ΕΝΟΤΗΤΑ 1 – Ο φίλος μας το περιβάλλον

Γραμματική και Συντακτικό της ενότητας:

• Οι χρόνοι του ρήματος (σελ. 130 – 157 του βιβλίου Γραμματικής)• Χρονικά επιρρήματα (σελ 162 – 163 του βιβλίου Γραμματικής)• Φράσεις με προθέσεις (σελ 167 – 168 του βιβλίου Γραμματικής)• Χρονικές προτάσεις (χρονικοί σύνδεσμοι σελ. 169 – 171 του βιβλίου Γραμματικής)• Σύνθετες λέξεις με α' συνθετικό τις αρχαίες ελληνικές λέξεις “οίκος” και “λάθρα”• Ορθογραφία των ρηματικών καταλήξεων σε -τε και -ται• Κλίση των ρημάτων της α' συζυγίας όλων των χρόνων ενεργητικής και παθητικής

φωνής. (σελ. 144 – 148 του βιβλίου Γραμματικής)• Παροιμίες

ΡΗΜΑ = Είναι κλιτό μέρος του λόγου που το χρησιμοποιούμε για να εκφράσουμε μια ενέργεια ή μια κατάσταση. Είναι το κεντρικό μέρος του λόγου γιατί γύρω του χτίζουμε προτάσεις.

Το Ρήμα έχει τρεις χρονικές βαθμίδες

(τρόπος)Ποιόν ενέργειας

(πότε;) Χρονική Βαθμίδα

Παρελθόν Παρόν Μέλλον

Εξακολουθητικό - επαναλαμβανόμενο

έ-γραφαπαρατατικός

γράφωενεστώτας

θα γράψωεξακολουθ. μέλλοντας

Συνοπτικό - Στιγμιαίο

έ-γραψααόριστος

* σελ. 134 βιβλίουΓραμματικής

Θα γράψωσυνοπτ. (στιγμιαίος)

μέλλοντας

Συντελεσμένο είχα γράψειυπερσυντέλικος

έχω γράψειπαρακείμενος

θα έχω γράψεισυντελεσμ. μέλλοντ.

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ = Είναι άκλιτες λέξεις που συνοδεύουν τα ρήματα και τα προσδιορίζουν δίνοντάς μας πληροφορίες για τον χρόνο, τον τόπο, τον τρόπο, την ποσότητα. Τα επιρρήματα επίσης συνδέουν προτάσεις (χωρίς να είναι σύνδεσμοι).

ΠΡΟΘΕΣΕΙΣ = Άκλιτες λέξεις που μπαίνουν μπροστά από ονόματα ή επιρρήματα για να φανερώσουν χρόνο, τόπο, τρόπο, αιτία κλπ.

Μερικές από τις προθέσεις είναι: με, σε, για, ως, προς, συν, εις, εκ, ανά, διά, από, επί, κατά, μετά, παρά, δίχως, χωρίς, ίσαμε.

ΧΡΟΝΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ = Είναι οι προτάσεις που εισάγονται με τους χρονικούς συνδέσμους (όταν, όποτε, μόλις, πριν [να], προτού, αφού, αφότου, άμα, ώσπου, μέχρι που/να, ενώ, καθώς, όσο, έως ότου) και δηλώνουν πότε γίνεται αυτό που εκφράζει η πρόταση.

ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ = Ο άκλιτες λέξεις με τις οποίες μπορώ να συνδέσω λέξεις, φράσεις ή προτάσεις.

ΣΥΝΘΕΤΕΣ ΛΕΞΕΙΣ = Συχνά δύο απλές λέξεις ενώνονται και δημιουργούν μία νέα λέξη που ονομάζεται σύνθετη. Το πρώτο μέρος της λέγεται α' συνθετικό και το δεύτερο μέρος της λέγεται β' συνθετικό.

Παραδείγματα:οίκος + πεδίο = οικόπεδο, οίκος + τροφή = οικοτροφείολάθρα + επιβάτης = λαθρεπιβάτης, λάθρα + έμπορος = λαθρέμπορος

Ορθογραφία των ρηματικών καταλήξεων σε -τε και -ται

ΟριστικήΕνεστώτα

Ενεργητική φωνή Παθητική φωνή

στολίζω στολίζομαι

στολίζεις στολίζεσαι

στολίζει στολίζεταιστολίζουμε στολιζόμαστε

στολίζετε στολίζεστε

στολίζουν στολίζονται

Κλίση των ρημάτων της α' συζυγίας

Ενεργητική φωνήΕνεστώτας Παρατατικός Αόριστος Εξ. Μέλλ. Συνοπτ. Μέλλ. Παρακείμενος

λύνω έλυνα έλυσα Θα λύνω Θα λύσω έχω λύσει

λύνεις έλυνες έλυσες Θα λύνεις Θα λύσεις έχεις λύσει

λύνει έλυνε έλυσε Θα λύνει Θα λύσει έχει λύσει

λύνουμε λύναμε λύσαμε Θα λύνουμε Θα λύσουμε έχουμε λύσει

λύνετε λύνατε λύσατε Θα λύνετε Θα λύσετε έχετε λύσει

λύνουν έλυναν έλυσαν Θα λύνουν Θα λύσουν έχουν λύσει

Υπερσυντέλικος Συντελεσμένος Μέλλοντας

είχα λύσει Θα έχω λύσει

είχες λύσει Θα έχεις λύσει

είχε λύσει Θα έχει λύσει

είχαμε λύσει Θα έχουμε λύσει

είχατε λύσει Θα έχετε λύσει

είχαν λύσει Θα έχουν λύσει

Παθητική φωνήΕνεστώτας Παρατατικός Αόριστος Εξ. Μέλλ. Συνοπτ. Μέλλ. Παρακείμενος

λύνομαι λυνόμουν λύθηκα Θα λύνομαι Θα λυθώ έχω λυθεί

λύνεσαι λυνόσουν λύθηκες Θα λύνεσαι Θα λυθείς έχεις λυθεί

λύνεται λυνόταν λύθηκε Θα λύνεται Θα λυθεί έχει λυθεί

λυνόμαστε λυνόμασταν λυθήκαμε Θα λυνόμαστε Θα λυθούμε έχουμε λυθεί

λύνεστε λυνόσασταν λυθήκατε Θα λύνεστε Θα λυθείτε έχετε λυθεί

λύνονται λύνονταν λύθηκαν Θα λύνονται Θα λυθούν έχουν λυθεί

Υπερσυντέλικος Συντελεσμένος Μέλλοντας

είχα λυθεί Θα έχω λυθεί

είχες λυθεί Θα έχεις λυθεί

είχε λυθεί Θα έχει λυθεί

είχαμε λυθεί Θα έχουμε λυθεί

είχατε λυθεί Θα έχετε λυθεί

είχαν λυθεί Θα έχουν λυθεί

ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ = Είναι οι σύντομες λαϊκές εκφράσεις σε έμμετρο ή πεζό λόγο, που εκφράζουν παραστατικά μια αλήθεια για τη ζωή, μια σοφή γνώμη, μια διαπίστωση, μια συμβουλή, που προέρχονται από μακρόχρονη πείρα. Έχουν μεταφορική σημασία και επαναλαμβάνονται στον καθημερινό λόγο για να παραδειγματίσουν, να διδάξουν ή να σχολιάσουν μια κατάσταση.

π.χ. Όταν λείπει η γάτα, χορεύουν τα ποντίκια. Ακριβός στα πίτουρα και φτηνός στ' αλεύρι.

ΕΞΑΣΚΗΣΗ: Διάβασε τις παρακάτω παροιμίες και προσπάθησε να εξηγήσεις τι σημαίνουν.

Ο καλός ο μύλος όλα τα αλέθει.

..................................................................................................................................................................

Ποιος καλός άνεμος σε φέρνει κοντά μας;

..................................................................................................................................................................

Βουνό με βουνό δε σμίγει.

..................................................................................................................................................................

Μιλάνε περί ανέμων και υδάτων.

..................................................................................................................................................................

Ο καλός ο καραβοκύρης στη φουρτούνα φαίνεται.

..................................................................................................................................................................

Πάει όπου φυσάει ο άνεμος.

..................................................................................................................................................................

• Κάποιος που προσαρμόζεται εύκολα σε διάφορες καταστάσεις στη ζωή του ή δεν είναι επιλεκτικός στη διατροφή του.

• Μας ευχαριστεί η παρουσία κάποιου.• Όταν μια συνάντηση θεωρείται απίθανο να συμβεί αλλά γίνεται.• Μιλάνε για πράγματα γενικά και αόριστα.• Λέγεται για άνθρωπο που καλείται να αντιμετωπίσει μια δύσκολη κατάσταση.• Λέγεται για άνθρωπο που δεν έχει σταθερές απόψεις.