МОНГОЛ УЛСЫН МАКРО ЭДИЙН ЗАСГИЙН 2013 ОНЫ ТӨСӨӨЛӨЛ, 2014-2016 ОНЫ ЧИГ ХАНДЛАГА

LOGO

МОНГОЛ УЛСЫН МАКРО ЭДИЙН ЗАСГИЙН 2013 ОНЫ ТӨСӨӨЛӨЛ, 2014-2016 ОНЫ ЧИГ ХАНДЛАГА

ИЛТГЭГЧ:ЭДИЙН ЗАСГИЙН ХӨГЖЛИЙН ДЭД САЙД О.ЧУЛУУНБАТ

ЭЗХЯИЛТГЭЛИЙН АГУУЛГА

Гадаад орчны хандлага1

Дотоод орчин2

Эрсдэл, тулгарч байгаа бэрхшээл, авч хэрэгжүүлэх бодлого3

4Монгол Улсын макро эдийн засгийн 2013 оны төсөөлөл, 2014-2016 оны хандлага

ЭЗХЯ

3

1. ГАДААД ОРЧИН

ЭЗХЯ1.ГАДААД ОРЧИН

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014АНУ -0.3 -3.1 2.4 1.8 2.2 2.05 2.6Европын холбоо

0.4 -4.4 2 1.4 -0.5 0.4 1.3

Япон -1 -5.5 4.53 -0.78 2.3 1.2 1.2ОХУ 5.2 -7.8 4.3 4.3 3.75 3.6 3.85БНХАУ 9.6 9.2 10.4 9.3 7.7 8.1 7.5Энэтхэг 8.18 6.43 8.88 7.5 5.5 6 6.6Бразил 5.2 -0.32 7.59 2.76 1.6 4.1 4.1Дэлхий 1.53 -2.38 3.97 2.88 2.2 2.6 3.05

Хүснэгт. ДНБ-ий өсөлт, улс орнуудаар

Евро бүсэд үүсээд байгаа нөхцөл байдлаас хамаарч хөрш орнуудын эдийн засгийн өсөлт өмнөх жилүүдээс саарч байна.

Дэлхийн улс орнууд эдийн засгийн өсөлтийн бууралтыг саармагжуулах чиглэлээр авч хэрэгжүүлж байна.

Дэлхийн эдийн засгийн өсөлт саарч байгаа боловч 2014 оноос эхлэн тогтворжих буюу харьцангуй өсөх хандлагатай байна.

БНХАУ-ын эдийн засаг 2012 оны I улиралд 8.1 хувиар өсч байсан бол II улиралд 7.8 хувь болж саараад байна.

• БНХАУ-ын удирдлагууд дотоод эрэлтээ урамшуулах зорилгоор 158 тэрбум ам.долларын хөтөлбөр хэрэгжүүлэхээ зарласан, мөн мөнгөний бодлогоо зөөлрүүлэх бодлогыг авч хэрэгжүүлж байна.

Европын төв банк ЗГ-уудынхаа өрийн бичгийг худалдан авахаа зарласан.• АНУ-ын ХНС эдийн засгаа дэмжих

зорилгоор хүүгээ бууруулахаас гадна, Засгийн газрынхаа урт хугацаанд бондуудыг худалдан авахаар төлөвлөж байна. Дэлхийн даяар эдийн засгаа мөнгөний нийлүүлэлтээр дэмжих алхамыг хийж байна.

• Дэлхийн томоохон эдийн засагтай орнуудын эдийн засгаа дэмжих арга хэмжээ нь үр дүнгээ өгнө гэж олон улсын шинжээчид үзэж байна.

• Азийн орнууд, ялангуяа, БНХАУ, Зүүн өмнөд Азийн орнууд эдийн засагт бүтцийн өөрчлөлт явагдаж, дотоод хэрэглээ, эрэлт нэмэгдэх төлөвтэй байна.

Эх сурвалж: Bloomberg, IMF, Worldbank

1.ГАДААД ОРЧИН

2012 2013 2014 2015I II III IV

Алт 1689 1613 1655 1770 1800 1652 1470

Зэс 8325 7870 7727 8157 8062 7500 7250

Цайр 2027.7 1928.8 1891.3 2028 2187 2400 2750

Төмрийн хүдэр1 141.8 139.5 111.7 115 137.5 130 115

Нүүрс2 120 101 96 95 100 110 120

Газрын тос/WTI/ 103 93 92 94,5 97 101 102

• Дэлхийн суурь металлын 40 орчим хувийг дангаараа хэрэглэдэг БНХАУ-ын эдийн засгийн өсөлт удааширснаар суурь металлын үнэ 2012 оны дунд үед 5 хувиар буураад байна.

• OPEC-аас гадна АНУ, Канадад олборлолтын шинэ технологи нэвтэрснээр өдөрт нийлүүлэх дэлхийн газрын тосны нийлүүлэлт 1.5 хувиар өсч, 90 сая баррель болсон. Мөн газрын тосны хэрэглээний өсөлт саарснаас шалтгаалан газрын тосны үнэ буураад байна.

Дэлхийн эдийн засаг 2012 оны эхнээс удааширснаар түүхий эдийн үнэ дэлхийн зах зээлд буурсан.

Манай улсын гол нэр төрлийн түүхий эдийн үнэ 2013 онд 2010-2011 оны түвшингээс буурах боловч, харьцангуй тогтвортой байхаар байна.

• Дэлхийн эдийн засагт ирэх жилүүдэд гарах эерэг өөрчлөлтийн үр дүнд зарим бүтээгдэхүүний үнэ тогтвортой байх боловч, зэс, төмрийн хүдэр, алт зэрэг металын үнэ буурахаар байна.

Хүснэгт . Гол түүхий эдийн дэлхийн зах зээлийн үнэ

1-Тяньжин боомт дээрх 62 хувийн агуулгатай төмрийн хүдэр2-Австралийн Нью Кастл боомт дээрх эрчим хүчний нүүрсний үнэ

ЭЗХЯ

6

2. ДОТООД ОРЧИН

2.ДОТООД ОРЧИНХүснэгт. Гадаад худалдаа, сая ам.доллараар, 12 сарын нийлбэрээр

1 2 3 4 5 6 7 8 9 101112 1 2 3 4 5 6 7 82011 2012

(600)

(400)

(200)

0

200

400

600

800

1000

I. Урсгал Тэнцэл II. Хөрөнгө ба Санхүүгийн Тэнцэл

III. Алдаа болон орхигдуулга Төлбөрийн тэнцлийн нийт дүн

Хүснэгт. Төлбөрийн тэнцэл, сая ам.доллараар,сараар,

Хүснэгт. Монгол Улсын нэгдсэн төсөв, тэрбум төгрөгөөр, 12 сарын нийлбэрээр

1 2 3 4 5 6 7 8 9 101112 1 2 3 4 5 6 7 8 92011 2012

2000

2200

2400

2600

2800

3000

3200

3400

1,200

1,250

1,300

1,350

1,400

1,450

Гадаад валютын улсын нийт албан нөөц, сая ам.доллараарАм.долларын ханш, төгрөг

Хүснэгт. Гадаад валютын нийт албан нөөц, ам.долларын ханш

1 2 3 4 5 6 7 8 9 101112 1 2 3 4 5 6 7 8 92011 2012

-2,300

-

2,300

4,600

6,900

Экспорт Импорт Тэнцэл

1 2 3 4 5 6 7 8 9 101112 1 2 3 4 5 6 7 8 92011 2012-1,200

-200

800

1,800

2,800

3,800

4,800

5,800

Орлого Зарлага Тэнцэл

2.ДОТООД ОРЧИН

Хүснэгт. ДНБ-ий өсөлт, өмнөх оны мөн үетэй харьцуулсан,улирлаар

Европын Холбооны орнуудын өрийн хямрал, БНХАУ-ын эдийн засгийн удаашрал Монгол Улсын эдийн засагт нөлөөлж байна.

Монгол Улсын 2012 оны эдийн засгийн бодит өсөлт эхний улиралд 16.5 хувиар өсч байсан бол эхний хагас жилийн байдлаар эдийн засгийн өсөлтийн хурд саарч 13.2 хувь болсон.

Нүүрсний экспортын эхний 8 сарын төлөвлөгөө 28 хувиар тасарч, 12 сая тонн нүүрс экспортлоод байна.

Экспортын гол нэр төрлийн бүтээгдэхүүний үнэ бага буурсан.

Дотоодын хэрэглээний нүүрсний олборлолт хэвийн явагдаж байна. Мөн төмрийн хүдэр, газрын тосны олборлолт эхний 8 сарын байдлаар 50-53 хувиар өссөн,

Мал аж ахуйн салбарт 13.3 сая төл хүлээн аваад байна. Ургацын урьдчилсан балансаар энэ онд манай улс 481 мянган тонн үр тариа, 308 мянган тонн төмс, хүнсний ногоо хураан авахаар төлөвлөж өмнөх оноос үр тариа 8 хувиар, төмс, хүнсний ногоо 17.4 хувиар өсөхөөр байна.

Үйлчилгээний салбарын бодит өсөлт 2 улиралд 17.5-аас 5 хувь болж, өсөлт нь саарлаа. Үүнд бөөний худалдаа, тээврийн салбар голлон нөлөөлөв.

1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 1-3

2008 2009 2010 2011 2012*

(10.00)

(5.00)

-

5.00

10.00

15.00

20.00

25.00

Хөдөө аж ахуй Аж үйлдвэр, барилга

Үйлчилгээ Бүтээгдэхүүний цэвэр татвар

ДНБ, зах зээлийн үнээр

2.ДОТООД ОРЧИН 2012 оны 8 болон 9 дүгээр саруудад инфляцийн

түвшин 14.8-14.9 хувь байна. Нийлүүлэлт, хангамжийн тогтолцоо оновчгүй,

дэд бүтцийн хөгжил сул, гадаад орчин болон байгаль цаг уурын зэрэг шалтгааны улмаас бараа, бүтээгдэхүүний нийлүүлэлтэд доголдол үүсэх асуудал байсаар байна.

Иргэдийн орон сууц худалдан авах эрэлт, хэрэгцээ өндөр байгаагаас гадна үл хөдлөх хөрөнгөд мөнгөө байршуулах гэсэн хөрөнгө оруулагчдын сонирхол нэмэгдснээр барилга, орон сууц, үл хөдлөх хөрөнгийн үнэ маш хурдацтай өсч байна.

12-11 01-12 02-12 03-12 04-12 05-12 06-12 07-12 08-1202468

101214161820

хүнсний инфляци (махнаас бусад)махны инфляциШатахууны инфляцихүнсний бус инфляци(шатахуунаас бусад)инфляци (YoY)

2009.III 2012.III 2012.III/2009.IIIдундаж

Орон сууцны үнийн индекс 1 1.54

15.48

Орон сууц түрээслэх үнэ, 1 өрөө 226000 385000

19.43

Хөнгөн бетон 700 м.куб 83000 153500 22.75

Цемент М-500 50 кг 5800 9075 16.09

Улаан тоосго М-100 ширхэг 160 275 19.79

Хүснэгт. Орон сууц, барилгын материалын үнийн өсөлт.

Зураг. Инфляцийн түвшин.

ЭЗХЯ

10

3.ЭРСДЭЛ, ТУЛГАРЧ БАЙГАА БЭРХШЭЭЛ, АВЧ ХЭРЭГЖҮҮЛЭХ ГОЛ БОДЛОГО, АРГА ХЭМЖЭЭ

3.ЭРСДЭЛ, ТУЛГАРЧ БАЙГАА БЭРХШЭЭЛ, АВЧ ХЭРЭГЖҮҮЛЭХ БОДЛОГО

ЭРСДЭЛ, ТУЛГАМДАЖ БАЙГАА АСУУДЛУУД

•Дэлхийн болон худалдааны гол түнш орнуудын эдийн засгийн өсөлт саарснаар экспортын үнэ болон бүтээгдэхүүний хэмжээ буурч, макро эдийн засгийн тогтворгүй байдал үүсэх эрсдэл байна.

•Өргөн хэрэглээний бараа, бүтээгдэхүүний үнэ болон орон сууцны үнийг тогтворжуулж, иргэдийн амьжиргааг дээшлүүлэх шаардлага тавигдаж байна.

•Урт хугацааны тогтвортой хөгжлийг хангахад дэд бүтцэд хөрөнгө оруулалт хийх, эдийн засгийн олон тулгуурт болгох болон импортыг орлуулахад чиглэсэн үйлдвэрлэл хөгжүүлэх зайлшгүй шаардлага байна.

•Ажлын байрыг нэмэгдүүлэх, үйлдвэрлэл хөгжихөд зээлий хүү өндөр, эх үүсвэр дутагдалтай байна.

БОЛОМЖ, ЭЕРЭГ ХАНДЛАГА

•Импортын гол нэр төрлийн бүтээгдэхүүн, ялангуяа, түлш, шатахууны үнэ дэлхийн зах зээлд буурч байна.

•Уул уурхайн томоохон төслүүд эхлэх бэлтгэлээ хангаж байна.

•Монгол Улсын эдийн засаг дэлхийн бусад орнуудтай харьцуулахад харьцангуй өндөр өсөлттэй байхаар байна. Монголд хөрөнгө оруулах гадаадын аж ахуй нэгжийн сонирхол өндөр хэвээр байна.

•2010-2012 онд мал аж ахуй салбарт олон төл хүлээн авсан, газар тариалангийн салбарт ургац арвин байгаа.

•Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуулиар төсвийн зардлын хэт өсөлтийг хязгаарласан.

БОДЛОГО, АРГА ХЭМЖЭЭ

• Эдийн засгийн тогтвортой өсөлтийг хангах

• Макро эдийн засгийн тэнцвэрт байдлыг хангах

• Үнийн хэт өсөлтийг сааруулах

• Эдийн засгийг олон тулгуурт болгох

• Гадаад зах зээлээс хямд, хугацаа урт хөрөнгийн эх үүсвэрийг татах,

• Төмөр зам, авто зам, цахилгаан эрчим хүчний томоохон дэд бүтцүүдийг нэн яаралтай барих,

• Хөгжилд чиглэсэн хөрөнгө оруулалтын дунд хугацааны төлөвлөгөө боловсруулж, хэрэгжүүлэх

• Уул уурхайн томоохон төслүүдийг ойрын хугацаанд эхлүүлэх,

• Махны нийлүүлэлтийн тогтолцоог сайжруулах

• Түлш, шатахууны жижиглэнгийн үнэд төрөөс зохицуулалт хийх,

• Хилийн томоохон боомтуудын нэвтрүүлэх, ачаа шилжүүлэх байгууламжуудын хүчин чадлыг нэмэгдүүлнэ.

ЭЗХЯ

12

4.МАКРО ЭДИЙН ЗАСГИЙН ДУНД ХУГАЦААНЫ ХАНДЛАГА

ЭЗХЯ

13

ДНБ-ий хэмжээ

,

Нэг хүнд ногдох ДНБ,

ам.доллар

Эдийн засгийн бүтэц

Инфляци

Гадаад худалдааны

тэнцэл

Гадаад валютын нөөц

Төлбөрийн

тэнцэл


2008 2009 2010 2011 2012* 2013** 2014** 2015** 2016**0.0

5000.0

10000.0

15000.0

20000.0

25000.0

30000.0

35000.0

40000.0

6555.6 6590.68414.5

11087.713533.1

17648.6

22912.3

28063.1

34834.3

Зураг. ДНБ, оны үнээр, тэрбум төгрөг

ДНБ, оны үнээр, тэрбум төгрөг

тэрб

ум т

өгрө

г

Оюутолгой төслийн олборлолт эхэлж, 2013 онд 556 мянган тонн зэсийн баяжмал экспортолно. 2013-2016 онд 1.1-1.9 мянган тонн зэсийн баяжмал үйлдвэрлэнэ гэж төсөөлж байна. “Эрдэнэс таван толгой” ХХК-ны нүүрсний олборлолт 2013 онд 2 дахин нэмэгдэхээс гадна бусад нүүрсний ордууд зам, эрчим хүчний асуудал шийдэгдсэнээр нүүрсний олборлолт 2013 онд 35 саяд хүрэхээр төлөвлөж байна.

Төмрийн хүдрийн олборлолт 2012 оноос 23.3 хувиар өсч, 10.5 сая тонн, газрын тосны олборлолт 0.6 хувиар өсч, 3.6 сая баррель болох бөгөөд уул уурхайн салбарын нийт бодит өсөлтийг нэмэгдүүлэх тооцоо гарч байна

Газар тариалангийн салбарт 295.7 мянган га-д улаанбуудай тариалж, 474.9 мянга орчим тонн улаанбуудай хураан авахаар төлөвлөж байгаагаас гадна 2010-2012 онд 7.4-13.5 сая төл хүлээн авсан нь мал аж ахуйн салбарын бүтээгдэхүүний гарц нэмэгдүүлэхээр байна. ХАА-н салбарын бодит өсөлт 2013 онд 4.5 хувиар өсөхөөр байна.

ЭЗХЯ

14


,


ам.доллар


Инфляци


тэнцэл


Төлбөрийн

тэнцэл


2011 2012* 2013** 2014** 2015** 2016**0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

8.0

10.0

12.0

14.0

16.0

18.0

20.0

3145 35224595

5966

8098

1100317.5

12.4

18.5

17.0

12.9

14.1

Зураг. Нэг хүнд ногдох ДНБ, ам.доллар

Нэг хүнд ногдох ДНБ, ам.доллар

Эдийн засгийн бодит өсөлт, хувь

ЭЗХЯ

15


,


ам.доллар


Инфляци


тэнцэл


Төлбөрийн

тэнцэл


2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011* 2012**

2013**

2014**

2015**

2016**

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

Үйлчилгээ барилгацахилгаан эрчим хүч боловсруулах үйлдвэруул уурхай, олборлох үйлдвэр хөдөө аж ахуй

ЭЗХЯ

16


,


ам.доллар


Инфляци

Төсвийн

тэнцэл

Гадаад худалда

аны тэнцэл


Төлбөрийн

тэнцэл


12/1

2

02/1

3

04/1

3

06/1

3

08/1

3

10/1

3

12/1

3

02/1

4

04/1

4

06/1

4

08/1

4

10/1

4

12/1

4

02/1

5

04/1

5

06/1

5

08/1

5

10/1

5

12/1

5

02/1

6

04/1

6

06/1

6

08/1

6

10/1

6

12/1

6

-2

0

2

4

6

8

10

12

14

хүнсний инфляци (махнаас бусад) махны инфляцихүнсний бус инфляци инфляци (YoY)

Инфляцийн түвшинг 2013 онд 8 хувьтай байхаар төсөөлж байна. Махны нөөц бүрдүүлэхээс гадна махны бэлтгэн нийлүүлэлтийг

тогтолцоог өөрчлөхөөр ажиллаж байна. Мөн 2013 онд зах зээлд нийлүүлэгдэх махны нийлүүлэлт нэмэгдэнэ гэж тооцоолж байна.

Цахилгааны үнийг аажмаар бага хэмжээгээр өсгөх бодлого баримтална.

Газрын тосны үйлдвэрүүдийг ашиглалтад оруулах хүртэл ОХУ-тай улстай газрын тосны бүтээгдэхүүний нийлүүлэлт, хангамжийг тогтвортой байлгах чиглэлээр ажиллана.

ЭЗХЯ

17


,


ам.доллар


Инфляци


тэнцэл


Төлбөрийн

тэнцэл


2010 2011 2012* 2013** 2014** 2015** 2016**-2,500.0

2,500.0

7,500.0

12,500.0

17,500.0

22,500.0

6,000.0

11,000.0

16,000.0

21,000.0

26,000.0

31,000.0

Экспорт Импорт

Тэнцэл Гадаад худалдааны нийт бараа эргэлт

Уул уурхайн гол нэр төрлийн бүтээгдэхүүний үнэ дэлхийн зах зээлд 2013 онд буурахаар байгаа боловч, зэс болон алтны үнэ тогтвортой байх хандлагатай байна.

Зэсийн баяжмалын экспорт 1.1 сая тонн, нүүрсний экспорт 30 орчим сая тонн, үнээс 10 сая тонн нь угаасан нүүрс.

Экспортын орлого 2013 онд өмнөх 2012 оноос 77.9 хувиар өсч, 8.4 тэрбум ам.долларт хүрэхээр байна.

Барилга угсралт, дэд бүтцийн бүтээн байгуулалттай холбоотойгоор барилгын материал, машин механизм, тоног төхөөрөмжийн импорт нэмэгдэхээр байна.

Газрын тосны бүтээгдэхүүний импорт 20 гаруй хувиар өсөхөөр байна. Нийт импортын хэмжээ 2013 онд 17 хувиар өсч, 8 орчим тэрбум ам.долларт хүрч, гадаад

худалдааны тэнцэл 420 сая ам.долларын ашигтай гарахаар байна. Дунд хугацаанд газрын тос, барилгын материалын үйлдвэр шинээр байгуулагдаж, Дарханы

хар төмөрлөгийн үйлдвэрийн өргөтгөл хийгдэнэ гэж үзэж байгаа бөгөөд ингэснээр импортыг орлуулах үйлдвэрүүд байгуулагдаж, гадаад худалдааны тэнцэл 4 орчим тэрбум ам.долларын ашигтай гарна гэж төсөөлж байна.

ЭЗХЯ

18


,


ам.доллар


Инфляци


тэнцэл


Төлбөрийн

тэнцэл


2013** 2014** 2015** 2016**-4000

-2000

0

2000

4000

6000

8000

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

3515.4

5021.7

3071.4

1269.1

I. Урсгал дансны тэнцэлII. Хөрөнгө ба Санхүүгийн дансны тэнцэлНийт төлбөрийн тэнцэл

сая

ам.д

олла

р

сая

ам.д

олла

р

Зураг. Төлбөрийн тэнцэл

ЭЗХЯ

19


,


ам.доллар


Инфляци


тэнцэл


Төлбөрийн

тэнцэл


2013** 2014** 2015** 2016**0.00

2000.00

4000.00

6000.00

8000.00

10000.00

12000.00

14000.00

16000.00

0

10

20

30

40

50

60

70

5297.10

10318.84

13390.25

14659.40

34.6

54.1

61.966.5

Цэвэр албан нөөц /хугацааны эцэст/Импортын 7 хоногоор, СИФ

сая

ам.д

олла

р

7 хо

ног

Зураг. Цэвэр албан нөөц

LOGO

Click to edit company slogan .

Documents

МОНГОЛ УЛСЫН МАКРО ЭДИЙН ЗАСГИЙН 2013 ОНЫ ТӨСӨӨЛӨЛ, 2014-2016 ОНЫ ЧИГ ХАНДЛАГА