر رف ی ب و مبتن

ورد چنين است در . احتياجات تطبيق دارد ه طور مشخص درم وام آسيائی و ب مورد اق

.هنديان

ه م ∗∗واندرلينت سته ب ره موجود در که گمان می کند قيمت کاالها واب ا نق دار طال ي ق

د؟ و خود در ارزانن ن ق دی اي ه چه جهت کاالهای هن کشور است، از خود می پرسد ب

د د : جواب می ده ول دفن می کنن ا پ دی ه را هن ه از . زي د ک ين توضيح می ده وی چن

ادل ١٧٣٤ تا ١٦٠٢سال ان مع دوا از ١٥٠ اين ه ب ره را ک ره استرلينگ نق ون لي ميلي

ه اروآ ا ب دمريک وده ان ن نم ود دف ده ب ا آم ا ١٨٥٦از . ٩٨پ ی در١٨٦٦ ت دت ده ، يعن م

ر از "-٩٧ ه غي دی ب ی نق ست ... دارائ ری ني ز ديگ ول چي ه پ ه ب ديل يافت سی تب ی جن " دارائ

)Mercier de la Riviere: L’Ordre naturel etc. p. ر ارزشی ج ) "٥٥٧ سی فقط تغيي ن ).٤٨٦همان کتاب صفحه " (شکل داده است

. به کار رفته استAlienation غيريت در معنای فلسفی - ∗∗∗ - Jacobe Vanderlint ١٧٤٠وفات سال ( اقتصاددان انگليسی نيمه اول قرن هيجدهم (

. کارگرانطرفدار تقسيم عادالنه ثروت و باال بردن سطح زندگی طبقات پائين و متوسط و مدافع ام ه ن ز (Money answers all thingsکتاب معروف وی ب ه چي ول در جواب هم در سال ) پ

. در لندن انتشار يافت١٧٣٤اه "-٩٨ ازلی نگ با اين عمل است که آنان قيمت خواسته ها و ساخته های خود را در سطح ن

).٩٦ -٩٥کتاب فوق الذکر، صفحات : واندرلينت" (می دارند

٢٣٧

نشر کارگری سوسياليستی

ادل ستان مع ال، انگل ين ١٢٠س تان و چ ه هندوس ره ب سی نق ره انگلي ون لي ه ( ميلي ک

دوا ) قسمت اعظم آن دوباره از اين کشور به هندوستان سرازير شد ه ب ود ک صادر نم

.در مقابل طالی استراليائی مبادله کرده بود آن را

ا ده ب د کنن االئی هر تولي د ک شتر تولي ه ی گسترش بي ور است ک اال مجب nervus ک

rerum) ياء صب اش ه"و ) ع اعی یوثيق د" اجتم أمين نماي ويش ت رای خ ، ٩٩را ب

ه ای بيگان ه مستمرا کااله د ک و می شوند و او را وادار می کنن احتياجاتش پيوسته ن

االی بخرد در صورتی که توليد و فروش ژه خودش و ک ه وي سته ب قت الزم دارد و واب

ه باشد . حوادث است دوا فروخت د وی ب د باي د کن دون فروش خري برای اين که بتواند ب

ام شود . بدون اين که چيزی خريداری کرده باشد اگر اين عمل در مقياس عمومی انج

ا ولی فلزات گران. به نظر می رسد که با خود در تضاد قرار گيرد ی در سرچشمه ءبه

ه می شوند توليد خو ام شده . د مستقيما با کاالهای ديگر مبادل ا فروش انج ن ج از ( اي

ده ب دارن اال یجان د ) ک ده باش ع ش د واق ه خري ن ک دون اي ا (ب از طرف صاحب طال ي

ره يله ١٠٠)نق ست صرفا وس دهائی ني ا خري شت سر آن ه ه پ دی ک ای بع روش ه یو ف

ران ز گ شتر فل سيم بي ا تق اال درءبه ه صاحبان ک ان هم وندمي ی ش دين. م ق در ب طري

اط ی کليه سبت های مختلف ب نق ه ن ره ب ائی از طال و نق ه ه امالت اندوخت وجود ه مع

ه و ي . می آيد ه ارزش مبادل ه مثاب اال ب ه ابا امکان نگاهداری ک وان ب ارزش مبادل ه عن

دار می شود وئی بي اال، حرص طالج ا توسعه. ک ی یب ول، يعن درت پ ا ق ردش کااله گ

اده اين واره آم ه هم روت ک زايش ی شکل مطلقا اجتماعی ث ارزه است، اف د م مب . ی ياب

ه ! زر چيز معجزه آسائی است " کسی که آن را در اختيار دارد، آقای هر چيزی است ک

واه اوست ا طال . دلخ ه بهشت واب ی ارواح را ب وان حت وددرمی ت ب، در" ( نم کولوم

).١٥٠٣ژاماتيک، نامه از

،"يقه ای استپول خود وث "-٩٩ (John Bellers: Essays about the Poor, Manufactures, Trade, Plantations, and Im morality. London, ١٦٩٩, p. ١٣)

دل -١٠٠ دوا مب ره شکل ب ا نق ه طال ي ن است ک خريد در معنای قاطع و دقيق کلمه مستلزم اي .شده ی کاال يعنی به مثابه حاصل فروش باشند

٢٣٨

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

ز چون از پول نمی ت ه چي ديل شده است، هم زی تب ر چه چي ه در براب وان دريافت ک

ردد وی و قابل فر نهمه چيز خريد . ول بدل می شود پخواه کاال و يا غير آن به . ش می گ

ه ه ران قرع اجتماعی بزرگی است که همه چيز ب ود اره ب درون آن فرو می ريزد تا دوب

د ه در آي ول از آن ب ه پ ور يافت ورت تبل ل ا در. ص تخوان مقاب ی اس اگری حت ن کيمي ي

دارد و اشياء مقدس ستادگی ن ز اي ه ) res sacrosanctae(قديسين ني ری ک ظريف ت

ی از ١٠١)extra commercium hominum(خارج از معامالت انسانی هستند حت

ا در . ن دارندآ مقاومت در برابر ین هم کمتر يارا آ ين کااله اوت کيفی ب ه تف هم چنان ک

ول ول حل می شود، پ اوتی را پ ه تف اطعی، هرگون راز ق ه ت ه مثاب ز از سوی خود ب ني

ه اما پول خود کاالئی است، خود شئی . ١٠٢زائل می کند د ب ئی خارجی است که می توان

د لک خصوصی هر تم روی خصوصی و . کس در آي ه ني اعی ب روی اجتم دين نحو ني ب

ود هانری سو -١٠١ م پادشاه بسيار مسيحی فرانسه اشياء مقدس صومعه ها و غيره را می رب

از طرف فوسه ای ها Delphesنقشی که غارت ذخائر معبد دلف . تا آن ها را تبديل به نقره کند phocèens وم است رده معل ازی ک ان ب اريخ يون تان . در ت وام باس زد اق يم در ن ه می دان ان ک چن

ته است خدواند کاالها در معابد ام داش ه ی بانک های مقدسی . مق ه منزل د ب ن معاب د " اي وده ان . با تلقی وم چيزه دا شده ی عم ره ی ج ول را چه د، پ وده ان شه ب وم تاجرپي رين ق فينيقی ها، که بهت

بنابر اين طبق قاعده بود که دختران باکره ای که به هنگم جشن های ربه النوع عشق . می کردند ار خويشتن را تسليم بيگان د نث ه دست می آوردن ابين ب ه ک ه مثاب ه ب د وجوهی را ک گان می گردن .ربه النوع مزبور نمايند

١٠٢- ای فلز پربهاء، ای جادوی رخشنده، ای زر"

زشت از تو گشته زيبا، تيره گون از تو منور پست واال پير برنا، کذب حق، ناکس دالور

از چه رو اين ديواصفر! چيست گوئيدای خدايان نان و زاهدان را راند از معبد به معبرکاه

بالش آرامش بيمار به ربايد ز بستر که بسازد دين و گاهی دين دهد بر باد يکسر مايه ی آموزش جرم است بی فرمان داور از جذامی دور سازد زشتی آن رنج منکر

دزد را بر مسند اقبال سازد تاج بر سر ربخشد او را شهرت و جاه و جالل و قدرت و ف . وان عجوز شوم را سازد عروسی نيک منظر

!ای پليد تيره گوهر! دور شو ای ديو ملعون )ط. ا: ترجمه ی شعر از) (Timon of Athens: شکسپير(

٢٣٩

نشر کارگری سوسياليستی

ين . انفرادی اشخاص تبديل می گردد ه به هم ه جامع ول را باستانی ی جهت است ک ، پ

د ءبه منزله ی عامل مخرب نظام اقتصادی و اخالقی خويش افشا ه ی ١٠٣. می کن جامع

الی گي ين خردس ه درع د ک رون سجدي ين بي اق زم ه و از اعم وس را گرفت وان پلوت

دگی خويش ستايش ∗، گرال ١٠٤شدکمی ده اساس زن رزين را به مثابه تجسم خيره کنن

.می کند

صرف ه ارزش م ه مثاب اال ب ژه ای ک ن وي د و رک ی کن ع م ی را رف اج خاص از احتي

اال درجه ل و. تشکيل می دهد را ثروت مادی ه ا یی ارزش ک روی جاذب ه ی ني وی را ک

ه ه روی کلي ن یب ی س د م ی کن ال م ادی اعم روت م ان ث ابرج ارگ روت ناي د و بن ث

رد ی گي دازه م احبش را ان اعی ص ده . اجتم ه دارن اده ای ک ر س ر برب ک نف رای ي یب

ذير ک حتی برای ي ااالست و ي ک دهقان اروپای باختری ارزش از شکل ارزشی جدائی پ

ا ارزش اف ی اين افزايش اندوخته نيست و بنابر زد وی ب ی يکسان ز طال و نقره در ن ائ

ول، خواه در نتيجه . است ه ارزش پ ر ي تغ ی مسلم است ک ر ارزش خودش و خواه دي

ر ا، تغيي ر در ارزش کااله ال تغيي ه دنب د ب ی . می کن د از طرف ه می توان ن امر ن ی اي ول

ه ود ک انع ش شتر از ٢٠٠م ابق بي د س ال مانن س ط س و ١٠٠ اون يش از ٣٠٠ اون ب

ن ٢٠٠ وگيری از اي ه جل ادر ب اونس و غيره ارزش داشته باشد و نه از سوی ديگر ق

ا، ه کااله ادل عمومی کلي ان شکل مع م چن ن شئی ه است که صورت فلزی و طبيعی اي

شده "-١٠٣ ردم ن ان م وانين و آداب زشت در مي در باعث ق ن ق ول اي د پ ز مانن يچ چي زيرا هاکنين . است د و س ين شهرها اختالف می افکن ه ب م اوست ک د ه ه هاشان می ران م . را از حان ه

رف شئوم است منح رم آور م سان ش رای ان ه ب وی آن چ ه س رين ارواح را ب اک ت ه پ اوست ک) سوفوکل(سوفوکلس ". می سازد و به آن ها می آموزد که درهمه چيز پليدی و بی ايمانی بجويند

Sophocle : آنتی گونAntigone) ا از اشعارهای اين نقل قول از سوفوکل در متن آلم انی عينه . گرفته شده است Hartungتونگ سه ک ر فران ترجيح داده شد که ترجمه ی فارسی از روی نث

“Althenaeus: „Deipnosophistai .)م. به متن يونانی وفادارتر است به عمل آيد "خست اميدوار است که حتی خود پلوتون را از اعماق زمين به در آورد" -١٠٤

∗- Graal ياSaint-Graal ظرفی از ياقوت که بنا به روايت مسيحيان عيسی مسيح آخرين وی او زه پهل ا ني طعام خود را در آن صرف کرده و سپس هنگامی که يکی از سربازان رومی ب

بنا بر مذهب مسيح اين خون اساس . را دريد يوسف اريمانی خون وی را در آن ظرف گردآورد .زندگی نوع بشر است

٢٤٠

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

ی ت طه يعن ی واس اعی و ب سم اجتم د یج اقی بمان سانی، ب ای ان ام کاره ل . تم مي

ول بی حد و يا بنا کيفيت برحسب. پول اندوزی طبعا پايان و اندازه ندارد ر شکلش پ ب

ديل ینمايندهيعنی مرز است االئی تب ه هر ک را بالواسطه ب ادی است زي روت م ام ث ع

.پذير است

غ ر مبل ال ه ين ح ی در ع اظول ول از لح ی پ ت واقع ط کمي ين رو فق دود و از هم مح

ه ت ی وسيله دی است ک ين محدوديت کمی و . ثير آن محدود است أ خري ضاد ب ين ت هم

ه کوشش سيزيف ونامحدود بودن کيفی پول است که دائما زر اند واری در راه ∗ز را ب

تح وی دچار سرنوشت جهان . انباشت بر می گرداند هر کشور گشائی می شود که با ف

.تازه مرز جديدی را تسخير کرده است

ن وان رک ه عن ول و بالنتيجه ب ه پ ه مثاب وان طال را ب ه بت ن ک رای اي ه سازی دب فين

ه محکم نگاه انع از آن شد ک ی م ود يعن وگيری نم داشت الزم است که از گردش آن جل

ه وسيله ع حل شود ی به مثاب د در وسائل تمت ابر . خري د بن ا ان نج ساز ي ن گ وختگراي

وی انجيل از خود گذشتگی . مقابل بت زرين قربانی می کند لذت جسمانی خويش را در

رون . را جدی می گيرد د از گردش بي ولی از سوی ديگر، وی فقط آن پولی را می توان

ه د ود ب اال خ ه صورت ک ه ب شد ک ل داده استوک د . ران تحوي د کن شتر تولي در بي ر ق ه

اين کار و کوشش، پس انداز و خست، خصائل اصلی ربناب. بيشتر امکان فروش دارد

.١٠٥تشکيل می دهند علم اقتصاد وی را یاو و زياد فروختن و کم خريدن مجموعه

∗ - Sisyphe ا ت Sisyphus ي اه کرين تان پادش ان باس اطيری يون ات اس ق رواي طب

Corinthe بود که در نتيجه ی راهزنی ها و بيدادگری های بی شمارش پس از مرگ محکوم وه ا از ک د و آن سنگ دائم به اين شده است که در دوزخ سنگ عظيمی را به قله کوهی حمل کن

ه رو می غلطد و وی ناچار است ک د به پائين ف ان عمل را تکرار کن ته هم در اصطالح - پيوسه ا تکرار می شود و ب دارد و دائم ا ن ه انته ر زحمتی ک ار پ ادبيات اروپائی کار سيزيف يعنی ک

.آخر نمی رسددور است و کاستن از شماره ی "-١٠٥ ه مق ا ک ا آن ج اال ت داران هر ک ده ی خري زايش ع اف

صاد فروشندگان تا حدی که امکان پذير است، آن لو م اقت دامات عل الی اساسی است که کليه ی اق )٥٢ .Verri: „Meditazioni etc. p" (در حول آن می چرخد

٢٤١

نشر کارگری سوسياليستی

ز گ ای آن ني ه سدر جنب شکل مستقيم اندوخت، شکل ظريف و زيب د ک ترش می ياب

ه دست رت ازابع يمين استآ ب ن و س ياء زري روت . وردن اش اد ث ا ازدي ی ب ن دارائ اي

هجا ورژوا یمع د ئ ب ی کن دا م عه پي ا. ی توس ه بن ه گفت درو یب : ∗)Diderot( دي

„Soyons riches ou paraissons riches“) وه د جل ا دولتمن ی دارا باشيم ي يعن

ه در ه بدين نحو از طرفی بازار بيش از پيش وسيعی ب ). کنيم د ک الط ن آوجود می آي

ستقل ا ره م هزو نق ه می ی وظيف ولی خود معامل ع پ شوند و از سوی ديگر يک منب

ژه در د ه وي ه ب ود ک ی ش اد م ول ايج رای پ انی ب ره ای پنه م وذخي ر تالط ای پ ران ه

.ان پيدا می کندياجتماعی جر

نخستين . قصاد گردش فلزی وظايف مختلفی ايفامی کند ادر ) گنج سازی (زراندوزی

ره ناشی می شو آن از شرايط جريان مسکوکات طال و ی وظيفه ا مالحظه . ديا نق فوق

ا نوسانات دائمی گردش کاال شد که چگونه با ان از حيث وسعت، ،ه ول در جري حجم پ

ل بنابر. قيمت و سرعت، پيوسته کم و زياد می شود ور قاب ه حجم مزب اين الزم است ک

رون لگاهی ضرور است که پو . و انبساط باشد ضانقبا ان بي به مثابه مسکوک از جري

ه پ نی الزم است رود و زما ه مثاب ه مسکوک ب ده شود ک ان فراخوان ه جري رای . ول ب ب

ا درجه اشابع محيط د د ب واره بتوان ان هم ول در جري ران تطبيق واين که واقعا حجم پ

ره ا نق دار طال ي شتر از ی کند، الزم است که مق ی موجود در يک کشور بي باشد کميت

ه که بنا ر وظيف ن شرط ب . مسکوکی وی ضروری است ی ب نج ی ه وسيله اي شکل گ

ه مجاری جذب و . پول انجام می گردد ی شده ه مثاب ا ب ه ه در عين حال مخازن گنجين

د ار می رون ه ک اه مجاری . دفع پول مورد جريان ب ول در گردش هيچ گ دين طريق پ ب

١٠٦.ران را سرريز نمی کندود

∗ - Denis Diderot) شوای ) ١٨٣٨ -١٧١٣ سوی، پي زرگ فران سنده ب سوف و نوي فيل

ا ست ه رن Encyclopedistesانسيکلوپدي اليزم در ق شدرمان ماتري رين پي م ت ا زمه و يکين محسوب می شود در علم ط -هيجدهم ا معروف وی . بيعی ديدرو پيقدم داروي ان ه يکی از زم

.ناميده است) شاهکار ديالکتيک( را انگلس Neveu de Ramanموسوم به ول دارد "-١٠٦ غ مشخصی پ of specific(پيشرفت تجارت يک ملت مالزمه با وجود مبلmoney (تر و زمانی کوچک تر که به مقتضای مناسبات تغيير می کند و گاهی مقدارش بزرگ

٢٤٢

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

وسيله ی پرداختوسيله ی پرداخت ) ) ب ب

ا یطه ا سدر شکل بالوا ون از د که ما ت رار داده ران کاوکن ه ق ورد مطالع ا م م، اله اي

ه ای داشته است از مقدار واحدی اال و . ارزش همواره صورت دو گان در يک قطب ک

دگان . در قطب مقابل پول ه نماين ه مثاب پس تماس دارندگان اين کاالها با يکديگر تنها ب

د رار داشته ان م ق ر ه ابال در براب ه متق ا توسع . معادل هائی بوده است ک ذلک ب ی همع

ه در نتيجه د ک وع ی گردش کاالئی مناسباتی نيز گسترش می يابن اال از وق ال ک آن انتق

ر . متش زمانا فاصله پيدا می کند يق اد يکافيست که دراين جا از ساده ت ن مناسبات ي ن اي

ر الزم دارد . شود انی کمت وع ديگر زم د ن ر و تولي ان طوالنی ت . توليد نوعی از کاال زم

ه کاالئی درخود محل بازار ب . اوت به فصول مختلف سال بستگی دارد ليد کاالهای متف وت

د ت برس ازار دور دس د از ب ر باي االئی ديگ ی ک د ول ی آي ود م ابر. وج ی از بن ن يک اي

ه م االداران ممکن است ب ه فروشنده در ثک يش ا آاب د پ ه دي ز آي دا گ ن ک د خري ر ری مانن

ان . عمل کند د، شرايط هنگامی که معامالت واحدی پيوسته بين هم وع ياب اشخاص وق

مورد اع در فاز سوی ديگر حق انت . کاالها برحسب شرايط توليد تنظيم می گردد فروش

ه می شود در . کاالهای نوع مشخصی، مانند يک خانه، برای مدت زمان معينی فروخت

اين گونه موارد فقط پس از انقضاء مهلت است که خريدار واقعا ارزش مصرف کاال را

ه دست ابر. ده استآورب ه ق بن يش از آن ک ن وی پ رده ياي د ک ه باشد خري ی پرداخت مت

ت اال . اس اال، ک دگان ک ی از دارن د و يک ی فروش ودی م ه مثاب ديی موج ط ب ری فق هگ

نظم می شود ه خود م تمداران خود ب دون کمک سياس ول ب د پ ن جذر و م ا ... است اي ستون ه پي

د ی کنن ار م ا ک د : متناوب درت ياب ر شمش ن ود و اگ ی ش ا ضرب م د شمش ه ادر باش ول ن اگرپ )٢٢.Sir D. North: Discourses upoa Trade, p". (مسکوکات آب می شوند

که مدت ها کارمند کمپانی هند شرقی بود اين امر را که هنوز در هندوستان جون استوارات ميل د د می کن د تأيي رخ . "زيورهای سيمين بی واسطه به مثابه اندوخته به کار می رون ه ن هنگامی ک

سود باالست زيورهای نقره را بيرون می آورند و با آن ها سکه می زنند و آنگاه که نرخ مزبور ".شياء به صورت سابق بر می گردندتنزل می کند اين ا

)J. Stuart Millis: Evidence, Reports on Bankacts ١٩٥٧. No ن ) ٢٠٨٤ ابر اي بن درباره ی صدور و ورود طال و نقره به هندوستان، در سال ١٨٦٤سند پارلمانی مربوط به سال

ر ١٨٦٣ الغ ب ه صدور ب ته ٩١٧/٦٥٢/١٩ ورود نسبت ب شی داش ترلينگ بي ره اس طی . است لي .اين قرن در هندوستان بيش از دو ميليون ليره استرلينگ سکه زده شده است

٢٤٣

نشر کارگری سوسياليستی

د نماينده ی پول اي پول ی هنمايند داری می کن ی خري دار . آت ستانگار و خري فروشنده ب

ا ی نظر به اين که استحاله . بدهکار می شود ا اتحول شکل ارزشی آن در کاال ي ن ج ي

ام و ن مق ز در اي ول ني ه ظدگرگون می شود، پ د و وسيله ی يف دا می کنن ی ديگری پي

١٠٧.پرداخت می گردد

ی شمه م ا سرچ اده کااله ردش س دهکار از گ ستانگار و ب ا صفت ب ن ج ردگدر اي . ي

د زتازهای می دار و فروشنده مهر يخرران به ودگرگونی شگل د ی هل پس در مرح . ن

ان نق ين هم ه ع ين است ک اشاول چن يلهز ی ه ه وس ه ب اوب ک ذر و متن ان یودگ هم

نيز انجام ار، ايفا می گرديد، در اين مورد د تحت عنوان فروشنده و خردي رانودعوامل

ده نمی شود و . گيرد یم م و ضعيف دي دا آن طور مالي ضاد از ابت ا ت معذلک در اين ج

شتری دارد ور بي ت تبل ی . ١٠٨قابلي ستق ول ت م ن اس ز ممک صوصيات ني ين خ لهم

د روز کن االئی ب ردش ک ارزه. از گ تان مب ثال در دوران باس ده یم ه طور عم اتی ب طبق

ست ين ب ارزه ب ه صورت مب ا اضمحالل اب ه در ورم ب د ک ان می ياب دهکار جري نکار و ب

ن در قرو . د بندگان پايان می پذير ی بدهکار و جانشينی آن به وسيله ∗پلب ن وسطی اي

ا از ا ب درت سياسی آن ه ه ق د ک مبارزه با شکسست فئودال های بدهکار خاتمه می ياب

وتر -١٠٧ ارتين ل ه Martin Luther م ه مثاب ول ب د و پ يله ی خري وان وس ه عن ول ب ين پ ب

ه ای هستی " وسيله ی پرداخت فرق می گذارد ه -تو برای من موجب زيان دوگان ادر ب ا ق ن ج ايشان در موعظه ضد " (ی توانم خريد کنم پرداخت نيستم و آن جا نم ه کشي وتر خطاب ب ارتين ل م

١٥٤٠ويتنبرگ . رباخواریMartin Luther: „An die pfarrherrn, Wider den Wucher zu prodigen.“ Wittenberg ١٥٤٠)

رن -١٠٨ سی در آغاز ق درباره ی مناسبات بستانکاری و بدهکاری در ميان بازرگانان انگليد آن اين ج : "هيجدهم ه مانن ا در انگلستان بين بازرگانان آن چنان روح سنگدلی حکم فرماست ک

ان يافت يچ کشور ديگر جه An Essay on Credit and". (را نمی توان در هيچ جامعه و هthe Bankrupt Atc, London, ١٧٠٧. p. ٢(

رن ( توده ی دهقانان کوچک و پيشه وران رم باستان Plèbe پلب -∗ ل ا ٤ و ٥ق يالد قب ) ز مان ا (که با اعي سين ه د و سرانجام از ) Patriciensپاتري ارزه می کردن وق مب ساوی حق رای ت ب

ر بردگی سپردند ی ب صاد مبتن ه اقت سمت اعظم . لحاظ اقتصادی شکست خورده جای خود را ب قان دوران امپراطوری در عداد اين طبقه در ا اعي ی از آن ب زحمتشکان رم باستان در آمد و جزئ

.يختآم

٢٤٤

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

ستانکار (اما شکل پولی . اقتصادی شان فرو می ريزد ی بين رفتن پايه ين ب مناسبات ب

دهکار دارای شکل ولی استرابطه و ب ورديا در) پ طن م ده فق نعکس کنن ضاد ی م ت

.قتصادی است که در عمق بيشتری قرار گرفته استآشتی ناپذير شرايط زندگی ا

ول، . ران کاالها بر گرديم وباز به محيط د اال و پ ی ک ادل، يعن ان دو مع م زم حضور ه

ه در دو ب پروس ت یقط ده اس وق گردي روش مع ه . ف ه مثاب دوا ب ول ب ال پ ن ح دراي

د ار می افت ه ک ه .اندازه گير ارزش برای تعيين بهای کاالی فروخته شده ب ه ب ی ک قيمت

د خر زان تعه ين شده است، مي ور تعي االی مزب رای ک رارداد ب غ ي موجب ق ی مبل دار يعن

دهکار است می سنجد کپولی را رر ب ه و در . ه وی در موعد مق ه منزل ول ب انی پ ی ث

دار وجود . کند ذهنی خريد عمل می ی وسيله با اين که پول فقط به صورت وعده خري

ل و ب نق ا دارد موج ال ک ردد انتق ی گ ت است . ال م د پرداخ يد موع ا در سررس ه کتنه

ه طور واقعی در ی وسيله دار رانود پرداخت ب ی از دست خري ه وارد می شود يعن ب

.فروشنده می رسددست

ه ون پروس ه دررانود یچ ا یمرحل ده ي ع گردي ود قط ر اول خ ارت ديگ ه عب ب

اال از ه ک ر يافت ورت تغيي ده رانودص شيده ش رون ک يله بي ت، وس ه رانود یاس ب

ی پس از رانود پرداخت در ی وسيله. مبدل می شود ) گنج(اندوخته وارد می شود ول

ول واسطه گيش از پن که کاال مدتی آ ده است ديگر پ ه درآم . پروسه نيست ی ردش ب

ه سرانجام ام ب االی ع ا ک ه ي ه وجود مطلق ارزش مبادل ه مثاب وی پروسه را مستقال ب

آن يکی از احتياجات ی به پول تبديل می کرد تا به وسيله فروشنده کاال را . می رساند

اال در ظ ک ور حف ه منظ دوختگر ب ی ان رآورد ول ويش را ب ولی آن خ کل پ دار وش خري

ين عمل را ام م بدهکار برای آن که توانائی پرداخت داشته باشد، هم د یانج ر . دهن اگ

معرض فروش اجباری قرار خواهد در مديون بدهی خويش را نپردازد آن گاه دارائيش

بدين طريق اکنون ديگر در اثر ضرورتی اجتماعی که از خود مناسبات پروسه . گرفت

روش رانود دف ف ود ه ول، خ ی پ اال يعن ی ک ورت ارزش ت، ص ه اس شمه گرفت سرچ

.می گردد

٢٤٥

نشر کارگری سوسياليستی

اال را به خريدار پيش از آن که کاال ه ک اره ب ول را دوب رده باشد، پ ديل ک ول تب دل پ ب

ام ی کاال را قبل از مرحله ی وم استحاله د ی می کند يا به عبارت ديگر مرحله اول انج

ول فقط در سندی تحقق . می دهد کاالی فروشنده به گردش می افتد ولی قيمت آن به پ

ور تبديل به ارزش مصرف شده ب کاالی مز . شمار حقوق خصوصی است رمی يابد که د

ل نخستين استحاله . ل شده باشد ن که به پول بد آاست پيش از ه ی تکمي وی مؤخرا ب

١٠٩.دآيدنبال می

ه صی از پروس دت مشخ ر م ت رانوددر ه يده اس ان سررس ه موعدش داتی ک تعه

ن ا اي ه فروش آن ه ائی هستند ک وده معرف مجموع بهای کااله دات را ايجاب نم تعه

غ الزم است در . است ن مبل ه اي رای تحقق بخشيدن ب ه ب ولی ک دار پ همق اول ی مرحل

ستگی دارد . وابسته به سرعت جريان وسائل پرداخت است ه دو حالت ب : اين سرعت ب

پولی را که از بدهکار Aن بستانکاران و بدهکاران به نحوی که يپيوستگی مناسبات ب

ره C وصول کرده است به طلبکارش Bخود ه ی و فاصله - می پردازد و غي انی ک زم

ام . وجود دارد بين موعدهای مختلفه پرداخت ا انج ا ي ن پرداخت ه زنجيره پی در پی اي

ا درهم پيچيده دگر ی ذاتا با رشته ،مـتأخر نخستين استحاالت ورد ئسانی ه ا م ه فوق ی ک

رار ه ق ت مطالع اوت اس م متف ايل در. دادي ت وس تگی رانودحرک ا پيوس ه تنه ن

ز د افروشندگان و خريداران بيان می شود بلکه خود ن پيوستگی ني ه ي ی ر درون پوي

ده و در سال - حاشيه ی چاپ دوم -١٠٩ اس گردي ر خود من اقتب ه از اث ل ک ١٨٥٩ شرح ذي

ن حالت ه شکل معکوس اي ن ب اب م ن کت تن اي را در م ه چ وم می دارد ک ده است معل شر ش منتوجهی نکرده ام اعکس، در پروسه پ: "ت د -ب يله ی خري وان وس ه عن ول ب ه پ ک امکان دارد ک

ارت واقعی ابراز گردد و بدين ه عب ا ب ه باشد ي طريق پيش آن که ارزش مصرف پول تحقق يافتاين مثال همان عملی است . ديگر قبل از آن که کاال منتقل شده باشد، قيمت کاال وقوع پيدا می کند

يا به صورتی که حکومت انگلستان . که هر روز در شکل معامالت پيش پرداخت انجام می گيردمقصود معامالت به صورت سلف ( ندوستان خريداری می کند را در هRyotsترياک ريوت ها

يله ی پرداخت عمل ) ... م. است ناخته شده وس معذلک در اين موارد پول فقط در همان شکل شولی اين نقطه نظر در افق بحث ... البته سرمايه نيز به صورت پول پيش پرداخته است... می کند

."دوران ساده قرار نمی گيرد ١٢٠Karl Marx: Zur Kritik و ١٩٩، درباره ی انتقاد از علم اقتصاد صفحه کارل مارکس(

etc. S. ١٢٠ ,١١٩(

٢٤٦

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

د ه همراه آن ب پول ده . وجود می آي ان کنن ه حرکت وسائل پرداخت بي یدر صورتی ک

.وجود آمده استه روابط اجتماعی آماده ايست که پيش از حرکت مزبور ب

دن دود ش ا موجب مح روش ه افتن ف ام ي ديگر انج ودن و در عرض يک ان ب م زم ه

يله ه وس سکوکات ب م م ران حج ان جب ر یامک ردد سرعت گ ی گ ول م ه . دش پ ی ب ول

در مورد صرفه جوئی وسائل عکس همين هم زمان و هم عرض بودن اهرم جديدی را

د به تدريج که پرداخت ها در . وجود می آورند ه پرداخت ب ز می يابن محل واحدی تمرک

ردن ؤبه خود م خود ا ک ه پ ا ب اتر (سسات و اسلوب های ويژه ای برای پ ا ب ) ته ه آن ه

د ی آي ود م ث. وج ل م ه عم ون ب هر لي طی در ش رون وس ه در دوران ق ائی ک ال واريزه

ات . می آمده از اين قبيل است ه مطالب A از C و C از B و B از Aتنها کافی است ک

د ا يک ره ب زان يو غي ا مي ديگر را ت ی يک ت و منف ادير مثب د مق ا مانن وند ت ه ش گر مقابل

ه زاردر اين صورت فقط ت . معينی متقابال ابطال نمايند ه ی نام د ک اقی می مان ديونی ب م

سويه شود د ت ر باشد ب . باي ا وسيع ت ز پرداخت ه در تمرک سهر ق ه باقی فاضل آن بالن

د ی شو نتيجه حجم وسائل پرداختی که وارد در گردش م رکوچک تر و د ر خواه د کمت

.بود

ه يله یوظيف ه وس ه مثاب ول ب ذير ی پ ه پ ه ميان ت ک ضادی اس ضمن ت ت مت پرداخ

ی تا. نيست ه طور ذهن ول فقط ب د پ ران می کنن ا يکديگر را جب هنگامی که پرداخت ه

د ا ان ول ي ه شمار پ ه مثاب دب ل می نماي ا عم ر ارزش ه ه یلو. ازه گي ن ک ه محض اي ب

ه وسيله ب ريگپرداخت های واقعی ضرورت يابند پول د ه رانود ی ه مثاب ه آن ثم ، ب اب

ه واد وارد معرک ادل م رادی شکل گريزنده و واسط تب د تجسم انف نمی شود، بلکه مانن

ه و ستقل ارزش مبادل ود م ون وج اعی، چ ار اجتم هک ه منزل ان یب ق نماي االی مطل ک

ده . ددمی گر ولی نامي ه بحران پ دی و تجاری ک ام بحران های تولي ه هنگ ضاد ب ن ت اي

ره . ١١٠می شود به شدت بروز می کند ه زنجي اين بحران تنها در جائی وقوع می يابد ک

ه ی خاصی از هر بحران -١١٠ ه مرحل ه مثاب ده و ب تن آم ه در م بايد بين بحران پولی ئی ک

ده ولی خوان ز بحران پ ه ني ژه ای از بحران ک عمومی توليدی و تجاری تلقی شده است و نوع ويرق ود ف ی ش تم ط . گذاش ه فق وی ک ه نح د ب روز کن ستقآل ب ت م ن اس ر ممک ران اخي ن بح اي

٢٤٧

نشر کارگری سوسياليستی

ه باشد امال رشد يافت در . پی در پی پرداخت ها و سيستم مصنوعی برای تهاتر آن ها ک

ه ینتيجه ه سرچشمه گرفت ا ک ر کج تالل از ه ن اخ ن دستگاه، اي ومی اي اختالالت عم

ود را ولی خ ی واسطه صورت شمار پ ان و ب ول ناگه ی کباشد، پ ه طور ذهن ط ب ه فق

ول سخت و جا ه پ د و ب رک می کن ود داشت ت ی شودوج دل م د ب وان . م ر نمی ت ديگ

وده می شود و . کاالهای پيش پا افتاده را به جای وی گذاشت اال بيه ارزش مصرف ک

ورژوا در . ارزشش در برابر شکل ارزشی خود ناپديد می گردد ه ب ود ک روز ب ين دي هم

ال م و خي ول را وه ود پ ازار برخاسته ب ه از سرمستی رونق ب بخار روشنگرانه ای ک

ن شعار پوچ می خو ون اي ی اکن ول است و بس ول ه اند و ادعا می کرد که فقط کاال پ ک

ت، در ول کاالس ط پ ن است فق ين افک انی طن ازار جه شنه در . ب وزن ت ه گ ان ک م چن ه

اد و ز فري ورژوا ني د، روح ب وال اجستجوی آب خنک بانگ می زن ن برپ می آورد و اي

د ی را می جوي روت و دارائ ه ث ضاد در. ١١١يگان اال و شکل حين بحران ت ين ک ه ب ی ک

اال می رود اقض مطلق ب ا حد تن ابر . ارزشی آن يعنی پول وجود دارد ت ن صورت بن اي

د ا اهميت خود را از دست می ده رار باشد . تجلی پول نيز در اين ج ه ق ن ک اعم از اي

ان به طال پرداخت ول هم ردد، جوع پ ام گ ا اسکناس انج يا به پول اعتباری و يا مثال ب

.١١٢هد ماندکه بود خوا

د ته باش أثير داش ارت ت نعت و تج نش وار در ص ز . واک ه مرک ت ک ائی اس ران ه ان بح ن هم اي

ه است ورس و مالي ک، ب طه اش بان يط بالواس ن مح ابر اي دی است و بن رمايه ی نق رکتش س ح )يادداشت مارکس برای چاپ سوم(

ه سراسيمگی اين "-١١١ گذار ناگهانی سيستم اعتبارات به سيستم پولی وحشت تئوريک را بدر برابر اين راز پی نبردند که از مناسبات خودشان ناشی شده دورانين عملی می افزايد و عامل

).١٢٦کارل مارکس درباره ی انتقاد علم اقتصاد صفحه ی " (است می لرزندان فقرا کار ندارند زيرا توانگران " ان هم ه آن ااين ک د ب اری بگمارن ه ک ا را ب ا آن ه د ت پول ندارن

د د می کردن زمين ها و همان نيروهای کار گذشته را که به وسيله ی آن خوراک و پوشاک توليول . در اختيار دارند ه پ د ن شکيل می دهن ی را ت روت حقيقی ملت ه ث د ک بلرس . ج" (اما هم اينانن

J. Bellers: „Proposals for raising a Colledge of Industry“, London ١٦٩٦, p.٣(

يله ی -١١٢ ه وس ن لحظات ب ورد ) دوستان تجارت (“Amis du Commerce„ اي ين م چنن حوادث : "استفاده قرار می گيرد ر و ) ١٨٣٩(به هنگام وقوع يکی از اي يکی از بانکداران پي

ری را ) Cityسيتی (حريص ز تحري ود در اطاق خصوصی خود کشوی مي سته ب ابلش ن ه مق ک

٢٤٨

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

است مورد توجه قرار مجموع مبلغ پولی را که در زمان معينی در جريان اکنون اگر

ودن درجه ا در دست ب غ، ب ن مبل ه اي و رانود شتاب وسائل یدهيم، ديده می شود ک

ه فروش : وسائل پرداخت، مساوی خواهد بود ستی ب ه باي ائی ک با مجموع قيمت کااله

افه ه اض د ب وع پردا یرون ای مجم ت، منه يده اس ان سررس ه موعدش ائی ک ت ه خ

اتی داد دفع االخره منهای تع ا می شوند و ب ه پ ا ب پرداخت هائی که در برابر يکديگر پ

ی و زمانی به مثابه وسيله رانود ی که مسکوک واحد متناوبا گاهی به عنوان وسيله

ی ل م ت عم د پرداخ ود را . کن دم خ ان گن ه دهق امی ک ثال هنگ ه م تر لي٢ ب لينگ ره اس

ار می رود رانود یمی فروشد، مبلغ مزبور به مثابه وسيله ه ک در سر موعد وی . ب

ساج ب يبا همين پول ق ردازد اه مت پارچه ای را که ن ود می پ وده ب سليم نم ن . و ت در اي

ا . حال دو ليره مزبور به عنوان وسيله ی پرداخت به کار می رود ساج ب ين سپس ن هم

وراتی ر ول ت ای م پ ره ه و لي رد و از ن ی خ دا م يله ا نق وان وس ه عن ور ب رانود یزب

ل م ين ق یعم ه هم د و ب ابر. اسيکنن ن در صورتی بن ماي ر تمه قيک ه ا و س ت عه

ان ول و چگونگی جري ا در دست بتپ سيم پرداخت ه ولیاق م پ د ديگر حج ه طی ش ک

ه در ائی ک م کااله ا حج ت ب ردش اس ک روز، در گ ثال ي دتی، م ق رانود م ت تطبي اس

کاالهای مدت ها از گردش خارج شده ای ی در جريانند که نماينده پول هائی . نمی کند

ان می شود ده نماي ا در آين ولی آن ه ادل پ ه مع از . هستند و نيز کاالهائی در گردشند ک

ا رد و ب ته های اسکناس ک رون آوردن دس باز نموده در برابر يکی از دوستان خود شروع به بيزد ه وی ن ترلينگ است ک ره اس غ شش صد هزار لي خرسندی آشکاری اظهار داشت که اين مبل

پول خود نگاهداشته تا کمبود پول محسوس شود و پس از سه ساعت ديگر در همان روز تمام آن ."را به بازار خواهد ريخت

„The Theory of the Exchamges. The Bank Charter Act of ١٨٤٤, London ١٨٦٤, p. ٨١”

يم رسمی در ) The Observer( روزنامه ابسرور ل ٢٤ارگان ن ذکر می شود ١٨٦٤ آوري متود اسک : "که اد کمب ار شايعات بسيار شگفت آوری درباره ی وسائلی که به منظور ايج ه ک ناس ب

ار ... برده شده در جريان است ه ک ائی ب ين نيرنگ ه ه چن ن ک ولی هر اندازه شايعات مبنی بر ايرا دعمال آن واتر است ناچار باي اره مت ن ب ا در اي رفته است با ترديد تلقی شود، چون گزارش ه

."متذکر گرديد

٢٤٩

نشر کارگری سوسياليستی

ه هر روز موعدشان سوی ديگر پرداخت هائی که هر روز تعهد می شود و آن هائی ک

.١١٣د مقادير به کلی غيرقابل سنجشی هستندسر می رس

ول اریپ ست∗اعتب هيمق م يل یا از وظيف ه وس ه مثاب ول ب شمه یه پ ت سرچ پرداخ

ه نو فته طلب های مر می گيرد، چنان که ه شده ب ه بوط به کاالهای فروخت ه خود ی ب ب

د رمی آيند گردش د ل می کنن ه کسان ديگری منتق ات را ب از سوی ديگر هر . و مطالب

ه سبت وظيف ان ن ه هم د ب ه وسيله یقدر سيستم اعتبارات بسط می ياب ه مثاب ول ب ی پ

سترش ز گ دپرداخت ني دا می کن ول اشکال وجودی . پي يله ی پرداخت پ ه وس ه مثاب ب

ا آن اشکال در محيط ه ب ه دست می آورد ک انی ال ويژه ای ب زرگ بازرگ امالت ب ه ن مع

ه مسکوکات ره ب می کند در حالی ک ه محيط م ده طور عم طال و نق امالت کوچک ه ب ع

١١٤.رانده می شوند

د، "-١١٣ وع می يابن ين وق ه طی يک روز مع دهائی ک ا و خري روش ه دار مجموع ف در مق

ده ی ه ع ل ب وارد تحوي ب م ی در اغل د ول ی کنن أثير نم ردش است ت ان روز در گ ه هم ولی ک پد در ابيش دوری باي گوناگونی برات به عهده ی مقدار پولی می شوند که مؤخرا در روزهای کم

د ه امروز گشايش ... جريان قرار گيرن اراتی ک ه امروز امضاء می شوند و اعتب ائی ک رات ه بد می ي ا روز بع ردا ي ه ف ائی ک ا آن ه ا مدت ب غ ي ابند الزم نيست که از حيث مقدار و مجموع مبل

عالوه بر اين بسياری از برات ها و . مورد تصديق يا پذيرش قرار می گيرند شباهت داشته باشندا شاء آن ه ه من دات، ک اعتباراتی که امروز موعد آن ها سر رسيده است با عده ی کثيری از تعه

بدين طريق برات های . ای از تاريخ های غيرمعين را دربر می گيرد، مصادف می شوند سلسلهه حجم ١٢ ند ک ماهه، شش ماهه، سه ماهه و حتی به مدت يک ماه اغلب چنان با هم سر می رس

د ی برن اال م شخص را ب يده ی آن روز م د رس دات موع The Currency Theory".(تعهReviewed; in a Letter to the Scottish people. By a Banker in England.

Edinburgh ١٨٤٥, p. ٣٠ ,٢٩ et passim( ∗ - Kreditgeld, Monnaie de Credit

انی -١١٤ امالت بازرگ به عنوان مثال برای اين که نشان دهيم تا چه اندازه پول واقعی درمعاليانه يکی از به معنای اصلی آن کم دخالت می کند ذيال الکوئی از ورود پول و پر داخت های س

) .Morrison, Dillon and Coموريسون، ديلون و شرکاء (بزرگ ترين تجارتخانه های لندن الغ شده ١٨٦٥معامالت اين تجارتخانه که در سال . را می آوريم ترلينگ ب ره اس به ميليون ها لي

.در اين جا به مقياس يک ميليون کوچک شده است

٢٥٠

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

ه ی در درجه ه وسيله ی معينی از بسط توليد کاالئی، وظيف ه مثاب ول ب پرداخت ی پ

يط اوراء مح ه م ا رانودب د کااله ی کن اوز م ا . تج ومی قرارداده االی عم ول ک پ

ردد ره. ١١٥می گ ات یبه ه، مالي ره از صورت جن مالکان ا و غي ديل ه دی تب ه نق سی ب

ه وند و تجرب ی ش ه یم دی کلي رای وصول نق وری روم ب شان ی امپراط ا ن ات ه مالي

ام پروسه ه شرايط ع سته ب ر واب د است ی می دهد که تا چه اندازه اين تغيي ر . تولي فق

ود و ده ب سه ش ات فران ردم ده ر م اردهم دامنگي وئی چه ان ل ه در زم شتناکی ک وح

وا ال و گب انيلبر و مارش زايش ∗ب ول اف ا معل د تنه ت زده ان شاء آن دس ه اف ا ب بليغ

ه شمار ل آن ب د يکی از عل دی را باي ه نق ات جنسی ب ديل مالي ود بلکه تب ا نب ماليات ه

١١٦.آورد

به ليره استرلينگ پرداخت ها لينگبه ليره استر دريافت ها یبرات های وصول

س أبانکداران و تجار در ر موعد

برات های قابل پرداخت ٥٩٦/٥٣٣ در رأس موعد

٦٧٤/٣٠٢

چک های بانکداران و غيره قابل وصول به

محض رؤيت

چک های صادره روی ٧١٥/٣٥٧ بانکداران لندن

٦٧٢/٦٦٣

اسکناس های بانک های ايالتی

سکناس های بانک ا ٦٢٧/٩ انگلستان

٧٤٣/٢٢

اسکناس های بانک انگلستان

٤٢٧/٩ طال ٥٥٤/٦٨

٤٨٤/١ نفره و مس ٠٨٩/٢٨ طال ٤٨٦/١ نفره و مس

٩٣٣ دريافت های پستی ٠٠٠/٠٠٠/١ :جمع کل ٠٠٠/٠٠٠/١ :جمع کل

(„Report from the Select Committee on the Bankacts“ Juli ١٨٥٨, p. LXXI). ه جای "-١١٥ ا ب اال ي ا ک اال ب ه ک ه جای مبادل ه ب ه است ک معامالت تجاری چنان تحول يافت

ه صورت ... دادوستد اکنون فروش و پرداخت انجام می گيرد و کليه ی معامالت ان ب در اين زم ". معامالت پولی در آمده است

)„An Essay uponpublic Credit“ ٣. Ed. London ١٧١٠, p. ٨( ذ- ∗ ه گ سه از پاي امی فران Sebastien Le Prestre de…(Vauban(ار مهندسی نظ

)١٧٠٧ و -١٦٣٣ت (colbertismeمخالفان جدی کولبرتيسم ی از " -" دژخيم همه چيز شده است پول "-١١٦ ادير هنگفت ه مق ه انبيقی شده است ک ن مالي ف

وع پ ("-"اموال و اجناس را تبخير می کند تا اين محصول منحوس را به دست آورد ول به تمام نشر اعالن جنگ داده است Boisguillebert: „Dissertation sur la nature des" ب

٢٥١

نشر کارگری سوسياليستی

زمين که در عين حال رکن اساسی ی جنسی بهره از سوی ديگر اگر در آسيا شکل

ا بات تولي مناس ی های دولتی را تشکيل می دهد، بر پايه ماليات ه ب دی استوار است ک

واختی طبي ه يکن ه نوب ز ب ن شکل پرداخت ني وند، اي ی ش د م ائی تجدي ت آس ود یع خ

د أمتقابآل در نگاهداری شکل عتيق توليد ت اء امپراطوری . ثير می کن يکی از اسرار بق

ر . ترک همين است ا ک ن عط ه ژاپ ا ب ده چنان چه به دنبال بازرگانی خارجی ئی که اروپ

شاور ی مبدل گردد آن گاه بايد فاتحه دی نق ه ی جنسی زمين به بهر ی رهاست به ی ز ک

شور ن ک ه وار اي د رانمون د . خوان دود زن صادی مح رايط اقت م ش شاروزی ازه گانی ک

.دپاشيده خواهد ش

ا موعدهای عموم رای پرداخت ه ه ب ه رفت دا یدر هر کشور رفت ی استقرار پي معين

د، اين موعدهای پرداخت، صر . می کند د تولي ف نظر از جريان های ادواری ديگرتجدي

رات موسمی و ه تغيي سته ب د را واب ه تولي ر شرايط طبيعی ئی است ک تا حدی مبتنی ب

ه مستقيما . فصلی می کند هم چنين موعدهای مزبور پرداخت هائی را تنظيم می کنند ک

ين و غ ه ی نمی گيرند مانند ماليات، بهر ران کاالها سرچشمه و د از ره زم ولی . ي حجم پ

ده در سراسر ن پرداخت های پراکن ام اي رای انج ه و در روزهای م که ب ی ا عجامع ز ين

روز اخ امال تالالسال الزم است موجب ب ی ک ستم وسائل ح سط ت ادواری، ول ی، در سي

١١٧.پرداخت می گردد

richesses, de l`argent et des tributs“. Edition Daire „Economistes

financiers Paris ١٨٤٣, Tome I. p. ٤١٩ ,٤١٧ ,٤١٣( گ -١١٧ ای کري ان در Craig آق يدگی پارلم سيون رس ر کمي د ١٨٢٦ در براب ی گوي : م

ون (pentecöteدوشنبه پانتکوت " ه حواري در شهر ١٨٢٤سال ) عيد نازل شدن روح القدس ب آن روز در ذخيره ی ما ديگر يک ١١ادينبورگ چنان تقاضای بليط بانک شدت يافت که ساعت

ا موفقيت . قطعه بليط هم نماند يچ ج ی در ه يم ول مرتبا کوشيدم از بانک های مختلف قرض کن معذلک - تسويه شدslips of paperنيافتيم و ناچار بسياری از معامالت در روی ورقه ی کاغذ

ود برگشت ه از آن خارج شده ب . تا ساعت سه بعدازظهر کليه ی بليط ها مجددا به بانک هايی کد ه بودن ه دست ديگر رفت زان متوسط گردش اسکناس در ". آن ها فقط از دستی ب ه مي ن ک ا اي ب

ردد، در برخی از روزهای پرداخت اسکات لند به کمتر از سه ميليون ليره استرلنينگ بالغ می گه ی قريب ب ترلينگ ٧کليه ی بليط هائی که در دست بانکداران موجود است يعن ره اس ون لي ميلي

د ردش در می آي ه گ ه . ب د و خاصی را ب ه ی واح ام وظيف ط انج انکی فق وارد اوراق ب ن م در اي

٢٥٢

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

رع انون س ت ن ت از ق ائل پرداخ ان وس ود جـيتجري ی ش ه ده م ه ک ورد کلي یر م

ا ه های ادو رداختپ شاء آن ه ا راری، من چه باشد، حجم ضروری وسائل پرداخت ب

١١٨.ارد د∗ميطول دوره های پرداخت نسبت مستق

ون در هيد پرداخت مستلزم انباشت پول برای تأ يله ی تکامل پول به مثابه وس سر دي

ابه شکل مستقل ی به مث ز سا جائی گن ورفت جامعه بورژ در حالی که با پيش . موعد است

وسائل یبه صورت ذخيره ی بالعکس با اين پيشرفت پول اندوز شود تحول سپری می

.ت توسعه می يابدخپردا

به محض اين که اين وظيفه را انجام دادند مجددا به بانک هائی که از آن جا صادر عهده دارند و

،) حاشيه-٨٥، صفحه ١٨٤٥ لندن -چاپ دوم. (شده اند معاودت می کنند (John Fullarton: Regulation of Currencies)

ای اسکاتلند در فوق گذشت بايد افزود که در زمان نوشته ی فوالرتون بانک ه آن چه برای فهم . در ازاء سپرده ی چک نمی دادند بلکه فقط سند صادر می کردند

ارکس -∗ ستيتو م ه از طرف ان اب ک انی کت سخه ی آلم س- در ن اپ - انگل ه چ سکو ب ين م لنه : "رسيده در اين مورد چنين تذکر داده شده است در نسخه ی اصلی نسبت معکوس ذکر شده ک

ری است اب در تر ". مسلما اشتباه تحري سوی کت ه ی فران ارکس (جم ه م ه ی ژوزف رواک ترجمرده است وده و تجويز ک ات خود مشخصا تصحيح نم ان حي د شده ) نيز در زم ستقيم قي سبت م ن

اب " نسبت معکوس "بنابر اين جای ترديد نيست که . است انی کت سخه ی اصلی آلم قيد شده در ن .اشتباه تحريری يا چايی است

اليانه ": در برابر اين سؤال که -١١٨ ه س رد ک ضا می ک ه ٤٠اگر ضرورت اقت ون مبادل ميليون انی است شش ميلي ورد تقاضای بازرگ ه م ائی ک ا و چرخ ه رای گردش ه ا ب ) طال(شود آي

ه؟ ا ن ی " کفايت می نمود ي د Pettyپت ين جواب می ده ولی خود چن تادی معم ا اس من پاسخ : " بی ويم بل ی گ غ : م رای مبل ون ٤٠ب د يک مي٥٢/٤٠ ميلي ی کن ت م ون کفاي ه . لي ن ک رط اي ه ش ب

شه وران ورد پي ه در م ه نحوی ک د، ب ثال هفتگی، بچرخن ر محدودی، م گردش ها در چنان دوائان روز د و هم ول دريافت می کنن بنه پ ان روزهای ش ی اين فقير و کارگران واقع می شود، يعن

ان ک . می پردازند م چن ند ه ا و اگر معذلک موعدها برحسب ربع سال باش ا اجاره به زد م ه در ناه ق اخذ می شود، آن گ ون الزم است ١٠ماليات ها عادتا بدين طري يم . ميلي پس اگر فرض کن

ا د ١٣که موعدهای مختلف در مدتی بين يک ت ند باي ه باش ه ١٠ هفت ون را ب زود ٥٢/٤٠ ميلي افه صف آن ب ه ن 1ک

2ردد و ٥ ی گ الغ م ون ب ق ميلي دين طري 1 ب

2امالت ٥ ام مع رای انج ون ب ميلي

".کافی خواهد بودWilliam petty: Political Anatomy of Ireland ١٦٧٢ London ١٦٩١ p.١٤ ,١٣

٢٥٣

نشر کارگری سوسياليستی

پول جهانیپول جهانی ) ) ج ج

ی د يط داخل ول از مح ه پ امی ک ل وهنگ ی از قبي ای محل کل ه د ش ارج ش ران خ

شانه ول و ن مار پ سکوک، ش ا، م ت ه ر قيم دازه گي يط یان ه در آن مح ارزش را، ک

ه شکل شمش عارض وی شده بود از ی ب ه صورت اصلی خود يعن دست می دهد و ب

تجارت جهانی کاالها ارزش خويش را به نحو جهان شمول در. فلز بهادار بر می گردد

ا بنابر. بسط می دهند ن ج ز اين در اي ره ني ول ی چه ه پ ه مثاب ا ب مستقل ارزشی آن ه

رد ی گي رار م ان ق انی در برابرش ه پ . جه ت ک انی اس ازار جه ا در ب هتنه یول وظيف

ه شکل طبيعی آن در عين حال د ک ام می ده االئی انج د ک خويش را به طور کامل مانن

سانی است رد ان ار مج ق ک اعی تحق طه صورت اجتم وه. بالواس ا ینح ودی آن ب وج

.مفهومش مطابقت پيدا می کند

ی د مقدوراندر محيط داخل اال می توان ا يک ک ه ي تنه ردد و بالنتيجه ب اس ارزش گ

ار رودمثاب ه ک ول ب ال و . ه پ ت، ط ه ای حکمفرماس اس دوگان انی مقي ازار جه در ب

١١٩.نقره

ی را وادار سخافت از اين جا می توان به -١١٩ ه بانک های مل رد ک انون سازی پی ب هر ق

ادار ز به ط آن فل د فق ی کن ام م ول را انج ه ی پ شور وظيف ر ک ل ه ه در داخ د ک ره کنن ی را ذخيه " ملوسی اشکاالت"به طور مثال . می دهد رای خود ب ن رهگذر ب ستان از اي ه بانک انگل را ک

ند ه می شناس سبی . وجود آورده است هم ه در ارزش ن اريخی ک ده ی ت اره ی دوره های عم دربصاد "ه کتاب طال و نقره تغييراتی بروز کرده است ب ارکس " درباره انتقاد علم اقت ارل م أليف ک ت

. مراجعه شود١٣٦صفحه ی اپ دوم ه ی چ ل : ملحق رت پي ر راب ک Sir Robert peelس انون بان يله ی ق ه وس يد ب کوش

Bankact ستان اجازه داده ١٨٤٤ سال ه بانک انگل اين اشکال را بدين نحو برطرف نمايد که بشتوانه يچ شود اسکناس هائی با پ ره ه ره ی نق ه ذخي ن ک ه شرط اي د ب شر نماي ره منت ی شمش نق

د دن . گاه از ربع ذخيره طال تجاوز نکن ازار لن ورد از روی قيمت آن در ب ن م ره در اي ارزش نق . تعيين می شد) برحسب طال(

ين ارزش طال و : ملحقه ی چاپ چهارم يک بار ديگر ما در دوران تغيير شديد رابطه ی نسبی ب1= سال پيش نسبت ارزشی طال به نقره٢٥. واقع شده ايمنقره

2 بود ولی اکنون اين نسبت ١: ١٥

د ١: ٢٢تقريبا مساوی زل می کن ه طال تن سبت ب ته ن از پيوس ره ب ه طور . است و نق ن امر ب اي در گذشته طال را .اساسی نتيجه ی تحوالتی است که در شيوه ی توليد اين دو فلز رخ داده است

تقريبا فقط به وسيله ی شستن قشرهای رسوبی زرخيز و از سائيدن سنگ های طالدار به دست امروز اين طريقه ديگر کافی نيست و با استخراج رگه های زرخيز خود کوارتس به . می آوردند

٢٥٤

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

ه ه مثاب انی ب ول جه ام پرداخت و وسيله وسيله ی پ د تجسم ی ع د و مانن ام خري ع

وم ه طور عم روت ب اعی ث ار می رود ) Universal Wealth(مطلق اجتم ه ک در . ب

ه ی وظيف ين الملل ای ب ه ه سويه ترازنام ورد ت ول یم يله پ ه وس ه مثاب ت ی ب پرداخ

د ری می ياب ه. برت ی شعار ترازنام انتيلی يعن ستم مرک ا شعار سي ن ج اری، یاز اي تج

١٢٠.برخاسته است

، ٣، بخش Diodorديودور (با اين که اين اسلوب را قدما نيز می شناختند . عقب رانده شده است

از سوی ديگر نه تنها کان های عظيمی . سابقا در درجه ی دوم اهميت قرار گرفته بود) ١٤ -١٢ا کشف شده است بلکه استخراج از Rocheusesاز نقره در باختر رشته جبال روشوز آمريک

د تعمال ماشين آالت جدي ه اس تفاده از راه آهن ک ر اس ره مکزيک در اث و اين کان ها و معادن نقده است ی گردي م عمل ا خرج ک اد و ب ادير زي ه مق رده، ب ذير ک ا . حمل و نقل سوخت را امکان پ ب

اوت فاحشی هست د تف ا دارن ه ه ه در رگ ور از لحاظ وضعی ک طال . وجود اين بين دو فلز مزبرق عموما به طور خالص وجود دارد ولی در درون کوارتس به شکل قطعات بسيار کوچک متف

ه بنابر اين . است اال ب ا احتم ا شست و شو و ي د شکانده شود و سپس طال را ب ه باي تمام آن رگه . وسيله ی جيوه استخراج نمود ا سه و ب ه زحمت يک ت وارتس اغلب ب رام ک در يک ميليون گ

د ٦٠ تا ٣٠ندرت از ه دست می آي رم طال ب ه . گ ه عکس ب ی ب درتا خالص است ول ره ن ا نق امه ای و دن جداگان نگ مع ورت س ت و ص ان اس سبتا آس ه ن ردن آن از رگ دا ک ه ج ود دارد ک ج

ری در سنگ های % ٩٠ تا ٤٠سنگ های مزبور اکثرا از ادير کمت نقره دارند و نيز نقره به مق .مس، سرب و غيره نيز ديده می شود که استخراج آن به خودی خود با صرفه است

ار ب ه ک زايش است از از اين مقدمه چنين نتيجه می شود که در حالی ک ه اف د طال رو ب رای توليره را زل نق امآل طبيعی علت تن ه طور ک ن خود ب کار توليد نقره بی اندازه کاسته شده است و اي

رو -واضح می سازد ن ف ود اي اگر قيمت نقره هم اکنون با تدابير مصنوعی باال نگاهداشته نشده بشتر از بي يم آن ب يله ی سقوط عظ ه وس ره ب دنشستن ارزش نق ان می گردي ط . نماي ون فق ا اکن امبنابر اين بايد انتظار داشت که باز . قسمتی از ذخائر نقره ی آمريکا مورد استفاده قرار گرفته اند

د . تا مدت زيادی ارزش نقره به تنزل خود ادامه دهد آن چه که بايد بيشتر به اين تنزل کمک نمايياء آب تقليل نسبی تقاضای نقره در مورد اجناس مورد احت ه جای آن اش ه ب ی است ک ياج و تجمل

.داده يا از آلومينيوم و غيره به کار می رودزی ده ی دو فل افی عقي ال ب ه ی خي وان درج ی ت ب م ن مطل ه اي ه ب ا توج اال ب سم (ح بيمتالي

Bimetallisme ( ره را سنجيد که مدعی است گويا نرخ اجباری بين المللی ممکن است قيمت نق1 : ١آن يعنی را تا نسبت قديمی

2بيشتر احتمال دارد که نقره در بازار بين المللی . ترقی دهد١٥

).فردريش انگلس(نيز بيش از پيش خاصيت پولی خود را از دست بدهد ه ی تجاری را -١٢٠ ده های ترازنام سويه مان مخالفين سيستم مرکانتيلی، يعنی سيستمی که ت

ول به طال يا نقره به مثابه غايت و هدف تجارت جهانی تلقی می کند، به نوبه ی خود وظيفه ی پمن اين مسئله را که چگونه درک نادرست از قوانين حاکم بر . جهانی را به هيچ وجه نشناخته اند

ه د، ب حجم وسائل دوران در درک اشتباه آميز از جريان بين المللی فلزات بهادار انعکاس می ياب حکم باطل وی دائر بر اين -)١٠٥ صفحه -کتاب انتقاد(د ريکاردو ثابت نموده ام تفصيل در مور

٢٥٥

نشر کارگری سوسياليستی

ف ای مختل ت ه ين مل اس ب ه اجن ادی مبادل ادل ع ه تع اه ک ره آن گ ال و نق ا ط اساس

ه وسيله ه مثاب د یدچار اختالل می گردد ب ار می رون ه ک ی ب ين الملل د ب االخرهب . خري

ين نباشد بلکه ا ی که مسئله آن جا ا پرداخت در ب ه خريد ي روت از کشوری ب ال ث نتق

ارن رکشور ديگ مورد نظر قرار گيرد و هنگامی که اين انتقال ثروت، خواه به سبب تق

اال ه شکل خود ک وب است، ب ه آن مطل ل ب ه ني ه علت هدفی ک شرايط بازار کاال و يا ب

ال اه ط د آن گ سر نباش اده مي ه م ه مثاب ره ب ار یو نق ه ک روت ب ق ث اعی مطل اجتم

١٢١.می روند

ره دوران بازار جهانی مانند دورانهر کشوری برای ی داخلی احتياجی به يک ذخي

ول س. دارد یپ ايفپ سمتی از وظ ه ق ا از وظيف ه ه يله ی گنجين ه وس ه مثاب ول ب ی پ

آن به ی رد و بخش ديگر از وظيفه پرداخت داخلی سرچشمه می گي ی و وسيله دوران

انی ناشی می شود ول جه ی، طال و . a١٢٢عنوان پ االی واقع ول ک ر پ ن نقش اخي در اي

ائل : "که يک ترازنامه ی نامساعد بازرگانی هرگز نمی تواند از چيز ديگری جز از سرريز وس

ن امر نتيجه ی ... دوران سرچشمه گيرد ول ارزان شدن آن است و اي صدور پول مسکوک معل: ديده می شود که می گويدBarbonنزد باربون " ت بلکه علت آن استترازنامه ی نامساعد نيس

ول از کشوری " ته باشد، علت صدور پ زی وجود داش ين چي موازنه ی تجاری، اگر اصال چن ".نيست بلکه صدور پول ناشی از اختالف ارزش شمش فلزات بهادار در هر کشور است

)N. Barbon: A Discourse Concerning Coining etc, p. وچ ) ٦٠ ,٥٩ Macمک کلCulloch وان اب خود تحت عن The Literature of Political Economy, a„: در کت

classified Catalogue“, London تايد .١٨٤٥ اين پيش دستی وی را نسبت ريکاردو می سوز فرضيات سخيف ه ضمن آن هن ه ای ک ولی با دقت تمام می کوشد از ذکر اشکال ساده لوحان

currency principle د د، خودداری نماي اربون تظاهر می کن ادی و . نزد ب ه ی انتق دان جنب فقه چشم می خورد ول ب حتی عدم صداقت اين کاتالوگ به ويژه در بخش های مربوط به تئوری پ

تون رد اورس اپلوس ل د چ وچ مانن ا مک کل ن ج را در اي ابق (Lord Overstonزي دار س بانکد ه ) Lloydلوي ه وی را ب ام ک ول (facile princeps argentariorumن ورد قب لطان م س

. می خواند، دم می جنباند) پولداران مثال در مورد کمک ها و قرضه هائی که به منظور جنگ مورد تعهد قرار می گيرد و -١٢١

ولی خود يا برای از سرگرفتن پرداخت های بانک ها و غيره انجام می شود، ارزش در شکل پ . کندضرورت پيدا می

١٢٢a- اپ دوم رای چ ويس ب سم " - زيرن ه مکاني ن ک ات اي رای اثب ن ب ر م ه نظ ع ب در واقه ادر است، در کشورهائی ک ه دوران عمومی ق گنج سازی بدون هيچ گونه مراجعه محسوسی ب

سه ر از فران د، بهت راء نماي ی رااج ين الملل دات ب ه ی تعه ت، کلي زی اس ا فل ول آن ه اس پ اس مثالی آورد که تا از ضربه ی هجوم خسارت بار بيگانه رهائی يافت به آسانی توانست نمی توان

٢٥٦

کارل مارکس سرمايه «کاپيتال» جلد اول- بخش اول

فرق بين طال و ∗نقره حقيقی ضرورت دارد و به همين سبب است که جيمس استوارت

پول جهانی (money of the worldنقره و جانشين های محلی آن ها را صريحا در

.مزبور توصيف می کندفلزات ) بودن

ه ست یرودخان ه اي ان دوگان ره دارای جري ال و نق ه از . ط امی ک ی هنگ از طرف

ا د و از آن ج وذ می کن انی نف ازار جه ام ب د در تم ه راه می افت ود ب ای خ سرچشمه ه

به نسبت های متفاوتی آن را می گيرند و در مجاری گردش دورانمناطق ملی مختلف

ا ره مستعمل و اسقاط را داخلی خويش روان می س د مسکوکات طال و نق ا بتوانن زند ت

ائن ه صورت دف ا آن را ب د و ي ه نماين ی تهي ياء تجمل رای اش وادی ب ا م د ي عوض کنن

ه . ١٢٣محجر سازند ی ای ی واسطه اين حرکت نخستين عبارت از مبادل ار مل مستقيم ک

د کنن ره، در است، که در کاالها تحقق يافته، با کاری که در کشورهای تولي ده طال و نق

ره . فلزات بهادار انجام گرديده است ا از سوی ديگر طال و نق اطق دائم ين من ی دوران ب

ميليون ليره انگليسی را که از طرف متفقين به عنوان خسارت جنگ ٢٠ ماه قريب ٢٧در مدت

ه در ن ک دون اي ود ب ه نم دا تأدي ز نق سمتی از آن را ني ی ق ردازد و حت ود بپ ده ب ل ش ه وی تحمي بانات دوران داخل ار نوس ادالتش دچ رخ مب ا ن د و ي ی روی ده ا اختالف دوديت و ي شور مح ی آن ک

) ١٩١ .Fullarton: Regulation of Currencies, p" (نگرانی آوری شود مثال بارزتر ديگری را می توان باز از همين کشور فرانسه آورد -زيرنويس برای چاپ چهارم(

توانست در ظرف سی ماه خسارت ١٨٧٣/ ١٨٧١که با چه سهولت شگفت آوری در سال های ود ه نم زی تأدي ول فل ه پ ز ب سمت اعظم آن را ني ردازد و ق ود بپ جنگ ديگری که ده بار بيشتر ب

).فردريش انگلس(∗- Sir James D. Steuart (Stewart)) ه ). ١٧٨٠ -١٧١٢ سی ک صاددان انگلي اقت

".کانتی ليزم استبيان عقالنی مر"آموزش وی بنا به گفته ی مارکس عبارت از سيم می شود "-١٢٣ د تق واره ... پول بين کشورها طبق احتياجی که به آن دارن ول هم را پ زي

ا جذب می شود رآورده ه يله ی ف ه وس ذکر ص " (ب اب سابق ال وترون کت :٩١٦Le Trosneل„De l`Intèrèt Social“( " افی دازه ی ک ه ان د ب رون می دهن ره بي معادنی که پيوسته طال و نق

د حا سليم نماين ی را ت ر ملت دار الزم ه ه مق ستند ک ز ه J. Vanderlint: Money" (صل خيanswers etc. p. ٤٠(

٢٥٧

نشر کارگری سوسياليستی

ادالت . کشورهای مختلف رفت و آمد می کنند رخ مب اين حرکت تابع نوسانات پيوسته ن

.١٢٤است

ه در ائری ک ت ذخ ر اس ه ت ل يافت ورژوائی تکام د ب ه تولي شورهائی ک ازن در ک مخ

ا ا بانک ه رای اجراء وظايف خاص آن ه ه ب داقلی ک ه ح ه است ب ز يافت الزم ١٢٥تمرک

ی . است محدود می گردند صرف نظر از پاره ای موارد استثنائی وجود ذخائری که خيل

شانه ند ن ط باش د متوس االتر از ح ه در یب ان دوران وقف اع جري ا انقط ا و ي کااله

١٢٦.استحاالت آن هاست

در برخی آزاد و ارسال ترقی آن ها عليه . هر هفته نرخ مبادالت پائين و باال می رود "-١٢٤

N. Narbon: A Discours." (ملتی است و در مواقع ديگر همين ترقی به سود آن ملت استetc. p. ٣٩(

ن وظايف مختلف -١٢٥ ه اي ز ب يط های بانک ني به محض اين که وظيفه ی پشتوانه برای بل .ضميمه شود ممکن است بين اين وظايف برخورد خطرناکی روی دهد

رده ای "- ١٢٦ د سرمايه ی م ی تجاوز کن مقدار پولی که از احتياجات ضروی تجارت داخلدارد ا است که هيچ سودی برای کشور صاحب آن ن انی خارجی وارد و ي ه در بازرگ ن ک جز اي

) ١٢ .John Bellers: Essays etc. p( ".از آن صادر شوده " ولی را ک ا آن پ د داد؟ ممکن است م اد باشد چه روی خواه اما اگر پول مسکوک ما خيلی زي

ه جائی اال ب ه صورت ک ا آن را ب سازيم، ي اهميت بيشتری دارد آب کنيم و از آن ظروف عالی بفرستيم که احتياج و تقاضا برای آن کاال وجود دارد، يا آن را در جائی که نرخ سود بيشتر است ب

) ٣٩ .W. Petty: „Quantulumcunque etc.“ S( ".به تنزيل بگذاريمردد " پول فقط به منزله ی چربی بدن دولت است، که اگر زياد داشته باشد مانع تحرک آن می گ

ی حرکت عضالت را آسان .. بيمار می سازد و اگر کم داشته باشد وی را ه چرب ان طور ک همد و می کند، هنگام فقد آن مواد غذائی به بدن غذا می دهد، چاله و چوله های مزاحم را پر می کنی در ام گران د، هنگ به بدن زيبائی می بخشد، همان طور هم پول حرکات دولت را آسان می کن

ذائی وارد می واد غ د کشور، از خارج م سويه می کن د، قروض را ت ا ... کن ز را زيب ه چي و هماد " و در پايان با لحن طنز آميزی می افزايد ". می سازد البته بخصوص اشخاصی را که پول زي

)١٤ .W. Petty: „Political Anatomy of Ireland“, S ".(دارند

٢٥٨