Η ΔΙΚΗ ΤΩΝ ΠΙΘΗΚΩΝ 1925

Η Δίκη των Πιθήκων

Η Δίκη των Πιθήκων: Μία από τις δέκα πιο σημαντικές δίκες στη νομική

ιστορία των Ηνωμένων Πολιτειών. Εντάσσεται στο πλαίσιο της διαμάχης μεταξύ «Δημιουργιστών» και «Δαρβινιστών». Ο επίσημος τίτλος της είναι «Πολιτεία του Τενεσί κατά του Τζον Τόμας Σκόουπς».

«Δημιουργιστές» ονομάζουμε όσους συντάσσονται με την άποψη της Εκκλησίας ότι η δημιουργία του κόσμου είναι αποτέλεσμα της Θείας Χάριτος. Σήμερα, η θέση αυτή, τουλάχιστον στις ΗΠΑ, έχει μετασχηματισθεί στη θεωρία του ευφυούς σχεδιασμού, που υποστηρίζει ότι στην αρχή της εξέλιξης του Σύμπαντος υπήρξε ένα υπερφυσικό σχέδιο, μια επέμβαση του Δημιουργού Θεού.

Οι «Δαρβινιστές» αποδέχονται τη θεωρία του βρετανού φυσιοδίφη Κάρολου Δαρβίνου (1809-1882), που υποστηρίζει ότι τα ζωικά και φυτικά είδη προέκυψαν από την αργή εξέλιξη απλούστερων μορφών ζωής, με γενετικές μεταλλάξεις και με τη φυσική επιλογή. Μια θεωρία που είναι γενικά αποδεκτή από την επιστημονική κοινότητα. Το ιστορικό της δίκης ξεκινά στις 21 Μαρτίου 1925, όταν η Βουλή της Πολιτείας του Τενεσί στις ΗΠΑ ψηφίζει τον νόμο Μπάτλερ που «απαγορεύει τη διδασκαλία στα σχολεία κάθε θεωρίας που αρνείται τη θεϊκή καταγωγή του ανθρώπου και υποστηρίζει ότι ο άνθρωπος προέρχεται από κατώτερες μορφές ζωικών οργανισμών». Ο νεαρός καθηγητής βιολογίας Τζον Σκόουπς αψηφά τον νόμο και συνεχίζει να διδάσκει τους μαθητές του στο Λύκειο του Ντέιτον τη θεωρία του Δαρβίνου, δηλαδή «την καταγωγή του ανθρώπου από τον πίθηκο», όπως έλεγαν περιπαικτικά οι Δημιουργιστές. Η Εισαγγελία της Πολιτείας κινείται δικαστικά εναντίον του Σκόουπς και του ασκεί ποινική δίωξη.

http://www.sansimera.gr/almanac/2103

Ο καθηγητής Τζον Τόμας Σκόουπς

Η δίκη του νεαρού καθηγητή προσδιορίστηκε για τις 10 Ιουλίου 1925 στο Ντέιτον του Τενεσί, μια πολιτεία που βρίσκεται στον συντηρητικό Αμερικανικό Νότο και ανήκει στη λεγόμενη «Ζώνη της Βίβλου». Το άσημο Ντέιτον συγκέντρωσε εν μία νυκτί τα φώτα της δημοσιότητας. Εκατοντάδες δημοσιογράφοι συνέρρευσαν για να καλύψουν τη δίκη και η μεγάλης κυκλοφορίας εφημερίδα «Σικάγο Τρίμπιουν» έστησε ένα ραδιοφωνικό σταθμό για την απευθείας μετάδοση της δίκης, κάτι που συνέβαινε για πρώτη φορά στα δικαστικά χρονικά των ΗΠΑ.

Τα δικαστικά έξοδα του κατηγορουμένου ανέλαβε η Αμερικανική Ένωση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ACLU) και την υπεράσπισή του ο κορυφαίος ποινικολόγος των ΗΠΑ Κλάρενς Ντάροου.

Συνήγορος πολιτικής αγωγής εκ μέρος χριστιανικών οργανώσεων παρέστη ο πολιτικός Ουίλιαμ Τζένιγκς Μπράιαν, διαπρύσιος κήρυκας του αντιδαρβινισμού. Ήταν σπουδαίος ρήτορας, αλλά είχε να δικηγορήσει τριάντα χρόνια. Του τοπικού δικαστηρίου των ενόρκων προΐστατο ο δικαστής Τζον Ρόλστον.

Η δίκη ξεκίνησε πράγματι στις 10 Ιουλίου 1925 και εξελίχθηκε σε μια μονομαχία Ντάροου - Μπράιαν. Ο Ντάροου προσπάθησε στην αρχή να κηρύξει τον νόμο αντισυνταγματικό, επειδή καλλιεργούσε το θρησκευτικό μίσος μεταξύ των πολιτών. Απέτυχε, όμως, καθώς ο δικαστής Ρόλστον απέρριψε το αίτημά του. Στη συνέχεια κάλεσε ως μάρτυρα τον δικηγόρο της πολιτικής αγωγής και χριστιανό ακτιβιστή Ουίλιαμ Τζένινγκς Μπράιαν και τον «στρίμωξε» αρκετά με τις ερωτήσεις του, κερδίζοντας τις εντυπώσεις του ακροατηρίου.



Κλάρενς Ντάροου - Ουίλιαμ Τζ. Μπράιαν

Η ζέστη, όμως, ήταν αφόρητη και η δίκη συνεχίστηκε στον περίβολο του δικαστηρίου, κάτω από τον ίσκιο των μεγάλων δέντρων. Η υπεράσπιση έφερε διαπρεπείς επιστήμονες να καταθέσουν για τη θεωρία της εξέλιξης, αλλά και αυτό το αίτημα απορρίφθηκε από τον δικαστή Ρόλστον. Ο Ντάροου αντέδρασε έντονα και θεώρησε ότι ο ρόλος του στη δίκη έληξε. Στις 21 Ιουλίου 1925 οι ένορκοι εξέδωσαν την απόφασή τους, που ήταν καταδικαστική. Ο δικαστής Ρόλστον επέβαλε στον νεαρό καθηγητή Τζον Σκόουπς χρηματική ποινή 100 δολαρίων, ποσό ιδιαίτερα σημαντικό για την εποχή.

Πέντε ημέρες αργότερα ο κατήγορος του Σκόουπς, Ουίλιαμ Τζένιγκς Μπράιαν, πέθανε στον ύπνο του σε ηλικία 65 ετών. Πολλοί είπαν ότι έφταιξε η εξαντλητική εξέτασή του από τον Ντάρελ, όμως η αλήθεια είναι ότι έπασχε από διαβήτη.

Στις 15 Ιανουαρίου 1927, ο Κλάρενς Ντάροου υποστήριξε την αναίρεση του Τζον Σκόουπς, ενώπιον του Ανωτάτου Δικαστηρίου της Πολιτείας του Τενεσί. Το δικαστήριο αθώωσε τον Σκόουπς για τυπικούς λόγους, επειδή την απόφαση για την επιβολή της χρηματικής ποινής έπρεπε να πάρουν οι ένορκοι και όχι δικαστής.

Τον δικαστήριο δεν μπήκε στην ουσία της υπόθεσης και άφησε ανέπαφο τον νόμο Μπάτλερ, που καταργήθηκε σαράντα χρόνια αργότερα με απόφαση της Βουλής του Τενεσί (16 Μαΐου 1967). Η διαμάχη «δημιουργιστών» και «δαρβινιστών», κυρίως στο χώρο της εκπαίδευσης, συνεχίζεται με αμείωτη ένταση στις ΗΠΑ.


http://www.sansimera.gr/articles/161



«Η Δίκη των Πιθήκων» Επιστήμη εναντίον Θρησκείας Τον Μάρτιο του 1925, απαγορεύεται στο Τενεσί των ΗΠΑ η διδασκαλία της

θεωρίας της εξέλιξης στα σχολεία. Στο Ντέιτον του Τένεσι, ένας νεαρός δάσκαλος με το όνομα Τζον Σκόουπς συνελήφθη από τις αρχές και οδηγήθηκε στο δικαστήριο. Η κατηγορία ήταν απόρροια της αντιδραστικής και σκοταδιστικής εποχής που διένυε τότε η Αμερική. Ο Σκόουπς δίδαξε στους μαθητές του τη θεωρία του Δαρβίνου και γι' αυτό οδηγήθηκε σε δίκη, η οποία ονομάστηκε «Δίκη των πιθήκων» και έμεινε στην ιστορία των ΗΠΑ ως μία από τις σημαντικότερες δικαστικές διαμάχες. O Σκόουπ ήταν γέννημα θρέμμα του αμερικανικού Νότου. Είχε μόλις πάρει πτυχίο νομικής από το Πανεπιστήμιο του Κεντάκι, όταν μετακόμισε στο Ντέιτον και έπιασε δουλειά ως προπονητής ποδοσφαίρου στο Rhea County High School. Πολλές φορές, σε περίπτωση αδειών, λειτουργούσε και ως αναπληρωτής καθηγητής. Την ίδια περίοδο, ο Τζον Μπάτλερ, οπαδός του προέδρου Μακάρθι, αγρότης και μέλος της Βουλής των Αντιπροσώπων του Τένεσι, διαβάζοντας σχετικές διαλέξεις, αποφάσισε πως η δαρβινική θεωρία ήταν «επικίνδυνη», κυρίως γιατί όταν τα παιδιά γυρνούσαν από το σχολείο, έλεγαν στους γονείς τους πως η Αγία Γραφή είναι γεμάτη ανοησίες. Μετά από πίεση που άσκησε ο Μπάτλερ, τον Μάρτιο του 1925, στην πολιτεία του Τένεσι ψηφίστηκε ένας νόμος που απαγόρευε την διδασκαλία της θεωρίας της εξέλιξης του Δαρβίνου στα δημόσια σχολεία. Η επίσημη (και μοναδική πλέον) εκδοχή για την δημιουργία του κόσμου ήταν αυτή που υπήρχε στην Αγία Γραφή. Ο νόμος, που πήρε το όνομα του Μπάτλερ, όριζε πως «είναι παράνομο για κάθε δάσκαλο, σε οποιοδήποτε από τα Πανεπιστήμια, κανονικά και όλα τα άλλα δημόσια σχολεία τής πολιτείας, που υποστηρίζονται εν όλω ή εν μέρει από τα δημόσια σχολικά κονδύλια, να διδάξει οποιαδήποτε θεωρία που αρνείται την ιστορία τής θείας δημιουργίας τού ανθρώπου, όπως διδάσκεται στην Βίβλο, και να διδάξει, αντίθετα, ότι ο άνθρωπος προέρχεται από μια κατώτερη τάξη ζώων». Όσοι δεν συμβιβάζονταν με τις υποδείξεις, θα πλήρωναν στο κράτος από 100 έως 500 δολάρια, ποινή ίδια με αυτήν της λαθραίας πώλησης ποτών. Παρότι ο νόμος βρήκε πολλούς υποστηρικτές, η Αμερικανική Ένωση Πολιτικών Ελευθεριών (ACLU), αποφάσισε πως έπρεπε να επέμβει. Έτσι, άρχισε να αναζητά έναν δάσκαλο από την πολιτεία του Τένεσι, ο οποίος θα δεχόταν να διδάξει την εξέλιξη κατά παράβαση του νόμου. Η ίδια θα του προσέφερε δωρεάν νομική και οικονομική κάλυψη, αν τελικά το έκανε. Τότε μπήκε στο παιχνίδι ο Σκόουπς, ο οποίος μάλιστα προέτρεψε τους μαθητές του να καταθέσουν εναντίον του. Μετά από καταγγελία τριών από αυτών, ο Σκόουπς συνελήφθη και οδηγήθηκε στη δικαιοσύνη. Η δίκη ξεκίνησε τον Ιούλιο του ίδιου έτους. Ήταν η πρώτη φορά που δίκη μεταδιδόνταν ζωντανά στο ραδιόφωνο. Η μικρή πόλη του Ντέιτον για πρώτη φορά στην ιστορία της γνώρισε δημοσιότητα. Πολλοί διάσημοι δημοσιογράφοι έσπευσαν να καλύψουν το γεγονός, ανάμεσά τους και ο HL. Mencken της «Baltimore Sun»,

εφημερίδα η οποία χρηματοδοτούσε κι αυτή την υπεράσπιση του Σκόουπ. Ο Mencken, μάλιστα, ήταν αυτός που έδωσε τον τίτλο «η Δίκη των Πιθήκων» (σ.σ: The Monkey Trial), ο οποίος χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα για το θέμα. Κατά τη διάρκεια της δίκης, σύμβουλος της πολιτικής αγωγής ήταν ο φονταμεταλιστής, βαπτιστής Γουίλιαμ Τζένινγκς Μπράιαν, ο οποίος ήταν τρεις φορές υποψήφιος για την Προεδρία των ΗΠΑ, είχε 36 χρόνια να ασκήσει το επάγγελμα του δικηγόρου και αποκαλούσε τον εαυτό του «ειδήμονα στην Αγία Γραφή». Ο Μπράιαν δεν καταλάβαινε καθόλου την εξέλιξη και είχε την συνήθεια αντί να την αποκαλεί 'evolution', να την προφέρει 'evil-ution'. Kάθε φορά που ανέβαινε στο βήμα, διακήρυσσε πως ο Λόγος του Θεού, όπως αποκαλύπτεται στη Βίβλο, υπερισχύει κάθε ανθρώπινης γνώσης. Είχε μάλιστα τοποθετήσει στην είσοδο του δικαστηρίου μια μεγάλη πινακίδα, στην οποία αναγραφόταν η φράση «Διαβάστε την Βίβλο σας». Επικεφαλής της ομάδας υπεράσπισης ήταν ο ποινικολόγος Κλάρενς Ντάροου, γνωστός αγνωστικιστής, ο οποίος προσέφερε εθελοντικά τις υπηρεσίες του. Ο Ντάροου εκτός από αίτημα για την αφαίρεση της πινακίδας, προσπάθησε αρχικά να κηρύξει τον νόμο αντισυνταγματικό, με τη λογική ότι καλλιεργούσε το θρησκευτικό μίσος ανάμεσα στους πολίτες. Ωστόσο ο δικαστής απέρριψε το αίτημά του, όπως και κάθε προσπάθεια που έκανε η υπεράσπιση να φέρει γνωστούς επιστήμονες να μιλήσουν για την εξελικτική θεωρία. Τότε ο Ντάροου κάλεσε τον ίδιο τον Μπράιαν να καταθέσει. Με ένα απόσπασμα από τη «Γένεση» στο χέρι, τον ρώτησε για την ύπαρξη του Αδάμ και της Εύας, την γυναίκα του Κάιν και τον πληθυσμό της αρχαίας Αιγύπτου. Τον στρίμωξε τόσο, που κέρδισε τις εντυπώσεις, αλλά και τον θαυμασμό του (προκατειλημμένου) κοινού. Στην ίδια γραμμή πλεύσης, ο Σκόουπ στην απολογία του δήλωσε: «Εντιμότατε, αισθάνομαι ότι έχω καταδικαστεί για την παραβίαση ενός άδικου νόμου. Θα συνεχίσω και στο μέλλον, όπως και στο παρελθόν να αντιτίθεμαι σ' αυτόν τον νόμο, με οποιονδήποτε τρόπο μπορώ. Κάθε άλλη ενέργεια θα αποτελούσε παραβίαση των ιδανικών μου της ακαδημαϊκής ελευθερίας· δηλαδή, να διδάξω την αλήθεια όπως αυτή κατοχυρώνεται στο Σύνταγμά μας, της προσωπικής και της θρησκευτικής ελευθερίας. Νομίζω ότι το πρόστιμο είναι άδικο». Τίποτα από αυτά, ωστόσο, δεν συγκίνησε τους δικαστές, που διακρίθηκαν καθ' όλη τη διάρκεια της δίκης για τη μεροληπτική τους στάση. Ο Σκόουπ κρίθηκε ένοχος και του επιβλήθηκε πρόστιμο 100 δολαρίων, το οποίο αργότερα ακυρώθηκε από το εφετείο λόγω ενός νομικού κενού. Ο Γουίλιαμ Τζένινγκς Μπράιαν πέθανε στον ύπνο του πέντε ημέρες μετά το πέρας της δίκης, σε ηλικία 67 ετών. Παρά τον θόρυβο, ο νόμος του Μπάτλερ συνέχισε να ισχύει μέχρι το 1967. Η «Δίκη των Πιθήκων» ήταν ένα από τα πρώτα δείγματα της διαμάχης επιστήμης και θρησκείας και απόδειξη των σκοτεινών χρόνων του μακαρθισμού στις ΗΠΑ. Αργότερα, η δίκη αποτυπώθηκε πολλές φορές στο θεατρικό σανίδι, την μικρή και την μεγάλη οθόνη, με πιο χαρακτηριστική την ταινία «Inherit the Wind», του 1960.

Κ υ ρια κή , 2 1 Ι ουλ ίου 2 0 1 3

Η Δίκη των Πιθήκων Ματθαίος Κόφφας

Εκείνη τη ζεστή μέρα του Σεπτεμβρίου του 1921 κάτι το ασυνήθιστο συνέβη στη μικρή εκκλησία των Βαπτιστών στην πόλη Dayton του Τενεσή. Ο πάστορας της ενορίας κάθησε στα στασίδια της πρώτης σειράς της εκκλησίας παραχωρόντας τη θέση του στον μικρόσωμο επισκέπτη του, τον πάστορα Bill Bentley από την κεντρική εκκλησία των Βαπτιστών στο Νάσβιλ. Ο Bentley, ως τιμώμενος επισκέπτης, ήταν αυτός που θα εκφωνούσε εκείνη τη μέρα το κυριακάτικο κήρυγμα. Ο Bentley περιέγραψε την ιστορία ενός κοριτσιού της ενορίας του που πριν από πέντε χρόνια έφυγε από το Νάσβιλ για να σπουδάσει σε ένα κολλέγιο κάπου στη Νέα Υόρκη. Οταν ύστερα από δύο χρόνια επέστρεψε για να δει τους δικούς της, η κοπέλα δεν ήταν πλέον Χριστιανή. Στη Νέα Υόρκη, επέλεξε να ειδικευτεί στη Βιολογία, και συγκεκριμένα στη Ζωολογία. Η θεωρία του Δαρβίνου για την Εξέλιξη των Ειδών την οποία διδάχτηκε κατά τη διάρκεια των σπουδών της είχε καταστρέψει την πίστη της. Μαζί με τον πάστορα, στις πρώτες σειρές καθόταν και ένας μεγαλόσωμος μεσήλικας, ένας αγρότης ονόματι John Washington Butler. ‘Οπως ο ίδιος διηγήθηκε την ιστορία πολλά χρόνια αργότερα, το κήρυγμα εκείνης της Κυριακής τον έβαλε σε πολλές σκέψεις. Το σύνηθισμένο χαμόγελο του είχε εξαφανιστεί από το πρόσωπό του. Εφυγε από την εκκλησία σκυθρωπός και γεμάτος σκέψεις. Σκέφτονταν τα τρία μικρά παιδιά του και αναρωτιόταν αν θα ηταν άραγε δυνατό να ακούσουν κάποτε στο Πανεπιστήμιο για τη Δαρβινική Εξέλιξη και να χάσουν την πίστη τους- να γίνουν άθεοι. Θα μπορούσε κάτι τέτοιο να συμβεί στα παιδιά των γειτόνων του; Στα παιδιά

http://www.blemilo.com/2013/07/blog-post_8563.html

http://en.wikipedia.org/wiki/John_Washington_Butler

http://4.bp.blogspot.com/-jeE6-Kux9kw/Uew9-cd6LYI/AAAAAAAAAKg/HZro7VUndHg/s1600/Scopes.jpg

ενός οποιουδήποτε απλού αγρότη της πόλης του Dayton; Αλλωστε δεν ήταν η πρώτη φορά που άκουγε παρόμοιες ιστορίες. Ο Butler όταν δεν ασχολούνταν με τη γη του συνήθιζε να διδάσκει στο κατηχητικό της ενορίας του. Εκεί είχε συνειδητοποιήσει πως η θεωρία της Εξέλιξης δεν διδάσκονταν μόνο στα Πανεπιστήμια του Βορρά. Υπήρχε ήδη στη διδακτέα ύλη των σχολικών βιβλίων της ίδιας του της πόλης. Υπήρχε στα σχολικά βιβλία ολόκληρης της Πολιτείας του Τενεσή. Τα σχολεία, που πληρώνονταν από τους φόρους των απλών, θεοφοβούμενων πολιτών, μετέτρεπαν τα παιδιά σε άθεους οπαδούς μιας θεωρίας που εξομοίωνε τους ανθρώπους με τους πίθηκους, με τα ζώα. Δεν χρειάστηκε να σκεφτεί πολύ. Το Νοέμβριο του 1922, ο Butler κατέβηκε ως υποψήφιος του Δημοκρατικού κόμματος στις Πολιτειακές εκλογές για το Κοινοβούλιο (House of Representatives) του Τενεσή. Η πολιτκή του πλατφόρμα ήταν εξαιρετικά απλή: αν οι συμπολίτες του τον εμπιστεύονταν με την ψήφο του, ο ίδιος θα έκανε το παν ώστε η άθεη Δαρβινική Εξέλιξη να πάψει να διδάσκεται στις σχολικές αίθουσες. Οταν ύστερα από τρία χρόνια ξεκίνησε η Δίκη των Πιθήκων στο Νάσβιλ, ο Butler δήλωσε: “Ninety-nine people out of a hundred in my district thought just as I did. I say ninety-nine out of a hundred because there may be some hold different from what I think they do, but so far as I know there isn’t a one in the whole district that thinks evolution—of man, that is—can be the way scientists tell it.”(“ Ενενηντα εννέα τις εκατό των πολιτών της περιφέρειας μου σκέφτηκαν με τον ίδιο τρόπο με εμένα. Και λέω ενενήντα εννέα τοις εκατό διότι μπορεί να υπάρχουν μερικοί που σκέφτονται διαφορετικά από αυτό που νομίζω, αλλά από όσο γνωρίζω δεν υπάρχει ούτε ένας στην περιφέρεια μου που να πιστεύει πως η Εξέλιξη των Ειδών- δηλαδή των ανθρώπων- μπορεί να συμβαίνει όπως μας λένε οι επιστήμονες”) Ο Butler νίκησε πανηγυρικά στις εκλογές και σε μερικούς μήνες βρέθηκε στο Πολιτειακό Κοινοβούλιο, αντιπρόσωπος της κομητείας Rhea στην οποία ανήκε η πόλη Dayton. Δύο χρόνια αργότερα, κατέθεσε την πρόταση νόμου που είχε υποσχεθεί πρώτα στον ίδιο του τον εαυτό και έπειτα στους συμπολίτες του. Η πρόταση έγινε γνωστή ως “ο νόμος του Butler” και ήταν εξαιρετικά απλή: η διδασκαλία της θεωρίας της Εξέλιξης των Ειδών θα κηρυσσόταν παράνομη στην Πολιτεία του Τενεσή. Οποιος δάσκαλος παραβίαζε το νόμο και τολμούσε να διδάξει θωρίες αντίθετες με τη Βιβλική αφήγηση της Γέννησης θα τιμωρούνταν με πρόστιμο έως $500. Η πρόταση έγινε ενθουσιωδώς δεκτή από το Πολιτειακό Κοινοβούλιο του Τενεσή. Ψηφίστηκε με 71 ψήφους υπέρ και 5 κατά. Αν και πολλοί λίγοι σε αριθμό, οι οπαδοί της Δαρβινικής θεωρίας αποφάσισαν να αντιδράσουν. Οι εφημερίδες της Πολιτείας άρχισαν να βομβαρδίζονται από γράμματα, κυρίως δασκάλων και επιστημόνων, που παρομοίαζαν το νόμο του Butler με το διωγμό του Γαλιλαίου το 1615 από την Καθολική Εκκλησία για την

http://en.wikipedia.org/wiki/Butler_Act

θεωρία του πως η Γη γυρίζει γύρω από τον Ήλιο. Ενας δάσκαλος μάλιστα έγραψε “η απόδειξη της θεωρίας της Εξέλιξης μπορεί άνετα να βρεθεί αν επισκεφτεί κανείς το Πολιτειακό Κοινοβούλιο και συναντήσει μερικούς από τους βουλευτές, συμπεριλαμβανομένου του Butler”. Οι πολυαριθμότεροι οπαδοί του Butler φυσικά δεν έμειναν με σταυρωμένα τα χέρια. Αποκορύφωμα των αντιδράσεων τους ήταν η επίσκεψη του Ευαγγελιστή ιεροκήρυκα Billy Sunday ο οποίος σε μία θυελλώδη ομιλία του στο Memphis ανέφερε μπροστά σε ένα ενθουσιώδες πλήθος οπαδών του Butler: “Education today is chained to the Devil’s throne. Praise be to the people οf Tennessee for having the courage to take action against that God forsaken gang of evolutionary cutthroats.”(“Η Παιδεία σήμερα είναι αλυσοδεμένη στο θρόνο του Διαβόλου. Συγχαρητήρια στους πολίτες του Τενεσή που είχαν το θάρρος να ενεργοποιηθούν εναντίον της θεομίσητης συμμορίας των Δαρβινικών εγκληματιών”) Οταν ο νόμος του Butler εγκρίθηκε και από την Πολιτειακή Γερουσία με ψήφους 24 υπέρ και 6 κατά (παρά τις διαμαρτυρίες των φοιτητών του Πανεπιστημίου Vanderbilt που είχαν συγκεντρωθεί εξω από το κτίριο), οι οπαδοί του Δαρβίνου στήριξαν την τελευταία τους ελπίδα στον Κυβερνήτη της Πολιτείας του Τενεσή Austin Peay ο οποίος θεωρούνταν ανοιχτόμυαλος και φιλομαθής. Δυστυχώς απογοητεύτηκαν. O Peay υπέγραψε το νόμο, λέγοντας απλώς πως δεν υπήρχε τίποτα στα σχολικά βιβλία του Τενεσή που να ήταν αντίθετο με τη Χριστιανική Βίβλο. Η νεοιδρυθείσα οργάνωση American Civil Liberties Union (ACLU) αποφάσισε να αντιδράσει άμεσα, τοποθετώντας ανακοινώσεις σε τοπικές εφημερίδες του Τενεσή, ζητώντας εθελοντές δασκάλους που θα ήταν διατεθειμένοι να μηνυθούν από την Πολιτεία για παραβίαση του νόμου Butler. Και η ιστορία μας μεταφέρεται και πάλι στην πόλη του Dayton, αυτή τη φορά στο φαρμακείο Robinsons. Εκεί, μιά μικρή ομάδα από φιλελεύθερους τοπικούς επιχειρηματίες αποφασίζουν να καλέσουν τον προπονητή της ομάδας ποδοσφαίρου του κομητειακού γυμνασίου John Thomas Scope ο οποίος αρκετές φορές αναπλήρωνε δασκάλους του Γυμνασίου, δίδασκοντας μεταξύ άλλων Φυσική Ιστορία. Οι επιχειρηματίες τον ρώτησαν ανοιχτά αν θα ήταν διατεθειμένος να δηλώσει πως ως δάσκαλος είχε διδάξει τη θεωρία της Εξέλιξης και επομένως να μηνυθεί από την Πολιτειακή κυβέρνηση για παράβαση του νόμου του Butler. Αν και ο Scopes, όπως ανέφερε σε συνέντευξη πολλά χρόνια αργότερα, δεν θυμόταν να είχε διδάξει ποτέ την θεωρία της Εξέλιξης, εντούτοις ήταν ενθουσιώδης οπαδός του Δαρβίνου και δέχτηκε αμέσως την πρόταση που του έγινε. Και όχι μόνο αυτό. Ο ίδιος ενθάρρυνε τους μαθητές του να δηλώσουν τόσο στους γονείς τους όσο και στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης πως όντως τους είχε μιλήσει για το Δαρβίνο και τις θεωρίες του στη διάρκεια των μαθημάτων.

http://en.wikipedia.org/wiki/Billy_Sunday

http://en.wikipedia.org/wiki/Austin_Peay

http://www.aclu.org/

http://en.wikipedia.org/wiki/John_T._Scopes

http://en.wikipedia.org/wiki/John_T._Scopes

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Στις 13 Ιουλίου του 1925, ο John Butler κάθεται στην πρώτη σειρά καθισμάτων του δικαστηρίου της κομήτειας Rhea του Τενεσή όπου εκτυλίσεται η δίκη του Scopes εν μέσω πλήθους δημοσιογράφων, απεσταλμένων όχι μόνο από άλλα μέρη του Τενεσή, αλλά και από ολόκληρη την Αμερική, ακόμα και από το Ηνωμένο Βασίλειο (υπήρχε ανταποκριτής του BBC). Ο Butler ήθελε να ακούσει τις τελικές ομιλίες των δικηγόρων της υπόθεσης προς το σώμα των ενόρκων. Αντιπροσωπεύοντας την Πολιτεία του Τενεσή, ο Γενικός Εισαγγελέας Thomas Stewart ανέφερε πως ο νόμος του Butler δε είναι τίποτε άλλο από το δικαίωμα της Πολιτείας να καθορίζει τι μπορεί και τι δεν μπορεί να διδάσκεται στα δημόσια σχολεία. “That is what it is and nothing else.” Η Sue Hicks, μέλος της ομάδας των δικηγόρων κατηγορίας, αναφερόμενη στο επιχείρημα της υπεράσπισης πως ο νόμος είναι αντισυνταγματικός είπε προς του ενόρκους “It is perfectly ridiculous to say that a teacher…can go in and teach any kind of doctrine he wants. What if a teacher hired to teach arithmetic decided he would rather teach architecture?” (“Είναι εντελώς γελοίο να πει κανείς πως ένας δάσκαλος...μπορεί να μπει στην τάξη και να διδάξει ό,τι του κάνει κέφι. Τι θα γίνει αν ένας δάσκαλος που διορίστηκε για να διδάξει αριθμητική αποφασίσει πως αντί γι’αυτό θα διδάξει στους μαθητές αρχιτεκτονική;”). Ο Arthur Garfield Hays, μέλος των δικηγόρων υπεράσπισης, είπε προς τους ενόρκους πως ο νόμος του Butler είναι απλά παραβίαση από την Πολιτεία κάθε έννοιας ελευθερίας: “Surely, Tennessee could not prohibit teaching the Copernican theory that the earth revolves around the sun, and put to death any teacher who dared to violate the law. Evolution is a much a scientific fact as the Copernican theory, and just as the Copernican theory has been fully accepted…this must be accepted.” (“Σίγουρα, η Πολιτεία του Τενεσή δεν μπορεί να απαγορεύσει τη θεωρία του Κοπέρνικου πως η Γη γυρίζει γύρω από τον Ήλιο και να θανατώσει κάθε δάσκαλο που θα τολμούσε να παραβεί έναν τέτοιο νόμο. Η Εξέλιξη των Ειδών είναι μία επιστημονική πραγματικότητα, και όπως η θεωρία του Κοπέρνικου έχει γίνει αποδεκτή, το ίδιο θα πρέπει να γίνει και με αυτή”). Ο Clarence Darrow, επίσης μέλος της ομάδας υπεράσπισης, συνέχισε την επιχειρηματολογία του Hays.

http://en.wikipedia.org/wiki/Tom_Stewart

https://en.wikipedia.org/wiki/Clarence_Darrow

“Could Tennessee tell its teachers they were only to teach religion? Could it drop from the curriculum all mention of arithmetic, geography, and science? Could it require teachers to tell students that the Christian religion, as unfolded in the Bible, is true, and that every other religion…is false”?(“Θα μπορούσε η Πολιτεία του Τενεσή να πει στους δασκάλους να διδάσκουν μόνο θρησκευτικά; Θα μπορούσε να διαγράψει από τα σχολικά προγράμματα κάθε αναφορά σε αριθμητική, γεωγραφία και επιστήμη; Θα μπορούσε να απαιτεί από τους δασκάλους να λένε στους μαθητές πως η Χριστιανική θρησκεία, όπως περιγράφεται στη Βίβλο, είναι αληθινή και πως κάθε άλλη θρησκεία...είναι λάθος;”) Και συνέχισε: “John Scopes is in the courtroom today because the fundamentalists are after everybody that thinks. The theory of evolution is believed by every scientific man on earth. The Butler Act is as brazen and bold an attempt to destroy learning as was ever made in the Middle Ages. John Butler and the legislature of Tennessee tried to grab science by throat and throttle it to death. The attempted murder of science must fail because the Constitution stands as the flaming sword to protect the rights of man against ignorance and bigotry.”(“Ο John Scopes δικάζεται σήμερα διότι οι φονταμελιστές κυνηγούν κάθε σκεπτόμενο άνθρωπο. Η θεωρία της Εξέλιξης των Ειδών είναι αποδεκτή από κάθε επιστήμονα. Ο νόμος του Butler είναι μία θρασεία προσπάθεια να καταστραφεί η γνώση, όπως ακριβώς γινόταν τον Μεσαίωνα. Ο John Butler και οι βουλευτές της Πολιτείας του Τενεσή προσπάθησαν να αρπάξουν την Επιστήμη από το λαιμό και να την πνίξουν. Η επιχειρούμενη δολοφονία της Επιστήμης πρέπει να αποτύχει διότι το Σύνταγμα στέκεται ως εγγυητής των δικαιωμάτων ενός ανθρώπου απέναντι στην άγνοια και τη δεισιδαιμονία”). Η ομιλία του Darrow προς τους ενόρκους τελείωσε με τα ακόλουθα λόγια, λόγια που αποθανάτισε 35 χρόνια αργότερα ο Spencer Tracy, υποδιόμενος τον Darrow στην ταινία “Inherit the Wind”: “If today you can take a thing like evolution and make it a crime to teach it in the public school, tomorrow you can make it a crime to teach it in the private schools, and the next year you can make it a crime to teach it to the hustings or in the church. At the next session you may ban books and the newspapers. Soon you may set Catholic against Protestant and Protestant against Protestant, and try to foist your own religion upon the minds of men. If you can do one you can do the other. Ignorance and fanaticism is ever busy and needs feeding. Always it is feeding and gloating for more. Today it is the public school teachers, tomorrow the private. The next day, the preachers and the lectures, the magazines, the books, the newspapers. After while, your honor, it is the setting of man against man and creed against creed

http://www.imdb.com/name/nm0000075/

http://www.imdb.com/title/tt0053946/

until with flying banners and beating drums we are marching backward to the glorious ages of the sixteenth century when bigots lighted fagots to burn the men who dared to bring any intelligence and enlightenment and culture to the human mind.” (“Αν σήμερα μπορεί κάποιος να πάρει την Εξέλιξη των Ειδών και να κάνει τη διδασκαλία της στα δημόσια σχολεία έγκλημα, αύριο μπορεί να κάνει έγκλημα τη διδασκαλία της στα ιδιωτικά σχολεία και του χρόνου να την κάνει έγκλημα στις τοπικές συναθροίσεις ή στις εκκλησίες. Στην επόμενη σύνοδο μπορεί να απαγορεύσετε τα βιβλία και τις εφημερίδες. Σύντομα μπορεί να βάλετε τους Καθολικούς να πολεμάνε με τους Προτεστάντες και τους Προτεστάντες να πολεμάνε μεταξύ τους και μπορεί να προσπαθήσετε να επιβάλλετε τη θρησκεία σας στα μυαλά των ανθρώπων. Αν μπορείτε να κάνετε το ένα, μπορείτε να κάνετε και το άλλο. Η άγνοια και ο φανατισμός είναι πολυάσχολοι και ανατροφοδοτούνται. Σήμερα είναι οι δάσκαλοι στα δημόσια σχολεία, αύριο είναι οι δάσκαλοι στα ιδιωτικά σχολεία. Αύριο είναι οι παπάδες και οι καθηγητές, τα περιοδικά, τα βιβλία και οι εφημερίδες. Ύστερα από λίγο καιρό, οι άνθρωποι και οι θρησκείες θα πολεμάνε μεταξύ τους μέχρι τη στιγμή που, με σημαίες και τυμπανοκρουσίες, θα επιστρέψουμε στις ημέρες εκείνες του δέκατου έκτου αιώνα όταν φανατισμένοι άναβαν φωτιές για να κάψουν ανθρώπους που τολμούσαν να διαφωτίσουν και να εκπολιτίσουν τον ανθρώπινο νου”). Η τελευταία ομιλία προς τους ενόρκους ήταν αυτή του δικηγόρου υπεράσπισης Dudley Malone, ο οποίος είπε: “We feel we stand with science; we feel we stand with intelligence; we feel we stand with fundamental freedom in America,”(“Αισθανόμαστε πως είμαστε με το μέρος της Επιστήμης. Με το μέρος της Γνώσης. Με το μέρος της Ελευθερίας στην Αμερική”). Πολλά χρόνια αργότερα, ο ίδιος ο Butler παραδέχτηκε πως οι ομιλίες των Darrow και Malone ήταν από τις καλύτερες ομιλίες που άκουσε ποτέ στη ζωή του. Στις 21 Ιουλίου του 1925, ο δικαστής John Raulston διαβάζει το κείμενο της απόφασης των ενόρκων για τη δίκη της Πολιτείας του Τενεσή εναντίον του δάσκαλου John Thomas Scopes σε ένα κατάμεστο δικαστήριο (εφημερίδες της εποχής κάνουν λόγο πως ολόκληρος ο δρόμος έξω από το δικαστήριο ήταν γεμάτος κόσμο και δημοσιογράφους). Οι ένορκοι βρήκαν τον Scopes ένοχο για παραβίαση του νόμου του Butler και τον καταδίκασαν σε πρόστιμο $100 αλλά χωρίς ποινή φυλάκισης. Κατά την έξοδο του από το δικαστήριο, μπροστά σε πλήθος κόσμου, ο Butler θα δηλώσει: “The Truth is mighty and will prevail. The evolution debate is the controversy of the age. Τhe Dayton trial is the beginning of a great battle between infidelity and

http://en.wikipedia.org/wiki/Dudley_Field_Malone

Christianity.”(“Η Αλήθεια είναι παντοδύναμη και θα επικρατήσει. Η διαμάχη για το θέμα της Εξέλιξης των Ειδών θα είναι η διαμάχη της εποχής μας. Η δίκη του Dayton είναι η αρχή του μεγάλου πολέμου της Αθείας και του Χριστιανισμού”). Ο John Thomas Scopes πέθανε στις 21 Οκτωβρίου του 1970. Ο John Washington Butler παρέμεινε πολιτειακός βουλευτής μέχρι το 1927. Πέθανε το 1952 παραμένοντας φανατικός πολέμιος του νόμου της Εξέλιξης μέχρι το τέλος της ζωής του. Ο νόμος που έφερε το όνομά του παρέμεινε εν ισχύ στην Πολιτεία του Τενεσή μέχρι την 1η Σεπτεμβρίου του 1967 οπότε και καταργήθηκε με το Chapter No. 237, House Bill No. 48. Η δίκη του Scopes πέρασε στην ιστορία ως “Η δίκη των Πιθήκων”. Το άρθρο αυτό γράφτηκε με αφορμή την επέτειο της καταδικαστικής απόφασης εναντίον του John Scopes στην ομώνυμη δίκη.

Η ΔΙΚΗ ΤΩΝ ΠΙΘΗΚΩΝ Αφιέρωμα στο Έτος Δαρβίνου - Σειρά Κινηματογράφος

Φρ. Μαρς & Σπ. Τρέισι

Με αφορμή το Διεθνές έτος Δαρβίνου και τα διακόσια χρόνια από την γέννησή του ξαναθυμόμαστε μια κλασσική ταινία που εμπνεύστηκε το θέμα της από την πραγματική ιστορία της πολύκροτης «Δίκης των Πιθήκων», γεγονός που συνέβη στην Αμερική του 1925, και είναι γνωστή με το όνομα «Η δίκη του Σκόουπς». Η ταινία βασίστηκε στο θεατρικό έργο των Τζερόμ Λώρενς και Ρόμπερτ Λη, γυρίστηκε τρεις φορές σαν τηλεταινία και διεκδίκησε τέσσερα Όσκαρ.

"He that troubleth his own house shall inherit the wind"

Ένας καθηγητής βιολογίας (Τζών Σκόουπς ή Μπέρτραμ Καίητς στην ταινία) έχει παραβεί τον πρόσφατο νόμο που απαγορεύει την διδασκαλία της θεωρίας της εξέλιξης του Δαρβίνου στα δημόσια σχολεία, αφήνοντας πλεονέκτημα στην αντίπαλη θεωρία του Δημιουργισμού. Η ταινία παρουσιάζει μια διασκευή της πολυήμερης δίκης που έγινε επίκεντρο της κοινής γνώμης και το αποτέλεσμά της ακόμη και σήμερα είναι αμφιλεγόμενο. Στην δίκη μονομαχούν δύο διάσημοι δικηγόροι : ο Χένρυ Ντράμμοντ που αναπαριστά τον προοδευτικό Κλάρενς Ντάροου (υποδύεται ο Σπένσερ Τρέησυ) και ο φονταμενταλιστής Μάθιου Χάρισσον Μπραίηντυ που αναπαριστά τον Γουίλιαμ Τζένινγκς Μπράυαν (υποδύεται ο Φρέντρικ Μάρτς). Ταυτόχρονα με αλληγορική διάθεση παρουσιάζονται διάφορα εμπλεκόμενα πρόσωπα στην υπόθεση, που δίνουν μια ψυχολογική και κοινωνική ερμηνεία. Ο κυνικός ανταποκριτής εφημερίδας της μεγαλούπολης στέκει σαν αντίβαρο στην πλειοψηφία της μικρής και επαρχιώτικης κλειστής κοινωνίας, ο φανατικός και οπισθοδρομικός κληρικός που εξωθεί σε τραγική και επικίνδυνη τροπή την ατμόσφαιρα όλης της κοινότητας, ο δικαστής που είναι έρμαιο των πολιτικών υποχρεώσεων, η κόρη του κληρικού και αρραβωνιαστικιά του νεαρού καθηγητή που αναγκάζεται να επιλέξει μεταξύ οικογένειας και μέλλοντος. Στην πραγματικότητα ο Σκόουπς εσκεμμένα παρενέβη το νομοθέτημα της Πολιτείας του Τενεσσή με κάλυψη από την Αμερικάνικη Ένωση Πολιτικών Δικαιωμάτων ώστε να προκαλέσει την αλλαγή της νομοθεσίας. Στην δίκη του 1925 καταδικάστηκε σε πρόστιμο 100 δολαρίων, που μετά από έφεση στο Ανώτατο Δικαστήριο απορρίφθηκε. Τελικά ο νόμος σχετικά με την διδασκαλία της θεωρίας της εξέλιξης, που έμεινε στα χαρτιά για δεκαετίες, αποσύρθηκε το 1968.

Η θεωρία του Δαρβίνου που ήταν ένα άλμα για την επιστήμη της βιολογίας προκάλεσε την αντίδραση κυρίως των θρησκόληπτων φανατικών, αφού ήταν η

http://www.solon.org.gr/index.php/techni/kinimatografos/14-2008-03-19-17-20-13/847-i-diki-ton-pithikon.html

http://www.solon.org.gr/index.php/techni/kinimatografos/14-2008-03-19-17-20-13/847-i-diki-ton-pithikon.html

http://www.solon.org.gr/index.php/politismeco/91---a-/769-darvinismos-olistikos.html



χαριστική βολή στην κυριάρχηση μιας φονταμενταλιστικής-εξουσιομανούς θεολογίας πάνω στην επιστήμη και την φιλοσοφία, μετά το νέο κοσμολογικό μοντέλο του Κοπέρνικου, του Γαλιλαίου και του Νεύτωνα. Ο Δημιουργισμός, η θεϊστική εξέλιξη και η θεωρία του ευφυούς σχεδιασμού, που εμφανίστηκαν αμέσως μετά τον Δαρβίνο, αντιτίθενται στην θεωρία του Δαρβίνου για την εξέλιξη των ειδών και σε γενικές γραμμές θεωρούν κυριολεκτικά αληθή τα γεγονότα δημιουργίας του κόσμου από τον Δημιουργό Θεό όπως παρουσιάζονται στην Παλαιά Διαθήκη. Το θεατρικό έργο και η μεταφορά στον κινηματογράφο πέρα από την αντίδραση στην μισαλλοδοξία και την οπισθοδρομική σκέψη των φανατικών θρησκόληπτων χριστιανών (όπου θρησκεία για τέτοιες περιπτώσεις ανθρώπων είναι προκάτ πνευματικότητα και ιδεολόγημα-έδρανο για επιβολή καταδίκων προς όποιους διαφέρουν), στάθηκε και σαν κατηγορώ απέναντι στην πολιτικό θρίλερ του Μακαρθισμού που στοίχειωσε την Αμερικάνικη πολιτική σκηνή για χρόνια μέχρι να ξεριζωθεί. Εξ ου και ο αγγλικός τίτλος από το βιβλικό ρητό: «Αυτός που θα αναστατώσει το δικό του οίκο θα κληρονομήσει αέρα» Από την αγόρευση του φιλελεύθερου συνηγόρου Χένρυ Ντράμμοντ: «…Στην δύναμη ενός παιδιού να κυριαρχήσει στην προπαίδεια, υπάρχει περισσότερη αγιότητα από όλα μαζί τα επιφωνήματά σας των «αμήν» και των «άγιος, άγιος» και των «ωσαννά». Μια ιδέα είναι μεγαλύτερο μνημείο από έναν καθεδρικό ναό. Και η πρόοδος της ανθρώπινης γνώσης είναι το μεγαλύτερο θαύμα από όλες τις μεταμορφώσεις των ραβδιών σε φίδια και των χωρισμάτων των θαλασσών στα δύο. Αλλά τώρα θα παραιτηθούμε απ’ όλη αυτή την πρόοδο γιατί ο Κος Μπραίηντυ μας φοβίζει με ένα παραμύθι; Κύριοι ένορκοι, η πρόοδος δεν παζαρεύεται, πρέπει να πληρώσεις γι’ αυτήν. Μερικές φορές νομίζω ότι υπάρχει κάποιος πίσω από ένα πάγκο και λέει : «Εντάξει μπορείς να έχεις τηλέφωνο, αλλά θα χάσεις την ησυχία σου και την γοητεία της απόστασης. Κυρία μου μπορείς να ψηφίσεις αλλά θα χάσεις το δικαίωμα να υποχωρείς πίσω από τη πούδρα ή το μισοφόρι σου. Κύριε μπορείς να κατακτήσεις τον αέρα αλλά τα πουλιά θα χάσουν τη θαύμα τους και τα σύννεφα θα μυρίζουν βενζίνη. Ο Δαρβίνος μας ανέβασε σε ένα λόφο απ΄ όπου μπορέσαμε να κοιτάξουμε πίσω και να δούμε από πού ήρθαμε. Αλλά γι’ αυτή την ενόραση και την γνώση πρέπει να εγκαταλείψουμε την πίστη μας στην ευχάριστη ποίηση της Γένεσης

Σκηνοθεσία: Σενάριο: Διάρκεια: Χώρα: Γλώσσα: Χρώμα: Παίζουν:

Στάνλεϊ Κράμερ Ζέρομ Λώρενς και Ρόμπερτ Λη 128 λεπτά Ηνωμένες Πολιτείες Αγγλικά Ασπρόμαυρο Σπένσερ Τρέισυ (Χένρι Ντράμμοντ) Φρέντρικ Μαρτς (Μάθιου Χάρισον Μπράντυ) Τζην Κέλλυ (Ε.Ν. Χόρινμπεκ)

Η ΔΙΚΗ ΤΩΝ ΠΙΘΗΚΩΝ

C. Darrow εναντίον W. J. Bryan

Στο εξώφυλλο: Η εξέταση του William Jennings Bryan από τον Clarence Darrow. Η εξέταση διεξαγόταν στο ύπαιθρο, λό-γω της απίστευτης ζέστης που επικρατούσε εκείνες τις μέρες στο Dayton.

Τίτλος: Η δίκη των Πιθήκων

Μετάφραση – Εισαγωγή: Μπάμπης Καββαδίας

Σύνθεση Εξωφύλλου - Ηλεκτρονική Σελιδοποίηση: Μπάμπης Καββαδίας

Άδεια CREATIVE COMMONS - Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση-Όχι Παράγωγα Έργα 3.0 Ελλάδα (CC BY-NC-ND 3.0 GR).

Το κείμενο προσφέρεται ελεύθερα για πειρατεία με την προϋπόθεση να αναφέρεται ο συγγραφέας και να ειδοποιείται στην διεύθυνση ηλεκτρονι-κού ταχυδρομείου [email protected]. Ο μεταφραστής θα επιφυλασσόταν των δικαιωμάτων του μόνο για την περίπτωση χολιγουντιανής κινηματο-γραφικής μεταφοράς του συγκεκριμένου έργου, αλλά –ευτυχώς- το θέμα της εργασίας αυτής έχει ήδη γίνει κινηματογραφική ταινία με πρωταγωνι-στές τους Spencer Tracy και Gene Kelly: “Inherit the Wind”, σε σκηνοθεσία του Stanley Kramer (1960).

Αίγιο, Ιούλης 2013.

2013.

traversada.blogspot.gr

Η ΔΙΚΗ ΤΩΝ

ΠΙΘΗΚΩΝ

Απόσπασμα των πρακτικών της 7ης ημέρας της δίκης «Πολιτεία του Tennessee κατά Scopes»:

Η εξέταση του W.J. Bryan από τον C. Darrow

Μετάφραση - Εισαγωγή: Μπάμπης Καββαδίας

traversada.blogspot.gr

Περιεχόμενα

Λίγα λόγια για τη δίκη………………………………………..9

Οι πρωταγωνιστές………………………………………..….12

Άρχεται η συνεδρίασις… ………………………………..…13

Ο Bryan καταθέτει σαν μάρτυρας…………………………..15

Ο Ιωνάς και το Ψάρι…………………………………………17

Ο Ιησούς του Ναυή και το σταμάτημα του Ήλιου………….21

Κατακλυσμός………………………………………………...28

Οι… αντίπαλοι………………………………………………46

Ο Πύργος της Βαβέλ………………………………………...58

Η ηλικία της γης κι οι «επιστήμονες»………………………62

Ξεκαθαρίσματα………………………………………………71

Αδάμ και Εύα, μέρα και νύχτα … …………………………...81


Λίγα λόγια για τη δίκη

Στις 7 Απρίλη του 1925 ο 24χρονος καθηγητής Βιολο-γίας John T. Scopes συλλαμβάνεται επ’ αυτοφόρω να διδάσκει ένα κεφάλαιο από τη Θεωρία της Εξέλιξης των Ειδών του Δαρβίνου στο Γυμνάσιο του Dayton της Πολιτείας Tennessee, κατά παράβαση της νομοθεσίας της πολιτείας και συγκεκριμέ-να της λεγόμενης Butler Act. Ο συγκεκριμένος νόμος του 1925 προέβλεπε τα εξής: Είναι παράνομο να διδάσκεται στα εκπαι-δευτικά ιδρύματα της Πολιτείας «οποιαδήποτε θεωρία αντίκει-ται στην Ιστορία της Θείας Δημιουργίας του ανθρώπου, όπως αυτή περιέχεται στη Βίβλο, και αντ’ αυτής ισχυρίζεται ότι ο άνθρωπος κατάγεται από ζώα κατώτερης υπόστασης» (Tenn. HB 185, 1925).

Στη δίκη που ακολούθησε την υπεράσπιση του νεαρού δασκάλου ανέλαβε ο επιφανέστερος δικηγόρος της εποχής, ο Clarence Darrow, διάσημος αγνωστικιστής και πολέμιος της θρησκείας. Στην αντίθετη πλευρά, η Εισαγγελία κάλεσε για να προΐσταται της ομάδας των δικηγόρων της ο επίσης πασίγνω-στος δικηγόρος William Jennings Bryan, γνωστός θρήσκος.

Η στρατηγική της υπεράσπισης στη συγκεκριμένη υπό-θεση ήταν η εξής: Στην αρχή οι συνήγοροι υποστήριξαν ότι ο

9


νόμος που απαγορεύει τη διδασκαλία της Εξέλιξης είναι αντι-συνταγματικός, επειδή αντίκειται στις ακαδημαϊκές ελευθερίες και τα δημοκρατικά δικαιώματα. Στην πορεία η υπεράσπιση άλλαξε στρατηγική, ισχυριζόμενη ότι η διδασκαλία της θεωρί-ας της Εξέλιξης δεν είναι ασύμβατη με τη Βίβλο, με την έννοια ότι η ίδια η Βίβλος δεν πρέπει να γίνεται δεκτή αυτολεξεί.

Κατά του δασκάλου κατέθεσαν οι μαθητές του, ενώ η υπεράσπιση κάλεσε σαν μάρτυρες διακεκριμένους επιστήμονες για να αναλύσουν τη θεωρία τη Εξέλιξης. Οι καταθέσεις αυτές (πλην μιας) δεν έγιναν δεκτές από το Δικαστήριο, επειδή το αντικείμενο της δίκης δεν ήταν καθαυτή η θεωρία της Εξέλι-ξης, αλλά το αν ο Scopes παρέβη την Butler Act ή όχι.

Το απόγευμα της έβδομης μέρας της δίκης (20 Ιούλη 1925) η υπεράσπιση κάλεσε να καταθέσει σαν μάρτυρας o επι-κεφαλής δικηγόρος της αντίθετης πλευράς, λόγω των γνώ-σεών του πάνω στη Βίβλο που τον καθιστούσαν κατά κάποιο τρόπο ειδικό σε αυτήν! Η κατάθεση αυτή διεξήχθη χωρίς να είναι παρόντες οι ένορκοι, επειδή σύμφωνα με την αμερικανική ποινική δικονομία δεν είχε ουσιαστική σχέση με το αντικείμενο της δίκης. Η μόνη της χρησιμότητα ήταν ότι η υπεράσπιση θα μπορούσε να την επικαλεστεί στο δευτεροβάθμιο δικαστήριο. Η εξέταση αυτή του μάρτυρα κράτησε πάνω από δύο ώρες, και εξελίχθηκε σε έντονη αντιπαράθεση ενός αγνωστικιστή κι ενός θρήσκου. Στην εξέταση αυτή ο Clarrence Darrow γελοιοποίη-

10


σε τον W. J. Bryan αξιοποιώντας το ίδιο του το όπλο, την Βί-βλο!

Την επόμενη μέρα ανακοινώθηκε η ετυμηγορία των ε-νόρκων –ένοχος- και απαγγέλθηκε η ποινή, η οποία τελικά δεν εκτελέστηκε, λόγω κάποιων τεχνικών παρατυπιών.

Τα ντοκουμέντα της δίκης (στην αγγλική γλώσσα) βρί-σκονται εδώ: http://darrow.law.umn.edu/trials.php?tid=7

Διευκρίνιση: Οι παρακάτω σελίδες είναι μια προσπάθεια μετά-φρασης των γνήσιων πρακτικών της δίκης. Σε αρκετά σημεία, επειδή ακριβώς πρόκειται για καταγραφή προφορικής ομιλίας, ο λόγος είναι δύστροπος, ενώ γίνονται και ακατανόητες για τον αναγνώστη αναφορές, πχ σε όρους της αμερικανικής ποι-νικής δικονομίας. Προσπάθησα –όσο μπορούσα- να αμβλύνω αυτές τις δυστροπίες, αλλά παρακαλώ για την κατανόησή σας για όσα έμειναν αδιόρθωτα.

11


Οι πρωταγωνιστές

Clarence Darrow: Ο επικεφαλής συνήγορος υπεράσπισης.

William Jennings Bryan: Συνήγορος για την κατηγορούσα αρχή. Πρώην Υπουργός Εσωτερικών, τρεις φορές υποψήφιος Πρόεδρος των ΗΠΑ με το Δημοκρατικό Κόμμα. Οποιεσδήπο-τε ομοιότητες με τη σύγχρονη πραγματικότητα (βλ. Palin, Tea Party κλπ) είναι συμπτωματικές ή μπορούν να αποδοθούν στην ιστορία και τη συνήθειά της να μας κάνει φάρσες.

Έδρα: Δικαστής της δίκης ήταν ο John T. Raulston, ο οποίος κατηγορήθηκε ότι ήταν ιδιαίτερα μεροληπτικός υπέρ της κα-τηγορούσας αρχής.

Tom Stewart: Εισαγγελέας, επικεφαλής της κατηγορούσας αρχής.

Ben B. McKenzie: Συνήγορος κατηγορίας

Sue Kerr Hicks: Συνήγορος κατηγορίας

Arthur Garfield Hays: Συνήγορος υπεράσπισης

Dudley Field Malone: Συνήγορος υπεράσπισης

12


Άρχεται η συνεδρίασις…

Hays: Η υπεράσπιση θα ήθελε να καλέσει σαν μάρτυρα τον κύ-ριο Bryan. Η κατηγορούσα αρχή ισχυρίζεται ότι το αντικείμενο της δίκης είναι αποκλειστικά το αν ο κύριος Scopes δίδαξε τους μαθητές του αυτά που αυτοί ισχυρίζονται ότι τους δίδαξε. Ε-μείς όμως θεωρούμε ότι έχουν ανακύψει και άλλα ζητήματα και γι’ αυτό θα θέλαμε να έχουμε την κατάθεση του κυρίου Bryan, κυρίως για να γραφτεί στα πρακτικά, ακόμα και αν θεωρήσετε ότι δεν μπορεί να ληφθεί υπ’ όψη σας για την έκδοση της από-φασης. Θα θέλαμε να τον καλούσαμε τώρα.

Έδρα: Θεωρείτε ότι έχετε δικαίωμα να ζητήσετε τη κατάθεσή του όπως ζητούσατε την κατάθεση και των άλλων μαρτύρων σας;

McKenzie: Δεν νομίζω ότι είναι σωστό να κληθεί σαν μάρτυ-ρας, όντας δικηγόρος, που εκπροσωπεί έναν πελάτη του.

Έδρα: Βέβαια, αν τον ρωτήσετε κάτι που να άπτεται των θεμά-των εχεμύθειας, θα τον προστατέψω.

Darrow: Δε σκοπεύω να κάνω κάτι τέτοιο.

Έδρα: Ο κύριος Bryan μπορεί να καταθέσει για επιστημονικά ζητήματα.

13


Bryan: Κύριε Πρόεδρε, επιμένω να εξετάσω μετά και εγώ σαν μάρτυρες τον κύριο Darrow, καθώς και τους κυρίους Malone και Hays.

Έδρα: Καλέστε όποιον επιθυμείτε και ρωτήστε τους ό, τι θέλε-τε.

Bryan: Τότε θα τους καλέσω και τους τρεις.

Darrow: Όχι ταυτοχρόνως, βέβαια.

Bryan: Πού θέλετε να καθίσω;

Έδρα: Κύριε Bryan, έχετε κάποια αντίρρηση να καταθέσετε;

Bryan: Καμία.

Έδρα: Θέλετε να ορκιστεί ο κος Bryan;

Darrow: Όχι.

Bryan: Δεν έχω πρόβλημα να το κάνω. Μπορώ να πω, «Με τη βοήθεια του Θεού, θα πω μόνο την αλήθεια».

Darrow: Το θεωρώ δεδομένο ότι θα την πείτε την αλήθεια, κύ-ριε Bryan.

14


Ο Bryan καταθέτει σαν μάρτυρας Εξέταση του W.J. Bryan από τον Clarence Darrow, συνήγορο

υπεράσπισης.

Ερώτηση: Έχετε μελετήσει ενδελεχώς τη Βίβλο, έτσι δεν είναι, κύριε Bryan;

Απάντηση: Βεβαίως. Την έχω μελετήσει.

Ερ.: Όλοι το γνωρίζουμε αυτό, δεν πρόκειται να το αμφισβη-τήσει κανείς. Αλλά έχετε συγγράψει και δημοσιεύσει άρθρα, σχεδόν σε εβδομαδιαία βάση, ενώ επίσης έχετε προβεί και σε ερμηνείες βιβλικών ζητημάτων, έτσι;

Απ.: Δεν θα τις έλεγα ερμηνείες, κύριε Darrow. Πιο πολύ σχό-λια στα πλαίσια διαφόρων διαλέξεων.

Ερ.: Αν σχολιάζετε ενδελεχώς ένα ζήτημα, αυτό σας το σχόλιο θα μπορούσε να θεωρηθεί ερμηνεία.

Απ.: Θα μπορούσα να δεχτώ ότι σε κάποιο βαθμό η συνεισφο-ρά μου θα μπορούσε να θεωρηθεί ερμηνεία, αλλά ο πρωταρχι-κός μου σκοπός δεν είναι αυτός.

Ερ.: Το έχετε εξετάσει αυτό το ζήτημα, όμως, έτσι;

Απ.: Ποιο ζήτημα;

Ερ.: Της ερμηνείας της Βίβλου.

15


Απ.: Αυτό το ζήτημα;

Ερ.: Ναι, κύριέ μου.

Απ.: Μάλιστα.

Ερ.: Το έχετε μελετήσει γενικά;

Απ.: Ναι, το έχω μελετήσει. Μελετώ τη Βίβλο εδώ και πενήντα περίπου χρόνια, ή και παραπάνω. Και βέβαια, όσο μεγαλώνω την μελετώ ακόμα πιο επισταμένως από όταν ήμουν παιδί.

Ερ.: Θεωρείτε πως ό, τι αναφέρεται στη Βίβλο, θα πρέπει να το δεχόμαστε αυτολεξεί;

Απ.: Πιστεύω πως ό, τι είναι γραμμένο στη Βίβλο θα πρέπει να το δεχόμαστε ως έχει. Κάποια, βέβαια, σημεία της Βίβλου είναι ξεκάθαρα μεταφορικά. Για παράδειγμα «Υμείς έστε το άλας της γης». Δεν θεωρώ ότι ο άνθρωπος είναι στ’ αλήθεια αλάτι ή ότι η σάρκα του είναι φτιαγμένη από αλάτι, αλλά θεωρώ ότι ο ό-ρος «αλάτι» χρησιμοποιείται με την έννοια ότι σαν αλάτι, θα σώσουν τους ανθρώπους του Θεού.

16


Ο Ιωνάς και το Ψάρι

Ερ.: Όμως, όταν διαβάζουμε ότι τον Ιωνά τον κατάπιε μια φά-λαινα, συγχωρέστε με, πώς το ερμηνεύετε κυριολεκτικά αυτό;

Απ.: Το ερμηνεύω διαβάζοντας ότι ένα τεράστιο ψάρι κατάπιε τον Ιωνά. Δεν λέει πουθενά για φάλαινα.

Ερ.: Ναι; Είστε σίγουρος;

Απ.: Απ’ όσο θυμάμαι, δεν λέει για φάλαινα. Ένα μεγάλο ψάρι λέει, και το πιστεύω. Πιστεύω σε έναν Θεό που δημιούργησε τη φάλαινα και τον άνθρωπο και που μπορεί να κάνει και τους δύο να κάνουν ότι Αυτός επιθυμεί.

Ερ.: Κύριε Bryan, η Καινή Διαθήκη δεν αναφέρεται σε φάλαινα;

Απ.: Δεν είμαι σίγουρος. Η εντύπωσή μου είναι ότι μιλάει για ψάρι. Αλλά δεν υπάρχει μεγάλη διαφορά. Απλά, σας επισημαί-νω ότι μιλάει για ψάρι και όχι για φάλαινα.

Ερ.: Ναι, αλλά στην Καινή Διαθήκη μιλάει για φάλαινα, έτσι δεν είναι;

Απ.: Μπορεί να έχετε δίκιο. Δεν μπορώ να θυμάμαι επακριβώς ό, τι έχω διαβάσει.

Ερ.: Μάλιστα. Λέτε ότι το μεγάλο ψάρι κατάπιε τον Ιωνά, και ότι αυτός παρέμεινε μέσα του για πόσο; τρεις μέρες, και μετά

17


τον έφτυσε στη στεριά. Πιστεύετε ότι αυτό το μεγάλο ψάρι εί-χε δημιουργηθεί για να μπορεί να καταπιεί τον Ιωνά;

Απ.: Δεν είμαι προετοιμασμένος να απαντήσω σε αυτήν την ερώτηση. Η Βίβλος απλά λέει ότι έγινε.

Ερ.: Δεν ξέρετε αν ήταν η συνήθεια του ψαριού αυτού να κα-ταπίνει ανθρώπους ή αν δημιουργήθηκε ειδικά για αυτό το σκοπό;

Απ.: Μπορείτε να μαντέψετε. Αυτό δεν κάνετε εσείς, οι «Εξελι-κτιστές»; Δεν μαντεύετε;

Ερ.: Ναι, αλλά όταν μαντεύουμε έχουμε την τάση να μαντεύ-ουμε σωστά.

Απ.: Μην το κάνετε τόσο συχνά.

Ερ.: Δεν μπορείτε να μας απαντήσετε αν το ψάρι είχε δημιουρ-γηθεί ειδικά για να καταπίνει τους ανθρώπους;

Απ.: Η Βίβλος δεν λέει κάτι τέτοιο, επομένως ούτε εγώ μπορώ να το πω.

Ερ.: Δεν γνωρίζετε αν είχε φτιαχτεί ειδικά γι’ αυτό το σκοπό;

Απ.: Όχι, η Βίβλος δεν λέει τίποτα.

Ερ.: Όμως, πιστεύετε ότι το δημιούργησε ο Θεός, ότι Αυτός έφτιαξε ένα τέτοιο ψάρι, τόσο μεγάλο που να μπορεί να κατα-πιεί τον Ιωνά;

Απ.: Και βέβαια. Και αφήστε με να προσθέσω και τούτο: Ένα θαύμα είναι το ίδιο εύκολο να το πιστέψεις όπως και οποιοδή-ποτε άλλο.

18


Ερ.: Όχι τόσο για μένα.

Απ.: Είναι για μένα.

Ερ.: Το ίδιο δύσκολο;

Απ.: Είναι δύσκολο να το πιστέψετε εσείς, αλλά είναι εύκολο για μένα. Ένα θαύμα είναι κάτι που πραγματοποιείται πέρα από αυτά που κατανοεί ο άνθρωπος. Όταν ξεπερνάς αυτά που κα-τανοεί ο άνθρωπος, περνάς στο Βασίλειο των Θαυμάτων. Και έτσι σου είναι εύκολο να πιστέψεις τόσο το θαύμα του Ιωνά, όσο και οποιοδήποτε άλλο θαύμα της Βίβλου.

Ερ.: Σας είναι απόλυτα εύκολο να πιστέψετε ότι τον Ιωνά τον κατάπιε η φάλαινα;

Απ.: Αν το λέει η Βίβλος, ναι. Η Βίβλος δεν περιέχει βαρύ-γδουπες δηλώσεις, σαν εσάς τους Εξελικτιστές.

Ερ.: Αυτό είναι αμφισβητήσιμο, κύριε Bryan.

Απ.: Το μόνο πρόβλημα είναι ότι έχετε έναν ορισμό του «δεδο-μένου», που περιέχει μπόλικη φαντασία.

Ερ.: Και εσείς έχετε έναν ορισμό που αποκλείει τα πάντα εκτός από την φαντασία. Τα πάντα εκτός από την φαντασία.

Stewart: Ενίσταμαι γι’ αυτούς τους ισχυρισμούς.

Μάρτυρας: Εσείς…

Darrow: Ούτε και ο μάρτυρας δεν πρέπει να κουβεντιάζει με μένα.

Ερ.: Θεωρείτε την ιστορία του Ιωνά και της φάλαινας ένα θαύ-μα;

19


Απ.: Βεβαίως, θεωρώ ότι είναι θαύμα.

20


Ο Ιησούς του Ναυή και το σταμάτημα του Ήλιου

Ερ.: Θεωρείτε ότι ο Ιησούς του Ναυή έκανε τον ήλιο να μείνει ακίνητος;

Απ.: Πιστεύω ό, τι λέει η Βίβλος. Φαντάζομαι ότι εννοείτε αν η γη έμεινε ακίνητη;

Ερ.: Δεν ξέρω. Εγώ λέω τι λέει η Βίβλος.

Απ.: Εγώ δέχομαι απόλυτα ό, τι λέει η Βίβλος.

Ερ.: Η Βίβλος λέει ότι ο Ιησούς του Ναυή διέταξε τον ήλιο να μείνει ακίνητος, για να μεγαλώσει τη μέρα, έτσι δεν είναι; Το πιστεύετε αυτό;

Απ.: Ναι.

Ερ.: Πιστεύετε ότι εκείνη την εποχή ο ήλιος περιστρεφόταν γύρω από τη γη;

Απ.: Όχι, πιστεύω ότι η γη κινείται γύρω από τον ήλιο.

Ερ.: Θεωρείτε ότι οι άνθρωποι που κατέγραψαν την ιστορία του Ιησού του Ναυή πίστευαν ότι ήταν δυνατόν να μεγαλώσει η μέρα ή να μείνει ακίνητος ο ήλιος;

Απ.: Δεν ξέρω τι σκέπτονταν.

21


Ερ.: Δεν το ξέρετε;

Απ.: Πιστεύω ότι κατέγραψαν εκείνα τα γεγονότα χωρίς να εκφράζουν προσωπικές τους απόψεις.

Ερ.: Έχετε διαμορφώσει κάποια άποψη όσον αφορά το λόγο που αυτοί που κατέγραψαν…

Stewart: Θέλω να προβάλλω ένσταση, κύριε Πρόεδρε. Πλέον έχουμε ξεφύγει πολύ πέρα από το αντικείμενο αυτής της δίκης. Θεωρώ ότι ο εναγόμενος δεν έχει δικαίωμα να συνεχίσει αυτήν την εξέταση και ζητώ από την εξοχότητά σας να την αποκλεί-σει.

Έδρα: Θα ακούσω τον κύριο Bryan.

Μάρτυρας: Μου φαίνεται ότι θα είναι εξαιρετικά απαιτητικό από την υπεράσπιση να περιοριστεί στην εξέταση των δεδομέ-νων. Αν δεν τους επιτραπεί να εξετάσουν κάτι άλλο πέρα από τα κατατεθειμένα γεγονότα, τότε τι άλλο να κάνουν;

Έδρα: Ο κος Bryan επιθυμεί να εξεταστεί. Συνεχίζουμε.

Darrow: Είστε της άποψης ότι όποιος έγραψε το συγκεκριμένο βιβλίο –νομίζω είναι το Βιβλίο του Ιησού του Ναυή, έτσι;- πί-στευε ότι ο ήλιος κινείτο γύρω από τη γη ή όχι;

Απ.: Θεωρώ πως ό, τι έγραψε το έγραψε με τη Θεία Φώτιση.

Ερ.: Μπορείτε να απαντήσετε στην ερώτησή μου;

Απ.: Μπορείτε να με αφήσετε να ολοκληρώσω την απάντησή μου;

Ερ.: Η ερώτηση είναι πολύ απλή. Ολοκληρώστε.

22


Μάρτυρας: Δεν μπορείτε να μετράτε το μέγεθος της απάντη-σης με βάση το μέγεθος της ερώτησης.

(Γέλια στο ακροατήριο)

Darrow: Όχι, εκτός κι αν η απάντηση είναι μεγαλύτερη της ερώτησης!


Απ.: Πιστεύω ότι η Βίβλος είναι Θεόπνευστη, όπως και ο συγ-γραφέας της. Δεν μπορώ να γνωρίζω αν αυτός που έγραφε κα-τανοούσε ό, τι Φωτιζόταν να καταγράψει.

Ερ.: Φωτιζόταν; Πιστεύετε ότι αυτός που έδινε την φώτιση, θεωρούσε ότι ο ήλιος γύριζε γύρω από τη γη;

Απ.: Πιστεύω ότι ο συγγραφέας της εμπνεύστηκε από τον Με-γαλοδύναμο και ότι αυτός μπορεί να χρησιμοποιούσε τέτοια γλώσσα για να τον κατανοούν πιο εύκολα οι άνθρωποι εκείνων των καιρών.

Ερ.: Ήταν…

Απ.: Αντί να χρησιμοποιεί τέτοια γλώσσα που να μην είναι κα-τανοητή τουλάχιστον μέχρι να γεννηθεί ο Darrow.

(Γέλια και χειροκροτήματα στο ακροατήριο)

Ερ.: Δηλαδή; Τα κείμενα θα μπορούσαν να υποστούν ερμηνεία;

Απ.: Είναι πιθανόν να χρησιμοποιήθηκε μια γλώσσα που να είναι εύκολο να την κατανοήσουν τότε.

Ερ.: Αυτό σημαίνει ότι είναι δεκτικά ερμηνείας;

23


Απ.: Αυτή είναι η δικιά σας ερμηνεία. Εγώ δεν απαντώ στην ερμηνεία σας.

Ερ.: Αλήθεια;

Απ.: Αυτή είναι η απάντησή μου.

Ερ.: Μπορείτε να απαντήσετε;

Απ.: Θα μπορούσα να πω ότι ο Ησαΐας μας λέει ότι Θεός κάθε-ται πάνω στα όρια της γης.

Ερ.: Δεν ρωτάω για τον Ησαΐα.

Έδρα: Αφήστε τον να εμβαθύνει, αν το επιθυμεί.

Darrow: Θεωρείτε ότι το ανωτέρω απόσπασμα μπορεί να δε-χτεί ερμηνεία;

Απ.: Λοιπόν, θεωρώ ότι ο καθένας μπορεί να ερμηνεύσει το απόσπασμα όπως ο ίδιος επιθυμεί, αλλά αυτό δε σημαίνει ότι θα το ερμηνεύσει σωστά. Απάντησα στην ερώτησή σας.

Ερ.: Δεν θεωρείτε ότι για να επιμηκυνθεί η μέρα, θα μπορούσε κάποιος να θεωρήσει ότι η γη ήταν αυτή που έμεινε ακίνητη;

Απ.: Δεν πρόκειται να προσπαθήσω να πω τι θα μπορούσε να είναι σωστό, αλλά γνωρίζω το εξής: Μπορώ να πάρω ένα πο-τήρι νερό και αυτό να πέσει στο έδαφος χωρίς να βάλω καθό-λου δύναμη και ότι μπορώ να αμφισβητήσω το νόμο της βαρύ-τητας και να το σηκώσω ψηλά. Χωρίς την παρέμβαση του χε-ριού μου, το ποτήρι πέφτει στο έδαφος. Αν το μικρό μου χερά-κι έχει τέτοια δύναμη να ξεπεράσει το νόμο της βαρύτητας, τη πιο δεδομένη δύναμη στο σύμπαν, δεν τολμώ να σκεφτώ τι δύ-

24


ναμη έχει το χέρι του Παντοδύναμου για να επηρεάζει το σύ-μπαν.

Darrow: Αυτό το ακούω εδώ και χρόνια. Μπορείτε να απαντή-σετε ευθέως στην ερώτησή μου; Αν θέλαμε να επιμηκύνουμε τη μέρα, και έπρεπε να επιλέξουμε αν θα σταματούσαμε τη γη ή τον ήλιο, το σωστό δεν ήταν να επιλέγαμε τη γη;

Απ.: Ναι, αυτό είναι το σωστό.

Ερ.: Ναι; Αλλά την περίοδο που γραφόταν αυτή η ιστορία οι άνθρωποι τα ήξεραν διαφορετικά, με αποτέλεσμα σήμερα να διαβάζουμε ότι σταμάτησε ο ήλιος να κινείται γύρω από τη γη. Σήμερα, δεν γνωρίζουμε επίσης και το ότι ο ήλιος δε στέκεται ακίνητος;

Απ.: Αυτό είναι σχετικό, όπως θα έλεγε και ο κύριος Αϊνστάιν.

Ερ.: Σας ρωτώ, λοιπόν. Αν ο ήλιος έμενε όντως ακίνητος;

Απ.: Το γνωρίζετε πολύ καλά, όπως κι εγώ.

Ερ.: Καλύτερα. Έχετε καμιά αμφιβολία για τον ήλιο;

Απ.: Καμία. Και η γη γυρίζει γύρω του.

Ερ.: Αλήθεια;

Απ.: Όμως δεν θεωρώ καθόλου απρεπές να προστατεύω τον Κύριο από τις επικρίσεις σας.

Ερ.: Τη χρειάζεται την προστασία σας, να υποθέσω;

Απ.: Εκείνη την περίοδο χρησιμοποιούσε όρους που μπορού-σαν να κατανοήσουν οι άνθρωποι.

Ερ.: Και αυτό το αποκαλείτε «ερμηνεία»;

25


Απ.: Όχι, κύριε. Δεν θα το αποκαλούσα «ερμηνεία».

Ερ.: Κι όμως, νομίζω ότι αυτό είναι όντως ερμηνεία, να λέτε ότι κάτι σήμαινε κάτι διαφορετικό τότε.

Απ.: Μπορείτε να λέτε ό, τι θέλετε για να μου υπαγορέψετε αυτά που θα θέλατε να πω, κι εγώ να επιμένω να μιλώ όπως θέλω εγώ.

Ερ.: Κύριε Bryan, έχτε ποτέ αναρωτηθεί τι θα συνέβαινε αν η γη έμενε ακίνητη;

Απ.: Όχι.

Ερ.: Δεν έχετε αναρωτηθεί;

Απ.: Όχι. Ο Θεός στον οποίο πιστεύω θα την φρόντιζε τη γη, κύριε Darrow.

Ερ.: Κατάλαβα. Έχετε ποτέ αναρωτηθεί τι μας λέει η Φυσική ότι θα συνέβαινε αν η γη έμενε ακίνητη ξαφνικά;

Απ.: Όχι.

Ερ.: Δεν γνωρίζετε ότι θα μετατρεπόταν σε μια πολτοποιημένη μάζα ύλης;

Απ.: Καταθέστε το εσείς όταν θα σας εξετάζω εγώ σαν μάρτυ-ρας. Θα σας την δώσω αυτήν την ευκαιρία.

Ερ.: Δεν το πιστεύετε;

Απ.: Θα ήθελα να άκουγα την τοποθέτηση κάποιου ειδικού ε-πιστήμονος πάνω σε αυτό το ζήτημα.

Ερ.: Δεν έχετε ασχοληθεί ποτέ με το θέμα;

Απ.: Όχι, δεν νομίζω να μου έθεσαν ποτέ ένα τέτοιο ερώτημα.

26


Ερ.: Ούτε καν το έχετε σκεφθεί;

Απ.: Είμαι πολύ απασχολημένος με άλλα ζητήματα, μεγαλύτε-ρης σπουδαιότητας από αυτό.

27


Κατακλυσμός

Ερ.: Θεωρείτε ότι η ιστορία του Κατακλυσμού συνέβη ακριβώς όπως περιγράφεται στη Βίβλο;

Απ.: Μάλιστα κύριε.

Ερ.: Πότε έγινε αυτός ο Κατακλυσμός;

Απ.: Δεν θα τολμούσα εγώ να προσδιορίσω κάποια χρονολογί-α. Σήμερα το πρωί κατατέθηκε από εδώ ότι όντως, έχει προσ-διοριστεί το πότε συνέβη ο Κατακλυσμός.

Ερ.: Κάπου κοντά στο 4004 π.Χ.;

Απ.: Αυτή είναι μια υπόθεση που αναφέρθηκε σήμερα το πρωί. Δεν μπορώ να πω αν είναι ακριβής.

Ερ.: Η υπόθεση αυτή, είναι τυπωμένη στην Βίβλο;

Απ.: Όλοι ξέρουν –ή τουλάχιστον, θεωρώ ότι οι περισσότεροι γνωρίζουν- ότι αυτή είναι μια απλή εκτίμηση.

Ερ.: Εσείς, όμως, τι θεωρείτε ότι λέει η ίδια η Βίβλος; Δεν ξέρε-τε πώς προέκυψε αυτή η εκτίμηση;

Απ.: Δεν έχω κάνει τους υπολογισμούς αυτούς.

Ερ.: Τι υπολογισμούς;

Απ.: Δεν μπορώ να πω.

28


Ερ.: Υπολογισμούς των γενεών των ανθρώπων που αναφέρο-νται στη Βίβλο;

Απ.: Δεν θα ήθελα να τοποθετηθώ σε αυτό το θέμα.

Ερ.: Τι πιστεύετε;

Απ.: Δεν έχω άποψη για ζητήματα τα οποία δεν έχω μελετήσει.

Ερ.: Έχετε άποψη για ζητήματα που έχετε μελετήσει;

Απ.: Μερικές φορές.


Αστυνομικός: Ησυχία!

Darrow: Κύριε Bryan, έχετε διαβάσει τις ημερομηνίες αυτές αρκετές φορές, έτσι;

Απ.: Όχι σχολαστικά. Καμιά φορά τις συμβουλεύομαι για να έχω μια γενική ιδέα του χρόνου.

Ερ.: Δηλαδή θέλετε να μας πείτε ότι δεν έχετε ιδέα για το πώς υπολογίστηκαν αυτές οι ημερομηνίες;

Απ.: Όχι, δεν λέω κάτι τέτοιο. Σας είπα τι πιστεύω. Σας λέω ότι δεν γνωρίζω πόσο ακριβείς είναι αυτοί οι υπολογισμοί.

Ερ.: Λέτε, από τις γενιές των ανθρώπων…

Stewart: Ενίσταμαι γι’ αυτήν την αντεξέταση του μάρτυρα.

Darrow: Είναι μάρτυρας της αντίπαλης πλευράς1.

1 Ο ακριβής όρος είναι «hostile witness». Σύμφωνα με την αμερικανική δικονομία, είναι ο μάρτυρας που καλείται μεν από την υπεράσπιση, αλλά με την κατάθεσή του αντί να ενισχύει, αποδυναμώνει τη θέση του κατηγορούμενου. Γι’ αυτό και ο Stewart

29


Έδρα: Θα αφήσω τον κύριο Bryan να…

Μάρτυρας: Θέλω να τον αφήσω να πλατειάσει όσο θέλει. Γιατί θα πλατειάσω κι εγώ όταν τελειώσει αυτός.

Darrow: Να πλατειάσετε πάρα πολύ! Και εις μήκος και εις πλάτος!

(Γέλια)

Έδρα: Ησυχία!

Stewart: Ο μάρτυρας πρέπει να εξεταστεί όπως αρμόζει στην περίπτωση. Νομίζαμε ότι η εξέταση θα οδηγούσε στην καρδιά της υπόθεσης, αλλά απ’ ό, τι φαίνεται, χάνουμε τη μέρα, κύριε Πρόεδρε.

McKenzie: Ενίσταμαι!

Stewart: Κύριε Πρόεδρε, είμαι σίγουρος ότι ο κύριος Bryan μπορεί να τα βγάλει πέρα με αυτήν την εξέταση, όμως πραγ-ματικά, δεν προκύπτουν στοιχεία για την υπόθεσή μας.

Μάρτυρας: Οι κύριοι αυτοί δεν είχαν πολλές ευκαιρίες. Δεν ήρθαν εδώ μόνο για να διεξάγουν μια δίκη. Ήρθαν για να δι-κάσουν την Αποκεκαλυμμένη Θρησκεία. Εγώ είμαι εδώ για να την υπερασπιστώ και δέχομαι να μου κάνουν όποια ερώτηση θέλουν.

Έδρα: Πολύ καλά.

χαρακτηρίζει την εξέταση του Bryan «αντεξέταση». Αντεξέταση (cross examination): όταν η υπεράσπιση (ή η κατηγορούσα αρχή) εξετάζει τον μάρτυρα που έχει καλέσει η κατηγορούσα αρχή (ή η υπεράσπιση, αντίστοιχα). (ΣτΜ)

30


(Χειροκροτήματα από το ακροατήριο)

Darrow: Πολύ χειροκρότημα από τις κερκίδες!

Μάρτυρας: Από αυτούς που τους αποκαλείτε βλαχαδερά!

Darrow: Ποτέ μου δεν τους αποκάλεσα βλαχαδερά.

Μάρτυρας: Ιδού η πνευματική ένδεια του Τενεσί, η θρησκολη-ψία.

Darrow: Εννοείτε αυτών που σας χειροκροτούν; (Χειροκρότη-μα)

Μάρτυρας: Αυτοί είναι οι άνθρωποι που τους προσβάλλετε.

Darrow: Εσείς προσβάλλετε όποιον επιστήμονα και δάσκαλο δεν πιστεύει στην ηλίθια θρησκεία σας.

Έδρα: Δεν θα το ανεχτώ άλλο.

Darrow: Αυτά που κάνει ο μάρτυρας;

Έδρα: Απευθύνομαι και στους δυο σας.

Stewart: Έχουμε ξεφύγει από την υπόθεση, κύριε Πρόεδρε. Εί-ναι καθήκον μου να σας ζητήσω να σταματήσετε αυτή τη δια-δικασία. Ο κύριος Darrow προσπαθεί να προσβάλει τον κύριο μάρτυρα και ζητώ να σταματήσει, γιατί κινδυνεύει να του α-σκηθεί μήνυση.

Έδρα: Αν σταματούσα την εξέταση του μάρτυρος τώρα, δεν θα ήταν δίκαιο για τον κύριο Bryan. Θα θέλει να ρωτήσει τον κύ-ριο συνήγορο κι αυτός παρόμοιες ερωτήσεις.

Stewart: Μα δεν είναι αρμόδιος κανείς για κάτι τέτοιο.

Μάρτυρας: Άλλωστε οι ένορκοι δεν είναι παρόντες.

31


Έδρα: Θα ήθελα να είμαι λίγο πιο χαλαρός στη διαδικασία αυ-τή.

Darrow: Κύριε Πρόεδρε, εσείς αποφασίζετε, κι εγώ αποδέχομαι τις αποφάσεις σας.

Stewart: Οι ένορκοι δεν είναι εδώ.

Darrow: Κύριε Bryan, πριν πόσα χρόνια συνέβη ο Κατακλυ-σμός;

Απ.: Αφήστε με να δω τους υπολογισμούς του Usher για να σας πω.

Ερ.: Βεβαίως (δίνει στον μάρτυρα μια Βίβλο).

Απ.: Δεν νομίζω να τους γράφει αυτή η Βίβλος.

Ερ.: Μα, αφού την περιγράφει την ιστορία του Νώε. Πού είναι η Βίβλος που έχει κατατεθεί σαν αποδεικτικό στοιχείο; Είμαι σίγουρος ότι εκεί το γράφει.2

Απ.: Ω, δεν έχω λόγο να εκτιμήσω ότι ο Κατακλυσμός έγινε σε κάποια άλλη στιγμή, αλλά θα πρέπει να δω τους υπολογισμούς του Usher για να σας πω την ακριβή χρονολογία.

2 Οι υπολογισμοί του Επισκόπου Usher (αναφέρεται παρακάτω πώς προέκυψαν) χρησιμεύουν για να χρονολογηθούν τα περιστατικά που αναφέρονται στην Βίβλο. Κάποιες εκδόσεις της Βίβλου στο πάνω μέρος της σελίδας είχαν τυπωμένη και την χρονολογία κατά την οποία συνέβησαν τα περιστατικά που περιγράφονται σε εκεί-νες τις σελίδες, σύμφωνα με τους υπολογισμούς του Usher. Εδώ προφανώς η Βίβλος που δίνει ο Darrow στον Bryan δεν έχει αυτές τις ημερομηνίες, ενώ αντίθετα η Βί-βλος που κατατέθηκε στα πρακτικά της δίκης σαν Αποδεικτικό Στοιχείο τις περι-λαμβάνει. (Σ.τ.Μ.)

32


Ερ.: Κι εγώ το ίδιο. Θυμάστε σε ποιο ακριβώς βιβλίο της Βί-βλου περιγράφεται ο Κατακλυσμός;

Απ.: Στη Γέννεση.

Hays: Αυτή εδώ δεν είναι η Βίβλος που θέλετε;

Neal: Αυτή η έκδοση πρέπει να σας κάνει.

Darrow: Αυτή που ήταν στα αποδεικτικά στοιχεία της δίκης.

Μάρτυρας: Το λέει εδώ: 2.348 π.Χ.

Ερ.: Μάλιστα. 2.348 χρόνια πριν το Χριστό. Πιστεύετε ότι όλα τα πλάσματα που δεν συμπεριλαμβάνονταν στην Κιβωτό πέ-θαναν;

Απ.: Φαντάζομαι ότι τα ψάρια τουλάχιστον θα επέζησαν.

Ερ.: Πέρα από τα ψάρια;

Απ.: Δεν μπορώ να το πω.

Ερ.: Δεν μπορείτε να το πείτε;

Απ.: Όχι. Πέρα από αυτά που αναφέρει η Βίβλος, δεν έχω κά-ποια απόδειξη για το αντίθετο.

Ερ.: Ρωτάω εσείς τι πιστεύετε.

Απ.: Το πιστεύω.

Ερ.: Ότι όλα τω ζωντανά, πέρα από τα ψάρια, πέθαναν.

Απ.: Αυτό που είπα για τα ψάρια, το είπα χάριν αστεϊσμού.

Ερ.: Κατάλαβα.

33


Μάρτυρας: Λόγω του ότι κάποιος κάποτε έγραψε σε κάποιον ότι τα ψάρια πέθαναν κι αυτά και αυτός του απάντησε ότι μπορεί να τα ψάρια να επέζησαν.

Ερ.: Εγώ όμως ρωτάω και για τα ψάρια.

Απ.: Κι εγώ, λοιπόν, το δέχομαι. Από τη στιγμή που η Βίβλος το λέει και δεν βρήκα ποτέ ούτε ένα λόγο να την αρνηθώ, να την διαστρεβλώσω ή να την απορρίψω.

Ερ.: Ας το συγκεκριμενοποιήσουμε. 2.348 χρόνια πριν;

Απ.: Δεν ισχυρίστηκα κάτι τέτοιο. Αυτή είναι η χρονολογία που εκτιμάται εδώ μέσα (δείχνει την Βίβλο), αλλά δεν μπορώ να βεβαιώσω ότι είναι σωστή.

Ερ.: Δεν το υπολογίσατε ποτέ μόνος σας, μετρώντας τις γε-νεές;

Απ.: Όχι, κύριε. Όχι, δεν το υπολόγισα.

Ερ.: Όμως η έκδοση αυτή της Βίβλου που προτείνατε σαν απο-δεικτικό στοιχείο λέει ξεκάθαρα 2.340 κάτι. Δηλαδή 4.200 χρό-νια νωρίτερα από εμάς στη γη δεν υπήρχε ούτε ένα ζωντανό πλάσμα, πέρα από αυτά που επέζησαν μέσα στην Κιβωτό.

Απ.: Υπήρχε ζωή πριν από τότε.

Ερ.: Εννοείτε εκείνη την εποχή;

Απ.: Μετά από αυτήν.

Ερ.: Γνωρίζετε ότι υπάρχουν αρκετοί πολιτισμοί που οι αφετη-ρίες τους χρονολογούνται πάνω από 5.000 χρόνια πριν;

34


Απ.: Γνωρίζω ότι υπάρχουν άνθρωποι που εξετάζουν πράγματα του παρελθόντος και τα χρονολογούν ανάλογα με τις επιγρα-φές που αποκρυπτογραφούν. Αλλά δεν θεωρώ ότι είναι ακρι-βείς στις εκτιμήσεις τους.

Ερ.: Δεν σας ικανοποιεί το γεγονός ότι υπάρχουν αρκετοί πο-λιτισμοί που χρονολογούνται πριν από 5.000 χρόνια;

Απ.: Δεν μπορώ να πιστέψω κάτι τέτοιο, γιατί δεν υπάρχει κα-νένα επαρκές στοιχείο που να το αποδεικνύει.

Ερ.: Το πιστεύετε πραγματικά αυτό;

Απ.: Λοιπόν, απ’ όσο ξέρω, οι απόψεις των επιστημόνων δια-φέρουν όσον αφορά το πότε ξεκίνησε η ζωή στη γη. Άλλοι λένε 24.000.000 χρόνια πριν, άλλοι 306.000.000. Θα ήθελα να είναι πιο ακριβείς και να συμφωνήσουν σε κάποια πράγματα μεταξύ τους πριν εμφανιστούν ενώπιόν μου και απαιτήσουν να εγκα-ταλείψω την πίστη μου στη Βίβλο.

Ερ.: Ισχυρίζεστε ότι δεν πιστεύετε πως υπήρξαν πολιτισμοί στη γη πριν από 5.000 χρόνια;

Απ.: Δεν είμαι ικανοποιημένος από κανένα στοιχείο από αυτά που έχω δει.

Ερ.: Δεν σας ρώτησα με τι είσθε ικανοποιημένος. Σας ρώτησα τι πιστεύετε.

Απ.: Θα μου επιτρέψετε να απαντήσω;

Έδρα: Συνεχίστε.

35


Μάρτυρας: Δεν είμαι ικανοποιημένος από κανένα από τα στοι-χεία που έχω εξετάσει, τόσο που να αποδεχτώ τις απόψεις αυ-τών των ανθρώπων, ενάντια σε αυτό που θεωρώ ως Θεόπνευ-στο Λόγο.

Ερ.: Και πιστεύετε ότι κάθε έθνος, κάθε κοινωνία, κάθε συλλο-γικότητα ανθρώπων, κάθε ζώο, εκτός από τα ψάρια...

Μάρτυρας: Σας το ξαναείπα, τα ψάρια τα ανέφερα χάριν αστε-ϊσμού...

Ερ.: Α, νόμιζα ότι το έλεγε και η Βίβλος. Να συμπεριλάβουμε λοιπόν και τα ψάρια;

Απ.: Μάλλον πρέπει να το κοιτάξουμε καλύτερα.

Darrow: Θα το κοιτάξουμε, αφού τελειώσουμε αυτήν την εξέ-ταση. Πιστεύετε ότι οι διάφορες φυλές των ανθρώπων που υ-πάρχουν σήμερα εμφανίστηκαν τα τελευταία 4.000 ή 4.200 χρόνια;

Απ.: Όχι, ενδεχομένως εμφανίστηκαν νωρίτερα.

Ερ.: Το 1925;

Απ.: Κάποια στιγμή πριν τη Δημιουργία και πριν τον Κατα-κλυσμό.

Ερ.: Αν προσθέσουμε το 1925 σε αυτή τη χρονολογία;

Απ.: Ο Κατακλυσμός έγινε το 2.300 και κάτι και η Δημιουργία, σύμφωνα με αυτούς τους υπολογισμούς, έγινε αρκετά νωρίτε-ρα.

36


Ερ.: Δεν με καταλάβατε. Κοιτάξτε το βιβλίο. Έχουμε 1925, έ-τσι; Ας το σημειώσουμε, 1925. Έχετε ένα μολύβι;

(ένας από τους συνεργάτες του Darrow του δίνει ένα μολύβι)

Μάρτυρας: Και να προσθέσουμε σε αυτό το 4.004;

Darrow: Ακριβώς.

Απ.: Αυτή είναι η ημερομηνία που γράφει εδώ στην πρώτη σε-λίδα, σύμφωνα με τον Επίσκοπο Usher, την οποία επαναλαμ-βάνω ότι αποδέχομαι επειδή δεν έχω κανένα λόγο να την αμ-φισβητήσω. Στην πρώτη σελίδα αυτό λέει.

Ερ.: 1.925 συν 4.004 μας κάνει 5.929. Αν το ταπεινό μου μυαλό δεν έκανε λάθος. Τι συμπεραίνετε από αυτό;

Απ.: Τότε ήταν η αρχή.

Ερ.: Εννοούσα σε σχέση με τον Κατακλυσμό.

Απ.: Που έγινε το 2.348, όπως είπαμε, έτσι;

Ερ.: Το αμφισβητείτε;

Απ.: Όχι. Αφαιρέστε το από τα 4.000 χρόνια, μας κάνει 1.700 χρόνια.

Ερ.: Το ίδιο δεν είναι;

Απ.: Όχι. Ο Κατακλυσμός συνέβη περίπου 2.300 πριν το Χρι-στό και περίπου 1.700 χρόνια μετά τη Δημιουργία.

Αστυνομικός: Ησυχία στο ακροατήριο.

Darrow. Αν προσθέσω στον Κατακλυσμό 2.300 χρόνια, φτάνω στην εποχή του Χριστού;

37



Ερ.: Αν προσθέσω σε αυτά τα 2.300 και τα 1.925 θα φτάσω στο σήμερα, έτσι;

Απ.: Ακριβώς.

Ερ.: Έχουμε σύνολο, δηλαδή, 4.262 χρόνια. Αν κάνω λάθος, πείτε το μου.

Απ.: Σύμφωνα με τη Βίβλο, υπήρχε κάποιος πολιτισμός πριν τόσα χρόνια, ο οποίος καταστράφηκε με τον Κατακλυσμό.

Ερ.: Επιτρέψτε μου να ξεκαθαρίσω λίγο τα πράγματα. Πιστεύ-ετε ότι όλοι οι πολιτισμοί της γης και όλα τα ζωντανά πλάσμα-τα, εκτός ενδεχομένως των ψαριών, που έμειναν έξω από την Κιβωτό εξολοθρεύτηκαν από το Κατακλυσμό;

Απ.: Εκείνη την εποχή, ναι.

Ερ.: Εκείνη την εποχή. Και μετά, όλοι οι άνθρωποι, όλες οι φυ-λές που κατοίκησαν τον κόσμο και συνεχίζουν να τον κατοι-κούν, για γενιές και γενιές, και όλα τα ζώα, όλοι αυτοί λοιπόν, εμφανίστηκαν στη γη μετά τον Κατακλυσμό;

Απ.: Ναι.

Ερ.: Μέσα σε 4.200 χρόνια; Γνωρίζετε έστω και έναν επιστήμο-να άνθρωπο σε ολόκληρη τη γη να πιστεύει κάτι τέτοιο;

Απ.: Δεν μπορώ να ξέρω. Γνωρίζω, όμως, αρκετούς επιστήμο-νες που διαφωνούν σθεναρά με τις εκτιμήσεις άλλων επιστη-μόνων, όσον αφορά στην ηλικία του ανθρώπου.

38


Ερ.: Ω, αυτό δεν είναι απάντηση στην ερώτησή μου. Γνωρίζετε έστω και έναν επιστήμονα σε ολόκληρη τη γη που να πιστεύει αυτό το οποίο εσείς ισχυριστήκατε όσον αφορά την ηλικία του ανθρώπου;

Απ.: Δεν νομίζω να έχω ρωτήσει ποτέ κανέναν τους τι πιστεύει.

Ερ.: Δεν είναι όμως σημαντικό ζήτημα αυτό;

Απ.: Δεν είμαι σίγουρος γι’ αυτό.

Ερ.: Μπορεί και να είναι ασήμαντο, δηλαδή;

Απ.: Θα ήταν σημαντικό αν δεν είχα να κάνω τίποτα άλλο πέ-ρα από το να κάνω υποθέσεις για τους μακρινούς μας προγό-νους και για το πώς θα ήσαν οι μελλοντικοί μας απόγονοι. Όμως, πιο πολύ με απασχόλησαν οι Χριστιανοί που ζούνε τώ-ρα. Γι’ αυτό και δεν δίνω μεγάλη σημασία στις εικασίες για το παρελθόν ή το μέλλον.

Ερ.: Δεν σας απασχόλησε, λοιπόν, ποτέ το παρελθόν των φυ-λών, των ανθρώπων, των πολιτισμών, ακόμα και των ζώων, που υπάρχουν σήμερα στη γη. Σωστά;

Απ.: Ποτέ μου δεν με συγκίνησε η προσπάθεια που γίνεται από κάποιους να αμφισβητήσουν τη Βίβλο με τις εικασίες τους ή τις έρευνές τους.

Ερ.: Είσαστε ο μοναδικός άνθρωπος στη γη που γνωρίζει το πραγματικό νόημα της Βίβλου;

Stewart: Ενίσταμαι.

39


Έδρα: Δεκτή η ένσταση. (Ο συνήγορος υπεράσπισης συμμορ-φώθηκε)

Darrow: Γνωρίζετε ότι υπάρχουν χιλιάδες άνθρωποι, που αν και ισχυρίζονται ότι είναι Χριστιανοί, θεωρούν ότι η γη είναι πολύ παλαιότερη και ότι ο άνθρωπος εμφανίστηκε σε αυτή πο-λύ νωρίτερα;

Απ.: Φαντάζομαι ότι θα υπάρχουν τέτοιοι άνθρωποι.

Ερ.: Και εσείς δεν ενδιαφερθήκατε ποτέ να εξετάσετε πόσο καιρό περίπου βρίσκεται στη γη ο άνθρωπος;

Απ.: Δεν το θεώρησα ποτέ σκόπιμο.

Ερ.: Για κανένα λόγο, όποιος κι αν ήταν αυτός;

Απ.: Για να εξετάσω κάθε μια εικασία. Αν ξεκινούσα να κάνω κάτι τέτοιο, θα παράταγα όλες μου τις άλλες ασχολίες.

Ερ.: Θα ήθελα μια ευθεία απάντηση.

Απ.: Από την τυχόν ενασχόλησή μου με το ζήτημα δεν πρόκει-ται να μάθω τα πάντα για όλες τις φυλές.

Ερ.: Δε σας ρώτησα αυτό. Σας ρωτάω αν σας γεννήθηκε ποτέ το ενδιαφέρον να προσπαθήσετε να εξετάσετε πόσο παλιοί ή-σαν οι αρχαίοι πολιτισμοί.

Απ.: Όχι. Δεν έχω μελετήσει καθόλου αυτά τα θέματα.

Ερ.: Δεν γνωρίζετε ότι ο πολιτισμός της Κίνας υπολογίζεται ότι έχει ηλικία περίπου 6.000 με 7.000 χρόνια τουλάχιστον;

Απ.: Όχι. Αλλά δεν είναι δυνατόν να υπήρχαν πριν από την Δημιουργία, σύμφωνα με την Βίβλο, πριν από 6.000 χρόνια.

40


Ερ.: Δεν γνωρίζετε πόσο παλιοί είναι, έτσι;

Απ.: Όχι, δεν γνωρίζω πόσο παλιοί είναι, αλλά απ’ ό, τι φαίνε-ται εσείς το γνωρίζετε καλά! (Γέλια στο ακροατήριο) Εσείς θα ακούσετε τι λένε αυτοί που αντιτίθενται στη Βίβλο, εγώ θα ε-μπιστευτώ την ίδια τη Βίβλο.

Ερ.: Κατάλαβα. Είστε ελεύθερος να διατηρήσετε τις απόψεις σας. Έχετε καμιά ιδέα πόσο παλιός είναι ο Αιγυπτιακός πολιτι-σμός;

Απ.: Όχι.

Ερ.: Ξέρετε οποιοδήποτε στοιχείο στον κόσμο που να επιβε-βαιώνει το ότι πριν από περίπου 4.200 χρόνια όλη η ζωή εξα-φανίστηκε από προσώπου γης;

Απ.: Νομίζω ότι έχουν βρεθεί τέτοια στοιχεία.

Ερ.: Γνωρίζετε κάτι πιο συγκεκριμένο;

Απ.: Έχουν βρεθεί αποδείξεις για τον Κατακλυσμό, αλλά δεν έχω ειδικές γνώσεις πάνω στο ζήτημα αυτό.

Ερ.: Κύριε Bryan, γνωρίζετε οποιοδήποτε στοιχείο ή έχει πε-ριέλθει στην αντίληψή σας η ανακάλυψη οποιουδήποτε στοι-χείου που να αποδεικνύει ότι πριν από 4.200 χρόνια συνέβη ένας Κατακλυσμός στη Γη ο οποίος αφάνισε όλη τη ζωή;

Απ.: Απ’ όσο θυμάμαι από αυτά που έχω διαβάσει για αυτό θέ-μα, δεν μπορώ να είμαι σίγουρος για την χρονολογία του Κα-τακλυσμού, αλλά έχω μάθει για αρχαιολογικές ανακαλύψεις όπου ανακαλύφθηκαν ίχνη μιας τεράστιας πλημμύρας.

41


Ερ.: Κύριε Bryan, γνωρίζετε ότι αρκετές αρχαίες θρησκείες α-ναφέρουν και αυτές κάποιο Κατακλυσμό;

Απ.: Όχι, δεν το γνωρίζω αυτό.

Ερ.: Δεν γνωρίζετε κι άλλες, πέρα από τον Ιουδαϊσμό;

Απ.: Δεν γνωρίζω αν υπάρχουν αναφορές άλλων θρησκειών στον Κατακλυσμό.

Ερ.: Δεν έχετε μελετήσει τις άλλες θρησκείες;

Απ.: Πέρα από τη Βίβλο;

Ερ.: Ναι.

Απ.: Όχι. Δεν έχω μελετήσει τόσο καλά τις άλλες θρησκείες για να γνωρίζω αυτό που με ρωτήσατε.

Ερ.: Γενικά, δεν έχετε μελετήσει άλλες θρησκείες;


Ερ.: Έχετε διαβάσει τίποτα για την προέλευση των θρησκειών;

Απ.: Όχι κάτι ιδιαίτερο.

Ερ.: Πραγματικά, δεν έχετε μελετήσει άλλες θρησκείες;

Απ.: Όχι, κύριε.

Ερ.: Και δεν γνωρίζετε αν άλλες θρησκείες έχουν παρόμοιες αναφορές για την καταστροφή της ζωής στη γη από τον Κατα-κλυσμό;

Απ.: Η Χριστιανική θρησκεία μου είναι αρκούντως ικανοποιη-τική και δεν ένιωσα ποτέ την ανάγκη να μελετήσω αντίπαλες θρησκείες.

42


Ερ.: Πιστεύετε ότι όλες οι άλλες θρησκείες ανταγωνίζονται το Χριστιανισμό;

Απ.: Είμαι σίγουρος ότι όποιος δεν πιστεύει στο Χριστιανισμό το βλέπει έτσι...

Ερ.: Σας ρωτάω εσείς τι πιστεύετε.

Απ.: Δεν τις θεωρώ ανταγωνιστικές, επειδή δεν πιστεύω ότι έχουν την ίδια Πηγή που έχει η δικιά μας θρησκεία.

Ερ.: Επομένως, κατά λάθος είπατε προηγουμένως «αντίπαλες»;

Απ.: Δεν θα τους έλεγα «αντιπάλους». Θα τους έλεγα άπι-στους.

Ερ.: Τίνος πράγματος άπιστους;

Απ.: Του Χριστιανισμού.

Ερ.: Και όσον αφορά το Βουδισμό;

Απ.: Θα μπορούσα να σας πω κάτι για τον Βουδισμό, αν θέλα-τε να μάθετε.

Ερ.: Όσον αφορά το Βουδισμό ή τον Κομφουκιανισμό;

Απ.: Θα μπορούσα να σας πω κάτι και για τον Βουδισμό και τον Κομφουκιανισμό, αν θέλατε να μάθετε.

Ερ.: Τι; Τις έχετε μελετήσει αυτές τις θρησκείες;

Απ.: Κατά κάποιο τρόπο.

Ερ.: Τις θεωρείτε αντίπαλες;

Απ.: Όχι. Θεωρώ ότι είναι κατά πολύ κατώτερες. Θέλετε να σας πω κάτι γι’ αυτές;

43


Ερ.: Όχι.

Απ.: Εγώ θα επιμείνω να σας το προσφέρω.

Ερ.: Δεν θα μιλήσετε για τζάμπα ασήμι, έτσι;

Απ.: Ίσα ίσα.

Stewart: Ενίσταμαι. Ο συνήγορος το έχει παρατραβήξει. Εξετά-ζει το μάρτυρα σαν να μην τον έχει καλέσει η υπεράσπιση, σαν να είναι της κατηγορούσας αρχής!

Darrow: Λοιπόν, στρατηγέ, καταλαβαίνετε ότι αυτό που κά-νουμε είναι πρωτοποριακό. Υποθέτω ότι και ο πιο άπειρος δι-κηγόρος ξέρει πολύ καλά ότι έχουμε το δικαίωμα σαν υπερά-σπιση να εξετάσουμε έναν μάρτυρα του αντιπάλου. Έχουμε καμιά αμφιβολία γι’ αυτό;

Stewart: Σύμφωνα με τους νόμους της Πολιτείας του Tennes-see, αν εξετάσετε έναν μάρτυρα ο οποίος αποδεικνύεται ότι καταθέτει ενάντια στην υπόθεσή σας, πρέπει να τηρηθεί μια συγκεκριμένη διαδικασία. Πρέπει να ανακοινώσετε ότι έχετε εκπλαγεί από την κατάθεσή του και μετά μπορείτε να προχω-ρήσετε στην αντεξέταση.

Bryan: Μπορεί ο μάρτυρας να ανακοινώσει ότι εκπλήσσεται από την επιθετικότητα του συνηγόρου;

Darrow: Δεν είμαι επιθετικός απέναντί σας. Είμαι επιθετικός απέναντι στις απόψεις σας, και υποθέτω ότι το ίδιο είστε και εσείς απέναντι στις δικές μου.

44


Bryan: Θεωρώ ότι όταν με ρωτήσατε για τον Κομφούκιο, υπο-χρεούστε να με αφήσετε να απαντήσω.

Darrow: Άντε, πείτε το κύριε Bryan. Δεν θα σας πάω κόντρα σ’ αυτό.

45


Οι… αντίπαλοι

Bryan: Είχα την ευκαιρία να μελετήσω τον Κομφουκιανισμό όταν πήγα στην Κίνα. Βρήκα ό, τι μπορούσα να βρω για τον Κομφούκιο και αγόρασα και ένα βιβλίο, που έλεγε τις απόψεις του Menches για τις διδαχές του Κομφούκιου, και διαπίστωσα ότι υπήρχαν τρανταχτές διαφορές ανάμεσα στη διδασκαλία του Κομφούκιου και τη διδασκαλία του Ιησού Χριστού. Κατ’ αρχάς, ένας από τους μαθητές του Κομφούκιου τον ρώτησε αν υπήρχε μια λέξη που να εκφράζει όλα όσα ήταν απαραίτητα να γνωρίζει κανείς στις διαπροσωπικές σχέσεις, και αυτός του α-πάντησε: «Η αμοιβαιότητα δεν είναι η λέξη που θες;» Δεν μπο-ρώ να βρω πιο καλή περιγραφή του χάσματος που χωρίζει το Χριστιανισμό από τον Κομφουκιανισμό από αυτή τη λέξη. Η αμοιβαιότητα είναι ένας υπολογιστικός εγωισμός. Αν κάποιος σου κάνει κάτι, τότε του κάνεις κι εσύ κάτι αντίστοιχο, για να είσαστε ισόπαλοι. Αυτή είναι η βάση της φιλοσοφίας του Κομ-φούκιου. Ο Χριστός, όμως, δεν κήρυττε την αμοιβαιότητα. Μας διδάσκει να βοηθούμε το συνάνθρωπο όχι για να του α-νταποδώσουμε τη δικιά του βοήθεια, αλλά επειδή το έχει ανά-γκη. Είναι τελείως διαφορετικές δυο θρησκείες που η μια τους σου λέει να κοιτάς να κάνεις ό, τι σου κάνουν, ενώ η άλλη σου

46


λέει να αφιερώσεις τον εαυτό σου στην υπηρεσία των άλλων ανθρώπων, για να βοηθήσεις όσους έχουν ανάγκη.

Ερ.: Καμία αντίρρηση πάνω σε αυτά. Όμως δεν σας είχα ρωτή-σει τίποτα τέτοιο.

Απ.: Αυτή είναι η πρώτη διαφορά του Κομφουκιανισμού από τον χριστιανισμό.

Ερ.: Γνωρίζετε πόσο παλιός είναι ο Κομφουκιανισμός;

Απ.: Δεν μπορώ να σας απαντήσω επακριβώς.

Ερ.: Το ψάξατε καθόλου;

Απ.: Δεν μπορώ να σας απαντήσω κατηγορηματικά, αλλά μπο-ρώ να σας αναφέρω κάτι που διάβασα κάποτε.

Ερ.: Μπορείτε να απαντήσετε επιτέλους στις ερωτήσεις μου;

Απ.: Βεβαίως.

Ερ.: Διακόψτε με, αν θεωρήσετε ότι μεταφέρω τα λεγόμενά σας λάθος. Γνωρίζετε πόσο παλιά είναι η θρησκεία του Ζωροαστρι-σμού;


Ερ.: Το γνωρίζετε ότι και ο Κομφουκιανισμός και ο Ζωροα-στρισμός είναι αμφότερες πολύ παλαιότερες θρησκείες του Χριστιανισμού;

Απ.: Δεν πρόκειται να δεχθώ την γνώμη αυτών που προσπα-θούν να βρουν δικαιολογίες για να απορρίψουν το Χριστιανι-σμό, προσπαθώντας να προσδιορίσουν χρονολογίες και ημέρες και ώρες. Ας συμφωνήσουν πρώτα μεταξύ τους και μετά ας έρ-

47


θουν, αν είναι ικανοί, να με αναγκάσουν να δεχτώ αυτά που λένε σας την απόλυτη αλήθεια.

Ερ.: Γνωρίζετε το βιβλίο του James Clark για τις 10 μεγάλες θρησκείες;

Απ.: Όχι.

Ερ.: O Clark ήταν ένας Ουνιταριανός3 ιερέας, έτσι δεν είναι; Πιστεύετε ότι είχε κακούς σκοπούς;

Απ.: Δεν μπορώ να σχολιάσω τα κίνητρα του κάθε ανθρώπου.

Ερ.: Δεν γνωρίζετε πόσο παλιές είναι, όλες οι άλλες θρησκείες;

Απ.: Δεν θα τολμούσα να τοποθετηθώ χωρίς να γνωρίζω. Ό-μως θεωρώ ότι είναι πολύ πιο σημαντικό να γνωρίζουμε τις δι-αφορές τους, παρά την ηλικία τους.

Ερ.: Θα κάνω μια ερώτηση άσχετη με την εξέταση της υπόθε-σης. Κύριε Bryan, γνωρίζετε πόσοι άνθρωποι ζούσαν στη γη την εποχή του Χριστού;

Απ.: Όχι, δεν μπορώ να πω ότι έχω διαβάσει ποτέ μου κάτι σχετικό.

Ερ.: Γνωρίζετε πόσοι άνθρωποι ζούσαν στη γη πριν από 3.000 χρόνια;

Απ.: Όχι.

3 Ο ουνιταριανισμός είναι μια μονοθεϊστική αντιχριστιανική θρησκεία, που αρνείται τη θεϊκή ιδιότητα του Χριστού. Βέβαια, πιστεύουν στο Θεό, έτσι όπως αυτός παρα-δίδεται από τη Βίβλο. Αρκετά διαδεδομένη θρησκεία στις ΗΠΑ (Σ.τ.Μ.)

48


Ερ.: Ασχοληθήκατε ποτέ να το μάθετε;

Απ.: Όταν επιμένετε να προβάλετε την άγνοιά μου, δεν θα έ-πρεπε να μου δίνετε κι όλας και τις σωστές απαντήσεις για να μην είμαι πλέον αδαής; Μπορείτε να μου πείτε πόσοι άνθρωποι ζούσαν στη γη όταν γεννήθηκε ο Χριστός;

Ερ.: Ξέρετε, κάποιοι είναι δυνατόν να παραμείνουν αδαείς, α-κόμα και αν γνωρίζουν τα δεδομένα.

Απ.: Όπως και να’ χει, μπορείτε να μου τα δώσετε; Δεν επιτρέ-πεται να με ρωτάτε κάτι που δεν το γνωρίζετε ούτε εσείς.

Ερ.: Μπορώ να κάνω μια εκτίμηση.

Απ.: Και ποια είναι η εκτίμησή σας;

Ερ.: Θα χρειαστεί να περιμένετε λίγο. Γνωρίζετε πόσοι άνθρω-ποι κατοικούσαν στην Αίγυπτο πριν από 3.500 χρόνια ή πόσοι κατοικούσαν στην Κίνα πριν 5.000 χρόνια;

Απ.: Όχι.

Ερ.: Ασχοληθήκατε ποτέ να το ψάξετε;

Απ.: Όχι, κύριε. Είστε ο πρώτος άνθρωπος που γνωρίζω να εν-διαφέρεται γι’ αυτά τα πράγματα! (Γέλια στο ακροατήριο)

Ερ.: Κύριε Bryan, είμαι ο πρώτος άνθρωπος που γνωρίζετε ή είμαι ο πρώτος άνθρωπος γενικά που ενδιαφέρεται για τον πρωτόγονο άνθρωπο και τις κοινωνίες του;

Απ.: Είστε ο πρώτος άνθρωπος που εγώ προσωπικά έχω ακού-σει να μιλά για τους πληθυσμούς των ανθρώπων εκείνες τις χρονικές περιόδους.

49


Ερ.: Πού έχετε ζήσει όλη σας τη ζωή;

Απ.: Μακριά σας! (Γέλια και χειροκροτήματα από το ακροατή-ριο)

Ερ.: Προφανώς μακριά και από επιστήμονες κι ερευνητές.

Απ.: Ω, μην νομίζετε ότι τα ξέρετε όλα!

Ερ.: Το γνωρίζετε ότι υπάρχουν χιλιάδες βιβλία σε όλες τις βι-βλιοθήκες της χώρας μας που ασχολούνται με τα ζητήματα που σας ρωτάω εγώ τώρα;

Απ.: Δεν μπορώ να απαντήσω με βεβαιότητα, αλλά σας πι-στεύω.

Ερ.: Έχετε διαβάσει ποτέ έστω και ένα βιβλίο για τους πρωτό-γονους ανθρώπους; Σαν το «Πρωτόγονος Πολιτισμός» του Tyler ή του Boaz ή οποιασδήποτε άλλης αυθεντίας;

Απ.: Δεν νομίζω να έχω διαβάσει κάποιο από αυτά που αναφέ-ρατε.

Ερ.: Έχετε διαβάσει, όμως κάποιο άλλο;

Απ.: Όλο και κάτι έχω διαβάσει για αυτό το θέμα. Όμως δεν το επεδίωκα, επειδή δεν φανταζόμουν ποτέ ότι θα με καλούσατε για μάρτυρα!

Ερ.: Σε όλη σας τη ζωή, δεν έχετε προσπαθήσει ούτε μια φορά να μάθετε κάτι για τους άλλους συνανθρώπους μας, για το πό-σο παλιοί είναι οι πολιτισμοί τους, πόσο καιρό βρίσκονται στη γη;

50


Απ.: Όχι, κύριε. Είμαι τόσο πολύ ικανοποιημένος και πλήρης με το Χριστιανισμό, που δεν ξόδεψα καθόλου χρόνο ψάχνοντας να βρω επιχειρήματα εναντίον του.

Ερ.: Μήπως φοβόσασταν το ενδεχόμενο να βρείτε αρκετά πει-στικά επιχειρήματα;

Απ.: Όχι κύριε. Δεν φοβάμαι ούτε καν τώρα, μήπως μου δείξετε εσείς τέτοια επιχειρήματα.

Ερ.: Θυμάστε αυτόν που είπε –δεν το θυμάμαι αυτολεξεί- ότι δεν πρόκειται κάποιος να γίνει ευτυχισμένος, ακόμα και αν α-ναστηθεί από τους νεκρούς. Να υποθέσω ότι εσείς θα ήσασταν ευτυχισμένος;

Απ.: Θα το ολοκληρώσετε, κύριε Darrow;

Ερ.: Όχι.

Απ.: Γιατί όχι;

Ερ.: Γιατί δεν με ενδιαφέρει η συνέχειά του.

Απ.: Γιατί τσαλαπατάτε τη Βίβλο; «Έχουν τον Μωυσή και τους Προφήτες».

Ερ.: Ποιος;

Απ.: Αυτή είναι η συνέχεια της φράσης που αφήσατε στη μέση προηγουμένως.

Ερ.: Οπότε θεωρείτε ότι αν ο άνθρωπος έχει το Μωυσή και τους Προφήτες δε χρειάζεται τίποτα άλλο;

Απ.: Αυτή η απάντηση δόθηκε τότε εκεί.

Ερ.: Και εσείς συμφωνείτε;

51


Απ.: Έχω όλες τις πληροφορίες που χρειάζομαι. Ζω μ’ αυτές και θα πεθάνω με αυτές.

Ερ.: Και μόνο αυτό σας ενδιαφέρει;

Απ.: Δεν επιζητώ τίποτε παραπάνω από τη θρησκεία.

Ερ.: Δε σας νοιάζει η ηλικία της γης, του ανθρώπου, πόσο και-ρό βρίσκονται στη γη τα ζώα;

Απ.: Δεν με ενδιαφέρουν καθόλου.

Ερ.: Και ούτε ποτέ ασχοληθήκατε με αυτά τα θέματα.

Απ.: Ποτέ.

Ερ.: Ωραία.

Απ.: Τώρα, θα με αφήσετε να ολοκληρώσω την απάντησή μου;

Ερ.: Σε ποια ερώτηση; Αν θέλετε να πείτε κάτι για τον Κομ-φούκιο, δεν έχω καμία αντίρρηση.

Απ.: Μα, βέβαια. Έχω να πω κάποια πραγματάκια ακόμα.

Darrow: Κύριε Πρόεδρε, εγώ δεν έχω αντίρρηση να ακουστούν αυτά που θέλει ο μάρτυρας, αλλά να σημειωθεί ότι δεν έχουν καμία σχέση με αυτό που τον είχα ρωτήσει.

Hicks: Κύριε Πρόεδρε, ο ίδιος τον έβαλε να καταθέσει.

Έδρα: Κι εσείς συμφωνήσατε. Θα του επιτρέψω να μου εξηγή-σει.

Darrow: Τον ρώτησα συγκεκριμένες ερωτήσεις για τον Κομ-φούκιο.

52


Hicks: Ούτε οι άλλες ερωτήσεις που του απευθύνει είναι σχετι-κές.

Darrow: Θεωρώ ότι είναι.

Μάρτυρας: Ανέφερα προηγουμένως τη λέξη «αμοιβαιότητα», για να αναδείξω τη διαφορά ανάμεσα στη διδασκαλία του Χρι-στού σε σχέση με τις διδασκαλίες του Κομφούκιου. θα ήθελα να επιστήσω την προσοχή σας και σε μια άλλη διαφορά. Ένας από τους μαθητές του Κομφούκιου τον ρώτησε «Τι πιστεύεις για την άποψη που λέει ότι πρέπει να ανταμείβεις το κακό με καλό;» Και η απάντηση το Κομφούκιου ήταν η εξής: «Τιμώρη-σε το κακό με δικαιοσύνη και αντάμειψε το καλό με καλό». Ενώ ο Χριστός έλεγε: «Αγάπα τον εχθρό σου. Απάντησε στο κακό με καλό». Να μια ακόμα διαφορά ανάμεσα στις δύο θρη-σκείες. Μια ανυπολόγιστης σπουδαιότητας διαφορά. Και η τρίτη διαφορά. Όλοι αυτοί που χλευάζουν τη θρησκεία και προσπαθούν να πείσουν ότι ο Χριστός δεν έφερε τίποτα και-νούριο στον κόσμο, αναφέρουν τον Χρυσό Κανόνα του Κομ-φούκιου. Ο Κομφούκιος είπε «μην κάνεις στους άλλους ό, τι δεν θέλεις να σου κάνουν». Ξεκάθαρα αρνητικός. Ο Χριστός, όμως, δίδαξε: «κάνε στους άλλους αυτό που θέλεις να κάνουν οι άλλοι για εσένα». Η διαφορά είναι τεράστια, ανάμεσα σε μια αρνητική απραξία και μια θετική προτροπή για αρωγή. Ο Χρι-στιανισμός είναι η θρησκεία της αρωγής, της βοήθειας, της προσφοράς, όπως διατυπώθηκε από το λόγο του Κυρίου όταν είπε «Ός εάν θέλη γενέσθαι μέγας εν υμίν, έστε υμών διάκονος,

53


και ός εάν θέλη υμών γενέσθαι πρώτος έστε πάντων δούλος». Αυτές είναι οι τρεις διαφορές ανάμεσα στη διδασκαλία του Ιη-σού Χριστού και του Κομφούκιου. Τεράστιες διαφορές, σε πο-λύ σημαντικά θέματα. Τώρα, κύριε Darrow, με ρωτήσατε αν γνωρίζω τίποτα για τον Βούδα.

Ερ.: Θέλετε να βγάλετε λόγο και για τον Βούδα τώρα;

Απ.: Όχι κύριε. Θέλω να απαντήσω στην ερώτησή σας για τον Βούδα.

Ερ.: Σας ρωτώ, λοιπόν. Γνωρίζετε τίποτα για το Βούδα;

Απ.: Γνωρίζω.

Ερ.: Πολύ καλά, η ερώτησή μου απαντήθηκε, λοιπόν.

Απ.: Ο Βούδας...

Ερ.: Μισό λεπτό. Την απαντήσατε την ερώτηση...

Έδρα: Θα του επιτρέψω να πει τι γνωρίζει.

Darrow: Όλα όσα γνωρίζει;

Έδρα: Δεν ξέρω.

Μάρτυρας: Δεν επιμένω στο να αναφέρω όσα γνωρίζω. Θα πω κάτι παραπάνω από αυτά που θέλει ο κύριος Darrow να ακου-στούν.

Darrow: Πολύ καλά, κάντε ό, τι θέλετε. Δε με νοιάζει.

Μάρτυρας: Ο Βουδισμός είναι μια αγνωστικιστική θρησκεία.

Darrow: Απέναντι σε τι; Τι εννοείτε αγνωστικιστική;

Απ.: Δεν γνωρίζω.

54


Ερ.: Δεν γνωρίζετε τι εννοείτε;

Απ.: Αυτό είναι ο αγνωστικισμός. Δεν ξέρω. Όταν ήμουν στην Rangoon, στη Βιρμανία, ένας από τους Βουδιστές μου είπε ότι θα έστελναν μια αντιπροσωπεία σε ένα συνέδριο αγνωστικι-στών που θα πραγματοποιείτο στη Ρώμη, κι εγώ διάβασα και ένα επίσημο κείμενο...

Ερ.: Θυμάστε το όνομά του;

Απ.: Όχι, κύριε. Δεν το θυμάμαι.

Ερ.: Πώς έμοιαζε; Πόσο ψηλός ήταν;

Απ.: Μου φαίνεται ότι ήταν σαν και σας ψηλός, αλλά όχι τόσο καμπούρης.

Ερ.: Θυμάστε τι ηλικία είχε, ξέρετε αν ήταν αρκετά μεγάλος για να γνωρίζει καλά τι έλεγε;

Απ.: Μου φάνηκε αρκετά μεγάλος για να ξέρει τι λέει. (Γέλια στο ακροατήριο)

Darrow: Κύριε Πρόεδρε, αντί να μας απαντά σε απλές ερωτή-σεις, επιτρέπουμε στον μάρτυρα να αστειεύεται με το ακροα-τήριο για κάτι που του είπε κάποιος μαύρος στην Ρανγκ-κάτι στην Ινδία.

Μάρτυρας: Ήταν μελαμψός, όχι μαύρος.

Έδρα: Θα τον αφήσω να ολοκληρώσει την απάντησή του.

Μάρτυρας: Ήθελα να πω ότι στη συνέχεια διάβασα μια εφημε-ρίδα που μου έδωσε, την επίσημη εφημερίδα της Βουδιστικής Εκκλησίας, η οποία διαφήμιζε τη συμμετοχή της αντιπροσω-

55


πείας σε εκείνο το συνέδριο των αγνωστικιστών στη Ρώμη, α-ναφέροντας μάλιστα ότι ο Βουδισμός είναι μια αγνωστικιστική θρησκεία. Θα σας φέρω και μια ακόμα απόδειξη αυτού του πράγματος. Συνάντησα έναν Βουδιστή δάσκαλο...

Darrow: Ενίσταμαι στην προσπάθεια του κυρίου Bryan να βγάζει λόγο κάθε φορά που του απευθύνω μια ερώτηση.

Έδρα: Αφήστε τον να ολοκληρώσει αυτήν την απάντηση και συνεχίστε.

Μάρτυρας: Συνάντησα ένα Βουδιστή ιερέα την ώρα του δεί-πνου του, ενώ κοντά του βρισκόταν και ένας Άγγλος, επίσης Βουδιστής. Είχε φτάσει εκεί πέρα σαν μαραγκός πλοίου και έ-γινε Βουδιστής πριν από έξι χρόνια. Όσο περίμενα τον ιερέα, συζήτησα με τον Άγγλο. Τον ρώτησα τι ήταν το σημαντικότε-ρο για το Βουδισμό, και αυτός μου είπε ότι το σημαντικότερο για τον Βουδισμό ήταν ότι δεν ήσουν υποχρεωμένος να πι-στεύεις για να γίνεις Βουδιστής.

Ερ.: Γνωρίζετε το όνομα του Άγγλου;

Απ.: Όχι, κύριε. Δεν γνωρίζω το όνομά του.

Ερ.: Πώς έμοιαζε;

Απ.: Σαν ένας συνηθισμένος άνθρωπος.

Ερ.: Πού το ξέρετε ότι ήταν Άγγλος;

Απ.: Μου το είπε.

Ερ.: Πώς το ξέρετε ότι έλεγε την αλήθεια;

Απ.: Δεν το ξέρω με σιγουριά. Τον εμπιστεύτηκα.

56


Έδρα: Κύριε Darrow, συνεχίστε την εξέτασή σας.

57


Ο Πύργος της Βαβέλ

Ερ.: Γνωρίζετε τον Πύργο της Βαβέλ, έτσι;

Απ.: Μάλιστα, κύριε.

Ερ.: Τον πύργο αυτό ξεκίνησαν να τον κτίζουν έχοντας τη φι-λοδοξία να φτάσουν μέχρι τον ουρανό, έτσι δεν είναι; Και ο Θεός είδε τι έκαναν και για τους αποτρέψει από το να φτάσουν μέχρι τον ουρανό, τους μπέρδεψε τις γλώσσες, έτσι;

Απ.: Κάπως έτσι, ναι. Δεν θα έλεγε ότι το έκανε για τους απο-τρέψει από το να φτάσουν στον ουρανό. Δεν είναι νομίζω να πιστεύει κανείς ότι ο Θεός φοβόταν ότι οι άνθρωποι θα τον απειλούσαν στον ουρανό…

Ερ.: Με αυτό τον τρόπο;

Απ.: Θεωρώ ότι ήταν κάτι σαν επίπληξη.

Ερ.: Επίπληξη που προσπάθησαν να τον φτάσουν με αυτόν τον τρόπο;

Απ.: Που έχτισαν έναν πύργο γι’ αυτό το σκοπό.

Ερ.: Και «έκοψαν» δρόμο;

Απ.: Εσείς τα λέτε αυτά, όχι εγώ.

Ερ.: Και πότε έγινε αυτό;

Απ.: Δώστε μου τη Βίβλο.

58


Ερ.: Ορίστε. Θα μας τα πείτε σαν ειδικός στη Βίβλο ή σαν επι-στήμονας;

Απ.: Το περιστατικό με τον Πύργο της Βαβέλ έγινε περίπου 100 χρόνια πριν τον Κατακλυσμό, κύριε Darrow, σύμφωνα με αυτό εδώ το χρονολόγιο. Στη μια σελίδα η χρονολογία είναι 2.218 και στην άλλη 2.247.

Ερ.: Και αυτό έγινε, λοιπόν στα 2.247;

Απ.: Κοιτάξτε, στην κορυφή της μιας σελίδας γράφει 2.218 π.Χ. και στην κορυφή της άλλης 2.247 π.Χ., ενώ τίποτα άλλο δεν διευκρινίζει πότε έγινε αυτή η εναλλαγή.

Ερ.: Ας πούμε, λοιπόν, ότι έγινε στα 2.230.

Απ.: Περίπου.

Ερ.: Ας προσθέσουμε σε αυτό 1.500…

Απ.: Όχι, 1925.

Ερ.: Σωστά, προσθέτουμε 1.925 στο 2.230 και έχουμε 4.155. Πριν λοιπόν 4.155 χρόνια, όλοι οι άνθρωποι μιλούσαν την ίδια γλώσσα;

Απ.: Μάλιστα, κύριε. Νομίζω ότι αυτό το συμπέρασμα πρέπει να βγει από αυτήν την ιστορία.

Ερ.: Όλες οι διαφορετικές γλώσσες του πλανήτη χρονολογού-νται από την εποχή του Πύργου της Βαβέλ, λοιπόν; Γνωρίζετε πόσες γλώσσες μιλιούνται σήμερα;

Απ.: Όχι. Γνωρίζω ότι η Βίβλος έχει μεταφραστεί σε 500 γλώσ-σες. Δηλαδή σε περισσότερες από οποιοδήποτε άλλο βιβλίο.

59


Ερ.: Αυτό είναι πολύ ενδιαφέρον, αν όντως ισχύει. Γνωρίζετε πόσες γλώσσες μιλιούνται σήμερα;

Απ.: Όχι κύριε, δεν γνωρίζω. Μπορεί να υπάρχουν αρκετές δι-αφορετικές διάλεκτοι, αλλά οι κύριες γλώσσες πρέπει να είναι 500.

Ερ.: Υπάρχουν και άλλες γλώσσες, που δεν είναι κύριες;


Ερ.: Αλλά δεν έχετε ιδέα πόσες είναι;


Ερ.: Πόσοι άνθρωποι μιλούν αυτές τις διάφορες γλώσσες;

Απ.: Δεν γνωρίζω, κύριε.

Ερ.: Και ισχυρίζεστε ότι όλες αυτές οι γλώσσες όλων των αν-θρώπων γεννήθηκαν πριν από μόλις 4.150 χρόνια;

Απ.: Δεν έχω υπόψη μου κάτι που να μου αποδεικνύει ότι οι γλώσσες γεννήθηκαν πριν από αυτήν την χρονολογία.

Ερ.: Τέλος πάντων, αυτό πιστεύετε, ότι οι γλώσσες των αν-θρώπων γεννήθηκαν λόγω της σύγχυσης κάτω από τον Πύργο της Βαβέλ. Έχετε μελετήσει καθόλου φιλολογία;

Απ.: Όχι, δεν έχω μελετήσει ποτέ μου φιλολογία, όχι τουλάχι-στον όπως την εννοείτε εσείς.

Ερ.: Έχετε χρησιμοποιήσει αρκετά τη γλώσσα στη ζωή σας;

Απ.: Σχεδόν σε όλη μου τη ζωή, από τότε που ήμουν ενός χρο-νού.

60


Ερ.: Και έχετε κάνει καλή χρήση της γλώσσας, και δεν έχετε προβληματιστεί καθόλου για την προέλευσή της;

Απ.: Ποτέ μου δεν μελέτησα επιστημονικά τη γλώσσα.

Ερ.: Μήπως έχετε κατά τύχη διαβάσει καθόλου τον Max Muel-er;

Απ.: Όχι.

Ερ.: Τον μεγάλο Γερμανό φιλόλογο;

Απ.: Όχι.

Ερ.: Κάποιο άλλο βιβλίο για αυτό το θέμα;

Απ.: Δεν θυμάμαι να έχω διαβάσει ποτέ μου κάποιο βιβλίο για το ζήτημα της γλώσσας ειδικά, αλλά θυμάμαι να έχω διαβάσει κάποια αποσπάσματα ή κάποια φιλολογικά άρθρα.

61


Η ηλικία της γης κι οι «επιστήμονες»

Ερ.: Κύριε Bryan, μήπως μπορείτε να μου πείτε πόσων χρονών είναι η γη;

Απ.: Όχι, κύριε, δεν μπορώ.

Ερ.: Να μαντέψετε, μήπως;

Απ.: Δεν θα το τολμούσα καν. Μπορεί να πλησιάσω τις εκτι-μήσεις των επιστημόνων αλλά θα ήθελα να ήμουν σίγουρος πριν το επιχειρήσω.

Ερ.: Δεν τους εκτιμάτε και πολύ τους επιστήμονες, έτσι;

Απ.: Όχι, κύριε δεν είναι αλήθεια αυτό.

Ερ.: Υπάρχει κάποιος επιστήμονας που να τον εκτιμάτε;

Απ.: Υπάρχουν κάποιοι.

Ερ.: Ποιοι;

Απ.: Λοιπόν, θεωρώ ότι η μεγάλη πλειοψηφία των επιστημό-νων…

Ερ.: Δεν θέλω τέτοια απάντηση κύριε Bryan. Ποιοι ακριβώς είναι;

Απ.: Θα σας πω για παράδειγμα τον George M. Price.

Ερ.: Ποιος είναι αυτός;

62


Απ.: Καθηγητής Γεωλογίας σε ένα κολλέγιο.

Ερ.: Πού;

Απ.: Κάπου κοντά στο Lincoln, της Nebraska.

Ερ.: Πόσο κοντά στο Lincoln;

Απ.: Περίπου τρία ή τέσσερα μίλια μακριά. Τώρα βρίσκεται σε ένα κολλέγιο στην Καλιφόρνια.

Ερ.: Πού είναι αυτό το κολλέγιο;

Απ.: Στο Lodi.

Ερ.: Αυτό είναι μικρό κολλέγιο;

Απ.: Δεν ήξερα ότι κρίνετε έναν άνθρωπο από το μέγεθος του κολεγίου. Νόμιζα ότι τον κρίνετε από τον εαυτό του.

Ερ.: Γιατί; Νομίζετε ότι το μέγεθος του κολλεγίου δεν έχει κα-μιά σημασία;

Απ.: Μπορεί να δημιουργήσει μια προκατάληψη στα μυαλά ορισμένων.

Ερ.: Θα προσπαθούσατε να διαπιστώσετε αν οι απόψεις του συμβαδίζουν με τις δικές σας απόψεις ή προκαταλήψεις πριν εκφράσετε την εκτίμησή σας ότι πρόκειται περί ενός αξιόλογου επιστήμονα;

Απ.: Ε, ξέρετε ότι η λέξη «προκατάληψη» είναι…

Ερ.: Αν σας ενοχλεί, τότε αλλάξτε την με το «πιστεύω».

Απ.: Δεν θεωρώ ότι είμαι προκατειλημμένος υπέρ της Βίβλου παραπάνω από όσο είσαστε εσείς εναντίον της.

63


Ερ.: Αναφέρατε τον Price επειδή είναι ο μοναδικός στο κόσμο που γνωρίζετε που υπογράφει σαν γεωλόγος και πιστεύει ό, τι κι εσείς;

Απ.: Όχι, υπάρχει και ένας Wright, που σπούδασε στο Oberlin.

Ερ.: Θα φτάσω και στον κύριο Wright σε ένα λεπτό. Ποιος ε-ξέδωσε το βιβλίο του κυρίου Price;

Απ.: Δεν ξέρω να σας πω. Μπορώ όμως να σας δώσω το βιβλίο του.

Ερ.: Δεν ξέρετε; Δεν ξέρετε ότι είναι ο εκδοτικός οίκος Revell & Co του Chicago;

Απ.: Δεν μπορώ να σας πω με βεβαιότητα.

Ερ.: Ο οποίος εκδοτικός οίκος εκδίδει και τα δικά σας βιβλία, έτσι δεν είναι;


Stewart: Θα μου επιτρέψετε να κάνω μια εξαίρεση. Δεν νομίζω ότι υπάρχει συνάφεια του αντικειμένου της δίκης με το ποιος εκδίδει ένα βιβλίο.

Darrow: Ο κύριος Bryan επικαλέστηκε έναν άνθρωπο που όλοι οι επιστήμονες της χώρας θεωρούν ότι είναι τσαρλατάνος και αγύρτης και όχι γεωλόγος.

Έδρα: Ρωτήστε τον για τον άνθρωπο, αλλά όχι για το ποιος εκδίδει τα βιβλία του.

Ερ.: Γνωρίζετε τίποτα για το κολλέγιο στο οποίο αυτός βρί-σκεται αυτήν την περίοδο;

64


Απ.: Όχι, δεν μπορώ να σας πω τίποτα για αυτό.

Ερ.: Γνωρίζετε πότε έγραψε το βιβλίο του;

Απ.: Όχι, κύριε, αλλά είναι πρόσφατο.

Ερ.: Γνωρίζετε τίποτα για τις σπουδές του;

Απ.: Όχι, δεν γνωρίζω τίποτα.

Ερ.: Γνωρίζετε αν κανένας γεωλόγος, ο οποιοσδήποτε, θα μπο-ρούσε να τον αναγνωρίσει;

Απ.: Δεν μπορώ να το γνωρίζω αυτό.

Ερ.: Θεωρείτε ότι έχει δίκιο στις απόψεις του; Πόσων χρονών θεωρεί ότι είναι η γη;

Απ.: Δεν είμαι σίγουρος αν θα αποδεχόμουν έναν γεωλόγο για τον οποίο εγγυάστε εσείς, εάν προηγουμένως σιγούρευα ότι συμφωνούσε με τις απόψεις σας.

Ερ.: Θα τον θεωρούσατε αξιόλογο αν συμμεριζόταν τις από-ψεις σας;

Απ.: Θεωρώ ότι οι συλλογισμοί του συγκεκριμένου είναι πολύ καλοί.

Ερ.: Πόσων χρονών θεωρεί ο κύριος Price ότι είναι η γη;

Απ.: Δε διάβασα το σύγγραμμά του για να είμαι προετοιμασμέ-νος να απαντήσω σε τυχόν ερωτήσεις γι’ αυτό.

Ερ.: Τότε δεν ξέρετε ποια θεωρεί ότι είναι η ηλικία της γης;

Απ.: Αναφέρεται στα στρώματα του εδάφους, που υποτίθεται ότι υποδηλώνουν την ηλικία της και τονίζει ότι δεν είναι ο-μοιόμορφα και πανομοιότυπα και επιχειρεί να μετρήσει την

65


ηλικία της γης με βάση εκείνα τα στρώματα που δεν βρίσκο-νται με τη συνηθισμένη σειρά, με αποτέλεσμα να αποδεικνύει πόσο δύσκολος είναι ο ακριβής υπολογισμός της ηλικίας της γης.

Ερ.: Κάνει κάποια εκτίμηση για την ηλικία της γης;

Απ.: Δεν δύναμαι να καταθέσω κάτι τέτοιο.

Ερ.: Δεν έχετε αποκομίσει καμία ιδέα για την ηλικία της γης από το έργο του;

Απ.: Λοιπόν, ξέρω ότι αμφισβητεί αυτό που πιστεύετε εσείς, και μάλιστα με αξιόλογες αποδείξεις, αμφισβητεί αυτό που πιστεύ-ουν και διάφοροι άλλοι σχετικά με την ηλικία της γης.

Ερ.: Εσείς από πού έχετε συλλέξει πληροφορίες για την ηλικία της γης;

Απ.: Δεν θα τολμήσω να σας δώσω οποιαδήποτε πληροφορία για την ηλικία της γης.

Ερ.: Μας είπατε και για κάποιον κύριο Wright από το Oberlin;

Απ.: Θα προτιμούσα να εξετάζω τις ηλικίες των ανθρώπων, παρά την ηλικία της γης.

Ερ.: Υπάρχουν δύο Wright από το Οberlin;


Ερ.: Και οι δύο γεωλόγοι. Γνωρίζετε ποιά είναι η άποψη του κυρίου Wright όσον αφορά την εμφάνιση του ανθρώπου στη γη;

Απ.: Απ’ όσο γνωρίζω, αναφέρει τις εκτιμήσεις διαφόρων.

66


Ερ.: Δεν αναφέρει και τη δικιά του άποψη;

Απ.: Νομίζω ότι την αναφέρει.

Ερ.: Η οποία είναι;

Απ.: Δεν είμαι σίγουρος.

Ερ.: Η οποία είναι;

Απ.: Είναι βασισμένη στην τελευταία Εποχή των Παγετώνων. Ότι ο άνθρωπος εμφανίστηκε μετά την τελευταία Εποχή των Παγετώνων.

Ερ.: Ισχυρίζεται ότι δεν υπήρχαν άνθρωποι στη γη πριν την τελευταία Εποχή των Παγετώνων;

Απ.: Θεωρώ ότι αμφισβητεί τα ευρήματα –όπου αυτά είναι αυ-θεντικά- αλλά προτιμώ να τον διαβάζω από το να τον επικα-λούμαι. Δεν μου αρέσει να επικαλεστώ κάτι λανθασμένα.

Ερ.: Δεν γνωρίζετε πότε ακριβώς τοποθετεί ο Wright την εμ-φάνιση του ανθρώπου;

Απ.: Δεν θα τολμήσω να σας το πω.

Ερ.: Πότε ήταν η τελευταία Εποχή των Παγετώνων;

Απ.: Ούτε αυτό μπορώ να σας το πω.

Ερ.: Δεν έχετε ιδέα για το πότε περίπου ήταν;

Απ.: Δεν θα ήθελα να πω κάτι αν δεν συμβουλευόμουν προη-γουμένως κάποια στοιχεία.

Ερ.: Δεν ήταν την εποχή του Πύργου της Βαβέλ;

67


Απ.: Δεν μπορώ να πω με σιγουριά κάτι τέτοιο. Νομίζω ότι ή-ταν πριν την εποχή που αναφέραμε εδώ, και ότι ο συγγραφέας την αναφέρει σαν μια πιθανή εποχή εμφάνισης του ανθρώπου και όχι απόλυτα την πραγματική.

Ερ.: Έχετε καθόλου ιδέα πόσο παλιά ήταν η τελευταία Εποχή των Παγετώνων;


Ερ.: Γνωρίζετε αν συνέβη πριν 6.000 χρόνια;

Απ.: Νομίζω ότι συνέβη πολύ πριν τα 6.000 χρόνια.

Ερ.: Έχετε καθόλου ιδέα για το πόσων χρονών είναι η γη;

Απ.: Όχι.

Ερ.: Το βιβλίο που καταχωρίσατε σαν αποδεικτικό στοιχείο δεν το λέει αυτό;

Απ.: Δεν νομίζω να το λέει, κύριε Darrow.

Ερ.: Για να δούμε τι γράφει. Είναι αυτό που κρατώ στα χέρια μου;

Απ.: Μάλιστα, αυτό είναι.

Ερ.: Δεν λέει 4.004 π.Χ.;

Απ.: Αυτοί είναι οι υπολογισμοί του Επισκόπου Usher.

Ερ.: Και βρίσκονται στο αντίτυπο της Βίβλου που καταχωρί-σατε σαν αποδεικτικό στοιχείο.


Ερ.: Καθώς και σε άλλων ειδών Βίβλους;

68



Ερ.: Βρίσκονται και στις Βίβλους που κυκλοφορούν εδώ, στο Tennessee;

Απ.: Δεν το γνωρίζω.

Ερ.: Και στην έκδοση του Scofield;

Απ.: Ούτε αυτό το γνωρίζω.

Ερ.: Αυτούς τους υπολογισμούς, τους έχετε δει και πουθενά αλλού;

Απ.: Νομίζω ότι χρησιμοποιούνται ευρέως, σαν χρονολόγιο.

Ερ.: Αυτό επισημαίνεται στη Βίβλο που έχετε θέσει υπ’ όψη των ενόρκων;

Απ.: Θα έπρεπε να ρωτήσετε αυτούς που την καταχώρισαν σαν αποδεικτικό στοιχείο.

Ερ.: Έχετε καιρό να εξασκήσετε το δικηγορικό επάγγελμα, ο-πότε σας ξαναρωτάω αν αυτό το αντίτυπο της Βίβλου είναι αυτό που καταχωρίσατε σαν αποδεικτικό στοιχείο. Αυτές εδώ δεν είναι οι σημειώσεις σας;

Απ.: Ναι, νομίζω ότι αυτό είναι το αντίτυπο.

Darrow: Υπάρχει καμιά αμφιβολία γι’ αυτό, κύριοι;

Gen. Steart: Αυτό είναι.

Ερ.: Ισχυρίζεστε, λοιπόν, ότι η γη είναι μόνο 4.000 χρονών;

Απ.: Ω, όχι. Πιστεύω ότι είναι πολύ μεγαλύτερη.

Ερ.: Πόσο;

69



Ερ.: Πιστεύετε ότι κάτι τέτοιο το λέει και η Βίβλος;

Απ.: Όχι, δεν νομίζω η ίδια η Βίβλος να λέει κάτι τέτοιο για την ηλικία της γης.

Ερ.: Πιστεύετε ότι ο κόσμος δημιουργήθηκε σε 6 ημέρες;

Απ.: Όχι σε 6 24ωρα.

Ερ.: Αυτό δεν λέει η Βίβλος;


70


Ξεκαθαρίσματα

Stewart: Θα ήθελα να προβάλλω ξανά ένσταση. Ποιος είναι ο σκοπός αυτής της εξέτασης;

Bryan: Ο σκοπός της είναι να γελοιοποιήσει οποιονδήποτε πι-στεύει στη Βίβλο και εγώ είμαι πρόθυμος να αποδείξω στον κόσμο ότι γνωρίζω πολύ καλά τους σκοπούς αυτών των κυρί-ων να γελοιοποιήσουν όλους τους Χριστιανούς που πιστεύουν στη Βίβλο.

Darrow: Ο σκοπός μας είναι να αποτρέψουμε τον έλεγχο της εκπαίδευσης των Ηνωμένων Πολιτειών από ένα μάτσο άσχε-των και φανατικών. Τον ξέρετε πολύ καλά το σκοπό μας.

Bryan: Είμαι ευτυχής που σας ανάγκασα να προβείτε σε αυτή τη δήλωση. Θα ήθελα να τους δει ο κόσμος να ομολογούν ότι ο σκοπός τους είναι άλλος από αυτόν που δήλωσαν όταν κα-τέφτασαν εδώ για να αναλάβουν την υπεράσπιση του κατηγο-ρουμένου. Απεδείχθη ότι ο σκοπός τους είναι να αποδείξουν ότι η Βίβλος δεν λέει την αλήθεια.

Malone: Ο κύριος Bryan είναι αγχωμένος να καταγραφούν στοιχεία στα πρακτικά για να ισχυριστεί ότι οι έγγραφες δια-βεβαιώσεις μας είναι ψευδείς.

71


Bryan: Δεν προσπαθώ να καταγράψω τίποτα τέτοιο στα πρα-κτικά. Απλά προσπαθώ να προστατέψω το Λόγο του Θεού α-πέναντι στους μεγαλύτερους άθεους ή αγνωστικιστές των Η-νωμένων Πολιτειών. (Εκτεταμένο χειροκρότημα από το ακρο-ατήριο) Θα ήθελα ο Τύπος να καταγράψει ότι δεν φοβήθηκα να σταθώ απέναντί του και να τον αφήνω να κάνει ό, τι χειρό-τερο μπορεί. Θέλω να το μάθει καλά αυτό ο κόσμος. (Εκτετα-μένο χειροκρότημα από το ακροατήριο)

Darrow: Πόσο θα ήθελα μια φωτογραφία όλων αυτών των κλακαδόρων!

Stewart: Δεν αμφιβάλλω ότι ο κύριος Bryan είναι απόλυτα ικα-νός να προστατέψει τον εαυτό του, αλλά αυτή η εξέταση δεν είναι σύννομη και δεν έχει καμία αξία. Κύριε Πρόεδρε, πραγ-ματικά το ζητάω και ζητώ από Εσάς, στο όνομα της νομιμότη-τας, να σταματήσετε αυτήν την εξέταση και να τη σταματήσε-τε αμέσως.

Hays: Συμμερίζομαι τις ανησυχίες του Στρατηγού, κύριε Πρόε-δρε, αλλά ο κύριος Bryan επιλέχθηκε σαν μάρτυρας επειδή εί-ναι μελετητής της Βίβλου και προφανώς κατανοεί τη σημασία της. Είναι ένας από τους πιο έγκριτους μελετητές της στις Η-νωμένες Πολιτείες και εμείς ευελπιστούμε να αποδείξουμε στον κύριο Bryan, που είναι μελετητής της Βίβλου ποια η σχέ-ση της με την θεωρία της Εξέλιξης. Ο κύριος Bryan έχει ήδη καταθέσει ότι ο κόσμος δεν είναι μόνο 6.000 χρονών. Αυτή του η δήλωση μας εξυπηρετεί πάρα πολύ, μιας και στα αποδεικτικά

72


στοιχεία της δίκης η Βίβλος ισχυρίζεται ότι ο κόσμος δημιουρ-γήθηκε το 4.0004 π.Χ.

Bryan: Νομίζετε ότι αυτό το λέει η Βίβλος;

Hays: Αυτή που έχετε καταχωρίσει σαν αποδεικτικό στοιχείο το λέει.

Bryan: Δεν συμφωνώ καθόλου.

Hays: Γνωρίζετε ότι αυτή η χρονολογία προέκυψε από την πρόσθεση των ηλικιών όλων των ατόμων που αναφέρονται στη Βίβλο. Τώρα λοιπόν, αφήστε μας να αποδείξουμε, με τη βοήθεια ενός μελετητή της Βίβλου, ότι αυτά που αναφέρονται στη Βίβλο δεν πρέπει να τα πιστεύουμε αυτολεξεί, αλλά ότι ο καθένας μπορεί να τα ερμηνεύει όπως θέλει.

Stewart: Την ερμηνεία θα την κάνει το Δικαστήριο.

Hays: Όμως το Δικαστήριο δικαιούται να λάβει υπ’ όψη του την ερμηνεία που δίνει στη Βίβλο ένας διακεκριμένος μελετη-τής της.

Stewart: Αυτή η τακτική σας είναι καθαρά δημαγωγική.

Darrow: Κάθε άλλο. Ο κύριος Bryan προσπαθεί να δημαγωγεί.

Stewart: Ξέρετε πολύ καλά ότι εσείς το κάνετε αυτό.

Darrow: Ναι, καλά.

Malone: Ο κύριος Bryan δε χρειάζεται υποστήριξη από κανέ-ναν.

73


Stewart: Και βέβαια όχι. Αλλά κάνω αυτό που θεωρώ ότι είναι το καθήκον μου και δεν χρειάζομαι τις συμβουλές σας, κύριε. (Χειροκροτήματα από το ακροατήριο)

Έδρα: Αν αυτή η κατάθεση γινόταν ενώπιον των ενόρκων, θα εθεωρείτο αβάσιμη και άσχετη. Όπως είναι φυσικό, λοιπόν, από αυτή τη διαδικασία αποκλείστηκαν οι ένορκοι, επειδή δεν πρόκειται για μια εξέταση σχετική με το καθαυτό αντικείμενο της δίκης όπως οι υπόλοιπες ένορκες καταθέσεις.

Hicks: Κύριε πρόεδρε, ζητώ για λίγο το λόγο. Είναι στη διακρι-τική ευχέρεια του Δικαστηρίου Σας ο χρόνος τον οποίο παρα-χωρείτε για τη διεξαγωγή αυτής της εξέτασης, που θα αξιοποι-ηθεί μόνο σε τυχόν διαδικασία ενώπιον ανωτέρου δικαστηρίου. Βέβαια, εμείς, ως φορολογούμενοι πολίτες αυτής της χώρας, θεωρούμε ότι αυτή η διαδικασία έχει ξεπεράσει κατά πολύ τα επιτρεπόμενα όρια.

Έδρα: Το ότι είσαστε φορολογούμενοι πολίτες δεν επηρεάζει ιδιαίτερα την κρίση μου, ειδικά από τη στιγμή που απομένουν μόνο 20 λεπτά για την ολοκλήρωση της συζήτησης.

Darrow: Θα είχα ολοκληρώσει την εξέταση μέσα σε μισή ώρα, κύριε Πρόεδρε, αν ο κύριος Bryan απαντούσε στις ερωτήσεις μου.

Stewart: Αφού θέλουν να αντικαταστήσουν με ένορκες κατα-θέσεις αυτά που ορκίστηκαν ενώπιόν Σας οι μάρτυρες, γιατί να μην τους αφήσουμε να πάρουν μια ακόμα ένορκη κατάθεση από τον κύριο Bryan;

74


Bryan: Θεός φυλάξοι!

Malone: Θα ήθελα να κάνω μια πρόταση…

Stewart: Δεν έχουν καμία αξία αυτά που επιχειρούν, κύριε Πρόεδρε, έστω κι αν επιδιώκουν να τα χρησιμοποιήσουν ενώ-πιον του δευτεροβάθμιου δικαστηρίου.

Hays: Δεν θα έχει αξία, αν καταφέρουμε να αποδείξουμε ότι ο κύριος Bryan, ένας μελετητής της Βίβλου, αποδέχεται το ότι δεν πρέπει να λαμβάνουμε υπ’ όψη ό, τι γράφει η Βίβλος σαν απόλυτη αλήθεια;

Stewart: Η Βίβλος μιλά από μόνη της.

Hays: Θέλετε να πείτε ότι η Βίβλος από μόνη της λέει τι είναι παραβολές και τι αλήθεια; Αυτό εννοείτε;

Stewart: Έχουμε εγκαταλείψει από ώρα τα προβλεπόμενα από τις διαδικασίες. Εδώ έχουμε μια φιλονικία ανάμεσα στον κύριο Darrow και τον μάρτυρά του. Προβαίνει σε τόσες δηλώσεις, που είναι αναγκασμένος να υπερασπίζεται τον εαυτό του.

Darrow: Δεν κάνω τίποτα τέτοιο.

Stewart: Αυτή η διαδικασία θα ήθελα να αποκλειστεί από τα πρακτικά, όντας άσχετη με την υπόθεση.

Έδρα: Φυσικά. Δεν έχει καμία σχέση, γι’ αυτό και δεν αναπτύσ-σεται ενώπιον των ενόρκων.

Stewart: Πραγματικά, δεν θα είχε καμία αξία αν γινόταν ενώ-πιον των ενόρκων.

Έδρα: Τελειώνετε, κύριε Darrow;

75


Darrow: Θα ήθελα να κάνω μερικές ακόμα ερωτήσεις, σχετικά με τη Δημιουργία.

Έδρα: Κατάλαβα. Θα διακόψουμε όταν ολοκληρώσετε την εξέ-ταση του κυρίου Bryan. Να είστε εξαιρετικά σύντομος.

Darrow: Φυσικά. Θα προσπαθήσω να γίνω απόλυτα κατανοη-τός. Συμφωνώ ότι είναι μια κατάθεση που δεν προβλέπεται να γίνει ενώπιον των ενόρκων. Ο μόνος λόγος που την ζήτησα είναι γιατί θα μπορώ να την αξιοποιήσω στο δευτεροβάθμιο δικαστήριο, δείχνοντας πώς θα έπρεπε να είναι πραγματικά οι μαρτυρικές καταθέσεις.

Bryan: Ο λόγος για τον οποίο απαντώ δεν είναι για να βοηθή-σω την υπεράσπιση στο δευτεροβάθμιο δικαστήριο. Απαντώ για να εμποδίσω αυτούς τους κύριους να ισχυριστούν ότι φο-βήθηκα να αντιπαρατεθώ μαζί τους. Τους αφήνω να με εξετά-σουν επειδή θέλω όλοι οι Χριστιανοί του κόσμου να μάθουν ότι κανένας άθεος, άπιστος ή αγνωστικιστής δεν πρόκειται να αμφισβητήσει την πίστη μου στο Θεό και να μείνει αναπάντη-τος.

Darrow: Θα ήθελα αυτή η τοποθέτηση του μάρτυρα να εξαιρε-θεί από τα πρακτικά. Μπορεί να είναι αρκετά δημοφιλής σε αυτά τα μέρη, εδώ κάτω, αλλά δεν χρειάζεται να ξέρω για ποιο λόγο μου απαντάει.

Έδρα: Μάλιστα.

Bryan: Αν δεν είχα τόσο σπουδαίο λόγο, δεν θα απαντούσα τις ερωτήσεις σας.

76


Hays: Δεν εξετάζουμε τον κύριο Bryan ευελπιστώντας ότι το δευτεροβάθμιο δικαστήριο θα αποφασίσει αν η εξέταση αυτή πραγματοποιήθηκε καλώς. Ο λόγος που το κάνουμε αυτό είναι γιατί ο νόμος σας αναφέρει γενικά τη Βίβλο. Δεν υποχρεώνει την κυριολεκτική της ερμηνεία. Αν ο κύριος Bryan, ο οποίος είναι μελετητής της Βίβλου, καταθέσει ότι η Βίβλος δεν πρέπει να λαμβάνεται υπ’ όψη κατά κυριολεξία, ότι κάθε άνθρωπος θα πρέπει να κρίνει πώς κατανοεί την Βίβλο από μόνος του, αν το καταθέσει αυτό, τότε φυσικά, θα πρέπει να το ανακοινώσετε και στους ενόρκους. Δεν δεσμευόμαστε από μια κατά λέξη ερ-μηνεία τα Βίβλου. Αν έγινα κατανοητός από την κατηγορούσα αρχή, ολοκλήρωσα την παρέμβασή μου.

Stewart: Παραδέχομαι ότι ορισμένες φορές μου είναι δύσκολο να σας κατανοήσω, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν φταίω κι εγώ γι’ αυτό.

Hays: Σας καταλαβαίνω.

Stewart: Δεν νομίζω ότι μπορούν να συμπεριληφθούν σαν στοιχείο για τις ανάγκες του δευτεροβάθμιου δικαστηρίου οι ισχυρισμοί της υπεράσπισης. Η συγκεκριμένη έκδοση της Βί-βλου, όπως έχετε πει κι εσείς κύριε Πρόεδρε...

Έδρα: Δεν έχω πει τίποτα.

Stewart: Η εξοχότητά Σας έθεσε υπ’ όψη των ενόρκων αυτή τη συγκεκριμένη έκδοση.

Έδρα: Κάνετε λάθος, κύριε. Δεν έκανα τίποτα τέτοιο.

77


Gen. Stewrt: Κύριε Πρόεδρε, αυτήν εδώ τη Βίβλο δώσατε στους ενόρκους για να λάβουν υπ’ όψη τους.

Έδρα: Τυγχάνει να έχω στα χέρια μου μια Βίβλο, τη συγκεκρι-μένη έκδοση. Όμως υπ’ όψη των ενόρκων θέτω την Βίβλο που χρησιμοποιείται γενικά στο Tennessee, εκείνο το βιβλίο το ο-ποίο όλοι ανεξαιρέτως στο Tennessee κατανοούν ως τη Βίβλο. Δεν θεωρώ σκόπιμο να υποδείξουμε μια συγκεκριμένη έκδοση στους ενόρκους.

Stewart: Μα, και βέβαια. Αυτό ζητούμε από την Εξοχότητά Σας. Όσον αφορά την εξέταση ή ανάκριση του κυρίου Bryan, ο κύριος Bryan εκκλήθη να καταθέσει όντας συνήγορος της κα-τηγορούσας αρχής σε αυτήν την υπόθεση. Του απεύθυναν πά-νω από χίλιες ερωτήσεις, άσχετες με την υπόθεση, με αποτέλε-σμα να καταλήξουμε σε μια λογομαχία, η συνέχεια της οποίας δεν μπορεί να αποφευχθεί, όποιες κι αν είναι οι επόμενες ερω-τήσεις. Κύριε Πρόεδρε, ενώπιόν Σας καταθέτω αίτημα να μην καταγραφεί τίποτα από αυτά, από τη στιγμή που δεν είναι νό-μιμο. Ο κύριος Bryan είναι πρόθυμος να καταθέσει και μπορεί να υπερασπιστεί τον εαυτό του. Το δέχομαι αυτό, αλλά παρα-καλώ το Δικαστήριό Σας να διατάξει την λήξη αυτής της δια-δικασίας.

Hays: Μπορώ να ρωτήσω κάτι; Αν ο ισχυρισμός σας είναι σω-στός ότι ο νόμος δεν είναι σίγουρο ότι επιβάλλει την κυριολε-κτική ερμηνεία της Βίβλου, λέξη προς λέξη, αυτό δεν είναι ε-παρκές αποδεικτικό στοιχείο;

78


Stewart: Γιατί δεν αποδείξατε αυτά που θέλατε με τους επιστή-μονές σας;

Darrow: Έχουμε καλέσει τον πιο διακεκριμένο ειδικό για τη Βίβλο. Κι εσείς το επιβεβαιώνετε αυτό.

Gen. McKenzie: Θεωρείτε ότι αυτό είναι επαρκές στοιχείο ε-νώπιον των ενόρκων;

Darrow: Νομίζω πως ναι.

Έδρα: Δεν είναι επαρκές στοιχείο για τους ενόρκους.

Gen. McKenzie: Ούτε ενώπιον δευτεροβάθμιου δικαστηρίου είναι επαρκές. Αυτοί οι κύριοι πιο εύκολα θα μπορέσουν να πιάσουν έναν κροταλία με τα χέρια τους, παρά να περάσουν την κατάθεση του κυρίου Bryan στα πρακτικά.

Darrow, Hays και Malone (ταυτόχρονα): Θα τα περάσουμε, θα τα περάσουμε. Να καταγραφεί η κάθε λέξη.

Bryan: Κύριε Πρόεδρε, δεν έχουν ρωτήσει ούτε μία νομότυπη ερώτηση. Ο μόνος λόγος που ρωτάνε για το Σκοπό του Θεού, για τον Ιωνά και ούτω καθεξής, είναι για να έχουν μια ακόμα ευκαιρία αυτοί οι αγνωστικιστές να αμφισβητήσουν την εμπι-στοσύνη ενός πιστού στο Λόγο του Θεού. Εγώ απάντησα στις ερωτήσεις του για να του βουλώσω το στόμα. Για να μην μπο-ρεί να βρει αύριο τους άθεους φίλους του και τους πει ότι εγώ αδυνατούσα να απαντήσω στις ερωτήσεις του. Αυτός είναι ο μοναδικός λόγος που απάντησα.

79


Malone: Κύριε Πρόεδρε, γι’ αυτό ακριβώς το θέμα: Θα ήθελα να πω ότι θα μπορούσα να ρωτούσα κι εγώ –και θεωρώ τον εαυτό μου το ίδιο καλό Χριστιανό όσο κι ο κύριος Bryan- τις ερωτήσεις που του απηύθυνε ο κύριος Darrow, επειδή ο σκο-πός μας είναι να αποδείξουμε ότι η Βίβλος δεν πρέπει να ερμη-νεύεται κατά λέξη. Ή ότι δεν γίνεται να χτίσουμε ένα στέρεο κατασκεύασμα πάνω στα αποσπάσματα στα οποία επικεντρώ-θηκαν οι ερωτήσεις του κυρίου Darrow. Θα ήθελα να μην επα-ναλάβουν οι συνήγοροι της κατηγορούσας αρχής και ο κύριος Bryan τις κατηγορίες ότι η υπεράσπιση συμμερίζεται τις θρη-σκευτικές απόψεις του κυρίου Darrow ή την ανυπαρξία αυτών. Είμεθα εδώ ως δικηγόροι, με το δικαίωμα να διατυπώνουμε τις απόψεις μας. Έχω τα ίδια δικαιώματα σαν Χριστιανός που έχει και ο κύριος Bryan, και δεν έχω καμία διάθεση να δυναμιτιστεί αυτή η δίκη από τον αγνωστικισμό του κυρίου Darrow ή από την υπερβολική θρησκοληψία του κυρίου Bryan (Μακρύ χει-ροκρότημα από το ακροατήριο).

Έδρα: Θα επιτρέψω να απαντηθούν οι ερωτήσεις ως έχουν.

80


Αδάμ και Εύα, μέρα και νύχτα …

Darrow: Κύριε Bryan, πιστεύετε ότι η Εύα ήταν η πρώτη γυ-ναίκα στον κόσμο;

Bryan: Μάλιστα.

Ερ.: Πιστεύετε ότι όντως δημιουργήθηκε από το πλευρό του Αδάμ;


Ερ.: Ανακαλύψατε τελικά πού βρήκε ο Κάιν τη σύζυγό του;

Απ.: Όχι, κύριε. Αυτό το κυνήγι το αφήνω στους αγνωστικι-στές.

Ερ.: Δεν την εντοπίσατε ποτέ;

Απ.: Ποτέ μου δεν προσπάθησα να την βρω.

Ερ.: Δεν προσπαθήσατε ποτέ να την βρείτε;

Απ.: Όχι.

Ερ.: Η Βίβλος λέει ότι τη βρήκε, έτσι; Υπήρχαν και άλλοι άν-θρωποι στη γη εκείνη την περίοδο;

Απ.: Δεν μπορώ να γνωρίζω.

Ερ.: Δεν μπορείτε να γνωρίζετε. Δεν σας απασχόλησε ποτέ αυ-τό το ζήτημα;

81


Απ.: Ποτέ.

Ερ.: Χωρίς να είναι καταγεγραμμένοι άλλοι άνθρωποι, ο Κάιν βρήκε σύζυγο.

Απ.: Αυτό λέει η Βίβλος.

Ερ.: Από πού ήρθε αυτή η γυναίκα δεν το ξέρετε. Πολύ καλά. Οι φράσεις «και εγένετο εσπέρα και εγένετο πρωί, ημέρα μία» και «και εγένετο εσπέρα και εγένετο πρωί, ημέρα δευτέρα» σας λένε τίποτα;

Απ.: Δεν πιστεύω ότι αναφέρεται κυριολεκτικά σε εικοσιτε-τράωρα.

Ερ.: Όχι;

Απ.: Όχι.

Ερ.: Σε τι νομίζετε ότι αναφέρεται;

Απ.: Δεν μπορώ να το ερμηνεύσω. Αν δείτε στο δεύτερο κεφά-λαιο –δώστε μου σας παρακαλώ το βιβλίο- η τέταρτη στροφή του δευτέρου κεφαλαίου λέει: «Αύτη η βίβλος βίβλος γενέσεως ουρανού και γης, ότε εγένετο. Ή ημέρα εποίησε Κύριος ο Θεός τον ουρανόν και την γην». Η λέξη «μέρα» σε αυτό το κεφάλαιο χρησιμοποιείται για να υποδηλώσει μια μεγαλύτερη περίοδο χρόνου. Δεν βρίσκω το λόγο να ερμηνεύουμε τις λέξεις «εσπέ-ρα και πρωί» σαν ένα εικοσιτετράωρο, «ή ημέρα εποίησε Κύρι-ος ο Θεός τον ουρανόν και την γην».

Ερ.: Επομένως, όταν η Βίβλος λέει για παράδειγμα «και εκάλε-σεν ο Θεός το στερέωμα ουρανόν. και εγένετο εσπέρα και εγέ-

82


νετο πρωί, ημέρα δευτέρα» δεν αναφέρεται κατ’ ανάγκη σε ένα πραγματικό εικοσιτετράωρο;


Ερ.: Αυτό είναι η δικιά σας πεποίθηση ή η πραγματικότητα;

Απ.: Γνωρίζω αρκετούς που πιστεύουν ότι είναι η πραγματικό-τητα.

Ερ.: Εσείς τι πιστεύετε;

Απ.: Δεν νομίζω ότι αναφέρεται σε πραγματικό εικοσιτετράω-ρο.

Ερ.: Δεν νομίζετε ότι αναφέρεται σε πραγματικό εικοσιτετρά-ωρο;

Απ.: Αυτή είναι η άποψή μου. Βέβαια, δεν θεωρώ ότι η δικιά μου άποψη είναι πιο σωστή από αυτών που πιστεύουν κάτι δι-αφορετικό γι’ αυτό το ζήτημα.

Ερ.: Όχι;

Απ.: Όχι. Αλλά θεωρώ ότι είναι πολύ εύκολο για τον Θεό να δημιούργησε τη γη κυριολεκτικά σε έξι ημέρες ή έξι εκατομμύ-ρια χρόνια ή εξακόσια εκατομμύρια χρόνια. Δεν θεωρώ σπου-δαίο το να πιστέψω το ένα ή το άλλο.

Ερ.: Δηλαδή πιστεύετε ότι μπορεί να αναφέρεται και σε κυριο-λεκτικές ημέρες;

Απ.: Η εντύπωσή μου είναι ότι αναφέρεται σε μακρύτερες χρο-νικές περιόδους, αλλά δεν τολμούσα να αντιπαρατεθώ με κά-ποιον που θεωρεί ότι επρόκειτο για πραγματικές ημέρες.

83


Ερ.: Έχετε καμιά ιδέα για το πόσο μεγάλες ήσαν αυτές οι περί-οδοι;

Απ.: Όχι, καμία ιδέα.

Ερ.: Πιστεύετε ότι ο ήλιος δημιουργήθηκε την τέταρτη ημέρα;


Ερ.: Και ήταν δυνατόν να υπάρχει ημέρα και νύχτα χωρίς τον ήλιο;

Απ.: Επαναλαμβάνω ότι ενδεχομένως πρόκειται για χρονική περίοδο.

Ερ.: Δηλαδή πιστεύετε ότι για τέσσερις περιόδους είχαν εναλ-λαγή ημέρας και νύχτας χωρίς ήλιο;

Απ.: Πιστεύω στην Δημιουργία έτσι όπως έχει καταγραφεί, και αν δεν είμαι ικανός να την ερμηνεύσω, τότε την πιστεύω ως έχει. Αν θέλετε, ερμηνέψτε την εσείς.

Ερ.: Κύριε Bryan, αυτό που θέλω να ξέρω είναι αν πραγματικά πιστεύετε ότι ο ήλιος δημιουργήθηκε την τέταρτη ημέρα.

Απ.: Πιστεύω ό, τι είναι γραμμένο.

Ερ.: Πιστεύετε ότι ο ήλιος δημιουργήθηκε την τέταρτη ημέρα;

Απ.: Διαβάστε το.

Ερ.: Συγγνώμη, νόμιζα ότι τόσες φορές που θα το έχετε διαβά-σει, θα το ξέρατε απ’ έξω. Θα το διαβάσω, όμως, έτσι κι αλλιώς: «Και είπεν ο Θεός. γενηθήτωσαν φωστήρες εν τω στερεώματι του ουρανού εις φαύσιν επί της γης, του διαχωρίζειν ανά μέσον της ημέρας και ανά μέσον της νυκτός. και έστωσαν εις σημεία

84


και εις καιρούς και εις ημέρας και εις ενιαυτούς. και έστωσαν εις φαύσιν εν τω στερεώματι του ουρανού, ώστε φαίνειν επί της γης. και εγένετο ούτως. και εποίησεν ο Θεός τους δύο φω-στήρας τους μεγάλους, τον φωστήρα τον μέγαν εις αρχάς της ημέρας και τον φωστήρα τον ελάσσω εις αρχάς της νυκτός, και τους αστέρας. και έθετο αυτούς ο Θεός εν τω στερεώματι του ουρανού, ώστε φαίνειν επί της γης και άρχειν της ημέρας και της νυκτός και διαχωρίζειν ανά μέσον του φωτός και ανά μέ-σον του σκότους. και είδεν ο Θεός, ότι καλόν. και εγένετο ε-σπέρα και εγένετο πρωί, ημέρα τετάρτη.» Πιστεύετε ότι –είτε μιλάμε κυριολεκτικά για μέρα είτε για χρονική περίοδο- ότι ο ήλιος και το φεγγάρι δημιουργήθηκαν την τέταρτη ημέρα;

Απ.: Πιστεύω ότι φτιάχτηκαν με τη σειρά που είναι καταγε-γραμμένη, και μάλιστα στην διαμάχη μεταξύ Gladstone και Huxley, θα έλεγα ότι…

Ερ.: Δεν μπορείτε να μου απαντήσετε απλά στην ερώτησή μου;

Απ.: … μάλλον συμφωνώ με τον Gladstone.

Ερ.: Δεν με ενδιαφέρει ο Gladstone.

Απ.: Τότε, θα συμφωνήσω με όποιον μου υποδείξετε εσείς.

Ερ.: Μπορείτε να απαντήσετε στην ερώτησή μου;

Απ.: Απάντησα. Πιστεύω ότι φτιάχτηκε την τέταρτη ημέρα. Την τέταρτη ημέρα.

Ερ.: Και υπήρχε εναλλαγή μέρας και νύχτας για τις τρεις προη-γούμενες ημέρες ή χρονικές περιόδους. Πολύ καλά. Τώρα, αν

85


τις θεωρείτε περιόδους, θα μπορούσαν να είχαν πολύ μακριά διάρκεια, έτσι;


Ερ.: Δηλαδή η Δημιουργία να διαρκούσε αρκετό χρονικό διά-στημα.

Απ.: Μπορεί να διήρκεσε και εκατομμύρια χρόνια.

Ερ.: Μάλιστα. Πολύ καλά. Πιστεύετε την ιστορία του Πειρα-σμού της Εύας από τον Όφι;


Ερ.: Πιστεύετε ότι αφότου η Εύα έφαγε το μήλο, ή το έδωσε στον Αδάμ ή έγινε ό, τι έγινε τέλος πάντων, πιστεύετε ότι ο Θεός καταράστηκε την Εύα και διακήρυξε ότι έκτοτε όλες οι γυναίκες θα υποφέρουν από πόνους κατά τη γέννα;

Απ.: Πιστεύω ότι ακριβώς λέει εκεί μέσα, και το περιστατικό αυτό θεωρό ότι…

Ερ.: Αυτό λέει έτσι;


Ερ.: Και εξ’ αιτίας αυτού του περιστατικού κάθε γυναίκα, κάθε γυναίκα που γεννάει, που πρέπει να αναπαραχθεί για να διατη-ρηθεί το ανθρώπινο είδος πρέπει να πονάει; Εξ’ αιτίας του Πει-ρασμού της Εύας και του Αδάμ στον Κήπο της Εδέμ;

Απ.: Πιστεύω ακριβώς ό, τι λέει η Βίβλος. Προτιμώ να το α-κούσω από την ίδια τη Βίβλο, γιατί δεν μου αρέσει καθόλου ο

86


τρόπος που το αφηγείστε εσείς. Διαβάστε την Βίβλο και θα απαντήσω.

Ερ.: Πολύ καλά, θα το κάνω. «και έχθραν θήσω ανά μέσον σου και ανά μέσον της γυναικὸς…» εδώ απευθύνεται στον όφι, έ-τσι;

Απ.: Ναι, στον όφι.

Ερ.: «…και ανά μέσον του σπέρματός σου και ανά μέσον του σπέρματος αυτής. αυτός σου τηρήσει κεφαλήν, και συ τηρήσεις αυτού πτέρναν. και τη γυναικὶ είπε. πληθύνων πληθυνώ τας λύπας σου και τον στεναγμόν σου. εν λύπαις τέξῃ τέκνα, και προς τον άνδρα σου η αποστροφή σου, και αυτός σου κυριεύ-σει.» Έτσι δεν τα λέει;

Απ.: Τα αποδέχομαι ως έχουν.

Ερ.: Και πιστεύετε ότι αυτό συνέβη επειδή η Εύα δελέασε τον Αδάμ να φάει από τον καρπό;

Απ.: Ακριβώς ό, τι λέει.

Ερ.: Και πιστεύεται ότι αυτός είναι ο λόγος που ο Θεός διέταξε τον όφι να σέρνεται με την κοιλιά του, αφότου αυτός πείραξε την Εύα;

Απ.: Πιστεύω στην Βίβλο ως έχει και δεν σας επιτρέπω να δια-στρεβλώνετε με τα λόγια σας το Λόγο του Παντοδύναμου. Διαβάστε τη Βίβλο, κάντε μου ερωτήσεις και εγώ θα σας απα-ντήσω. Δεν θα απαντήσω σε ερωτήσεις που κάνετε από το μυαλό σας.

87


Ερ.: Θα σας διαβάσω, λοιπόν, το σχετικό απόσπασμα: «και είπε Κύριος ο Θεός τω όφει. ότι εποίησας τούτο, επικατάρατος συ από πάντων των κτηνών και από πάντων των θηρίων των επί της γης. επί τω στήθει σου και τη κοιλία πορεύσῃ και γην φαγή πάσας τας ημέρας της ζωής σου.»

Απ.: Το πιστεύω και αυτό.

Ερ.: Έχετε ιδέα για το πώς κινείτο το φίδι πριν από αυτό το πε-ριστατικό;


Ερ.: Γνωρίζετε αν περπατούσε στην ουρά του ή όχι;

Απ.: Όχι κύριε. Δεν είναι δυνατόν να γνωρίζω κάτι τέτοιο. (Γέ-λια στο ακροατήριο)

Ερ.: Τώρα, πάμε το σύννεφο που εμφανίστηκε στον ουρανό μετά τον Κατακλυσμό και το ουράνιο τόξο. Το πιστεύετε και αυτό;

Απ.: Διαβάστε το.

Ερ.: Εντάξει, κύριε Bryan, θα σας το διαβάσω και αυτό.

Bryan: Κύριε Πρόεδρε, θεωρώ ότι μπορώ να συντομεύσω την εξέταση. Ο μοναδικός σκοπός του κυρίου Darrow είναι να γε-λοιοποιήσει τη Βίβλο, αλλά εγώ θα απαντήσω στην ερώτησή του. Θα απαντήσω με μιας σε όλες του τις ερωτήσεις, χωρίς να προβάλλω καμιά αντίρρηση. Γιατί θέλω ο κόσμος να μάθει ότι αυτός εδώ ο άνθρωπος, που δεν πιστεύει στο Θεό, χρησιμοποι-εί το Δικαστήριο του Tennessee…

88


Darrow: Ένσταση.

Bryan: … για να το γελοιοποιήσει, και εγώ θα του αντισταθώ, όσο χρόνο και να χρειαστεί!

Darrow: Ενίσταμαι στην τελευταία σας δήλωση. Σας απαλλάσ-σω από μάρτυρα, λόγω των ηλίθιων ιδεών σας, τις οποίες δεν συμμερίζεται ούτε ένας νοήμων χριστιανός στον κόσμο.

Έδρα: Η δίκη διακόπτεται για τις 9 η ώρα αύριο το πρωί.

89

ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΔΤΑ Ν° 50/2011

σελ. 345-363

Δημιουργισμός και θρησκευτική ελευθερία

ΠΕΤΡΟΣ Ι. ΠΑΡΑΡΑΣ

Διάγραμμα

Ι. Εισαγωγή.

ΙΙ. Δημιουργισμός εναντίον δαρβινισμού.

ΙΙΙ. Η δίκη των πιθήκων.

IV. Η “ρήτρα ελεύθερης λατρείας”. Αντισυνταγματική η απαγόρευση της διδασκαλίας του Δαρβίνου.

V. Ο δημιουργισμός ως επιστήμη.

VI. Ο δημιουργισμός στην Ευρώπη.

VII. Τελικές παρατηρήσεις. 1. Ο φιλόσοφος Herbert Spencer. 2. Η αντιδικία συνεχίζεται.

Ενδεικτική βιβλιογραφία. Ι. Εισαγωγή.

ΝΑΦΕΡΟΜΕΝΟΙ ΣΤΟΝ “ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΣΜΟ” (Creationism, Créationnisme,

Kreationismus) εννοούμε την θεωρητική τοποθέτηση που επιδιώκει να λύσει το βασικό πρόβλημα της προέλευσης της ζωής και της ανάπτυξης, σταδιακά, της ανθρωπότητας, με επιχειρήματα που εδράζονται σε θρησκευτικά κείμενα και που πρόσφατα δίχασε – εκτός της σφοδρής διαμάχης που από χρόνια έχει ξεσπάσει

Α

346 ΠΕΤΡΟΥ Ι. ΠΑΡΑΡΑ


μεταξύ διανοουμένων και εκπροσώπων κυρίως του προτεσταντισμού στις ΗΠΑ – και τους ευρωπαίους διανοούμενους, κυρίως από το τέλος της δεκαετίας του ’90, ιδίως δε στη Γαλλία όπου η σχετική βιβλιογραφία πράγματι εντυπωσιάζει, αν λάβει μάλιστα κανείς υπόψιν ότι η γαλλική διανόηση δεν είχε προηγουμένως ασχοληθεί συστηματικά με τον “δημιουργισμό”, ο οποίος είναι αμερικανικής προέλευσης, και αυτός! Εύλογη αυτή η επισήμανση, αφού δεν αμφισβητείται ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής είναι η πιο θρησκευτική Χώρα του δυτικού κόσμου, όπου μάλιστα το “θρησκευτικό” λίγο απέχει από το “πολιτικό”1.

Να υπογραμμισθεί δε εδώ ότι, με την στήριξη του δημιουργισμού στις ΗΠΑ, καταβάλλεται εκεί ιδιαίτερη προσπάθεια, ώστε στο πλαίσιο της αμερικανικής Δη-μοκρατίας να υπάρξει προσέγγιση μεταξύ θρησκείας, επιστήμης και πολιτικής2.

ΙΙ. Δημιουργισμός εναντίον δαρβινισμού.

Πράγματι, ιδίως από το τέλος του 19ου αι. είχε αρχίσει να γίνεται χρήση του όρου αυτού στις Ηνωμένες Πολιτείες, κυρίως από εκπροσώπους ευαγγελικών Εκκλησιών (φονταμενταλιστές), και στο πλαίσιο προσπάθειας να εισαχθεί η πί-

1. Βλ. στον DΕNIS LACORNE, De la religion en Amérique. Essai d’histoire politique, σελ. 9-

10. Οι δε πολίτες των “ΗΠΑ”, κατά συνήθεια, αναφερόμενοι στη Χώρα τους, την αποκαλούν “η Αμερική”, προσαρτώντας κατά κάποιο τρόπο όλη την Ήπειρο. Εντεύθεν, στο εδώ κείμενο εναλ-λάσσονται οι όροι. Βλ. και στον DOM. LECOURT, L’Amérique entre la Bible et Darwin, σελ. 9. Βλ. και σε GHISLAIN WATERLOT, Le christianisme peut-il faire office de religion politique? Réflexions sur le cas américain à la lumière de l’Oeuvre de Jean-Jacques Rousseau, στον Τόμο των JEAN-L. CHABOT / CHR. TOURNU (textes présentés par), L’héritage religieux et spirituel de l’identité euro-péenne, L’Harmattan, Paris 2004, σελ. 127 επ., εδώ σελ. 129 «… Les États-Unis d’Amérique … c’est le pays le plus religieux de tout le monde occidental, sinon de la planète. Rares sont en effet les nations où 40% de la population se rend à un culte ou service religieux tous les dimanches …».

2. Βλ. DOMINIQUE LECOURT, Le spectre d’une théocratie, in “Le Nouvel Observateur”, Hors-série, n° 61/déc. 2005-janv. 2006, σελ. 56 επ., GUY HAARSCHER, La laïcité, Que sais-je?, N° 3129 PUF, 1996/2004, σελ. 5: «…le politique fut longtemps subordonné … à une religion dominante … dans l’univers intellectuel du créationnisme monothéiste en particulier, la Loi du Créateur prévaut logiquement sur celle de la créature, le droit divin sur le droit des hommes», επίσης στον PIERRE

LAMBERT, Les religions à l’épreuve des droits de l’homme, in “Annuaire Intern. des Droits de l’Homme” (AIDH), Vol. V/2010: Religions et droits de l’homme, Ant. N. Sakk., Athènes 2010, σελ. 15 επ. (23).

Δημιουργισμός και θρησκευτική ελευθερία 347


στη στην επιστημονική διαδικασία ανεύρεσης της αλήθειας3 – απεκλήθη μορφή σταυροφορίας – και να αποκρουσθεί έτσι η θεωρία του “Εξελικτισμού” ή της “Εξελικτικής” (Evolutionism, évolutionnisme) ή του “Δαρβινισμού” που τότε εί-χε βρει πρόσφορο έδαφος στους κύκλους των αμερικανών διανοουμένων, έχο-ντας ως βάση την θεωρία “Περί της εξελίξεως των ειδών” που δημοσιεύθηκε το έτος 1859 από τον Charles Darwin4. Ως γνωστόν, ο Δαρβίνος είχε υποστηρίξει, όπως και οι διάδοχοί του (evolutionists), ότι τα ζώντα είδη των ζώων και των φυ-τών είναι το προϊόν μιας μακράς εξελικτικής διαδικασίας, η οποία διαδικασία εν πολλοίς κατευθύνεται από το τυχαίον, την τυχαιότητα. Αυτή είναι η λεγόμενη «εξελικτική κοσμοαντίληψη»5.

Από την άλλη πλευρά, οι οπαδοί της θρησκευτικής έννοιας του “δημιουργι-σμού” (→ creationists, mouvements antiévolutionnistes) πιστεύουν ότι τα «υπάρ-χοντα είδη φυτών και ζώων όφειλαν την ύπαρξή τους σε κάποια θεϊκή μεσολάβη-ση»6 και θεωρούν ότι, άρα, πρέπει να γίνει δεκτή μόνον η σχετική περιγραφή που

3. Βλ. στον GUILLAUME LECOINTRE, in JEAN DUBESSY / G. LECOINTRE (dir.), Intrusions spiri-

tualistes et impostures intellectuelles en sciences, Éd. Syllepse, Paris 20032, σελ. 36-37, 40 επ., στον ίδιο Τόμο, κείμενα των JEAN-PIERRE GARCIA, Tentatives d’intrusions créationnistes en scien-ces de la Terre, σελ. 241 επ. και JEAN BRICMONT, Science et religion: l’irréductible antagonisme, σελ. 121 επ.

4. Συμπληρώνει το βιβλίο αυτό το μεταγενέστερο κείμενο του CH. DARWIN, Η προέλευση του ανθρώπου, 1871.

5. Το έτος 2009 είχε αφιερωθεί, σε όλο τον κόσμο, στον Κάρολο Δαρβίνο – διακόσια χρόνια από τη γέννησή του – για την “επανάσταση” που προκάλεσε με την εξελικτική θεωρία του που ανέπτυξε κυρίως στο κλασικό βιβλίο του «On the Origin of Species by Means of Natural Selection 1859». Βλ. και στον ΣΤ. ΑΛΑΧΙΩΤΗ, Η επανάσταση του Δαρβίνου, ΤΟ ΒΗΜΑ (10.1.2010), επίσης στην ΙΩΑΝΝΑ ΣΟΥΦΛΕΡΗ, Ο Δαρβίνος είναι διαχρονικός, “ΤΟ ΒΗΜΑ” (3.1.2010), ΓΙΩΡΓΟΥ ΠΑ-

ΜΠΟΥΚΗ, Ημιμάθειας εγκώμιο, σελ. 108 επ., 125 επ. Βλ. εκτενώς, περί των ανωτέρω, στον ογκώδη Τόμο του ακαδημαϊκού ΚΩΣΤΑ Β. ΚΡΙΜΠΑ, Δαρβινισμός και η ιστορία του έως τις μέρες μας, Ωκεα-νίδα, Αθήνα 2009, σελ. 450-454 (σελ. 453: δημιουργισμός “creationism”), THOMAS LEPELTIER, Darwin hérétique. L’éternel retour du créationnisme, Seuil, Paris 2007, σελ. 169 επ., CYRILLE

BAUDOUIN / OL. BROSSEAU, Les créationnismes, σελ. 5 επ., επίσης στον ΛΕΥΤΕΡΗ ΖΟΥΡΟ, Ας συμφι-λιωθούμε με τον Δαρβίνο κλπ., σελ. 287 επ.

6. Βλ. στην εξαίρετη μονογραφία του καθηγ. ΜΑΝΟΥΣΟΥ ΜΑΡΑΓΚΟΥΔΑΚΗ, Αμερικανικός φο-νταμενταλισμός κλπ., σελ. 525 (οι σελ. 525-587 είναι αφιερωμένες στο ζήτημα που αναλύεται εδώ).



αναφέρεται στα κείμενα της “Γενέσεως” (→ Creation)7, όπως αυτά είναι αποτυ-πωμένα στα ένδεκα πρώτα κεφάλαια της Βίβλου (→ Παλαιά Διαθήκη) που εγρά-φη από τον Μωϋσή με απ’ ευθείας έμπνευση από τον Θεό-Δημιουργό (Dieu-Créa-teur) και σύμφωνα με τα οποία, ειδικότερα, το Σύμπαν και όλοι οι οργανισμοί δη-μιουργήθηκαν από μια υπερφυσική δύναμη, δηλαδή εκ του μηδενός (Creation ex nihilo). Οι θέσεις αυτές επαναλαμβάνονται εν πολλοίς και στην Καινή Διαθήκη8.

Δηλαδή, οι δημιουργιστές «διείδαν στον δαρβινισμό τον Δούρειο Ίππο μιας εκκοσμίκευσης που είχε κηρύξει ολοκληρωτικό πόλεμο στα χριστιανικά ήθη»9.

Έτσι, το δόγμα του “δημιουργισμού”, που δρα ενάντια στο δόγμα της εκκο-σμίκευσης, στέκεται στην γραμματική διατύπωση της Γραφής, αποκλείοντας κά-θε άλλη ερμηνευτική προσέγγιση αυτής, και συνδέεται με τις τρεις μεγάλες μο-νοθεϊστικές θρησκείες, ήτοι τον χριστιανισμό, ιουδαϊσμό και ισλαμισμό, οι οποίες δέχονται ότι ο άνθρωπος είναι όντως δημιούργημα του Θεού10. Δηλαδή ο créationnisme είναι μονοθεϊστικός.

Τελευταία, γίνεται λόγος για περισσότερους “créationnismes”11, δοθέντος ότι εντός του δημιουργισμού διαπιστώνονται δύο επιμέρους τάσεις: αυτή που εφαρμόζει κατά γράμμα την “Γραφή” και αυτή που δέχεται μια μορφή “εξέλι-ξης”, η οποία όμως καθοδηγείται από τον Θεό. Υπάρχουν όμως και πολλοί που δέχονται, τελικά, την μη αντιπαλότητα εξέλιξης και θρησκείας12.

7. Βλ. DOM. LECOURT (2007), σελ. 172. 8. Βλ. αναλυτικά στην EUGENIE SCOTT, Εξέλιξη vs Δημιουργία κλπ., σελ. 29 επ. (= Οι πυλώ-

νες του δημιουργισμού). Επιστημονικές προσεγγίσεις για την δημιουργία του Σύμπαντος, βλ. πρό-σφατα στους STEPHEN HAWKING / LEONARD MLODINOW, Το Μεγάλο Σχέδιο, passim και σελ. 209 επ.

9. Βλ. στον ΜΑΝΟΥΣΟ ΜΑΡΑΓΚΟΥΔΑΚΗ, Αμερικανικός φονταμενταλισμός, σελ. 531. 10. Βλ. στον JACQUES ARNOULD, λέξ. Créationnisme, in DOMINIQUE LECOURT (sous la dir.

de), Dictionnaire d’histoire et philosophie des sciences, PUF, Paris 1999, σελ. 260 επ., επίσης ΣΤΟΝ

ΙΔΙΟ, Dieu versus Darwin κλπ., σελ. 15, OLIVIER PERRU, La création sans le créationnisme, σελ. 279 επ. (→ ο συγγρ. προσεγγίζει στον Τόμο αυτό την “Δημιουργία” (Création), χωρίς να στηρίζε-ται στον “δημιουργισμό”, σελ. 18).

11. Βλ. στους CYRILLE BAUDOUIN / OLIVIER BROSSEAU, Les créationnismes. Une menace pour la société française?, passim, JACQUES ARNOULD, Dieu versus Darwin, σελ. 17 επ., OLIVIER PERRU, La création sans le créationnisme?, σελ. 279 επ. Επίσης στον MARC SILBERSTEIN, L’unité des créa-tionnismes, in “L’idée libre”, n° 279/2007.

12. Βλ. στον ΣΤ. ΑΛΑΧΙΩΤΗ, ένθ’ ανωτ.



Εδώ εντάσσεται και το παλαιό κίνημα, κατά τις δύο δεκαετίες 1880-1890, πολλών αμερικανών προτεσταντών να εγκαταλείψουν τα άκρα και να αναζητή-σουν την ουσία του χριστιανισμού, το κίνημα δε αυτό απεκλήθη “κοινωνικό ευ-αγγέλιο” (Social Gospel) που στη Γαλλία αναβαπτίσθηκε σε “κοινωνικό χριστια-νισμό” (Christianisme social), κυριάρχησε δε μέχρι τον α΄ παγκόσμιο πόλεμο13.

ΙΙΙ. Η δίκη των πιθήκων.

Ειδικότερα τώρα, για λόγους ιστορικούς και στο πλαίσιο προστασίας των δικαιωμάτων του ανθρώπου σχετικά με την θρησκευτική ελευθερία14, αξίζει να αναφερθεί ότι, στην Πολιτεία Tennessee – καθώς και σε άλλες Πολιτείες της Αμερικής κατά την δεκαετία του 1920, π.χ. Αλαμπάμα, Τέξας, βόρεια Καρολίνα, Φλόριντα –, ενόψει και της απέχθειας που προκαλούσαν τότε οι θέσεις αναρχι-κών και μπολσεβίκων κυρίως και υπό την επίδραση του αμερικανού πολιτικού και ακτιβιστή William Jennings Bryan15, ψηφίσθηκε ειδικός νόμος (ο αποκληθείς Νόμος του Butler, 1924) που απαγόρευε, στα δημόσια σχολεία στοιχειώδους και μέσης εκπαίδευσης (public schools) αλλά και στα Πανεπιστήμια που ελάμβαναν δημόσιες επιχορηγήσεις, την διδασκαλία κάθε θεωρίας που δεν εδέχετο την θεία Δημιουργία του ανθρώπου και η δικαστική διαμάχη που τότε ανέκυψε δικαίωσε τους οπαδούς της θεωρίας αυτής, τους λεγόμενους “creationists”.

Πρόκειται, συγκεκριμένα, για την αποκληθείσα “Δ ί κ η τ ω ν π ι θ ή -κ ω ν ” (monkey trial) του έτους 192516, δίκη σπουδαία στις Ηνωμένες Πολιτείες

13. Βλ. στον G. GOLDING, Le procès du singe, σελ. 11. 14. Βλ. εκτενώς στην EUGENIE SCOTT, Εξέλιξη vs Δημιουργία κλπ., σελ. 311 επ. 15. Βλ. JACQUES ARNOULD, Dieu versus Darwin, σελ. 48 επ. (ελλην. μτφρ., σελ. 52 επ.). 16. Βλ. ρεπορτάζ με την επιμέλεια του ΣΤΕΦ. ΧΕΛΙΔΟΝΗ και τίτλο: «Η ιστορική δίκη των Πι-

θήκων. Αποτέλεσε σημείο καμπής για την αποδοχή της δαρβινικής θεωρίας της Εξέλιξης των Ειδών, στην Αμερική», στην εφημ. “Καθημερινή” (3.1.2010), σελ. 25. Επίσης, στον THOMAS HOCHMANN, Constitution et religion: analyse de la jurisprudence américaine relative au créationnisme, Revue fr. de Droit constit., n° 80/oct. 2009, σελ. 765 επ., JACQUES ARNOULD, Le cadavre du singe bouge encore, in “Magazine littétaire”, no 374/mars 1999, σελ. 35 επ., Ο ΑΥΤΟΣ, Dieu versus Darwin, σελ. 47 επ., ιδίως στον GORDON GOLDING, Le Procès du singe. La Bible contre Darwin, éd. Complexe, 2006, passim, DOMINIQUE LECOURT, L’Amérique entre la Bible et Darwin, σελ. 21 επ., HANS



– αποκληθείσα και δ ί κ η τ ο υ α ι ώ ν α –, η οποία διεξήχθη σε δικαστήριο της πόλης Dayton του Tennessee, με ευρύτατη μάλιστα δημοσιότητα17, και η οποία προκλήθηκε από την “American Civil Liberties Union” (ACLU)18. Ο σπουδαίος αυτός αμερικανικός οργανισμός για την προστασία των ατομικών δικαιωμάτων παρότρυνε τον John Thomas Scopes, εικοσιτεσσάρων ετών δάσκαλο φυσικής και μαθηματικών στην παραπάνω πόλη, να διδάξει στο σχολείο την εξελικτική θεω-ρία του Δαρβίνου, παραβιάζοντας εν επιγνώσει τον Νόμο Butler που επεδιώκετο, έτσι, να χαρακτηρισθεί ως αντισυνταγματικός. Όμως, το δικαστήριο δεν δέχθηκε τον ισχυρισμό αυτό και ο John Scopes, που είχε αποδεχθεί να παίξει εν προκει-μένω τον ρόλο του πειραματόζωου (le cobaye), καταδικάσθηκε να πληρώσει πρόστιμο 100 δολλαρίων, το δε δικαστήριο δεν επέτρεψε στην ως άνω “ACLU” να προσφύγει στο Supreme Court, έτσι δε ο Scopes υποχρεώθηκε να προσαρμό-σει την διδασκαλία του στις αρχές του “Δημιουργισμού”19. Είναι χαρακτηριστικό ότι η δίκη αυτή τελείωσε στις 21 Ιουλίου και στις 26 Ιουλίου 1925 ο πολύς Bryan απεβίωσε στον ύπνο του20, δόθηκε όμως το όνομά του στο εκεί Κολλέγιο21.

Η δίκη αυτή, ως αντικείμενο ανάλυσης, ερμηνεύθηκε κοινωνικοπολιτικά με δύο τρόπους, είτε ως διαμάχη μεταξύ αγροτικής και παραδοσιακής Αμερικής αφ’ ενός και αστικής και προοδευτικής αφετέρου είτε ως διαφορά αντίληψης μεταξύ

KÜNG, Η αρχή των πάντων. Φυσικές επιστήμες και θρησκεία, εκδ. Ψυχογιός, Αθήνα 2010, σελ. 181 επ. [Προτεσταντικός Δημιουργισμός - Kreationismus].

17. Βλ. πλείονα στον JACQUES ARNOULD, Dieu versus Darwin, σελ. 54 (= μετείχαν διακόσιοι περίπου δημοσιογράφοι!), ενώ στο σύνολό τους οι παρευρεθέντες ήταν περισσότεροι από 1.000, βλ. D. LACORNE, Creationist Revival, σελ. 44.

18. Βλ. στον GUY HAARSCHER, Perelman’s pseudo-argument as applied to the Creationism controversy, in “Annuaire Intern. des Droits de l’Homme”, Vol. V/2010, Ant. N. Sakk., Athènes 2010, σελ. 167 επ. (172).

19. Βλ. στον JACQUES ARNOULD, λέξ. Créationnisme, ένθ’ ανωτ., σελ. 261. Επίσης, στον ΚΩΣΤΑ Β. ΚΡΙΜΠΑ, Δαρβινισμός κλπ., σελ. 453, D. LACORNE, Creationist Revival, σελ. 44. Σύντομη παρουσίαση όλων των σχετικών δικαστικών αποφάσεων που ακολούθησαν στις ΗΠΑ μέχρι το 1999, βλ. στον UL. KUTSCHERA, Streitpunkt κλπ., σελ. 118-122, επίσης στον Μ. ΜΑΡΑΓΚΟΥΔΑΚΗ, ένθ’ ανωτ., σελ. 531.

20. Βλ. στον J. ARNOULD, Dieu versus Darwin, σελ. 57. 21. R. DAWKINS, σελ. 398-399.


ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ 2 ΔΤΑ Ν° 50/2011

του μεσαιωνικού σκοταδισμού και τις νεώτερης ανάδυσης της Επιστήμης και της πράγματι Αλήθειας. Ήταν μια μάχη μεταξύ του παλαιού και του μοντέρνου, άλ-λως, όπως έγραψαν οι εφημερίδες της εποχής, ο «τελικός αγώνας μεταξύ του κα-λού και του κακού»22.

IV. Η “ρήτρα ελεύθερης λατρείας”. Αντισυνταγματική η απαγόρευση της

διδασκαλίας του Δαρβίνου.

Έκτοτε, η διαμάχη αυτή συνεχίσθηκε, συστάθηκε μάλιστα το 1935 και η πρώτη σημαντική οργάνωση δημιουργιστών (η λεγόμενη “Religion and Science Association” - RSA)23. Μόλις δε το 1968 το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ (Supreme Court) έκρινε ότι, η απαγόρευση της διδασκαλίας της θεωρίας του Δαρβίνου αντιβαίνει στο Σύνταγμα, το οποίον επιβάλλει τον χωρισμό Κράτους και Εκκλησιών24, σύμφωνα με την “Πρώτη Τροποποίηση” του Συντάγματος των ΗΠΑ, στην οποία περιέχεται η σπουδαία διάταξη που ορίζει ότι: «Congress shall make no law respecting an e s t a b l i s h m e n t of religion…» και η οποία καθιε-ρώνει την “Ρήτρα Ελεύθερης Λατρείας” (Free Exercise Clause)25.

Πρόκειται για την σημαντικότατη απόφαση “Epperson v. Arkansas”26 που δικαίωσε, ύστερα από πολλά χρόνια, την ως άνω “Αμερικανική Ένωση Ατομι-

22. Βλ. στον G. GOLDING, Le procès du singe κλπ., σελ. 7 και 141. 23. Βλ. στον J. ARNOULD, Dieu versus Darwin, σελ. 59. 24. Στην Γαλλία, η έννομη τάξη απωθεί την θρησκεία από του να επεμβαίνει στο Κράτος,

ενώ στις ΗΠΑ το Σύνταγμα προστατεύει την όποια θρησκεία από τον έλεγχο του Κράτους, πρβλ. σε YVES GERVAISE, «Bigots» et fanatiques? La religion en Amérique, στον Τόμο του PASCAL GAU-

CHON (sous la dir. de), L’exception américaine, PUF, Paris 2004, σελ. 281 επ. (283). 25. Βλ. πλείονα για την Πρώτη αυτή Τροποποίηση, στον GUY HAARSCHER, La clause

d’établissement et la «laïcité» américaine, in AIDH, Vol. V/2010: Religions et droits de l’homme, Ant. N. Sakk., Athènes 2010, σελ. 131 επ., επίσης στην MARTHA C. NUSSBAUM, Πρόλογος στη δι-καστική περίοδο 2006: Συντάγματα και ικανότητες. «Κρίσις» εναντίον υψιπετούς φορμαλισμού, στο περιοδ. “Ισοπολιτεία”, Τόμ. ΧΙ/2007, Αντ. Ν. Σάκκ., Αθήνα, σελ. 17 επ., εδώ σελ. 111 επ. (= Οι ρήτρες περί θρησκείας).

26. Βλ. 393 U.S. 97(1968), βλ. J. ARNOULD, Dieu versus Darwin, σελ. 57. Συναφής και η με-ταγενέστερη απόφαση Edward v. Aguillard (1987), βλ. και στον GUY HAARSCHER, La clause d’établissement et la «laïcité» américaine, ένθ’ ανωτ., σελ. 158.



κών Δικαιωμάτων” και τους υπερασπιστές του Scopes. Το Supreme Court ασκεί, λοιπόν, έλεγχο των νόμων, ώστε να τηρείται η ουδετερότητα έναντι της όποιας θρησκείας, ελέγχει δηλαδή την εν προκειμένω αποκληθείσα “Establishment Clause” (από την διατύπωση της “Πρώτης Τροποποίησης” → “la clause de non-établissement”), κατά την οποία ούτε οι επιμέρους Πολιτείες ούτε το ομοσπονδι-ακό Κράτος μπορούν να ψηφίσουν νόμο ή να θέσουν κανόνα δικαίου, γενικότε-ρα, που να ευνοεί κάποια θρησκεία27.

Έτσι, από το 1970 η εξελικτική θεωρία διδάσκεται στα αμερικανικά σχολι-κά εγχειρίδια28, αυτό όμως δεν εμπόδισε τους “δημιουργιστές” να ιδρύσουν, πα-ράλληλα, σχολεία αλλά και πανεπιστήμια, ραδιόφωνα και τηλεοπτικούς σταθ-μούς για να προωθήσουν τις σχετικές θέσεις τους29.

27. Βλ. και στον THOMAS HOCHMANN, Constitution et religion κλπ., ένθ’ ανωτ., σελ. 766,

771 επ., MARTHA C. NUSSBAUM, “Κρίσις εναντίον υψιπετούς φορμαλισμού” κλπ., ένθ’ ανωτ., σελ. 118. Για μεταγενέστερη αμερικανική νομολογία, προς την ίδια κατεύθυνση, βλ. στον DOM. LE-

COURT, L’Amérique entre la Bible et Darwin, σελ. 11 επ. Για την ρήτρα αυτή, βλ. πλείονα στην ει-δική μελέτη του MARCI A. HAMILTON, Les origines religieuses de la clause américaine de non-établissement, in ELIS. ZOLLER (sous la dir. de), La conception américaine de la laïcité, στη σειρά “Thèmes et Commentaires”, Dalloz, Paris 2005, σελ. 71 επ. Βλ. και σελ. 37-38 στον ίδιο Τόμο.

Επίσης, XENOPHON PAPARRIGOPOULOS, The Separation of Church and State in the jurispru-dence of the U.S. Supreme Court, in AIDH Vol. V/2010, σελ. 187 επ. (189).

Ως κλασικές περιπτώσεις όπου παραβιάσθηκε η “Ρήτρα της μη εγκαθίδρυσης”, δηλαδή επι-σημοποίησης κάποιας θρησκείας, αναφέρονται δύο αποφάσεις του Supreme Court – 1962 και 1963 –, με τις οποίες απαγορεύτηκε η ανάγνωση της Βίβλου και η υποχρέωση προσευχής στα δημόσια σχολεία, βλ. στον DOUGLAS LAYCOCK, La religion et l’État aux États-Unis, στον ως άνω τόμο της Elis. Zoller, σελ. 35 επ. (57). Αυτό βέβαια είχε σαν συνέπεια την αλματώδη αύξηση των ιδιωτικών σχολείων (αυτόθι). Πρόσφατη νομολογία για την θρησκευτική ελευθερία και για την “Ρήτρα της μη εγκαθίδρυσης” στις ΗΠΑ, βλ. στους W. COLE DURHAM/DAVID M. KIRKHAM, στο “Dictionnaire - Droit des Religions” (sous la dir. de), CNRS Éditions, Paris 2010, σελ. 292 επ., 294 επ.

28. Βλ. στον THOMAS HOCHMANN, ένθ’ ανωτ., σελ. 769. Για τις εν προκειμένω αντιτιθέμενες πάντως απόψεις, βλ. και στον BRIAN BARRY, Culture and Equality. An Egalitarian Critique of Mul-ticulturalism, Polity Press, Cambridge 2003, σελ. 247-248 και σελ. 360 σημ. 153.

29. Βλ. D. LACORNE, Creationist Revival, σελ. 45.



V. Ο δημιουργισμός ως επιστήμη.

Όμως, με την επιστροφή της ιδεολογίας του νεοσυντηρητισμού (Neocon-servatism), από τις αρχές του 1980, σε θεωρία και πράξη – ο πρόεδρος Ronald Reagan διακήρυξε την «συντηρητική επανάσταση», πολιτική που επαναλήφθηκε και επί προεδρίας George W. Bush το 2000 –, το ζήτημα του δημιουργισμού επανέρχεται και πάλι, αφού η παραπάνω ιδεολογία απορρίπτει ευθέως τις θέσεις του Δαρβίνου. Η Αμερική που εξέλεξε τους παραπάνω Προέδρους πιστεύει φα-νατικά στον Θεό και την οικογένεια. Γι’ αυτό, ο νεοσυντηρητισμός τάσσεται κα-τά των αμβλώσεων, εναντίον των γάμων ομοφυλοφίλων, υπέρ της διατήρησης της θανατικής ποινής και υπέρ του “δημιουργισμού”30.

Ειδικότερα, κατά την διάρκεια της δεκαετίας του ’80 και ιδίως από τις αρχές της δεκαετίας του ’90 – είχε προηγηθεί η έναρξη των δραστηριοτήτων του σημα-ντικώτατου «Institut pour la Recherche sur la Création» (ICR)31 – προβλήθηκε στην Αμερική, και από θρησκευτικούς κύκλους32 που επεδίωκαν να εκτοπίσουν την εφαρμογή της Πρώτης Τροπολογίας του αμερικανικού Συντάγματος που απα-γορεύει στο Κράτος να υποστηρίζει οποιαδήποτε θρησκεία, η αξίωση – πρόκειται για τον λεγόμενο «χριστιανικό ή προτεσταντικό φονταμενταλισμό»33 – να διδά-

30. Βλ. στον YVES GERVAISE, «Bigots» et fanatiques?, ένθ’ ανωτ., σελ. 283, καταλήγει δε ότι

για τους Αμερικανούς «… la religion est omniprésente dans leur vie quotidienne et publique. En-core un fait qui creuse l’écart entre les deux rives de l’Atlantique» (σελ. 286). Για τα ανωτέρω και για τον νεοσυντηρητισμό στις ΗΠΑ, βλ. πρόσφατη συνολική παρουσίαση του θέματος στον JUSTIΝ

VAÏSSE, Histoire du néoconservatisme aux États-Unis, εκδ. Od. Jacob, Paris 2008, 338 σελ. Πρβλ. και στην “Collection J. Brémond”, Dictionnaire de la pensée politique. Hommes et Idées, εκδ. Ha-tier, Paris 1989, λέξ. Conservatisme, σελ. 133 επ., καθώς και μελέτες στον συλλογικό Τόμο «Συ-ντηρητισμός - Φιλελευθερισμός - Σοσιαλισμός», εκδ. “Βιβλιοπωλείο της Εστίας”, Αθήνα 1992. Επίσης, στον ΓΙΑΝΝΗ ΒΟΥΛΓΑΡΗ, Φιλελευθερισμός, συντηρητισμός, κοινωνικό κράτος 1973-1990, Θεμέλιο, Αθήνα 1994, σελ. 34-35.

31. Βλ. DOM. LECOURT (2007), σελ. 16 επ. 32. Γίνεται δεκτό ότι οι αμερικανοί εντάσσονται στις ποικίλες εκεί “Εκκλησίες” για να επι-

τύχουν κοινωνικές παροχές ή πολιτική επιρροή!, βλ. στον CHRISTOPHER L. EISGRUBER, Sécularisa-tion, religiosité et Constitution des États-Unis, στον ως άνω τόμο της Elis. Zoller, σελ. 99 επ., εδώ σελ. 116.

33. Πρβλ. στον ΚΩΣΤΑ Β. ΚΡΙΜΠΑ, Δαρβινισμός κλπ., σελ. 452-453. Κατά τον G. GOLDING, Le procès du singe, σελ. 15: «… le fondamentalisme était une pratique religieuse, une façon de vi-



σκεται στα δημόσια σχολεία, ως επιστημονικός κλάδος, και ο “δημιουργισμός” (είναι ο αποκληθείς επιστημονικός δημιουργισμός, créationnisme scientifique, Creation Science, science de la création)34 και δη στο μάθημα της βιολογίας (= εί-μαστε δημιουργήματα του Θεού), θεωρώντας, η θέση αυτή, ότι η διδασκαλία της εξελικτικής θεωρίας (science de l’évolution) είναι εχθρική έναντι της θρησκείας. Η αντίθετη όμως πλευρά δέχεται ότι, οι όποιες επιστημονικές εξηγήσεις πρέπει να αναφέρονται μόνον σε φυσικούς λόγους ή αίτια: «οι βροντές δεν οφείλονται στον θυμό του Δία»35. Όμως οι δημιουργιστές αντιτείνουν εδώ το αποκληθέν “επιχείρη-μα εκ της απιθανότητας”, το οποίο υποδηλώνει ότι πολύπλοκα πράγματα δεν μπο-ρεί να έχουν σχηματισθεί τυχαία, όπως υποστηρίζει ο Δαρβίνος, π.χ. είναι απίθανο «“να συναρμολογηθεί” ένα πλήρως λειτουργικό άλογο, ένα σκαθάρι ή μία στρου-θοκάμηλος με τυχαία μείξη των συστατικών μερών τους»36.

Το σχετικό κίνημα, το οποίον απεκλήθη αργότερα (1988), από τον αμερικανό παλαιοντολόγο Stephen C. Meyer, ως «ευφυής σχεδιασμός» (Intelligent Design, dessein intelligent)37, και που χαρακτηρίσθηκε και ως «néocréationnisme», προ-

vre et non pas de raisonner», δηλαδή και ο “δημιουργισμός” είναι μορφή φονταμενταλισμού, βλ. και στον OLIVIER PERRU, σελ. 279, επίσης στον DOM. LECOURT, σελ. 19 επ., 219 επ., UL. KUT-

SCHERA, Streitpunkt κλπ., σελ. 123. 34. Βλ. στον GUILLAUME LECOINTRE, ένθ’ ανωτ., σελ. 40. Είναι μείζον το ζήτημα αν ο “δη-

μιουργισμός” μπορεί να χαρακτηρισθεί και ως επιστήμη, βλ. στον DOM. LECOURT (2007), σελ. 12 επ., 97 επ., Ο ΑΥΤΟΣ, Une sorte de scientisme théologique, Le Nouvel Observateur, hors-série, n° 61/2006, σελ. 4 επ., ή ως “εναλλακτική” επιστήμη, βλ. στον Μ. ΜΑΡΑΓΚΟΥΔΑΚΗ, ένθ’ ανωτ., σελ. 547, ο οποίος αναγνωρίζει ότι στην νέα τους αυτή προσπάθεια οι δημιουργιστές χρησιμοποίησαν την “παραδειγματική” λογική του THOMAS S. KUHN [= The Structure of Scientific Revolutions, Chicago Univ. Press 1962, 19702, από όπου και η ελλην. μετάφρ. Β. ΚΑΛΦΑ (επιμ.), Η δομή των επιστημονικών επαναστάσεων, Σύγχρ. Θέματα, Θεσσ/κη 1981 (αυτόθι)], καθώς και την κρατούσα άποψη για τον “σχετικιστικό μεταμοντερνισμό” (αυτόθι).

35. Βλ. THOMAS LEPELTIER, Vive le créationnisme, σελ. 26 επ., με παράθεση εκατέρωθεν επιχειρημάτων. Οι “αντιδημιουργιστές” δέχονται μόνον τις «causes naturelles» και όχι τις «causes intelligentes», αυτόθι, σελ. 32-35.

36. Βλ. στον πολέμιο των δημιουργιστών RICHARD DAWKINS, Η περί Θεού αυταπάτη, σελ. 172-173, βλ. και σελ. 111 επ., ο οποίος όμως δέχεται ότι το “επιχείρημα” αυτό των δημιουργιστών είναι από τα πλέον πειστικά (σελ. 172).

37. Βλ. THOMAS LEPELTIER, Darwin hérétique. L’éternel retour du créationnisme, σελ. 203 επ. (= Une histoire à chaud de l’«Intelligent Design»), Ο ΑΥΤΟΣ, Vive le créationnisme κλπ., σελ. 25



σπαθεί να εισαγάγει, όπως ελέχθη, την έννοια του “επιστημονικού δημιουργισμού” (Scientific Creationism) – σε αντίθεση με τον “παραδοσιακό” δημιουργισμό (créa-tionnisme traditionnel) που είναι προσκολλημένος στο γράμμα της Βίβλου –38, και ευνοήθηκε μετά την εκλογή του Georges W. Bush στην Προεδρία το έτος 2000. Ρητώς δε ο πρόεδρος Bush δήλωνε, την 1η Αυγούστου 2005, ότι οι θέσεις του “ευ-φυούς σχεδιασμού”, αντίθετες προς τον εξελικτισμό, έπρεπε να διδάσκονται, πα-ράλληλα με αυτόν, μέσα στα σχολεία39. Να προστεθεί ότι δημοσκόπηση που έγινε το έτος 2005 έδειξε ότι το 64% των αμερικανών είναι θετικοί για την διδασκαλία του “δημιουργισμού” ή της παραλλαγής του, δηλαδή του Intelligent Design, στα σχολεία και παράλληλα με την εξελικτική θεωρία, ενώ μόνον το 38% επιθυμεί να μη διδάσκεται διόλου ο δαρβινισμός40. Είναι χαρακτηριστικό ότι την εποχή εκείνη η πολιτική συζήτηση για τον δημιουργισμό είχε ξεπεράσει κατά πολύ την πολιτική και δημοσιογραφική διαμάχη για τον πόλεμο στο Ιράκ41!

Έτσι, τα δικαστήρια ακροβατούν συχνά πάνω στο Πόρισμα ή Δίλημμα «Επι-στήμη εναντίον (ή) Θρησκεία(ς)»42 ή «Επιστήμη και Πίστη» (Science et Foi)43.

επ., JACQUES ARNOULD, Dieu versus Darwin. Les créationnistes vont-ils triompher de la science?, σελ. 86 επ., 248 επ. (με εκτενείς αναλύσεις και ειδικότερες εκφάνσεις του Intell. Design), DOM. LECOURT (2007), σελ. 219 επ. Επιχειρήματα εναντίον του “ευφυούς σχεδιασμού”, βλ. στον ΦΡΑ-

ΝΤΣΙΣΚΟ ΑΓΙΑΛΑ, Το δώρο του Δαρβίνου στην επιστήμη και στην θρησκεία, εκδ. Ενάλιος, Αθήνα 2009, σελ. 152 επ., 183 επ. Βλ., όμως, και στον ANDREW PARKER, The Genesis Enigma. Why the Bible is scientifically accurate, Black Swan, London 2010, σελ. 118-119, 301-302, UL. KUTSCHE-

RA, Streitpunt κλπ., σελ. 125 επ., EUG. C. SCOTT, Εξέλιξη vs Δημιουργία κλπ., σελ. 25 επ., 201 επ., ΜΑΝ. ΜΑΡΑΓΚΟΥΔΑΚΗ, Αμερικ. φονταμενταλισμός, ένθ’ ανωτ., σελ. 525 επ., Γ. ΠΑΜΠΟΥΚΗ, Ημι-μάθειας εγκώμιο, σελ. 126-127, CHRISTIAN DE DUVE, La thèse du dessein intelligent, σελ. 7, GUY

HAARSCHER, Perelman’s pseudo-argument κλπ., ένθ’ ανωτ., σελ. 180 επ. 38. Βλ. THOMAS LEPELTIER, Vive le créationnisme!, σελ. 35 επ. 39. Βλ. στον SAMUEL BLUMENFELD, Dieu contre Darwin, in “Le Monde” 2, n° 86 κλπ., σελ.

22 επ. 40. Βλ. στον JACQUES ARNOULD, Dieu versus Darwin, σελ. 96. 41. Βλ. στον SAMUEL BLUMENFELD, Dieu contre Darwin, σελ. 22. 42. Βλ. στον Κ. ΚΡΙΜΠΑ, Δαρβινισμός κλπ., σελ. 454 επ., Ο ΑΥΤΟΣ, Μονομαχία επιστημόνων -

χριστιανών φονταμενταλιστών, βλ. στο ρεπορτάζ του ΣΤ. ΧΕΛΙΔΟΝΗ, ένθ’ ανωτ., επίσης THOMAS

HOCHMANN, Constitution et religion, ένθ’ ανωτ., σελ. 766, 770, 772, 776 επ., όπου εκτίθεται με σχόλια και όλη η σχετική νομολογία των αμερικανικών δικαστηρίων.

43. Βλ. στον JACQUES ARNOULD, λέξ. Créationnisme, ένθ’ ανωτ., σελ. 263.



Πάντως, παρά τα εκτεθέντα και την ξεκάθαρη νομολογία του Supreme Court, παρατηρείται στην Αμερική νέα επιστροφή του “δημιουργισμού», όπως αναφέρθηκε, γύρω στο 2000 με την διαγραφή, από πολλά σχολικά προγράμματα, των παραπομπών στον “εξελικτισμό”, κάτι που απαγορεύθηκε και ρητώς στην Πολιτεία του Kansas (2000), προς την κατεύθυνση δε αυτή είχαν προσανατολι-σθεί τουλάχιστον άλλες εννέα Πολιτείες το 2005. Άρα στην Αμερική το πρόβλη-μα του “δημιουργισμού” εξακολουθεί να παραμένει σε πρώτη επικαιρότητα44, ενισχύει δε την άποψη εκείνων που δέχονται πρόσφατα την επιστροφή του “θρη-σκευτικού” σε επίπεδο κοινωνικοπολιτικής θεωρίας45.

VI. Ο δημιουργισμός στην Ευρώπη.

Βέβαια, η θεωρητική αλλά συγχρόνως και κοινωνική - θρησκευτική αυτή διαμάχη, ως ανεμένετο, πέρασε και στην Ευρώπη, όπου ο “δημιουργισμός” αλλά και οι αντίπαλοί του απέκτησαν γρήγορα οπαδούς. Είναι χαρακτηριστικό ότι, στο πλαίσιο του Συμβουλίου της Ευρώπης, η “Commission de la culture, de la science et de l’éducation” δημοσίευσε, τον Ιούνιο του 2007, εισήγηση με τίτλο «Les dangers du créationnisme dans l’éducation», όπου προτρέπει τα κράτη μέλη να αντιταχθούν σε κάθε προσπάθεια που θα τείνει στο να παρουσιασθεί ο δημι-ουργισμός ως επιστημονικός κλάδος. Η Ολομέλεια όμως της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης προτίμησε μια ηπιώτερη διατύπωση στην σχετική Résolution του Οκτωβρίου 2007: «nous sommes en présence d’une montée en puissance des modes de pensée qui, pour mieux imposer certains dogmes religieux, s’attaquent au coeur même des connaissances que nous avons patiemment accumulées sur la nature, l’évolution, nos origines, notre place dans l’univers»46.

44. Βλ. στον OLIVIER PERRU, La création κλπ., σελ. 280. 45. Βλ. σε Π. ΠΑΡΑΡΑ, Η αδύνατη οικουμενικότητα των δικαιωμάτων του ανθρώπου, ΔτΑ Ν°

45/2010, σελ. 25 σημ. 38. 46. Βλ. περί των ανωτέρω στους CYRILLE BAUDOUIN / OL. BROSSEAU, Les créationnismes,

σελ. 25 επ., όπου αναφέρεται ότι πρόσφατα άρχισαν να λειτουργούν και μουσεία δημιουργισμού (musées créationnistes), βλ. σελ. 26 επ., με σημαντικές πληροφορίες για τα συμβαίνοντα σε διάφο-ρες άλλες ευρωπαϊκές χώρες (Γερμανία, Ην. Βασίλειο, Ιταλία κλπ.). Βλ. και στον PIERRE LAM-BERT, Les religions κλπ., ένθ’ ανωτ., σελ. 20 σημ. 31. Οι δημιουργιστές έχουν οργανωθεί και στην



Στη Γ α λ λ ί α , θέσεις υπέρ ή κατά των “créationnistes” αναπτύσσονται κυ-ρίως από του έτους 200547 με σχετική αρθρογραφία στον τύπο και βιβλιογραφία, βλ. παραπομπές στον Τόμο των Cyrille Baudouin και Olivier Brosseau, Les créa-tionnismes. Une menace pour la société française?, στις εκδόσεις Syllepse, Paris 2008, σελ. 7 και ιδίως σελ. 39 επ., ενώ τον Νοέμβριο του 2008 το γαλλικό Υπουρ-γείο Εθνικής Παιδείας οργανώνει συνέδριο με θέμα: «Enseigner l’évolution»48.

Φαίνεται, πάντως, ότι σε επιστημονικό επίπεδο, και παρά τον έντονο καθο-λικισμό, δεν υπερισχύει η άποψη περί “δημιουργισμού”49, ενώ στα σχολεία, με αυτονόητη επίκληση της λαϊκότητας (laïcité)50, καταβάλλεται προσπάθεια, όπως φαίνεται, η διδασκαλία να κρατηθεί σε καθαρά επιστημονικό επίπεδο, αν και σε γαλλικά σχολεία με έντονο “κοινοτισμό” (communautarisme) – διότι οι μαθητές είναι παιδιά μεταναστών, άρα στην πλειοψηφία μουσουλμάνοι – φαίνεται ότι απορρίπτεται ο εξελικτισμός51. Αναγνωρίζεται, πάντως, ότι η απόρριψη του δαρ-βινισμού στην Αμερική δεν είχε την ίδια απήχηση και στην Ευρώπη52.

Αυστραλία, βλ. ANTONELLA ROMANO, λέξ. Science, στο “Dictionnaire des faits religieux” (dir. Ré-gine Azria/Danièle Hervieu-Léger), PUF, Paris 2010, σελ. 1137-1138.

47. Για τον προγενέστερο χρόνο, βλ. στον JEAN-PIERRE GARCIA, Tentatives d’intrusions créationnistes en science de la Terre, στον Τόμο των JEAN DUBESSY / G. LECOINTRE (dir.), Intru-sions spiritualistes κλπ., σελ. 242 επ.

48. Βλ. στον JACQUES ARNOULD, Dieu versus Darwin, σελ. 12. 49. Βλ. στον DOM. LECOURT, Une sorte de scientisme théologique, σελ. 5. 50. Βλ. σε Π. ΠΑΡΑΡΑ, λέξ. Laïcité, ΔτΑ Ν° 30/2006, σελ. 737-746. Πρβλ. και στον ΚΩΣΤΑ

Β. ΚΡΙΜΠΑ, Δαρβινισμός και η ιστορία του έως τις μέρες μας, Ωκεανίδα, Αθήνα 2009, σελ. 451: «Στην Ηπειρωτική Ευρώπη, σε ορισμένες Καθολικές χώρες η θρησκευτική αντίδραση υπήρξε ση-μαντική και σκληρή, όπως στην Ιβηρική Χερσόνησο, ειδικά στην Ισπανία. Η Γαλλία, κράτος λαϊ-κό, αν απεστράφη τον δαρβινισμό, το έκανε για δικούς της λόγους, που είχαν τις βάσεις τους στη γαλλική παιδεία (ορθολογική και αντιεμπειριοκρατική), στην καλλιέργεια ορισμένων τομέων της βιολογίας (φυσιολογία, μικροβιολογία) που ανεπτύχθησαν μακριά από την εξελικτική και, τέλος, σε έναν στενόμυαλο εθνικισμό (ο Δαρβίνος ήταν Άγγλος)».

51. Βλ. στον DOMINIQUE LECOURT, Le grand retour du créationnisme, in “Le nouvel Obser-vateur”, hors-série, n° 77/janvier-février 2011, σελ. 58. Την “συμπληρωματικότητα” των δύο τά-σεων προτείνει ο JEAN DELUMEAU, βλ. στη βιβλιογραφία. Contra ο DENIS BUICAN, op. cit. (βιβλιογρ.).

52. Βλ. στον EDOUARD BALLADUR, Pour une Union occidentale entre l’Europe et les États-Unis, Fayard, Paris 2007, σελ. 45-46. Για τον γερμανόφωνο χώρο, βλ. στον UL. KUTSCHERA, Streit-punkt κλπ., σελ. 134 επ. [= Anti-Evolutionismus im deutschsprachigen Raum], βλ. και σελ. 114 επ.



Σ’ αυτούς που υποστηρίζουν τον “ευφυή σχεδιασμό” εντάσσεται και ο Γάλ-λος Pierre Teilhard de Chardin (1881-1955, Le phénomène humain, Œuvres t. 1, 1955 →, τα έργα του εδημοσιεύθησαν μετά θάνατον, διότι υπήρχε σχετική απα-γόρευση εκ μέρους της καθολικής Εκκλησίας [καταδίκη μνήμης – Damnatio memoriae]), γνωστότατος παλαιοντολόγος και ιησουΐτης θεολόγος, ο οποίος, προσπαθώντας να συνδυάσει τον δαρβινισμό με την πίστη, δηλαδή τις φυσικοε-πιστημονικές γνώσεις με τις θεολογικές παραστάσεις, ανέπτυξε την έννοια του “χριστιανικού εξελικτισμού” («évolutionnisme chrétien»), επηρεασμένος κυρίως από τον Henri Bergson, L’évolution créatrice (1907)53.

Το γεγονός, πάντως, ότι στο διάστημα των τελευταίων πέντε ετών έγκριτα γαλλικά περιοδικά (π.χ. 1. “Le Monde” 2, n° 86, Supplément au n° 18881/sam. 8.10.2005: Dieu contre Darwin. La nouvelle guerre civile américaine, 2. “Le Nouvel Observateur”, hors - série n° 61/déc. 2005 - janv. 2006: La Bible contre Darwin, 3. “L’Histoire” n° 328/févr. 2008: Dieu contre Darwin, 4. “Le Nouvel Observateur”, hors-série n° 77/janv.-févr. 2011: L’origine du monde, σελ. 58 επ.) αφιέρωσαν πολυσέλιδα κείμενα για να αναλυθεί από διακεκριμένους επιστήμο-νες η εντονότατη διαμάχη μεταξύ “δημιουργισμού” και “δαρβινισμού”, επιβε-βαιώνει την ξεχωριστή επικαιρότητα αλλά και την ιδιαίτερη σοβαρότητα του εδώ τιθέμενου σε γενικές μόνον γραμμές ζητήματος. Οπωσδήποτε και η ήδη διαπι-στωθείσα, όπως προαναφέρθηκε, “επιστροφή του θρησκευτικού”54 συνέβαλε στην αναθέρμανση των θέσεων υπέρ του δημιουργισμού55.

VII. Τελικές παρατηρήσεις.

1. Ο φιλόσοφος Herbert Spencer.

Άμεσα επηρεασμένος από τον Δαρβίνο ήταν και ο αμφιλεγόμενος Άγγλος

53. Βλ. στους CYRILLE BAUDOUIN / OL. BROSSEAU, Les créationnismes, σελ. 52-53, επίσης

στον OLIVIER PERRU, La création sans le créationnisme?, σελ. 245 επ. (→ L’exemple de Teilhard de Chardin: contempler la création à travers l’évolution), επίσης στον HANS KÜNG, Η αρχή των πά-ντων, ένθ’ ανωτ., σελ. 189 επ., JEAN-R. ARMOGATHE, Et le Vatican condamna Teilhard de Chardin, in “L’histoire”, n° 328/févr. 2008, σελ. 55.

54. Βλ. Π. ΠΑΡΑΡΑ, Η αδύνατη οικουμενικότητα των δικαιωμάτων του ανθρώπου, ΔτΑ Νο 45/2010, σελ. 25 σημ. 38.

55. Βλ. και στον JACQUES ARNOULD, Le cadavre du singe bouge encore, ένθ’ ανωτ., σελ. 36.



κοινωνικός φιλόσοφος Herbert Spencer (1820-1903)56 – σύγχρονος του Δαρβί-νου –, ο οποίος διατύπωσε, εκτός από τις αναλύσεις του ότι το κράτος πρέπει να περιορίζεται στα ουσιώδη (ριζοσπαστικός φιλελευθερισμός), και την παρεκκλί-νουσα θεωρία του “κοινωνικού δαρβινισμού” ή “κοινωνικού εξελικτισμού” (da- rwinisme social). Ο Spencer με τη θεωρία αυτή προσπαθεί να εξηγήσει, μεταξύ άλλων, τις κοινωνικές ανισότητες, αλλά και τους κατακτητικούς πολέμους, ως εκδηλώσεις “ φ υ σ ι κ ή ς ε π ι λ ο γ ή ς ” (sélection naturelle)57, κάτι που είχε δε-χθεί και ο Δαρβίνος, δηλαδή διαδικασία που εφαρμόζεται και στα ανθρώπινα όντα, υπό την έννοια ότι εξ αυτών επιβιώνουν μόνον τα πιο ικανά. Με άλλες λέ-ξεις, τα έμβια όντα εξελίσσονται μέσω της “φυσικής επιλογής” και τα είδη, εξ αυτών, που δεν μπορούν να προσαρμοσθούν στο περιβάλλον τους τείνουν προς εξαφάνιση → η εξελικτική θεωρία του Δαρβίνου → ο αγώνας για τη ζωή: «lutte pour la vie»58. Γίνεται δεκτό ότι εκ της θεωρίας αυτής άντλησε αρκετά ο “Εθνι-κοσοσιαλισμός” στη Γερμανία. Όμως, το αρνητικό αυτό πρόσημο δεν φαίνεται ότι άγγιξε και την καθαρή θεωρία του Δαρβίνου59.

2. Η αντιδικία συνεχίζεται.

Όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται60, «Η διαμάχη δημιουργισμού/εξελικτι-

56. Βλ. H. SPENCER, L’individu contre l’État, éd. Manucius Houilles, 2008, Ο ΑΥΤΟΣ, Le

droit d’ignorer l’État, Les Belles Lettres, Paris 1993, YVAN BLOT, Herbert Spencer. Un évolution-niste contre l’étatisme, Les Belles Lettres, Paris 2007, πρβλ. και στον JEAN-FABIEN SPITZ, Le mo-ment républicain en France, Gallimard, Paris 2005, σελ. 413 επ., επίσης STAMATIOS TZITZIS, Évo-lutionnisme social et criminologie, “Revue Pénitentiaire”, 2008, σελ. 189 επ.

57. Βλ. σε H. SPENCER, L’individu contre l’État, σελ. 97, επίσης στον JACQUES MONOD, Le hasard et la nécessité. Essai sur la philosophie naturelle de la biologie moderne, Seuil, Paris 1970, σελ. 155-156 επ.

58. Βλ. ALBERT JACQUARD, Éloge de la différence. La génétique et les hommes, Seuil, Paris 1978, σελ. 113 επ., όπου (σελ. 122 επ.) αναλύεται και ο «κοινωνικός δαρβινισμός», χωρίς όμως να αναφέρεται και το όνομα του H. Spencer, παρά μόνον ως «… un scientifique …»!, σελ. 123. Βλ. και στον Γ. ΠΑΜΠΟΥΚΗ, Ημιμάθειας εγκώμιο, σελ. 108-109.

59. Βλ. στον ULRICH KUTSCHERA, Streitpunkt κλπ., σελ. 270 επ. 60. Βλ. στην EUGENIE SCOTT, Εξέλιξη vs Δημιουργία κλπ., σελ. 37. Επίσης, στον DOMINIQUE

LECOURT, Le grand retour du créationnisme, in “Le nouvel Obserbateur”, hors-série, ένθ’ ανωτ., σελ. 58, όπου και οι ακραίες θέσεις, υπέρ του “δημιουργισμού”, της CHRISTINE O’DONNEL, εκ των



κής θεωρίας υπήρξε μακρόχρονη στην κοινωνία της Αμερικής και δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι θα τελειώσει». Άλλωστε, και ο ίδιος ο Darwin αναγνωρίζει, στην “Εξέλιξη των Ειδών” ότι «Αν και είμαι απόλυτα πεπεισμένος για την ορθό-τητα των απόψεων που διατυπώνονται σ’ αυτό το βιβλίο…, δεν περιμένω, σε κα-μία περίπτωση, να πείσω τους πεπειραμένους φυσιογνώστες, που στο μυαλό τους έχουν μια πολλαπλότητα γεγονότων ερμηνευομένων, εδώ και πάρα πολλά χρόνια, κάτω από ένα εντελώς διαφορετικό πρίσμα … Αντιμετωπίζω όμως το μέλλον με εμπιστοσύνη – στηρίζομαι στους νέους, υπό διαμόρφωση φυσιογνώστες, που θα είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν με αμεροληψία και τις δύο πλευρές»61.

Να προστεθεί ότι η διαμάχη μεταξύ “créationnisme” και “évolutionnisme” ανευρίσκεται και στους κόλπους του ιουδαϊσμού62 και του ισλαμισμού63. Φαίνε-ται όμως ότι, τελικά, το ισλάμ συμπορεύεται με τον “δημιουργισμό”, απορρίπτο-ντας ευθέως τον Δαρβίνο64.

Ως προς τα καθ’ ημάς, ο Γ. Παμπούκης μεταφέρει την πληροφορία ότι «Πα-ρότι το καλοκαίρι του 2006 κάπου 250 καθηγητές της βιολογίας υπέγραψαν μια διακήρυξη διαμαρτυρίας για τη μη διδασκαλία της θεωρίας της εξέλιξης στα σχολεία, ο γενικός γραμματέας του υπουργείου Παιδείας … απάντησε ότι “υπάρ-χουν ακόμα στοιχεία αναπάντητα στη Θεωρία και ότι, εν πάση περιπτώσει, αν υπάρξει μία ολοκληρωμένη πρόταση, θα εξετάσει το θέμα”»65. Για την παλαιό-

κυρίων εκπροσώπων του “Tea Party”!, βλ. και στον JACQUES ARNOULD, Les catholiques aussi peu-vent descendre du singe, στο ίδιο τεύχος του “Nouvel Observateur”, σελ. 59.

61. Βλ. το κείμενο αυτό παρατιθέμενο από τον THOMAS S. KUHN, Η δομή των επιστημονικών επαναστάσεων, εκδ. “Σύγχρονα Θέματα”, Θεσσ/κη 1981, σελ. 232.

62. Βλ. στον JEAN-CHRISTOPHE ATTIAS, Du côté des rabbins, στο περιοδ. “L’Histoire”, σελ. 49 επ.

63. Βλ. στον J. ARNOULD, λέξ. créationnisme, ένθ’ ανωτ., σελ. 263, Ο ΑΥΤΟΣ, Le cadavre du singe bouge encore, ένθ’ ανωτ., σελ. 36.

64. Βλ. στον JEAN-PIERRE FILIU, Au nom de Mahomet, βλ. στο περιοδ. “L’Histoire” n° 328/ 2008, ένθ’ανωτ., σελ. 46 επ., όπου αναφέρεται ότι τον Ιανουάριο του 2007 εκατοντάδες Γάλλοι καθη-γητές και πανεπιστημιακοί έλαβαν τον πολυτελή τόμο “L’Atlas de la création” (700 σελ.) που στρέφε-ται ευθέως κατά της “εξελικτικής” θεωρίας, συγγραφέας του δε είναι ο Τούρκος φονταμενταλιστής Ha-run Yahya, γνωστότατος στον ισλαμικό χώρο. Βλ. και στην CHANTAL DELSOL, Les fondements compa-ratifs des droits de l’homme, in AIDH Vol. V/2010, Ant. N. Sakk., Athènes 2010, σελ. 333 επ. (334).

65. Βλ. Γ. ΠΑΜΠΟΥΚΗ, Ημιμάθειας εγκώμιο, σελ. 126-127.



τερη διαμάχη στην Ελλάδα μεταξύ οπαδών του “εξελικτισμού” και πολέμιων αυ-τού, κυρίως θεολόγων, βλ. στο πρόσφατο βιβλίο της Έφης Γαζή, Πατρίς, Θρη-σκεία, Οικογένεια. Ιστορία ενός συνθήματος 1880-1930, εκδ. Πόλις, Αθήνα 2011, σελ. 64 επ.

Ενδεικτική βιβλιογραφία.

ΑΓΙΑΛΑ ΦΡΑΝΤΣΙΣΚΟ, Το δώρο του Δαρβίνου στην επιστήμη και στην θρησκεία, εκδ. Ενάλι-ος, Αθήνα 2009.

ΑΛΑΧΙΩΤΗΣ ΣΤ., Η επανάσταση του Δαρβίνου, “το ΒΗΜΑ” (10.1.2010). ΖΟΥΡΟΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ, Ας συμφιλιωθούμε με τον Δαρβίνο. Ας συμφιλιωθούμε με τη φύση μας

και με τη φύση, Πανεπ. Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 2009. ΚΡΙΜΠΑΣ ΚΩΣΤΑΣ, Δαρβινισμός και η ιστορία του έως τις μέρες μας, εκδ. Ωκεανίδα, Αθήνα

2009 (σελ. 450-462). Ο ΑΥΤΟΣ, Μονομαχία επιστημόνων - χριστιανών φονταμενταλιστών, στην “Καθημερινή”

(3.1.2010), σελ. 25. ΜΑΡΑΓΚΟΥΔΑΚΗΣ ΜΑΝΟΥΣΟΣ, Αμερικανικός φονταμενταλισμός. Πώς οι πολιτικές, θρησκευ-

τικές και επιστημονικές αντιπαραθέσεις στη Δύση διαμόρφωσαν τον μισαλλόδοξο αμε-ρικανικό προτεσταντισμό, εκδ. Παπαζήση, Αθήνα 2010.

ΠΑΜΠΟΥΚΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ, Η μεγάλη αντιπαράθεση. Όταν το θείο συγκρούεται με τη σύγχρονη γνώση, εκδ. Κριτική, Αθήνα 2004.

Ο ΑΥΤΟΣ, Ημιμάθειας εγκώμιο. Για μια καθολική ματιά στον σύγχρονο κόσμο, εκδ. Κριτι-κή, Αθήνα 2009.

ΣΟΥΦΛΕΡΗ ΙΩΑΝΝΑ, Ο Δαρβίνος είναι διαχρονικός. Δύο προσεγγίσεις Ελλήνων επιστημόνων στην “εξελικτική”, “Το ΒΗΜΑ” (3.1.2010).

ΧΕΛΙΔΟΝΗΣ ΣΤΕΦ. (επιμ.), Η ιστορική Δίκη των Πιθήκων, στην “Καθημερινή” (3.1.2010), σελ. 25.

ARNOULD JACQUES, Darwin, Teilhard de Chardin et Cie, Desclée de Brouwer, 1996. Ο ΑΥΤΟΣ, λέξ. créationnisme, in DOMINIQUE LECOURT (sous la dir. de), Dictionnaire d’hi-

stoire et philosophie des sciences, PUF, Paris 1999, σελ. 260 επ. Ο ΑΥΤΟΣ, Le cadavre du singe bouge encore, in “Magazine littéraire”, no 374/mars 1999,

σελ. 35 επ. Ο ΑΥΤΟΣ, Dieu versus Darwin. Les créationnistes vont-ils triompher de la science?, στη

σειρά “Espaces libres”, A. Michel, Paris 2009 (με πλούσια αγγλική και γαλλική φι-λολογία).



Ο ΑΥΤΟΣ, Θεός εναντίον Δαρβίνου. Οι δημιουργιστές θα θριαμβεύσουν επί της επιστήμης; = μτφρ. του προηγουμένου έργου, στις εκδ. Πόλις, Αθήνα 2009.

Ο ΑΥΤΟΣ, Les catholiques aussi peuvent descendre du singe…, in “Le nouvel Observa-teur”, hors-série, n° 77/janvier-février 2011, σελ. 59.

BAUDOUIN CYRILLE / BROSSEAU OLIVIER, Les créationnismes. Une menace pour la société française?, εκδ. Syllepse, Paris 2008.

BLUMENFELD SAMUEL, Dieu contre Darwin, in “Le Monde” 2, n° 86, supplément au “Mon-de” n° 18881 du 8.10.2005, σελ. 22 επ.

BUICAN DENIS, Dieu contre Darwin. En dénonçant les théories de l’évolution, la pseudo-science créationniste engage un combat stérile et surtout dangereux pour la liberté de pensée, “Le Monde” (28.11.2008) σελ. 20.

DAWKINS RICHARD, Η περί Θεού αυταπάτη, β΄ έκδ., Κάτοπτρο, Αθήνα 2007. DELSOL CHANTAL, Les fondements comparatifs des droits de l’homme, in “Annuaire Intern.

des Droits de l’Homme” AIDH, Vol. V/2010, σελ. 333 επ. DELUMEAU JEAN, La science, ses limites, son au-delà. Un combat vain oppose les création-

nistes aux évolutionnistes. La religion commence là où la connaissance trouve ses limites, “Le Monde” (28.11.2008), σελ. 20.

DUBESSY JEAN / LECOINTRE GUILLAUME (dir.), Intrusions spiritualistes et impostures intellec-tuelles en sciences, Éd. Syllepse, Paris 20032 [ενδιαφέρουν εδώ τα κείμενα των: GARCIA JEAN-PIERRE, Tentatives d’intrusions créationnistes en sciences de la Terre, LECUYER VALERIE, Le créationnisme sous la Coupole? Autopsie d’une imposture, PLIMER IAN, Science contre créationnisme en Australie].

DUVE CHRISTIAN DE, La thèse du dessein intelligent, in “Le Nouvel Observateur”, Hors-Série, n° 61/déc. 2005-janv. 2006, σελ. 7

FILIU JEAN-PIERRE, Au nom de Mahomet, στο περιοδ. “L’Histoire”, n° 328/février 2008: Dieu contre Darwin, σελ. 46-48.

GOLDING GORDON, Le Procès du singe. La Bible contre Darwin, éd. Complexe, Bruxelles 2006.

HAARSCHER GUY, La clause d’établissement et la «laïcité» américaine, in AIDH, Vol. V/2010: Religions et droits de l’homme, Ant. N. Sakk., Athènes 2010, σελ. 131 επ.

Ο ΑΥΤΟΣ, Perelman’s pseudo-argument as applied to the Creationism controversy, αυτόθι, σελ. 167 επ.

HAWKING STEPHEN / MLODINOW LEONARD, Το Μεγάλο Σχέδιο, εκδ. Κάτοπτρο, Αθήνα 2010. HOCHMANN THOMAS, Constitution et religion: analyse de la jurisprudence américaine relative

au créationnisme, Revue franç. de Droit constit. n° 80/oct. 2009, PUF, σελ. 765 επ.



KÜNG HANS, Η αρχή των πάντων. Φυσικές επιστήμες και θρησκεία, εκδ. Ψυχογιός, Αθήνα 2010.

KUTSCHERA ULRICH, Streitpunkt Evolution. Darwinismus und Intelligentes Design, 2η συμπλ. έκδοση, Lit-Verlag, Münster-Berlin 2007 [πλήρης βιβλιογραφία στις σελ. 299-305].

Ο ΑΥΤΟΣ (εκδ.), Kreationismus in Deutschland. Fakten und Analysen, Lit-Verlag, Müns-ter-Berlin 2007.

LAMBERT PIERRE, Les religions à l’épreuve des droits de l’homme, in AIDH, Vol. V/2010: Religions et droits de l’homme, Ant. N. Sakk., Athènes 2010, σελ. 15 επ.

LACORNE DENIS, De la religion en Amérique. Essai d’histoire politique, Gallimard, Paris 2007. Ο ΑΥΤΟΣ, Creationist Revival, στο περιοδ. “L’Histoire”, n° 328/février 2008: Dieu contre

Darwin, σελ. 44-45. LECOURT DOMINIQUE, L’Amérique entre la Bible et Darwin, suivi de Intelligent design:

science, morale et politique, στη σειρά “Quadrige” 2η έκδ., PUF, Paris 2007. Ο ΑΥΤΟΣ, Une sorte de scientisme théologique, in “Le Nouvel Observateur”, Hors-série, n°

61/déc. 2005-janv. 2006, σελ. 4 επ. Ο ΑΥΤΟΣ, Le grand retour du créationnisme, in “Le nouvel Observateur”, Hors-série, n°

77/janvier-février 2011, σελ. 58. LEPELTIER THOMAS, Darwin hérétique. L’éternel retour du créationnisme, Seuil, Paris 2007. Ο ΑΥΤΟΣ, Vive le créationnisme! Point de vue d’un évolutionniste, Éditions de l’Aube, Pa-

ris 2009. MIDGLEY MARY/The Guardian, Η κατάχρηση των ευρημάτων της επιστήμης, “Καθημερινή”

(20.6.2010), σελ. 30. PARKER ANDREW, The Genesis Enigma. Why the Bible is scientifically accurate, Black

Swan, London 2010. PERRU OLIVIER, La création sans le créationnisme?, Éd. Kimé, Paris 2010. SCOTT C. EUGENIE, Εξέλιξη vs Δημιουργία. Η διαμάχη της εξελικτικής θεωρίας και του δη-

μιουργισμού, Πρόλ. Niles Eldredge, εκδ. Κέδρος, Αθήνα 2009 (εκ του αγγλικού = Evolution vs. Creationism: An Introduction, Greenwood Publishing Group, West-port, 2004).

SILBERSTEIN MARC, L’unité des créationnismes, “L’idée libre”, n° 279/2007. ZOLLER ÉLISABETH (sous la dir. de), La conception américaine de la laïcité, στη σειρά

“Thèmes et Commentaires”, Dalloz, Paris 2005.

Πέτρος Ι. Παραράς

Documents

Η ΔΙΚΗ ΤΩΝ ΠΙΘΗΚΩΝ 1925