ΑΙΓΥΠΤΟΣ

2012

ΟΜΑΔΑ ΕΡΕΥΝΑΣΜΕΣΗΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ

Ομάδα Έρευνας Μέσης ΑνατολήςΤετράδια Μέσης Ανατολής

Θεσσαλονίκη, 2012.

Όλα τα δικαιώματα μετάφρασης, αναπαραγωγής και προσαρμογής κατοχυρωμένα για όλες τιςχώρες του κόσμου.

Ομάδα Σύνταξης

Φοιτήτριες και φοιτητές του Τμήματος Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών (ΒΣΑΣ) και τουΤμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών (ΔΕΣ) του Πανεπιστημίου Μακεδονίας Οικονομικών καιΚοινωνικών Επιστημών.

Αντωνιάδη Κατερίνα, Βέλιου Γεωργία-Χριστίνα, Βηθλεέμ Κορίνα, Γεωργίου Χαράλαμπος, Γκόγκα Βικτώρια,Δημοπούλου Αναστασία, Εριστάβη Κετεβάν, Καποδίστρια Χριστιάνα-Βερόνικα, Κουκουγιαννίδου Γεωργιάννα,Κούλας Εμμανουήλ, Κυνηγοπούλου Ηλιάνα, Μουσικίδου Άρτεμις, Μπάτζιου Μαρία, Μποζίνη Ουρανία, ΝτιντένκοΑναστασία, Ξενάκης Σπύρος, Οικονομίδης Ευάγγελος, Παγωνίδης Σταύρος, Παουλεάνου Κυριακή, ΠαρασκάκηΑικατερίνη, Πετροπούλου Γεωργία, Ρόκο Εμμανουέλα, Σακέλλης Σεραφείμ, Σαμαρτζίδου Ευπραξία-Ραφαέλα,Σαπατόρης Χρήστος, Σιδηρόγλου Φαίη, Σταθεροπούλου, Ευαγγελία, Στεργιοπούλου Βασιλική, Τσιάνη Αναστασία,Τσιάρα-Στερνάρα Ολυμπία, Φαλαγγάρης Γιώργος.

Φιλολογική ΕπιμέλειαΓεράνη Στυλιανή, Γκούντρα Πελαγία, Μποζίνη Ουρανία, Ραπτόπουλος Νικόλαος.

Τεχνική/Γραμματειακή ΥποστήριξηΚατσιούλας Δημήτρης

Ακαδημαϊκή ΔιεύθυνσηΔρ. Ραπτόπουλος Νικόλαος, Λέκτορας

Copyright © Ομάδα Έρευνας Μέσης Ανατολής, 2012.Πανεπιστήμιο ΜακεδονίαςΕγνατία 156, Τ.Κ. 540 06, ΘεσσαλονίκηE-mail : merg.uom@gmail.comwww.diethneis-sxeseis.gr/site/mesi-anatoli

ΑΙΓΥΠΤΟΣ 2012

1

Α Ι Γ Υ Π Τ Ο Σ

ΤΕΤΡΑΔΙΑ ΜΕΣΗΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ 2012

ΠΡΟΕΔΡΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ ΑΙΓΥΠΤΟΥ 2012Το πρώτο βήμα προς τον εκδημοκρατισμό;

του Σεραφείμ Σακέλλη

Δεκαέξι μήνες μετά την ανατροπή του HosniMubarak και αφού μεσολάβησαν ένα ιδιότυποστρατιωτικό καθεστώς, αρκετές αιματηρέςδιαδηλώσεις που ζητούσαν την άμεσηαπομάκρυνσή του από την εξουσία, οιΑιγύπτιοι προσήλθαν στις κάλπες για τηνεκλογή Προέδρου στην πρώτη αναμέτρησητης μετά-Μουμπάρακ εποχής. Η εν λόγωαναμέτρηση υπήρξε καθοριστική για τομέλλον της πολυπληθέστερης ΑραβικήςΔημοκρατίας. Έκρινε αν η εξουσία θαπαρέμενε στα χέρια της κοσμικής ελίτ, ηοποία συνδεόταν με το παλιό καθεστώς, ή ανθα περιερχόταν στους εκπροσώπους τουπολιτικού ισλάμ, προς τις μεγάλες ισλαμικέςδυνάμεις, με όλες τις συνέπειες που μια τέτοιααλλαγή θα μπορούσε να έχει για τις σχέσειςκαι τις ειρηνευτικές προσπάθειες των ΗΠΑστη Μέση Ανατολή.

Η εκλογική αναμέτρηση διεξήχθη σε δύογύρους, με τον πρώτο να πραγματοποιείταιστις 23 και 24 Μαΐου και τον δεύτερο στις 16και 17 Ιουνίου του 2012. Σύμφωνα με τουςκανόνες υποβολής υποψηφιοτήτων που είχανδημοσιευτεί στις 30 Ιανουαρίου 2012, οιυποψήφιοι όφειλαν να έχουν γεννηθεί στηνΑίγυπτο από αιγύπτιους γονείς, να είναιπολίτες της Αιγύπτου, να μην κατέχουν άλληυπηκοότητα και να μην έχουν παντρευτείαλλοδαπή/ό. Επιπλέον, για να μπορέσουν οιυποψήφιοι να θέσουν υποψηφιότητα στις

εκλογές, απαραίτητη ήταν η υποστήριξη από30 βουλευτές ή 30.000 ψηφοφόρους.Σύμφωνα με την «Ανώτατη ΠροεδρικήΕκλογική Επιτροπή», η επίσημη διαδικασίαεγγραφής ξεκίνησε στις 10 Μαρτίου και έληξεστις 8 Απριλίου. Ο αρχικός αριθμόςυποψηφίων που πληρούσαν τις νόμιμεςπροϋποθέσεις για τις προεδρικές εκλογέςανήλθε στους 23. Ο ρόλος της εν λόγωεπιτροπής υπήρξε καθοριστικός στηνεκλογική διαδικασία, καθώς στις 14 Απριλίουη επιτροπή ανακοίνωσε τον αποκλεισμό δέκαυποψηφίων1. Οι λόγοι του αποκλεισμού τουςδεν δόθηκαν στη δημοσιότητα. Οιαποκλεισθέντες υποψήφιοι έλαβαν 48 ώρεςπροθεσμία, για να προσφύγουν κατά τηςαπόφασης στις δικαστικές αρχές. Σημαντικάονόματα μεταξύ των αποκλεισθέντων, όπως οανεξάρτητος Omar Suleiman, πρώηνεπικεφαλής των μυστικών υπηρεσιών επίHosni Mubarak, ο υποψήφιος των ΑδελφώνΜουσουλμάνων Khairat El-Shater και οσαλαφιστής ιεροκήρυκας Salah Abu Ismail,κατέθεσαν εφέσεις οι οποίες όμωςαπορρίφθηκαν από την επιτροπή.

1 Αυτοί ήταν οι εξής: Omar Suleiman, Khairat El-Shater,Hazem Salah Abu Ismail, Ayman Nour, Ahmad Awad Al-Saidi, Mortada Mansour, Ibrahim El-Gharib, MamdouhQutb, Houssam Khayrat and Ashraf Barouma.

2012 ΤΕΤΡΑΔΙΑ ΜΕΣΗΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ

2

Το Ανώτατο Στρατιωτικό Συμβούλιο τηςΑιγύπτου, σημαντικός παράγονταςσταθερότητας κατά την πρώτη αυτήμεταβατική περίοδο της χώρας προς τονεκδημοκρατισμό, επιδιώκοντας να αποφύγειτη ρήξη με το ελεγχόμενο από τουςισλαμιστές Κοινοβούλιο,2 ενέκρινε τοναμφιλεγόμενο νόμο στις 23 Απριλίου. Βάσειτου εν λόγω νόμου, απαγορεύτηκε σευψηλόβαθμους αξιωματούχους της περιόδουMubarak να θέσουν υποψηφιότητα στιςπροεδρικές εκλογές. Ο νόμος ουσιαστικάκατάργησε τα πολιτικά δικαιώματα σεοποιονδήποτε είχε υπηρετήσει ως Πρόεδρος,αντιπρόεδρος, πρωθυπουργός ή κατείχεκάποιο άλλο ανώτατο κυβερνητικό πόστο,κατά τη δεκαετία πριν από την αποκαθήλωσητου Hosni Mubarak από την εξουσία, στις 11Φεβρουαρίου του 2011. Ο νέος νόμοςπροέβλεπε επίσης ότι ο Ahmed Shafiq, οοποίος είχε διατελέσει πρωθυπουργός τιςτελευταίες μέρες του Mubarak στην προεδρίακαι ο Omar Suleiman, αντιπρόεδρος της ίδιαςπεριόδου, δεν είχαν δικαίωμα ναδιεκδικήσουν το ανώτατο αξίωμα της χώρας.Σε αντίθεση, ο Amr Moussa, ο οποίοςδιετέλεσε υπουργός Εξωτερικών της Αιγύπτουτην περίοδο 1991–2001, δεν αποκλείστηκεαπό την εκλογική αναμέτρηση. Δύο μέρες

2 Η Μουσουλμανική Αδελφότητα κέρδισε το μεγαλύτεροαριθμό εδρών στις βουλευτικές εκλογές που έληξαν τονΙανουάριο του 2012, με 235 έδρες (47.2%).

αργότερα, στις 25 Απριλίου, η ΑνώτατηΠροεδρική Εκλογική Επιτροπή δέχθηκε τηνπροσφυγή που άσκησε ο Shafiq κατά τηνπροηγούμενη απόφασή της, η οποίαπροέβλεπε τον αποκλεισμό του. Συνεπώς,συνολικά 13 υποψήφιοι αποτέλεσαν τηντελική λίστα των προεδρικών υποψηφίων.

Ο πρώτος γύρος των προεδρικών εκλογώνανέδειξε νικητή τον Mohamed Morsi,3

υποψήφιο των Αδελφών Μουσουλμάνων, με24.78%, ενώ τη δεύτερη θέση κατέλαβε οανεξάρτητος Ahmed Shafiq με 23.66%. Τουςδύο πρωτοπόρους, οι οποίοι προχώρησαν στοδεύτερο γύρο, ακολούθησαν οι: HamdeenSabahy (20.72%), Abdel Moneim AboulFotouh (17.47%) και Amr Moussa (11.13%).4

Το οριακό προβάδισμα του Morsi προμήνυεότι ο δεύτερος γύρος δεν θα ήταν περίπατοςγια τους Αδελφούς Μουσουλμάνους, οι οποίοιείχαν αποσπάσει το 47,2% στις πρόσφατεςβουλευτικές εκλογές, για να δουν το ποσοστότους να υποχωρεί πάνω από 20 μονάδες μέσασε τέσσερις μήνες. Ωστόσο, ο 60χρονοςμηχανικός είχε βάσιμες ελπίδες ότι θα

3 Ο Mohamed Morsi διαδέχθηκε τον Khairat El-Shater, οοποίος αποκλείστηκε από την εκλογική αναμέτρηση.4 Τα ποσοστά των υπόλοιπων υποψηφίων έχουν ως εξής:Mohammad Salim Al-Awa (1.01%), Khaled Ali (0.58%),Abu Al-Izz Al-Hariri (0.17%), Hisham Bastawisy (0.13%),Mahmoud Houssam (0.10%), Mohammad Fawzi Issa(0.10%), Houssam Khairallah (0.09%) και AbdullaAlashaal (0.05%).

Αποτελέσματα Α' Γύρου

Ahmed Shafiq24%

Mohamed Morsi25%

Λοιποί2%

Hamdeen Sabahi21%

Abdel MoneimAboul Fotouh

17%

Amr Moussa11%

Mohamed Morsi

Ahmed Shafiq

Hamdeen Sabahi

Abdel Moneim AboulFotouhAmr Moussa

Λοιποί

ΑΙΓΥΠΤΟΣ 2012

3

διατηρήσει το προβάδισμα έναντι τωναντιπάλων του, καθώς διαφαινόταν ότι θααποσπάσει σημαντικό μέρος της εκλογικήςβάσης τόσο του ανεξάρτητου Aboul Fotouh5

όσο και του αριστερού Sabahy -με τηνπροϋπόθεση ότι η πορεία προς τον δεύτερογύρο δεν θα σημαδευόταν από επεμβάσεις καιεκτροπές, κάτι διόλου αυτονόητο.

Κατά την προεκλογική περίοδο, ο Morsi ήτανο μόνος εκ των υποψηφίων που τάχθηκεεμφατικά υπέρ της αναθεώρησης τηςσυνθήκης ειρήνης με το Ισραήλ του 1979,μολονότι η επίσημη θέση των ΑδελφώνΜουσουλμάνων είναι κατά της μονομερούςκαταγγελίας της συνθήκης. Στην οικονομικήτου πολιτική, υιοθετεί μάλλον φιλελεύθερεςθέσεις, δίνοντας έμφαση στον ιδιωτικό τομέακαι στη μάχη κατά του πληθωρισμού. Αξίζειστο σημείο αυτό να σημειωθεί ότι ο νέοςΠρόεδρος της Αιγύπτου είναι γνωστός στηνΟυάσιγκτον και πιθανότατα διατηρεί τουςδιαύλους επικοινωνίας με αυτήν, καθώς κατάτο παρελθόν διατέλεσε ΚαθηγητήςΠανεπιστημίου στην Καλιφόρνια, ενώ ταπαιδιά του είναι αμερικανοί πολίτες. Όσοναφορά τον μεγάλο χαμένο των εκλογών, οπρώην αρχηγός της πολεμικής αεροπορίας,Ahmed Safiq, φαίνεται ότι είχε εξασφαλίσειτην άρρητη, αλλά πολύτιμη υποστήριξη τουστρατού, που εξακολουθούσε να διοικεί τηχώρα και αναμενόταν να παραδώσει τηνεξουσία στους πολιτικούς την 1η Ιουλίου του2012. Παρότι η δημόσια εικόνα του είχεκηλιδωθεί από την πρωθυπουργία του επίMubarak, ο βετεράνος στρατιωτικόςκατόρθωσε να συσπειρώσει σημαντικό –αλλάόχι επαρκές για την εκλογή του– μέρος τωνπολιτών, οι οποίοι είχαν ως υπ 'αριθμόν έναπροτεραιότητα την αποκατάσταση τηςδημόσιας τάξης και ασφάλειας. Η βία και ηανομία είχαν εκτοξευθεί στη μετεπαναστατικήΑίγυπτο, με την αστυνομία να έχειαποδιαρθρωθεί, ύστερα από την αιματοχυσίαπου προηγήθηκε.

Στις 14 Ιουνίου, λίγες ημέρες πριν από τηντελική εκλογική αναμέτρηση (β΄ γύρος), ο

5 Τα κόμματα: Al-Nour, Al-Wasat και το ΤρέχωνΑιγυπτιακό Κόμμα (Egyptian Current Party) υποστήριξαντον Abdel Moneim Aboul Fotouh στον πρώτο γύρο τωνπροεδρικών εκλογών.

στρατός και οι σύμμαχοί του (ΔικαστικήΕξουσία) έλαβαν μέτρα τα οποίατροφοδότησαν έντονες αντιδράσεις, μεορισμένους να κάνουν λόγο ακόμη και για«πραξικόπημα».6 Το Ανώτατο Δικαστήριο είχεδιατάξει τη διάλυση της «Κάτω Βουλής»(Συνέλευση του Λαού), κρίνοντας ότι το ένατρίτο των εδρών -πολλές εκ των οποίωνανήκουν στη Μουσουλμανική Αδελφότητα-προέκυψε από διαδικασίες, οι οποίεςπαραβίαζαν την αρχή της ισότητας. Τοδικαστήριο επιβεβαίωσε ότι ο τρόποςδιεξαγωγής των βουλευτικών εκλογών του2011, αντιβαίνει στο Σύνταγμα και συνεπώς ηόλη σύνθεση της βουλής κρίθηκε παράνομη.Παράλληλα, ο στρατός ανέλαβε τον έλεγχοτης συνταγματικότητας της νομοθεσίας, τονέλεγχο του προϋπολογισμού, πέτυχε εξαίρεσηαπό κάθε είδους έλεγχο και το δικαίωμα ναασκήσει βέτο σε περίπτωση κήρυξηςπολέμου. Οι στρατηγοί πέτυχαν επίσης ναανακτήσουν τον έλεγχο της διαδικασίαςσυγγραφής ενός νέου συντάγματος. Όταν οικάλπες έκλεισαν στις 17 Ιουνίου, οιανεξάρτητοι παρατηρητές7 δήλωσαν ότι οMorsi είχε κερδίσει οριακά. Στις 24 Ιουνίου ηΕκλογική Επιτροπή της χώρας επιβεβαίωσεότι ο Morsi ήταν ο επίσημος νικητής, δίνονταςστην ισλαμική παράταξη μια συμβολική νίκηκαι ένα σημαντικό μέσο στον αγώνα της γιατην κατάληψη της εξουσίας έναντι τουκυβερνώντος στρατιωτικού συμβουλίου.Σύμφωνα με την εν λόγω Επιτροπή, ο Morsiκέρδισε το 51,7% των ψήφων, ενώ ο Shafiqτο 48,3%.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι Αιγύπτιοι έζησανμια σειρά από πολιτικές αλλαγές εντός μιαςπεριόδου μόλις δεκαοκτώ μηνών πουανέτρεψαν την ισορροπία δυνάμεων στηνπολιτική σκηνή της χώρας. Η επικράτηση τουMohamed Morsi στις προεδρικές εκλογές, οιοποίες διεξήχθησαν στη μέση του Ραμαζανιού,του ιερού μήνα των μουσουλμάνων, και η

6 David Hearst-Abdel-Rahman Hussein, “Egypt'ssupreme court dissolves parliament and outragesIslamists”, theguardian, 14/06/2012Jon Leyne, “Egypt supreme court calls for parliament tobe dissolved”, BBC, 14/06/20127 Η Ανώτατη Προεδρική Εκλογική Επιτροπή ενέκρινε 53άδειες μη κυβερνητικών οργανισμών για να επιτελέσουντο ρόλο των παρατηρητών στις εκλογές.

2012 ΤΕΤΡΑΔΙΑ ΜΕΣΗΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ

4

ενδυνάμωση της ισχύος του ΑνωτάτουΣυμβουλίου των Ενόπλων Δυνάμεων (SCAF)με δραματικό τρόπο, οδήγησαν την Αίγυπτο σεμια μεταβατική περίοδο. Ο χρόνος θααποφανθεί αν η μετάβαση αυτή θα οδηγήσεισε μια παρατεταμένη πολιτική αστάθεια, ηοποία θα αναζωπυρώσει τον αυταρχισμό, ήπρος ένα είδος αντιπροσωπευτικήςδημοκρατίας.

Ομάδα Έρευνας Μέσης Ανατολής

Πανεπιστήμιο Μακεδονίας Εγνατία 156, Τ.Κ. 540 06, Θεσσαλονίκη

E-mail : merg.uom@gmail.com www.diethneis-sxeseis.gr/site/mesi-anatoli