Γιώργος Νικολάου, Φιλόλογος 1ου

Γυμνασίου Νάουσας

Σενάριο ομαδοσυνεργατικής διδασκαλίας στο μάθημα των αρχαίων ελληνικών

Α ΄ Γυμνασίου (2η και 3

η ενότητα)

Να κυκλώσετε τα ρήματα και να υπογραμμίσετε τα υποκείμενά τους. Στη συνέχεια

με τη βοήθεια του λεξιλογικού πίνακα της σελίδας 15 του βιβλίου σας προσπαθήστε

να γράψετε στα νέα ελληνικά το κείμενο που ακολουθεί.

Προσπαθήστε τώρα να απαντήσετε στις παρακάτω ερωτήσεις κατανόησης του κειμένου.

1. Στην Αθήνα δεν παραμελούν τα παιδιά!!! Τι τα κάνουν;

…………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………

2. Όταν είναι μικρά (Πρῶτον) η παραμάνα, και η μητέρα και ο παιδαγωγός,

αλλά και ο ίδιος ο πατέρας φροντίζουν γι’ αυτά. Ποιος είναι ο στόχος τους και,

για να το πετύχουν, τι τα διδάσκουν;

Η εκπαίδευση των παιδιών στην αρχαία Αθήνα - Τάξη Α, ενότητα 2η

Αρχαίο κείμενο Απόδοση στα νέα ελληνικά

1 Ἐν Ἀθήναις διδάσκουσι

2 καὶ νουθετοῦσι τοὺς παῖδας μετ' ἐπιμελείας.

3 Πρῶτον μὲν καὶ τροφὸς καὶ μήτηρ

4 καὶ παιδαγωγὸς καὶ αὐτὸς ὁ πατὴρ ἐπιμελοῦνται,

5 ὅπως γενήσεται ὁ παῖς βέλτιστος,

6 διδάσκοντες ὅτι τὸ μὲν δίκαιόν ἐστι,

7 τὸ δὲ ἄδικον καὶ τόδε μὲν καλόν, τόδε δὲ αἰσχρόν.

8 Εἶτα δέ, ἐπειδὰν οἱ παῖδες εἰς ἡλικίαν ἔλθωσιν,

9 οἱ γονεῖς εἰς (οἴκους) διδασκάλων πέμπουσιν

10 ἔνθα οἱ μὲν γραμματισταὶ ἐπιμελοῦνται

11 ὅπως γράμματα μάθωσιν

12 καὶ τὰ γεγραμμένα ἐννοῶσι,

13 οἱ δὲ κιθαρισταὶ τῷ κιθαρίζειν πειρῶνται

14 ἡμερωτέρους αὐτοὺς ποιεῖν

15 καὶ οἰκειοῦσι τὰς ψυχάς τῶν παίδων

16 πρὸς τὸν ῥυθμὸν καὶ τὴν ἁρμονίαν.

17 Ἔτι οἱ παῖδες φοιτῶσιν

18 ἐν γυμνασίοις καὶ παλαίστραις,

19 ἔνθα οἱ παιδοτρίβαι ποιοῦσι

20 βελτίω τὰ σώματα αὐτῶν,

21 ἵνα μὴ ἀναγκάζωνται ἀποδειλιᾶν

22 διὰ τὴν πονηρίαν τῶν σωμάτων.

Γιώργος Νικολάου, Φιλόλογος 1ου

Γυμνασίου Νάουσας

…………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………

3. Και μετά (Εἶτα) όταν τα παιδάκια μεγαλώσουν λίγο και φτάσουν στην

κατάλληλη ηλικία, τι κάνουν οι γονείς τους;

…………………………………………………………………………………………

4. Οι δάσκαλοι της γραφής και της ανάγνωσης (γραμματισταὶ) τι μαθαίνουν στα

παιδιά και τι στόχο έχουν;

…………………………………………………………………………………………

5. Και οι δάσκαλοι της μουσικής (κιθαρισταὶ) με το να παίζουν λύρα (τῷ

κιθαρίζειν) στα παιδιά τι προσπαθούν να πετύχουν;

…………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………

6. Όμως οι γονείς δε στέλνουν τα παιδιά τους μόνο στα σπίτια των δασκάλων

(εἰς διδασκάλων), τα στέλνουν και στα γυμναστήρια και στις παλαίστρες. Εκεί

ασχολούνται μαζί τους οι γυμναστές (παιδοτρίβαι). Τι προσπαθούν να πετύχουν

αυτοί και για ποιο σκοπό;

…………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………

Δείτε το βίντεο http://www.youtube.com/watch?v=X5rMJkjUMjg και τους παρακάτω

πίνακες και εξηγήστε προφορικά τι εννοούμε ψιλόπνοα και βαθύπνοα σύμφωνα.

Φθογγολογικό

Α. Φωνήεντα

βραχύχρονα μακρόχρονα δίχρονα

ε, ο η, ω α, ι, υ

Β. Σύμφωνα

Άφωνα

Ψιλόπνοα Μέσα Βαθύπνοα

Ουρανικά κ γ χ

Χειλικά π β φ

Οδοντικά τ δ θ

Ημίφωνα

Υγρά λ, ρ

Ένρινα μ, ν

Συριστικό σ

Διπλά ξ, ψ, ζ

Γ. Δίφθογγοι

Κύριες αι, ει, οι, υι - αυ, ευ, ου, ηυ

Καταχρηστικές ᾳ ῃ ῳ

Ο - μικρόν

Ο - μέγα Το η ακουγόταν ως δύο ε (εε). Π.χ

μήκος = μέεκος)

Σε άλλες λέξεις ήταν

μακρόχρονα και σε

άλλες βραχύχρονα.

Γιώργος Νικολάου, Φιλόλογος 1ου

Γυμνασίου Νάουσας

Πνεύματα

Οι λέξεις που αρχίζουν από φωνήεν ή δίφθογγο παίρνουν ένα πνεύμα: ψιλή ή

δασεία.

Ψιλή: ἀκούω, ἐκεῖ , ἰ δέα, ὠκεανός, Εὐρώπη, οἰ κίδιον.

Δασεία: ἁρμονία, Ἑλλάς, ἡμέρα, ἱ στορία, ὕμνος, εὑρίσκω.

Δασεία παίρνουν:

Όσες λέξεις αρχίζουν από υ / ρ Π.χ ὑπότροφος, ὑγρός, ῥήτωρ, ῥῆμα

Τα άρθρα: ὁ, ἡ, οἱ , αἱ ,

Οι αντωνυμίες: ἡμεῖ ς, οὗτος, αὕτη, ὅδε, ἥδε, ὅς, ἥ, ὅ,

ἑ κάτερος, ἕ τερος, ἡμέτερος, ἕ καστος,

ὁποῖ ος, ὁπόσος, ὅσος.

Οι σύνδεσμοι: ἕως, ἵ να, ὅμως, ὥστε, ὅτε, ὅτι, ὡς.

Τα αριθμητικά: εἷ ς, ἕ ν, ἕ ξ, ἑ πτά, ἑ κατόν.

Κάποιες λέξεις και τα παράγωγά τους. Δείτε φύλλο εργασίας

Τόνοι – Κανόνες τονισμού

Οξεία Βαρεία Περισπωμένη

´ ` (Μόνο στη λήγουσα, όταν

δεν ακολουθεί σημείο στίξης)

~

Κανόνες τονισμού Παράδειγμα

1. Η προπαραλήγουσα παίρνει πάντα οξεία. ἄνθρωπος

2. Όταν η λήγουσα είναι μακρόχρονη η προπαραλήγουσα

κατεβάζει την οξεία στην παραλήγουσα. ἀνθρώπου

3. Μια μακρόχρονη παραλήγουσα που τονίζεται παίρνει

οξεία, αν η λήγουσα είναι μακρόχρονη.

μνήμη, πρώτου

4. Μια μακρόχρονη παραλήγουσα που τονίζεται παίρνει

περισπωμένη, αν η λήγουσα είναι βραχύχρονη. μῆλον, οἷ κος

5. Μια βραχύχρονη συλλαβή παίρνει πάντα οξεία. κρότος, νόμος

6. Στη γενική και δοτική, αν η λήγουσα είναι μακρόχρονη

και τονίζεται παίρνει περισπωμένη. τοῦ ποιητοῦ, τῷ

ποιητῇ

7. Στα ουδέτερα η κατάληξη –α είναι πάντα βραχύχρονη. μῆλα, δῶρα

8. Οι δίφθογγοι είναι μακρόχρονες εκτός από το οι και αι,

όταν βρίσκονται στο τέλος ασυναίρετης κλιτής λέξης. κῆποι, ναῦται

Οι δίφθογγοι προφέρονται

σαν ένα φωνήεν και είναι

μακρόχρονες

εκτός από το οι και αι,

όταν βρίσκονται στο τέλος

κλιτής λέξης (π.χ κῆποι).

Από τις κύριες σπανιότερη είναι η

υι (π.χ υιός), ενώ η ηυ δε

χρησιμοποιείται στα νέα ελληνικά.

Στις καταχρηστικές το

δεύτερο φωνήεν, δηλαδή

το ι, γράφεται κάτω από

το πρώτο και λέγεται υπογεγραμμένη.

Γιώργος Νικολάου, Φιλόλογος 1ου

Γυμνασίου Νάουσας

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Για να βρούμε ποιες λέξεις παίρνουν δασεία χρησιμοποιούμε δύο μεθόδους:

Α) Αν παράγωγες αγγλικές, γαλλικές και γερμανικές λέξεις αρχίζουν από h, τότε η

ελληνική λέξη παίρνει δασεία. (history, historical – ἱ στορία)

Β) Αν στην ελληνική λέξη προσθέσετε ως σύνθετο κάποιο από τα: από, υπό, επί,

κατά, μετά, αντί, και το π γίνει φ και το τ γίνει θ, τότε η λέξη παίρνει δασεία. (π.χ

ἁρμόζω – επί + αρμόζω = εφαρμόζω)

1. Έχοντας υπόψη την πρώτη μέθοδο βρείτε ξένες παράγωγες λέξεις για τις

παρακάτω ελληνικές λέξεις και να δικαιολογήστε ποιες από τις ελληνικές

παίρνουν δασεία και ποιες οξεία.

Ηρακλής ……………………………………………………………………………….

αγορά ………………………………………………………………………………….

ήρωας ………………………………………………………………………………..

άγχος …………………………………………………………………………………..

Ελλάς ………………………………………………………………………………….

αγωνία …………………………………………………………………………………

ίππος …………………………………………………………………………………..

αέρας …………………………………………………………………………………..

ώρα …………………………………………………………………………………….

αθλητής ……………………………………………………………………………….

ορίζοντας ……………………………………………………………………………..

αίσθηση ……………………………………………………………………………….

όμοιος ………………………………………………………………………………...

άκρο …………………………………………………………………………………...

άγιος …………………………………………………………………………………..

άριστος ………………………………………………………………………………..

αρμονία ……………………………………………………………………………….

αρχαίος ………………………………………………………………………………..

ήλιος …………………………………………………………………………………

εγκυκλοπαίδεια ……………………………………………………………………….

έλιξ (έλικας) …………………………………………………………………………..

εικόνα …………………………………………………………………………………

ιερός …………………………………………………………………………………..

ολίγος …………………………………………………………………………………

όργανον ……………………………………………………………………………….

ορθός ………………………………………………………………………………….

Και τώρα ήρθε η

ώρα της δοκιμασίας!

Ωραία! Αυτά είναι

παιχνιδάκι για μένα!

Γιώργος Νικολάου, Φιλόλογος 1ου

Γυμνασίου Νάουσας

2. Έχοντας υπόψη τη δεύτερη μέθοδο βρείτε ποιες από τις παρακάτω ελληνικές

λέξεις θα έπαιρναν δασεία και ποιες οξεία, αν ήταν αρχαίες. Να δικαιολογήσετε

με παραδείγματα τις επιλογές σας.

αίμα …………………………………………………………………………………...

αγγελία ………………………………………………………………………………..

αίρεση ………………………………………………………………………………..

αγκίστρι ………………………………………………………………………………

αλάτι …………………………………………………………………………………

αγορεύω ……………………………………………………………………………….

άπαξ …………………………………………………………………………………...

αγρυπνώ ……………………………………………………………………………….

άπτομαι ………………………………………………………………………………

αρχή …………………………………………………………………………………..

αρπάζω ………………………………………………………………………………

ακούω ………………………………………………………………………………….

έδρα …………………………………………………………………………………..

έδαφος …………………………………………………………………………………

Έλληνας ………………………………………………………………………………

εκπαίδευση …………………………………………………………………………..

εξής ………………………………………………………………………………….

έτος ……………………………………………………………………………………

εορτή …………………………………………………………………………………..

ευθεία ………………………………………………………………………………….

επόμενος ……………………………………………………………………………..

ευθύνη ………………………………………………………………………………...

ευρίσκω ………………………………………………………………………………

έχω ……………………………………………………………………………………

ήβη ……………………………………………………………………………………

οικία ………………………………………………………………………………….

ημέρα …………………………………………………………………………………

ηγούμαι ………………………………………………………………………………

όνομα …………………………………………………………………………………

ησυχία ………………………………………………………………………………..

οπτικός ………………………………………………………………………………..

ιδρώτας ……………………………………………………………………………….

ουσία ………………………………………………………………………………….

ιερός ………………………………………………………………………………….

οχυρώνω ………………………………………………………………………………

ίσταμαι ……………………………………………………………………………….

όψη ……………………………………………………………………………………

οδός ……………………………………………………………………………………

όπλο …………………………………………………………………………………...

ορίζω …………………………………………………………………………………..

ορμή ……………………………………………………………………………………

όσιος …………………………………………………………………………………...

Διαπιστώνω κάποια

κούραση! Ας ετοιμάσω

λίγο μαγικό φίλτρο!

Γιώργος Νικολάου, Φιλόλογος 1ου

Γυμνασίου Νάουσας

3. Να τονιστούν οι λέξεις και να δικαιολογηθεί ο τονισμός. Να λάβετε υπόψη

τους κανόνες τονισμού που υπάρχουν στην τρίτη σελίδα.

Λέξη Κανόνας Νο Λέξη Κανόνας Νο

φερω

σταδιον

κτηνος

ἀγαθος

δωρον

τραπεζα

τραπεζης

κηποι

ναυτης

ἐ ντουτοις

μετρητοις

ὡραιος

κηπων

ὁδων

δωρα

ὠκεανοι

νησος

κωδων

κωδωνος

σπευδε

τελος

δυναμις

παιδες

παιδων

πλουτος

θεος

πονος

συμμαχος

τειχος

τειχους

δικαστων

στολος

νησου

νησοι

πολεμιοι

πολεμιων

Επιμέλεια: Γιώργος Νικολάου, Φιλόλογος 1ου

Γυμνασίου Νάουσας

http://georgenikolaou.blogspot.gr/

Μπράβο! Τα

καταφέρατε!!

!!!