3ο Τακτικό Συνέδριο Ελληνικής Κοινωνιολογικής Εταιρείας

Αθήνα, 03 – 05 / 11/ 2011

«Ελληνική Κοινωνία 1975 – 2010: Μετασχηματισμοί,

Ανακατατάξεις, Προκλήσεις»

Εισήγηση Θανάση Θεοφιλόπουλου

Υποψήφιου Διδάκτορα – Τμήμα Κοινωνιολογίας –

Πάντειο Πανεπιστήμιο

«Η άκρα δεξιά στην Ελλάδα: 1974 – 2009»

1

Με την πτώση της δικτατορίας των Συνταγματαρχών και την έντονη κινητικότητα

και αποφασιστικότητα της κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας υπό τον Κωνσταντίνο

Καραμανλή, δημιουργήθηκαν εκείνες οι προϋποθέσεις για την εγκαθίδρυση ενός

φιλελεύθερου δημοκρατικού πολιτεύματος, μακριά πια από την πολιτική αστάθεια

και την ακραία πόλωση του μετεμφυλιακού κράτους.

Όμως, ο κρατικός μηχανισμός, τα σώματα ασφαλείας, οι ένοπλες δυνάμεις, είχαν

αλωθεί από τους ανθρώπους και τις νοοτροπίες του μετεμφυλιακού παρακράτους και

του Απριλιανού καθεστώτος. Απόδειξη για το γεγονός αυτό ήταν η έντονη

φημολογία, άλλοτε βάσιμη, άλλοτε όχι, για προσπάθειες ανάστασης της Χούντας,

πάλι μέσω των ενόπλων δυνάμεων και των σωμάτων ασφαλείας, φημολογία που

εξακολούθησε μέχρι και τα μέσα της δεκαετίας του 1980.

Πέρα όμως από τις όποιες ύποπτες κινήσεις εντός του στρατεύματος, «νέα»

πολιτικά μορφώματα έκαναν την εμφάνισή τους, επιχειρώντας να διατηρήσουν

ζωντανές τις ιδέες και τις αντιλήψεις από το δεξί άκρο του πολιτικού άξονα. Θα

επιχειρούσαν να παίξουν σημαντικό ρόλο στη ζωή της χώρας, μέσω της συμμετοχής

τους στον εκλογικό στίβο και στις δημοκρατικές διαδικασίες, πέρα από την - πολλές

φορές ανοιχτά δεδηλωμένη - αποστροφή τους προς τον κοινοβουλευτισμό και τη

δημοκρατία. Κόμματα όπως η Εθνική Δημοκρατική Αναγέννηση1 του Π. Γαρουφαλιά

που συγκέντρωνε στις τάξεις της χουντικούς και βασιλόφρονες, το νεοφασιστικό

Κόμμα της 4ης Αυγούστου2 του πρώην μέλους του μεταπολεμικού παρακράτους και

πρώην στελέχους της Χούντας, Κ. Πλεύρη3 και το νεοφασιστικό Ενιαίο Εθνικιστικό

Κίνημα (ΕΝΕΚ),4 συμμετείχαν σε εκλογικές αναμετρήσεις, αποτυγχάνοντας

παταγωδώς και έτσι, πέρασαν σύντομα στη λήθη.

Εξαίρεση αποτέλεσε η φιλομοναρχική Εθνική Παράταξη5 με επικεφαλής τον Στ.

Στεφανόπουλο και με τη συμμετοχή του, φιλοβασιλικών πεποιθήσεων, πρώην

βουλευτή της Νέας Δημοκρατίας Σπ. Θεοτόκη,6 η οποία στις εθνικές εκλογές του

1977 κατόρθωσε να εκλέξει πέντε βουλευτές της στο ελληνικό κοινοβούλιο και

1 Για την Εθνική Δημοκρατική Αναγέννηση (ΕΔΕ) βλ. Αναστασιάδης Γιώργος, Η Μεταπολίτευση και ο Κ.

Καραμανλής, στο ΧΟΥΝΤΑ–«ΑΤΤΙΛΑΣ» - ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ – Το Θερμό καλοκαίρι του 1974, Ε Ιστορικά, Χ. Κ.

Τεγόπουλος, χ.χ., σ. 171 / Λεντάκης Ανδρέας, Παρακρατικές Οργανώσεις και 21η Απριλίου, Καστανιώτης, Αθήνα,

1975, Παράρτημα με Φωτογραφίες / Αναστασιάδης Γιώργος, Σύγχρονη Ελληνική Πολιτική και Συνταγματική

Ιστορία (1940 – 1986), Σάκκουλα, Αθήνα – Θεσσαλονίκη, 1998, σ. 161. 2 Για το Κόμμα της 4ης Αυγούστου βλ. Σταματελάτος Μιχάλης, Ο Φασισμός και ο Ρατσισμός στη Σημερινή

Ευρώπη – Επισημάνσεις, Συμπεράσματα, Συστάσεις της Εκθέσεως του Δημ. Ευρυγένη προς το Ευρωπαϊκό

Κοινοβούλιο, Εκδόσεις Καθημερινής, 1987, σ. 32. 3 Για τη πολιτική σταδιοδρομία του Κ. Πλεύρη και τη συνεργασία του με το Απριλιανό καθεστώς βλ.

Παρακρατικές Οργανώσεις και 21η Απριλίου, όπ. π. σ. 358-359 / Ο «Ιός» της Ελευθεροτυπίας, Ολίγον ακροδεξιοί;,

16 Ιανουαρίου 2005, Ελευθεροτυπία, http://www.iospress.gr/ios2005/ios20050116a.htm, τελευταία είσοδος 14

Οκτωβρίου 2011 / Ζορμπαλάς Σταύρος, Ο Νεοφασισμός στην Ελλάδα (1967-1974), Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα,

1978, σ. 135. 4 Για το Ενιαίο Εθνικιστικό Κίνημα (ΕΝΕΚ) βλ. Ο Φασισμός και ο Ρατσισμός στη Σημερινή Ευρώπη –

Επισημάνσεις, Συμπεράσματα, Συστάσεις της Εκθέσεως του Δημ. Ευρυγένη προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, όπ. π.,

σ. 32 / Παπαδημητρίου Δ. Ζήσης, Ο Ευρωπαϊκός Ρατσισμός – Εισαγωγή στο φυλετικό μίσος, Ελληνικά Γράμματα,

Αθήνα, 2000, σ. 317,319. 5 Για την Εθνική Παράταξη βλ. Η Μεταπολίτευση και ο Κ. Καραμανλής, όπ. π., σ. 175 / Σύγχρονη Ελληνική

Πολιτική και Συνταγματική Ιστορία (1940–1986), όπ. π., σ. 176 / Ο Νεοφασισμός στην Ελλάδα (1967-1974), όπ. π.,

σ. 177, 182, 375. 6 Για τον Σπ. Θεοτόκη και τις φιλοβασιλικές πεποιθήσεις αυτού και των συναδέλφων του της Νέας Δημοκρατίας

βλ. Διαμαντόπουλος Θανάσης, Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΥΝΤΗΡΗΤΙΚΗ ΠΑΡΑΤΑΞΗ: ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΚΑΙ

ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ – Από το Κόμμα των Εθνικοφρόνων του Γούναρη στη Ν.Δ. του Έβερτ, Παπαζήσης,

Αθήνα, 1994, σ. 26, 34-35.

2

έκτοτε δεν συμμετείχε ποτέ ξανά σε εκλογική αναμέτρηση και διαλύθηκε. Η

πρόσκαιρη αυτή εκλογική «επιτυχία» της Εθνικής Παράταξης, απηχεί κυρίως, κατά

τον Αναστασιάδη, ¨τη συγκυριακή δυσαρέσκεια μιας όχι ευκαταφρόνητης μερίδας

αντιδραστικών ή φιλοβασιλικών – αντικαραμανλικών ψηφοφόρων της δεξιάς¨.7

Για τον Milza, η μόνη υπολογίσιμη οργάνωση της εποχής, ήταν Εθνική Πολιτική

Ένωσις (ΕΠΕΝ),8 ενώ και ο Δημήτρης Ευρυγένης στην Έκθεση του, θεωρεί την

ΕΠΕΝ, ως την τότε ¨σημαντικότερη ομάδα εθνικιστικών τάσεων¨.9 Η ΕΠΕΝ ήταν

φιλικά διακείμενη στο Απριλιανό καθεστώς, είχε σαφείς αντικομουνιστικές τάσεις

και τυπικές συντηρητικές αναφορές στην τήρηση της ηθικής τάξης και την προβολή

και υπεράσπιση της θρησκείας. 10 Ο φυλακισμένος δικτάτορας Γ. Παπαδόπουλος

χαιρέτισε με ενθουσιασμό της ίδρυση της ΕΠΕΝ, με μαγνητοφωνημένο μήνυμα του

το οποίο ακούστηκε κατά την ιδρυτική συνδιάσκεψη του κόμματος σε κεντρικό

ξενοδοχείο των Αθηνών.11 Η ΕΠΕΝ, το μόνο που κατόρθωσε ήταν να εκλέξει

υποψήφιο της στις ευρωεκλογές του 1984.12 Μάλιστα, την παραμονή των εκλογών

αυτών, ο φυλακισμένος δικτάτορας Γ, Παπαδόπουλος, με νέο του μήνυμα που

αναγνώστηκε στην πλατεία Συντάγματος από τον αδερφό του, Χαράλαμπο

Παπαδόπουλο, καλούσε τους Έλληνες πολίτες να στηρίξουν με την ψήφο τους την

ΕΠΕΝ, υπογραμμίζοντας τους ότι με την ψήφο τους θα εξέφραζαν τη γνώμη τους

τόσο για τον ευρωπαϊκό προσανατολισμό της χώρας όσο και την κατάσταση της

χώρας επί κυβερνήσεων Νέας Δημοκρατίας και ΠΑ.ΣΟ.Κ.13 Στη συνέχεια, μέχρι και

το πρώτο μισό της δεκαετίας του 1990, σε όσες εκλογικές αναμετρήσεις και αν

συμμετείχε, τα αποτελέσματα ήταν ιδιαιτέρα απογοητευτικά γι’ αυτήν και, έτσι,

οδηγήθηκε σε διάλυση.14

Επιπλέον, κατά τη δεκαετία του 1980, εμφανίστηκαν και νεοφασιστικά κόμματα

όπως για παράδειγμα το Χρισκέλ, με ελάχιστη επιρροή αλλά εμποτισμένα με

φασιστικές νοοτροπίες και πρακτικές που καθοδηγούνταν από υμνητές των

καθεστώτων του Χίτλερ και του Μουσολίνι και διατηρούσαν δεσμούς με διάφορες

τρομοκρατικές ομάδες.15 Έτσι, τα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης - δεύτερο μισό

7 στο Σύγχρονη Ελληνική Πολιτική και Συνταγματική Ιστορία (1940 – 1986), όπ. π., σ. 178. 8 Milza Pierre, Οι μελανοχιτώνες της Ευρώπης – η ευρωπαϊκή ακροδεξιά από το 1945 μέχρι σήμερα, μετάφρ.

Καυκιας Γιάννης, επιμ. Βουλελης Νικόλας, Scripta, Αθήνα, 2004, σ. 518. 9 Ο Φασισμός και ο Ρατσισμός στη Σημερινή Ευρώπη – Επισημάνσεις, Συμπεράσματα, Συστάσεις της Εκθέσεως του

Δημ. Ευρυγένη προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, όπ. π. , σ. 32. 10 Για την ΕΠΕΝ βλ. Ο Ευρωπαϊκός Ρατσισμός – Εισαγωγή στο φυλετικό μίσος, όπ. π., σ. 317 / Οι μελανοχιτώνες

της Ευρώπης – η ευρωπαϊκή ακροδεξιά από το 1945 μέχρι σήμερα, όπ. π., σ. 518 / Ο Φασισμός και ο Ρατσισμός στη

Σημερινή Ευρώπη – Επισημάνσεις, Συμπεράσματα, Συστάσεις της Εκθέσεως του Δημ. Ευρυγένη προς το Ευρωπαϊκό

Κοινοβούλιο, όπ. π., σ. 32. 11 Παπαδόπουλου Γεωργίου, ΤΟ ΠΙΣΤΕΥΩ ΜΑΣ –Λόγοι – Διαγγέλματα – Δηλώσεις – Μηνύματα από 31/12/1971

έως 27/6/1999, τόμος Η΄, επιμ. – εισαγ. Χατζηδάκης Μ. Ν. , πρόλογος Παττακός Στυλιανός, επίλογος

Παπαπαναγιώτου Παναγιώτης, Ελεύθερος Κόσμος, Αθήνα, 2004, σ. 276. Για την πλήρη επιστολή του του πρώην

δικτάτορα Γ. Παπαδόπουλου κατά την 29η Ιανουαρίου 1984, για την ίδρυση της Ε.Π.Ε.Ν., βλ. στο ίδιο, σ. 277-

280. 12 300+24 Βουλής – Ευρωβουλής, εκδόσεις Καθημερινής, Αθήνα, 1985, σ. 163, 173. 13 στο ΤΟ ΠΙΣΤΕΥΩ ΜΑΣ –Λόγοι – Διαγγέλματα – Δηλώσεις – Μηνύματα από 31/12/1971 έως 27/6/1999, όπ. π., σ

282. Για το πλήρες μήνυμα του πρώην δικτάτορα Γ. Παπαδόπουλου κατά την 7η Ιουνίου 1984, για τις

ευρωεκλογές, βλ. στο ίδιο, σ. 283-286. 14 Για την εκλογική πορεία της ΕΠΕΝ βλ. Ο Φασισμός και ο Ρατσισμός στη Σημερινή Ευρώπη – Επισημάνσεις,

Συμπεράσματα, Συστάσεις της Εκθέσεως του Δημ. Ευρυγένη προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, όπ. π., σ. 33 / Οι

μελανοχιτώνες της Ευρώπης – η ευρωπαϊκή ακροδεξιά από το 1945 μέχρι σήμερα, όπ. π., σ. 518. 15 στο Ο Νεοφασισμός στην Ελλάδα (1967-1974), όπ. π., σ. 374.

3

δεκαετίας 1970/δεκαετία 1980 - τα κόμματα της άκρας δεξιάς, εμφανίζονταν

περισσότερο ως νοσταλγοί του Απριλιανού καθεστώτος, οπαδοί της μοναρχίας,

εχθροί του κοινοβουλευτισμού, άνθρωποι της Χούντας, και αυτός είναι ίσως ο κύριος

λόγος για τον οποίο βρήκαν ελάχιστη έως ανύπαρκτη ανταπόκριση στο εκλογικό

σώμα. Οι ιδεατές ή πραγματικές συνδέσεις με το Απριλιανό καθεστώς και με το

παρακράτος της δεξιάς των δεκαετιών του 1950 και του 1960, ήταν τροχοπέδη στην

εκλογική επιβίωση των μορφωμάτων αυτών.

Η κοινή γνώμη δεν μπορούσε να ξεχάσει τους χιλιάδες εξορισμένους,

φυλακισμένους και βασανισμένους πολίτες επί Χούντας, την ανατροπή του

πολιτεύματος και την καταπάτηση θεμελιωδών δικαιωμάτων, τη διεθνή απομόνωση

και τα αποτελέσματα της πολιτικής της στην Κύπρο. Επιπλέον, ο λαός διψούσε για

δημοκρατία, διότι, ουσιαστικά, είχε καταλυθεί από την περίοδο της δικτατορίας του

Ιωάννη Μεταξά και συνεχίστηκε και μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, με

την κυριαρχία του παρακράτους της Δεξιάς, τα νοθευμένα εκλογικά αποτελέσματα

και τις παράνομες βασιλικές επεμβάσεις στην πολιτική ζωή του τόπου.

Το 1993 ιδρύθηκε η Χρυσή Αυγή που ιδρύθηκε το 199316 από το Νίκο Μιχαλολιάκο,

πρώην μέλος του Κόμματος της 4ης

Αυγούστου και της ΕΠΕΝ.17 Η Χρυσή Αυγή, η

οποία αν και απέτυχε παταγωδώς σε όσες εκλογικές αναμετρήσεις για το εθνικό και

το ευρωπαϊκό κοινοβούλιο έλαβε μέρος μέχρι σήμερα,18 εντούτοις, έχει αφήσει -

δυσανάλογα με την εκλογική της πορεία - έντονο στίγμα στην πολιτική και

κοινωνική ζωή της χώρας, σε σημείο που ο όρος «χρυσαυγίτης» στο δημόσιο λόγο να

μην ταυτίζεται μόνο με την ιδιότητα του μέλους ή του οπαδού της συγκεκριμένης

οργάνωσης, αλλά να έχει αντικαταστήσει, σε μεγάλο βαθμό, όρους όπως «νεοναζί»,

«φασίστας», «ακροδεξιός».

Από το κείμενο-μανιφέστο της οργάνωσης Είμαι Χρυσαυγίτης σημαίνει,19 γίνεται

προφανής η ύπαρξη ιδεατών διασυνδέσεων της οργάνωσης με τα φασιστικά

καθεστώτα του Μεσοπολέμου και με τον εθνικοσοσιαλισμό, κατατάσσοντας την στο

χώρο της νεοφασιστικής20 άκρας δεξιάς: ο αντικομουνισμός, η εχθρότητα για τον

16 Νέδος Βασίλης, Το κλούβιο «αβγό του φιδιού», Το Βήμα, 11 Σεπτεμβρίου 2005,

http://www.tovima.gr/relatedarticles/article/?aid=168197, τελευταία είσοδος 14 Οκτωβρίου 2011. 17 Για την πολιτική πορεία του Ν. Μιχαλολιάκου πριν την ίδρυση της Χρυσής Αυγής βλ. Νικολακόπουλος Δ., Η

ελληνική Ακροδεξιά στον δρόμο του Λεπέν, Το Βήμα, 17 Μαΐου 1998,

http://www.tovima.gr/relatedarticles/article/?aid=99315, τελευταία είσοδος 14 Οκτωβρίου 2011 / Το κλούβιο

«αβγό του φιδιού», όπ. π. / Χρυσή Αυγή, ΕΚΛΟΓΕΣ 2010, http://xryshaygh.wordpress.com/ekloges-2010/,

τελευταία είσοδος 31 Οκτωβρίου 2011 / Χρυσή Αυγή, Ο ΑΝΤΙΛΟΓΟΣ ΕΝΟΣ «ΑΝΑΡΧΟΦΑΣΙΣΤΑ» - Ένα

Μήνυμα Προς Πάσαν Κατεύθυνσιν, http://xryshaygh.wordpress.com/2010/09/11/%CE%BF-

%CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%B9%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%BF%CF%83-

%CE%B5%CE%BD%CE%BF%CF%83-

%C2%AB%CE%B1%CE%BD%CE%B1%CF%81%CF%87%CE%BF%CF%86%CE%B1%CF%83%CE%B9%

CF%83%CF%84%CE%B1%C2%BB-%CE%AD%CE%BD%CE%B1/, τελευταία είσοδος 31 Οκτωβρίου 2011. 18 Για την εκλογική πορεία της Χρυσής Αυγής βλ. Μπίτσικα Παναγιώτα, Τα ξυρισμένα «μυαλά» του νεοφασισμού,

Το Βήμα, 26 Ιουλίου 1998, στο http://www.tovima.gr/culture/article/?aid=101562, τελευταία είσοδος 14

Οκτωβρίου 2011 / http://ekloges-prev.singularlogic.eu/v2009/pages/index.html, τελευταία είσοδος 03 Οκτωβρίου

2011 / http://ekloges-prev.singularlogic.eu/e2009/pages/index.html, τελευταία είσοδος 03 Οκτωβρίου 2011 /

19 Για το πλήρες κείμενο-μανιφέστο της Χρυσής Αυγής «ΕΙΜΑΙ ΧΡΥΣΑΥΓΙΤΗΣ ΣΗΜΑΙΝΕΙ», βλ.

http://xryshaygh.wordpress.com/about/, τελευταία είσοδος 23 Οκτωβρίου 2011. 20 Για το νεοφασισμό και τη νεοφασιστική άκρα δεξιά βλ. Taguieff Pierre – Andre, Θεωρίες Συνωμοσίας –

Εσωτερισμός, Εξτρεμισμός, μετάφρ. Καραστάθη Αναστασία, Πόλις, Αθήνα, 2010, σ. 304-305 / Γεωργιάδου

4

κοινοβουλευτισμό και τα πολιτικά κόμματα, η ανάδειξη του επιθετικού εθνικισμού

ως τη μόνη ιδεολογία του ενιαίου έθνους-κράτους, η αντίληψη του έθνους-κράτους

ως ενός ενιαίου συνόλου μέλη του οποίου μπορούν να είναι μόνο άτομα με κοινή

εθνική και πολιτισμική καταγωγή, καθώς και με μια κοινή «βιολογική κληρονομιά»,

η ανυπαρξία κοινωνικής διαστρωμάτωσης και ταξικών διαφορών και η αντίληψη της

κοινωνίας ως βιολογικού οργανισμού αποτελούμενου από μέρη που επιτελούν

συγκεκριμένες λειτουργίες, η υπερίσχυση της ομάδας και του συνόλου έναντι του

ατόμου, την αποδοχή των διακρίσεων των ανθρώπων με βάση τα εθνικά και φυλετικά

χαρακτηριστικά τους, την ανάδυση ενός «νέου» ανθρώπου και μιας «νέας» κοινωνίας

κ.λπ.

Στις Πολιτικές Θέσεις21 της Χρυσής Αυγής, γίνεται ακόμα περισσότερο αντιληπτή η

νεοφασιστική φυσιογνωμία του κόμματος και πληροφορούμαστε για μια σειρά

θέσεων του πάνω σε διάφορα ζητήματα, εξωτερικής πολιτικής, κοινωνικής πολιτικής,

εκπαιδευτικής πολιτικής, κ.ά.: αυτονόμηση της Β. Ηπείρου, διάλυση της ΠΓΔΜ,

χρήση βίας για την επίλυση του Κυπριακού, περιορισμός του πληθυσμού των

Μουσουλμάνων στη Θράκη, αποχώρηση από την ΕΕ και το ΝΑΤΟ, στράτευση

ολόκληρου του πληθυσμού από τα 18 έτη, απέλαση των «λαθρομεταναστών» οι

οποίοι, μάλιστα, ευθύνονται για την ανεργία, την εγκληματικότητα και την

κατάρρευση των ασφαλιστικών ταμείων, θανάτωση εμπόρων ναρκωτικών, παιδεία με

βάση τα «εθνικά» πρότυπα, προστασία του θεσμού της οικογένειας και ακόμα

περισσότερο των πολυτέκνων, απαγόρευση ή δραστικός περιορισμός των

αμβλώσεων, απαγόρευση μεικτών γάμων, χορήγηση πλήρων δικαιωμάτων μόνο

στους Έλληνες «σε γένος και συνείδηση», περιορισμός του τύπου ώστε να εκφράζει

τα εθνικά συμφέροντα κ.λπ. Από τα παραπάνω προκύπτει ένα μείγμα

(νέο)φασιστικών αντιλήψεων και στάσεων όπως ο επιθετικός και επεκτατικός

εθνικισμός, το όραμα της «Μεγάλης Ελλάδας» και τα «ιστορικά δικαιώματα» των

Ελλήνων επί των εδαφών γειτονικών κρατών, ο μιλιταρισμός, η ναζιστική

κοσμοθεωρία περί φυλετικού κράτους και «φυλετικής καθαρότητας» του πληθυσμού

και πολιτικών διακυβευμάτων της σύγχρονης άκρας δεξιάς όπως η μετανάστευση.

Ταυτόχρονα, η Χρυσή Αυγή έχει κατηγορηθεί ουκ ολίγες φορές για τρομοκρατική και

δολοφονική δράση εις βάρος μεταναστών και «αντιφρονούντων»,22 ακόμα και μέλη

της φυλακίστηκαν,23 ενώ υπάρχουν μια σειρά από καταγγελίες για συγκάλυψη της

Βασιλική, Η άκρα δεξιά και οι συνέπειες της συναίνεσης –Δανία, Νορβηγία, Ολλανδία, Ελβετία, Αυστρία, Γερμανία,

Καστανιώτης, Αθήνα, 2008, σ. 66-67, 69-78 και 80-82. 21 Για το πλήρες κείμενο των «Πολιτικών Θέσεων» της Χρυσής Αυγής βλ. http://xryshaygh.wordpress.com/theseis/

τελευταία είσοδος, 23 Οκτωβρίου 2011.

22 Για καταγγελίες περί τρομοκρατικής δράσης της Χρυσής Αυγής βλ. Νέδος Βασίλης, Έργα και Ημέρες της Χρυσής

Αυγής, Η Καθημερινή, 5 Φεβρουαρίου 2008,

http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_politics_1_05/02/2008_258168, τελευταία είσοδος 14 Οκτωβρίου

2011. 23 Για τη σύλληψη και φυλάκιση μελών της Χρυσής Αυγής βλ. Καραμανώλη Εύα, Κάθειρξη 21 ετών στον

«Περίανδρο», ένταση στη δίκη, Η Καθημερινή, 26 Σεπτεμβρίου 2006,

http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_politics_2_26/09/2006_199090, τελευταία είσοδος 14 Οκτωβρίου

2011.

5

τρομοκρατικής δράσης, ακόμα και ενεργούς συμμετοχή σε αυτήν αστυνομικών

οργάνων.24

Η Χρυσή Αυγή, αντλεί πρακτικές από τους διάφορους Ευρωπαίους ομοϊδεάτες της,

όπως για παράδειγμα η διοργάνωση «εκπαιδευτικών» κατασκηνώσεων

συγκεντρώνοντας ανθρώπους και ομάδες που μοιράζονται τις ιδέες και τις αξίες της.25

Επιπλέον, επιδιώκει τη δημιουργία σχέσεων με ομοϊδεάτες της από το εξωτερικό,

συμμετέχοντας σε διεθνή Εθνικιστικά Συνέδρια ή διοργανώνοντας εκδηλώσεις υπέρ

των ευρωπαίων ομοϊδεατών της.26 Την άμεση ή έμμεση στήριξη ευρωπαίων

ομοϊδεατών όπως το γαλλικό Εθνικό Μέτωπο, αναζήτησε και πέτυχε ως ένα βαθμό27

και το κόμμα Ελληνικό Μέτωπο του πρώην μέλους της ΕΠΕΝ, Μάκη Βορίδη28 που αν

και ιδρύθηκε το 1994, δραστηριοποιήθηκε τέσσερα χρόνια μετά.29

Το κόμμα του Βορίδη υιοθέτησε τον προγραμματικό και ιδεολογικό λόγο της

σύγχρονης μεταπολεμικής άκρας δεξιάς όπως η καταγγελία του πολιτικού

κατεστημένου, η έμφαση σε ζητήματα νόμου και τάξης, η ανάγκη υιοθέτησης μιας

σκληρής γραμμής και περιοριστικής πολιτικής στο μεταναστευτικό ζήτημα, η

θανάτωση των εμπόρων ναρκωτικών, η αντίθεση στην πολυπολιτισμική κοινωνία,

μαζί με μερικές εξάρσεις επιθετικού εθνικισμού και εχθρότητας για τη συμμετοχή σε

υπερεθνικούς οργανισμούς και διεθνείς συνθήκες που υποσκάπτουν την «εθνική

ανεξαρτησία».30 Ούτε το Ελληνικό Μέτωπο κατόρθωσε να ξεφύγει από το περιθώριο,

καθώς σε όλες ανεξαιρέτως τις εκλογικές αναμετρήσεις που συμμετείχε, έλαβε

εξαιρετικά χαμηλά ποσοστά και δεν εκλέχθηκε κανείς από τους υποψηφίους του.31

24 Για τη «συνεργασία» μεταξύ Χρυσής Αυγής και Ελληνικής Αστυνομίας βλ. την ηλεκτρονική έκδοση της στήλης

Ιός της εφημερίδας Ελευθεροτυπία http://www/iospress.gr, τελευταία είσοδος 14 Οκτωβρίου 2011 / Ψαρά Μαρία,

Αρμονική συνύπαρξη με παρόν, παρελθόν και μέλλον – Ο μακρύς κατάλογος των περιστατικών που ΕΛ.ΑΣ. και

Χρυσή Αυγή έγιναν ένα, Έθνος της Κυριακής, 10 Φεβρουαρίου 2008, σ. 34-35 / Ο «Ιός» της Ελευθεροτυπίας, Ο

«εσωτερικός εχθρός» της ΕΛ.ΑΣ., Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, 23 Μαρτίου 2008, σ. 41-42 / Ψαρά Μαρία,

Συγκοινωνούντα...δοχεία - Μέλος της «Χρυσής Αυγής» υπηρετεί ως ειδικός φρουρός στην ΕΛ.ΑΣ., Έθνος της

Κυριακής, 10 Φεβρουαρίου 2008, σ. 33. 25 Για τις «εκπαιδευτικές κατασκηνώσεις» ευρωπαϊκών ακροδεξιών μορφωμάτων βλ. Οι μελανοχιτώνες της

Ευρώπης – η ευρωπαϊκή ακροδεξιά από το 1945 μέχρι σήμερα, όπ. π., σ. 359. Για την κατασκήνωση της Χρυσής

Αυγής βλ. Το κλούβιο «αβγό του φιδιού», όπ. π. 26 Για τη συμμετοχή της Χρυσής Αυγής σε ευρωπαϊκά συνέδρια ακροδεξιών μορφωμάτων και τις σχέσεις της με

ευρωπαίους ομοϊδεάτες βλ. βλ. http://xryshaygh.wordpress.com/2008/06/29/paris-rf/, τελευταία είσοδος 14

Οκτωβρίου 2011 /

http://xryshaygh.wordpress.com/2009/06/19/%CE%B5%CE%B8%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%B9%CF%

83%CF%84%CE%B9%CE%BA%CF%8C-

%CF%83%CF%85%CE%BD%CE%AD%CE%B4%CF%81%CE%B9%CE%BF-%CF%83%CF%84%CE%B7-

%CE%B3%CE%B1%CE%BB%CE%BB%CE%AF%CE%B1-%CE%BC%CE%B5-%CF%83%CF%85/,

τελευταία είσοδος 14 Οκτωβρίου 2011 / «Αντιπαγκοσμιοποιημένοι» κατά «Χρυσαυγιτών», Η Καθημερινή, 30

Απριλίου 2002, http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_politics_2_30/04/2002_23593, τελευταία είσοδος 14

Οκτωβρίου 2011. 27 Για τη σχέση του Ελληνικού Μετώπου με ευρωπαίους ομοϊδεάτες του βλ.

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%95%CE%BB%CE%BB%CE%B7%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CF%8C_%

CE%9C%CE%AD%CF%84%CF%89%CF%80%CE%BF, τελευταία είσοδος 6 Οκτωβρίου 2011 / Καμπύλης

Τάκης, Χορεύοντας με τη σκληρή Ακροδεξιά..., Η Καθημερινή, 14 Οκτωβρίου 2007, σ. 10 /

http://www.metopo.gr/article.php?id=1502, τελευταία είσοδος 6 Οκτωβρίου 2011. 28 Για την πολιτική πορεία του Μάκη Βορίδη πριν από την ίδρυση του Ελληνικού Μετώπου βλ. Χορεύοντας με τη

σκληρή Ακροδεξιά..., όπ. π. 29 http://www.metopo.gr/who.php, τελευταία είσοδος 6 Οκτωβρίου 2011. 30 Για την ταυτότητα και τους στόχους του Ελληνικού Μετώπου βλ. http://www.metopo.gr/who.php, τελευταία

είσοδος 6 Οκτωβρίου 2011 / http://clubs.pathfinder.gr/kynaigeiros2/307049, τελευταία είσοδος 28 Ιουλίου 2008. 31 Για την εκλογική πορεία του Ελληνικού Μετώπου βλ.

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%95%CE%BB%CE%BB%CE%B7%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CF%8C_%

CE%9C%CE%AD%CF%84%CF%89%CF%80%CE%BF, τελευταία είσοδος 6 Οκτωβρίου 2011 /

6

Επιχείρησε μάλιστα να ενισχύσει τις δυνάμεις του στις εθνικές εκλογές του 2000,

συμμαχώντας με το «νέο» κόμμα του Κ. Πλεύρη, την Πρώτη Γραμμή,32 ένα -όπως

ήταν αναμενόμενο - νεοναζιστικών αποχρώσεων κόμμα, το οποίο είχε ιδρυθεί το

1999 και είχε συμμετάσχει στις ευρωεκλογές του ίδιου έτους με πενιχρά

αποτελέσματα.33 Υποψήφιος με το ψηφοδέλτιο της τότε ήταν και ο Ν.

Μιχαλολιάκος.34 Μετά τις εθνικές εκλογές του 2000, η Πρώτη Γραμμή διαλύθηκε

μέλη της εντάχθηκαν στο κόμμα Λαϊκός Ορθόδοξος Συναγερμός, άλλα μέλη ίδρυσαν

το κόμμα Πατριωτική Συμμαχία,35 και άλλα εντάχθηκαν στις γραμμές του Ελληνικού

Μετώπου.36

Στις 21 Απριλίου 2004, μέρα επετείου της εγκαθίδρυσης της δικτατορίας των

συνταγματαρχών, ιδρύεται η Πατριωτική Συμμαχία.37 Tο κόμμα αυτό είναι, μεταξύ

άλλων, προϊόν συνεργασίας της Χρυσής Αυγής με πρώην μέλη του Λαϊκού Ορθόδοξου

Συναγερμού (ΛΑ.Ο.Σ.).38 Κατά την διάρκεια της εορταστικής ατμόσφαιρας που

επικρατούσε στο ξενοδοχείο ΤΙΤΑΝΙΑ, όπου είχαν συγκεντρωθεί οι παραπάνω για

την ίδρυση του κόμματος, διαβάστηκε μήνυμα του πραξικοπηματία Παττακού, το

μέλος της χουντικής Επαναστατικής Επιτροπής Ηλίας Παππάς και άλλα στελέχη της

ΕΠΕΝ, του ΕΝΕΚ, της Χρυσής Αυγής εξέφρασαν τη συμπάθεια και τη στήριξη τους

στο εγχείρημα, ενώ και στο πρώτο συνέδριο του κόμματος παρέστησαν εκπρόσωποι

ευρωπαϊκών ακροδεξιών κομμάτων.39 Πάντως, παρά τις όποιες προσδοκίες της, η

Πατριωτική Συμμαχία θα διαλυθεί τον Μάρτιο του 2007,40 έχοντας επιζήσει μόλις

τρία χρόνια, προφανώς επειδή η συγκέντρωση αυταρχικών, αντικοινοβουλευτικών,

ρατσιστικών στοιχείων της νεοφασιστικής άκρας δεξιάς δεν μπορούσε να

«συγκινήσει» πολλούς ψηφοφόρους.

Κατά τη δεκαετία του 1990, άρχισαν να διαμορφώνονται ευνοϊκές συνθήκες για το

σχηματισμό και την επιτυχή εκλογική πορεία ακροδεξιών μορφωμάτων στη χώρα

μας. Συγκεκριμένα, στις αρχές της δεκαετίας του 1990, επανέρχεται δυναμικά στο

προσκήνιο το θέμα της ονομασίας της ΠΓΔΜ, ακολουθούμενο από μια εθνικιστική

υστερία στα ΜΜΕ και στο δημόσιο λόγο. Έκτοτε, βοηθούσης και της αλυτρωτικής

προπαγάνδας και της αδιάλλακτης στάσης της ΠΓΔΜ, το ζήτημα της ονομασίας του

γειτονικού κράτους παραμένει ανοιχτό μέχρι σήμερα και οι σχέσεις των δύο χωρών

http://www.ypes.gr/el/Elections/ElectionsEuropeanParliament/ResultsofElections/1999/, τελευταία είσοδος 03

Οκτωβρίου 2011 / http://www.metopo.gr/who.php, τελευταία είσοδος 6 Οκτωβρίου 2011 /

http://www.ypes.gr/el/Elections/CityElections/ResultsofElections/2002/, τελευταία είσοδος 03 Οκτωβρίου 2011 /

http://www.ypes.gr/el/Elections/NationalElections/Results/nationallectures2004/, τελευταία είσοδος 03 Οκτωβρίου

2011 / http://www.ypes.gr/el/Elections/ElectionsEuropeanParliament/ResultsofElections/2004/, τελευταία είσοδος

03 Οκτωβρίου 2011. 32 http://www.metopo.gr/who.php, τελευταία είσοδος 6 Οκτωβρίου 2011. 33 στο Ο ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΣ ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ – Εισαγωγή στο φυλετικό μίσος, όπ. π., σ. 317. 34http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CF%81%CF%8E%CF%84%CE%B7_%CE%93%CF%81%CE%B1%C

E%BC%CE%BC%CE%AE, τελευταία είσοδος 6 Οκτωβρίου 2011. 35 στο ίδιο. 36http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%95%CE%BB%CE%BB%CE%B7%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CF%8C_

%CE%9C%CE%AD%CF%84%CF%89%CF%80%CE%BF, τελευταία είσοδος 6 Οκτωβρίου 2011. 37 στο Το κλούβιο «αβγό του φιδιού», όπ. π. 38 στο ίδιο. 39 Για τη «στήριξη» της Πατριωτικής Συμμαχίας από μέλη παλαιότερων ελληνικών ακροδεξιών μορφωμάτων και

ευρωπαίων ομοϊδεατών βλ. Το κλούβιο «αβγό του φιδιού», όπ. π. 40http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A7%CF%81%CF%85%CF%83%CE%AE_%CE%91%CF%85%CE%B3%C

E%AE, τελευταία είσοδος 24 Οκτωβρίου 2011.

7

βρίσκονται σε κακό επίπεδο. Η διαιώνιση ενός εθνικού ζητήματος, (και) ο τρόπος

κάλυψης και προβολής του από τα ΜΜΕ, (και) η ύπαρξη συνθηκών κοινωνικής,

πολιτικής, οικονομικής κρίσης όπου διευκολύνεται σημαντικά η αναζήτηση του

«Άλλου» υπαίτιου των προβλημάτων μας, δύναται να προσφέρει όχι ασήμαντα

εκλογικά οφέλη σε κόμματα που υιοθετούν εθνικιστική επιθετική ρητορεία ή/και

επενδύουν πολιτικά στο φόβο και στην ανασφάλεια.

Παράλληλα, οι ήδη κακές σχέσεις με τη γειτονική Τουρκία, λόγω της κατοχής του

βόρειου τμήματος της Κύπρου και των διεκδικήσεων της στη θάλασσα του Αιγαίου,

οξύνθηκαν ακόμα περισσότερο, φτάνοντας στα πρόθυρα του πολέμου τον Ιανουάριο

του 1996 με την κρίση Ίμια, η δε αντιμετώπιση του ζητήματος από την τότε

κυβέρνηση Σημίτη, δημιούργησε σε πολλούς την αλγεινή εντύπωση ότι η ελληνική

πλευρά επέδειξε ιδιαίτερα υποχωρητική στάση. Έκτοτε, εκτοξεύθηκαν οι δαπάνες για

πολεμικό εξοπλισμό και για τις δύο πλευρές, το Κυπριακό ζήτημα και το ζήτημα των

ΑΟΖ στο Αιγαίο δεν έχουν επιλυθεί, ενώ, συχνά, τουρκικά πολεμικά σκάφη

εισέρχονται παρανόμως στην ελληνική επικράτεια και εμπλέκονται σε αερομαχίες με

ελληνικά. Επιπλέον, η Τουρκία ουκ ολίγες φορές έκανε και κάνει λόγο για την

ύπαρξη τουρκικών μειονοτήτων στην περιοχή των Δωδεκανήσων και στη Δυτική

Θράκη, ενεργοποιώντας τα εθνικιστικά και συντηρητικά αντανακλαστικά σημαντικής

μερίδας του ελληνικού πληθυσμού.

Τέλος, από τις αρχές δεκαετίας του 1990, η χώρα μας, μετατράπηκε σε χώρα

υποδοχής μεταναστών, βοηθούντος του αιματηρού πολέμου στην τότε

Γιουγκοσλαβία, της άθλιας οικονομικής κατάστασης της γειτονικής Αλβανίας και της

πρόσφατης κατάρρευσης του κομμουνισμού. Η Ελλάδα, χωρίς κάποιο σχέδιο, χωρίς

οργανωμένη μεταναστευτική πολιτική, χωρίς πολιτική ομαλής και γρήγορης ένταξης

των ανθρώπων που εγκατέλειπαν τις χώρες τους για να ξεφύγουν από την ανέχεια ή

(και) τον πόλεμο, θα αρχίσει να δέχεται δεκάδες χιλιάδες μετανάστες, ενώ,

παλιότερα, ο συνολικός πληθυσμός ξένων δεν ξεπερνούσε τις λίγες χιλιάδες.41

Στη

χώρα μας ήδη σημειώνονταν ρατσιστικές επιθέσεις με θύματα κυρίως Ρομά, υπήρχε

ένταση μεταξύ Ελλάδα και Τουρκίας όσον αφορά την αντιμετώπιση του

μουσουλμανικού πληθυσμού της Θράκης και ερχόταν τώρα να προστεθούν επιθέσεις

κατά οικονομικών μεταναστών που άρχισαν να εισρέουν στη χώρα, χωρίς να υπάρχει

καμιά ουσιαστική πρόβλεψη ενσωμάτωσή τους ή/και υπηρεσίες άμεσης εξέτασης

αιτημάτων παροχής ασύλου.42

Παρά τις «ευνοϊκές» αυτές συνθήκες για μια επιτυχημένη εκλογική πορεία ενός

ακροδεξιού κόμματος, κανένα από τα ακροδεξιά μορφώματα που εμφανίστηκαν στην

Ελλάδα κατά της δεκαετία του 1990 έως και τις αρχές του 21ου

αιώνα, δεν ξέφυγε από

41 Για το μεταναστευτικό πληθυσμό της Ελλάδας κατά τις δεκαετίες 1980 και 1990 βλ. ΕΚΘΕΣΗ εξ ονόματος της

Εξεταστικής Επιτροπής για το Ρατσισμό και την Ξενοφοβία, εισηγητής Ford M. Glyn, Υπηρεσία Επισήμων

Εκδόσεων των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, Βρυξέλλες, 1991, σ. 68 /

http://www.statistics.gr/portal/page/portal/ESYE/BUCKET/A1602/Other/A1602_SAM07_TB_DC_00_2001_03_

F_GR.pdf, τελευταία είσοδος 12 Οκτωβρίου 2011. 42 Για τις ρατσιστικές αντιλήψεις των Ελλήνων και για περιστατικά ρατσιστικής βίας και διακρίσεων κατά τη

δεκαετία του 1980 και στις αρχές της δεκαετίας του 1990 βλ. Ο ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΣ ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ – Εισαγωγή στο

φυλετικό μίσος, όπ. π., σ. 299 – 300, 307 / ΕΚΘΕΣΗ εξ ονόματος της Εξεταστικής Επιτροπής για το Ρατσισμό και

την Ξενοφοβία, όπ. π., σ. 68-69 / Οι μελανοχιτώνες της Ευρώπης – η ευρωπαϊκή ακροδεξιά από το 1945 μέχρι

σήμερα, όπ. π, υποσημείωση 21, σ. 518-519 / Η ελληνική Ακροδεξιά στον δρόμο του Λεπέν, όπ. π.

8

το πολιτικό περιθώριο, γνωρίζοντας αλλεπάλληλες συντριβές σε όλες τις εκλογικές

αναμετρήσεις. Ο λόγος είναι ότι τόσο η Χρυσή Αυγή, όσο και η Πρώτη Γραμμή και η

Πατριωτική Συμμαχία, ήταν μορφώματα δημιουργημένα και στελεχωμένα από

ανθρώπους που είτε διατηρούσαν πραγματικές συνδέσεις με τα αυταρχικά,

αντιδημοκρατικά καθεστώτα όπως αυτό της δικτατορίας των Συνταγματαρχών (π.χ.

Κ. Πλεύρης) είτε ιδεατές (π.χ. Ν. Μιχαλολιάκος). Η διατήρηση είτε ιδεατών είτε

πραγματικών σχέσεων με ολοκληρωτικά, αντιδημοκρατικά καθεστώτα (Καθεστώτα

Μεσοπολέμου, Απριλιανό καθεστώς) μπορεί να κινητοποιήσει περιορισμένο αριθμό

ψηφοφόρων, καθώς οι προτεινόμενες λύσεις στα καθημερινά προβλήματα του πολίτη

από αυτά τα μορφώματα, αν και εφόσον υπάρχουν σαφείς προτάσεις, συνοδεύονται

από την καταπάτηση θεμελιωδών δικαιωμάτων του ανθρώπου, την ανατροπή του

δημοκρατικού πολιτεύματος, την υιοθέτηση ή «νομιμοποίηση» τρομοκρατικής

δράσης και ωμής βίας κατά των πάσης φύσεως «αντιφρονούντες» και «Άλλους».

Επιπλέον, η Πατριωτική Συμμαχία και η Πρώτη Γραμμή, δεν είναι τίποτα άλλο παρά

σπασμωδικές προσπάθειες, μέσω της ανακύκλωσης προσώπων και της αλλαγής

ονομασιών και συμβόλων, στελεχών της χουντικής περιόδου και παλαιότερων

νεοφασιστικών ακροδεξιών μορφωμάτων της μεταπολίτευσης, να κρατήσουν

ζωντανό τον λόγο τους και τις θέσεις τους, χωρίς να προσθέτουν κάποιο νέο στοιχείο

ή να υιοθετήσουν κάποια τακτική που θα κινητοποιούσε ψηφοφόρους που θεωρούν

ιδιαίτερα σημαντικά τα διακυβεύματα της άκρας δεξιάς (νόμος και τάξη, προστασία

της εθνικής-πολιτισμικής ταυτότητας, μετανάστευση κ.λπ.).

Το Ελληνικό Μέτωπο επιχείρησε να υιοθετήσει ένα πιο «σύγχρονο» προφίλ και να

επιτύχει την εκλογή υποψηφίων στο ελληνικό και ευρωπαϊκό κοινοβούλιο, έχοντας

ως κεντρικό πολιτικό του διακύβευμα τη μετανάστευση, εντούτοις, δεν ξέφυγε ούτε

αυτό από το πολιτικό περιθώριο. Ρόλο σε αυτό πρέπει να έπαιξε η ανοιχτά

εθνικιστική του ρητορεία, ο σχεδόν μονοθεματικός λόγος τους αλλά και ο

κατακερματισμός της ελληνικής άκρας δεξιάς που εκπροσωπούνταν ταυτόχρονα από

πολλά μικρά κόμματα (Χρυσή Αυγή, Πρώτη Γραμμή και στη συνέχεια Πατριωτική

Συμμαχία, ΛΑ.Ο.Σ.) στις διάφορες εκλογικές αναμετρήσεις. Έτσι, το Μάιο του 2005,

η Κεντρική Επιτροπή του Ελληνικού Μετώπου αποφάσισε, την αναστολή της

λειτουργίας του και την ένταξη των μελών του στον ΛΑ.Ο.Σ., στα πλαίσια της

ανάπτυξης μιας ¨εθνικής αντιπολιτεύσεως¨ θεωρώντας ¨ότι υφίσταται ταύτιση του

πολιτικού προγράμματος του ΛΑΟΣ με το πολιτικό πρόγραμμα που ανέπτυξε και

προώθησε το ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΜΕΤΩΠΟ¨.43 Ο Λαϊκός Ορθόδοξος Συναγερμός

(ΛΑ.Ο.Σ.), ιδρύθηκε το 2000, από το πρώην στέλεχος και έπειτα βουλευτή της Νέας

Δημοκρατίας, Γιώργο Καρατζαφέρη, ο οποίος ήταν γνωστός και για τα φιλοβασιλικά

του αισθήματα,44 γεγονός που θα παίξει ρόλο για την προσέλκυση (και) ψηφοφόρων

43 http://www.e-grammes.gr/article.php?id=1797, τελευταία είσοδος 6 Οκτωβρίου 2011 / http://www.e-

grammes.gr/article.php?id=1745, τελευταία είσοδος 6 Οκτωβρίου 2011. 44 Για την πολιτική πορεία του Γ. Καρατζαφέρη πριν από την ίδρυση του ΛΑ.Ο.Σ. βλ.

http://www.karatzaferis.gr/index.asp?epilogi=bio, τελευταία είσοδος 07 Οκτωβρίου 2011.

9

που βλέπουν νοσταλγικά ή με συμπάθεια το θεσμό της βασιλείας και τον τέως

Βασιλιά των Ελλήνων, Κωνσταντίνο.45

Το ΛΑ.ΟΣ. υποστηρίζει ότι ιδρύθηκε για με σκοπό να αποκαταστήσει τη χαμένη

λαϊκή κυριαρχία και να ανατρέψει το κατεστημένο που δυναστεύει την Ελλάδα,

παλεύοντας κατά του δικομματισμού, κατά των κυβερνώντων κομμάτων, που ούτε

λίγο ούτε πολύ, τα κατηγορεί για «ανθελληνική» στάση και ενδοτισμό.46 Οι

παραπάνω αναφορές γίνονται και στο πρόγραμμα Πλαίσιο Θέσεων του ΛΑ.Ο.Σ. του

2007,47 στο οποίο θα αναφερθούμε πιο αναλυτικά παρακάτω.

Σύμφωνα με το καταστατικό του ΛΑ.Ο.Σ., σκοπός του είναι ¨η ανάληψη της

εξουσίας διά παντός νόμιμου και δημοκρατικού μέσου¨, ενώ μέσο προς επίτευξη του

παραπάνω σκοπού, είναι μεταξύ άλλων ¨η εμπέδωση και διασφάλιση του

πατριωτικού και θρησκευτικού συναισθήματος του λαού¨ και οι ¨ριζοσπαστικές

λύσεις σε χρόνια θέματα που απασχολούν τον ελληνικό λαό¨.48 Όπως προκύπτει από

το Καταστατικό, ο κομματικός ηγέτης έχει πλήρεις εξουσίες και έλεγχο επί του

κόμματος και των μηχανισμών του49 και μπορεί να πλαισιωθεί από μια ομάδα

«Αρίστων» οι οποίοι πρέπει να διακρίνονται μεταξύ άλλων από μια ¨ευαισθησία στα

Εθνικά θέματα¨.50

Στο Όραμα του ΛΑ.Ο.Σ. αναφέρεται, μεταξύ άλλων, ότι το κόμμα οραματίζεται μια

χώρα ¨απαλλαγμένη από τις επιρροές και τις εξαρτήσεις της σημερινής, οικονομικής

και κομματικής, ολιγαρχίας¨, μια χώρα ¨εθνικά ανεξάρτητη και ισχυρή, που δεν θα

κινδυνεύει η εθνική της ακεραιότητα¨, μια χώρα ¨που όλοι οι κάτοικοι της θα

μετέχουν στην πραγματική Ελληνική παιδεία¨, μια χώρα ¨που θα προστατεύει

πραγματικά τον θεσμό της οικογένειας και θα έχει όλες τις αναγκαίες δομές για την

εξασφάλιση του ότι θα υπάρχουν Έλληνες στο βάθος του χρόνου¨.51

Εμμέσως πλην

σαφώς, το ΛΑ.Ο.Σ. αναφέρεται σε «κινδύνους» που αντιμετωπίζει η ελληνική εθνική

ταυτότητα αλλά και ίδια η επιβίωση του ελληνικού γένους, λόγω μιας

«ανθελληνικής» ή «αντεθνικής» παιδείας, της ελλιπούς προστασίας της οικογένειας

και της συνακόλουθης μείωσης του πληθυσμού. Ενδεχομένως οι συγγραφείς να είχαν

στο μυαλό τους και τον πληθυσμό των οικονομικών μεταναστών στη χώρα μας

καθώς, ο υπερβολικά μεγάλος αριθμός οικονομικών μεταναστών και η απαραίτητη

45 Για τις φιλοβασιλικές αντιλήψεις των οπαδών του ΛΑ.Ο.Σ. βλ. Κάπα Research, Πανελλαδική Έρευνα, Απρίλιος

2007 - Πανελλαδική έρευνα με τυχαία δειγματοληψία – τα αποτελέσματα είναι σταθμισμένα με βάση την ψήφο

του 2004, την περιοχή κατοικίας το φύλο και την ηλικία, εντολοδόχος ΤΟ ΒΗΜΑ. 46 Για τους λόγους ίδρυσης και τους στόχους του ΛΑ.Ο.Σ. βλ. http://www.laos.gr/laos.asp, τελευταία είσοδος 07

Οκτωβρίου 2011. 47 Αναστασόπουλος Μάνος (συγγραφή - επιμ.), Λαϊκός Ορθόδοξος Συναγερμός - Πλαίσιο Θέσεων, Αθήνα, 2007,

http://www.laos.gr/laos.asp?epilogi='pdf/PROGRAM_LAOS.pdf'&page=laos, τελευταία είσοδος 7 Οκτωβρίου

2011, σ. 2. 48 Για τους σκοπούς και τα μέσα επίτευξη τους του ΛΑ.Ο.Σ. σύμφωνα με το Καταστατικό του βλ.

http://www.laos.gr/laos.asp?epilogi='pdf/Katastatiko_LAOS.pdf'&page=laos, τελευταία είσοδος 07 Οκτωβρίου

2011. 49 Για τις αρμοδιότητες και τη δικαιοδοσία του ηγέτη του ΛΑ.Ο.Σ. βλ.

http://www.laos.gr/laos.asp?epilogi='pdf/Katastatiko_LAOS.pdf'&page=laos, τελευταία είσοδος 07 Οκτωβρίου

2011. 50 Για τους «συμβούλους» του ηγέτη του ΛΑ.Ο.Σ. βλ.

http://www.laos.gr/laos.asp?epilogi='pdf/Katastatiko_LAOS.pdf'&page=laos, τελευταία είσοδος 07 Οκτωβρίου

2011). 51 Για το πολιτικό-ιδεολογικό κείμενο του ΛΑ.Ο.Σ. υπό τον τίτλο «Το Όραμά μας» βλ.

http://www.laos.gr/laos.asp?epilogi='%D4%EF_%BC%F1%E1%EC%DC_%EC%E1%F2.txt'&page=laos,

τελευταία είσοδος 07 Οκτωβρίου 2011.

10

μείωση τους για να μην γίνουμε «μειονότητα στη χώρα μας» είναι μια συνήθης

αναφορά στον λόγο της σύγχρονης μεταπολεμικής άκρας δεξιάς. Επιπλέον, γίνεται

ξανά φορά σε ένα «κατεστημένο» που ελέγχει τη χώρα και σε «κινδύνους» που

αντιμετωπίζει η εθνική μας ακεραιότητα, χωρίς να κατονομάζεται η προέλευση τους,

π.χ. κάποια χώρα ή υπερεθνικός οργανισμός, δημιουργώντας έτσι μια αίσθηση

διαρκούς και αόρατης απειλής.

Ακόμη, σε άλλο πολιτικό-ιδεολογικό κείμενο του ΛΑ.Ο.Σ., υπό τον τίτλο Ο Λαϊκός

Ορθόδοξος Συναγερμός ΕΙΝΑΙ,52

γίνεται εμφανής η αγωνία των συγγραφέων να

καταστήσουν σαφή τη δημοκρατική φυσιογνωμία του ΛΑ.Ο.Σ. μακριά από πιθανές

ιδεατές συνδέσεις με αυταρχικά, απολυταρχικά, αντιδημοκρατικά καθεστώτα και

αντιλήψεις δηλώνοντας με έμφαση την πίστη στο δημοκρατικό πολίτευμα, στις

κοινοβουλευτικές αρχές, στο Σύνταγμα.53

Επιπλέον, οι συγγραφείς σπεύδουν να

αποκρούσουν την συνηθισμένη κριτική που ασκείται στα σύγχρονα ακροδεξιά

κόμματα περί λαϊκισμού, αναφέροντας ότι το ΛΑ.Ο.Σ. είναι ένα ¨λαϊκό κόμμα, που

χωρίς να γίνεται λαϊκιστικό προτάσσει τα συμφέροντα και την προστασία των μη-

προνομιούχων Ελλήνων και στηρίζει τόσο τις ατομικές ελευθερίες όσο και τα

δικαιώματα στην ασφάλεια, στην πρόοδο και στην ευημερία¨, μόνο όμως ¨όσων ζουν

νόμιμα στην Ελλάδα, χωρίς καμία διάκριση¨, πέφτοντας έτσι σε μια προφανή

αντίφαση.54

Ακόμη, για να ικανοποιηθεί το υπερσυντηρητικό – εθνικιστικό

ακροατήριο, αναφέρεται ότι το ΛΑ.Ο.Σ. ¨είναι ένα ελληνοκεντρικό κόμμα, τόσο γιατί

εστιάζεται στα μακροπρόθεσμα συμφέροντα της χώρας και του λαού μας, όσο και

γιατί η πολιτική του διαπνέεται από το Ελληνικό πνεύμα, τις Ελληνικές αξίες και την

Ελληνική κουλτούρα¨.55

Στις εθνικές εκλογές του 2004, το ΛΑ.Ο.Σ. δεν κατόρθωσε να εισέλθει στο

κοινοβούλιο. Στις εκλογές αυτές, με το ΛΑ.Ο.Σ., ήταν υποψήφιος και ο Κ. Πλεύρης.56

Τον Ιούνιο του ίδιου έτους, πραγματοποιήθηκαν εκλογές για το Ευρωπαϊκό

Κοινοβούλιο57. Σε αυτές, η αποχή ήταν αρκετά μεγάλη, φτάνοντας στο 37%.58 Το

ΛΑ.Ο.Σ., κατόρθωσε με ποσοστό 4,11% να εκλέξει έναν ευρωβουλευτή, τον πρόεδρο

του Γιώργο Καρατζαφέρη.59 Σε δηλώσεις του, μετά την ανακοίνωση των

αποτελεσμάτων, ο Καρατζαφέρης δήλωσε ότι: ¨Το ΛΑΟΣ δεν είναι ακροδεξιό, αλλά

βαθιά δημοκρατικό κόμμα¨, ευχαρίστησε τον ¨...ελληνικό δημοκρατικό λαό...¨ και

υποσχέθηκε ότι θα προασπιστεί τα εθνικά συμφέροντα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο,

52 Για το πολιτικό-ιδεολογικό κείμενο του ΛΑ.Ο.Σ. υπό τον τίτλο «Ο Λαϊκός Ορθόδοξος Συναγερμός ΕΙΝΑΙ» βλ.

http://www.laos.gr/laos.asp?epilogi='%F4%E1%F5%F4%FC%F4%E7%F4%E1_%CB%C1%CF%D3.txt'&page=l

aos, τελευταία είσοδος 07 Οκτωβρίου 2011. 53http://www.laos.gr/laos.asp?epilogi='%F4%E1%F5%F4%FC%F4%E7%F4%E1_%CB%C1%CF%D3.txt'&page

=laos, τελευταία είσοδος 07 Οκτωβρίου 2011. Επιπροσθέτως, στο πρόγραμμα Πλαίσιο Θέσεων του ΛΑ.Ο.Σ. του

2007, αναφέρεται ρητά ότι ¨θεωρούμε το σύνταγμα της Ελλάδας ως τον καταστατικό μας Νόμο που θα πρέπει να

είναι απόλυτα σεβαστός και τηρούμενος από όλους τους φορείς και από όλα τα φυσικά και νομικά πρόσωπα της

χώρας μας¨ (στο Λαϊκός Ορθόδοξος Συναγερμός - Πλαίσιο Θέσεων, όπ. π., σ. 12). 54http://www.laos.gr/laos.asp?epilogi='%F4%E1%F5%F4%FC%F4%E7%F4%E1_%CB%C1%CF%D3.txt'&page

=laos, τελευταία είσοδος 07 Οκτωβρίου 2011. 55 στο ίδιο. 56 Το μαύρο DVD, Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, 13 Ιανουαρίου 2008,

http://archive.enet.gr/online/online_hprint?id=37358592, τελευταία είσοδος 14 Οκτωβρίου 2011. 57 Τα Πολιτικά Γεγονότα του 2004, Γενική Γραμματεία Επικοινωνίας – Γενική Γραμματεία Ενημέρωσης, Αθήνα,

2005, σ. 131. 58 στο ίδιο, σ. 131. 59 στο ίδιο, σ. 131.

11

συνεργαζόμενος με όλες τις δυνάμεις.60 Ο Καρατζαφέρης, παρά τα λεγόμενα και τις

πράξεις του, ουδέποτε παραδέχτηκε ότι είναι ακροδεξιός. Μάλιστα, έφτασε στο

σημείο να απειλεί ανοιχτά με μηνύσεις οποιονδήποτε θα τον χαρακτήριζε έτσι,

απειλές που έχει κάνει πράξη.61

Το 2007, παρουσιάζεται το πρόγραμμα Πλαίσιο Θέσεων του ΛΑ.Ο.Σ.. Εδώ έχουμε

μια πιο «σαφή» ανάλυση της ιδεολογίας του ΛΑ.Ο.Σ. Πιο αναλυτικά, αναφέρεται ότι

η «λαϊκή» ιδεολογία του ΛΑ.Ο.Σ. ¨δεν μπορεί να ενταχθεί στον κλασσικό άξονα

«δεξιά, κέντρο, αριστερά»¨.62 Τα λαϊκά κόμματα όπως το ΛΑ.Ο.Σ. ¨αντιπροτείνουν

ένα μοντέλο οριζόντιας διαίρεσης σε «Πλούσιους – Προνομιούχους – Μη-

προνομιούχους» το οποίο αντιστοιχεί σε μία μετρούμενη και πραγματική διαίρεση

της κοινωνίας μας¨.63 Επιπροσθέτως, ¨οι ιδεολογικές θέσεις των λαϊκών κομμάτων

δεν ταιριάζουν στον άξονα «Δεξιά – Κέντρο – Αριστερά» καθώς περιλαμβάνουν

σημεία που ανήκουν, σημεία που τα τοποθετούν, και στις τρεις αυτές κλασσικές

πολιτικές πεποιθήσεις, κάποια στη Δεξιά, κάποια στο Κέντρο και κάποια στην

Αριστερά, ανάλογα με το ποιες θέσεις εξυπηρετούν καλύτερα τα συμφέροντα των

«μη - προνομιούχων» πολιτών την κάθε φορά¨ και ¨αυτός είναι ο κύριος λόγος για

τον οποίο, συχνά, τα λαϊκά κόμματα γίνονται εύκολος στόχος στην κριτική ότι δεν

έχουν ξεκάθαρες θέσεις, ότι είναι δημαγωγικά, και τελικά, «λαϊκιστικά»¨.64

Από την υιοθέτηση της λεγόμενης ¨λαϊκής ιδεολογίας¨,65

το ΛΑ.Ο.Σ. είναι εμφανές

ότι θέλει να παίξει το ρόλο ενός πολυσυλλεκτικού κόμματος, αντλώντας εκλογική

υποστήριξη από τους «μη – προνομιούχους, οι οποίοι τοποθετούνται ιδεολογικά σε

ολόκληρο τον άξονα αριστεράς – δεξιάς. Όπως και άλλα κόμματα της σύγχρονης

άκρας δεξιάς, έτσι και το ΛΑ.Ο.Σ. χρησιμοποιεί την τακτική της «σύντηξης και

συναίρεσης»,66

εμπλουτίζοντας τον προγραμματικό-ιδεολογικό λόγο του με

αντιθετικά και αντιφατικά στοιχεία τόσο από την αριστερά όσο και από τη δεξιά.

Επιπλέον, εμφανίζεται ως ένα κόμμα «αντισυστημικό», που πολεμά ένα «σάπιο»

κατεστημένο, αποτελούμενο από φορείς διαφόρων εξουσιών (πολιτικής, των ΜΜΕ,

της μεγαλο-επιχειρηματικής τάξης)67

και ως ο υπερασπιστής του «απλού»

«καθημερινού» ανθρώπου, που πέφτει διαρκώς θύμα εκμετάλλευσης των

«ισχυρών».68

Επίσης, δεν παραλείπει να αναφερθεί στις πανανθρώπινες αξίες του

χριστιανισμού, στη σπουδαιότητα και το μεγαλείο του ελληνικού πολιτισμού και της

60 στο ίδιο, σ. 132. 61 Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι μήνυσε τον Δημοσιογραφικό Οργανισμό Λαμπράκη, επειδή ο

δημοσιογράφος Βασίλης Χιώτης, σε άρθρο του στην εφημερίδα Το Βήμα, χαρακτήρισε τον πρόεδρο του ΛΑ.Ο.Σ.

«ακροδεξιό» (στο Ολίγον ακροδεξιοί;, όπ. π.). 62 στο Λαϊκός Ορθόδοξος Συναγερμός - Πλαίσιο Θέσεων, όπ. π., σ. 5. 63 στο ίδιο, σ. 6. 64 στο ίδιο, σ. 6-7. 65 Για τη λεγόμενη «λαϊκή» ιδεολογία του ΛΑ.Ο.Σ., σύμφωνα με το πρόγραμμα – Πλαίσιο Θέσεων του ΛΑ.Ο.Σ.,

βλ. στο ίδιο, σ. 7-8. 66 Για την τακτική της «σύντηξης και συναίρεσης» βλ. Η άκρα δεξιά και οι συνέπειες της συναίνεσης –Δανία,

Νορβηγία, Ολλανδία, Ελβετία, Αυστρία, Γερμανία, όπ. π., σ. 12-13, 32. 67 Για τον «λαϊκιστικό αντικρατισμό» της άκρας δεξιάς βλ. Γεωργιάδου Βασιλική, Πρόλογος στην Ελληνική

Έκδοση, στο Η ΑΚΡΟΔΕΞΙΑ – Ιδεολογία – Πολιτική – Κόμματα, επιμ. Hainsworth Paul, πρόλ. – επιμ. ελληνικής

έκδοσης Γεωργιάδου Βασιλική, μετάφρ. Αθανασίου Θανάσης, Παπαζήσης, Αθήνα, 2004, σ. 12. 68 Για ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα από το πρόγραμμα – Πλαίσιο Θέσεων του ΛΑ.Ο.Σ. του 2007, βλ. Λαϊκός

Ορθόδοξος Συναγερμός - Πλαίσιο Θέσεων, όπ. π., σ. 89.

12

ελληνικής «κουλτούρας», στοχεύοντας ανοιχτά προς την εκλογική δεξαμενή της

ελληνικής παραδοσιακής και συντηρητικής δεξιάς.

Ακόμα, στο πρόγραμμα Πλαίσιο Θέσεων του ΛΑ.Ο.Σ. του 2007, γίνεται ακόμα πιο

εμφανής η προσπάθεια του ΛΑ.Ο.Σ. να απομακρυνθεί αντιλήψεις και στάσεις που

αποδίδονται σε συνήθως σε ακροδεξιά κόμματα όπως ο εθνικισμός, ο αντί-

ευρωπαϊσμός, ο αντί-αμερικανισμός, ο ρατσισμός, η φανατική υπεράσπιση της

θρησκείας, αλλά την ίδια στιγμή υπογραμμίζει την μη αποδοχή εκ μέρους του της

παραχώρησης εθνικής ανεξαρτησίας στην Ε.Ε. και την άνευ όρων προσκόλληση στο

άρμα των ΗΠΑ, τη μεγάλη προσφορά του ελληνικού πολιτισμού στην ανθρωπότητα,

την κατάρρευση του κομμουνισμού και τα αποτελέσματα της πολιτικής του, την

ύπαρξη ενός «ανεξέλεγκτου» κύματος «λαθρομεταναστών» που δημιούργησε πολλά

προβλήματα στη χώρα, τη θέση του ορθοδόξου χριστιανισμού ως «επικρατούσα

θρησκεία της Ελλάδας».69

Στο πρόγραμμα Πλαίσιο Θέσεων του ΛΑ.Ο.Σ. του 2007, εντοπίζονται και αλλά

συνήθη προγραμματικά-ιδεολογικά στοιχεία της μεταπολεμικής άκρας δεξιάς όπως: η

εχθρότητα απέναντι στην παγκοσμιοποίηση, στην πολυπολιτισμική κοινωνία και στη

συνακόλουθη «εξάλειψη» των εθνικών ταυτοτήτων,70

η υποστήριξη μια Ευρώπης

αποτελούμενης από εθνικά ομοιογενείς πληθυσμούς,71

η αντίθεση στην παγκόσμια

αμερικανική κυριαρχία, στις υπερεθνικές εταιρείες και στους μετανάστες που

οδηγούν τους αυτόχθονες στην ανεργία και στη φτώχεια,72

η υποστήριξη

αμεσοδημοκρατικών διαδικασιών όπως τα δημοψηφίσματα, 73

η επιβολή θανατικής

ποινής σε ορισμένα αδικήματα που προκαλούν την κοινωνική κατακραυγή όπως η

παιδεραστία και η εμπορία ναρκωτικών ουσιών,74

η ενοχοποίηση των μεταναστών

για την άνοδο της εγκληματικότητας75

και για την ανεργία των Ελλήνων,76

η

κινδυνολογία περί «αλλοίωσης» του πληθυσμού και κατάρρευσης της εθνικής και

κοινωνικής συνοχής εξαιτίας των υπεράριθμων μεταναστών, ειδικά όταν η ύπαρξη

τους συνδυάζεται με υπογεννητικότητα,77

η συσσώρευση προβλημάτων στα

ασφαλιστικά ταμεία λόγω της ύπαρξης οικονομικών μεταναστών στη χώρα μας,78

η

69 Για το συγκεκριμένο απόσπασμα από το πρόγραμμα – Πλαίσιο Θέσεων του ΛΑ.Ο.Σ. του 2007, βλ. στο ίδιο, σ.

4. 70 Για ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα από το πρόγραμμα – Πλαίσιο Θέσεων του ΛΑ.Ο.Σ. του 2007, βλ. στο ίδιο,

σ. 24. 71 Για το συγκεκριμένο απόσπασμα από το πρόγραμμα – Πλαίσιο Θέσεων του ΛΑ.Ο.Σ. του 2007, βλ. στο ίδιο, σ.

32. 72 Για το συγκεκριμένο απόσπασμα από το πρόγραμμα – Πλαίσιο Θέσεων του ΛΑ.Ο.Σ. του 2007, βλ. στο ίδιο, σ.

9 73 Για το συγκεκριμένο απόσπασμα από το πρόγραμμα – Πλαίσιο Θέσεων του ΛΑ.Ο.Σ. του 2007, βλ. στο ίδιο, σ.

16. Για την υποστήριξη των αμεσοδημοκρατικών διαδικασιών από την άκρα δεξιά βλ. Η άκρα δεξιά και οι

συνέπειες της συναίνεσης –Δανία, Νορβηγία, Ολλανδία, Ελβετία, Αυστρία, Γερμανία, όπ. π., σ. 43-47. 74 Για χαρακτηριστικά αποσπάσματα από το πρόγραμμα – Πλαίσιο Θέσεων του ΛΑ.Ο.Σ. του 2007, βλ. Λαϊκός

Ορθόδοξος Συναγερμός - Πλαίσιο Θέσεων, όπ. π., σ. 36, 46-47. 75 Για ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα από το πρόγραμμα – Πλαίσιο Θέσεων του ΛΑ.Ο.Σ. του 2007, βλ. στο ίδιο,

σ. 38. 76 Για ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα από το πρόγραμμα – Πλαίσιο Θέσεων του ΛΑ.Ο.Σ. του 2007, βλ. στο ίδιο,

σ. 43. 77 Για ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα από το πρόγραμμα – Πλαίσιο Θέσεων του ΛΑ.Ο.Σ. του 2007, βλ. στο ίδιο,

σ. 43-44. 78 Για ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα από το πρόγραμμα – Πλαίσιο Θέσεων του ΛΑ.Ο.Σ. του 2007, βλ. στο ίδιο,

σ. 60. Εδώ, οι συντάκτες του καταστατικού παραπέμπουν σε προηγούμενη παράγραφο του προγράμματος, την

οποία αναφέραμε σε προηγούμενη υποσημείωση.

13

ανάγκη υιοθέτησης περιοριστικής μεταναστευτικής πολιτικής και πλήρους

αφομοίωσης όσων μεταναστών παραμείνουν στη χώρα.79

Επίσης, αν και δεν υπάρχει

κάποια ρητή αναφορά στο πρόγραμμα του ΛΑ.Ο.Σ. που να παραπέμπει στον

«προνοιακό σοβινισμό»,80

δηλαδή στην παροχή υπηρεσιών πρόνοιας κατά

προτεραιότητα αν όχι κατ’ αποκλειστικότητα στους «αυτόχθονες», εντούτοις, αν και

αναφέρεται μια σειρά κρατικών παροχών και υπηρεσιών πρόνοιας υπέρ της

προστασίας και της βελτίωσης του βιοτικού επιπέδου αδύναμων κοινωνικών ομάδων

(άνεργοι, ηλικιωμένοι, φτωχοί, άστεγοι, ΑΜΕΑ, πολύτεκνοι κ.λπ.), δεν γίνεται καμία

άμεση αναφορά στους οικονομικούς μετανάστες, στους πρόσφυγες και στους

αιτούντες άσυλο. Αναφορά γίνεται μόνο για παροχή κρατικών υπηρεσιών πρόνοιας

σε άτομα ¨με ιδιαίτερα πολιτισμικά χαρακτηριστικά¨.81

Πιθανολογούμε ότι

αναφέρεται στους Ρομά ή στους Πομάκους της Θράκης που είναι Έλληνες πολίτες,

καθώς, παρακάτω, στην παρουσίαση του προγράμματος του ΛΑ.Ο.Σ. για την υγεία,

αναφέρεται ότι πρέπει να δημιουργηθεί Ηλεκτρονική Κάρτα Υγείας η οποία

¨σταδιακά θα δοθεί σε όλους τους νόμιμους κατοίκους της Ελλάδας¨.82

Ακόμη, το ΛΑ.Ο.Σ. εμφανίζεται φοβικό απέναντι στη μουσουλμανική μειονότητα

αναφέροντας ότι πρέπει να λαμβάνονται μέτρα από κάθε ελληνική κυβέρνηση ώστε

να παραμένει σταθερή η αναλογία μουσουλμάνων και χριστιανών στη Θράκη, χωρίς

όμως ν’ αναφέρει τι είδους μέτρα είναι αυτά.83 Αυτό που προκαλεί εντύπωση, είναι

ότι το ΛΑ.Ο.Σ., σύμφωνα με το πρόγραμμα Πλαίσιο Θέσεων του ΛΑ.Ο.Σ. του 2007,

εμφανίζεται να υποστηρίζει τη διαπολιτισμική εκπαίδευση, να αποδέχεται την πλήρη

συμμετοχή των παιδιών των μεταναστών στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα, με

σκοπό την ομαλή ένταξή τους στην ελληνική κοινωνία.84 Όμως, με μια

προσεκτικότερη ανάγνωση, γίνεται σαφές ότι δεν είναι η ένταξή τους στην ελληνική

κοινωνία διατηρώντας την δική τους πολιτισμική/πολιτιστική ταυτότητα αλλά η

πλήρης αφομοίωσή και «ελληνοποίησή» τους μέσω του εκπαιδευτικού συστήματος.85

Στο πρόγραμμα του ΛΑ.Ο.Σ. γίνεται ιδιαίτερη μνεία για το μάθημα και τη

διδασκαλία της Ιστορίας στα ελληνικά σχολεία. Το ΛΑ.Ο.Σ. νομιμοποιεί τις

παρεμβάσεις στον τρόπο ερμηνείας και διδασκαλίας της Ιστορίας από την εκάστοτε

πολιτική εξουσία, αρκεί αυτή να έχει ήδη παρουσιάσει τις προθέσεις της πάνω στο

ζήτημα κατά την προεκλογική αντιπαράθεση και να μη θίγει την «ιστορική αλήθεια»,

προφανώς, μια «αλήθεια», θα «ικανοποιεί» την κοινή γνώμη.86 Επίσης, υπάρχει μια

σαφής και έντονη φιλοεκκλησιαστική και φιλοορθόδοξη διάθεση του κόμματος,

προσδοκώντας προφανώς εκλογικά οφέλη από την υποστήριξη της ελλαδικής

79 Για ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα από το πρόγραμμα – Πλαίσιο Θέσεων του ΛΑ.Ο.Σ. του 2007, βλ. στο ίδιο,

σ. 44-45. 80 Για τον «προνοιακό σοβινισμό» βλ. Πρόλογος στην Ελληνική Έκδοση, στο Η ΑΚΡΟΔΕΞΙΑ – Ιδεολογία –

Πολιτική – Κόμματα, όπ. π. , σ. 11-12. 81 στο Λαϊκός Ορθόδοξος Συναγερμός - Πλαίσιο Θέσεων, όπ. π., σ. 51. 82 στο ίδιο, σ. 86. 83 Για το συγκεκριμένο απόσπασμα από το πρόγραμμα – Πλαίσιο Θέσεων του ΛΑ.Ο.Σ. του 2007, βλ. στο ίδιο, σ.

30. 84 Για ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα από το πρόγραμμα – Πλαίσιο Θέσεων του ΛΑ.Ο.Σ. του 2007, βλ. στο ίδιο,

σ. 63. 85 στο ίδιο, σ. 63. 86 Για τα χαρακτηριστικά αποσπάσματα από το πρόγραμμα – Πλαίσιο Θέσεων του ΛΑ.Ο.Σ. του 2007, βλ. στο ίδιο,

σ. 64-65, σ. 85, σ. 89.

14

εκκλησίας και μέρους των χριστιανών που διατηρούν ισχυρούς δεσμούς με την

εκκλησία.87 Όσον αφορά τα «εθνικά» θέματα το ΛΑ.Ο.Σ. ακολουθεί μια

«σκληροπυρηνική» γραμμή, αρνούμενο την είσοδο της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή

Ένωση ¨για γεωγραφικούς, πολιτισμικούς, θρησκευτικούς και πολιτικούς λόγους¨ και

την συμπερίληψη του όρου «Μακεδονία» στην επίσημη ονομασία της ΠΓΔΜ,88 ενώ

υιοθετεί ακόμα πιο επιθετική πολιτική απέναντι στην Αλβανία, κινδυνολογώντας για

την ασφάλεια της χώρας λόγω των αριθμού Αλβανών μεταναστών στην Ελλάδα και

τη συμπεριφορά ακραίων εθνικιστικών κύκλων της γειτονική χώρας, υπενθυμίζοντας

παράλληλα τη ρήση του Γεώργιου Παπανδρέου (του «Γέρου της Δημοκρατίας») ότι

««Η διεκδίκηση των εθνικών μας δικαιωμάτων στη Βόρειο Ήπειρο είναι υποχρέωση

του Έθνους, Ιερά και Απαράγραπτος».89 Με τον τρόπο αυτό, το ΛΑ.Ο.Σ. κάνει ένα

σαφές άνοιγμα προς τους ακροδεξιούς συνωμοσιολογικούς κύκλους και σε όσους

υιοθετούν επιθετικές εθνικιστικές στάσεις και αντιλήψεις.

Τέλος, το ΛΑ.Ο.Σ. εμφανίζεται θετικό στη συμμετοχή σε μια κυβέρνηση

συνεργασίας,90 αρκεί βέβαια να τηρούνται ορισμένες προϋποθέσεις όπως: να μην

έχουν δεχτεί επιθέσεις με αθέμιτα μέσα και προσβλητικές συμπεριφορές από το(-α)

άλλο(-α) κόμμα(-τα) που συμμετέχουν στην κυβέρνηση συνεργασίας, υπάρχει

σύγκλιση ιδεών μεταξύ των κομμάτων που συμμετέχουν στην κυβέρνηση

συνεργασίας όπως και σεβασμός για το Σύνταγμα, τη διεξαγωγή δημοψηφισμάτων

για ¨μείζονα εθνικά και κοινωνικά ζητήματα¨ αναφέροντας συγκεκριμένα την

αποδοχή της εισόδου της Τουρκίας στην Ε.Ε. και την ονομασία της ΠΓΔΜ, τη λήψη

μέτρων κατά των επιπτώσεων της Παγκοσμιοποίησης στην ελληνική κοινωνία, τη

θέσπιση περιορισμού του αριθμού θητειών στο ελληνικό κοινοβούλιο για κάθε

βουλευτή και την αλλαγή την πλήρη εξίσωση της αντιμετώπισης των μελών της

κυβέρνησης και των απλών πολιτών από τη δικαιοσύνη.91 Εδώ, το ΛΑ.Ο.Σ.

επανέρχεται στα μονοπάτια της σύγχρονης κοινοβουλευτικής ακροδεξιάς: αποδοχή

και προώθηση των αμεσοδημοκρατικών διαδικασιών (δημοψηφίσματα), δήλωση της

αποδοχής εκ μέρους του και πίστης του στο Σύνταγμα, υιοθέτηση επιφυλακτικής αν

όχι καθαρή εχθρικής στάσης απέναντι στην παγκοσμιοποίηση. Επιπλέον, αναδεικνύει

για μια ακόμα φορά τα λεγόμενα «εθνικά» θέματα ως ένα από τα βασικά πολιτικά

διακυβεύματά του και παίρνει θέση κατά της οικογενειοκρατίας και της ατιμωρησίας

στην πολιτική ζωή της χώρας, ένα ζήτημα που απασχολεί έντονα την ελληνική

κοινωνία επί πολλά χρόνια.

87 Για ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα από το πρόγραμμα – Πλαίσιο Θέσεων του ΛΑ.Ο.Σ. του 2007, βλ. στο ίδιο,

σ. 17. Ακόμη, παραμονές των εθνικών εκλογών του 2007, ο Γ. Καρατζαφέρης, συναντήθηκε με τον μακαριστό

Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και Πάσης Ελλάδος, κ. κ. Χριστόδουλο, στην γαλλική πρεσβεία, όπου ακούστηκε να λέει ο

Αρχιεπίσκοπος απευθυνόμενο στον πρόεδρο του ΛΑ.Ο.Σ. ότι ¨Παρακολούθησα τις τελευταίες ομιλίες σου στο

ευρωκοινοβούλιο και η φλόγα που βγάζεις για την πατρίδα με κάνει υπερήφανο. Πιστεύω ότι απηχεί τις απόψεις

του ελληνικού λαού¨ (στο Γιαννακά Σοφία, ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΟΥ ΛΑΟΣ – «Εγώ δεν είμαι από σατέν», Το Βήμα, 3

Ιουνίου 2007, σ. Α22). 88 στο Λαϊκός Ορθόδοξος Συναγερμός - Πλαίσιο Θέσεων, όπ. π., σ. 22. 89 Για το συγκεκριμένο απόσπασμα από το πρόγραμμα – Πλαίσιο Θέσεων του ΛΑ.Ο.Σ. του 2007, βλ. στο ίδιο, σ.

23. 90 Για το συγκεκριμένο απόσπασμα από το πρόγραμμα – Πλαίσιο Θέσεων του ΛΑ.Ο.Σ. του 2007, βλ. στο ίδιο, σ.

82. 91 Για το συγκεκριμένο απόσπασμα από το πρόγραμμα – Πλαίσιο Θέσεων του ΛΑ.Ο.Σ. του 2007, στο ίδιο, σ. 83-

84.

15

Με το πρόγραμμα αυτό, ο Λαϊκός Ορθόδοξος Συναγερμός, στις εθνικές εκλογές του

Σεπτέμβριου του 2007, πετυχαίνει την είσοδο στο κοινοβούλιο, με ποσοστό 3,80%,

271.809 ψήφους και 10 έδρες.92 Αξίζει, να επισημανθεί ότι η ελληνική κοινή γνώμη

αντέδρασε θετικά στην επιτυχία αυτή του ΛΑ.Ο.Σ.93

Το κοινωνικό προφίλ του ψηφοφόρου του ΛΑ.Ο.Σ. στις βουλευτικές εκλογές του

2007, είναι, σύμφωνα με την Public Issue, το εξής: άνδρας, ηλικίας κυρίως 25-34

ετών (ακολουθεί η ηλικιακή ομάδα 35-44 ετών), απόφοιτος μέσης εκπαίδευσης

(ακολουθούν οι απόφοιτοι ανώτερης αλλά και οι αναλφάβητοι/απόφοιτοι δημοτικού

με το ίδιο ποσοστό), επαγγελματοβιοτέχνης (ακολουθούν ελεύθεροι επαγγελματίες,

εργοδότες/επιχειρηματίες, μισθωτοί ιδιωτικού τομέα, όλοι με το ίδιο ποσοστό),

άνεργος ή εργαζόμενος (ίδιο ποσοστό), σκεφτόταν τι θα ψηφίσει μερικές εβδομάδες

(στη δεύτερη θέση με μικρή διαφορά αποφάσισε την τελευταία στιγμή), δεν

αυτοτοποθετείται στον άξονα δεξιά-αριστερά γιατί γι’ αυτόν «όλα αυτά δεν

σημαίνουν τίποτα» (στη δεύτερη θέση όσοι απάντησαν ότι δεν γνωρίζουν/δεν

απαντούν που αυτοτοποθετούνται στον άξονα δεξιά-αριστερά), και, τέλος, ψήφισε το

ΛΑ.Ο.Σ. «για να διαμαρτυρηθεί» (στη δεύτερη θέση, απάντησε ότι «δεν γνωρίζει/δεν

απαντά»)94. Σύμφωνα με το Αθροιστικό αρχείο Προεκλογικού Βαρομέτρου της Public

Issue (Ιούνιος 2009), από τους ψηφοφόρους του ΛΑ.Ο.Σ. στις εθνικές εκλογές του

2007, το 27% αυτοπροσδιορίζονταν ως «Εθνικιστές», το 10% ως

«Συντηρητικοί/Χριστιανοδημοκράτες», το 9% ως «Φιλελεύθεροι», το 15% ως

«Οικολόγοι/Πράσινοι», το 9% ως «Σοσιαλιστές/Σοσιαλδημοκράτες», το 4% ως

«Αντικαπιταλιστές/Αντιεξουσιαστές», το 16% «Κανένα από αυτά», το 3% «Άλλο»

και το 7% δεν απάντησαν.95

Από τα παραπάνω μπορούμε να διαπιστώσουμε ότι το «πολυσυλλεκτική» τακτική

του ΛΑ.Ο.Σ. ήταν αρκετά επιτυχής, καθώς κατόρθωσε να συγκεντρώσει ψηφοφόρους

που ιδεολογικά προέρχονται από διάφορα πολιτικό-ιδεολογικά ρεύματα. Την ίδια

όμως στιγμή, βρήκε ευήκοα ώτα στο τμήμα εκείνο των ψηφοφόρων που είτε από

αδιαφορία/είτε από απαξίωση/είτε από άγνοια δεν αυτοποθετούνται στον πολιτικό-

ιδεολογικό άξονα δεξιά-αριστερά, ενώ είχε σημαντικά εκλογικά οφέλη από

εθνικιστικό/συντηρητικό τμήμα των ψηφοφόρων, όπως και αναμενόταν. Ο

ψηφοφόρος του ΛΑ.Ο.Σ. είναι ο «μέσος» άνθρωπος, ο «απλός» πολίτης, που

βρίσκεται σε μια παραγωγική ηλικία όπου τον απασχολούν, ως επί το πλείστον,

ζητήματα της καθημερινότητας, ζητήματα συνηθισμένα, όπως η επαγγελματική του

εξέλιξη, η δημιουργία και η συντήρηση οικογένειας κ.λπ. Προφανώς, δεν είναι

οπαδός του ΛΑ.Ο.Σ., καθώς αποφάσισε λίγο καιρό (μερικές εβδομάδες) ή την

τελευταία στιγμή τι θα ψηφίσει, επομένως μένει να διαπιστωθεί α οι λόγοι

υποστήριξη του ΛΑ.Ο.Σ. ήταν κάποια συγκυρία ή/και ανάγκη έκφραση διαμαρτυρίας

απέναντι στα άλλα κόμματα ή σε κάποιο συγκεκριμένο κόμμα (πιο πιθανό, απέναντι

92 http://ekloges-prev.singularlogic.eu/v2007/pages/index.html, τελευταία είσοδος 03 Οκτωβρίου 2011. 93 Βλ. δημοσκόπηση της Public Issue http://www.publicissue.gr/52/gloomy-post-electoral-landscape-for-

government-and-opposition/, τελευταία είσοδος 12 Οκτωβρίου 2011. 94 http://www.publicissue.gr/49/elections-2007-the-social-profile-of-political-parties/, τελευταία είσοδος 12

Οκτωβρίου 2011. 95 http://www.publicissue.gr/1171/euro-index-2009-2/, τελευταία είσοδος 13 Οκτωβρίου 2011.

16

στην κεντροδεξιά Νέα Δημοκρατία) ή/και η απογοήτευση/δυσφορία για τ’ άλλα

κοινοβουλευτικά κόμματα ή ένας συνδυασμός των παραπάνω.

Ήταν η επιτυχία του ΛΑ.Ο.Σ. στις ευρωεκλογές του 2004 ένα συγκυριακό

φαινόμενο; Οφείλεται στην πιο χαλαρή αντιμετώπιση των ενδιάμεσων εκλογών

(ευρωεκλογών, τοπικών-περιφερειακών από τους ψηφοφόρους ή στην αντιμετώπιση

τους ως ευκαιρία έκφρασης διαμαρτυρίας και δυσαρέσκειας; Αν ναι, τότε γιατί το

ΛΑ.Ο.Σ. κατόρθωσε να ενισχυθεί ακόμα περισσότερο και να εκλέξει υποψηφίους του

στις εθνικές εκλογές του 2007; Παράγοντες που συνέβαλλαν στη δημιουργία ενός

ευνοϊκού εκλογικού «κλίματος» για το ΛΑ.Ο.Σ. ήταν: α. ο αρχηγός του ΛΑ.Ο.Σ.,

Γιώργος Καρατζαφέρης, ήταν ένας επιτυχημένος και προβεβλημένος βουλευτής ενός

από τα δύο ισχυρότερα ελληνικά κόμματα, οπότε είχε σχετικά εύκολη πρόσβαση στη

μεγάλη δεξαμενή των ψηφοφόρων της Δεξιάς, σε αντίθεση με όλους τους

προηγούμενους ηγέτες ελληνικών ακροδεξιών μορφωμάτων που κινούνταν εντός

περιθωριακών πολιτικών κύκλων. β. Στα πρώτα του βήματα, το ΛΑ.Ο.Σ. εξέφραζε

ανοιχτά ομοφοβικές, αντισημιτικές, αντιμεταναστευτικές θέσεις, έδειχνε την

«εκτίμηση» του για το Απριλιανό καθεστώς και στελεχώνονταν από πρώην μέλη

μορφωμάτων της νεοφασιστικής ακροδεξιάς.96 Σταδιακά, άρχισε να «λειαίνει» τον

προγραμματικό και ιδεολογικό του λόγο, διατυμπανίζοντας την πίστη και την

αφοσίωση του στο δημοκρατικό πολίτευμα και στο Σύνταγμα της χώρας,

απομακρύνοντας από το κομματικό προσκήνιο στελέχη γνωστά για τις αυταρχικές

και αντιδημοκρατικές αντιλήψεις τους. γ. Ο Καρατζαφέρης, είχε υπό τον έλεγχό του

εφημερίδα, τηλεοπτικό κανάλι και ραδιοφωνικό σταθμό με πανελλήνια εμβέλεια,

δίνοντας του τη δυνατότητα να αυτοπροβάλλεται και να διαφημίζει το κόμμα του

διαρκώς, γρήγορα και εύκολα, χωρίς να εξαρτάται αποκλειστικά από τους μεγάλους

τηλεοπτικούς σταθμούς ή την κρατική τηλεόραση για την προβολή των πολιτικών

δραστηριοτήτων του.97 Επιπλέον, η εκλογή στο ευρωκοινοβούλιο το 2004, του χάρισε

επιπλέον τηλεοπτικό χρόνο και χώρο στον Τύπο. δ. Το ΛΑ.Ο.Σ., υιοθέτησε τον

νεολαϊκισμό, υποσχόμενο τα πάντα στους πάντες, συνδυάζοντας αντιφατικές ιδέες

και αντιλήψεις απ’ όλο το πολιτικό φάσμα, από την άκρα αριστερά98 έως την άκρα

δεξιά, αυτοπροσδιορίζονταν ως ένα ανοιχτό σε όλους δημοκρατικό κόμμα που

μάχεται το «κατεστημένο» και απευθύνεται στο «λαό»99 - γι’ αυτό και η επιμονή των

βουλευτών και στελεχών του να προφέρεται το κόμμα του «ΛΑ.Ο΄.Σ.» και όχι

ΛΑ.΄Ο.Σ.» - υιοθετώντας ένα υπερκομματικό και πολυσυλλεκτικό προφίλ, που

δύναται να βρει ανταπόκριση σε διάφορες δεξαμενές ψηφοφόρων. ε. Υπήρχε

γενικότερη δυσπιστία έναντι της πολιτικής και τη δυσαρέσκεια των ψηφοφόρων

απέναντι στα δύο ελληνικά κόμματα εξουσίας, που αντιμετωπίζονταν από ένα

σημαντικό τμήμα των ψηφοφόρων ως κόμματα που εφάρμοζαν την ίδια ακριβώς

96 Για τον προκλητικό αντισημιτικό, ομοφοβικό κ.λπ. του Γ. Καρατζαφέρη και τα εθνικιστικών-νεοφασιστικών

αντιλήψεων στελέχη του ΛΑ.Ο.Σ., βλ. Χορεύοντας με τη σκληρή Ακροδεξιά..., όπ. π., σ. 10 / Τα ξυρισμένα «μυαλά»

του νεοφασισμού, όπ. π. / Ο «Ιός της Ελευθεροτυπίας, «Ο Αγών του!», Ελευθεροτυπία, 20 Οκτωβρίου 2002,

http://www.iospress.gr/ios2002/ios20021020a.htm, τελευταία είσοδος 14 Οκτωβρίου 2011 / Το μαύρο DVD, όπ. π. 97 Για τα ΜΜΕ που ελέγχει ο Γ. Καρατζαφέρης, βλ. http://www.karatzaferis.gr/index.asp?epilogi=bio, τελευταία

είσοδος 07 Οκτωβρίου 2011. 98 βλ. ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΟΥ ΛΑΟΣ – «Εγώ δεν είμαι από σατέν», όπ. π., σ. Α23. 99 στο ίδιο, σ. Α22.

17

πολιτική,100 γεγονός που μπορεί να διευκολύνει τη μετακίνηση ψηφοφόρων προς

μικρότερα κόμματα για να εκφράσουν τη δυσφορία τους και τη διαμαρτυρία τους. στ.

Η αποδυνάμωση της Νέας Δημοκρατίας, λόγω ξεσπάσματος σκανδάλων (π.χ.

υπόθεση ομολόγων) ή της αντιμετώπισης μεγάλων προβλημάτων και καταστροφών

(π.χ. καταστροφικές πυρκαγιές το καλοκαίρι του 2007) και η συνακόλουθη μείωση

της συσπείρωσης της και μετακίνηση μέρους των ψηφοφόρων της προς το ΛΑ.Ο.Σ.101

Ενδεχομένως, να έπαιξε ρόλο και η επί Κ. Καραμανλή (του νεώτερου) - στροφή προς

το μεσαίο χώρο, που προβλημάτισε και απογοήτευσε όσους ψηφοφόρους ανήκαν

στην παραδοσιακή-συντηρητική δεξιά. Πάντως, σημαντικές μερίδες των ψηφοφόρων

της Νέας Δημοκρατίας τοποθετούνται στο εθνικιστικό και στο συντηρητικό τμήμα

του πολικού άξονα δεξιά-αριστερά, ενώ υπάρχει και ένα σημαντικό τμήμα των

ψηφοφόρων της Νέας Δημοκρατίας με μια πιο «απολιτική στάση», δηλαδή υπάρχει

ένα εκλογικό δυναμικό που μπορεί να επηρεαστεί από τον προγραμματικό-ιδεολογικό

λόγο του ΛΑ.Ο.Σ. και να αλλάξει εκλογική στέγη.102 ζ. Στον

100 βλ. σχετικά Ευρωβαρόμετρο 65, Άνοιξη 2006, Εθνική ανάλυση – Ελλάδα, σ. 5 / Ευρωβαρόμετρο 66,

Φθινόπωρο 2006, Εθνική ανάλυση – Ελλάδα, σ. 3-4 / Ευρωβαρόμετρο 67, Άνοιξη 2007, Εθνική ανάλυση –

Ελλάδα, σ. 14 / δημοσκόπηση της Public Issue http://www.publicissue.gr/47/why-nd-gained-the-elections-2007/,

τελευταία είσοδος, 12 Οκτωβρίου 2011 / Κάπα Research, Πανελλαδική Έρευνα, Ιούνιος 2007 - Πανελλαδική

έρευνα με πολυσταδιακή τυχαία δειγματοληψία με χρήση quota ως προς τη γεωγραφική κατανομή του

πληθυσμού, το φύλο και την ηλικία – τα αποτελέσματα είναι σταθμισμένα με βάση την ψήφο του 2004,

εντολοδόχος ΤΟ ΒΗΜΑ / Κάπα Research, Πανελλαδική Έρευνα, Αύγουστος 2007 - Πανελλαδική έρευνα με

πολυσταδιακή τυχαία δειγματοληψία με χρήση quota ως προς τη γεωγραφική κατανομή του πληθυσμού, το φύλο

και την ηλικία, εντολοδόχος ΤΟ ΒΗΜΑ. Όσον αφορά τη δημοφιλία του ΛΑ.Ο.Σ. και του αρχηγού του, βλ. Κάπα

Research, Πανελλαδική Έρευνα, Δεκέμβριος 2006 - Πανελλαδική έρευνα με πολυσταδιακή τυχαία δειγματοληψία

με χρήση quota ως προς τη γεωγραφική κατανομή του πληθυσμού, το φύλο και την ηλικία – τα αποτελέσματα

είναι σταθμισμένα με βάση την ψήφο του 2004, εντολοδόχος ΤΟ ΒΗΜΑ / Κάπα Research, Πανελλαδική Έρευνα,

Ιούνιος 2007 - Πανελλαδική έρευνα με πολυσταδιακή τυχαία δειγματοληψία με χρήση quota ως προς τη

γεωγραφική κατανομή του πληθυσμού, το φύλο και την ηλικία – τα αποτελέσματα είναι σταθμισμένα με βάση

την ψήφο του 2004, εντολοδόχος ΤΟ ΒΗΜΑ / Κάπα Research, Πανελλαδική Έρευνα, Αύγουστος 2007 -

Πανελλαδική έρευνα με πολυσταδιακή τυχαία δειγματοληψία με χρήση quota ως προς τη γεωγραφική κατανομή

του πληθυσμού, το φύλο και την ηλικία, εντολοδόχος ΤΟ ΒΗΜΑ. 101 Για την έλλειψη εμπιστοσύνης και την απογοήτευση των πολιτών από τη Νέα Δημοκρατία όπως για τη

μετακίνηση ψηφοφόρων της προς το ΛΑ.Ο.Σ., βλ. ενδεικτικά, Ευρωβαρόμετρο 67, Άνοιξη 2007, Εθνική ανάλυση

– Ελλάδα, σ. 14 / Metron Analysis, Πανελλαδική Έρευνα – Metron Forum, Μάρτιος 2007, πανελλαδική

τετραμηνιαία συνδρομητική ποσοτική έρευνα με προσωπικές συνεντεύξεις σε νοικοκυριά με χρήση κάλπης και

ημιδομημένου ερωτηματολογίου που περιελάμβανε και ανοικτές ερωτήσεις, πανελλαδική τηλεφωνική έρευνα για

τα θέματα της πολιτικής επικαιρότητας με καταγραφή πρόθεσης ψήφου στις ευρωεκλογές χωρίς χρήση κάλπης -

τα αποτελέσματα είναι σταθμισμένα εκ των υστέρων ως προς το φύλο, την ηλικία, την αστικότητα και την

εκλογική συμπεριφορά των ερωτώμενων (βουλευτικές εκλογές 2004) / Κάπα Research, Πανελλαδική Έρευνα,

Ιούνιος 2007 - Πανελλαδική έρευνα με πολυσταδιακή τυχαία δειγματοληψία με χρήση quota ως προς τη

γεωγραφική κατανομή του πληθυσμού, το φύλο και την ηλικία – τα αποτελέσματα είναι σταθμισμένα με βάση

την ψήφο του 2004, εντολοδόχος ΤΟ ΒΗΜΑ / Metron Analysis, Πανελλαδική Έρευνα – Metron Forum, Ιούνιος

2007, πανελλαδική τετραμηνιαία συνδρομητική ποσοτική έρευνα με προσωπικές συνεντεύξεις σε νοικοκυριά με

χρήση κάλπης και ημιδομημένου ερωτηματολογίου που περιελάμβανε και ανοικτές ερωτήσεις, πανελλαδική

τηλεφωνική έρευνα για τα θέματα της πολιτικής επικαιρότητας με καταγραφή πρόθεσης ψήφου στις ευρωεκλογές

χωρίς χρήση κάλπης - τα αποτελέσματα είναι σταθμισμένα εκ των υστέρων ως προς το φύλο, την ηλικία, την

αστικότητα και την εκλογική συμπεριφορά των ερωτώμενων (βουλευτικές εκλογές 2004) / Κάπα Research,

Πανελλαδική Έρευνα, Αύγουστος 2007 - Πανελλαδική έρευνα με πολυσταδιακή τυχαία δειγματοληψία με χρήση

quota ως προς τη γεωγραφική κατανομή του πληθυσμού, το φύλο και την ηλικία, εντολοδόχος ΤΟ ΒΗΜΑ /

Ευρωβαρόμετρο 68, Φθινόπωρο 2007, Εθνική ανάλυση – Greece, σ. 14 / Πανελλαδική δημοσκόπηση της Public

Issue http://www.publicissue.gr/47/why-nd-gained-the-elections-2007/, τελευταία είσοδος 12 Οκτωβρίου 2011 /

http://www.publicissue.gr/48/voters-shifts/, τελευταία είσοδος 12 Οκτωβρίου 2011 / Πολιτικό Βαρόμετρο Public

Issue http://www.publicissue.gr/888/ekremes/, τελευταία είσοδος 12 Οκτωβρίου 2011. 102 Για τις πολιτικές-ιδεολογικές θέσεις και αντιλήψεις των ψηφοφόρων της Νέας Δημοκρατίας βλ. Αθροιστικό

αρχείο Προεκλογικού Βαρομέτρου της Public Issue http://www.publicissue.gr/1171/euro-index-2009-2/, τελευταία

είσοδος 13 Οκτωβρίου 2011 / Αθροιστικό αρχείο Προεκλογικού Βαρομέτρου

http://www.publicissue.gr/1147/ideology/, τελευταία είσοδος 13 Οκτωβρίου 2011 / Αθροιστικό αρχείο

18

προγραμματικό/ιδεολογικό λόγο του ΛΑ.Ο.Σ., βασικό ρόλο έπαιξαν τα τρέχοντα

εθνικά ζητήματα (Κύπρος, ελληνοτουρκικές σχέσεις αλλά κυρίως το όνομα της

ΠΓΔΜ), υιοθετώντας μια περισσότερο σκληρή αλλά ταυτόχρονα σαφή στάση

απέναντι στις γειτονικές χώρες, σε σχέση με τα άλλα κόμματα, επενδύοντας στις

εθνικές ευαισθησίες και φόβους των ψηφοφόρων.103 θ. Το ΛΑ.Ο.Σ. επένδυσε πολιτικά

σε «παραδοσιακά» πολιτικά διακυβεύματα της σύγχρονης άκρας δεξιάς όπως το

ζήτημα της εγκληματικότητας και της εσωτερικής ασφάλειας καθώς και της

μετανάστευσης/παροχής ασύλου. Στην ελληνική κοινωνία υπήρχε αρκετά έντονη

επιφύλαξη, αν όχι φόβος ακόμα και απέχθεια σε μερικές περιπτώσεις απέναντι στο

μεταναστευτικό πληθυσμό.104 Ο Καρατζαφέρης πρόβαλλε συνεχώς τα ζητήματα της

μετανάστευσης, άμεσα και έμμεσα, ως πηγή πλήθους προβλημάτων της κοινωνίας

μας, ενώ ήταν το ΛΑ.Ο.Σ. ήταν το μόνο κόμμα που έκανε ανοιχτά λόγο για μείωση

του αριθμού των μεταναστών και για απελάσεις, προσφέροντας μια πιθανή εκλογική

στέγη στους πολίτες με έντονη ανησυχία για το μεταναστευτικό ζήτημα ή/και

εχθρικές στάσεις απέναντι στον «Άλλο». Τέλος, το ζήτημα της εγκληματικότητας και

της ανασφάλειας ήταν αρκετά ψηλά στον κατάλογο των προβλημάτων των οποίων τη

λύση επιζητούσε αμέσως η ελληνική κοινωνία.105

Στις εκλογές του 2009 για το ευρωπαϊκό κοινοβούλιο, το ΛΑ.Ο.Σ., έλαβε ποσοστό

της τάξης του 7,15%, 366.616 ψήφους και 2 έδρες.106 Σχολιάζοντας τα

αποτελέσματα των ευρωεκλογών του 2009, ο Γ. Μαυρής της Public Issue,

επισημαίνει: ¨ Μεταξύ των 5 σημερινών κοινοβουλευτικών κομμάτων μόνον ο ΛΑΟΣ

εμφανίζει πραγματική (και συνεχή) άνοδο της κοινωνικής του επιρροής: από 162.000

Προεκλογικού Βαρομέτρου της Public Issue http://www.publicissue.gr/1171/euro-index-2009-2/, τελευταία

είσοδος 13 Οκτωβρίου 2011. 103 Για τις στάσεις/αντιλήψεις των Ελλήνων πολιτών όσον αφορά τα «εθνικά» μας θέματα και τα γειτονικά κράτη,

βλ. ενδεικτικά, Ευρωβαρόμετρο 66, Φθινόπωρο 2006, Εθνική ανάλυση – Ελλάδα, σ. 7-8, 16 / Κάπα Research,

Πανελλαδική Έρευνα, Δεκέμβριος 2006 - Πανελλαδική έρευνα με πολυσταδιακή τυχαία δειγματοληψία με χρήση

quota ως προς τη γεωγραφική κατανομή του πληθυσμού, το φύλο και την ηλικία – τα αποτελέσματα είναι

σταθμισμένα με βάση την ψήφο του 2004, εντολοδόχος ΤΟ ΒΗΜΑ / Ευρωβαρόμετρο 67, Άνοιξη 2007, Εθνική

ανάλυση – Ελλάδα, σ. 13 / Metron Analysis, Πανελλαδική Έρευνα – Metron Forum, Μάρτιος 2007, πανελλαδική

τετραμηνιαία συνδρομητική ποσοτική έρευνα με προσωπικές συνεντεύξεις σε νοικοκυριά με χρήση κάλπης και

ημιδομημένου ερωτηματολογίου που περιελάμβανε και ανοικτές ερωτήσεις, πανελλαδική τηλεφωνική έρευνα για

τα θέματα της πολιτικής επικαιρότητας με καταγραφή πρόθεσης ψήφου στις ευρωεκλογές χωρίς χρήση κάλπης -

τα αποτελέσματα είναι σταθμισμένα εκ των υστέρων ως προς το φύλο, την ηλικία, την αστικότητα και την

εκλογική συμπεριφορά των ερωτώμενων (βουλευτικές εκλογές 2004) / Metron Analysis, Πανελλαδική Έρευνα –

Metron Forum, Ιούνιος 2007, πανελλαδική τετραμηνιαία συνδρομητική ποσοτική έρευνα με προσωπικές

συνεντεύξεις σε νοικοκυριά με χρήση κάλπης και ημιδομημένου ερωτηματολογίου που περιελάμβανε και ανοικτές

ερωτήσεις, πανελλαδική τηλεφωνική έρευνα για τα θέματα της πολιτικής επικαιρότητας με καταγραφή πρόθεσης

ψήφου στις ευρωεκλογές χωρίς χρήση κάλπης - τα αποτελέσματα είναι σταθμισμένα εκ των υστέρων ως προς το

φύλο, την ηλικία, την αστικότητα και την εκλογική συμπεριφορά των ερωτώμενων (βουλευτικές εκλογές 2004). 104 Για τις στάσεις/αντιλήψεις των Ελλήνων πολιτών όσον αφορά το μεταναστευτικό πληθυσμό που ζει εντός της

χώρας βλ. ενδεικτικά, Ευρωβαρόμετρο 65, Άνοιξη 2006, Εθνική ανάλυση – Ελλάδα, σ. 26, 40-41, 49 /

Ευρωβαρόμετρο 66, Φθινόπωρο 2006, Εθνική ανάλυση – Ελλάδα, σ. 9, 16 / Κάπα Research, Trafficking – Έρευνα

για την παιδική εκμετάλλευση & εμπορία ανθρώπων, Δεκέμβριος 2006 - Πανελλαδική έρευνα με πολυσταδιακή

τυχαία δειγματοληψία με χρήση quota ως προς τη γεωγραφική κατανομή του πληθυσμού, το φύλο και την ηλικία,

εντολοδόχος UNICEF / Ευρωβαρόμετρο 67, Άνοιξη 2007, Εθνική ανάλυση – Ελλάδα, σ. 13, 27. 105 Για τις στάσεις/αντιλήψεις των Ελλήνων πολιτών όσον αφορά την εγκληματικότητα βλ. ενδεικτικά,

Ευρωβαρόμετρο 65, Άνοιξη 2006, Εθνική ανάλυση – Ελλάδα, σ. 26, 49 / Ευρωβαρόμετρο 66, Φθινόπωρο 2006,

Εθνική ανάλυση – Ελλάδα, σ. 9, 15 / Κάπα Research, Πανελλαδική Έρευνα, Δεκέμβριος 2006 - Πανελλαδική

έρευνα με πολυσταδιακή τυχαία δειγματοληψία με χρήση quota ως προς τη γεωγραφική κατανομή του

πληθυσμού, το φύλο και την ηλικία – τα αποτελέσματα είναι σταθμισμένα με βάση την ψήφο του 2004,

εντολοδόχος ΤΟ ΒΗΜΑ / Ευρωβαρόμετρο 67, Άνοιξη 2007, Εθνική ανάλυση – Ελλάδα, σ. 12 / Ευρωβαρόμετρο

68, Φθινόπωρο 2007, Εθνική ανάλυση – Greece, σ. 13. 106 http://ekloges-prev.singularlogic.eu/e2009/pages/index.html, τελευταία είσοδος 14 Οκτωβρίου 2011.

19

ψηφοφόρους στις Βουλευτικές του 2004 και 252.000 στις Ευρωεκλογές που

ακολούθησαν, «σκαρφάλωσε» στις 272.000 το 2007 και στις 367.000 σήμερα. Αυτό

σημαίνει ότι μέσα στην τελευταία 5ετία κατόρθωσε να υπερδιπλασιάσει την εκλογική

του απήχηση και να σταθεροποιήσει, κυρίως εις βάρος της ΝΔ, την παρουσία του

μέσα στο κομματικό σύστημα¨.107 Αξίζει να σημειωθεί ότι το 47% των ψηφοφόρων

θεώρησε «θετική» εξέλιξη την ενίσχυση του ΛΑ.Ο.Σ. στις ευρωεκλογές, έναντι 44%

που απάντησε ότι βρίσκει αυτή την εξέλιξη «αρνητική», ενώ, και το 64% όσων

ψήφισαν Νέα Δημοκρατία στις ευρωεκλογές του 2009, θεωρούσαν «θετική» εξέλιξη

την εκλογική ενίσχυση του ΛΑ.Ο. Σ.108

Ένας από τους λόγους της εκλογής υποψηφίων του ΛΑ.Ο.Σ. στις ευρωεκλογές του

2009, για δεύτερη συνεχόμενη φορά, ήταν το υψηλό ποσοστό συσπείρωσης των

οπαδών του και η διαρροή ψηφοφόρων της Νέας Δημοκρατίας προς το ΛΑ.Ο.Σ.109

Επιπλέον, καταγράφονταν ένα αξιοσημείωτο ποσοστό ψηφοφόρων (ανεξαρτήτως

κομματικής τοποθέτησης) που υιοθετούσαν μια «απολιτική» στάση, ενώ

καταγράφονταν ποσοστά ψηφοφόρων που αυτοπροσδιορίζονταν ως εθνικιστές και

συντηρητικοί.110 Γεγονός, πάντως αποτελεί η πρωτοφανής αποχή στις στη

συγκεκριμένη εκλογική αναμέτρηση, μέσα σε ένα κλίμα γενικευμένης απαξίωσης του

πολιτικού συστήματος που ήταν ήδη ιδιαίτερα αισθητή πολύ πριν την εκλογική

αναμέτρηση,111 καθώς και η αντιμετώπιση των μικρότερων κομμάτων ως κόμματα

διαμαρτυρίας,112 γεγονός που μπορεί να συμβάλλει στην έστω πρόσκαιρη ενίσχυσή

τους από πολλά και διαφορετικά τμήματα ψηφοφόρων.

Κατά το Αθροιστικό αρχείο Προεκλογικού Βαρομέτρου της Public Issue (Ιούνιος

2009), από τους ψηφοφόρους του ΛΑ.Ο.Σ. στις ευρωεκλογές του 2009, το 27%

αυτοπροσδιορίζονταν ως «Εθνικιστές», το 15% ως

«Συντηρητικοί/Χριστιανοδημοκράτες», το 16% ως «Φιλελεύθεροι», το 8% ως

«Οικολόγοι/Πράσινοι», το 6% ως «Σοσιαλιστές/Σοσιαλδημοκράτες», το 1% ως

107 http://www.publicissue.gr/1161/euro-analysis-3/, τελευταία είσοδος 13 Οκτωβρίου 2011. 108 http://www.publicissue.gr/1166/post-election-survey/, τελευταία είσοδος 13 Οκτωβρίου 2011. 109 Για τη συσπείρωση των οπαδών του ΛΑ.Ο.Σ. και τη διαρροή ψηφοφόρων της Νέας Δημοκρατίας προς το

ΛΑ.Ο.Σ. βλ. τις αλλεπάλληλες πανελλαδικές έρευνες της Metron Analysis, το Μάιο του 2009 - Metron Analysis,

Πανελλαδική Έρευνα για Θέματα Πολιτικής Επικαιρότητας, Μάιος 2009, πανελλαδική τηλεφωνική έρευνα για τα

θέματα της πολιτικής επικαιρότητας με καταγραφή πρόθεσης ψήφου στις ευρωεκλογές χωρίς χρήση κάλπης - τα

αποτελέσματα είναι σταθμισμένα ως προς το φύλο, την ηλικία, την αστικότητα και τη ψήφο στις βουλευτικές

εκλογές του 2007, εντολέας ΑΝΤ1 / http://www.publicissue.gr/1132/euro-barometer-2009-3/, τελευταία είσοδος 13

Οκτωβρίου 2011 / http://www.publicissue.gr/1122/euro-barometer-2009-1/ τελευταία είσοδος 13 Οκτωβρίου 2011

/ http://www.publicissue.gr/1145/euro-barometer-2009-5/, τελευταία είσοδος 13 Οκτωβρίου 2011 /

http://www.publicissue.gr/1138/euro-barometer-timeline/, τελευταία είσοδος 13 Οκτωβρίου 2011. 110 Βλ. Αθροιστικό αρχείο του Πολιτικού Βαρομέτρου, http://www.publicissue.gr/1171/euro-index-2009-2/,

τελευταία είσοδος 13 Οκτωβρίου 2011. 111 Για την απαξίωση του πολιτικού συστήματος και την αποχή βλ. ενδεικτικά, Ευρωβαρόμετρο 70, Φθινόπωρο

2008, Εθνική ανάλυση – Greece, σ. 19 / Κάπα Research, Πανελλαδική έρευνα για τα μεγάλα & επίκαιρα θέματα της

χώρας, Δεκέμβριος 2008, με πολυσταδιακή δειγματοληψία με χρήση quota ως προς τη γεωγραφική κατανομή του

πληθυσμού, το φύλο και την ηλικία – τα αποτελέσματα είναι σταθμισμένα με βάση την ψήφο του 2007,

εντολοδόχος ΤΟ ΒΗΜΑ / Κάπα Research, 2008 – 2009 – Οι πολίτες για την χρονιά που φεύγει και τη χρονιά που

έρχεται, Δεκέμβριος 2008, πανελλαδική έρευνα με πολυσταδιακή δειγματοληψία με χρήση quota ως προς τη

γεωγραφική κατανομή του πληθυσμού, το φύλο και την ηλικία – τα αποτελέσματα είναι σταθμισμένα με βάση

την ψήφο του 2007, εντολοδόχος ΤΟ ΒΗΜΑ / Ευρωβαρόμετρο 71, Άνοιξη 2009, Εθνική ανάλυση – Greece, σ. 5,

16-17 / http://www.publicissue.gr/1308/elect-analysis-2004-2009/, τελευταία είσοδος 12 Οκτωβρίου 2011. 112 Κάπα Research, Πανελλαδική έρευνα για τα μεγάλα & επίκαιρα θέματα της χώρας, Δεκέμβριος 2008, με

πολυσταδιακή δειγματοληψία με χρήση quota ως προς τη γεωγραφική κατανομή του πληθυσμού, το φύλο και την

ηλικία – τα αποτελέσματα είναι σταθμισμένα με βάση την ψήφο του 2007, εντολοδόχος ΤΟ ΒΗΜΑ.

20

«Κομμουνιστές», το 2% ως «Αντικαπιταλιστές/Αντιεξουσιαστές», το 17% «Κανένα

από αυτά», το 4% «Άλλο» και το 4% δεν απάντησαν.113 Όσον αφορά το κοινωνικό-

δημογραφικό προφίλ του ψηφοφόρου του ΛΑ.Ο.Σ. στις ευρωεκλογές του 2009, αυτό

είναι: άνδρας, 25 έως 34 ετών (δεύτερη θέση 35-44 ετών), μέσης/ανώτερης

εκπαίδευσης, μισθωτός ιδιωτικού τομέα (δεύτερη θέση:

εργοδότες/αυτοαπασχολούμενοι, και ακολουθούν με το ίσιο ποσοστό άνεργοι και

φοιτητές).114 Επιπλέον προέρχεται από αστική περιοχή, αυτοπροσδιορίζεται ως

δεξιός/κεντροδεξιός και στις εθνικές εκλογές του 2007 είχε ψηφίσει ΛΑ.Ο.Σ. (στη

δεύτερη θέση, με μεγάλη όμως διαφορά, είχε ψηφίσει Νέα Δημοκρατία).115

Παρατηρούμε και πάλι, ότι το ΛΑ.Ο.Σ. αντλεί ψηφοφόρους από τα εθνικιστικά και

συντηρητικά τμήματα των ψηφοφόρων, αλλά, και μ’ ένα σημαντικό ποσοστό, από τα

τμήματα εκείνα που δεν αυτοποθετούνται στον πολιτικό-ιδεολογικό άξονα δεξιά-

αριστερά. Η απήχηση στα πιο δυναμικά και παραγωγικά στρώματα της κοινωνίας

εξακολούθησε, ενώ οι ψηφοφόροι κατοικούν κυρίως σε μεγάλα αστικά κέντρα όπου

βιώνουν ίσως πιο έντονα τα ζητήματα που παίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο στον

προγραμματικό-ιδεολογικό λόγο του ΛΑ.Ο.Σ. όπως η εγκληματικότητα, η

ανασφάλεια.

Στις εθνικές εκλογές του 2009, το ΛΑ.Ο.Σ., με το πολιτικό πρόγραμμα του 2007, όχι

μόνο πέτυχε ξανά την είσοδο του στο ελληνικό κοινοβούλιο και μάλιστα για δεύτερη

συνεχόμενη φορά, αλλά πέτυχε να αυξήσει τα ποσοστά του και τις έδρες του,

λαμβάνοντας ποσοστό 5,63%, 368.152 ψήφους και 15 έδρες.116 Εδώ πρέπει να

υπογραμμιστεί το γεγονός ότι το ΛΑ.Ο.Σ. είναι και το μόνο κόμμα προερχόμενο από

κόμμα εξουσίας που πέτυχε κάτι τέτοιο καθ’ όλη τη διάρκεια της Μεταπολίτευσης,

καθώς και το μόνο κόμμα της ελληνικής ακροδεξιάς οικογένειας της Μεταπολίτευσης

με τόσες εκλογικές επιτυχίες. Οι παράγοντες που φαίνεται ότι έπαιξαν σημαντικό

ρόλο στη νέα εκπροσώπηση του ΛΑ.Ο.Σ. στο ελληνικό κοινοβούλιο αλλά και στην

ενίσχυσή του ήταν:: α. εξακολούθησε να είναι ισχυρή η αντίληψη ότι τα δύο κόμματα

εξουσίας είναι αναξιόπιστα και εφαρμόζουν, σε γενικές γραμμές την ίδια πολιτική,

ενώ σημαντική υπήρξε και η δυσφορία για το πολιτικό σύστημα γενικότερα117 β.

σωρεία σκανδάλων όπου φέρονται να εμπλέκονται κυβερνητικά στελέχη και

λανθασμένες επιλογές της κυβέρνησης της Νέας Δημοκρατίας, που την οδήγησαν σε

σταδιακή αποδυνάμωση118χωρίς βέβαια, αυτό να σημαίνει ότι η εκλογική επιρροή του

113 http://www.publicissue.gr/1171/euro-index-2009-2/, τελευταία είσοδος 13 Οκτωβρίου 2011. 114 στο ίδιο. 115 στο ίδιο. 116 http://ekloges-prev.singularlogic.eu/v2009/pages/index.html, τελευταία είσοδος 03 Οκτωβρίου 2011. 117 Για την απαξίωση της πολιτικής και των δύο κομμάτων εξουσίας βλ. ενδεικτικά, Ευρωβαρόμετρο 71, Άνοιξη

2009, Εθνική ανάλυση – Greece, σ. 16-17 / http://www.publicissue.gr/1308/elect-analysis-2004-2009/, τελευταία

είσοδος 12 Οκτωβρίου 2011 / http://www.publicissue.gr/1289/survey-01-elect-2009/, τελευταία είσοδος 13

Οκτωβρίου 2011 / http://www.publicissue.gr/1299/1st-2nd-wave-sept-2009/, τελευταία είσοδος 13 Οκτωβρίου

2011 / http://www.publicissue.gr/1308/elect-analysis-2004-2009/, τελευταία είσοδος 13 Οκτωβρίου 2011 /

http://www.publicissue.gr/1310/post-election-survey-oct/, τελευταία είσοδος 13 Οκτωβρίου 2011 /

http://www.publicissue.gr/1166/post-election-survey/, τελευταία είσοδος 13 Οκτωβρίου 2011. 118 Για την αποδυνάμωση της Νέας Δημοκρατίας και την απογοήτευση που ποροκάλεσε για την εμπλοκή μελών

της σε σκάνδαλα βλ. ενδεικτικά, Κάπα Research, Πανελλαδική Έρευνα, Φεβρουάριος 2008 - Πανελλαδική έρευνα

με πολυσταδιακή τυχαία δειγματοληψία με χρήση quota ως προς τη γεωγραφική κατανομή του πληθυσμού, το

φύλο και την ηλικία – τα αποτελέσματα είναι σταθμισμένα με βάση την ψήφο του 2007, εντολοδόχος ΤΟ ΒΗΜΑ /

Ευρωβαρόμετρο 69, Άνοιξη 2008, Εθνική ανάλυση – Greece, σ. 17 / Ευρωβαρόμετρο 70, Φθινόπωρο 2008,

21

ΛΑ.Ο.Σ. αυξήθηκε αμέσως,119 γ. η προσπάθεια υιοθέτησης ενός ακόμα πιο ανοιχτού -

δημοκρατικού προφίλ, κάνοντας ανοίγματα προς τα αριστερά του πολιτικού

φάσματος, δημιουργώντας ακόμα και αντιρατσιστική επιτροπή120 ή εντοπίζοντας και

προβάλλοντας ταύτιση θέσεων του ΛΑ.Ο.Σ. με την αριστερά, όπως στην περίπτωση

της γερμανικής αριστεράς του Όσκαρ Λαφοντέν περί θέσπισης ποσοστώσεων στον

αριθμό των μεταναστών που μπορεί να δέχεται μια χώρα,121 έτσι ώστε όχι μόνο να

συνεχίσει να αντλεί ψήφους απ’ όλο το πολιτικό φάσμα, αλλά να αντιμετωπίζεται ως

ένας σοβαρός πρωταγωνιστής της κεντρικής πολιτικής σκηνής και όχι ως ένας

«γραφικός», «περιθωριακός» παίχτης με ρατσιστικές και ξενοφοβικές αντιλήψεις, δ.

η πολιτική επένδυση σε βασικά πολιτικά διακυβεύματα της σύγχρονης άκρας δεξιάς

όπως η μετανάστευση και η εγκληματικότητα, ειδικά από τη στιγμή που στην

ελληνική κοινωνία υπάρχει δυσαρέσκεια και ανησυχία για την αντιμετώπιση τόσο της

πρώτης,122όσο και της δεύτερης,123καθώς, και η επένδυση στην υπάρχουσα

επιφυλακτικότητα και ανασφάλεια σημαντικής μερίδας των ελλήνων πολιτών

απέναντι σε γειτονικά κράτη.124

Εθνική ανάλυση – Greece, σ. 18 / Κάπα Research, Πανελλαδική έρευνα για τα μεγάλα & επίκαιρα θέματα της

χώρας, Δεκέμβριος 2008, με πολυσταδιακή δειγματοληψία με χρήση quota ως προς τη γεωγραφική κατανομή του

πληθυσμού, το φύλο και την ηλικία – τα αποτελέσματα είναι σταθμισμένα με βάση την ψήφο του 2007,

εντολοδόχος ΤΟ ΒΗΜΑ / Κάπα Research, 2008 – 2009 – Οι πολίτες για την χρονιά που φεύγει και τη χρονιά που

έρχεται, Δεκέμβριος 2008, πανελλαδική έρευνα με πολυσταδιακή δειγματοληψία με χρήση quota ως προς τη

γεωγραφική κατανομή του πληθυσμού, το φύλο και την ηλικία – τα αποτελέσματα είναι σταθμισμένα με βάση

την ψήφο του 2007, εντολοδόχος ΤΟ ΒΗΜΑ / Ευρωβαρόμετρο 71, Άνοιξη 2009, Εθνική ανάλυση – Greece, σ. 16

/ http://www.publicissue.gr/1145/euro-barometer-2009-5/, τελευταία είσοδος 13 Οκτωβρίου 2011 /

http://www.publicissue.gr/1138/euro-barometer-timeline/, τελευταία είσοδος 13 Οκτωβρίου 2011 /

http://www.publicissue.gr/1154/euro-barometer-2009-7/, τελευταία είσοδος 13 Οκτωβρίου 2011 /

http://www.publicissue.gr/1308/elect-analysis-2004-2009/, τελευταία είσοδος 13 Οκτωβρίου 2011 /

http://www.publicissue.gr/1288/elections-analysis-1-2009/, τελευταία είσοδος 12 Οκτωβρίου 2011 /

http://www.publicissue.gr/1292/flash-145-2009/, τελευταία είσοδος 13 Οκτωβρίου 2011 /

http://www.publicissue.gr/1299/1st-2nd-wave-sept-2009/, τελευταία είσοδος 13 Οκτωβρίου 2011. 119 Για τη διαρροή ψηφοφόρων της Νέας Δημοκρατίας βλ. ενδεικτικά, βλ. σχετικά

http://www.publicissue.gr/1288/elections-analysis-1-2009/, τελευταία είσοδος 12 Οκτωβρίου 2011 / Metron

Analysis, Πανελλαδική Έρευνα Κοινής Γνώμης, Σεπτέμβριος 2009, πανελλαδική τηλεφωνική έρευνα για τα

θέματα της πολιτικής επικαιρότητας με καταγραφή πρόθεσης ψήφου στις ευρωεκλογές χωρίς χρήση κάλπης - τα

αποτελέσματα είναι σταθμισμένα ως προς το φύλο, την ηλικία, την αστικότητα και τη ψήφο στις βουλευτικές

εκλογές του 2007, εντολέας ΑΝΤ1. 120 Darkroom, Η αντιρατσιστική επιτροπή του Γιώργου Καρατζαφέρη, Πρώτο Θέμα, 1 Ιουνίου 2008, σ. 33 /

Χρυσή Αυγή, Ο αγώνας κατά του ρατσισμού… τώρα δικαιώνεται!, 10 Ιουνίου 2008,

http://xryshaygh.wordpress.com/2008/06/10/epitropilaos/, τελευταία είσοδος 18 Οκτωβρίου 2011 / Μπουγάνης

Παναγιώτης, Πρόεδρος μεταναστών με «ένσημα» στον ΛΑΟΣ, Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, 13 Φεβρουαρίου 2011,

http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=250843, τελευταία είσοδος 18 Οκτωβρίου 2011. 121 http://www.karatzaferis.gr/index.asp?epilogi=CenPage%5Csyn/%CA%C1%C2%C1%CB%C1170509.txt,

τελευταία είσοδος 19 Οκτωβρίου 2011 / Χωρίς πρωθυπουργό!, Άλφα Ένα (Α1), 22-23 Αυγούστου 2009, σ. 4,

http://www.alpha1.gr/older_versions_A1/A1-2009/August/22-08-09/04.pdf, τελευταία είσοδος 19 Οκτωβρίου

2011 / Μετανάστευση με… ποσόστωση ζήτησε ο Γ. Καρατζαφέρης, 22 Σεπτεμβρίου 2009,

http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=84670, τελευταία είσοδος 19 Οκτωβρίου 2011). 122 Για τις στάσεις/αντιλήψεις των Ελλήνων πολιτών όσον αφορά τον μεταναστευτικό πληθυσμό που ζει στη χώρα

μας βλ. ενδεικτικά Ευρωβαρόμετρο 68, Φθινόπωρο 2007, Εθνική ανάλυση – Greece, σ. 14 / Ευρωβαρόμετρο 69,

Άνοιξη 2008, Εθνική ανάλυση – Greece, σ. 14 / http://www.publicissue.gr/142/immigrants/, τελευταία είσοδος 17

Οκτωβρίου 2011 / Ευρωβαρόμετρο 70, Φθινόπωρο 2008, Εθνική ανάλυση – Greece, σ. 14,26 / Ευρωβαρόμετρο

71, Άνοιξη 2009, Εθνική ανάλυση – Greece, σ. 5, 13, 19, 21-22, 31 / http://www.publicissue.gr/1191/immigration-

2009/, τελευταία είσοδος 17 Οκτωβρίου 2011 / http://www.publicissue.gr/1292/flash-145-2009/, τελευταία

είσοδος 13 Οκτωβρίου 2011. 123 Για τις στάσεις/αντιλήψεις των Ελλήνων πολιτών όσον αφορά την εγκληματικότητα στη χώρα μας βλ.

ενδεικτικά, Ευρωβαρόμετρο 69, Άνοιξη 2008, Εθνική ανάλυση – Greece, σ. 11 / Ευρωβαρόμετρο 70, Φθινόπωρο

2008, Εθνική ανάλυση – Greece, σ. 16 / Ευρωβαρόμετρο 71, Άνοιξη 2009, Εθνική ανάλυση – Greece, σ. 13. 124 Για τις στάσεις/αντιλήψεις των Ελλήνων πολιτών όσον αφορά τα «εθνικά» θέματα και τις σχέσεις με τα

γειτονικά κράτη, βλ. Metron Analysis, Πανελλαδική Έρευνα για το θέμα της ονομασίας της FYROM, Φεβρουάριος

22

Το αποτέλεσμα των εθνικών εκλογών του 2009 έδειξε ότι το ΛΑ.Ο.Σ. έχει αρχίσει

να εδραιώνεται ως πολιτική δύναμη στην κεντρική πολιτική σκηνή, ενώ απ’ όλες τις

δημοσκοπήσεις μέχρι σήμερα, προκύπτει ότι συγκεντρώνει σταθερά ποσοστά

προτίμησης που το οδηγούν με σιγουριά και ασφάλεια ξανά στο ελληνικό

κοινοβούλιο. Η αλλαγή ηγεσία στη Νέα Δημοκρατία οδήγησε και σε μερικές σαφείς

αλλαγές στον προγραμματικό-ιδεολογικό λόγο της αξιωματικής αντιπολίτευσης: υπό

την ηγεσία του Αντώνη Σαμαρά, η Νέα Δημοκρατία υιοθετεί μια πιο «σκληρή» και

«άκαμπτη» γραμμή στο ζήτημα της μετανάστευσης και της παροχής ασύλου, όπως

και στα λεγόμενα εθνικά θέματα. Αν στα παραπάνω προστεθεί και η συγκρουσιακή

στάση του κόμματος απέναντι στο ΛΑ.Ο.Σ. και οι κατά καιρούς φημολογίες περί

μετακίνησης στελεχών και βουλευτών του ΛΑ.Ο.Σ. στη Νέα Δημοκρατία, γίνεται

εμφανής η προσπάθεια εμβολισμού και στη συνέχεια απορρόφησης του ΛΑ.Ο.Σ. από

το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης.

Όμως σε συνθήκες γενικευμένης απαξίωσης της πολιτικής και των κομμάτων όπως

οι σημερινές, όπου κανένα από τα δύο κόμματα εξουσίας δεν πλησιάζει καν σε

ποσοστά δημιουργίας αυτοδύναμης κυβέρνησης, όπου η χώρα ταλανίζεται από μια

τεράστια σε μέγεθος ύφεση, αν και δεν υπάρχει ελληνική κουλτούρα συναίνεσης και

διαπραγμάτευσης, το δημοσκοπικό προβάδισμα της Νέας Δημοκρατίας έναντι του

ΠΑ.ΣΟ.Κ., τα εκλόγιμα ποσοστά του ΛΑ.Ο.Σ., η συχνά εκφρασμένη επιθυμία του

ΛΑ.Ο.Σ. να συμμετάσχει σε κυβερνητικό σχήμα ακόμα και με το ΠΑ.ΣΟ.Κ. πόσω

μάλλον με τη Νέα Δημοκρατία, σε συνδυασμό με το άνοιγμα της ηγεσίας Σαμαρά

προς τα δεξιά του πολιτικού φάσματος και της σύμπλευσης ΛΑ.Ο.Σ. και Νέας

Δημοκρατίας σε πολιτικά διακυβεύματα της σύγχρονης άκρας δεξιάς, θα μπορούσε να

οδηγήσει σε μια κυβέρνηση συμμαχίας μεταξύ των δύο αυτών κομμάτων,

αναβαθμίζοντας έτσι το ΛΑ.Ο.Σ. σε κυβερνητικό εταίρο, κατά τα πρότυπα

ευρωπαϊκών πολιτικών «συγγενών» του (π.χ. το αυστριακό Κόμμα της Ελευθερίας –

Freiheitliche Partei Österreichs και η ιταλική Εθνική Συμμαχία - Αlleanza

Nazionale).

2008, πανελλαδική τηλεφωνική έρευνα για τα θέματα της πολιτικής επικαιρότητας με καταγραφή πρόθεσης

ψήφου στις ευρωεκλογές χωρίς χρήση κάλπης - τα αποτελέσματα είναι σταθμισμένα ως προς το φύλο, την ηλικία,

την αστικότητα και τη ψήφο στις βουλευτικές εκλογές του 2007, εντολέας ΑΝΤ1 / Ευρωβαρόμετρο 69, Άνοιξη

2008, Εθνική ανάλυση – Greece, σ. 14 / Ευρωβαρόμετρο 69, Άνοιξη 2008, Εθνική ανάλυση – Greece, σ. 28 /

Κάπα Research, 2008 – 2009 – Οι πολίτες για την χρονιά που φεύγει και τη χρονιά που έρχεται, Δεκέμβριος 2008,

πανελλαδική έρευνα με πολυσταδιακή δειγματοληψία με χρήση quota ως προς τη γεωγραφική κατανομή του

πληθυσμού, το φύλο και την ηλικία – τα αποτελέσματα είναι σταθμισμένα με βάση την ψήφο του 2007,

εντολοδόχος ΤΟ ΒΗΜΑ / Metron Analysis, Πανελλαδική Έρευνα – Metron Forum, Μάρτιος 2009, πανελλαδική

τετραμηνιαία συνδρομητική ποσοτική έρευνα με προσωπικές συνεντεύξεις σε νοικοκυριά με χρήση κάλπης και

ημιδομημένου ερωτηματολογίου που περιελάμβανε και ανοικτές ερωτήσεις, πανελλαδική τηλεφωνική έρευνα για

τα θέματα της πολιτικής επικαιρότητας με καταγραφή πρόθεσης ψήφου στις ευρωεκλογές χωρίς χρήση κάλπης -

τα αποτελέσματα είναι σταθμισμένα εκ των υστέρων ως προς το φύλο, την ηλικία, την αστικότητα και την

εκλογική συμπεριφορά των ερωτώμενων (βουλευτικές εκλογές 2007).