Νέος Εξάντας - Φεβρουάριος 2015

Γραμμή «Mε Αγάπη»

Ιδρύματα Ιωάννου Διαμαντή Πατέρα

HELMEPAWISTA Hellas

Ἂλα Σέβου

ΕΚΔΟΣΗ ΤΗΣ ΛΕΣΧΗΣ ΑΡΧΙΠΛΟΙΑΡΧΩΝ | ΤΕΥΧΟΣ 50 | ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2015

ΑΡΙΣΤΕΙΟΝ

• ΕΝ

ΩΣ

Η ΕΛ Λ Η Ν Ω Ν Λ Ο ΓΟ

ΤΕΧΝ

ΩΝ

•

ΜΕΤΑΛΛΙΟ

• ΓΡ

ΗΓΟ ΡΙ Ο Σ Ξ Ε Ν Ο Π Ο

ΥΛΟ

Σ •

Βράβευση Κοινωφελών Ιδρυμάτων

kataxorisi 25,5X33.indd 1 5/30/12 1:43 PM

kataxorisi 25,5X33.indd 1 5/30/12 1:43 PM

CHOOSING A FLAG IS ONE OF THE MOST

IMPORTANT DECISIONS

A SHIPOWNER WILL EVER MAKE.

FOR SHIPOWNERS OF APPROXIMATELY

4,000 VESSELS WORLDWIDE,

THE CHOICE IS LIBERIA

Virginia, USA y +1 703 790 3434 y [email protected] y www.liscr.com

DUBAI y HAMBURG y HONG KONG y LONDON y MONROVIA y NEW YORK y PIRAEUS y RIO DE JANEIRO y SEOUL y SHANGHAI y SINGAPORE y TOKYO y ZURICH

PROUDLY SERVING GREEK SHIPOWNERS SINCE 1949

1, Charilaou Trikoupi - 185 36, Piraeus - GreeceTel.: +30 210 42 80 444, Fax: +30 210 42 80 443

e-mail: [email protected]

KYKNOS TRAVEL offers a highly professionalservice to take care of all travel and tourismarrangements including:

- Outgoing Tourism- Hotel, Villa, Apartment Reservations- Air, Boat & Rail Tickets- Organized Tours- Business Travel & Service- Conferences- Cruises- Visa Passport Formalities

KYKNOSINTERNATIONAL TRAVEL AGENCY L.T.D.

V.I.P. SERVICE

KYKNOS TRAVEL

Head Office: BRANCH OFFICE:

12, Skouze Str.185 36 Piraeus GreeceTel: +30 2104514482

2104286356

Fax: +30 2104525883

-

7

2

210428635

E-mail: kyknos @kyknostravel.officegate.gr

292, Kifissias Ave.115 25 PsychikoAthens - Greece

Tel: +30 210671326621067232632106744151

Fax: +30 2106726041E-mail: [email protected]

ISO 9001:2000

NEW_tsavliris_FINAL_A4_HIGH.pdf 1 15/02/2012 4:05 ��

Νέος εξάντας Τεύχος 50 | Φεβρουάριος 2015

ΤΕΤΡΑΜΗΝΗ ΠΕΡΙΟΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ

ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ-ΕΚΔΟΣΗΛΕΣΧΗΣ ΑΡΧΙΠΛΟΙΑΡΧΩΝ

PORT CAPTAINS CLUBΦίλωνος 86, 3ος όροφος,

185 36 Πειραιάς Τηλ.: 210 42 94 236 / 237

Fax: 210 42 94 238E-mail: [email protected]

www.portcaptainsclub.gr

ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟYΛΙΟ Μαρίνος Τσάμης

ΠρόεδροςΆγγελος Γαβιώτης

ΑντιπρόεδροςΔημήτρης Μηνδρινός

Β΄ ΑντιπρόεδροςΠαναγιώτης Μηνόγιαννης

Γεν. ΓραμματέαςΔημοσθένης Παπαδόπουλος

ΤαμίαςΧρήστος Γερασίμου

ΚοσμήτωρΣπύρος Ραδίτσας

Μέλος

Εκδότης-Διευθυντής κ. Λίνα ΠοταμιάνουΚιν.: 693 7372665

Νομικοί ΣύμβουλοιΜαρία Σωτηροπούλου

Κολοκοτρώνη 153, ΠειραιάςΤηλ.: 210 41 81 048 / 210 45 26 916

Χρήστος ΤζάκοςΝαβαρίνου 17, 106 81 Αθήνα

Τηλ.: 210 3303700Κιν.: 697 7898217

Ραλλία Π. ΔρακουλάκουΚάρπου 60, Αθήνα

Τηλ. 210 9021907 - Κιν. 694 5778709

Παραγωγή εντύπουΕΥΑΓΓΕΛΟΣ Μ. ΣΤΕΡΓΙΟΥ

Βουλιαγμένης 52, 166 73 Βούλα Τηλ.: 210 89 48 640

E-mail: [email protected]

ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΑ ΓΙΑ ΤΗ ΛΕΣΧΗ ΜΑΣΚαρφίτσα πέτου, ολομέταξες γραβάτες και γυναικεία φουλάρια. Διατίθενται σε πολύ χαμηλή τιμή στα Μέλη και τους φίλους μας, για ίδια χρήση ή για να τα προσφέρουν σε τρίτους ως ένα εντυπωσιακό δώρο.

11

12

14

15

16

18

20

32

33

39

40

48

52

53

60

64

68

79

84

86

88

91

Οι δραστηριότητές μας, ενημερώνει ο Πρόεδρος καπτα-Μαρίνος Τσάμης

Άρθρα - Σχόλια, του Φρίξου Δήμου

Κομμωτής στο MED SEA του Βάλσαμου Πιτσικάλη

Παρουσίαση Ναυτικό Μουσείο των Οινουσσών

Πάσχα Ορθόδοξων και Καθολικών. Ημερολόγιο του Δημήτριου Μηνδρινού

Φιλολογικές Αναζητήσεις του Τάσου Ρήγα

Εκδηλώσεις της Λέσχης

Press Release HELMEPA

Η τρύπα του όζοντος του Πέτρου Τζιά

Βράβευση Πλοιάρχου Γιάννη Κεράνη

Βράβευση Κοινωφελών Ιδρυμάτων από τη Λέσχη Αρχιπλοιάρχων Πειραιά

Το Ιερό της Δήμητρας στην Ελευσίνα του Μαρίνου Τσάμη

Το τραγικό δυστύχημα του Ε/Γ–Ο/Γ «NORMAN ATLANTIC» του Νίκου Πλακά

New Horizons του Χαράλαμπου Π. Βαρυμπόπη

Η Ναυτική Σχολή της Ύδραs του Φρίξου Δήμου

Μεγάλη κουβέντα μη λές... του Κώστα Τσάμη

ΠΕΡΙΟΔΟΝΤΙΤΙΔΑ: Μια ύπουλη νόσος της Φλωράνθης Μπαχά

Τα πρώτα 100 χρόνια του ΝΑΤ του Πάτροκλου Χ. Αθανασίου

Λυρικά ταξίδια: Ποιήματα της Ειρήνης Φάνιας Παπιδά, της Χαράς Ρίζου, Της Μάρως Φ. Δήμου, του Σπύρου Ραδίτσα και του Μιχάλη Γ. Χαλκιά

«...μονάχα το καράβι!» του Σαράντου Ι. Καργάκου

Nέα Αττική Κωμωδία: Η «Σαμία» του Μενάνδρου της Άννας Βογιατζή

Θάλασσα & Λογοτεχνία του Απόστολου Φορλίδα



HELMEPAWISTA Hellas

Ἂλα Σέβου

ΕΚΔΟΣΗ ΤΗΣ ΛΕΣΧΗΣ ΑΡΧΙΠΛΟΙΑΡΧΩΝ | ΤΕΥΧΟΣ 50 | ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2015

ΑΡΙΣΤΕΙΟΝ

• ΕΝ

ΩΣ

Η ΕΛ Λ Η Ν Ω Ν Λ Ο ΓΟ

ΤΕΧΝ

ΩΝ

•

ΜΕΤΑΛΛΙΟ

• ΓΡ

ΗΓΟ ΡΙ Ο Σ Ξ Ε Ν Ο Π Ο

ΥΛΟ

Σ •



ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Οι απόψεις που εκφράζονται στα άρθρα του ΝΕΟΥ ΕΞΑΝΤΑ είναι προσωπικές των συγγραφέων και δεν ερμηνεύουν ούτε δεσμεύουν τη Λέσχη Αρχιπλοιάρχων

Ενημερώνει ο Πρόεδρος Καπτα Μαρίνος Τσάμης

Οι ΔΡΑΣΤΗΡΙ ΤΗΤΕΣ μας

Ξεκινώντας το σημείωμα του πρώτου τεύχους του περιοδικου μας για το 2015, θέλω να ευχηθώ σε

όλους, μέλη και φίλους, καλή και δημιουργική χρονιά με υγεία και προκοπή. Η χρονιά που έφυγε ήταν για τη Λέσχη μας πολύ σημαντική στο μέτρο που πραγματοποιήθηκαν πολλές και σημαντικές εκδηλώ-σεις. Κατ΄ αρχήν ο χορός μας τον Φεβρουάριο άφησε τις καλύτε-ρες των εντυπώσεων. Αυτό δεν εί-ναι δική μου γνώμη, αλλά συμπέ-ρασμα από τα σχόλια που ακού-στηκαν από πολλούς φίλους. Οι επιτυχημένοι χοροί της Λέσχης μας αποτελούν πλέον παράδοση. Τώρα ετοιμάζουμε το χορό της 28ης Φε-βρουαρίου και ευελπιστούμε να έχει καλή επιτυχία, ώστε να περάσουν όλοι μια ευχάριστη βραδιά και να μείνουν με πολύ καλές αναμνήσεις. Το φθινόπωρο που πέρασε πραγματοποιήθηκαν τρεις πολύ σπουδαίες εκδηλώσεις. Στην πρώτη η Λέσχη μας βράβευσε την Ένωση Ελλήνων Λογοτεχνών αφ’ ενός για το σπουδαίο πολιτιστικό έργο το οποίο πα-ράγει, αλλά και για το γεγονός ότι η κορυφαία αυτή λογοτεχνική ένωση της πατρίδας μας έχει βραβεύσει τη Λέσχη, το περιοδικό μας ΕΞΑΝΤΑΣ και πολλά μέλη μας που ασχολούνται με τη λογοτεχνία. Ακολούθησε η πολύ σπουδαία κοινή εκδή-λωση της Λέσχης μας και της Λέσχης Αποφοίτων Ναυτικής Σχολής Ύδρας, όπου ανταλ-λάχτηκαν δώρα μεταξύ των δύο Διοικητικών Συμβουλίων. Τέλος αρχές Νοεμβρίου η Λέσχη μας βράβευσε τέσσε-ρα σπουδαιότατα Κοινωφελή Ιδρύματα, την δε εκδήλω-ση μετέδωσε επανειλημμέ-να ο τηλεοπτικός σταθμός ΑΝΤΕΝΝΑ. Φέτος, μετά τον ετήσιο χορό

μας ακολουθεί η Τακτική Γενική Συνέλευση και οι αρχαιρεσίες που θα αναδείξουν τα νέα κορυ-φαία όργανα που θα φροντίσουν για την απρόσκοπτη λειτουργία της Λέσχης για τα επόμενα δύο χρόνια. Καλόν και πρέπον είναι όλα τα μέλη να συμμετάσχουν στη διαδικασία των αρχαιρεσιών και να αναδείξουν αυτούς που οι ίδιοι πιστεύουν ότι είναι οι καταλληλό-τεροι για το Διοικητικό Συμβούλιο και την Εξελεγκτική Επιτροπή. Με την ολοκλήρωση αυτών των διαδικασιών, το νέο Διοικητικό Συμβούλιο θα αρχίσει τη προετοι-μασία της βράβευσης Κοινωφε-

λών Ιδρυμάτων, που κατά παράδοση πραγματοποι-είται αρχές Νοεμβρίου. Οι βραβεύσεις αυτές έχουν σημειώσει μεγάλη επιτυχία, κυρίως από τον ενθου- σιασμό με τον οποίο οι βραβευόμενοι, όλοι τους δια-κεκριμένες προσωπικότητες στο χώρο της Ναυτιλίας και της κοινωνικής προσφοράς, προσέρχονται για να παραλάβουν τα βραβεία τους. Επιπλέον οι εκδη-λώσεις αυτές προβάλλουν το πολύ σπουδαίο έργο Ιδρυμάτων που δημιουργήθηκαν από ανθρώπους της θάλασσας, ώστε, εκτός των άλλων, να αποτελέ-σουν παράδειγμα προς μίμηση.

Η Μαρί Κυριακού υπο- γράφει το βιβλίο επισή- μων της Λέσχης Αρχι-πλοιάρχων Πειραιά.

11

ΑρθρΑ & ΣχολιΑΤου Φρίξου Δήμου | Πλοιάρχου Ε.Ν.

Πρώην καθηγητή και διευθυντή σπουδών δημοσίας σχολής πλοιάρχων Σύρου

Η Λέσχη Αρχιπλοιάρχων Πειραιά συνεχίζοντας το πολιτιστικό της έργο αλλά κι επιθυμώντας να τονίσει την αναγκαιότητα, αυτή μάλιστα τη ζο-

φερή περίοδο που διανύουμε, της προσφοράς και του εθελοντισμού στην κοινωνία αποφάσισε να βραβεύσει τέσσερα, με ναυτιλιακές όμως ρίζες, κοινωφελή ιδρύ-ματα και σωματεία. Η βράβευση αυτή πραγματοποιή-θηκε στην αίθουσα «καπετάν Βασίλη Κωνσταντακόπου-λου» στο εντευκτήριο της στον Πειραιά, το απόγευμα της 6ης Νοεμβρίου ε.έ. Η τελετη άρχισε με κλασική μουσική από το νεαρό, αριστούχο όμως, δεκαεξάχρονο πιανίστα κ. Πύρρο-Γεώργιο Μαρματάκη και συνεχίστηκε με το καλωσόρισμα και το ιστορικό της Λέσχης από τον πρόεδρό της καπετάν Μαρίνο Τσάμη.Σύμφωνα λοιπόν με την ομόφωνη απόφαση του διοικη-τικού συμβουλίου απονεμήθηκε το χρυσό βραβείο πρώ-της τάξης στα ακόλουθα τέσσερα ευαγή ιδρύματα και σωματεία και ανακηρυχθήκανε έξι προσωπικότητες ως επίτιμα μέλη της Λέσχης Αρχιπλοιάρχων Πειραιά:1. Ο επίτιμος πρόεδρος της Λέσχης καπετάν Πρίαμος

Τζήμητρας παρουσίασε το μεγάλο φιλανθρωπικό έργο της «Γραμμής της Αγάπης», κάνοντας και σύντο-μη αναφορά στη ζωή του μεγάλου επιχειρηματία και πλοιοκτήτη καπετάν Μίνωα Κυριακού, και επέδωσε βραβείο στην κα. Μαρί Κυριακού, πρόεδρο και ψυχή της «Γραμμής». Στη συνέχεια ο κ. Μίνως Κυριακού και η κα. Μαρί Κυριακού παραλάβανε τους τίτλους των επιτίμων μελών από τον β΄ αντιπρόεδρο καπετάν Δημήτρη Μηδρινό και αρχιπλοίαρχο καπετάν Σπύρο Ραδίτσα αντίστοιχα.

2. Την Ελληνική Ένωση Προστασίας Θαλάσσιου Περι-βάλλοντος (HELMEPA) παρουσίασε ο πρόεδρος της Λέσχης καπετάν Μαρίνος Τσάμης και επέδωσε στον κ. Δημήτριο Μητράκο, γενικό διευθυντή της, το βρα-βείο που στη συνέχεια έλαβε και τον τίτλο του επιτί-μου μέλους της Λέσχης Αρχιπλοιάρχων από τον αντι-πρόεδρο καπετάν Άγγελο Γαβιώτη.

3. Τα ιδρύματα Ιωάννη Διαμαντή Πατέρα μεγάλου ευερ-γέτη της Ελλάδας (αναφέρονται ενδεικτικά οι δωρεές

της πτέρυγας «Πατέρα» στον Ευαγγελισμό για τη νο-σηλεία των ναυτικών και του πολεμικού πλοίου «ΟΙ-ΝΟΥΣΣΑΙ»!!) αλλά και της ιδιαίτερης πατρίδας του Αι-γνούσας, παρουσίασε ο πρόεδρος της εφορευτικής επιτροπής καπετάν Νίκος Λιγνός υπογραμμίζοντας την φιλάνθρωπη ρήση του καπετάν Γιάννη Δ. Πατέρα: «Τα χρήματα που κερδίζομε στη ζωή είναι δανεικά και πρέπει να επιστρέφονται στην κοινωνία και στους αν-θρώπους του μόχθου», επέδωσε το βραβείο καθώς και ο κοσμήτωρας καπετάν Χρήστος Γερασίμου τον τίτλο του επίτιμου μέλους, στον πρόεδρο των ιδρυμά-των κ. Στέφανο Διαμαντή Πατέρα.

4. Ο ταμίας της Λέσχης καπετάν Δημοσθένης Παπαδό-πουλος παρουσίασε την “W.I.S.T.A.” (Women Interna-tional Shipping and Trading Association) και επέδω-σε το βραβείο στην πρόεδρο της, κα. Angie Hartman ενώ ο αρχιπλοίαρχος καπετάν Διονύσης Βουτσινάς τον τίτλο του επιτίμου μέλους.

5. Και τέλος μετά την παρουσίαση της ζωής του κ. Παύ-λου Ιωαννίδη επιτίμου αντιπροέδρου του ιδρύματος «Αλέξανδρος Ωνάσης», από τον πρόεδρο καπετάν Μαρίνο Τσάμη, ο γενικός γραμματέας καπετάν Πά-νος Μηνόγιαννης του επέδωσε τον τίτλο του επιτίμου μέλους.

Τη βράβευση τίμησαν με την παρουσία τους οι βου-λευτές κ.κ. Ιωάννης Τραγάκης, Αναστάσιος Νεράτζης, Παναγιώτης Μελάς, ο πρόεδρος του Ν.Α.Τ. κ. Γεώργιος Θεοτοκάς, ο υπολιμενάρχης Πειραιά κ. Κυριάκος Κου-ράκος, ο πλοιοκτήτης και επίτιμο μέλος της Λέσχης Αρ-χιπλοιάρχων καπετάν Παναγιώτης Τσάκος, ο πρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Λογοτεχνών και επίτιμο επίσης μέλος της Λέσχης κ. Λευτέρης Τζόκας, ο πρόεδρος της Λέσχης Αποφοίτων Σχολής Ναυτιλίας Ύδρας καπετάν Θανάσης Ζεύκης και πλήθος κόσμου που ενδιαφερο-νται για την ναυτιλία και τον άνθρωπο.Συγχαρητήρια και θερμές ευχαριστίες στον πρόεδρο και το διοικητικό συμβούλιο της Λέσχης Αρχιπλοιάρχων Πει-ραιά για τη σωστή απόφαση της βράβευσης και για την άριστη οργάνωση αυτής της επιτυχημένης εκδήλωσης.

ΒΡΑΒΕΥΣΗ ΝΑΥΤΙΚΩΝ ΕΥΑΓΩΝ ΙΔΡΥΜΑΤΩΝ

12

Το βράδυ της 9ης Οκτωβρίου 2014 η Λέσχη Αρχι-πλοιάρχων Πειραιά, με μια λιτή τελετή στο εντευ-κτήριο της, βράβευσε την Ένωση Ελλήνων Λο-

γοτεχνών (Ε.Ε.Λ.) για την επί 84 χρόνια προσφορά της στην ελληνική λογοτεχνία και στον πολιτισμό γενικά.Υπογραμμίζεται πως στο πλούσιο πνευματικό της έργο περιλαμβάνεται και η διοργάνωση του ετήσιου πανελλή-νιου και παγκύπριο μαθητικού διαγωνισμού ποίησης και διηγήματος, με εξαιρετικά μεγάλη συμμετοχή και απο-δοχή από την εκπαιδευτική κοινότητα.Η Ε.Ε.Λ. ιδρύθηκε το 1930 από το μεγάλο Σίφνιο ποιητή, και πρώτο πρόεδρο της, Ιωάννη Γρυπάρη, και θεωρείται το αρχαιότερο λογοτεχνικό σωματείο της Χώρας.

Η ωραία αυτή εκδήλωση άρχισε με το χαιρετισμό και τις ευχαριστίες των προέδρων της Λέσχης Αρχιπλοιάρχων Πειραιά καπετάν Μαρίνου Τσάμη και της Ένωσης Ελλή-νων Λογοτεχνών κ. Λευτέρη Τζόκα. Στη συνέχεια ο υπο-φαινόμενος, μέλος και των δύο συλλόγων, παρουσίασε στους αρχιπλοιάρχους το πνευματικό έργο της Ένωσης και ο γενικός γραμματέας της Ε.Ε.Λ. κ. Απόστολος Φορ-λίδας με την εξαίρετη ομιλία του αναφέρθηκε αναλυτικά στη θαλασσινή λογοτεχνία και στο δέσιμο των Ελλήνων με τη θάλασσα.Και η τελετή έκλεισε με την ανακήρυξη των κ.κ. Θωμά Καζίρογλου και Νικολάου Κούβαρη ως επίτιμων μελών της Λέσχης Αρχιπλοιάρχων.

ΒΡΑΒΕΥΣΗ ΕΝΩΣΗΣ ΕΛΛΗΝΩΝ ΛΟΓΟΤΕΧΝΩΝ

Η χρησιμοποίηση ελικοπτέρων για τη διάσωση των επιβαινόντων του ιταλικού επιβατηγού-οχηματαγωγού πλοίου NORMAN ATLANTIC στην Αδριατική, ήταν μια πρωτόγνωρη αλλά και η μοναδική ενδεδειγμένη λύση στα παγκόσμια ναυτιλιακά χρονικά!

Η επιτυχημένη αποβίβαση και αερομετακομιδή από το φλεγόμενο επιβατηγό και ακυβέρνητο καράβι στην ανοικτή θάλασσα, με εξαιρετικά αντίξοες καιρικές συνθήκες (ανέμους έντασης δέκα της κλίμακας BEAUFORT), κατά τη διάρκεια και της νύκτας ακόμη και υπερβολικά μεγάλο αριθμό ατόμων, αποτελεί τεράστιο άθλο!Στην αίσια έκβαση αυτής της μεγάλης ανθρωπιστικής επιχείρησης συμβάλανε πρώτιστα και τα πληρώματα των ελληνικών ελικοπτέρων της Πολεμικής Αεροπορίας και του Πολεμικού Ναυτικού με τον άριστο επαγγελματισμό και την αυτοθυσία τους και που ευελπιστούμε να τύχουν της ανάλογης τουλάχιστον ηθικής αμοιβής από την Πολιτεία ή και την Ακαδημία.

Η ΝΑΥΤΙΚΗ ΤΡΑΓΩΔΙΑ

ΛΕΣΧΕΣ ΥΔΡΑΣ ΚΑΙ ΑΡΧΙΠΛΟΙΑΡΧΩΝ

Με μια κοινή εκδήλωση, των Λεσχών Αρχιπλοιάρχων Πειραιά και Αποφοίτων

Σχολής Ναυτιλίας Ύδρας που έλαβε χώρα στο εντευκτήριο της πρώτης το βράδυ της 16ης Οκτωβρίου, πραγ-ματοποιήθηκε η «αδελφοποίηση» των δύο συναφών συλλόγων.Η εκδήλωση άρχισε με το χαιρετισμό του προέδρου της Λέσχης Αρχιπλοι-άρχων καπετάν Μαρίνου Τσάμη που αναφέρθηκε στα επί 32 χρόνια επι-τεύγματα της Λέσχης. Στη συνέχεια ο πρόεδρος της λέσχης Αποφοίτων Ν. Σχολής Ύδρας καπετάν Θανά-σης Ζεύκης μετά τον χαιρετισμό του

τόνισε την ανάγκη συνεργασίας των δύο λεσχών για να «ακούγεται» και η φωνή τους πιο δυνατά στη Ναυτι-κή Εκπαίδευση και στη ναυτιλία μας γενικά. Ακολούθως έλαβε το λόγο ο καπετάν Φρίξος Δήμου, μέλος και των δύο Λεσχών αναπτύσσοντας τη μακραίωνη ιστορία της Ναυτικής Σχολής της Ύδρας από την ίδρυση της το 1749, στο Καμίνι της Ύδρας, μέχρι σήμερα καθώς και το ιστορι-κό της Λέσχης Αποφοίτων Ναυτικής Σχολής της Ύδρας.Ακολούθησε η ανταλλαγή αναμνηστι-κών διπλωμάτων, θυρεών, αναμνηστι-κών δώρων και η ωραία αυτή βραδιά

έκλεισε με μεζεδάκια, γλυκά, αναψυ-κτικά και... ατελείωτη κουβεντούλα...Δεν αναφέρονται ονόματα «επωνύ-μων» ή επισήμων» γιατί όλα τα μέλη, οι δικοί τους και οι φίλοι των δύο Λε-σχών είναι και Επώνυμοι και Επίσημοι! Παρόλα αυτά δεν μπορούμε να μην αναφέρουμνε τον παλαίμαχο «συμ-μαθητή» και συνάδελφο (απόφοιτο 1947) καπετάν Δημήτρη Παπαχελά, τον υποναύαρχο ε.α. Λ.Σ. Βασίλη Πα-παγιάννη διοικητή της Σχολής 1975-1978 και το επίτιμο μέλος της Λέσχης Αρχιπλοιάρχων και αρχισυντάκτη της εφημερίδας «Η Φωνή των Πειραιω-τών» κ. Γιάννη Κανατσέλη.

13

Κομμωτής στο MED SEA

Σε όλα τα μεγάλα Κρουαζιερόπλοια, Υπερωκε-άνια σε όλα τα πλάτη και μήκη του κόσμου, αλλά και στα μεγάλα επιβατηγά πλοία, που εκτελούσαν την γνωστή γραμμή Πάτρα Αγκώ-

να, προσέφεραν και υψηλής ποιότητας υπηρεσίες, και όσο μεγαλύτερα τα πλοία αυτά, τόσο περισσότερες ανέσεις, σε σαλόνια Bar πισίνες, μέχρι και Σάουνα και χώρους για παιχνίδι των παιδιών είδος παιδικής χαράς. Κομμωτήρια, διάφορα καταστήματα, με είδη μόδας αρώματα τσιγάρα και πολλά άλλα είδη. Στο κομμωτή-ριο του πλοίου τότε είχε προσληφθεί ένας πολύ νέος άνθρωπος, ως κομμωτής σπουδαίο παιδί, ευχάριστος ευφυής ετοιμόλογος, άλλά από αυτούς που όπως λένε ότι έχουν το κουσούρι.Κατά τα άλλα άριστος στην δουλειά του ευγενέστατος, εύθυμος και περιποιητικός, και χαδιάρης με τις κυρίες, όλο χρυσή μου, και χρυσή μου, και γι’ αυτό πολύ αγαπη-τός, και το κομμωτήριο πάντα γεμάτο από γυναικόκοσμο. Χωρίς ποτέ να δημιουργήσει το παραμικρό πρόβλημα, ούτε έδινε ποτέ λαβές στο πλοίο, και τα πουρμπουάρ βροχή, όσο για τον χώρο του πάντα πλήρης από κυρί-ες στα διάφορα σεσουάρ. Έτυχε όμως σε κάποιο ταξί-δι να ταξιδεύει μαζί μας κάποιος λοχαγός από αυτούς που λένε καραβανάδες, δηλαδή από αυτούς που από μικροί, υπαξιωματικοί, ανεβαίνουν σιγά, σιγά και εξελίσ-σονται και ήταν μάλιστα η περίοδος της χούντας.Επειδή λοιπόν η περίοδος αυτή για ορισμένους τέτοιους

αξιωματικούς ήταν περίοδος της παντοδυναμίας τους, και νόμισε ο καημένος ότι ήταν τουλάχιστον Στρατηγός του μεγάλου Ναπολέοντα, γύρο στα σαράντα η πενήντα χρονών, νευρώδης με βήμα της χήνας, ακόμα και στο πλοίο, και επειδή ζυγώναμε την Πάτρα, πήγε με πολύ μεγάλο θράσος και έπαρση και στρογγυλοκάθισε στην καρέκλα του κομμωτηρίου.Λέει δε στον κομμωτή εν είδη διαταγής ένα καθάρισμα σβέρκου παρακαλώ. Διότι σε λίγο θα παρουσιαστώ στην μονάδα μου, αλλά με τέτοιο τουπέ και ύφος λες και απευθυνόταν σε νεοσύλλεκτο. Ο κομμωτής όμως όλο ευγένεια αλλά με το συνηθισμέ-νο του σκέρτσο, του λέει καλέ κύριε, κάνατε λάθος, εγώ δεν είμαι μπαρμπέρης, είμαι κομμωτής. Ο άλλος όμως ο καημένος όλο έπαρση του λέει, άκουσε εδώ τελείωνε και γρήγορα διότι εγώ είμαι λοχαγός. Οπόταν ο φίλος μας χαμογελώντας ήρεμα και όλο σκέρτσο μπροστά σε όλες τις πελάτισσες που είχε στα Σεσουάρ. Του λέει όλο σκέρτσο και νάζι καλέ τι μας λες, τόσο άγριος και μας τρόμαξες, Ε! και τι θα πει ότι είσαι λοχαγός, και εγώ εί-μαι η υπολοχαγός Νατάσσα. Το τι έγινε μέσα στο κομμωτήριο με όλες τις κυρίες στα Σεσουάρ, κανείς δεν μπορεί να το περιγράψει, παρά μόνο οι κυρίες που τους έφυγαν τα Σεσουάρ από τα κε-φάλια από τα γέλια. Και όπως καταλαβαίνεται ο καημένος ο λοχαγός ακό-μα τρέχει.

Του Βάλσαμου Πιτσικάλη

14

Το Ναυτικό Μουσείο είναι ένα αληθινό κόσμημα

του νησιού της ναυτοσύνης. Βρίσκεται στο κέ-

ντρο του λιμανιού, επί της παραλιακής οδού,

πολύ κοντά στο σημείο προσέγγισης του πλοίου και σε

μικρή απόσταση από το Δημαρχείο, τα σχολεία, τη τρά-

πεζα, το ταχυδρομείο, το Λιμεναρχείο και τα εμπορικά

καταστήματα.

Ιδρύθηκε το 1965, για να στεγάσει μοντέλα πλοίων, μι-

σομόντελα, πίνακες ζωγραφικής, ναυτικά όργανα, έγ-

γραφα και βιβλία, όλα σχετικά με την ναυτική παράδοση

των Οινουσσών. Όλα τα αντικείμενα της αρχικής συλλο-

γής προέρχονται από δωρεές οινουσσιακών οικογενει-

ών. Το Μουσείο στεγάζεται στο Μέγαρο Παντελή Αντ.

Λαιμού, επίσης οικογενειακή προσφορά.

Ο Αντώνης Σπ. Λαιμός, ο πρόωρα χαμένος δήμαρχος

Οινουσσών, είχε οραματιστεί την ανακαίνιση και επέ-

κταση του μουσείου με παράλληλο εμπλουτισμό του με

νέες συλλογές. Το όραμα αυτό ανέλαβε να υλοποιήσει

ο αδελφός του Νικόλαος Λαιμός, ο οποίος πρόσφερε

στην Αιγνούσα ένα σύγχρονο, μοντέρνο και ενδιαφέ-

ρον μουσείο, του οποίου οι συλλογές προκαλούν θαυ-

μασμό στους επισκέπτες.

Στο αρχικό υλικό του Ναυτικού Μουσείου έχουν προ-

στεθεί νεότερα μοντέλα πλοίων, καθώς και η περίφημη

συλλογή του Αντώνη Λαιμού από μοντέλα πλοίων φτιαγ-

μένα από γάλλους αιχμαλώτους των Άγγλων μετά τους

πολέμους της περιόδου 1793-1815.

Οι χιλιάδες μέχρι τώρα επισκέπτες του Μουσείου, από

την Ελλάδα και το εξωτερικό, είχαν την ευκαιρία να

θαυμάσουν, στους άριστα διαμορφωμένους χώρους

του, ενδιαφέροντα εκθέματα και να αντιληφθούν τη με-

γάλη ναυτική παράδοση των Οινουσσών. Το Μουσείο

έχει την δυνατότητα φιλοξενίας εκδηλώσεων στην αί-

θουσα «Μαρίνα Λαιμού».

Ναυτικό Μουσείο των Οινουσσών

Συλλογές και Εκθέματα1. Συλλογή πλοίων των ναπολεόντειων χρόνων, φτιαγμένων από γάλλους αιχμαλώτους στις φυλακές της Αγγλίας.2. Συλλογή από όπλα ταξιδιωτών και όπλα μάχης του 18ου και 19ου αιώνα.3. Συλλογή πινάκων ζωγραφικής του Αριστείδη Γλύκα, που απεικονίζουν αιγνουσιώτικα ιστιοφόρα και ατμόπλοια.4. Συλλογή από μισομόντελα και μοντέλα πλοίων από τις αρχές του 20ου αιώνα μέχρι σήμερα.

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ Ναυτικό Μουσείο Οινουσσών

15

Πάσχα Ορθόδοξων και Καθολικών. Ημερομηνίες.

Στο ερώτημα: Γιατί δεν γιορτά-ζουν Καθολικοί και Ορθόδοξοι το Πάσχα την ίδια ημέρα και γιατί συμπίπτει πολλές φορές να γιορ-

τάζεται την ίδια χρονιά όπως το 2014, θα προσπαθήσω να εξηγήσω τους λόγους ανατρέχοντας σε ιστορικά γεγονότα. Κατ’ αρχήν, ο καθορισμός της ημερομη-νίας του Πάσχα γίνεται βάση των κανό-νων της Α΄ Οικουμενικής Συνόδου της Νίκαιας της Βιθυνίας του 325 μ.Χ. που αναφέρονται τα ακόλουθα: 1. Το Πάσχα εορτάζεται την πρώτη Κυ-ριακή μετά την πρώτη πανσέληνο υπό την εαρινή Ισημερία. Και αν η πανσέληνος συ-μπέσει να είναι Κυριακή, τότε εορτάζεται την επόμενη Κυριακή για να μην συμπίπτει με το Πάσχα των Εβραίων. 2. Το Πάσχα θα εορτάζεται συγχρόνως απ’ όλους τους Χριστιανούς. 3. Το Πάσχα, θα εορτάζεται την ημέρα που θα καθορίζει η Εκκλησία της Αλεξανδρεί-ας. Γιατί όμως από την Εκκλησία της Αλε-ξανδρείας; Γιατί το 325 μ.Χ. η Αλεξάνδρεια ήταν το επιστημονικό κέντρο της εποχής και απευθυνόνταν στους εκεί αστρονό-μους που υπολόγιζαν Εαρινή Ισημερία και πανσέληνο. Θέματα καθαρά αστρο-νομικά και καθόλου εύκολα όπως αποδεί-χθηκε.Για να υπολογίσουμε λοιπόν την ημερο-μηνία του Πάσχα, πρέπει να γνωρίζου-με πότε έχουμε Ισημερία και κάθε πότε έχουμε πανσέληνο. Πράγμα πολύ δύσκο-λο να υπολογίσουμε με ακρίβεια.

Το λάθος των 13 ημερών Εαρινής Ισημερίας Για την εύρεση της ημερομηνίας της Εαρι-νής Ισημερίας πρέπει να γνωρίζουμε τον ακριβή χρόνο περιφοράς της Γης περί τον Ήλιο. Δηλαδή την διάρκεια ενός έτους. Ο Ίππαρχος (2ος π.χ. αιώνας) πατέρας της Αστρονομίας υπολόγισε ότι το έτος έχει 365,25 ημέρες που χρησιμοποιήθηκε από τον Αλεξανδρινό Αστρονόμο Σωσιγένη για να φτιάξει το Ιουλιανό Ημερολόγιο. Σήμερα όμως, με την τεχνολογία που δια-θέτουμε, οι αστρονόμοι υπολόγισαν ότι το έτος έχει 365.242199 ημέρες. Το έτος του Ιππάρχου ήταν μεγαλύτερο και πρόσθετε τρείς ημέρες κάθε 400 χρόνια με αποτέ-λεσμα η Εαρινή Ισημερία του 1923 να θε-ωρείται η 3η Απριλίου. Δηλαδή 13 ημέρες αργότερα.

Του Δημήτριου Μηνδρινού

Αντιπροέδρου Β΄ Λέσχης Αρχιπλοιάρχων και μέλους Δ.Σ. Π.Ε.Σ.Π.Ε.Ν.

16

Ημερολογιακή Κατάσταση Υπολογισμού Εορτής Πάσχα από το 2015 έως το 2035

Έτος Ορθοδόξων Καθολικών Σημείωση

2015 12.04 05.04

2016 08.04 27.03

2017 16.04 16.04 Κοινός Εορτασμός

2018 08.04 01.04

2019 28.04 21.04

2020 19.04 12.04

2021 02.05 04.04

2022 24.04 17.04

2023 16.04 09.04

2024 05.05 31.03


2026 12.04 05.04

2027 02.05 28.03


2029 08.04 01.04

2030 28.04 21.04


2032 02.05 28.03

2033 24.04 17.04


2035 29.03 25.03

Το παλαιό λοιπόν ημερολόγιο χρειαζόταν διόρθωση 13 ημερών, που πραγματοποι-ήθηκε το 1923 από την Κυβέρνηση Γονα-τά, με την εισήγηση του Αστρονόμου και Ακαδημαϊκού Αιγινήτη. Για να διορθωθεί η 16η Φεβρουαρίου 1923, ονομάστηκε 1η Μαρτίου. Προστέθηκαν 13 ημέρες «λευ-κές», με αποτέλεσμα κανείς Έλληνας να μην έχει γεννηθεί από 16 έως 28 Φεβρου-αρίου το 1923 ! Μετά από 341 χρόνια καθυστέρηση, συμ-βαδίσαμε με την υπόλοιπη Ευρώπη που ήδη από το 1582 εφάρμοζε το Νέο Ημερολόγιο το Γρηγοριανό. Όπως αυτό ονομάστηκε από τον ομώνυμο Πάπα που το εισήγαγε. Η Ορθόδοξη Εκκλησία της Ελλάδας, δέ-χθηκε τον επόμενο χρόνο το Γρηγοριανό Ημερολόγιο για όλες τις εορτές πλήν του Πάσχα που συνέχισε να εορτάζει με το παλαιό. Δεν έγινε η διόρθωση του Πάσχα, γιατί υπήρχαν έντονες αντιδράσεις πολ-λών κύκλων της Ορθόδοξης Εκκλησίας, επειδή την μεταρρύθμιση του ημερολογί-ου την εισηγήθηκε ο Πάπας Γρηγόριος, δεδομένου ότι έτσι θα αναγνωριζόταν η πρωτοκαθεδρία του.Ως εκ τούτου, τα

Χριστούγεννα και οι άλλες γιορτές είναι κοινές με την Καθολική Εκκλησία (πλήν των Παλαιοημερολογιτών – Άγιο Όρος, Σερβία, Ρωσία, κ.λ.π.) που γιορτάζουν 13 ημέρες αργότερα.

Το λάθος των 5ημερών της Πανσελήνου.Ο Σεληνιακός μήνας, δηλαδή, από παν-σέληνο σε πανσέληνο διαρκεί, 29,53059 ημέρες. Η πανσέληνος για τους Ορθοδό-ξους, υπολογίζεται από τον 19ετή κύκλο του Μέτωνα (5ος π.χ. αιώνα) που αντιστοι-χεί σε 235 πανσελήνους. Σήμερα, με τις σύγχρονες μετρήσεις προέκυψε λάθος του Μέτωνα μόνο 2,066 ωρών κάθε 19 έτη. Το σφάλμα συσσωρεύτηκε και τώρα έφθασε τις 5 ημέρες περίπου. Η Ορθόδο-ξη Εκκλησία, συνεχίζοντας να υπολογίζει τις πανσελήνους με τον Μετωνικό Κύκλο, υπολογίζει κάθε πανσέληνο 5 ημέρες αρ-γότερα από την πραγματική. Ακολουθεί Ημερολογιακή Κατάσταση υπολογισμού Εορτής Πάσχα από το 2015 έως το 2035. Να ζήσουμε!!! Nα εορτάζουμε.

17

Είχα την τύχη από νεαρής ηλικίας να ταξιδέψω στο εξωτερικό. Το συνάλλαγμα που επιτρέπετο –σε δολάρια Αμερικής– όπως είναι γνωστό, τότε ήταν περιορισμένο και συγκεκριμένο. Τυχόν ποσό που

θα είχες πέραν του νομίμου, εάν σε συλλάβαιναν, αντι-μετώπιζες τις συνέπειες που προέβλεπε ο νόμος. Και αυτές ήταν πολύ αυστηρές.Με το νόμιμο λοιπόν ποσό στη τσέπη, και ενώ ήμουν μέσα στο αεροπλάνο με ένα κεφάλι γεμάτο σκέψεις, πως θα κάλυπτα τις τόσες απαιτήσεις, που είχα σαν νέος και λογαριάζοντας το πόσο θα ξοδέψω και τι θα στερηθώ, έβγαλα από τη τσέπη το ποσόν που είχα και το ξαναμέτρησα για να το ταξινομήσω σύμφωνα με τον τελευταίο λογαριασμό που είχα κάνει. Τότε ήταν που πρόσεξα μεταξύ άλλων διαφόρων διακοσμητικών επι-γραφών με απορία να είναι γραμμένη επ’ αυτών η πάρα κάτω λατινική φράση:

«ANNUIT COEPTIS» και «NOVUS ORDO SECLORUM»

Οι αρχικές μου σκέψεις γύρω από τους λογαριασμούς που έκανα για το πώς και που θα ξοδέψω το φτωχό μου συνάλλαγμα, παραμερίστηκαν και νέες σκέψεις άρχι-σαν να με απασχολούν. Ποια ήταν η έννοια των λέξεων, ποια η σημασία τους, τι υποδήλωναν και τόσα άλλα. Καλά, θα έψαχνα σε ένα λατινικό λεξικό που είχα από μαθητής και θα μάθαινα την ερμηνεία τους, αλλά την πραγματική ερμηνεία από πού; Που θα έψαχνα; Ποιος ήταν ο άνθρωπος που τις πρωτοείπε και τις πήραν οι Αμερικάνοι και τις έκαναν σύμβολο κλπ. Γεμάτος απορί-ες και νέες σκέψεις που γρήγορα πήραν θέση στις μέχρι πρότινος οικονομικές μου ανησυχίες, σημείωσα όλα τα δεδομένα και επιστρέφοντας άρχισα το ψάξιμο.Πρέπει να ομολογήσω ότι δεν ήταν και τόσο εύκολο.

Του Τάσου Ρήγα

Φιλολογικές ΑναζητήσειςΤο λεξικό μου έδωσε μια, ας πούμε, ψυχρή μετάφραση, αλλά τίποτε παραπάνω. Σημαντική βοήθεια μου πρό-σφερε ο φιλόλογος καθηγητής μου Παναγιώτης Κών-στας, που ήταν και οικογενειακός φίλος του πατέρα μου, στον οποίο απευθύνθηκα και έτσι έμαθα τα ακόλουθα:Η φράση αποτελεί καθιερωμένη και συνοπτική απόδο-ση στίχου του μεγάλου Λατίνου επικού ποιητή Βιργιλί-ου. Το πλήρες όνομά του είναι, Βιργίλιος Μάρων Πάπλι-ος και η επιγραφή μεταφράζεται:

«ΜΙΑ ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ ΑΡΧΙΖΕΙ», «ΕΝΑΣ ΝΕΟΣ ΑΙΩΝ ΧΑΡΑΖΕΙ»

Ο στίχος αυτός εγράφη περίπου τον καιρό της γεννήσε-ως του Χριστού και δείχνει τον Βιργίλιο σαν ένα προφή-τη ως εκ προκαταβολής χριστιανό, να οδηγεί το Δάντη μέχρι τον παράδεισο. Βέβαια πρόκειται περί απλής πα-ρανοήσεως, δεδομένου του ότι ο Βιργίλιος καμιά προ-φητική ικανότητα είχε, αλλά ούτε και ποτέ διεκδίκησε. Τα πραγματικά στοιχεία έχουν ως εξής: Ο Βιργίλιος είχε ένα φίλο που τον έλεγαν Ασίνιο Πόλλιο και ο οποίος απέκτησε ένα αγοράκι. Προκειμένου να του ευχηθεί για το ευχάριστο γεγονός, συνέταξε μερι-κούς στίχους, όπως συνηθίζεται και σήμερα, σε τέτοιες περιπτώσεις, να υπερβάλλουμε σε φιλόφρονες εκφρά-σεις, με τέτοια φιλολογικά προϊόντα. Φαντάστηκε ο Βιργίλιος ότι δήθεν με τη γέννηση του μικρού άρχιζε μια νέα εποχή. Και η παρεξήγηση υπήρξε όχι μόνο θελ-κτική αλλά και προσφιλής, ώστε σήμερα να κυκλοφο-ρεί σε εκατομμύρια χαρτονομίσματα του δολαρίου.Ακόμα έμαθα ότι το σύμβολο του δολαρίου «$» είναι συν-δυασμός του γράμματος «S», το οποίο σημαίνει 8 ισπανι-κά ρεάλια, με δύο κάθετες γραμμές που συμβολίζουν τις δύο Ηράκλειες στήλες, που κατά τη μυθολογία είχε στήσει ο Ηρακλής στο στενό που σήμερα λέγεται του Γιβραλτάρ.

18

Λεωφ. Ποσειδώνος & Ζησιμοπούλου 2, 16674 Γλυφάδα, ΑθήναΤηλ.: 210 8912000, Fax: 210 8912049, [email protected], www.chartworld.gr

40 χρόνια εμπειρία στη ναυτιλία

Πλοία φορτηγά και ψυγεία, άριστασυντηρημένα, συμβεβλημένα με το ΝΑΤ

Σταθερή απασχόληση, ικανοποιητικοίμισθοί και επιδόματα

Επιμορφωτικά σεμινάρια και προοπτικήγρήγορης εξέλιξης

Φροντίδα στα στελέχη μας καιτις οικογένειές τους

ανοίξτε νέους ορίζοντεςwww.friendscreative.gr

KTX_21X29:Layout 1 2/12/10 15:53 Page 1

19

ÅêäçëÙóÅéó ôçò ËÝó÷çò

1-3. Στιγμιότυπα από τον καθιερωμένο Αγιασμό του Σεπτεμβρίου, για την έναρξη της χειμερινής περιόδου. Ιερουργεί ο Πατήρ Γεώργιος, Επίτιμο Μέλος της Λέσχης μας. 4-6. Η Λέσχη βραβεύει το κορυφαίο λογοτεχνικό σωματείο της χώρας, την Ένωση Ελλήνων Λογοτεχνών.

1 2

3 4

5 6

20


1-2. Βράβευση της Ένωσης Ελλήνων Λογοτεχνών. 3-4. Κοινή εκδήλωση της Λέσχης Αρχιπλοιάρχων και της Λέσχης Απο-φοίτων Σχολής Ναυτιλίας της Ύδρας.

1 2

3 4

5 6

21


Τελετή βράβευσης Κοινωφελών Ιδρυμάτων, που δημιουργήθηκαν από τη ψυχή και το μεράκι ανθρώπων της θάλασσας. 1-6. Προσέλευση τιμωμένων και έναρξη τελετής, με μελωδίες κλασσικής μουσικής από το νεαρό πιανίστα Πύρρο Μαρματάκη.

5 6

1 2

3 4

22


1-3. Βράβευση της Γραμμής «Με Αγάπη» της κ. Μαρί Κυριακού, στην οποία απονέμεται και ο τίτλος του Επιτίμου Μέλους της Λέσχης Αριπλοιάρχων. 4-6. Απονομή του Τίτλου του Επιτίμου Μέλους της Λέσχης στον κ. Μίνωα Κυριακού.

1 2

3 4

5 6

23


1-2. Το βραβείο της HELMEPA παραλαμβάνει ο Γενικός Διευθυντής κ. Δημήτριος Μητσάτσος, στον οποίο απονομήθηκε και ο τίτλος του Επιτίμου Μέλους της Λέσχης. 3-5. Βράβευση των Ιδρυμάτων «Ιωάννου Διαμαντή Πατέρα». Το βραβείο και τον τίτλο του Επιτίμου Μέλους της Λέσχης παραλαμβάνει ο Πρόεδρος των Ιδρυμάρων κ. Στέφανος Διαμαντή Πατέρας. 6. Το βραβείο της WISTA παραλαμβάνει η Πρόεδρος κ. Angie Hartmann.

3 4

5 6

1 2

24


1. Στην κ. Angie Hartmann απονέμεται επίσης και ο τίτλος του Επιτίμου Μέλους της Λέσχης. 2-4. Στον κ. Παύλο Ιωαννίδη, Επίτιμο Αντιπρόεδρο του «Ιδρύματος ΩΝΑΣΗ» απονέμεται ο τίτλος του Επιτίμου Μέλους της Λέσχης Αρχιπλοιάρχων. 5-6. Ο κ. Μίνως και η σύζυγός του κ. Μαρί Κυριακού, μεταξύ μελών και φίλων της Λέσχης.

3 4

1 2

5 6

25

Διαγωνισμός Παιδικής Ζωγραφικής της HELMEPA αφιερωμένος στην Ευρωπαϊκή Ημέρα Θάλασσας

υπό την αιγίδα του Δήμου ΠειραιάΟ φετινός Πανελλήνιος Διαγωνισμός Ζωγραφικής του Προγράμματος «Παιδική HELMEPA» τελεί υπό την αιγίδα του Δήμου Πειραιά στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ημέρας Θάλασσας 2015 και έχει θέμα:

«Λιμάνια, Ακτές και Γαλάζιες Θάλασσες»Οι εκδηλώσεις για την Ευρωπαϊκή Ημέρα Θάλασσας πραγματοποιούνται κάθε χρόνο σε άλλη πόλη με στόχο την ενημέρωση της ευρύτερης κοινωνίας για τη σπουδαιότητα των θαλασσών και των ωκεανών. Φέτος οι εκδηλώσεις φιλοξενούνται στον Πειραιά μεταξύ 28-31 Μαΐου με τίτλο: «Λιμάνια και ακτές-Πύλες για θαλάσσια ανάπτυξη».

Τα μέλη της Παιδικής HELMEPA καλούνται να στείλουν τα ζωγραφικά τους έργα στα γραφεία της HELMEPA μέχρι και την Παρασκευή 6 Μαρτίου 2015.

Για να γίνουν τα έργα δεκτά θα πρέπει να πληρούν τις παρακάτω προϋποθέσεις:

Να προέρχονται από Ομάδες του Προγράμματος του σχολικού έτους 2014-2015 Να είναι δημιουργίες των ίδιων των παιδιών, χωρίς την επέμβαση ενηλίκων Να είναι ομαδικά, ζωγραφισμένα σε χαρτόνι διαστάσεων 50x70 εκ., σε οριζόντια μορφή

και με έντονα χρώματα Να αναγράφονται στο πίσω μέρος το Σχολείο, ο αριθμός της Ομάδας και το όνομα του

Εθελοντή Εκπαιδευτικού

Όπως γίνεται τα τελευταία χρόνια, ο Διαγωνισμός θα διεξαχθεί ξεχωριστά για τις δύο παρακάτω κατηγορίες παιδιών:

- ηλικίας 5-7 ετών και Κέντρων Ειδικής Αγωγής- ηλικίας 8-12 ετών

Με τη λήξη του Διαγωνισμού, τα έργα που πληρούν τα παραπάνω κριτήρια, θα αναρτηθούν στην ιστοσελίδα της Παιδικής HELMEPA και θα είναι διαθέσιμα προς ψήφιση από τις Ομάδες του Προγράμματος και το Προεδρείο του Συμβουλίου Αντιπροσώπων.

Το καλύτερο έργο κάθε κατηγορίας θα κερδίσει το Α’ Βραβείο, που είναι η εκτύπωσή του σε Αφίσα με τα ονόματα των μελών της Ομάδας και του Εθελοντή Εκπαιδευτικού, στην ελληνική και αγγλική γλώσσα. Οι αφίσες αυτές θα διανεμηθούν από τη HELMEPA στα παιδιά-μέλη και τους εθελοντές Εκπαιδευτικούς του Προγράμματος καθώς και στην ελληνική και διεθνή ναυτιλιακή κοινότητα, ενώ σε συνεργασία με το Δήμο Πειραιά αντίτυπα των αφισών θα διανεμηθούν στις εκδηλώσεις της φετινής Ευρωπαϊκής Ημέρας Θάλασσας. Στα μέλη των Ομάδων που θα λάβουν τα Β’ και Γ’ Βραβεία θα απονεμηθούν Έπαινοι Συμμετοχής.

PRESS RELEASEΑ Ν Α Κ Ο Ι Ν Ω Σ Η

HE

LM

EP

A P

RE

SS

RE

LE

AS

E

32

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΗ τρύπα του όζοντος

Του Πέτρου Τζιά | Δρ. Χημικού Μηχανικού

33

Η τρύπα του όζοντος στην Ανταρκτική.

ΓΕΝΙΚΑ Ένα ιδιαίτερα σημαντικό θέμα από περιβαλλοντι-κής πλευράς, το οποίο συνεχώς βρίσκεται στην επικαιρότητα κατά τις τελευταίες δεκαετίες είναι το φαινόμενο της μείωσης του πάχους του στρώ-ματος του όζοντος που περιβάλλει την γη και η δημιουργία εκτεταμένης τρύπας στο στρώμα αυτό στην περιοχή της Ανταρκτικής ίσης περίπου με την έκταση της παγωμένης αυτής ηπείρου. Η ύπαρξη και η διατήρηση του φαινομένου αυτού αποτελεί μεγάλη απειλή για την υγεία του ανθρώπου αλλά και για την χλωρίδα και την πανίδα του πλανήτη μας. Το 1957 ομάδα επιστημόνων διαπίστωσε την μείωση της στιβάδας του όζοντος στην Ανταρκτική και το φαινόμε-νο κατ` αρχήν αποδόθηκε στην έλλειψη δυνατότητας μετρήσεων ακριβείας με τα διατιθέμενα την εποχή εκείνη όργανα μέτρησης, το 1970 όμως το φαινόμενο επα-ληθεύτηκε οριστικά. Από τότε υπήρξε μία μεγάλη δραστηριοποί-ηση στον επιστημονικό κόσμο, μέσω της οποίας μελετήθηκε το φαινόμενο και διαπιστώ-θηκε ο τρόπος και τα αίτια της δημιουργίας του. Παράλληλα υπήρξε και κινητοποίηση σε διεθνές διακρατικό επίπεδο για να απαλειφθούν τα αίτια, τα οποία οφείλονται σε ανθρωπογενείς δραστη-ριότητες, ώστε να σταματήσει η επιδείνωση του προβλήματος και η κατά το δυνατόν συντομότε-ρη αποκατάστασή του.

ΤΟ ΣΤΡΩΜΑ ΤΟΥ ΟΖΟΝΤΟΣ ΚΑΙ Η ΣΠΟΥΔΑΙΟΤΗΤΑ ΤΟΥα. Ζώνες της ατμόσφαιραςΩς γνωστόν η γη περιβάλλεται από ένα στρώμα αερίων που ονομάζεται ατμόσφαιρα. Η ατμό-σφαιρα διαιρείται σε επί μέρους στρώματα ή ζώνες (Σχήμα 1), ανάλογα με το είδος και την σύσταση των αερίων που περιέχουν, την θερμο-κρασία, την πίεση και τις λοιπές συνθήκες που επικρατούν εντός αυτών. Η πρώτη ζώνη που

εκτείνεται σε απόσταση από την γη έως 10 Km καλείται τροπόσφαιρα και είναι

το στρώμα εντός του οποίου λαμ-βάνουν χώρα όλα τα γνωστά

καιρικά φαινόμενα, όπως τα σύννεφα, η βροχή, το χιόνι κλπ. Η επόμενη ζώνη από τα 10 μέχρι τα 40 Km ονο-μάζεται στρατόσφαιρα και στη συνέχεια κατά σειρά βρίσκονται η μεσόσφαιρα

(40-50 Km), η θερμόσφαιρα (50-300 Km) και η εξώσφαιρα

(300-400 Km). Η μεσόσφαιρα και η εξώσφαιρα αποτελούν την ιονό-

σφαιρα. Η δεύτερη κατά σειρά ζώνη, η στρατόσφαιρα παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέ-ρον, διότι περιέχει ένα στρώμα αερίου όζοντος που περιβάλλει την γη και εκτείνεται σε ύψος από την επιφάνεια της γης από τα 15 έως τα 35 Km περίπου. Η ποσότητα του όζοντος στην ατμό-σφαιρα είναι πολύ μικρή. Σε κάθε 1 εκατομμύριο μόρια οξυγόνου αντιστοιχούν μόλις 10 μόρια όζοντος, το 90% δε της ποσότητας αυτής βρίσκε-

Η τρύπα του όζοντος


34

ται στην στρατόσφαιρα στο στρώμα του όζοντος.Το αέριο όζον είναι μία αλλοτροπική μορφή του οξυγόνου και περιέχει στο μόριό του τρία άτομα οξυγόνου (Ο3) αντί του μορίου του οξυγόνου (Ο2) που περιέχει δύο. Κοντά στην επιφάνεια της γης το όζον είναι βλαβερό τόσο για την υγεία των αν-θρώπων όσο και γενικά για το περιβάλλον στην στρατόσφαιρα όμως με το στρώμα που σχημα-τίζει δρα ευεργετικά για την προστασία της ζωής πάνω στον πλανήτη μας.

β. Δημιουργία στρώματος όζοντοςΤα μόρια του οξυγόνου, στην περιοχή της στρα-τόσφαιρας σε ύψος από 15 έως 35 Km από την γη και με την επίδραση ηλιακής ακτινοβολίας μήκους κύματος 1/ν < 240 nm, διασπώνται δί-νοντας οξυγόνο υπό μορφή ατόμων O2→O+O (αντίδραση 1). Η διάσπαση αυτή ονομάζεται φωτόλυση. Τα ελεύθερα αυτά άτομα του οξυ-γόνου στην συνέχεια επιδρούν πάνω σε μόρια οξυγόνου και ενώνονται αυτά δίνοντας μόρια όζοντος που περιέχουν τρία άτομα οξυγόνου στο μόριό τους O+O2→O3 (αντίδραση 2). Τα μό-ρια του όζοντος με την επίδραση πάλι ηλιακής ακτινοβολίας μήκους κύματος 200-310 nm δια-σπώνται πάλι δίνοντας ατομικό και μοριακό οξυ-γόνο O3→O+O2 (αντίδραση 3). Στη συνέχεια η αντίδραση (2) επαναλαμβάνεται σχηματίζοντας πάλι όζον και κατ` αυτόν τον τρόπο υπάρχει ένας συνεχής κύκλος σχηματισμού και διάσπασης όζοντος, στον οποίο οι ρυθμοί των αντιδράσεων είναι τέτοιοι ώστε η ποσότητα και το πάχος του στρώματος του όζοντος στην στρατόσφαιρα να παραμένουν σταθερά. Ο φυσικός αυτός κύκλος των αντιδράσεων σχηματισμού και καταστρο-φής του όζοντος στην στρατόσφαιρα παριστά-νεται σχηματικά στο ακόλουθο σχήμα 2.

γ. Η σπουδαιότητα του στρώματος του όζοντοςΤο στρώμα του όζοντος λειτουργεί σαν φίλτρο απορροφώντας την βλαβερή υπεριώδη ακτι-νοβολία του ήλιου μη επιτρέποντάς την να ει-σέλθει στη τροπόσφαιρα και να φθάσει μέχρι την επιφάνεια της γης. Η ακτινοβολία του ήλιου περιλαμβάνει, αρχίζοντας από τα μεγάλα προς τα μικρά μήκη κύματος, υπέρυθρη, ορατή και υπεριώδη UV-Α (400-315 nm), που φθάνουν μέχρι την γη και συμβάλλουν στην ανάπτυξη και την διατήρηση της ζωής και τα βλαβερά τμήματα της υπεριώδους ακτινοβολίας UV-B (315-280 nm) και UV-C (280-100 nm), τα οποία απορροφώνται, η μεν UV-C από την ιονόσφαι-ρα (στρώματα πάνω από την στρατόσφαιρα) και τα ανώτερα μέρη της στρατόσφαιρας ενώ η UV-B από το στρώμα του όζοντος της στρατό-σφαιρας (Σχήμα 3). Τυχόν εξασθένηση ή διάτρηση του στρώματος του όζοντος έχει σαν συνέπεια την είσοδο της ακτινοβολίας UV-B στην τροπόσφαιρα και την προσβολή της επιφάνειας της γης προκαλώντας πλήθος σοβαρών προβλημάτων μεταξύ των οποίων είναι τα ακόλουθα:

Σχήμα 2. Φυσικός κύκλος σχηματισμού-διάσπασης όζοντος

Σχήμα 1. Οι ζώνες της ατμόσφαιρας


35

• Καρκίνο του δέρματος και καταρράκτη ματιών.• Προσβολή και καταστροφή του ανοσοποιητι-

κού συστήματος του ανθρώπου.• Καταστροφή μονοκύτταρων οργανισμών, πα-

ρεμπόδιση παραγωγής φυτοπλαγκτόν, προ-σβολή και καταστροφή επίγειων και υδρόβιων οργανισμών.

• Καταστροφή της χλωρίδας της γης.• Αύξηση της θερμοκρασίας της γης και αλλαγή

των κλιματολογικών συνθηκών.

ΜΕΙΩΣΗ ΠΑΧΟΥΣ ΣΤΡΩΜΑΤΟΣ ΟΖΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΤΡΥΠΑ ΟΖΟΝΤΟΣ ΣΤΗΝ ΑΝΤΑΡΚΤΙΚΗΓια εκατομμύρια χρόνια το στρώμα του όζοντος απετέλεσε ασπίδα για την βλαβερή υπεριώδη ακτινοβολία UV-B του ήλιου και συνετέλεσε στην εμφάνιση και ανάπτυξη της ζωής πάνω στην γη αλλά και την διατήρησή της. Είναι τραγικό και σοκαριστικό το γεγονός ότι, ό,τι ο πάνσοφος δημιουργός του σύμπαντος τοποθέτησε και ό,τι οι αιώνες σεβάστηκαν, ο άνθρωπος με τις αλόγι-στες ενέργειές του παραλίγο να το καταστρέψει μέσα σε λίγες δεκαετίες.

Καταστροφή του όζοντος από ανθρωπογενή αίτια Από το 1970 που διαπιστώθηκε με βεβαιότητα το πρόβλημα της μείωσης του όζοντος της στρα-τόσφαιρας, η κατάσταση αυτή συνέχισε χρόνο με το χρόνο να επιδεινώνεται. Επιστημονικές με-λέτες έδειξαν ότι τα αίτια είναι ανθρωπογενή και οφείλονται σε νέες χημικές ενώσεις, τις οποίες η σύγχρονη τεχνολογία έχει εισάγει σε καθημερι-

νή και εκτεταμένη χρήση. Οι ενώ-σεις αυτές είναι κατά κύριο λόγο οι λεγόμενοι αλογονωμένοι υδρογο-νάνθρακες (Chlorofluorocarbons) ή CFCs που περιέχουν κυρίως χλώ-ριο, αλλά και βρώμιο και χρησιμο-ποιούνται στα ψυκτικά και κλιματι-στικά μηχανήματα και ως προωθη-τικά αέρια στις συσκευές ψεκασμού (sprays). Επίσης και τα οξείδια του αζώτου που προέρχονται από τα καυσαέρια των αυτοκινήτων και των αεροπλάνων ευθύνονται για το πρόβλημα αυτό. Οι CFCs έχουν μεγάλο χρόνο ζωής και σιγά-σιγά ανέρχονται από την τροπόσφαιρα στην στρατόσφαιρα όπου εισέρχο-νται στο στρώμα του όζοντος. Εκεί

με την βοήθεια της ηλιακής ακτινοβολίας μετά από μία σειρά χημικών απελευθερώνεται ατο-μικό, δραστικό χλώριο ή βρώμιο, τα οποία αντι-δρούν με το όζον και το διασπούν. Όπως φαίνε-ται από το ακόλουθο σχήμα 4, το χλώριο (Cl) δι-ασπά το όζον (Ο3) και δίνει οξείδιο του χλωρίου (ClO) και οξυγόνο (Ο2) και στη συνέχεια το (ClO) αντιδρά με άλλο μόριο όζοντος διασπώντας το σε οξυγόνο και επανασχηματίζοντας χλώ-ριο. Δηλαδή ενώ τα μόρια του όζοντος κατα-στρέφονται το χλώριο δεν δαπανάται καθόλου.

Σχήμα 4. Διάσπαση όζοντος από το χλώριο των CFCs

Αυτό έχει σαν συνέπεια την διατάραξη του φυ-σικού κύκλου σχηματισμού-διάσπασης του όζο-ντος, την καταστροφή περισσότερου όζοντος από αυτό που δημιουργείται, με αποτέλεσμα την αραίωση του στρώματος του αερίου αυτού στην τροπόσφαιρα. Παρομοίως και τα οξείδια του αζώτου ανέρχονται στην στρατόσφαιρα, ει-


Σχήμα 3. Απορρόφηση ακτινοβολίας ήλιου από το στρώμα του όζοντος

36

σέρχονται στο στρώμα του όζοντος, με την βοή-θεια της ηλιακής ακτινοβολίας μετατρέπονται σε δραστικό μονοξείδιο του αζώτου, το οποίο στη συνέχεια προσβάλει και διασπάει το όζον.

Η τρύπα του όζοντος στην ΑνταρκτικήΠαρά το γεγονός ότι η στιβάδα του όζοντος εί-ναι μεγαλύτερη στους πόλους έχει παρουσιαστεί ιδιαίτερη μείωση του αερίου αυτού πάνω από την Ανταρκτική με αποτέλεσμα την εμφάνιση εποχιακής τρύπας του στρώματος του όζοντος στην περιοχή αυτή. ΟΙ επιστημονικές μελέτες απέδειξαν ότι τα αίτια του προβλήματος αυτού είναι τα ακόλουθα. Οι παραγόμενοι αλογονω-μένοι υδρογονάνθρακες (CFCs) μεταφέρονται με αέρια ρεύματα προς την Ανταρκτική και εκεί εξαιτίας δημιουργίας αερίων δινών εγκλωβίζο-νται πάνω από την περιοχή αυτή δημιουργώντας ένα είδος δεξαμενής τέτοιων ενώσεων. Τους σκο-τεινούς και κρύους χειμώνες στην Ανταρκτική δημιουργούνται σύννεφα από την υγροποίηση υδρατμών που περιέχουν θειικό και νιτρικό οξύ. Οι CFCs έρχονται σε επαφή με την επιφάνεια αυ-τών των σταγονιδίων και διασπώνται ταχύτατα απελευθερώνοντας σημαντικές ποσότητες δρα-στικού ατομικού χλωρίου. Όταν η άνοιξη διαδε-χθεί τον χειμώνα και εμφανιστεί το ηλιακό φως, το χλώριο με την βοήθεια της ηλιακής ακτινοβο-λίας αντιδρά με το όζον και το διασπά σε ατομικό και μοριακό οξυγόνο, με αποτέλεσμα την δραμα-τική μείωση του όζοντος και την δημιουργία κατ` αυτό τον τρόπο οπής πάνω από αυτό το μέρος της γης. Ένα άτομο χλωρίου μπορεί να διασπάσει περίπου 100.000 μόρια όζοντος. Καθώς η άνοιξη προχωρά και η θερμοκρασία ανεβαίνει οι αέριες δίνες πάνω από την Ανταρκτική διασπώνται, οι CFCs απεγκλωβίζονται από το μέρος αυτό, ενώ

όζον από άλλα γεωγραφικά πλάτη μεταφέρεται προς την περιοχή αυτή και σιγά-σιγά η τρύπα του όζοντος αποκαθίσταται για να επανεμφανιστεί μετά από μερικούς μήνες.

ΜΕΤΡΑ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ Το 1976 όταν η Εθνική Ακαδημία Επιστημών των ΗΠΑ δημοσίευσε μία αναφορά, με την οποία επι-βεβαιωνόταν επίσημα το πρόβλημα της εξασθέ-νησης του στρώματος του όζοντος της ατμόσφαι-ρας, ορισμένα κράτη, παραγωγοί CFCs, μεταξύ των οποίων και οι ΗΠΑ, συμφώνησαν από κοινού την μείωση της παραγωγής αυτών των ενώσεων και της χρήσης τους στις συσκευές ψεκασμού. Επακολούθησε μία περίοδος χαλάρωσης της λήψης πρόσθετων μέτρων εξαιτίας των συμφε-ρόντων μεγάλων βιομηχανιών, παραγωγών των ενώσεων αυτών, αλλά και αμφιβολιών για το μέ-γεθος του προβλήματος μέχρι το 1985. Το έτος αυτό 20 κράτη, συμπεριλαμβανομένων και των μεγαλύτερων παραγωγών των ενώσεων αυτών, υπέγραψαν στην Βιέννη μία συμφωνία που έθε-τε τα πλαίσια για περαιτέρω διαπραγματεύσεις προκειμένου να ελεγχθεί η παραγωγή των CFCs και να προστατευτεί το στρώμα του όζοντος. Η ανακάλυψη τον ίδιο χρόνο από ομάδα βρετανών επιστημόνων της τρύπας του όζοντος πάνω από την Ανταρκτική ανάγκασε την διεθνή κοινότητα να αντιμετωπίσει το θέμα πιο σοβαρά και έτσι δύο χρόνια αργότερα, στις 16/9/1987, ημερο-μηνία που ονομάστηκε Διεθνής Ημέρα για την Διατήρηση του Στρώματος του Όζοντος, υπο-γράφηκε στο Μόντρεαλ από 46 χώρες το ομώ-νυμο πρωτόκολλο, με το οποίο συμφωνήθηκε η μείωση της παραγωγής και χρήσης των CFCs στο 50% μέχρι το 1999. Το 1990 επανήλθαν οι


Κατανάλωση ενώσεων που καταστρέφουν το όζον

37

συμμετέχοντες στην συνάντηση του Μόντρεαλ και αποφάσισαν πλέον την πλήρη απαγόρευση της παραγωγής τους και το 2006 υπέγραψαν το πρωτόκολλο αυτό 196 χώρες. Παράλληλα έγι-ναν προσπάθειες αντικατάστασης των ανωτέρω ενώσεων με λιγότερο βλαβερές όπως οι HFCs (Hydrofluorocarbons) που δεν περιέχουν χλώριο. Οι ανωτέρω αποφάσεις δεν τηρήθηκαν τελείως εξαιτίας κυρίως των ανταγωνιστικών συμφερό-ντων μεγάλων βιομηχανιών. Τελικά με την πίεση της κοινής γνώμης και διαφόρων μη κυβερνη-τικών οργανώσεων, όπως η GREEN PEACE, συ-γκροτήθηκε μία επιστημονική ομάδα, η οποία ανακάλυψε μία νέα ασφαλή χημική ένωση, της οποίας η ευρεσιτεχνία δόθηκε δωρεάν για χρή-ση και έχει πλέον αντικαταστήσει σχεδόν τελείως όλες τις ενώσεις που καταστρέφουν το όζον. Στο ακόλουθο διάγραμμα παριστάνεται η μείωση της παραγωγής των ενώσεων που καταστρέφουν το όζον σε διάφορα μέρη της γης, εκφραζόμενη ως ODP (Ozone Depleting Potential) από το 1989 έως το 2009. Μετά την παύση της παραγωγής των ανωτέρω επικίνδυνων ενώσεων είναι γεγονός ότι η εξα-σθένιση του στρώματος του όζοντος και η αύξη-ση της οπής στην Ανταρκτική έχουν σταματήσει να επιδεινώνονται. Την έκταση των ανωτέρω προβλημάτων είναι δύσκολο να την εκτιμήσου-

με με βεβαιότητα. Πάντως οι επιστήμονες θε-ωρούν ότι εάν συνεχιστεί η τήρηση της ολικής απαγόρευσης της παραγωγής επικίνδυνων για το όζον ενώσεων θα μπορούσε το στρώμα του αερίου αυτού στην στρατόσφαιρα να επανέλθει στην αρχική φυσική του κατάσταση σε 50 με 60 περίπου χρόνια από σήμερα.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑΓια ένα τόσο σοβαρό θέμα που έχει σχέση με την υγεία του ανθρώπου και την εν γένει διατήρηση της ζωής πάνω στην γη θα πρέπει οι κυβερνή-σεις των διαφόρων κρατών του κόσμου και ιδί-ως των μεγάλων κρατών να φροντίζουν για την τήρηση σε απόλυτο βαθμό των σχετικών με το θέμα αυτό αποφάσεων που έχουν ληφθεί στα διάφορα διεθνή διακρατικά συνέδρια, παρεμπο-δίζοντας κάθε αντίθετη ενέργεια οφειλόμενη σε ιδιοτελείς κερδοσκοπικούς σκοπούς. Επίσης οι αρμόδιοι κρατικοί φορείς των διαφόρων κρα-τών να μην επιτρέπουν την χρήση νέων προϊό-ντων, εάν δεν έχει προηγουμένως ελεγχθεί και επιβεβαιωθεί ότι είναι απολύτως ασφαλείς για την υγεία του ανθρώπου και για το περιβάλλον. Εάν δε διαπιστωθεί εκ των υστέρων ότι ένα προ-ϊόν είναι επικίνδυνο θα πρέπει άμεσα να αποσύ-ρεται και να διακόπτεται η χρήση του ανεξάρτη-τα οικονομικού κόστους.Ας ελπίσουμε ότι θα επικρατήσει σύνεση στον κόσμο και κυρίως στους αρμόδιους και υψηλά ιστάμενους που ρυθμίζουν τις τύχες μας τόσο για το θέμα του όζοντος όσο και σε άλλα παρεμ-φερή θέματα, αλλά και ο καθένας μας θα πρέπει να γρηγορεί και να ενδιαφέρεται, ανάλογα με την θέση του στην κοινωνία, ώστε να συνεχίσου-με την ασφαλή επιβίωσή μας στον ωραίο και φι-λόξενο πλανήτη που βρεθήκαμε και ζούμε.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑφΙΑ:1. www.epa.gov/ozone/science/sc_fact.html2. www.atm.ch.cam.ac.uk/tour/html3. www.underground.com/.../ozone_skeptic4. www.bcairquality.ca/.../ozone-depletion-ca5. www.environment.nationalgeographic.com/.../oz...6. www.melanopatients.org/content/view/133/2417. www.apn.gr/pyth/2210-ozone.html8. www.en. wikipedia.org/wiki/ozone_depletion 9. www.independent.co.uk/Newes,Science10. www.un.org/en/events/ozoneday11. www.unep.org/Default.aspx?...279612. www.theozonehole.com


38

Βράβευση Πλοιάρχου Γιάννη Κεράνη

Ο Γιάννης Κεράνης, παλαίμαχος Πλοί-αρχος, μέλος της Λέσχης μας από το 1983, είναι ένας αξιόλογος και αγαπη-τός σε όλους μας συνάδελφος, που στη

ζωή του υπηρέτησε με πάθος και αξιοπρέπεια την Ελληνική Ναυτιλία, συμβάλλοντας τα μέγιστα στη

τεράστια πρόοδο της. Απόμαχος σήμερα απολαμβάνει τις ομορφιές του αγαπημένου του νησιού, τη Σύρο.Δικαίως λοιπόν ο Λιμενάρχης και η Ένωση Συνταξιούχων Ναυτικών Σύρου τον βράβευσαν, «αναγνωρίζοντας τη στάση ζωής και σεβόμενοι το έργο του, την προσφορά και την αξιοπρέπεια με την οποία Υπηρέτησε την Ελληνική Εμπορική Ναυτιλία».

Θερμά συγχαρητήρια φίλε Καπετάν Γιάννη. Πάντα άξιος.

ΒΡΑΒΕΥΣΗ του Πλοιάρχου Γιάννη Κεράνη

39

Βράβευση Κοινωφελών Ιδρυμάτωναπό τη Λέσχη Αρχιπλοιάρχων Πειραιά



HELMEPAWISTA Hellas

40

Η Λέσχη μας συνεχίζοντας τη μεγάλη κοινωνική προσφορά που έχει πρόσφατα καθιερώσει, βράβευσε τέσσερα πολύ σπουδαία Κοινωφελή Ιδρύματα:

• Γραμμή «Mε Αγάπη» της κας Μαρί Κυριακού • HELMEPA• Ιδρύματα Ιωάννου Διαμαντή Πατέρα • WISTA

Συγχρόνως απένειμε τον τίτλο του Επιτίμου Μέλους της Λέσχης Αρχιπλοιάρχων σε διακε-κριμένες προσωπικότητες με πλούσια κοινωνική προσφορά. Τα νέα Επίτιμα Μέλη μας είναι:

κ. Στέφανος Διαμαντή ΠατέραςΠρόεδρος Ιδρυμάτων

«Ιωάννου Διαμαντή Πατέρα»

κ. Δημήτρης ΜητσάτσοςΓενικός Διευθυντής

HELMEPA

Mrs Angie HartmannΠρόεδρος WISTA

κ. Πάυλος ΙωαννίδηςΕπίτιμος Αντιπρόεδρος

Ιδρύματος ΩΝΑΣΗ

κ. Νικόλαος Ποιμενίδης Αντιεισαγγελέας Εφετών Πειραιώς

κ. Αθανάσιος ΜαρτίνοςΕφοπλιστής -

Επιχειρηματίας

κ. Μίνως ΚυριακούΕφοπλιστής - Επιχειρηματίας

κα. Μαρί Κυριακού Γραμμή «ΜΕ ΑΓΑΠΗ»

41

Με εκατοντάδες δράσεις και προ-σφορές που αφορούν παιδιά αλλά και συνανθρώπους μας

που έχουν ανάγκη, η Μαρί Κυριακού και η ομάδα της εκπομπής ΜΕ ΑΓΑΠΗ, προσέφεραν ελπίδα, ανακούφιση, στήριξη και συμπα-ράσταση.Η Μαρί Κυριακού ανταποκρίθηκε στην έκκληση για βο-ήθεια που της απηύθυναν Ιδρύματα, Σωματεία, μεμο-νωμένα άτομα ακόμη και φορείς για να στηρίξει παιδιά σε όλη την Ελλάδα. Κατά τη διάρκεια όλου του χρόνου, τροφοδοτήθηκαν με ρούχα, παπούτσια, παιχνίδια και σχολικά είδη,600 παιδιά σε ορεινές περιοχές της Ηλεί-ας, της Αρτας και της Ηπείρου. Ανταποκρίθηκε στο κάλεσμα 75 μαθητών δημοτικού σχολείου στην Κόνιτσα να τους τροφοδοτήσει με μπαλ-λες μπασκετ και βολευ και οσα χρειάζονταν για τις αθλητικές τους δραστηριότητες καθώς και υπολογι-στές. Μαζί τους δόθηκαν βιβλία δραστηριοτήτων των παραμυθιών του Μάικ του Φασολάκη. Παρέδωσε τις επιταγές σε ακόμη δέκα Ιδρύματα, από τα χρήματα που είχαν συγκεντρωθεί στη ΓΡΑΜΜΗ ΜΕ ΑΓΑΠΗ, στηρίζοντας έτσι συνολικά 25 Ιδρύματα, που κινδυνεύουν και κλείσουν. Η Γραμμή Με Αγάπη θα συ-νεχίσει τον Ιανουάριο, στηρίζοντας κι άλλα Ιδρύματα που φιλοξενούν παιδιά.Η Μαρί Κυριακού σε συνεργασία με την Elle Amber, δημιούργησε γούρια, από την πώληση των οποίων, θα στηριχθεί το Ιδρυμα ΕΣΤΙΑ ΚΟΡΙΤΣΙΟΥ ΦΙΛΟΘΕΗ ΑΘΗ-ΝΑΙΑ, που φιλοξενεί 20 κορίτσια. Τα τελευταία τρία χρόνια και σε συνεργασία με το Εργα-στήρι Ελευθέρων Σπουδών του ΑΝΤΕΝΝΑ, παρείχε υπο-τροφίες για δωρεάν σπουδές σε οκτώ παιδιά,πραγμα-τοποιώντας το όνειρό τους να σπουδάσουν. Απέστειλε παπούτσια σε 100 παιδιά που προέρχονται από άπορες

Γραμμή «Mε Αγάπη»οικογένειες και αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα διαβίωσης. Στήριξε με την αποστολή τροφίμων μακράς διάρκειας και αναλώσιμων ειδών την Οργάνωση «Άλλος Ανθρωπος», που σιτίζει άστεγους

συνανθρώπους μας. Μεσολάβησε ώστε να σταλούν φρούτα και λάδι σε Ιδρύματα και Σωματεία που διαβιούν παιδιά. Φρόντισε να σταλούν δώρα και παιχνίδια σε οικο-τροφείο που φιλοξενεί άπορα και ορφανά παιδιά. Συνεργάστηκε με ιδιωτικούς φορείς και συγκέντρωσε χρήματα ώστε να παραδοθούν σε οικογένειες που έχουν περιέλθει σε δεινή οικονομική κατάσταση. Συμμετείχε σε πολλές δραστηριότητες και μπαζάρ που στόχο είχαν να στηριχθούν οικονομικά Οργανώσεις και Σωματεία.Πρό-σφερε διασκέδαση σε παιδιά, που δεν είχαν τη δυνατότη-τα να παρακολουθήσουν θεατρικές και άλλες παραστά-σεις. Απέστειλε βιβλία και παιδικά παραμύθια του Μάικ του Φασολάκη, για τον εμπλουτισμό παιδικών βιβλιοθηκών. Η Μαρί Κυριακού και η εκπομπή ΜΕ ΑΓΑΠΗ, θα συνεχί-σουν με κάθε τρόπο να ανταποκρίνονται εκεί που υπάρ-χει ανάγκη για βοήθεια.

Στις φωτογραφίες: Η Λέσχη βραβεύει τη «Γραμμή με Αγάπη» της κας Μαρί Κυριακού.


42

Ο αείμνηστος Έλληνας πλοιοκτήτης Γιώργος Π. Λιβανός, (Επίτιμο Μέλος της Λέ-σχης Αρχιπλοιάρχων) μια δυναμική προσωπικότητα στο χώρο της ελληνικής και διεθνούς ναυτιλιακής κοινότητας, εκφράζει από το 1979 τις ανησυχίες του

για τη ρύπανση των θαλασσών που προκαλούν τα πλοία. Διακηρύσσει ότι “παρά το ότι η ρύπανση από τα πλοία αποτελεί μικρό μόνο ποσοστό της θαλάσσιας ρύπανσης, μπορεί να εξαλειφθεί από τον ίδιο τον άνθρωπο της ναυτιλίας, ναυτικό και πλοιοκτήτη, με την άσκηση επαρκούς φροντίδας και προσπάθειας”. Και πίστευε πως ήταν χρέος του κάθε Έλληνα ναυτιλλόμενου να πρωτοστατήσει σε μια παγκόσμια προσπάθεια για να αλλάξουν συνήθειες όλοι μέσα στη διεθνή ναυτιλιακή κοινότητα. Είχαν πράγματι προηγηθεί, στην παγκόσμια ναυτιλία, τα παρακάτω γεγονότα και ψηφιστεί Διεθνείς

Συμβάσεις και Κανονισμοί για την καταπολέμηση της ρύπανσης που προέρχεται από τα πλοία ενώ είχε πραγματο-ποιηθεί και η πρώτη Διεθνής Διάσκεψη για το Περιβάλλον.

1954 Διεθνής Σύμβαση για την Αποφυγή της Ρύπανσης της Θάλασσας με Πετρέλαιο που τροποποιήθηκε το 1962, 1969 και 1971 από τον τότε Διεθνή Ναυτιλιακό Συμβουλευτικό Οργανισμό (IMCO) και από το 1982 Διεθνή Ναυτιλιακό Οργανισμό, ΙΜΟ.

1960 Διεθνείς Κανονισμοί για την Αποφυγή Συγκρούσεων στη Θάλασσα - IMCO1967 Το πετρελαιοφόρο TORREY CANYON εξοκείλει στις ακτές της Κορνουάλης

στην Αγγλία και 120.000 τόνοι αργού πετρελαίου προκαλούν τεράστια ρύπανση σε θάλασσα και ακτές μέχρι να το βυθίσει η Αγγλική Αεροπορία.

1969 Διεθνείς Συμβάσεις Αστικής Ευθύνης συνεπεία Ζημιών από τη Ρύπανση και Επέμβασης σε ανοικτή Θάλασσα σε Περιστατικά Ρύπανσης από Πετρέλαι-ο-IMCO

1971 Διεθνής Σύμβαση για την ίδρυση Διεθνούς Ταμείου Αποζημιώσεων λόγω Περι-στατικών Ρύπανσης από Πετρέλαιο - IMCO

1972 Διακήρυξη για τη Σχέση του Ανθρώπου με το Φυσικό Περιβάλλον και την Προ-στασία - Διάσκεψη της Στοκχόλμης του ΟΗΕ

1972 Διεθνής Σύμβαση για την Πρόληψη της Θαλάσσιας Ρύπανσης λόγω Πόντισης Αποβλήτων - IMCO

1973 Υιοθέτηση Διεθνούς Σύμβασης για την Πρόληψη της Ρύπανσης από τα Πλοία, MARPOL - IMCO1976 Σύμβαση της Βαρκελώνης για την Προστασία της Μεσογείου από τη Ρύπανση - ΟΗΕ1978 Το AMOCO CADIZ εξοκείλει στις ακτές της Βρετάνης στη Γαλλία με αποτέλεσμα τη διαρροή 220.000 τόνων

αργού πετρελαίου και 4.000 τόνων πετρελαίου καυσίμων στη θάλασσα και ακτές.

Την 4η Ιουνίου 1982 ιδρύεται η Ελληνική Ένωση Προστασίας Θαλάσσιου Περιβάλλοντος - HELMEPA, στον Πειραιά. Υπογράφεται η Ιδρυτική Διακήρυξη Εθελοντικής Δέσμευσης “Να Σώσουμε τις Θάλασσες” και Σχέδιο Δράσης από

εκπροσώπους της Ένωσης Ελλήνων Εφοπλιστών και της Πα-νελλήνιας Ναυτικής Ομοσπονδίας. Την Διακήρυξη υπογρά-φουν και οι εξής πέντε διακεκριμένοι διεθνείς οργανισμοί για την περιβαλλοντική τους δραστηριότητα:

- Λέσχη της Ρώμης (Club of Rome) - Διεθνής Ένωση για τη Διατήρηση της Φύσης και των Φυ-

σικών Πόρων (IUCN)- Παγκόσμιο Ταμείο Προστασίας Άγριας Πανίδας (WWF)- Διεθνές Ωκεανολογικό Ινστιτούτο (IOI)- Διεθνές Ινστιτούτο για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη (IIED)

Τελικά, ένα χρόνο αφού ιδρύθηκε η HELMEPA, τίθεται σε ισχύ τον Οκτώβριο 1983 η Διεθνής Σύμβαση του ΙΜΟ, MAR-POL 73/78 και το ένα Παράρτημα της, εκείνο που αφορά την πρόληψη της ρύπανσης από Πετρέλαιο.

HELMEPA

Dr. Ιωάννης Κούστας, Πρόεδρος HELMEPA

Ναυτιλιακό Επιμορφωτικό Κέντρο για πρόληψη της ρύπανσης, ασφάλεια στη θάλασσα & περιβαλλοντική ένωση


43

Ο καπετάν Γιάννης, πρωτότοκος γιος του Διαμα-ντή και της Καλλιόπης Πατέρα, γεννήθηκε στις Οινούσσες στις 29 Αυγούστου του 1898, ημέρα

του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή. Στα επόμενα χρόνια η οικογένεια ευτύχισε να αποκτήσει άλλα πέντε αγόρια τους Πανάγο, Παντελή, Στέφανο, Κωνσταντίνο, Νίκο και μια κόρη, την Κατίγκω. Ο Διαμαντής Ιωάννου Πατέρας και η σύζυγός του Καλ-λιόπη, το γένος Παντελή Λύρα, καταγόμενοι από τις Οι-νούσσες της Χίου ασχολήθηκαν από τα μέσα του 19ου αιώνα και πρόκοψαν στη ναυτιλία δημιουργώντας πα-ράλληλα μια μεγάλη οικογένεια. Τα μέλη της οικογένει-ας αυτής, από τις αρχές του περασμένου αιώνα μέχρι και σήμερα παίζουν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη και καταξίωση της ελληνικής ναυτιλίας αλλά και στην κοινω-νική ζωή της χώρας μας.Κύριος εκφραστής των αρχών και αξιών της οικογενείας αυτής υπήρξε κατά κοινή ομολογία και αναγνώριση ο κα-πετάν Γιάννης, μια ξεχωριστή προσωπικότητα με πλούσια προσφορά στην ελληνική ναυτιλία και στην κοινωνία γενι-κότερα, πάντα σε συνεργασία με όλα τα μέλη της οικογε-νείας. Μετά τα πρώτα στοιχειώδη γράμματα στη γενέτει-ρά του, φοίτησε στο Γυμνάσιο της Χίου. Ολοκλήρωσε τις σπουδές του στο Λονδίνο, όπου ακολούθησε εμπορικά μαθήματα και στη Μασσαλία όπου σπούδασε επί δύο χρόνια προτού επιστρέψει στις Οινούσσες στο τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Το μεγάλο του σχολείο όμως υπήρξε η θάλασσα. Εκεί διδάχθηκε και κατέκτησε όσο λί-γοι, με ζήλο και μόχθο, τη ναυτική επιστήμη αποκτώντας και το δίπλωμα του Πλοιάρχου σε ηλικία μόλις 21 ετών.Κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου υπηρέ-τησε στο Ναυτικό. Τον Ιούλιο του 1930 νυμφεύθηκε την άξια σύντροφο του βίου του Ευγενία, το γένος Κωστή Π. Λαιμού. Το 1937 εγκαθίσταται στο Λονδίνο, όπου ιδρύει το γραφείο Lemos and Pateras Ltd συνεταιρικά με τους αείμνηστους Γιώργη Χρ. Λαιμό, Σπύρο Αντ. Λαιμό και Δημήτριο Αναστ. Πατέρα.Ορόσημο στην ανοδική πορεία της οικογενειακής, αδελφικής ναυτικής επιχείρησης απετέλεσε η ίδρυση το 1951 στο Λονδίνο, με τους πέντε άξιους αδελφούς του Πανάγο, Παντελή, Στέφανο, Κωνσταντίνο και Νίκο του γραφείου Diamantis Pateras Ltd, γραφείο που μπορεί να χαρακτηριστεί σαν ένα από τα ισχυρότερα και πιο σε-βαστά ελληνικά συγκροτήματα του Σίτυ όπου ο καπετάν Γιάννης διατήρησε τη θέση του Γενικού Διευθυντού μέ-χρι τον Ιανουάριο του 1979, οπότε και απεχώρησε από την ενεργό εργασία και επέστρεψε στην πατρίδα.Πέθανε στις 4 Μαΐου 1979 στο Θεραπευτήριο Ευαγγε-λισμός στο νοσοκομείο του οποίου ίδρυσε την ομώνυμη πτέρυγα για τη νοσηλεία των συναδέλφων του ναυτικών. Όλοι όσοι γνώρισαν και συναναστράφηκαν τον καπετάν Γιάννη έβλεπαν στο πρόσωπό του τον ακούραστο εργά-τη και αγωνιστή του ναυτιλιακού στίβου. Με την παροι-

ΙΩΑΝΝΗΣ ΔΙΑΜΑΝΤΗ ΠΑΤΕΡΑΣ (1898-1979)Μέγας Εθνικός Ευεργέτης

μιώδη εργατικότητα, τη σοβαρότητα και την κρίση του, αλλά και την νοικοκυρεμένη διαχείρισή του κέρδισε την εκτίμηση και το σεβασμό των ναυτιλιακών κύκλων, ελλη-νικών και ξένων.Παράλληλα με την επαγγελματική του δραστηριότητα και καταξίωση, ο καπετάν Γιάννης σιωπηλά, χωρίς τυ-μπανοκρουσίες και μεγάλες ανακοινώσεις άνοιξε με-θοδικά όπως και σε κάθε του πράξη την πύλη της καρ-διάς του και από άνθρωπος της αποκλειστικά κερδώας δραστηριότητας μεταμορφώνεται σε ευεργέτη ζωής και μεγαλουργεί στον τομέα της κοινωνικής και ανθρωπιστι-κής πρόνοιας. Η φιλοσοφία του στον τομέα αυτό συνο-

ψίζεται στη ρήση του:«Οι γονείς μου με δίδαξαν ότι τα χρήματα που κερ-δίζουμε στη ζωή είναι δανεικά και πρέπει να τα επι-στρέφουμε στην κοινωνία και τους ανθρώπους του μόχθου, που έχουν ανάγκη βοηθείας».Ακολουθώντας λοιπόν τη διδαχή και το παράδειγμα των γονιών του με τη συνεργασία, βοήθεια και συνεισφορά των αδελφών του καθώς και άλλων νεότερων μελών της Οικογενείας: - Ανεγέρθηκαν το 1951 το κτίριο των Εκπαιδευτηρίων Οι-

νουσσών ΔΙΑΜΑΝΤΗ ΚΑΙ ΚΑΛΛΙΟΠΗΣ ΠΑΤΕΡΑ και το 1972 το Πρότυπο Μαθητικό Οικοτροφείο Οινουσσών.

- Δωρίσθηκε το 1982 στις Οινούσσες το επιβατηγό σκά-

Πάνω: Προτομή Ιωάννου Πατέρα στον Ευαγγελισμό. Kάτω: Οικοτροφείο Εκπαιδευτηρίων Οινουσσών


44

δοθεί το όνομά του στο αρματαγωγό που δώρισε στο Πολεμικό μας Ναυτικό, αυτός αρνήθηκε προτείνοντας να δοθεί το όνομα της γενέτειράς του.Έχοντας πλήρη γνώση της προσωπικότητας του καπε-τάν Γιάννη ο διακεκριμένος ακαδημαϊκός και πολιτικός Παναγιώτης Κανελλόπουλος δήλωσε την ημέρα του θα-νάτου του: Θλίβομαι βαθύτατα για το θάνατο του Ιωάννου Διαμα-ντή Πατέρα. Υπήρξε αληθινός εθνικός ευεργέτης με τον πλούτο των δωρεών του, όχι μόνο υπέρ της ιδιαιτέρας του πατρίδος Οινουσσών και της Χίου, αλλά και υπέρ πολλών άλλων εθνικών σκοπών. Ο Ιωάννης Πατέρας –τον οποίον δικαίως ετίμησε πρόσφατα η Ακαδημία Αθηνών για το όλο του φιλανθρωπικό έργο– ηθέλησε να ακολουθήσει το φωτεινό παράδειγμα των μεγάλων Ελλήνων ευεργετών του παρελθόντος״Σήμερα, μέλη-απόγονοι της Οικογενείας συνεχίζουν τη ναυτική παράδοση των προγόνων τους δραστηριο-ποιούμενοι σε διάφορους κλάδους της Ναυτιλίας, ενώ παράλληλα χάρις στο αμέριστο και διαρκές ενδιαφέρον τους αλλά και τη συνετή και χρηστή διαχείριση των Ιδρυ-μάτων διασφαλίζουν την υποδειγματική λειτουργία τους προσφέροντας έργο όπως ο αείμνηστος ιδρυτής τους το οραματίσθηκε.

φος «ΟΙΝΟΥΣΣΑΙ ΙΙ» που εξυπηρέτησε τη γραμμή ΧΙΟ-Σ-ΟΙΝΟΥΣΣΕΣ μέχρι το 2007.

Παράλληλα με αποκλειστικά δική του δωρεά - Αγοράσθηκε το 1971 και διατέθηκε στο Πολεμικό μας

Ναυτικό για ενίσχυσή του το αρματαγωγό «ΟΙΝΟΥΣΣΑΙ»״ - Ανεγέρθηκε το 1977 το 1ο Δημοτικό Σχολείο της Χίου

και τέλος - Ανεγέρθηκε η ομώνυμος πτέρυγα στο Θεραπευτή-

ριο «Ο Ευαγγελισμός» για τη δωρεάν περίθαλψη των Ελλήνων ναυτικών και των οικογενειών τους η οποία εγκαινιάσθηκε τον Ιούλιο του 1977 από τον τότε Πρόε-δρο της Δημοκρατίας Κωνσταντίνο Τσάτσο.

Επίσης προσφέρθηκαν σημαντικά χρηματικά ποσά για συντήρηση και εξοπλισμό ναών, νοσοκομείων και άλ-λων εγκαταστάσεων δημοσίου συμφέροντος καθώς και για ενίσχυση εχόντων ανάγκη συμπολιτών μας. Ο εθνικός ευεργέτης Ιωάννης Διαμαντή Πατέρας προι-κισμένος με διορατικότητα δεν αρκέστηκε σε αγαθοερ-γές πράξεις που θα είχαν περιορισμένο χρονικό ορίζο-ντα. Συνέλαβε την ιδέα της σύστασης και λειτουργίας των ομώνυμων Ιδρυμάτων με τα οποία θα διασφαλίζο-νταν η διαρκής προσφορά και βοήθεια σε ευαίσθητες κοινωνικές ομάδες, στη Ναυτιλία, την Παιδεία και τον τόπο καταγωγής του.• Το 1970 ιδρύει το ΙΔΡΥΜΑ ΓΑΜΗΛΙΩΝ ΔΩΡΩΝ του

οποίου Πρόεδρος είναι ο εκάστοτε Αρχιεπίσκοπος και μέλος ο Πρόεδρος του ΝΑΤ, με σκοπό τη χορήγηση χρηματικού ποσού ως γαμήλιο δώρο σε ορφανές και άπορες θυγατέρες ναυτικών του Εμπορικού Ναυτικού.

• Το 1975 ιδρύει το ΟΙΝΟΥΣΣΙΑΚΟΝ ΙΔΡΥΜΑ με σκοπό την απονομή χρηματικών βραβείων σε διακρινόμε-νους μαθητές όλων των σχολείων των Οινουσσών πε-ριλαμβανομένης και της Ακαδημίας Εμπορικού Ναυ-τικού Οινουσσών καθώς και την οικονομική ενίσχυση του Προτύπου Μαθητικού Οικοτροφείου Οινουσσών.

• Το 1977 ιδρύει το ΠΑΓΧΙΑΚΟΝ ΙΔΡΥΜΑ ΥΠΟΤΡΟΦΙ-ΩΝ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ-ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ με σκοπό τη χορή-γηση υποτροφιών σε αποφοίτους όλων των Λυκείων του Νομού Χίου για τη συνέχιση των πανεπιστημιακών τους σπουδών στο εσωτερικό και σε επιστήμονες για μεταπτυχιακές σπουδές στο εξωτερικό.

Τα Ιδρύματα από της συστάσεώς τους μέχρι σήμερα: • Ενίσχυσαν οικονομικά στα πρώτα βήματα της οικογε-

νειακής τους ζωής περί τις 3.000 θυγατέρες ναυτικών του Εμπορικού Ναυτικού.

• Επιβράβευσαν την επίδοση στα μαθήματά τους με τη μορφή χορήγησης χρηματικού βραβείου σε περισσότε-ρους από 2.000 μαθητές των σχολείων των Οινουσσών.

• Χορήγησαν περισσότερες από 1.500 υποτροφίες σε πα-νεπιστήμια του εσωτερικού και 300 περίπου υποτροφί-ες για μεταπτυχιακές σπουδές στο εξωτερικό σε Χίους κατά προτεραιότητα σπουδαστές και επιστήμονες.

• Ενίσχυσαν οικονομικά και κάλυψαν το μεγαλύτερο μέρος των εξόδων λειτουργίας του Προτύπου Μαθη-τικού Οικοτροφείου Οινουσσών, το οποίο φιλοξένησε μέχρι τώρα περισσότερους από 1.500 οικότροφους μαθητές απ’ όλη την Ελλάδα, το πλείστον των οποίων κατευθύνθηκε στο ναυτιλιακό χώρο.

• Τέλος στην πτέρυγα ΙΩΑΝΝΟΥ ΔΙΑΜΑΝΤΗ ΠΑΤΕΡΑ του ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΥ νοσηλεύτηκαν περισσότεροι από 20.000 ναυτικοί και μέλη των οικογενειών τους.

Για το ξεχωριστής σημασίας και αξίας έργο του προς όφελος των συνανθρώπων του, του τόπου καταγωγής του και της Πατρίδος μας γενικότερα η Πολιτεία και η Ακαδημία Αθηνών τον τίμησαν και τον ενέταξαν μετα-ξύ των μεγάλων εθνικών ευεργετών του τόπου μας. Θα ήταν όμως παράλειψη εάν δεν συμπληρώναμε τα της προσωπικότητας του καπετάν Γιάννη και με μια απλή έστω αναφορά στο χαρακτήρα του. Ο καπετάν Γιάννης εκοσμείτο από σεμνότητα, απαρά-μιλλο ήθος και ελληνική λεβεντιά και με τη ζωή και το έργο του κυρίως μας δείχνει διαρκώς το δρόμο της αρε-τής και του καθήκοντος αφήνοντας βαριά παρακαταθή-κη και φωτεινό παράδειγμα σε όλους μας.Σε επιβεβαίωση των παραπάνω στοιχείων του χαρακτή-ρα του αξίζει ν’ αναφέρουμε τη στάση που τήρησε όταν του προτάθηκε από το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας να

Αρματαγωγό "Οινούσσαι"


45

«Η WISTA Hellas υπήρξε φάρος στη διεθνή σκηνή για δύο δε-καετίες, και αν κάποιος αμ-

φέβαλλε ποτέ για τις δυνατότητές της να αποδειχτεί παίκτης-κλειδί στη ναυτιλιακή βιομηχανία και στην προσέλκυση περισ-σότερων γυναικών στον συναρπαστικό κόσμο της ναυτι-λίας, το μόνο που χρειάζεται είναι να ρίξει μια ματιά στη μακρόχρονη ύπαρξή της, τις δράσεις και τους σκοπούς της, που σήμερα εμπνέουν περισσότερα από 200 μέλη από όλους τους τομείς της ναυτιλίας»!Η WISTA Hellas είναι ένας μη κερδοσκοπικός οργανι-σμός που λειτουργεί υπό την αιγίδα της WISTA Interna-tional, η οποία ιδρύθηκε στο Λονδίνο το 1974. Η WISTA Hellas ιδρύθηκε στην Ελλάδα το 1993 και σήμερα περι-λαμβάνει πάνω από 200 διευθυντικά στελέχη/μέλη που ασχολούνται επαγγελματικά με τη ναυτιλία. Είναι ένα σωματείο μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα με σκοπό την ενίσχυση της επιχειρηματικότητας και επαγγελματικής εξέλιξης των Μελών του διευκολύνοντας και ενθαρρύ-νοντας την ανταλλαγή επαφών, απόψεων και εμπειριών και προωθώντας τη συνεχή εκπαίδευση & κατάρτισή τους λειτουργώντας ως κέντρο ανταλλαγής πληροφο-ριών. Στα 40 χρόνια της ύπαρξής της, η WISTA έχει εξελιχθεί σε ένα ασυναγώνιστο ναυτιλιακό «cluster», που έχει τη στήριξη των μεγάλων διεθνών ναυτιλιακών οργανισμών και επιχειρήσεων, και σήμερα μετρά πάνω από 2000 μέλη σε 31 χώρες.Στα τέλη της δεκαετίας του 1980, το έργο της WISTA τράβηξε την προσοχή και κινητοποίησε δύο ελληνίδες της ναυτιλίας. Δύο ναυλομεσίτριες, η Πόπη Γιαννοπού-λου και η Στέλλα Βασιλάκη, παρακολούθησαν το 1988 ένα συνέδριο της WISTA International στην Πορτογα-λία, και το επόμενο έτος πέταξαν στο Ρότερνταμ για την επόμενη εκδήλωση. Αυτό οδήγησε στην επιτυχή διορ-γάνωση του διεθνούς συνεδρίου του 1990 στην Αθήνα, με την ενθουσιώδη συμμετοχή γυναικών, στελεχών από την Ελλάδα και το εξωτερικό. Το γεγονός ότι η μικρή εκτελεστική επιτροπή του συνεδρίου, υπό τη διεύθυνση της κ. Γιαννοπούλου, συμμετείχε σε όλες τις ακόλου-θες τρεις διασκέψεις στην Κοπεγχάγη, τη Μασσαλία και το Λίβερπουλ ενέπνευσε τη δημιουργία μιας εθνικής WISTA το 1993, σε συνεργασία με άλλα ιδρυτικά μέλη.Η συνεπής δουλειά του πρώτου διοικητικού συμβουλίου ανταμείφθηκε όταν το νέο Δ.Σ. της WISTA Hellas, που εξελέγη τον Φεβρουάριου του 1996, ανέλαβε να οδη-γήσει την ομάδα στη δεύτερη συνεδρίαση της WISTA International στην Αθήνα, μέσα σε έξι χρόνια. Η διάσκε-ψη του 1996 αναγνωρίστηκε από όλους ως μία από τις πιο επιτυχημένες στην ιστορία της WISTA σε αυτό το στάδιο, χάρη στην έξοχη υποστήριξη μιας εξαιρετικής

ομάδας αφοσιωμένων και ενθουσιωδών μελών. Το Δ.Σ. συνέχισε την εκστρατεία να κρατηθεί η WISTA στην πρώτη γραμ-μή του ενδιαφέροντος της βιομηχανίας.Η επόμενη πρόεδρος της WISTA Hellas, κ. Χάρις Κιοσέογλου, και το νέο Δ.Σ.,

που εξελέγησαν το 1998, πήγαν τη WISTA ακόμη πιο μπροστά, ενώ η κ. Κιοσέογλου είχε την τιμή να εκλεγεί πρόεδρος της WISTA International, την οποία υπηρέτη-σε από αυτό το πόστο από το 2001 μέχρι το 2005. Η κ. Κιοσέογλου ήταν πρόεδρος της WISTA Hellas για τέσ-σερα χρόνια, μέχρι το 2002.Στις εκλογές του 2002, η Βέρα Χαλκίδη επιλέχθηκε πρόεδρος της WISTA Hellas, και παρέμεινε στη θέση αυτή για δύο χρόνια, θεμελιώνοντας το γραφείο της WISTA Hellas το 2002. Η ανανέωση της WISTA Hellas με «νέο αίμα» ενθαρρύνθηκε κατά τις προεδρίες των «νεότερων γενεών», που εκπροσωπήθηκαν από τις κυ-ρίες Βίκυ Ρούσσου, Μαρία-Χριστίνα Κτιστάκη, και Άν-να-Μαρία Μονογιούδη. Κατά τη διάρκεια της προεδρίας της κ. Ρούσσου η WISTA Hellas ήταν παρούσα σε πολ-λές διεθνείς εκδηλώσεις ώστε να διευρύνει τη βάση της δικτύωσής της και να προσελκύσει νεότερες γυναίκες στην ένωση.Η ένωση έχει επωφεληθεί από την «προσωπική» πινελιά καθεμιάς τους, καθώς ο ενθουσιασμός και η αφοσίωση των νιάτων πάνε χέρι-χέρι με τη σοφία των πρωτοπό-ρων. Υπό την προεδρία της Μαρίας-Χριστίνας Κτιστάκη, η ένωση ενίσχυσε τους δεσμούς μεταξύ των μελών της, μέσω μιας σειράς σημαντικών επαγγελματικών, πολι-τιστικών και κοινωνικών εκδηλώσεων, αυξάνοντας τη συμμετοχή των μέλων και σφυρηλατώντας τη σχέση με άλλες οργανώσεις και εκπαιδευτικά ιδρύματα.Η WISTA Hellas ήταν επίσης μία από τις πρώτες οργανώ-σεις που προσέφεραν στήριξη στους πυρόπληκτους της Πελοποννήσου και της Εύβοιας το 2007. Οι προετοιμα-σίες για τη διεθνή διάσκεψη του 2010 άρχισαν αμέσως μόλις η Ελλάδα επιλέχθηκε ως τόπος διεξαγωγής της, υπό την τότε πρόεδρο κ. Κτιστάκη και τα μέλη του Δ.Σ.Έτυχε στη νεοεκλεγείσα πρόεδρο κ. Μονογιούδη το 2008, να συσπειρώσει τους εγχώριους και διεθνείς πό-ρους, ώστε να ενισχυθεί η συμμετοχή και η υποστήριξη ενός από τα πιο υψηλού προφίλ διεθνή συνέδρια της WISTA, στο τέλος Σεπτεμβρίου του 2010 στην Αθήνα. Η επιτυχία της διάσκεψης και η μεγάλη υποστήριξη όλων των αντιπροσώπων που παρακολούθησαν το συνέδριο έδειξε ότι τεράστια επιτεύγματα μπορούν να πραγμα-τοποιηθούν όταν συνδυάζεται η σκληρή δουλειά με τη γυναικεία γνώση και πείρα.Το 2009, η Ελλάδα είχε και πάλι την τιμή να δει ένα από τα ηγετικά μέλη της, την κ. Βέρα Χαλκίδη, πρόεδρο της

Women’s International Shipping & Trading AssociationΗ ιστορία της Wista Hellas


46

WISTA International. Επιπλέον, η κ. Βιβή Κολλιοπούλου έχει υπηρετήσει τόσο ως μέλος του Εκτελεστικού Συμ-βουλίου όσο και ως γραμματέας του, ενώ η κ. Κατερίνα Σταθοπούλου σήμερα υπηρετεί ως μέλος του Εκτελε-στικού Συμβουλίου. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι ο κ. Στέλιος Χατζηιωάννου έχει βραβευτεί με το βραβείο της WISTA «Προσωπικότητα της χρονιάς 2007», ενώ στην κ. Ρόδη Κράτσα, επίτιμο μέλος της WISTA Hellas, χορηγή-θηκε η αντίστοιχη διάκριση το επόμενο έτος. Οι συνεχιζόμενες προσπάθειες για την προώθηση των σκοπών της ένωσης, καθώς και η συνεχής και ενεργή δέσμευση στη ναυτιλιακή βιομηχανία είχαν ως αποτέλε-σμα η WISTA Hellas να λάβει το βραβείο της Lloyd’s List’ «Piraeus International Centre» το 2010, καθώς και το βραβείο «Ευκράντη 2010», που παρέλαβε από το ιστορικό ναυτιλιακό περιοδικό Ναυτικά Χρονικά. Επίσης, η WISTA Hellas έχει πρόσφατα τιμηθεί από το Ινστιτούτο Επαγγελματικής Κατάρτισης ΙΕΚ ΞΥΝΗ του Πειραιά σε αναγνώριση των δραστηριοτήτων της στον τομέα της ναυτιλίας και του εμπορίου, και της συμβολής της, ιδιαίτερα στην τοπική κοινωνία του Πειραιά.Ακολουθώντας τα βήματα των προκατόχων τους και κα-θοδηγούμενα από το προσωπικό τους όραμα, τα μέλη του Δ.Σ. της περιόδου 2012-2014, υπό την προεδρία της κυρίας Ρέας Μητροπούλου, υλοποίησαν ένα επιτυχημέ-νο ετήσιο φόρουμ της WISTA Hellas, με θέμα τη σχέση και την αλληλεπίδραση μεταξύ του ελληνικού κράτους της παγκόσμιων εμπορικών συναλλαγών ελληνικής ναυτιλίας. Εξέχοντα μέλη του κλάδου είχαν την ευκαι-ρία να έρθουν σε ανοιχτό διάλογο με τον υπουργό του

Πάνω: Από την εκδήλωση WISTA Hellas Dinner Dance 2014. Διακρίνο-νται: Άννα-Μαρία Μονογιούδη, Βέρα Χαλκίδη, Βίκυ Ρούσσου, Μαρί-α-Χριστίνα Κτιστάκη, Ελένη Βόγκλη, Πόπη Γιαννοπούλου, Ελευθερία Μαγιάφη, Κατερίνα Σταθοπούλου, Δωροθέα Ιωάννου, Ρέα Μητρο-πούλου, Αγγελική Χάρτμαν, Ιωάννα ΤοπάλογλουKάtω: Από την εκδήλωση WISTA Hellas Posidonia Cocktail Reception 2014, με αφορμή την έκθεση των Ποσειδωνίων 2014. Διακρίνονται: Κατερίνα Σταθοπούλου, Τζένη Πουρνάρα, Μαρία-Χριστίνα Κτιστάκη, Άννα-Μαρία Μονογιούδη, Αρετή Λαΐου, Αγγελική Χάρτμαν.

νεοσύστατου τότε, Υπουργείου Ναυτιλίας και Αιγαίου. Η επόμενη μεγάλη πρόκληση της WISTA Hellas ήταν η διοργάνωση του 5ου WISTA Med Conference το 2013 που πραγματοποιήθηκε στην Ύδρα, τον Ιούνιο του 2013 με θέμα: «Οι προκλήσεις του πληρώματος σήμερα». Το τελευταίο Δ.Σ. του Σωματείου που εκλέχθηκε τον Απρίλιο 2014 με πρόεδρο την Angie Hartmann, αντιπρό-εδρο τη Δωροθέα Ιωάννου, γενική γραμματέα τη Μαρί-να Παπαϊωάννου, ταμία την Ιωάννα Τοπάλογλου και μέ-λος την Μαρία Μαυρούδη, φιλοδοξεί να δώσει μία πιο τεχνοκρατική χροιά στις εκδηλώσεις της WISTA Hellas, διοργανώνοντας μεταξύ άλλων ένα πολύ ενδιαφέρον ετήσιο Forum και εξελίσσοντας τις μηνιαίες συναντή-σεις μελών και φίλων της ένωσης σε παρουσιάσεις/συ-ζητήσεις. Κρατώντας έτσι ζωντανό το ενδιαφέρον των μελών της και με στόχο να προσελκύσει και αρκετά νέα, προσδοκά να βάλει το δικό της λιθαράκι στην ανάπτυξη και εξέλιξη του Σωματείου. Η σαραντάχρονη ιστορία της WISTA δείχνει ότι σίγουρα είναι εδώ για να μείνει, τόσο στην Ελλάδα όσο και δι-εθνώς, μακριά από τα συντεχνιακά συμφέροντα, αφιε-ρώνοντας το έργο της στην προώθηση των υψηλότερων αξιών του επαγγελματισμού, της συναδελφικότητας, της εκπαίδευσης και της δικτύωσης, κερδίζοντας έτσι τον παγκόσμιο σεβασμό της ναυτιλιακής βιομηχανίας.


47

ΤΟ ΙΕΡΟ ΤΗΣ ΔΗμΗΤΡΑΣ

Η γεωγραφική θέση της Ελευσίνας συνέτεινε στη μεγάλη ανάπτυξή της, Χτισμένη πάνω σε μια χαμηλή λοφοσειρά, δέσποζε του

Θριάσιου πεδίου, της μεγάλης εύφορης πεδιάδας που απλωνόταν από τους πρόποδες των βουνών Αιγάλεω, Πάρνηθα και Κιθαιρώνα, μέχρι τη θάλασ-σα. Συγχρόνως η θέση της απέναντι από τη Σαλα-μίνα και το ότι βρισκόταν στο σταυροδρόμι που οδηγούσε στη Βάρια Ελλάδα και τη Πελοπόννησο, προκάλεσε την αντιζηλία των άλλων πόλεων, η οποία κατέληξε στη προσάρτησή της στους Αθη-ναίους, στις αρχές του 6ου π. Χ. αιώνα. Την αναγνώ-ρισή της όμως ως μέγα θρησκευτικό κέντρο της αρχαιότητας, οφείλει στο ιερό της Δήμητρας και της Κόρης και στα Ελευσίνια Μυστήρια.

Η αρχαιολογική σκαπάνη και πληροφορίες από φιλολογικές πηγές, μας αποκάλυψαν την ιστορία της πόλης, ενώ ο Ομηρικός Ύμνος στη Δήμητρα, περιγράφει λεπτομέρειες της ελευσινιακής λατρεί-ας και δίνει τη βάση για τον καθορισμό του πρώ-του ναού της Δήμητρας. Οι πρώτοι κάτοικοι, πιθα-νότατα φτωχοί αγρότες, εγκαταστάθηκαν περί το 2000 π.Χ. Μεγάλη άνθιση γνώρισε η Ελευσίνα τη μυκηναϊκή εποχή. Η Ακρόπολη οχυρώθηκε με δυ-νατό τείχος και οι νεκροί ενταφιάζονταν εντός του οικισμού και στο δυτικό νεκροταφείο. Κατά τον

Ομηρικό Ύμνο, την ίδια περίοδο πρέπει να άρχισε και η μυστική λατρεία της Δήμητρας και των Ελευ-σινίων Μυστηρίων.

Πολύ λίγα γνωρίζουμε για την ιστορία της πό-λης στα γεωμετρικά χρόνια. Η προσάρτηση της Ελευσίνας, μαζί με τη Σαλαμίνα, στην Αθηναϊκή Πολιτεία έγινε στα χρόνια του Σόλωνος. Τότε ο σοφός Αθηναίος ψήφισε ειδικό νόμο που καθιέ-ρωνε τα Ελευσίνια Μυστήρια ως αθηναϊκή λαμπρή τελετή. Αυτή τη περίοδο πρέπει να γράφτηκε και ο Ομηρικός Ύμνος στη Δήμητρα. Στη θέση του μυκηναϊκού μεγάρου, εντός του ιερού, χτίστηκε ο πρώτος πέτρινος ναός της Δήμητρας, το Σολώνειο Τελεστήριο. Στα χρόνια του τυράννου των Αθηνών Πεισίστρατου (570-527 π.Χ.), το ελευσινιακό ιερό γνώρισε μεγάλη άνθιση. Τότε αντικαταστάθηκε το Σολώνειο, με ένα νέο μεγαλόπρεπο Τελεστήριο, το πρώτο που είχε τετράγωνο σχήμα. Αργότερα, με την αναμόρφωση της Αθηναϊκής Δημοκρατίας από τον Κλεισθένη η πόλη της Ελευσίνας έγινε δή-μος και μαζί με άλλους δήμους, μεταξύ των οποί-ων και του Πειραιά απετέλεσε την Ιπποθοωντίδα φυλή. Το Σολώνειο αντικαθίσταται με νέο μεγα-λόπρεπο Τελεστήριο, με τετράγωνο σχήμα και το ιερό της Δήμητρας αναδεικνύεται σε πανελλήνιο θρησκευτικό κέντρο.

Του Μαρίνου Τσάμη

ΤΟ ΙΕΡΟ ΤΗΣ ΔΗμΗΤΡΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΕΥΣΙΝΑ

ΙστορΙκή αναδρομή τήσ πολήσ τήσ ΕλΕυσΙνασ καΙ του τΕλΕστήρΙου

Στη φωτογραφία της σελίδας: Αναπαράσταση του Ιερού της Ελευσίνας από την αξιόλογη έκδοση της Εκδοτικής των Αθηνών, του πολύ σπουδαίου έργου του Παυσανίου, σελίδα 477.

48

Κατά τη διάρκεια των μηδικών πολέμων (490-480 π.Χ.), το ιερό πυρπολήθηκε. Τελευταία όμως υποστηρίζεται ότι ειδικά το Πεισιστράτειο Τελε-στήριο είχε αρχίσει να κατεδαφίζεται στη δεκαε-τία του 490-480 π.Χ., για να οικοδομηθεί στη θέση του ένας νέος ναός μεγαλύτερος και μεγαλοπρε-πέστερος. Εάν η θεωρία αυτή είναι σωστή, τότε οι Πέρσες θα έκαψαν όλα τα άλλα οικοδομήματα, εκτός του Τελεστηρίου. Τη χρονική περίοδο από τους Μηδικούς πολέμους μέχρι την οικοδόμηση του Περίκλειου Τελεστηρίου ουδεμία πληροφο-ρία έχουμε για την οικοδομική ιστορία του ιερού. Μετά την υπογραφή της τριακονταετούς ειρήνης με τους Σπαρτιάτες, ο Περικλής έθεσε σε εφαρ-μογή ένα μεγαλεπήβολο οικοδομικό πρόγραμμα, για την Αθήνα και την Ελευσίνα. Ο αρχιτέκτονας του Παρθενώνα Ικτίνος σχεδίασε ένα μνημειώδες τετράγωνο Τελεστήριο, πολύ μεγαλύτερο του Πει-σιστράτειου, το οποίο όμως εγκαταλείφθηκε και μόνο μετά το θάνατο του Περικλή ολοκληρώθηκε με πιο παραδοσιακό σχέδιο.

Τον 4ο π.Χ. αιώνα, η πόλη της Ελευσίνας επε-κτάθηκε προς το δυτικό λόφο και οχυρώθηκε, ενώ ΄στο ιερό, η αυλή του Τελεστηρίου επεκτά-θηκε προς νότο και χτίστηκε ένα νέο τείχος στη θέση αυτή. Κατά την περίοδο της κυριαρχίας των Μακεδόνων βασιλέων, που διαδέχτηκαν τον Μέγα Αλέξανδρο, όταν στη Αθήνα άρχοντας ήταν ο Δημήτριος ο Φαληρέας (317-309 π.Χ.), στην ανατολική όψη του Τελεστηρίου χτίστηκε προ-στώο, με σχέδια του αρχιτέκτονα Φίλωνα, γνω-στό ως «Φιλώνειος στοά». Είναι ο ίδιος αρχιτέκτων που στον Πειραιά έχτισε τη περίφημη Σκευοθή-κη, που φέρει και το όνομά του. Τον 3ο αιώνα π.Χ. οχυρώθηκε η Ακρόπολη στον ανατολικό λόφο της Ελευσίνας, ενώ στο δυτικό λόφο χτίστηκε ένα φρούριο.

Επί Ρωμαϊκής εποχής, η γοητεία που ασκού-σε σε όλους ανεξαιρέτως τους Ρωμαίους, αυτο-κράτορες, αξιωματούχους, πολίτες, η μυστική λατρεία της Δήμητρας, είχε σαν αποτέλεσμα την αύξηση του αριθμού των μυστών, αλλά και των κτισμάτων στο ιερό. Περίπου το 50 π.Χ. ο ύπατος Άπιος Κλαύδιος Πούλχρος έχτισε τα μνημειώδη Μικρά Προπύλαια. Πολύ σημαντικά έργα πραγ-ματοποίησαν κατά τον 2ο αιώνα, οι Ρωμαίοι αυτο-κράτορες Μάρκος Αυρήλιος και ο λάτρεις του ελ-ληνικού πνεύματος Αδριανός. Ο Μάρκος Αυρήλι-ος επισκεύασε το καταστραμμένο από τους βαρ-βάρους Κοστοβόκους Τελεστήριο και έχτισε τα Μεγάλα Προπύλαια. Στον Αδριανό αποδίδονται

πολλά κτήρια στην ρωμαϊκή αυλή, η τετράτοξη πέτρινη γέφυρα στον ελευσινιακό Κηφισό, αντι-πλημμυρικά αναχώματα, δεξαμενές και υδραγω-γείο για την ύδρευση της πόλης με νερό από τις πηγές της Πάρνηθας. Τον 3ο μ.Χ. αιώνα ο αυτο-κράτορας Βαλεριανός ενίσχυσε την οχύρωση της πόλης και του ιερού, για να μπορέσει ν’ αντιμε-τωπίσει τις επιδρομές των Ερούλων. Η θέσπιση, τέλος, πολύ σκληρών μέτρων κατά των μυστικών λατρειών, από τον Μέγα Θεοδόσιο (379-395 μ.Χ.), σήμανε και το τέλος της ζωής στο ελευσινιακό ιερό. Το τελειωτικό χτύπημα έδωσε, το 395 μ.Χ., η επιδρομή των Βησιγότθων, με αρχηγό τον Αλά-ριχο, μετατρέποντας το ιστορικό ιερό σε ερείπια.

Ξεκινώντας τη περιγραφή του ιερού της Δήμη-τρας, καλόν είναι να διευκρινίσουμε τη διαφορά που είχαν στην αρχαιότητα οι έννοιες του «ναού» και του «ιερού». Οι πρόγονοί μας θεωρούσαν τους ναούς κατοικία του τιμωμένου ή των τιμωμένων θεών. Ως εκ τούτου, μόνο οι ιερείς ή οι ιέρειες επι-τρεπόταν να εισέλθουν σε αυτούς. Εκτός ναού και πλησίον του υπήρχε πάντοτε ένας βωμός, στον οποίο οι πιστοί πρόσφεραν θυσίες στους θεούς. Όλες λοιπόν οι ιεροτελεστίες λάβαιναν χώρα εκτός ναού και γύρω από τον βωμό. Το ιερό, αντίθετα, ήταν μια έκταση γης, μικρή ή μεγάλη, συνήθως περιφραγμένη, αφιερωμένη σε έναν ή περισσό-τερους θεούς ή σε κάποιο ήρωα. Εντός του ιερού μπορούσε να υπάρχει ναός, χωρίς αυτό να ήταν απαραίτητο. Όλα όμως τα ιερά των Ελλήνων, είτε είχαν ή όχι ναό, περιείχαν οπωσδήποτε βωμό για τις θρησκευτικές ανάγκες των πιστών. Έτσι, στην Ελευσίνα έχουμε ιερό εντός του οποίου υπήρχε ναός αφιερωμένος στη Δήμητρα, το Τελεστήριο, αλλά και άλλα οικοδομήματα, ναΐσκοι, γραφεία, αποθήκες κλπ.

Οι πληροφορίες που μας δίνει ο Παυσανίας στο έργο του «Ελλάδος Περιήγησις», είναι πολύτι-μες για την αρχαιολογική έρευνα, διότι αναφέρει αυτά που είδε περί το 150 μ.Χ., δηλαδή κοντά στο τέλος της αρχαιότητας. Σε κάθε πόλη που περνά περιγράφει τα σημαντικότερα ιερά, ναούς και μνη-μεία, κάνει αναφορές σε ήρωες και σε ιστορικά ή μυθικά γεγονότα, αλλά δεν προχωρεί στη περι-γραφή της πόλης ή της νοοτροπίας και του τρό-που ζωής των κατοίκων της. Στην Ελευσίνα μήτε

πΕρΙγραφή του ΙΕρου τήσ δήμήτρασ στήν ΕλΕυσΙνα

49

για την πόλη αναφέρεται, αλλά παραβλέποντας τη συνήθειά του, ούτε και για το ιερό της Δήμη-τρας δίνει κάποια πληροφορία. Τα τελευταία που αναφέρει είναι το Καλλίχορο φρέαρ και το Ράριο πεδίο, στο οποίο οι Ελευσίνιοι, πρώτοι από όλους τους ανθρώπους, έσπειραν δημητριακά. Στη συνέ-χεια παίρνει το δρόμο για τις Ελευθερές. Δεν ασχο-λήθηκε με το ιερό, όχι από αμέλεια, αλλά ως βα-θύτατα θρησκευόμενος, δεν θέλησε να παραβεί το καθήκον της σιωπής, που του επέβαλε η μυστική λατρεία της Δήμητρας. Φαίνεται ότι ήταν μυημέ-νος και εξοικειωμένος με τη μυστική διδασκαλία και τις ιερουργίες του ιερού. Οι γνώσεις λοιπόν που έχουμε για το ιστορικό ιερό οφείλονται κατά κύριο λόγο στις αρχαιολογικές ανασκαφές και σε διάφορες φιλολογικές πηγές.

Ένα ισχυρό τείχος με πύργους περιέβαλε τη πόλη της Ελευσίνας και το ιερό, έχοντας ανάμε-σά τους ένα εσωτερικό διατείχισμα. Η είσοδος στο ιερό επιτρεπόταν μόνο σε μύστες και σε προς μύηση πιστούς. Τη μύηση, κατά τον 2ο μ.Χ. αιώνα,

μπορούσαν να ακολουθήσουν όλοι οι ελεύθεροι άνθρωποι, Έλληνες και ξένοι. Οι εισερχόμενοι στο ιερό περνούσαν πρώτα από τα Μεγάλα Προπύ-λαια. Χτισμένα τον 2ο μ.Χ. αιώνα, από λευκό πεντε-λικό μάρμαρο, είναι πιστό αντίγραφο του κεντρι-κού τμήματος των Προπυλαίων της Ακρόπολης των Αθηνών. Την εξωτερική και εσωτερική τους όψη κοσμούσαν ανά 6 δωρικοί κίονες, ενώ ένας εγκάρσιος τοίχος, με πέντε ανοίγματα, χώριζε το εσωτερικό των Προπυλαίων σε δύο άνισα τμήμα-τα. Την οροφή του μεγαλύτερου τμήματος το πρώ-το που περνά ο εισερχόμενος, στήριζαν 6 ιωνικοί κίονες. Σήμερα, σώζονται πολλά αρχιτεκτονικά μέλη καθώς και τμήμα του αετώματος, με κολοσ-σιαία ανάγλυφη προτομή του Μάρκου Αυρηλίου, ο οποίος είχε μυηθεί το 176 μ.Χ.

Μετά τα Μεγάλα, ο εισερχόμενος συναντά τα αρχαιότερά τους Μικρά Προπύλαια, χτισμένα περίπου το 60 π.Χ., επί της Πεισιστράτειας οχύ-ρωσης, στη θέση παλαιότερου Προπύλου. Από την εσωτερική πλευρά των Μικρών Προπυλαίων

Στο σχέδιο: Θεμέλια που ανακάλυψαν οι ανασκαφές στο Ιερό της Ελευσίνας, (Παυσανίου, Ελλάδος Περιήγησις, Ατ-τικα, της Εκδοτικής Αθηνών, σελ. 475) Πλακόστρωτη αυλή (1), εντός της οποίας ο ναός της Προπυλαίας Αρτέμιδος (2), το Καλλίχορο φρέαρ (3) και τα δύο θριαμβευτικά τόξα (4,5). Ακολουθούν τα Μεγάλα Προπύλαια (6), τα Μικρά Προπύλαια (7) και το Τελεστήριο (8).

50

ξεκινούσε ο Πομπική οδός, το τελευταίο δηλαδή κομμάτι της Ιεράς οδού. Η πορεία της δεν άλλαξε από την εποχή του Πεισιστράτη, μέχρι τους Ρω-μαϊκούς χρόνους, οπότε και στρώθηκε με μικρές μαρμάρινες πλάκες, μερικές των οποίων, κοντά στο Τελεστήριο, έχουν διατηρηθεί μέχρι σήμερα. Κοντά και δυτικά των Μικρών Προπυλαίων, στους πρόποδες του βράχου της Ακρόπολης, υπάρχει το σπήλαιο και ο ναός του Πλούτωνα. Κατά τον Ορφικό Ύμνο, το σπήλαιο αυτό ήταν η είσοδος στον Άδη και από εδώ ο Πλούτων με το άρμα του και την απαχθείσα Περσεφόνη κατέβηκε στο Κάτω Κόσμο. Εδώ πρέπει να γινόταν συμβολικά η άνοδός της Περσεφόνης στη γη και η κάθοδός της και πάλι στον Άδη. Μπροστά από το στόμιο της σπηλιάς έχουν βρεθεί τα θεμέλια του Πλου-τωνίου. Πρόκειται για μικρό πώρινο ναό, εν πα-ραστάσει, μήκους 6,64 μέτρων, που από σχετική επιγραφή χρονολογείται στον 4ο π.Χ. αιώνα. Μετά το Πλουτώνιο, δεξιά της Ιεράς Πομπικής οδού, εί-ναι λαξευμένη στο βράχο μια εξέδρα με βαθμίδες στη δυτική πλευρά της. Πιστεύεται ότι στις βαθμί-δες αυτές κάθονταν οι μύστες και από εκεί παρα-κολουθούσαν τα Ελευσίνια Μυστήρια. Στη νότια πλευρά της εξέδρας υπάρχουν άλλες βαθμίδες που οδηγούν σε μια ταράτσα, όπου σώζονται τα ερείπια μικρού ναϊσκου, πιθανόν αφιερωμένου στην Εκάτη.

Το Περίκλεο Τελεστήριο με διάφορες επισκευ-ές και ανακαινίσεις στα ύστερα χρόνια της αρχαι-ότητας, άφησε τα περισσότερα από όλα τα προη-γούμενα Τελεστήρια. Ήταν μια σχεδόν τετράγωνη αίθουσα 54,15 Χ 51,80 μ.. με δύο θύρες σε κάθε πλευρά, εκτός της δυτικής. Η κυρία είσοδος ήταν από την ανατολική πλευρά, όπου χτίστικε μια στοά 55,91 Χ 11,50 μ., με σχέδια του Ελευσίνιου αρχιτέ-κτωνα, Φίλωνα. Η στοά αυτή είχε 14 συνολικά κίο-νες, 12 στην ανατολίκή πρόσοψη και ανα μία στις δύο πλευρές. Το χτίσιμό της ξεκίκησε μετά τα μέσα του 4ου π.Χ. αιώνα και συνεχίστηκε μέχρι τα τέλη του, με άλλους αρχιτέκτονες.

Στο εσωτερικό του Τελεστηρίου 6 δίτονες κιο-νοστοιχίες, κάθε μια από 7 κίονες, πολύ πιθανόν ιωνικού ρυθμού, στήριζαν την οροφή, στο μέσον της οποίας υπήρχε «οπαίον». Όταν η δυτική πλευ-ρά επεκτάθηκε προς την Ακρόπολη, χρειάστη-κε να κοπεί ο βράχος, στο χαμηλότρο μέρος του οποίου λαξεύτικαν 8 σειρές εδωλίων. Ισάριθμες σειρές εδωλίων χτίστηκαν στις άλες τρεις πλευρές

το τΕλΕστήρΙο

της μεγάλης αίθουσας, ώστε να μπορού να καθί-σουν συνολικά περί τους 3.000 μύστες.

Η αρχαιολογική σκαπάνη, η μετέλη επιγραφών και άλλων ευρημάτων, μας έχουν δώσει σχετικά ασφαλή ση φύση της λατρείας και την εξέλιξή της στο ιερό της Δήμητρα. Στην Ελευσίνα από τα μη-κιναϊκά χρόνια τιμώνταν μια θεά που είχε σχέση με τη βλάστηση των σιτηρών. Η ιδιοτυπία αυτής της λατρείας, σε σχέση με άλλες πορόμοιες σε όλη την Ελλάδα, ήταν ότι είχε μυστικές ιερουργίες που εξασφάλιζαν στην εξασφάλιση της συγκομιδής των σιτηρών. Δεν γνωρίζουμε αν εξ αρχής η Δή-μητρα ήταν θεά μητρική. Στη πορεία όμως έγινε, όταν συνδέθηκε με μια άλλη νεαρή χθόνια θεά, την οποία απήγαγε ο θεός του Κάτω Κόσμου. Τότε δημιουργήθηκαν έντονα συναισθηματικοί μύθοι, που παρουσίαζαν τη Δήμητρα ως μια πονεμένη θε-ΐκή μητέρα που της έκλεψαν την κόρη. Έκτοτε και σε όλη τη διάρκεια της αρχαιότητας η Δήμητρα, με σύμβολο τα στάχυα, ήταν το κέντρο της λατρείας. Όταν αργότερα η λατρεία, εκτός από απλό αγροτι-κό δρώμενο, επεκτάθηκε στην αναγέννηυση του μύστη, επεβλήθηκε η μυστικότητα. Ο λόγος είναι απλός: οι ιεροπραξίες χάνουν τη δύναμή τους και δεν αποδίδουν όταν κοινολογούνται. Επιπλέον η κοινολόγηση τελετών μύησης, υπάρχει ο φόβος, αντί να ωφελήσει, να στραφεί εναντίον και να βλά-ψει τον βέβηλο.

Το ηθικό περιεχόμενο που απέβλεπε στην αναγέννηση του μύστη, εισήλθε πρώϊμα στη λα-τρεία της Δήμητρας, δίνοντας σταδιακά φιλοσο-φικό μάλλον νόημα, ώστε τελικά να επισκίασει τον αρχικό αγροτικό χαρακτήρα της. Κατά τον Ισοκράτη, οι μύστες αποκτούσαν ηδίους ελπίδας περί της του βίου τελευτής και του σύμπαντος αι-ώνος. Οι μυούμενοι και οι μύστες αντικρίζοντας τα δρώμενα, τα δεικνυόμενα και τα λεγόμενα στο Τελεστήριο, αποκτούσαν μια παρήγορη αποκά-λυψη που τους γέμιζε αισιοδοξία για τη μετά θά-νατον ζωή τους. Τα δεικνυόμενα ήταν κρυφά και σεβαστά αντκείμενα, τα οποία φυλάσσονταν στο μικρό ανάκτορο, χτισμένα εντός του χώρου του Τελεστηρίου. Το μόνο πρόσωπο που είχε πρό-σβαση σ΄ αυτή ήταν ο ιεροφάντης. Ήταν ο μόνος που κατά τη διάρκειας της μύησης, τα επεδείκυε σε κάθε μύστη. Πρωτεύουσα θέση στη τελετή της μύησης είχαν οι μυστικές πράξεις, όχι οι φι-λοσοφικές θεωρείες. Ως βεβήλωση, τέλος, των μυστηρίων, θεωρούνταν και η αποκάλυψη των μυστικών πράξεων, ενώπιον αμύητων, όπως έκα-νε ο Αλκιβιάδης, το 415 π.Χ., εναντίον του οποίου απαγγέλθηκε γραφή ασεβείας.

51

Σύμφωνα με τη Διεθνή Σύμβαση για την Ασφάλεια της Ανθρώπινης Ζωής στη Θάλασσα SOLAS ChapterXI-1, τα τμήματα Ι και ΙΙ του Διεθνούς Κώδικα Διερεύνησης Ναυτικών Ατυχημάτων, είναι υποχρεωτικά εφαρμοστέα από τις Κυβερνήσεις των κρατών στην περίπτωση Ναυτικού

Ατυχήματος, όπως αυτό του “NORMAN ATLANTIC”. Επί πλέον δε, οι Κυβερνήσεις πρέπει να υποβάλ-λουν σχετική αναφορά στον Διεθνή Ναυτιλιακό Οργανισμό (IMO).Τα ερωτήματα που έχουν ήδη διατυπωθεί είναι κρίσιμα και περιμένουν απαντήσεις.Ως συνήθως το ενδιαφέρον είναι μεγάλο, στα ΜΜΕ πολ-λά ελέχθησαν και γράφτηκαν, αλλά με την πάροδο του χρό-νου το θέμα θα ατονήσει τόσο ώστε, όταν θα φθάσει στο ακροατήριο του Δικαστηρίου, αυτό θα είναι σχεδόν άδειο. Αλλά οι αδικοχαμένοι άνθρω-ποι δεν γυρίζουν πίσω.

Το τραγικό δυστύχημα του Ε/Γ–ο/Γ "norMAn ATLAnTIc" και ο Διεθνής Κώδικας Διερεύνησης Ναυτικών Ατυχημάτων

(Casualty Investigation Code)

Του Πλοιάρχου Νίκου Πλακά

Με αφορμή τη καταστροφική φωτιά στο «NORMAN ATLANTIC», ο Γεν. Γραμματέας του ΙΜΟ ζητά να αυξηθούν τα μέτρα ασφαλείας που αφορούν τα επιβατηγά πλοία. Σε μήνυμα που δημοσιεύθηκε στη σελίδα του IMO στο Facebook ο κ. Sekimizu αναφέρει ότι «θα θυμόμαστε το 2014 ως άλλο ένα έτος σοβαρών ναυτικών ατυχημάτων επιβατηγών πλοίων, με την τραγωδία του SEWOL και τη φωτιά στο NORMAN ATLANTIC. Ο ΙΜΟ πρέπει να λάβει μέτρα για τη διερεύνηση αυτών των ναυτικών ατυχημάτων και να αυξήσει τα μέτρα ασφαλείας που αφορούν τα επιβατηγά πλοία».Τουλάχιστον 11 άνθρωποι (εκ των οποίων τρείς Έλληνες) έχασαν τη ζωή τους στο NORMAN ATLANTIC Βορειοδυτι-κά της Κέρκυρας στην Αδριατική θάλασσα και δύο Αλβανοί ναυτικοί σκοτώθηκαν στην προσπάθεια ρυμούλκησης του πλοίου, ενώ οι Έλληνες αγνοούμενοι ανέρχονται σε εννέα. Επιπλέον ο Γενικός Γραμματέας ανέφερε: «Ζητώ από τις κυβερνήσεις μέλη του ΙΜΟ να αναθεωρήσουν τα τρέχοντα μέ-τρα ασφαλείας, που αφορούν τα επιβατηγά πλοία στην επιτροπή Ναυτικών Ατυχημάτων (Maritime Safety Committee) του Ιουνίου και να συζητήσουν πως θα ενισχύσουμε το σύστημά μας, ώστε να αποτρέψουμε στο μέλλον τέτοια πολύ σο-βαρά ναυτικά ατυχήματα στα επιβατηγά πλοία. Ζητώ από τις αρχές της Ιταλίας και της Ελλάδας να συντομεύσουν τις δι-αδικασίες διερεύνησης του ναυτικού ατυχήματος και να υποβάλλουν τα ευρήματα στον ΙΜΟ το γρηγορότερο δυνατόν».«Καθώς εισερχόμεθα σε νέο έτος, πρέπει να καταβάλουμε κάθε προσπάθεια ώστε να εξασφαλίσουμε ασφάλεια σε όλους αυτούς που εργάζονται και ταξειδεύουν στους ωκεανούς».

Ο Γενικός Γραμματέας του IMO κ. Koji Sekimizu ζητά να ληφθούν μέτρα

για την ασφάλεια των επιβατηγών πλοίων

52

ΤΟ ΣΥΜΠΑΝΚαι είπεν ο Θεός • γεννηθήτω φως • και εγένετο φως.

Και είδεν ο Θεός το φως, ότι καλόν.Γεν. 1:3,4

Και είπεν ο Θεός • γεννηθήτω φως • και εγένετο φως. Και είδεν ο Θεός το φως, ότι καλόν.

Γεν. 1:3,4


Γεν. 1:3,4


Γεν. 1:3,4


Γεν. 1:3,4


Γεν. 1:3,4


Γεν. 1:3,4


Γεν. 1:3,4

Χαράλαμπος Π. Βαρυμπόπης | Φυσικός - Αστροφυσικός

Δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι οι πρώτες επιστημονικές σκέψεις που πέρασαν από το μυαλό του πρωτόγονου ανθρώπου είναι αστρονομικές και το σπουδαιότερο εργαλείο που η φύση έβαλε στην διάθεσή του είναι τα μάτια.Με τα μάτια ανιχνεύει το ΦΩΣ (ηλεκτρομαγνητικά κύματα) και με την βοήθεια του εγκεφάλου του κυριολεκτικά «κατασκευάζει» τον κόσμο.Με το ΦΩΣ ταξίδεψε στις εσχατιές του Σύμπαντος και στις απαρχές του χρόνου. Όμως έκανε ένα σοβαρό λάθος. Έδωσε υπερβολική εμπιστοσύνη στις εικόνες με αποτέλεσμα να τις ταυτίσει με τον ίδιο κόσμο. Μέγα σφάλμα. Μόνο με την ΝΟΗΣΗ μπορεί να ανιχνεύσει την πραγματικότητα που ξεδιπλώνει μπροστά του το Σύμπαν.

53

Τον περασμένο Δεκέμβριο, πολύ μακριά από τη Γη και τους κατοίκους της, που είχαν την προσοχή τους στραμμένη στον

καινούριο χρόνο, το διαστημόπλοιο New Horizons ατένιζε ένα καινούριο κόσμο. Πε-ρίπου πέντε δισεκατομμύρια χιλιόμετρα μα-κριά από τη ζέστη του Ήλιου, στις παγωμένες εσχατιές του Ηλιακού μας συστήματος, ένας «διαπλανητικός εξερευνητής» πλησίαζε το σύ-στημα του Πλούτωνα.

Το πρωί της 7ης Δεκεμβρίου 2014, το δι-αστημόπλοιο New Horizons «ξυπνούσε» από τον μακρύ του ύπνο για να προετοιμασθεί για το ραντεβού του με τον νάνο πλανήτη Πλού-τωνα στις 14 Ιουλίου 2015.

Το διαστημικό όχημα New Horizons, ένα όχημα σχεδιασμένο από τη NASA, έχει αποστολή να εξερευνήσει τους κόσμους που βρίσκονται στα άκρα του ηλιακού μας συ-στήματος, κάνοντας μια πρώτη αναγνώριση του Πλούτωνα και του Χάροντα. Οι δύο αυ-τοί πλανήτες νάνοι, που στην ουσία αποτε-λούν έναν διπλό πλανήτη, είναι οι τελευταίοι του ηλιακού μας συστήματος που δεν τους έχει ακόμα επισκεφθεί ο άνθρωπος μέσω

του Χαράλαμπου Π. Βαρυμπόπη

New Horizons“The truth is out there”1

Το Πέρασμα του New Horizons από τον Πλούτωνα

1. Από την τηλεοπτική σειρά “X-Files”. 2. Είναι τα μόνα σώματα στο Ηλιακό Σύστημα που κινούνται σε αμοιβαία σύγχρονη τροχιά.

ενός διαστημικού οχήματος. Το ηλιακό μας σύστημα περιλαμβάνει

τρείς περιοχές-ζώνες: την εσωτερική με τους βραχώδεις «γήινους» πλανήτες (Ερμής, Αφρο-δίτη, Γη και Άρης), την ενδιάμεση με τους τε-ράστιους αεριώδεις πλανήτες (Δίας, Κρόνος, Ουρανός και Ποσειδών) και την εξωτερική που περιλαμβάνει την ζώνη του Kuiper και το νέφος του Oort. H ζώνη του Kuiper είναι μια τεράστια δεξαμενή παγωμένων αντικειμένων που αρχίζει λίγο έξω από την τροχιά του Πο-σειδώνα και εκτείνεται σε απόσταση περίπου 50 αστρονομικών μονάδων από τον Ήλιο.

Ο Πλούτωνας και ο δορυφόρος του, ο Χάροντας, είναι από τα μεγαλύτερα σώματα σ’ αυτήν την τρίτη παγωμένη περιοχή του ηλι-ακού μας συστήματος. Η βαρύτητα τους έχει καταδικάσει να περιστρέφονται σφιχταγκα-λιασμένοι σ’ ένα τρελό χορό γύρω από το κοινό κέντρο μάζας τους δείχνοντας ο ένας στον άλλο πάντα το ίδιο ημισφαίριο2. Σε απόσταση 6 περίπου δισεκατομμυρίων χιλιο-μέτρων από τη Γη αυτό το παράξενο ζευγάρι χορεύει τον τρελό χορό του σε μια πίστα που δεν διαφέρει και πολύ από το βασίλειο του

54

ομώνυμου αρχαίου θεού. Εδώ ο Ήλιος είναι περίπου 1500 φορές αμυδρότερος από ότι στη Γη. Το φως του Ήλιου στον Πλούτωνα μοιάζει με φεγγαρόφωτο καθώς διασχίζει μια αραιή ατμόσφαιρα από κρυστάλλους με-θανίου και νερού. Η μια ημέρα στον Πλούτω-να διαρκεί όσο περίπου μια γήινη εβδομάδα, ενώ το έτος του είναι κάτι λιγότερο από 248 γήινα χρόνια.

Οι πλανήτες νάνοι, που υπάρχουν στην παγωμένη τρίτη περιοχή του ηλιακού συ-στήματος είναι πολύ περισσότεροι από τους γήινους και τους γιγαντιαίους αεριώδεις πλα-νήτες μαζί. Οι παγωμένοι αυτοί πλανήτες νά-νοι είναι πλανητικά έμβρυα, διαμέτρου 200 έως 2000 χιλιομέτρων, που η ανάπτυξή τους σταμάτησε όταν το μέγεθός τους ήταν πολύ μικρότερο από εκείνο των γήινων και των γι-γαντιαίων αεριωδών πλανητών. Έχουν στερε-ές επιφάνειες αλλά, σε αντίθεση με τους πλα-νήτες, ένα σημαντικό μέρος της μάζας τους είναι παγωμένο υλικό (όπως παγωμένο νερό, διοξείδιο του άνθρακα, μοριακό άζωτο, με-θάνιο και μονοξείδιο του άνθρακα). Οι πα-γωμένοι νάνοι είναι αρχαία απομεινάρια που σχηματίσθηκαν πριν από 4 δισεκατομμύρια χρόνια. Είναι στην ουσία τα κομμάτια από τα οποία σχηματίσθηκαν οι υπόλοιποι πλανήτες και για αυτό ακριβώς το λόγο έχουν πάρα πολλά να μας μάθουν σχετικά με το πώς σχη-ματίσθηκαν οι πλανήτες.

Ο Πλούτωνας είναι το δέκατο σε μάζα γνωστό αντικείμενο που περιστρέφεται γύρω από τον Ήλιο και ο δεύτερος από την άποψη

Το Ηλιακό σύστημα με τη ζώνη του Kuiper και τις τροχιές των πλανητών. Η μεγάλη έλλειψη δείχνει την τροχιά του Πλούτωνα.

Καλλιτεχνική αναπαράσταση με υπολογιστή της επιφάνειας του Πλούτωνα Ακόμα και τώρα, που βρίσκεται σχετικά πιο κοντά, ο Ήλιος φαίνεται 1.500 φορές πιο αμυδρός από όσο στη Γη. Στην ίδια αναπαράσταση, διακρίνεται η ατμόσφαιρά του, σαν παγωμένη ομίχλη, όγκοι παγωμένου με-θανίου στην επιφάνειά του και ο Χάροντας.

της μάζας γνωστός νάνος πλανήτης μετά την Έριδα. Για τη σύστασή του ελάχιστα πράγμα-τα είναι γνωστά. Όπως και όλα τα αντικείμενα της ζώνης του Kuiper πιστεύουμε ότι αποτελεί-ται κυρίως από βράχους και πάγο. Σε σχέση με τους άλλους γήινους πλανήτες είναι σχετικά μικρός, μικρότερος ακόμη και από την Σελήνη (η μάζα του είναι το 1/6 της μάζας της Σελή-νης και ο όγκος του το 1/3 του όγκου της). Η τροχιά του παρουσιάζει μεγάλη εκκεντρότητα και κλίση σε σχέση με το επίπεδο της εκλειπτι-κής (17,14ο). Η απόστασή του από τον Ήλιο κυμαίνεται από 4,4 έως 7,4 δισεκατομμύρια χιλιόμετρα. Το 2014 βρισκόταν κοντά στο πε-ριήλιο και η απόστασή του από τον Ήλιο ήταν 4,89 δισεκατομμύρια χιλιόμετρα περίπου.

Ο Πλούτωνας ανακαλύφθηκε το 1930, και αρχικά είχε θεωρηθεί ως ο ένατος πλα-νήτης του Ηλιακού μας συστήματος. Ο αμε-ρικανός αστρονόμος Πέρσιβαλ Λόουελ (P. Lowell, 1855-1916) είχε υπολογίσει τη θέση στην οποία θα έπρεπε να βρίσκεται ο Πλούτωνας από τις παρέλξεις που ασκούσε στον πλανήτη Ποσειδώνα. Πράγματι στις 21 Ιανουαρίου του 1930 ανακαλύφθηκε φωτογραφικά ως νέος πλανήτης από τον Αμερικανό αστρoνόμο Κλάιντ Τόμπω (Cl. Tombaugh), ο οποίος βασίστηκε εν μέρει στις μελέτες των παρέλξεων του Ουρανού και του Ποσειδώνα που πραγματοποίησε ο Λόουελ. Το 1978 ανακαλύφθηκε ο δορυφό-ρος του Πλούτωνα, ο Χάρων, από τον James Christi. Από τότε οι αστρονόμοι ανακάλυψαν ένα πλήθος αντικειμένων, πέραν του Ποσει-δώνα, που αποτελούνταν κυρίως από πάγο με τροχιές που οι εκκεντρότητές τους ήταν

New HorizoNs

55

παραπλήσιες με εκείνη του Πλούτωνα. Το κυριότερο από αυτά είναι η Έρις, που ανακα-λύφθηκε το 2005 και η μάζα της είναι 27% μεγαλύτερη από τη μάζα του Πλούτωνα.

Όταν έγινε φανερό ότι ο Πλούτωνας δεν είναι παρά ένα μόνον από τα πολλά μεγάλα παγωμένα σώματα που βρίσκονται στις άκρες του ηλιακού συστήματος, η Διεθνής Αστρονο-μική Ένωση (IAU) βρέθηκε στην ανάγκη να ορίσει με σαφήνεια τον όρο «πλανήτης» το 2006. Έτσι οι πλανήτες σύμφωνα με τον σύγ-χρονο ορισμό της Διεθνούς Αστρονομικής Ένωσης (IAU) είναι ουράνια σώματα που (α) βρίσκονται σε τροχιά γύρω από τον Ήλιο και όχι γύρω από κάποιο άλλο σώμα, (β) δια-θέτουν επαρκή μάζα και βαρύτητα ώστε να έχουν αποκτήσει σφαιρικό σχήμα και (γ) κυ-ριαρχούν στην τροχιακή ζώνη στην οποία κι-νούνται. Τα σώματα που καλύπτουν τα πρώτα δύο κριτήρια αλλά όχι αυτό της κυριαρχίας στην τροχιά τους, όταν δεν είναι δορυφόροι, λέγονται «πλανήτες νάνοι» (και ειδικότερα ως «πλουτώνιοι»)3.

Πλανήτης νάνος ή νάνος πλανήτης, επο-

Το σύστημα του Πλούτωνα όπως το είδε το διαστη-μικό τηλεσκόπιο Hubble

3. Υπάρχουν όμως και αστρονόμοι που δεν συμφωνούν με αυτόν τον ορισμό και θεωρούν ότι ο Πλούτωνας θα πρέπει να θεωρείται πλανήτης και ότι όλοι οι υπόλοιποι νάνοι πλανήτες θα πρέπει να προστεθούν στον κατάλογο των πλανητών μαζί με τον Πλούτωνα. 4. H IAU δεν έχει καταλήξει ακόμα σε επίσημο ορισμό του διπλού νάνου πλανήτη. Για το λόγο αυτό ο Χάρων θεωρείται ακόμα δορυφόρος του Πλούτωνα. 5. Η Νύχτα, κατά τη μυθολογία ήταν η μητέρα του Πλούτωνα. Επειδή όμως υπάρχει ήδη αστεροειδής με το όνομα Νυξ (δηλαδή Νύχτα), υιοθετήθηκε το όνομα Nix (Νιξ) με λίγο διαφορετική ορθογραφία.

μένως, είναι το ουράνιο σώμα το οποίο (α) περιφέρεται γύρω από τον Ήλιο, (β) διαθέτει αρκετή μάζα και βαρύτητα ώστε να έχει σφαι-ρικό σχήμα, (γ) η ζώνη τροχιάς που διανύει δεν είναι «καθαρή» από άλλα σώματα και (δ) δεν είναι δορυφόρος άλλου πλανήτη.

μέχρι στιγμής η IAU αναγνωρίζει οκτώ πλανήτες: τον Ερμή, την Αφροδίτη, τη Γη, τον Άρη, τον Δία, τον Κρόνο, τον Ουρανό, τον Ποσειδώνα και πέντε πλανήτες νάνους: τη Δήμητρα, τον Πλούτωνα, την Έριδα, το μακεμάκε και τη Χαουμέια, όμως μόνο η Δή-μητρα και ο Πλούτωνας έχουν παρατηρηθεί αρκετά ώστε να είμαστε βέβαιοι ότι ανήκουν στην κατηγορία αυτή. Η Έρις έγινε δεκτή επει-δή έχει μεγαλύτερη μάζα από τον Πλούτωνα. Προς το παρόν υπάρχουν ακόμα περίπου 40 υποψήφιοι πλανήτες νάνοι.

Ο Πλούτωνας έχει πέντε γνωστούς δορυ-φόρους. Ο μεγαλύτερος είναι ο Χάρων, με διάμετρο ίση με το μισό εκείνης του Πλούτω-να. Ο Πλούτωνας και ο Χάροντας θεωρού-νται από ορισμένους ως ένας διπλός πλανή-της γιατί το κέντρο μάζας του συστήματός τους βρίσκεται έξω από τον Πλούτωνα4. Αν και όπως πιστεύουμε τα συστήματα διπλών πλα-νητών είναι τόσο συνηθισμένα στον γαλαξία μας όσο και τα συστήματα των διπλών αστέ-ρων, εντούτοις κανένα διαστημικό όχημα δεν έχει εξερευνήσει κάποιο απ’ αυτά. Η αποστο-λή New Horizons θα είναι η πρώτη αποστολή σε διπλό σύστημα οποιουδήποτε είδους. Οι υπόλοιποι δορυφόροι του Πλούτωνα είναι: η Νιξ (sic)5, η Ύδρα (από το μυθολογικό τέρας με τα εννέα κεφάλια, που εξόντωσε ο Ηρα-κλής), ο Κέρβερος (ο φύλακας του Άδη) και η Στυξ (η μυθική πύλη του Άδη στην οποία χάνονταν τα νερά της ομώνυμης πηγής).

Η ζώνη του Kuiper πιστεύεται ότι είναι η πηγή των περισσότερων κομητών μικρής πε-ριόδου (μικρότερη από 200 χρόνια). Είναι γνωστό ότι από τη ζώνη του Kuiper προέρ-χονται κατά κύριο λόγο οι κομήτες που κατά καιρούς έχουν συγκρουσθεί με την Γη, όπως


56

εκείνος που εξαφάνισε τους δεινοσαύρους. Για το λόγο αυτό οι επιστήμονες θέλουν να συγκρίνουν τη σύνθεση και τις ιδιότητες της επιφάνειας του Πλούτωνα και των δορυφό-ρων του με εκείνες του πυρήνα των κομητών. Η αποστολή New Horizons θα ρίξει νέο φως σ’ ένα αριθμό τέτοιων σωμάτων, που προ-έρχονται από τη ζώνη του Kuiper, καταγρά-φοντας τους κρατήρες που βρίσκονται στον Πλούτωνα, στους δορυφόρους του και στα άλλα αντικείμενα της ζώνης του Kuiper.

Επίσης, είναι γνωστό ότι ο Πλούτωνας και η ζώνη του Kuiper γενικότερα, περιέχουν άφθονη οργανική ύλη (ενώσεις του άνθρα-κα) και νερό, ουσίες από τις οποίες ξεπήδη-σε η ζωή. Η αποστολή New Horizons θα ερευνήσει τη σύσταση τέτοιων ουσιών, στον Πλούτωνα, στους δορυφόρους του και στα άλλα αντικείμενα της ζώνης του Kuiper.

Η ατμόσφαιρα του Πλούτωνα, λόγω της μικρής βαρυτικής έλξης, που οφείλεται στην μικρή του μάζα, διαφεύγει στο διάστημα, όπως ακριβώς συμβαίνει και στους κομή-τες αλλά σε πλανητική κλίμακα. Πουθενά αλλού στο ηλιακό σύστημα δεν συμβαίνει κάτι παρόμοιο. Πιστεύουμε ότι με τον ίδιο τρόπο διέφυγαν στο διάστημα το υδρογό-νο και το ήλιο της αρχικής ατμόσφαιρας της γης κατά τα πρώτα στάδια της δημιουργίας της. μελετώντας λοιπόν το φαινόμενο αυτό στην ατμόσφαιρα του Πλούτωνα μπορούμε να εξάγουμε συμπεράσματα σχετικά με την εξέλιξη της πρώιμης γήινης ατμόσφαιρας. Το New Horizons θα προσδιορίσει την δομή και σύνθεση της ατμόσφαιρας του Πλούτωνα και θα μετρήσει άμεσα για πρώτη φορά το ρυθμό με τον οποίο διαφεύγει στο διάστημα.

Η κατασκευή του διαστημικού οχήματος New Horizons (κυριολεκτικά Νέοι Ορί-ζοντες) αποφασίστηκε ως τμήμα του προ-γράμματος New Frontiers (Νέα Σύνορα) και εγκρίθηκε το 2001, μετά την ακύρωση των αποστολών Pluto Fast Flyby και Pluto Kuiper Express. Το όχημα κατασκευάσθηκε κυρίως από το Southwest Research Institute (SwRI) και το Johns Hopkins Applied Physics Lab-oratory. Ο διευθυντής του προγράμματος και κύριος ερευνητής είναι ο Alan Stern του Southwest Research Institute.

Το μέγεθος του οχήματος και γενικά το σχήμα του θυμίζει ένα μεγάλο πιάνο. Το βά-ρος του κατά την εκτόξευση ήταν 478 κιλά. Η

Το διαστημικό όχημα New Horizons και τα όργα-να τα οποία μεταφέρει.

απαιτούμενη ενέργεια για την λειτουργία των επιστημονικών οργάνων που μεταφέρει προ-σφέρεται από μια κυλινδρική θερμοηλεκτρι-κή γεννήτρια ραδιοϊσοτόπων (radioisotope thermoelectric generator– RTG), που παρέχει περίπου 250 W, 30 V DC κατά την εκτόξευ-ση. Η ισχύς της αναμένεται να έχει μειωθεί στα 200 W όταν θα φθάσει στο σύστημα του Πλούτωνα το 2015. Η γεννήτρια περιέ-χει 11 kg οξειδίου του πλουτωνίου-238 σε σφαιρίδια.

μετά από αρκετές καθυστερήσεις, το όχημα εκτοξεύθηκε τις 16 Ιανουαρίου 2006 από το ακρωτήριο Κανάβεραλ. μετά την εκτόξευσή του ακολούθησε τροχιά διαφυγής από το Ηλιακό Σύστημα με ταχύτητα 16,26 km/s (58.536 km/h), την μεγαλύτερη ταχύ-τητα που έχει επιτύχει ανθρώπινη κατασκευή. Το New Horizons υπολογίζεται ότι θα φτάσει στον Πλούτωνα τις 14 Ιουλίου 2015.

Η όχημα πέρασε αρχικά κοντά από τον αστεροειδή 132524 APL στις 13/6/2006 και στη συνέχεια από το Δία, τον οποίο πλησίασε σε απόσταση 2,3 εκατομμυρίων χιλιομέτρων τις 28 Φεβρουαρίου 2007. Το πέρασμα από το Δία του έδωσε βαρυτι-κή ώθηση και αύξησε την ταχύτητά του κατά 14.000 km/h. Το πέρασμα αυτό χρησιμο-ποιήθηκε για τον έλεγχο των επιστημονικών δυνατοτήτων του New Horizons, με αποστο-λή στοιχείων σχετικών με την ατμόσφαιρα, τους δορυφόρους και την μαγνητόσφαιρα του Δία. μετά το Δία, η συσκευή συνέχισε τη διαδρομή της προς τον Πλούτωνα σε κα-

New HorizoNs

57

τάσταση «χειμερίας νάρκης».Στις 25 Αυγούστου 2014 (25η επέτειος

από την ιστορική προσέγγιση της διαστημικής συσκευής Voyager 2 με τον πλανήτη Ποσει-δώνα, στις 25 Αυγούστου 1989) το New Horizons διέσχισε την τροχιά του πλανήτη Πο-σειδώνα, ταξιδεύοντας προς τον Πλούτωνα.

Η αποστολή ενός διαστημικού οχήματος στον Πλούτωνα, ο οποίος απέχει από τον Ήλιο 32 περίπου φορές περισσότερο από τη Γη, και η διεξαγωγή φιλόδοξων επιστημο-νικών παρατηρήσεων, υπήρξε ένα εγχείρη-μα τεράστιας δυσκολίας και απαιτούσε την κατασκευή ελαφρών, πολύ ευαίσθητων ορ-γάνων, με πολύ χαμηλή κατανάλωση ενέρ-γειας. Το όχημα μεταφέρει επτά συνολικά επιστημονικά όργανα. Ένα φασματόμετρο υπεριώδους μέτριας ανάλυσης (ALICE), μια φωτογραφική μηχανή ευαίσθητη σε τέσσε-ρεις φασματικές περιοχές συνδυασμένη με ένα φασματόμετρο υπέρυθρου (Ralph/LEI-SA), μια ευρέως φάσματος φωτογραφική μηχανή υψηλής ευαισθησίας (LORI), ένα όρ-γανο για τη μέτρηση της ταχύτητας των σωμα-τιδίων του ηλιακού ανέμου στην περιοχή του Πλούτωνα (SWAP), ένα όργανο μέτρησης των ενεργητικών σωματιδίων (πρωτονίων και ιόντων CNO-) κοντά στον Πλούτωνα (PEPS-SI), ένα όργανο, σχεδιασμένο και κατασκευ-ασμένο από φοιτητές του πανεπιστημίου του Colorado, για την καταγραφή και μέτρηση των σωματιδίων κοσμικής σκόνης (VB-SDC) και τέλος ένα μέρος του συστήματος τηλεπι-κοινωνιών (REX) θα χρησιμοποιηθεί για ρα-διομετρικές μετρήσεις.

Εκτός από τα επιστημονικά όργανα το όχημα μεταφέρει και κάποια αναμνηστικά αντικείμενα, μεταξύ των οποίων ένα CD με 434.738 ονόματα, μια σημαία των Ηνω-μένων Πολιτειών και 30 gr περίπου από τη

στάχτη του Clyde Tombaugh. Στις 14 Ιουλίου του 2015, το σύστημα

του Πλούτωνα πρόκειται για πρώτη φορά να δεχθεί την επίσκεψη ενός διαστημικού οχή-ματος. Η διαστημική βολίδα New Horizons θα περάσει πολύ κοντά του και θα προσπα-θήσει να πάρει φωτογραφίες και να κάνει λεπτομερείς μετρήσεις του Πλούτωνα και των δορυφόρων του. Τα δεδομένα που θα συγκεντρώσει το New Horizons είναι τόσα πολλά που θα χρειασθούν 16 μήνες για να τα μεταδώσει στη Γη.

Κατόπιν το όχημα θα συνεχίσει το δρόμο του και θα επισκεφθεί όσα αντικείμενα της ζώνης του Kuiper μπορέσει. Ο πιθανότερος στόχος του είναι ένας βράχος διαμέτρου 30 – 45 χιλιομέτρων, στον οποίο θα μπορούσε να φθάσει τον Ιανουάριο του 2019 χρησι-μοποιώντας μόνο το 35% των καυσίμων που θα του έχουν απομείνει. Αν και επισήμως η παράταση της αποστολής δεν έχει ακόμα αποφασισθεί, φαίνεται απίθανο η NASA να χάσει την ευκαιρία, αν βέβαια το όχημα βρί-σκεται σε καλή κατάσταση.

Το περασμένο Δεκέμβριο μετά από 9 χρόνια, έχοντας διασχίσει περίπου 5 δισεκα-τομμύρια χιλιόμετρα και ταξιδεύοντας με τα-χύτητα 16 χιλιομέτρων το δευτερόλεπτο στο παγωμένο σκοτάδι του διαστήματος το New Horizon «ξύπνησε» και σκούπισε τη διαστη-μική σκόνη από τα «μάτια» του, καθώς έπινε την ρομποτική εκδοχή του πρωινού του καφέ. Για τα επόμενα χρόνια θα ταξιδεύει στο δι-άστημα μουρμουρίζοντας γλυκά σε όποιον έχει τη διάθεση να το ακούσει στον πλανήτη από τον οποίο ξεκίνησε κοντά στον μακρινό κίτρινο Ήλιο μας. Έπειτα η φωνή του ολοένα και πιο ασθενική θα χαθεί και τυλιγμένο στη σιωπή θα βυθισθεί στην ερημιά των αστέρων που το περιβάλλουν.


58

Μέσα από την Επιστημονική Έρευνα οι στίχοι μου αποτελούν «Δοκίμια και όχι Ποιήματα». Είναι μια «Ιδιόρρυθμη Έκφραση» στο δέος απέναντι στη Φύση και στην Ανθρώπινη Υπόσταση μέσα στο Χάος.

Από τα Έγκατα της Γηςμέταλλο ΧορδήςΔιέγερση Ψυχής

Πόσα Ηχοχρώματαστ’ Αστρικά Πετρώματα

Ηχόπλασμα τα Στερεώματα

Κενού ΕυαισθησίαΑριθμοσυχνοτήτων Υπερσυμμετρία

Ηχοδυναμική Γεωμετρία

Φύσης μυσταγωγίαΕναρμόνια Ολογραφία

Κοσμοσυμφωνική Αιτιοκρατία

Σχέση Παλμού και ΑριθμούΣύνθεση του Πιθανού

Πρελούδιο Κενού

Χορδής Θαύματααπό της Σάρκας τα Φράγματα

στο Υπερπέραν Άλματα

Ανοίγματα στο ΑχανέςΈμπνευσης ΠηγέςΔιατονικές Επαφές

Κοσμικές ΤονικότητεςΗχοχρωματικές ΕνότητεςΔιαισθητικές Συχνότητες

μέταλλο ΧορδήςΔιέγερση Ψυχής

από τα Έγκατα της Γης!!!

*Ηχόπλασμα: Θεωρία Υπερχορδών

του Δημήτρη Λαβδιώτη



































Στην περίοδο της Τουρκοκρα-τίας μόνο γραφή κι ανάγνω-ση, κι αυτά μετ’ εμποδίων,

κι όχι σε σχολεία φυσικά αλλά από ανθρώπους της εκκλησίας κυρίως, μπορούσαν να διδαχθούν τα σκλα-βωμένα Ελληνόπουλα. Στη ναυτιλία όμως, που μεγαλουργούσε τότε στην Ύδρα, αλλά και στο εμπόριο επίσης είναι απαραίτητα τα μαθη-ματικά, τα στοιχειώδη έστω για την εποχή εκείνη. Έτσι οι πρόκριτοι του νησιού, χάρη και στα προνόμια της Πύλης, ιδρύσανε το 1749 σχολείο στον περίβολο του ιερού ναού του Αγίου Βασιλείου στο Καμίνι σε οικό-πεδο που δώρισε ο Ιωάννης Σούρ-μπας και που σήμερα στεγάζεται το 2ο Δημοτικό Σχολείο Ύδρας. Για την καλύτερη όμως εκπαίδευση του στελεχιακού δυναμικού του μεγά-λου υδραϊκού εμπορικού στόλου το σχολείο αυτό, κατά τα τέλη του 18ου αιώνα, μετεξελίχθηκε στην πε-ριώνυμη Ναυτική Σχολή της Ύδρας που δίδαξαν ξένοι, κυρίως Ιταλοί, Γάλλοι, Ισπανοί και Πορτογάλοι, κα-θηγητές. Διασώζονται σήμερα μόνο δύο ονόματα Ιταλών καθηγητών: Του Φελίτσε Καζέρτα από το Παλέρ-μο, που δίδαξε ναυτικά μαθήματα από το 1817 μέχρι το 1821 οπότε και μπαρκάρισε με τους μαθητές του σε υδραϊκό πλοίο να πολεμήσει κι αυτός για την ελευθερία των Ελλή-νων! Και του διδάκτορα της νομικής και καθηγητή ξένων γλωσσών Ιω-σήφ Κιάππε, που δίδαξε ιταλικά στη Σχολή και συνάμα υπηρετούσε ως γραμματέας της κοινότητας. Κατά την Επανάσταση ανέλαβε τη γραμ-ματεία του Αναστάσιου Τσαμαδού στο πολεμικό πλοίο «Αγαμέμνων». Ήταν ακόμη εκδότης των τοπικών εφημερίδων «Φίλος του Νόμου»

Η Ναυτική Σχολή της Ύδρας

Του Φρίξου Δήμου*

* Ο Φρίξος Δήμου αποφοίτησε από τη Ναυτική Σχολή Ύδρας το 1953.

Τα αρχοντικά των Τσαμαδών που λειτουργεί η Σχολή από το 1930 μέχρι σήμερα (Πίνακας Γ. Σταύρου).

Αναδημοσίευση από το περιοδικό «ΝΑΥΤΙΚΗ ΕΛΛΑΣ», τεύχος 974, Δεκέμβριος 2014.

60

και «Abeille Grecove», «Ελληνική Μέλισσα» δηλαδή. Σημειώνεται πως ο Κιάππε είναι ο πρώτος αλλοδαπός που πολιτογραφήθηκε, στις 18/4/1821, ως Υδραίος πο-λίτης! Στη Σχολή επίσης δίδαξε, από το 1800 μέχρι το 1820, ο ιερομόναχος Παρθένιος Ζαφείρης ιταλικά, και οι αδελφοί Κωνσταντίνος και Δημήτριος Νούλος γαλλι-κά και ιταλικά. Καλή μαρτυρία για την Σχολή αποτελεί η γνωστή ελαιογραφία του μεγάλου θαλασσογράφου μας Κωνσταντίνου Βολανάκη που παριστάνει καθηγητή με ευρωπαϊκή ενδυμασία να διδάσκει τους Υδραίους βρα-κοφόρους μαθητές του στην Σχολή. Από τα εναπομεί-ναντα γαλλικά, ιταλικά και ισπανικά βιβλία της Σχολής, που φυλάσσονται στο Μουσείο της Ύδρας, αποδεικνύ-εται η γλωσσομάθεια των Υδραίων πλοιάρχων, αλλά και από τις εγγραφές στα ημερολόγια των πλοίων επιβεβαι-ώνεται η επάρκειά τους στις ναυτικές και ναυτιλιακές γνώσεις.Εκτός από την Ύδρα όμως, αλλά μεταγενέστερα βέ-βαια, η ναυτική εκπαίδευση λειτουργούσε σε αρκετές περιοχές της κατεχόμενης Ελλάδας.Στη Χίο π.χ. το 1815 ο Αδαμάντιος Κοραής συνιστούσε στο Νεόφυτο Βάμβα, διευθυντή της σχολής της Χίου από το 1811, να συμπεριλάβει στη διδακτέα ύλη και ναυ-τικά μαθήματα! Το 1828 οι Χιώτες πρόσφυγες ίδρυσαν στη Σύρο σχολή που φοίτησαν και Τούρκοι, Δαλματοί και Ιταλοί ναυτικοί. Πρώτος δάσκαλος ήταν ο Χιώτης Νικόλαος Πατρώνας ή διακο-Νικολής, γιατί ήταν και ιε-ροψάλτης, ή κουτσο-Νικολής για την αναπηρία του από το ένα πόδι. Στη Χίο επίσης, από το 1845 μέχρι το 1875, ο Τούρκος ναυτοδάσκαλος Μεχμέτ Αλή Τσελεπή ή Τσε-λεπίδης έκανε ναυτικά μαθήματα, στην ελληνική γλώσ-

1. 2ο δημοτικό σχολείο Ύδρας. 2. Ο Άγιος Βασίλης στο Καμίνι, στον περίβολο του οποίου ιδρύθηκε το 1749 σχολείο και που σήμερα στεγάζεται το 2ο Δημοτικό Σχολείο Ύδρας. 3. Στο δίδυμο κτίριο του Λαζαρέττου μέχρι το 1930 λειτουργούσε ιδιωτική σχολή πλοιάρχων. 4. Το Μέγαρο Συλλόγου εμποροϋπαλλήλων, Αγίας Φιλοθέης 5 στην Αθήνα, όπου το 1943 επαναλειτουργεί η Σχολή.

σα μάλιστα, χορηγώντας και επίσημα πιστοποιητικά, όπου αναφέρονταν και όλα τα διδαχθέντα μαθήματα. Στη Σύρο ακόμη ο απόστρατος Κορσικανός αξιωματι-κός Αντώνιος Σκάσσης δίδασκε κι αυτός ναυτιλία. Αλλά και ο Μαλτέζος Λορέντζο Μπονέλλο δίδαξε στην Άνδρο από το 1845 μέχρι το 1849 και στη συνέχεια ο μαθητής του Δημήτριος Παπαμιχαήλ Πολέμης από τις Στενιές, που αργότερα τον αντικατέστησε ο Παππα-Ζαννής Μιχ. Πολέμης. Και τέλος στο Γαλαξίδι πριν από το 1867 έκα-νε ναυτικά μαθήματα ο Ευθύμιος Καβασίλας. Φυσικά υπήρχανε κι άλλες ναυτικές σχολές ή ναυτοδιδάσκαλοι και σε άλλες ναυτικές περιοχές. Η Ναυτική, όμως, Σχο-λή της Ύδρας παραμένει η πρώτη ναυτική, και γιατί όχι, και επαγγελματική σχολή στην Ελλάδα!Αμέσως με την κήρυξη της Επανάστασης καθηγητές και μαθητές μπαρκάρισαν στα πλοία του Αγώνα κι έτσι δια-λύθηκε η Σχολή της Ύδρας. Μετά τη σύσταση του ελλη-νικού κράτους και για την αναζωογόνηση της ναυτιλίας αποφασίστηκε ο διορισμός ναυτοδιδασκάλων σε αρκε-τά παραθαλάσσια μέρη. Έτσι σύμφωνα με το διάταγμα της 18/2/1838 ιδρύθηκε ναυτικό σχολείο στην Ύδρα που όμως δεν είναι γνωστό μέχρι πότε λειτούργησε. Η έλευση τώρα του 20ού αιώνα βρήκε σε λειτουργία την ιδιωτική σχολή πλοιάρχων που συστάθηκε το 1926 από την «Ένωση Ναυτικών Ύδρας» στο δίδυμο κτίριο του Λαζαρέττου μέχρι το 1930. Διαλύθηκε όμως όταν με το νόμο 4511/1930 ιδρύθηκε επιτέλους η πρώτη δημόσια σχολή πλοιάρχων στην Ελλάδα με την ονομασία «Σχολή Εμπορικής Ναυτιλίας» στην Ύδρα! Ήταν ημιστρατιωτι-κή, τετραετούς εσωτερικής φοίτησης, με πρόγραμμα και κανονισμόν παρόμοιο της Σχολής Ναυτικών Δοκί-

1 2

43

61

μων, και στην οποία μεταγραφήκανε και σπουδαστές της προηγούμενης ιδιωτικής σχολής. Η Σχολή στεγά-στηκε και εξακολουθεί να στεγάζεται μέχρι σήμερα στα δύο επιβλητικά αρχοντικά των Τσαμαδών. Το κάτω ανή-κε στο Δημήτριο Μιχ. Τσαμαδό και το επάνω στο Λάζα-ρο Δημ. Τσαμαδό. Πατέρα και γιο αντίστοιχα. Το πρώτο κτίριο είναι ιδιοκτησία του ιδρύματος του πλοιάρχου, εφοπλιστή και μεγάλου ευεργέτη Αθανασίου Κουλούρα που το έχει παραχωρήσει για τη λειτουργία της Σχολής μόνο, ενώ το άλλο ανήκει στον ιερό ναό της Ζωοδόχου Πηγής της Αθήνας και ενοικιάζεται από το Υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας. Διοικητής ήταν ο πλοίαρχος ε.α. Π.Ν. Δημήτριος Καζάκος. Η Σχολή κατά το Β’ Παγκό-σμιο Πόλεμο, το 1941 μεταφέρθηκε στον Πόρο όπου και διέκοψε τη λειτουργία της. Επαναλειτούργησε το 1943 στο Μέγαρο Εμποροϋπαλλήλων, Αγίας Φιλοθέης 5, στην Αθήνα. Αργότερα τον Ιούνιο του 1946 μεταστε-γάστηκε στα αρχοντικά των οικογενειών Μαυρομιχά-λη-Ράλλη στην οδό Καραγεώργη Σερβίας 12 στην Κα-στέλλα με διοικητή τον Υδραίο πλοίαρχο Π.Ν. Χαρίλαο

φωνα με αυτόν των Τ.Ε.Ι. και Α.Ε.Ι., αλλά δυστυχώς εξακολουθούν να παραμένουν εκτός τριτοβάθμιας εκπαίδευσης ακόμη, μετονομαζόμενες σε «Ακαδημίες Εμπορικού Ναυτικού» (Α.Ε.Ν.).Η ζωή στη Σχολή της Ύδρας, την εποχή εκείνη, ήταν δύσκολη κι οι δυσκολίες άρχιζαν πριν την εισαγωγή των μαθητών σ’ αυτή. Διαγωνιστήκανε π.χ. το 1949 1.400 υποψήφιοι για 20 μόνο θέσεις και εισαχθήκανε τελικά όλοι οι 51 επιτυχόντες! Αν και η Σχολή ήταν δημόσια οι σπουδαστές πλήρωναν τα πάντα... Τροφοδοσία, στολές, εγγραφές, βιβλία κλπ. Και από ανέσεις μηδέν! Θέρμανση δεν υπήρχε αλλά ούτε και ζεστό νερό για το σαββατιάτικο ντους, το βραδινό πλύσιμο των ποδιών ή το πρωινό ξύρισμα… στρατιωτική πειθαρχία, αμέτρητες σκάλες, καψώνι και… διάβασμα. Η φτωχή τότε Ύδρα δεν είχε καμία σχέση με την κοσμοπολίτικη σημερινή. Διασκέδαση των μαθητών ήταν ένα μεγάφωνο από το ραδιόφωνο του διοικητή και πάλι το… διάβασμα. Αυτά συμβαίνανε βέβαια στη δεκαετία του ’50 κυρίως γι’ αυτό και δίκαια οι σπουδαστές τα χρόνια των σπου-

Πάνω: Καθηγητής με ευρωπαϊκή ενδυμασία διδάσκει τους Υδραίους βρακοφόρους μαθητές του στη Ναυτική Σχολή της Ύδρας (Πίνακας Κ. Βολανάκη). Δεξιά: Αρχοντικά των οικογενειών Μαυρομιχάλη-Ράλ-λη, στην οδό Καραγεώργη Σερβίας 12 στην Καστέλα, όπου τον Ιούνιο του 1946 μεταστεγάστηκε η Σχολή.

Βιβλιογραφία: 1. Αντωνίου Λιγνού «Ιστορία της Νήσου Ύδρας». 2. Αναστασίου Τζαμτζή «Ναυτική Γνώση και Παιδεία στη Νεώτερη Ελλάδα 16ος-19ος αι.». 3. Ναυάρχου Χρήστου Ντούνη (αποφ. 1955) «Ναυτιλιακώς Σκέπτεσθαι», «Ναυτιλιακά Δρόμενα» και «Κείμενα Ναυτιλιακού Προβληματισμού». 4. Ετήσια Ημερολόγια Λέσχης Απόφοιτων Σχολής Ναυτιλίας Ύδρας. 5. Σημειώσεις πλοιάρχου Θεοδώρου Κρεμασιώτη (αποφ. 1953). 6. Άρθρα πλοιάρχου Φρίξου Δήμου (αποφ. 1953).

δών τους τα ονόμασαν «τέσσερα πέτρινα χρόνια». Οι σπουδαστές όμως εκείνοι, τα… σκολόπαιδα όπως τους αποκαλούσαν οι ντόπιοι, φτασμένοι ναυτίλοι πια αφού όργωσαν τις θάλασσες και τους ωκεανούς (δίνοντας βέβαια και το μεγάλο εθνικό τους «παρών» στη δημι-ουργία του ελληνικού ναυτιλιακού θαύματος), εξελι-χθήκανε σε καπεταναίους, αρχιπλοιάρχους, διευθυ-ντές ναυτιλιακών επιχειρήσεων, εφοπλιστές, αλλά και λιμενικούς, θα θυμούνται πάντα με νοσταλγία κι αγάπη τα τέσσερα «διαμαντένια» κι όχι πια πέτρινα χρόνια των σπουδών τους στην Ύδρα!

Ρεβίδη. Τέλος με το Β.Δ. 166/1949 η Σχολή «επαναπα-τρίζεται» στη γενέτειρά της την Ύδρα όπου και παρα-μένει μέχρι σήμερα, με τη μεταφορά των δύο πρώτων τάξεων και με διοικητεύοντα τον υποπλοίαρχο Λ.Σ. Ζή-νωνα Σδούγκο απόφοιτο Σχολής της Ύδρας του 1934.Το 1956 σταματάει η μοναδικότητα της Σχολής Εμπο-ρικής Ναυτιλίας Ύδρας με τη σύσταση σχολών και σε άλλα μέρη της Ελλάδας, που εκτός όμως από πλοι-άρχους σπουδάζουν τώρα και μηχανικοί, καθώς και ασυρματιστές, με την ονομασία «Δημόσιες Σχολές Εμπορικού Ναυτικού» (Δ.Σ.Ε.Ν.). Το 1973 οι σχολές αυτές «ανωτεροποιούνται», θεωρητικά φυσικά, μετο-νομαζόμενες «Ανώτερες Δημόσιες Σχολές Εμπορικού Ναυτικού» (Α.Δ.Σ.Ε.Ν.) και τέλος με το νόμο 2638/1998 αναδιαρθρώνεται ο κανονισμός λειτουργίας τους, σύμ-

62

63

Το καράβι έβγαινε σιγά-σιγά από το λι-μάνι του Πειραιά, φορτωμένο με κό-σμο που πήγαινε διακοπές μιας και βρισκόμαστε στα μέσα Ιουλίου. Ο

Γιώργος, πρώτη θέση «κατάστρωμα», πήγαινε σε κάποιο νησί του Αιγαίου, αρκετά πολυσύχνα-στο, καλεσμένος από ένα φίλο, το Γιάννη, να περάσει μερικές μέρες ανάπαυσης στο σπίτι των γονιών του φίλου που βρισκόταν σε κάποια από τις παραλίες του νησιού. Αυτές οι ολιγοήμε-ρες διακοπές θα γέμιζαν τις μπαταρίες του Γιώρ-γου, εν όψει του επερχόμενου χειμώνα και των προτάσεων που είχε για δουλειά στο εξωτερικό. Βρισκόταν σε δίλημμα, να φύγει, να μη φύγει γιατί οι γονείς και ο αδελφός του, χωρίς να έχουν εκφράσει καμία αντίρρηση στα σχέδιά του, έδειχναν τη στενοχώρια τους όταν συζητούσαν το θέμα στο σπίτι. Όμως οι προσφορές του εξω-τερικού ήταν πολύ πιο δελεαστικές από τις προ-σφορές που είχε στην Ελλάδα, έτσι η πρόσκληση του Γιάννη ήρθε σαν μάννα εξ ουρανού για το Γιώργο που, μακριά από τους δικούς του και την οποιαδήποτε επιρ-ροή τους, θα έπαιρνε την απόφαση που θα έκρινε το μέλλον του. Χρωστούσε πολλά στους δικούς του που για να τον σπουδάσουν στην Ελβετία ξόδεψαν μια περι-ουσία. Μεσοαστική οικογένεια όπως ήταν δεν τους έλειπε τίποτα, όμως υπήρχε μέτρο στα έξοδα όσο σπούδαζαν ο Γιώργος στη Λωζάνη, στην καλύτερη σχο-λή σεφ στον κόσμο και ο Νίκος στο πολυτεχνείο, ευτυ-χώς στην Αθήνα. Είχε τελειώσει τη σχολή με άριστα γι αυτό και οι προτάσεις έπεσαν βροχή αμέσως μετά την αποφοίτησή του. Τώρα όμως ξεκουραζόταν, τέρμα οι σκοτούρες και οι σκέψεις μέχρι τουλάχιστον την επι-στροφή. Το βλέμμα του πλανήθηκε στο απέραντο γα-λάζιο της μεγάλης του αγάπης, της θάλασσας! Μετά στράφηκε στο πλήθος που ήταν στοιβαγμένο στο κα-τάστρωμα και σουλατσάριζε όπου υπήρχε χώρος ανοι-χτός. Η ματιά του σταμάτησε σε ένα ωραίο γυναικείο προφίλ τρία βήματα μακρύτερα. Φαίνεται ότι την κοί-ταξε επίμονα γιατί γύρισε ξαφνικά, είδε ποιος την κοι-τούσε και έδειξε ενοχλημένη. «Σιγά ρε χαζογκόμενα» σκέφτηκε όντας ένας άντρακλας στο ένα και ενενήντα, μελαχρινός και πολύ-πολύ γυμνασμένος. Όμως έπρεπε να παραδεχτεί ότι ήταν όμορφη! Πολύ όμορφη! Απο-φάσισε να παίξει λιγάκι με την τύχη του. Είδε ότι ήταν δύο και δεν υπήρχε συνοδός και τις πλησίασε. «Καλημέ-ρα σας.» Απάντησε το υπέροχο προφίλ ξερά. «Καλημέ-

ρα.» Εκείνος συνέχισε απτόητος. «Μια και ταξι-δεύουμε μόνοι τι θα λέγατε...» Τον έκοψε πριν τελειώσει την πρότασή του. «Εμείς δεν ταξιδεύ-ουμε μόνες, τώρα αν εσείς ταξιδεύετε μόνος αυτό είναι κάτι που δεν μας αφορά.» Υποκλίθη-κε στην αγένεια του κακομαθημένου πλάσμα-τος, κοκκίνισε μέχρι τα αυτιά και απομακρύνθη-κε. Τους γύρισε και την πλάτη αρκετά χολωμέ-νος ενώ η φίλη της την κατσάδιασε. «Είδες μωρή τρελή ποιόν έδιωξες; Ο άνθρωπος είναι κού-κλος!» Εκείνη κούνησε τους ώμους της για να δείξει ότι δεν την ενδιέφερε. Κάποτε το καράβι έφτασε στον προορισμό του Γιώργου. Κατεβαί-νοντας είδε το Γιάννη να τον χαιρετά από την αποβάθρα ενώ λίγο πριν είχε πάρει το μάτι του τις δύο χαζοβιόλες να μπαίνουν σε ένα βανάκι που τις περίμενε. Ο φίλος του τον καλωσόρισε και τον έβαλε να καθίσει στο πίσω κάθισμα μιας βέσπας. Ευτυχώς δεν κουβαλούσε πολλά πράγ-

ματα μαζί του. Ένας μικρός σάκος περιείχε τα υπάρχο-ντά των ολιγοήμερων διακοπών του. Ταξίδεψαν με τη βέσπα με τη δροσιά και την αλμύρα του Αιγαίου να τους χαϊδεύει τα πρόσωπα όταν, μετά από μια διαδρο-μή μισής ώρας, ο Γιάννης έστριψε σε ένα μικρό δρομάκι που τους έβγαλε πάνω στο κύμα. Αριστερά βρισκόταν το σπίτι του φίλου του που ήταν διόροφο με το ισόγειο να είναι μια πολύ όμορφη ταβέρνα και ο πρώτος όρο-φος το σπίτι. Τον σύστησε στους δικούς του που πραγ-ματικά είδε ότι χάρηκαν με την άφιξή του. Ο φίλος του ήταν μοναχοπαίδι και απολάμβανε τα προνόμια της αγάπης τους. Ένας φίλος του λοιπόν στο σπίτι ήταν ό,τι καλύτερο για τους γονείς του. «Ο πατέρας μου Γιώργο μαγειρεύει, τον βοηθάει και η μαμά και εγώ με ένα σερ-βιτόρο που έρχεται μόνο τα βράδια σερβίρουμε.» Ο πατέρας του καμάρωνε για το μαγαζί αλλά και για την οικογένειά του που ενωμένη έδινε τη μάχη της καθημε-ρινότητας. «Που λες Γιωργάκη σερβίρουμε Ελληνικά φαγητά και οι δουλειές πάνε αρκετά καλά θα έλεγα. Θα μπορούσαν βέβαια να πάνε και καλύτερα αλλά ας μην είμαστε και αχάριστοι. Να λέμε και δόξα τω Θεώ.» Ο Γιώργος με το έμπειρο μάτι του είχε δει αρκετά για να βγάλει τα συμπεράσματά του. «Κύριε Στέλιο νομίζω ότι έχετε στήσει μια πολύ ωραία δουλειά εδώ. Από αυτά που είδα πρέπει να προσέχετε πολύ όλοι σας και την παραμικρή λεπτομέρεια. Αυτό είναι μεγάλο αβαντάζ στη δουλειά σας.» Ο πατέρας του Γιάννη γέλασε καλο-κάγαθα. «Και πότε πρόλαβες μωρέ Γιώργη να τα δεις

Του Κώστα Τσάμη

Μεγάλη κουβέντα μη λες...

64

όλα αυτά;» Δεν τον αμφισβήτησε, ήθελε απλά να μάθει. Του απάντησε ο γιος του. «Εγώ φταίω μπαμπά! Ξέχασα να σας πω ότι ο Γιώργος μόλις τελείωσε τη σχολή σεφ της Λωζάνης. Αυτά που σου είπε τα είδε και δεν χρεια-ζόταν να τον ρωτήσεις πως. Είναι το επάγγελμά του να τα βλέπει. Κατάλαβες;» «Κατάλαβα γιόκα μου και εσύ Γιώργη ελπίζω να μη με παρεξήγησες.» Ο Γιώργος γέλα-σε με την αφέλεια και την ειλικρίνεια του κυρ Στέλιου. «Δεν παρεξήγησα καθόλου κύριε Στέλιο, εκτός αυτού δεν γνωρίζατε τι δουλειά κάνω.» Ο Γιάννης εν τω μετα-ξύ σηκώθηκε. «Έλα Γιώργη πάμε για μπάνιο.» Σε λίγη ώρα τσαλαβουτούσαν στα πιο μαργαριταρένια νερά που είχε δει ποτέ στη ζωή του. Η παραλία ήταν γεμάτη κόσμο. «Που βρέθηκαν όλοι αυτοί ρε Γιάννη;» «Είναι πε-λάτες του ξενοδοχείου πίσω από εκείνο τον αμμόλοφο. Το ξενοδοχείο είναι πεντάστερο αλλά φαίνεται ότι από κουζίνα δεν πάει και τόσο καλά αφού, καθημερινά, πολ-λοί πελάτες του τρώνε στο μαγαζί και ξέρεις τι φύρα είναι αυτό για μια τέτοια επιχείρηση;» Ο Γιώργος κούνη-σε το κεφάλι του ότι συμφωνούσε και συνέχισε να απο-λαμβάνει τη δροσιά του κρυστάλλινου νερού. Έτσι πέ-ρασαν δύο μέρες χωρίς να το καταλάβει. Δεν πήγαινε πουθενά στο νησί. Η τοποθεσία που βρισκόταν το σπίτι και η ταβέρνα θύμιζαν Χαβάη, Μπόρα-Μπόρα, Φίτζι και ό,τι άλλο θεϊκό μέρος υπάρχει στη γη. Το τρίτο βράδυ καθόταν σε ένα τραπέζι πίνοντας ένα χυμό όταν άκου-σε από το διπλανό τραπέζι ένα Γάλλο να παραπονιέται. «Μα να μην έχουν αστακομακαρονάδα; Επιτρέπεται μια ταβέρνα που σερβίρει και ψάρι να μην έχει αυτό το πιά-

το;» Σηκώθηκε στα γρήγορα και πήγε στην κουζίνα. «Κυρ Στέλιο έχεις αστακό;» «Έχω Γιώργη. Μου έχουν μείνει δύο κομμάτια. Γιατί ρωτάς;» «Έξω είναι κάτι Γάλ-λοι και ζήτησαν αστακομακαρονάδα. Ο σερβιτόρος τους είπε ότι δεν έχετε αυτό το πιάτο. Μου επιτρέπεις να την φτιάξω εγώ; Εκτός αυτού είμαι τόσες μέρες εδώ και δεν έχω βοηθήσει καθόλου.» Είχε πλησιάσει και ο Γιάννης. Ο πατέρας του έβγαλε την ποδιά του γελώ-ντας. « Γιώργη μου η κουζίνα μου στη διάθεσή σου.» Εκείνος έτρεξε γρήγορα στο τραπέζι των Γάλλων και τους είπε τα ευχάριστα. «Σε είκοσι λεπτά θα σας έχουν σερβίρει. Θα σας φτιάξω και ένα γλυκό για μετά που θα σας μείνει αξέχαστο.» Ό,τι φόβους είχε αν θα εύρισκε τα απαραίτητα υλικά διαλύθηκαν αμέσως αφού ό,τι και αν ζήτησε υπήρχε στην κουζίνα. Σε είκοσι λεπτά ακριβώς τους σέρβιραν ο Γιάννης με το σερβιτόρο και εκεί στις πρώτες μπουκιές έπεσε και το πρώτο χειροκρότημα από τους Γάλλους για το Γιώργο που είχε επιστρέψει στο τραπέζι του. Όταν δε φάγανε και το γλυκό του [για-ούρτι της σακούλας με ανανά] σηκώθηκαν και τον χει-ροκρότησαν όρθιοι. Εκείνος τους υποκλίθηκε και ανέ-βηκε στο δωμάτιό του να ξαπλώσει. Την άλλη μέρα έμαθε ότι ήταν πελάτες του ξενοδοχείου και το έμαθε γιατί το μαγαζί γέμισε ξένους πολλοί από τους οποίους ζητούσαν αστακομακαρονάδα. Βαθύς γνώστης της Γαλλικής και Αγγλικής γλώσσας ο Γιώργος τους εξήγησε ότι το μαγαζί είχε και άλλα πιάτα εκτός από αυτό. Πολ-λοί πείστηκαν και έφαγαν διάφορα αλλά για τους επί-μονους αναγκάστηκε να μαγειρέψει ξανά. Ο κυρ Στέλι-

ΜΕΓΑΛΗ ΚΟΥΒΕΝΤΑ ΜΗ ΛΕΣ...

65

ος τον καμάρωνε και δεν το έκρυβε. «Ρε Γιώργη δεν κάθεσαι εδώ να σου δώσω το μισό μαγαζί;» Γέλασε με τον πατέρα του φίλου του. «Άκου κυρ Στέλιο. Θα σου δείξω δυο τρία πιάτα ακόμα εκτός από την αστακομα-καρονάδα που σχεδόν την έχεις μάθει και θα τους σκί-σεις όλους στο νησί. Μόνο δώσε προσοχή αυτές τις λί-γες μέρες που θα μείνω κοντά σας να μάθεις όσο μπο-ρείς περισσότερα. Όσον αφορά την πρότασή σου δώσε μου δύο τρία χρόνια και θα τα ξαναπούμε.» Με τα και-νούργια πιάτα που έφτιαξε ο Γιώργος δεν προλάβαιναν τον κόσμο που γέμιζε το μαγαζί, μεσημέρι,βράδυ ασφυκτικά. Όπως ήταν επόμενο αυτός που έχασε όλη του την πελατεία ήταν το ξενοδοχείο. Τρεις μέρες μετά τον πλησίασε κάποιος άγνωστος και τον ζήτησε με το

να τον περιμένει.» Μπήκε στο ασανσέρ και κατέβηκε στη ρεσεψιόν, τρεις ορόφους παρακάτω. Αυτός που τον είχε φέρει έτρεξε κοντά του. «Τι έγινε; Τελειώσατε γρήγορα;» «Δεν αρχίσαμε ακόμα Χρήστο.» Μια γυναι-κεία φωνή τα είπε αυτά πίσω από το Γιώργο. Γύρισε και έπεσε πάνω στη χαζοβιόλα του καραβιού. Δεν κρατή-θηκε. «Εμ βέβαια! Έπρεπε να το φανταστώ. Μόνο εσύ θα μπορούσες να φερθείς έτσι.» Εκείνη κατάπιε την προσβολή αλλά δεν απάντησε. « Μπορούμε να πάμε στο γραφείο μου να συζητήσουμε;» «Μπορούμε να συ-ζητήσουμε οπουδήποτε εκτός από το γραφείο σου.» Δέχτηκε και τον οδήγησε σε μια καφετέρια δίπλα από τη ρεσεψιόν. Ήταν πολύ εκνευρισμένος και το έδειχνε. «Μπορείς να ηρεμήσεις λίγο και να ακούσεις αυτά που

Του Κώστα Τσάμη

όνομά του. Του είπε ότι ήθελε να του μιλήσει η διεύθυν-ση του ξενοδοχείου δίπλα. «Έχω αυτοκίνητο μαζί μου και θα σας φέρω πίσω κιόλας.» Τον ακολούθησε έτσι απλά ντυμένος με το μπλουζάκι του και το μπλουτζίν περισσότερο από περιέργεια παρά ότι τον ενδιέφερε ό,τι πρόταση και αν του έκαναν από εκεί μέσα. Η αλή-θεια είναι ότι έπαθε πλάκα με αυτά που είδε. Αυτό δεν ήταν ξενοδοχείο. Έφερνε περισσότερο σε παλάτι. Τον έβαλαν να περιμένει σε έναν προθάλαμο. Όταν πέρα-σαν δέκα λεπτά και δεν είχε δει κανέναν ακόμα, γύρισε σε μια γραμματέα που βρισκόταν έξω από το γραφείο της διεύθυνσης. «Πείτε σας παρακαλώ στον κύριο Διευ-θυντή ότι δεν έχω σκοπό να περιμένω άλλο και όταν καλεί κάποιον ο ίδιος να είναι τουλάχιστον ευγενής και

θα σου πω ή δεν μπορείς;» « Σε ακούω!» «Όπως βλέπεις γύρω σου Γιώργο [δεν εντυπωσιάστηκε που ήξερε το όνομά του] σ’ αυτό το ξενοδοχείο έχουν πέσει πολλά εκατομμύρια.» «Κοίταξε να δεις ...,βλέπεις ούτε το όνο-μά σου δεν ξέρω, αυτά τα εκατομμύρια γιατί τα ανέφε-ρες; Μήπως για να με βάλεις σε σκέψεις ότι φταίω εγώ αν δεν πάει καλά το μαγαζί;» «Με λένε Νεφέλη και το μαγαζί πάει πολύ καλά αν σε ενδιαφέρει, όμως θα μπο-ρούσε να πάει πολύ καλύτερα αν,ας πούμε, έβαζες και εσύ ένα χεράκι.» Κρατήθηκε για να μη βάλει τα γέλια. «Ας το γλεντήσουμε λίγο» σκέφτηκε. « Και δε μου λες ρε Νεφέλη τι ζητάτε; Λαντζέρη μήπως για την κουζίνα;» Κατάπιε και το ρε και την ειρωνεία του με πολύ μεγάλη υπομονή. «Δεν ζητάμε λαντζέρη Γιώργο, μάγειρο ζητά-

66

με. Θα παίρνεις δύο χιλιάδες ευρώ καθαρά το μήνα και το ΙΚΑ σου, φαγητό, ύπνο κλπ, τα ξέρεις.» Θαύμασε το θράσος της. Ένα πεντάστερο στο Μόντε Κάρλο του προσέφερε επτά χιλιάδες ευρώ το μήνα σε ετήσια βάση και ήταν η μικρότερη προσφορά που του έγινε όταν τε-λείωσε τη σχολή. «Μπορείς να μου πεις γιατί με κάλε-σες; Μήπως για να μου προσφέρεις αυτά τα ψίχουλα ή μήπως ενοχλήθηκες γιατί η ταβερνούλα σας έχει σκίσει εσάς που ξοδέψατε εκατομμύρια για τα τούβλα και κολλάτε στα ψιλά όταν πρέπει να πληρώσετε ανθρώ-πους για να κάνετε σωστά τη δουλειά σας; Και κάτι ακό-μα Νεφέλη, θα μείνω μερικές μέρες ακόμα στο φίλο μου το Γιάννη και σου δίνω το λόγο μου ότι όταν φύγω δεν θα έχει μείνει πελάτης σου που να τρώει στο ξενο-δοχείο. Αυτά όλα ξέρεις γιατί Νεφέλη; Γιατί θέλω να βο-ηθήσω το φίλο μου το Γιάννη ανιδιοτελώς Νεφέλη! Δεν παίρνω μία από την ταβέρνα Νεφέλη αλλά γουστάρω αφάνταστα αυτό που κάνω και πίστεψέ με αηδιάζω με αυτό που πας να κάνεις εσύ Νεφέλη. Πας δηλαδή να με εξαγοράσεις εις βάρος του φίλου μου και όχι μόνον αυτό Νεφέλη [τόνιζε συνέχεια το όνομά της] αλλά τσι-γκουνεύτηκες στο βούτυρο ρε Νεφέλη!» «Αν είναι ζήτη-μα χρημάτων Γιώργο...» Σηκώθηκε φοβερά εκνευρι-σμένος. «Γειά σου Νεφέλη! Σου εύχομαι κάποια στιγμή να ξυπνήσεις και να δεις τη ζωή όπως είναι και όχι όπως θα ήθελες να είναι.» Της γύρισε την πλάτη και έφυγε σχεδόν τρέχοντας από την καφετέρια. Ένας κύριος που καθόταν στο παραδίπλα τραπέζι σηκώθηκε και κάθισε στο τραπέζι της. Ήταν ο ιδιοκτήτης του ξενοδοχείου. «Τι έγινε Νεφέλη; Τον έπεισες;;» «Όχι μωρέ μπαμπά, δεν τον είδες πως έφυγε; Θίχτηκε όταν του προσέφερα δύο χι-λιάρικα το μήνα λες και είναι κανένας απόφοιτος σεφ της Λωζάνης.» «Από αυτά που μου είπαν οι Γάλλοι πρό-κειται για μεγάλο ταλέντο. Τα πιάτα που φάγανε στο ταβερνάκι δεν τα φάγανε ούτε στη Γαλλία. ‘Ακου λοιπόν τι θα γίνει. Θα πάμε το βράδυ να φάμε και εμείς εκεί να δούμε τι ακριβώς πουλάει ο φίλος μας. Και κάτι ακόμα, τον έχεις εντυπωσιάσει. Του αρέσεις, πως αλλιώς να στο πω;» ‘Ασε μας μωρέ μπαμπά! Αυτός λέει ότι του προκα-λώ αηδία.» «Καλάαααα!» Μετά από αυτό το καλά έφυγε και την άφησε μόνη και αρκετά προβληματισμένη. Είχε δίκιο η φίλη της η Μαρία στο καράβι που της είπε ότι είναι πολύ ωραίος άντρας. Τώρα έκανε αυτή τη διαπί-στωση. Τώρα που βρισκόταν από κάτω. Ο Γιώργος εν τω μεταξύ γύρισε με τα πόδια στο μαγαζί αφού δεν εύ-ρισκε τον άνθρωπο που τον έφερε. Δεν ήταν και μακριά βέβαια αλλά τον έφαγε ο ήλιος μέχρι να φτάσει. «Που γυρνάς ρε φίλε;» Ο φίλος του ο Γιάννης που είχε ανησυ-χήσει. «Άστα Γιάννη...» και του εξήγησε τι ακριβώς είχε γίνει. «Σοβαρά ρε Γιώργο; Τα έβαλες με τη Νεφέλη; Ξέ-ρεις τι αγύριστο κεφάλι είναι;» « Δεν διαπίστωσα κάτι τέτοιο Γιάννη. Πάντως θα το σκεφτεί πολύ να με ξανα-πλησιάσει. Κρίμα πάντως γιατί είναι πολύ όμορφη γυ-

ναίκα.» «Ωπα! Τι έγινε ρε μαγκάκι; Την πάτησες;» Τον κοίταξε αγριεμένος. «Δεν αφήνεις τις βλακείες λέω εγώ;» «Εγώ τις αφήνω Γιωργάκη, να δω τι θα κάνεις εσύ αν τη δεις ξαφνικά μπροστά σου.» Δεν μίλησαν άλλο για το θέμα μέχρι που το βράδυ την είδε όντως μπρο-στά του σαν φάντη μπαστούνι. Ήταν όνειρο η άτιμη. Πανέμορφη παρά το πολύ απλό της ντύσιμο. Συνοδευ-όταν από έναν ηλικιωμένο κύριο. Πλησίασε στο τραπέ-ζι τους για να τους καλησπερίσει. «Γιώργο δεν κάθεσαι μαζί μας; Να σου συστήσω και τον πατέρα μου;» Κάθισε αφού έδωσε το χέρι του πρώτα στον πατέρα της. Ο Γιάννης πλησίασε να πάρει παραγγελία και του έκλεισε το μάτι. Η Νεφέλη και ο πατέρας της τον γνώριζαν, τόσα χρόνια γείτονες. Ο πατέρας της έδωσε την παραγγελία. «Γιάννη θέλω να μας φέρεις ό,τι έχει φτιάξει ο Γιώργος, και όταν τελειώσουμε θα μας φέρεις το γλυκό του. Εντάξει;» «Εντάξει κύριε Καμπάνη!» Έφυγε να εκτελέσει την παραγγελία. «Λοιπόν Γιώργο δεν σου κρύβω ότι θαυμάζω το ταλέντο σου και σε λίγο θα έχω ίδιαν γνώ-μη για το έργο σου αλλά όταν πελάτες μου Γάλλοι με αναγνωρισμένη γευσιγνωσία σε εκθειάζουν οφείλω να ακούσω τι λένε.» « Σας ευχαριστώ για τα καλά σας λόγια κύριε Καμπάνη. Τα υπόλοιπα, δηλαδή τα περί συνεργα-σίας μας τα συζητήσαμε το πρωί με την κόρη σας.» Ο Γιάννης εν τω μεταξύ είχε αρχίσει να σερβίρει. Ο Γιώρ-γος σηκώθηκε για να τους αφήσει να φάνε. Ο πατέρας της τον παρακάλεσε να καθίσει και να φάει μαζί τους. Τους εξήγησε ότι είχε φάει αλλά θα τους έκανε παρέα. Μετά από μισή ώρα ο πατέρας της σηκώθηκε όρθιος και του έδωσε συγχαρητήρια. «Γιώργο δεν πίστεψα τους πελάτες μου. Έκανα λάθος. Αυτά που έφαγα σήμε-ρα ήταν ό,τι καλύτερο έχω φάει στη Ελλάδα παιδί μου. Μπράβο σου!» Τον ευχαρίστησε για τα καλά του λόγια και γύρισε προς τη «φίλη» του που δεν είχε ανοίξει ακό-μα το στόμα της. «Εσένα πως σου φάνηκαν Νεφέλη;» Τον κοίταξε στα μάτια σταθερά. «Εγώ Γιώργο λέω ότι έχεις μεγάλο ταλέντο και ευχαριστώ το Θεό που με αξί-ωσε να δοκιμάσω τα καλλιτεχνήματά σου.» «Σας ευχα-ριστώ και τους δύο για τα καλά σας λόγια και σας ζητώ συγνώμη αλλά πρέπει να φύγω. Ο Γιάννης έχει ρεπό σή-μερα και είπε ότι θα πάμε σε κανένα μπαράκι να ακού-σουμε μουσική και να πιούμε κανένα ποτάκι.» Η Νεφέλη άρχισε να μην αισθάνεται όμορφα. Όση ώρα ήταν δίπλα της αισθανόταν ωραία, τώρα όμως που σηκώθηκε να φύγει κοίταξε τον πατέρα της που ένα γελάκι έπαιζε στα μάτια του. Την κατάσταση έσωσε ο Γιάννης που είχε ακούσει το Γιώργο. «Νεφέλη δεν έρχεσαι και εσύ μαζί μας; Στο χωριό θα με περιμένει η φίλη μου, ας μην αφή-σουμε το Γιώργο μόνο του. Τι λες; Θα έλθεις;» Ο πατέρας της έγνεψε ναι και ο Γιώργος άπλωσε το χέρι του. «Θα μας κάνεις την τιμή Νεφέλη;» Έσφιξε το χέρι του. «Η τιμή είναι δική μου Γιώργο.» Σηκώθηκε και τους ακολούθησε χωρίς να πάρει το χέρι της από το δικό του!!!

ΜΕΓΑΛΗ ΚΟΥΒΕΝΤΑ ΜΗ ΛΕΣ...

67

Υ Γ Ε Ι Α68

Της Φλωράνθης Μπαχά

οδοντίτιδες απαιτείται και ακτινο-γραφικός έλεγχος εκτός από την κλινική εξέταση και αντιμετώπιση του ασθενή από περιοδοντολόγο για την εφαρμογή εξειδικευμένων θεραπευτικών ή/και χειρουργικών τεχνικών.Το αποτέλεσμα της θεραπείας είναι η εξάλειψη της φλεγμονής και των συμπτωμάτων της και η διακοπή της απώλειας του οστού, δυστυχώς όμως χωρίς στις περισσότερες πε-ριπτώσεις να επανακτάται το κόκ-καλο που χάθηκε.Η πολυπαραγοντική αιτιολογία της περιοδοντικής νόσου και η συνεχής παρουσία μικροβίων στο στόμα, καθιστούν αναγκαίους τους συστη-ματικούς επανελέγχους του ασθενή αφού η πιθανότητα υποτροπής εί-ναι σημαντική.Συμπερασματικά, πρέπει να τονι-στεί ότι η αθόρυβη έναρξη της πε-ριοδοντίτιδας και η μακροχρόνια διαδρομή της πρέπει να μας δημι-ουργούν αίσθημα επαγρύπνησης. Εάν τα ούλα ματώνουν κατά το βούρτσισμα, τον μεσοδόντιο κα-θαρισμό ή την μάσηση και η αι-μορραγία αυτή δεν υποχωρεί μετά από λίγες μέρες επιμελούς στοματι-κής υγιεινής, θα πρέπει οπωσδήπο-τε να γίνει έλεγχος από οδοντίατρο.

Η περιοδοντική νόσος είναι μια φλεγμονώδης νόσος των ούλων και του οστού που στηρίζει τα δόντια.

Η πιο ελαφριά μορφή της είναι η ουλίτιδα, μια αντιστρεπτή φλεγμο-νώδης κατάσταση που αφορά μόνο τα ούλα. Στην ουλίτιδα τα ούλα πρήζονται, αποκτούν έντονο κόκκι-νο χρώμα και ματώνουν. Αν η ουλί-τιδα δεν αντιμετωπιστεί, ενδέχεται να μεταπέσει σε περιοδοντίτιδα, μια σοβαρότερης μορφής φλεγ-μονή που επηρεάζει το στηρικτικό κόκκαλο των δοντιών διαλύοντάς το με αποτέλεσμα τη μετακίνηση, την κινητικότητα και τελικά την απώλεια των δοντιών.Είναι δυνατό να προσβάλει όλα τα άτομα ανεξαρτήτως ηλικίας, όμως με την αύξηση της ηλικίας αυξάνε-ται τόσο η συχνότητα όσο και η βα-ρύτητά της .Είναι χαρακτηριστικό ότι περίπου το 65% των Ελλήνων πάσχει από ουλίτιδα ενώ το 40% του ενήλικου πληθυσμού πάσχει από περιοδοντίτιδα άλλοτε άλλης βαρύτητας. Η περιοδοντίτιδα απο-τελεί την κυριότερη αιτία απώλει-ας δοντιών των ενηλίκων.Η περιοδοντική νόσος οφείλεται στη συσσώρευση μικροβιακής πλάκας και πέτρας γύρω από τα δόντια και σχετίζεται άμεσα με το επίπεδο της στοματικής υγιεινής, τη διατροφή, το stress, το κάπνι-σμα, την κληρονομικότητα, τον σακχαρώδη διαβήτη, τις ορμονι-κές διαταραχές, τη λήψη διαφόρων φαρμάκων κτλ.Τα βασικά συμπτώματα αφορούν ερυθρότητα, οίδημα, υποχώρηση, αιμορραγία ούλων, κακοσμία, δό-

Χειρουργός Οδοντίατρος

M.Sc. Οδ. Βιοϋλικών Κλινική εξειδίκευση στην Αισθητική Οδοντιατρική

ΠΕΡΙΟΔΟΝΤΙΤΙΔΑ:Μια ύπουλη νόσος

ντια που είναι ευαίσθητα στο κρύο, κουνιούνται ή έχουν μετακινηθεί. Ο αριθμός και η ένταση των συμπτω-μάτων μπορεί να ποικίλει ανάλογα με την περίπτωση, ενώ είναι σημα-ντικό να τονιστεί ότι κάποιες φορές όπως π.χ στους καπνιστές, η κλινι-κή εικόνα της φλεγμονής εμφανί-ζεται ηπιότερη της πραγματικής βαρύτητας της νόσου. Ακριβώς εξαιτίας αυτού του στοιχείου,είναι δυνατόν κάποιες περιοδοντίτιδες να μείνουν αδιάγνωστες και να οδη-γήσουν ανεξέλεγκτα στην απώλεια της οδοντοφυϊας, αφού η αναζήτη-ση θεραπείας ενίοτε γίνεται όταν η νόσος έχει ήδη δημιουργήσει πολύ μεγάλη απώλεια οστού.Η θεραπεία περιλαμβάνει:Α) την επιμελή και καθημερινή απο-μάκρυνση της μικροβιακής πλάκας απο τα δόντια με βούρτσισμα 2-3 φορές την ημέρα και διάρκεια 2΄-3΄ λεπτά αλλά και μεσοδόντιο καθαρι-σμό με νήμα ή μεσοδόντιο βουρ-τσάκι, ανάλογα με τις οδηγίες που έχουν δοθεί.Β) τη σχολαστική και πλήρη απομά-κρυνση της πέτρας και της μικροβι-ακής πλάκας από τον οδοντίατρο, όχι μόνο επιφανειακά αλλά και κάτω από τα ούλα.Σε μεγαλύτερης βαρύτητας περι-

Ουλίτιδα Περιοδοντίτιδα

69

AXIVEN_Kataxorisi_Exodos_205x280.indd 2 6/27/14 11:50 AM

78

του Ναυτικού Απομαχικού Ταμείουτου Πάτροκλου Χ. Αθανασίου

Ο πρώτος παγκόσμιος πόλεμος, είχε δυσμενή αντίκτυπο στα οικονομικά του ΝΑΤ όμως ο νόμος της 31ης Δεκεμβρίου 1914 «περί ευθύ-νης προς αποζημίωσιν των εξ ατυχήματος εις

την εργασία παθόντων εργατών η υπαλλήλων» αποτέ-λεσε σταθμό στην εργατική νομοθεσία. Μετά από μία πενταετία ο νόμος επεκτάθηκε και για τους ναυτικούς οι οποίοι πλέον τύχαιναν διπλής προστασίας σε περί-πτωση ατυχήματος εν πλω ήτοι σύνταξη από το ΝΑΤ αλλά και αποζημίωση από τον πλοιοκτήτη. Κατά τους τελευταίους μήνες του 1918, διαπιστώθηκαν οι πραγματικές απώλειες πολέμου τις εμπορικής μας ναυτιλίας: από τα 475 ατμόπλοια, ολικής χωρητικότη-τας 893.650, τον Μάρτιο του 1915 περισώθηκαν μόνο 205, χωρητικότητας 290.793.Η ειρήνη και μαζί της η αναζωπύρωση του εμπορίου και η δραστηριοποίηση των θαλάσσιων συγκοινωνιών αύξησαν τους πόρους του Ταμείου.

Βέβαια κατά καιρούς θεσμοθετούνταν διάφορα μέτρα ενίσχυσης του Ταμείου, όπως η εισφορά επί των τελών ναυτολογίας 50%, η παρακράτηση 3% των εκτάκτων κερδών των πλοίων και ότι επέτρεψαν στο ΝΑΤ να διαθέ-τει μέχρι το ήμισυ του κεφαλαίου του σε αστικά ακίνητα και ενυπόθηκα δάνεια. Το τέλος του 1918 παρουσιάζει μία ευνοϊκή εικόνα για το ΝΑΤ με πλεόνασμα 2.751.500δρχ και με αποθεματι-κό 9.034.335δρχ.Το 1919, με τροποποίηση νόμου, συστήθηκε αυτοτε-λής «Διεύθυνση Εμπορικού Ναυτικού» που υπαγόταν πλέον στο Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας. Υπό την νέα διεύθυνση, το ΝΑΤ επανδρώθηκε με αξιωματικούς του νεοσύστατου Λιμενικού Σώματος. Η νέα διεύθυνση έδωσε προτεραιότητα στο Ταμείο τοποθετώντας τον 2ο κατά σειρά αρχαιότητας επιλιμενάρχη Δούκαν Δούκα ως πρόεδρο και στέλνοντας στο εξωτερικό για μετεκ-παίδευση 4 αξιωματικούς.

ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΕΚΑΤΟ ΧΡΟΝΙΑ

79

Τα χρόνια που ακολουθούν βρίσκουν την πατρίδα σε περιπέτειες με την εκστρατεία στην Σμύρνη, τον εσω-τερικό αναγκαστικό δανεισμό, την μικρασιατική κατα-στροφή του 1922. Το ΝΑΤ όμως, χάρη της συνετής διαχείρισης, κατάφερε να συνεχίσει το έργο του και μάλιστα να βελτιώσει τις συντάξεις κατά 19,6% και να αναπροσαρμόσει τις συ-ντάξεις χηρείας από 50% στο 67%. Καθιερώθηκε κατώ-τερη σύνταξη 12δρχ καθώς και ο θεσμός της προικοδό-τησης των θυγατέρων των συνταξιούχων. Οι άνεργοι ναυτικοί μπορούσαν να εξαγοράσουν χρό-νο υπηρεσίας για την περίοδο πολέμου. Σιγά σιγά από το 1921 και μετά απαλλάσσεται το Ταμείο από την υπο-χρέωση χορήγησης σύνταξης στους αξιωματικούς, ναύτες κλπ του Β.Ν.Η οικονομική κατάσταση του Ταμείου μέχρι το 1925 εμφανίζει διακυμάνσεις όχι όμως καταστρεπτικές ενώ συνεχώς λαμβάνονται μέτρα αυξήσεων των τελών, ει-σφορών και συντάξεων ( το 1921 νέα αύξηση κατά 40% έως και 100% για τις κάτω των 40δρχ)Το 1926 ιδρύεται Ταμείο Πρόνοιας Αξιωματικών Εμπο-ρικού Ναυτικού (ΤΠΑΕΝ) με το οποίο θεμελιώθηκε η επικουρική τους ασφάλιση. Τέσσερα χρόνια αργότερα ακολούθησε το επικουρικό για τα κατώτερα πληρώμα-τα ΤΠΚΠΕΝ.Οι πόροι των επικουρικών Ταμείων αποτελούνταν μόνο από τις εισφορές των ναυτικών σε αντίθεση με αλλά επικουρικά Ταμεία όπου εισέφεραν και οι εργοδότες.Το ίδιο έτος θεσπίστηκε και το Κεφάλαιο Ανεργίας, που τροφοδοτήθηκε από αύξηση μίας μονάδας στις τακτι-κές εισφορές των πληρωμάτων και στο ποσοστό τελών εισιτηρίων και φορτωτικών καθώς και με ποσοστό επί της φορολογίας έκτακτων κερδών πολέμου.Την 1η Μαρτίου 1926 δημοσιεύτηκε το διάταγμα με το οποίο ιδρύεται ο ΟΙΚΟΣ ΝΑΥΤΟΥ, με σκοπό την:Παροχή στέγης καθ’όλη την διάρκεια ανεργίας, την πα-ροχή τροφής στον άνεργο ναυτικό και την παροχή ιατρι-κής και φαρμακευτικής βοήθειας στον ασθενή άνεργο και την οικογένεια του. Από το 1936 παρείχε περίθαλψη και στους φυματικούς ναυτικούς, οι οποίοι αποτελούσαν σοβαρό πρόβλημα για την ναυτική οικογένεια.Το 1948, στην προστασία για την ασθένεια προστέθη-καν οι οικογένειες των εργαζόμενων ναυτικών και οι συνταξιούχοι του ΝΑΤ με τις οικογένειες τους αναδει-κνύοντας τον ΟΙΚΟ ΝΑΥΤΟΥ σε μεγάλο ασφαλιστικό οργανισμό.Το οικονομικό κραχ του 1931, δεν ήταν δυνατόν να μην επηρεάσει την οικονομική κατάσταση του ΝΑΤ, λόγω της πτώσης των χρεογράφων,μείωσης των τόκων και τον περιορισμό της ναυτιλιακής δραστηριότητας. Ενδεικτικά το 1932 ο «ναυλοτιμάριθμος» από 90- 100 που ήταν το 1923, έπεσε στο 67. Πολλά πλοία παροπλί-στηκαν και πολλοί οι άνεργοι ναυτικοί. Για να κινηθούν κάποια από τα παροπλισμένα πλοία, συμφωνήθηκε ένα χαμηλό μισθολόγιο «μισθολόγιον πείνης».Προς αντιμετώπιση της δύσκολης αυτής κατάστασης, η

νομοθετική και διοικητική κρατική μηχανή έλαβε σειρά μέτρων για την καταβολή επιδομάτων από το Κεφά-λαιο Ανεργίας, για την περιφρούρηση των συνθέσεων πληρωμάτων, λειτουργία συσσιτίων και την οργάνωση αποστολών ναυτικών στο εξωτερικό.Από την νέα απογραφή που διενεργήθηκε, διαπιστώ-θηκε ότι οι ναυτικοί ανέρχονταν σε 15.211 ενώ οι συ-νταξιούχοι στους 9.403. Οι εισφορές των εργατών και πλοιοκτητών έφταναν τα 35 εκατομμύρια ενώ οι δαπά-νες ξεπερνούσαν τα 53,5 εκατ. Ο μέσος όρος εισφοράς υπολογίστηκε στις 170δρχ το μήνα ενώ ο μέσος όρος σύνταξης ανά άτομο στις 446δρχ.Βλέποντας το αδιέξοδο, η διοίκηση του Ταμείου ανα-θέτει στον καθηγητή μαθηματικών του Πανεπιστημίου, Μείλο Σακελλαρίου, να υποδείξει μέτρα για την επιστη-μονική οργάνωση του Ταμείου.Η κυβέρνηση Μεταξά το 1936, ιδρύει το υφυπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας με πρώτο υφυπουργό τον Πειραι-ώτη δικηγόρο ειδικό επί ναυτιλιακών θεμάτων, κ.Δευ-καλίωνα Ρεδιάδη. Κατά την ίδια εποχή εκδίδονται πολ-λά νομοθετήματα για το ΝΑΤ όπως η υποχρεωτική κα-ταβολή των δικαιωμάτων του Ταμείου σε συνάλλαγμα. Εφαρμόστηκε επίσης η χορήγηση επιδομάτων από τη διάθεση των 2/3 του εκάστοτε πλεονάσματος.Ιδρύεται επίσης στο Κεφάλαιο Ανεργίας και Ασθένειας ειδικός λογαριασμός για τους φυματικούς ναυτικούς, απαλλάσσοντας το ΝΑΤ από τη χορήγηση σε αυτούς και στις οικογένειες τους συντάξεων.Το 1937, ο Δήμος Πειραιά αναλαμβάνει την πρωτοβουλία εγκατάστασης του ΝΑΤ στο κύριο λιμάνι και διαθέτει 1 εκα-τομμύριο Δρχ. σε τρείς ετήσιες δόσεις, άλλο ένα εκατομ-μύριο διέθεσε το Υπουργείο Διοικήσεως Πρωτευούσης.Το 1939 άρχισε η σοβαρή μείωση των πόρων από ει-σφορές λόγω του πολέμου.Προς αντιμετώπιση της κατάστασης εκδίδονται σωρεία νομοθετημάτων: το 1938 η διατήρηση πλήρους συν-θέσεως πληρώματος κατά τους χειμερινούς μήνες, στα ατμοπλοϊκά πλοία, ανεξαρτήτως εάν ταξίδευαν η όχι συστήνεται Κεφαλαίο Πλοηγικής υπηρεσίας, η διαχείρι-ση του οποίου ανατέθηκε στο ΝΑΤ.Το 1939 κυρώθηκε η σύμβαση με τους αδελφούς Γου-λανδρή για την γραμμή Ελλάδας-Βορ. Αμερικής, η οποία είχε διακοπεί το 1934 όταν η Εθνική Ατμοπλοϊα, που εκτελούσε χρόνια την γραμμή αυτή, ήρθε σε σύγκρουση με το κράτος, διέλυσε και πούλησε τον στόλο της.Με την έναρξη του Δευτέρου παγκοσμίου πολέμου, το Υπουργείο Ναυτιλίας, θέλοντας να αντιμετωπίσει την κατάσταση, ψήφισε τον νόμο περί ασφαλίσεως των πλη-ρωμάτων κατά των κινδύνων πολέμου και συνέστησε τον αντίστοιχο οργανισμό Α.Ο.Κ.Π, στον οποίο ασφαλί-ζονταν υποχρεωτικώς οι εργαζόμενοι επί των πλοίων και το ασφάλιστρο κατεβάλετο από τον πλοιοκτήτη.Επίσης καθιερώνονται τα πολεμικά επιδόματα, επί των μισθών των ναυτικών, τα οποία, με ευθύνη του Πλοιάρ-χου, στέλνονταν στις οικογένειες των.Το 1940 τελευταίο έτος ειρήνης για την χώρα μας, ήταν

Τα πρώτα 100 χρόνια του ΝΑΤ

του Πάτροκλου Χ. Αθανασίου

80

και το τελευταίο έτος του ΝΑΤ με το ίδιο 15ετες νομο-θετικό καθεστώς. Καταρτίστηκε νέος βασικός νόμος τον Σεπτέμβριο του 1940 που όμως δεν εφαρμόστηκε λόγω της εμπόλεμης κατάστασης. Από τις πρώτες μέρες της κατοχής, το ΝΑΤ δοκιμάστηκε σκληρά, στερήθηκε από σημαντικό μέρος των εσόδων του από τις εισφορές της ποντοπόρου ναυτιλίας ενώ έπρεπε να καταβάλλει συντάξεις σε 11.000 ναυτικούς. Παράλληλα, έπρεπε να προστατεύσει τους ανέργους και τις οικογένειες ναυτικών που βρίσκονταν σε φορ-τηγά πλοία μακριά από την πατρίδα. Όμως, οι παροχές σε χρήμα είχαν πολύ μικρή αγοραστική αξία, λόγω τις ραγδαίας υποτίμησης της Δρχ., ενώ η εξασφάλιση τρο-φής αποτελούσε δραστικότερη βοήθεια. Για τον λόγο αυτόν, από το πρώτο κατοχικό έτος άρχισε η λειτουργία συσσιτίων των ναυτικών, υπό την επιτήρηση του Λιμε-νικού Σώματος με έξοδα του ΝΑΤ και την συνδρομή του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού.Εκ νέου, εκδόθηκαν διάφοροι νόμοι για να μπορέσει να ανταπεξέλθει η διοίκηση του Ταμείου η οποία, για να αντιδράσει στην οικονομική αθλιότητα, προέβη σε αυ-ξήσεις των ναυτικών συντάξεων κατά 40 με 150%. Για να αντιμετωπίσει την αύξηση της δαπάνης, αυξήθηκαν κατά 50% οι εισφορές των πλοιοκτητών και τα τέλη εισι-τηρίου ενώ ρευστοποιήθηκε μέρος του ενεργητικού του Ταμείου και ενεχυριάστηκαν χρεόγραφα στην Τράπεζα Ελλάδος για το άνοιγμα πίστωσης 45 εκατομμυρίων.Το Υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας ζήτησε και πήρε από το Υπουργείο Οικονομικών το ποσόν των 180 εκα-τομμυρίων που διατέθηκε για την ενίσχυση των ανέρ-γων και των οικογενειών απόντων ναυτικών. Για το έτος 1942-43 τα έσοδα του Ταμείου ανήλθαν σε 310.834.730 Δρχ. ενώ τα έξοδα έφτασαν τα 485.584.733, αφήνοντας ένα έλλειμμα 174.750.003 Δρχ. που καλύ-φτηκε από το απομένον κεφάλαιο και από δανεισμό. Το κονδύλιο των συντάξεων έφτασε από 98.800.000 το 1949 στα 485.600.000 το 1942-43 ήτοι αυξήθηκε κατά 430%.Με την παρέμβαση του Υπουργείου, το ΝΑΤ σύ-ναψε δάνειο με το Δημόσιο, ύψους 1.200.000.000 Δρχ., υποθηκεύοντας όλη την ακίνητη του περιουσία και τα χρεόγραφα του. Από το δάνειο αυτό, τα 850 εκατ. πή-γαν σε συντάξεις και τα 850 για άλλους σκοπούς.Όπως τόνισε ο διευθυντής του Ταμείου τότε, για πρώ-τη φορά μετά από 82 χρόνια ύπαρξης, το ΝΑΤ απέμεινε χωρίς ρευστό. Ο άνευ διακοπής πληθωρισμός ξευτίλιζε αντίστοιχα την αξία της Δρχ. και βέβαια οι συντάξεις αναπροσαρμόζονταν όπως και όλες οι ενισχύσεις προς ανέργους κλπ. Το κράτος συνέχιζε να συμπαραστέκεται με ην χορήγηση άτοκων δανείων. Κατά την τελευταία κατοχική χρήση 1944-45, η κατά-σταση επιδεινώνεται περαιτέρω ο πληθωρισμός ανα-γκάζει την έκδοση χαρτονομισμάτων των δισεκατομ-μυρίων και οι μισθοί και συντάξεις αναπροσαρμόζο-νται κάθε βδομάδα σχεδόν. Παρά την αποχώρηση τω Γερμανών, ο πληθωρισμός καλά κρατεί ενώ εγκαταστά-θηκε εξωτερικός εφοδιασμός του πληθυσμού σε τρό-

φιμα. Στις 11 Νοεμβρίου, ο νόμος περί νομισματικής μεταρρύθμισης βάση φρένο στην τραγική νομισματική κατάσταση της πατρίδας. Ο πληθωρισμός εξουδετερώ-νεται καθιερώνοντας την υγιή Δραχμή 1 νέα δραχμή = 50 δισεκατομμύρια πληθωρικών.Το κράτος συνεχίζει να συμπαρίσταται στο ΝΑΤ λόγω δυσχέρειας ακόμα στην επικοινωνία με το εξωτερικό και δυσκολίας στα εμβάσματα, όμως το κράτος για την χορήγηση των απαιτούμενων πόρων, δέσμευε τα συναλ-λαγματικά αποθέματα του Ταμείου σε λίρες Αγγλίας.Κατά την διάρκεια αυτής της δύσκολης περιόδου, λει-τούργησε και δεύτερο ΝΑΤ που ίδρυσε η κυβέρνηση στο Λονδίνο και συγκέντρωνε τις εισπράξεις των λιμε-νικών αρχών ανά την υδρόγειο που κατατίθεντο στην BARCLAYS BANK/GREEK SEAMEN PENSION FUND. Από τον λογαριασμό αυτό πληρώνονταν οι συντάξεις και τα επιδόματα ναυτικών του εξωτερικού, καλύπτονταν τα έξοδα του ΟΙΚΟΥ ΝΑΥΤΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑΣ και οι δα-πάνες λειτουργίας των προξενικών λιμεναρχείων. Το παράρτημα αυτό του ΝΑΤ καταργήθηκε μετά την λήξη του πολέμου και ο λογαριασμός αυτός παρουσίαζε υπόλοιπο 588.170 λιρών.Τα μόνα περιουσιακά στοιχεία του Ταμείου που διατή-ρησαν την αξία τους, όλη αυτή την περίοδο, ήταν τα ακίνητα, οι αξίες σε επιταγές εξωτερικού και τα χρεό-γραφα σε χρυσό. Τα δύο επόμενα χρόνια 1945-46, επέστρεψε πάλι η νο-μισματική κρίση με δύο υποτιμήσεις, μία της λίρας που από 5η Ιουνίου 1945 διατίθεται προς 2.000ΔΡ. και τον Ιανουάριο του 1946 διατιμήθηκε στις 20.000 Δρχ. και αυτή του δολαρίου που έφτασε τις 5.000 ΔΡΧ. Επί κυβερνήσεως Πλαστήρα, (1945) υπογράφτηκε πρά-ξη δια της οποίας, το ποσόν των 257.570 λιρών Αγγλίας διατέθηκε το μισό για ενίσχυση του Λογαριασμού Βοη-θείας εργατών Θαλάσσης, των οικογενειών αυτών κα-θώς και των φυματικών και το άλλο μισό μεταφέρθηκε σε πίστωση του ΝΑΤ. Το ποσόν αυτό είχε συγκεντρωθεί από καταβολή φόρου των αξιωματικών του Ε.Ν στο εξωτερικό, ενώ δεν υφίστατο τέτοια υποχρέωση.Το 1946 βρίσκει την Ελλάδα με την πρώτη μεταπολεμι-κή κυβέρνηση του Κ.Τσαλδάρη, η εθνική ναυτιλία ανα-συγκροτείται σε όλους τους κλάδους :ακτοπλοϊα, με-σογειακή, μεγάλη φορτηγός, με αποτέλεσμα να απορ-ροφηθούν οι άνεργοι ναυτικοί. Το ΝΑΤ δεν δανείζεται πλέον από το Δημόσιο ενώ διακόπτει την ενίσχυση των ανέργων και των οικογενειών απόντων ναυτικών αλλά παράλληλα ομαλοποιούνται και τα εμβάσματα.Τα κεφάλαια του Ταμείου το 1947, ανέρχονταν σε 178.671.628 και αποτελούνταν από ακίνητα, χρεόγρα-φα σε χρυσό και συναλλαγματικά αποθέματα 733.636 λιρών και 50.000 δολαρίων. Το Ταμείο είχε ανοίξει λογαριασμό και στην Νέα Υόρκη όπου, μετά την πώληση των 100 λίμπερτυς σε έλληνες εφοπλιστές, οι εισπράξεις του εκεί προξενικού λιμεναρ-χείου αυξήθηκαν σημαντικά. Από 1ης Ιανουαρίου 1947, οι συντάξεις καταβάλλονται



81

για πρώτη φορά αντί του τέλους, την 1η έκαστου μήνα.Από 1ης Ιανουαρίου του 1948, οι τακτικές εισφορές των πληρωμάτων ανέρχονται στο 8% επί του μηνιαίου μι-σθού, μη συμπεριλαμβανομένης τροφοδοσίας και υπε-ρωριών και αυτές των πλοιοκτητών στο 12%. Από τις εισφορές αυτές, το 30% αποτελεί μέρος του Κεφαλαίου Ανεργίας και του Λογαριασμού Φυματικών. Σημαντικό νομοθέτημα υπήρξε το ίδιο διάστημα η Σύ-σταση Κεφαλαίου Ναυτικής Εκπαίδευσης και ορίστηκε μηνιαία πάγια καταβολή 3 έως 6 λίρες Αγγλίας, αναλό-γως την χωρητικότητας, πληρωτέα από τους πλοιοκτή-τες. Το Κεφάλαιο Ναυτικής Εκπαίδευσης συνιστά χωρι-στό λογαριασμό παρά το ΝΑΤ και οι εισπράξεις διατίθε-νται για την λειτουργία Δημοσίων Σχολών Εμπορικού Ναυτικού. Πυρήνας του κεφαλαίου αυτού, υπήρξε το ποσόν των 50.000 λιρών, που συγκέντρωσαν οι πλοιο-κτήτες που αγόρασαν τα λίμπερτυς.Το ΝΑΤ ενισχύεται και από μία δωρεά 1.000.000 δολα-ρίων από τους αγοραστές των 7 δεξαμενοπλοίων που δώρισε η αμερικανική κυβέρνηση σε έλληνες εφοπλι-στές. ¨Ηταν αποτέλεσμα έκκλησης του τότε υπουργού Θ.Κιζάνη προς τους Γερ. Λυκιαρδόπουλο, Μάρκο Νομι-κό, Δημήτρη Χανδρή, Στρατή Ανδρεάδη, Σταύρο Λιβα-νό, Νικ. Γουλανδρή και αδελφοί Ν. Νικολάου.Από το 1948 το ΝΑΤ αρχίζει και επενδύει τις εξωτερικές καταθέσεις του σε ακίνητα στην Αθήνα και τον Πειραι-ά,θεωρώντας τα επιτόκια που λάμβανε σε Αγγλία και Αμερική πολύ μικρά. Η οικονομική κατάσταση του Ταμείου βελτιωνόταν συ-νέχεια, παρά τις επιβαρύνσεις για την ενίσχυση τω ναυ-τικών κατά την διάρκεια του συμμοριτοπόλεμου.Το 1949-1950 το Ταμείο εξόφλησε όλα τα δάνεια προς το Δημόσιο που είχε συνάψει μετά το 1944 και έφτα-ναν το ποσό των 1.005.018.222 Δρχ. ενώ, τα διαθέσι-μα στο εξωτερικό ξεπερνούσαν το 1.110.000 λίρες και 1.290.000 δολάρια.Τα αποτελέσματα τω χρήσεων 1948 έως 1950 ήταν θε-τικά ενώ, ο υπουργός Κιζάνης θεσμοθετεί με τον ανα-γκαστικό νόμο 816 του Σεπτέμβρη 1948, την επέκτα-ση της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης και στους εν ενεργεία ναυτικούςΕπίσης, επιτρέπει στον Ασφαλιστικό Οργανισμό κατά Κινδύνων Πολέμου, να διαθέσει τα απαιτούμενα χρήμα-τα για την ανέγερση στην Πεντέλη Νοσηλευτικού Ιδρύ-ματος Εργατών Θαλάσσης όπου θα νοσηλεύονταν οι φυματικοί ναυτικοί. Το νοσοκομείο λειτούργησε το 1952. Το1950 βρίσκει το ΝΑΤ, να υπερτερεί των άλλων κοινωνι-κών Ιδρυμάτων και αναθέτει και πάλι στον Ν.Σακελλαρίδη την εκπόνηση αναλογιστικής μελέτης.Το σύνολο των εν ενεργεία ναυτικών έφτανε τους 25.236 ( 1.830 πλοίαρχοι-1.734 μηχανικοί-468 ραδιοτη-λεγραφητές-75 οικονομικοί αξιωματικοί-52 τροφοδό-τες-543 κυβερνήτες). Το πλεόνασμα του Ταμείου ανέρχονταν σε 6.858.317.767 δρχ. και το συνάλλαγμα σε 1.372.000 λίρες και 1.902,526 δολ.Μετά την ομαδική εγγραφή των 100 λίμπερτυς και 7

δεξαμενοπλοίων στα ελληνικά νηολόγια,σημειώθηκε μακρά περίοδος ύφεσης της ελληνικής χωρητικότητας και το κράτος αρχίζει προσπάθεια για τον επαναπατρι-σμό πλοίων και την δημιουργία προϋποθέσεων για την επιστροφή στο εθνικό νηολόγιο. Μέτρα πάρθηκαν για την επιτάχυνση της ασφάλισης ελληνικών πληρωμάτων που υπηρετούσαν υπό ξένη σημαία με το Βασιλικό Διάταγμα της 18ης Μαΐου 1951 που υποχρέωνε σε εξαγορά υπηρεσίας σε πλοία υπό ξένη σημαία ώστε αυτή να αναγνωρίζεται ως νόμιμος χρόνος υπηρεσίας για την συμμετοχή στις εξετάσεις για απόκτηση διπλώματος. Από το διάταγμα αυτό εισέρ-ρευσαν σημαντικά ποσά στο Ταμείο.Παράλληλα, επεκτάθηκε η προστασία της ασθένειας και στην επαρχία και ιδρύθηκαν παραρτήματα του ΟΙ-ΚΟΥ ΝΑΥΤΟΥ σε πολλές παραθαλάσσιες και νησιωτικές πόλεις όπως η Χίος, Άνδρος, Σύρος, Θήρα, Οινούσσες, Ιθάκη, Γαλαξείδι... Στην προσπάθεια επαναπατρισμού των πλοίων ρυθμί-στηκε η φορολογία και καθιερώθηκαν απαλλαγές ως προς τα νεότευκτα και μικρής ηλικίας πλοία.Νέες συλλογικές συμβάσεις υπεγράφησαν, μεταξύ ναυ-τικών και πλοιοκτητών και αποκατεστάθη η ηρεμία και η τάξη στα ελληνικά πλοία.Ο σημαντικότερος όμως νόμος στον οποίον στηρίχθη-κε η ανάπτυξη της ελληνικής ναυτιλίας, ήταν ο νόμος 2687 του Νοεμβρίου 1953 «περί επενδύσεως και προ-στασίας κεφαλαίων εξωτερικού» που παρείχε μεγάλες διευκολύνσεις και πλήρη διασφάλιση της ελεύθερης διαχείρισης των πλοίων που θα εγγράφονταν στο ελ-ληνικό νηολόγιο.Η νομισματική αναπροσαρμογή του Απριλίου του 1953 έρχεται να ενισχύσει τόσο τους ναυτικούς όσο και την οικονομική κατάσταση του ΝΑΤ. Με αυτή την πράξη καθορίστηκε ότι η «ισοτιμία της δραχμής από της 9ης εσπερινής της 9ης Απριλίου 1953 προς το δολάριο των ΗΠΑ ήταν 30.000 δρχ και των υπολοίπων νομισμάτων κατά την σχέσιν τούτων προς το δολλάριον». Η αξία της δραχμής ορίστηκε στο ήμισυ της μέχρι τότε αξίας. Οι ναυτικοί,που αμείβονται σε συνάλλαγμα, είδαν τις απο-δοχές τους να βελτιώνονται σημαντικά και σε αντίστοι-χη έκταση επωφελήθηκε και το Ταμείο τους το οποίο διέθετε μεγάλα συναλλαγματικά αποθέματα.Στην ρύθμιση αυτή προστέθηκε ένα χρόνο αργότερα η καθιέρωση της νέας δραχμής προς 1.000 παλιές.Η ευφορία του Ταμείου από τις ανωτέρω διατάξεις οδή-γησε στην αύξηση τω συντάξεων και από την 1 Ιουλίου 1951έως το 1954 η ελάχιστη σύναξη από 180.000 δρχ. έφτασε στις 300 νέες δρχ ενώ ο συντελεστής, βάσει του οποίου καθορίζονταν οι συντάξεις, αυξήθηκε από 3.000 φτάνοντας 7.500.Το Ταμείο αριθμούσε το 1954, 12.863 συνταξιούχους το δε κύριο κεφάλαιο του έφτασε τις 113.444.206 νέες δραχμές.Το μέτρο του επαναπατρισμού δεν επέφερε στο ΝΑΤ ση-μαντικά έσοδα διότι τα πλοία που επέστρεψαν ήταν λιγο-



82

στά, αντίθετα η υποχρεωτική εξαγορά υπηρεσίας σε ξένα πλοία έφερε στα ταμεία περί τα 12.000.000 και κατέστη δυνατή η ομαλή καταβολή τω αυξημένων συντάξεων.Τον Αύγουστο του 1954 το ΝΑΤ μεταφέρεται στο ακί-νητο που αγόρασε από τη Εθνική Τράπεζα έναντι του ποσού τω 10.251.548 δρχ. Στο νέο κτίριο στεγάστηκαν και τα Μητρώα Εργατών Θαλάσσης, Υπηρεσία Διπλω-μάτων του Υπουργείου και τα Ταμεία Πρόνοιας Αξιωμα-τικών και Πληρωμάτων.Τον Μάρτιο του 1955 ψηφίζεται ο νέος νόμος 3170 επί υπουργίας Γ.Βογιατζή και κυβέρνηση του Στρατηγού Πα-πάγου που ορίζει το ΝΑΤ ως καθαρά ασφαλιστικό ίδρυ-μα για τους ναυτικούς,μεταξύ άλλων καταργεί τις επεν-δύσεις σε ακίνητα ενώ επιτρέπει την χορήγηση οικοδο-μικών δανείων στους ναυτικούς. Για την σύνταξη των οι-κογενειών καθορίζεται ότι απαιτείται 15ης υπηρεσία αλλά και για αυτούς που έχουν πάνω απο10ετία χορηγείται εφ άπαξ αποζημίωση 5 ετών συντάξεις για την περίπτωση απόλυτης ανικανότητας και 4 ετών για γήρατος.Το Υπουργείο, με γνώμονα την αύξηση των εσόδων του Ταμείου, καθιερώνει το 1956 διάταγμα δια του οποίου θέτει τις βάσεις για την ασφάλιση στο ΝΑΤ αξιωματικών και ναυτικών των ξένων πλοίων, ελληνικής πλοιοκτησί-ας ενώ, ορίζεται ότι όσοι εφοπλιστές ασφαλίσουν εκου-σίως τα πληρώματα τους στο ΝΑΤ θα καταβάλλουν μει-ωμένη κατά ¼ εισφορά με αυτή που ισχύει για τα πλοία υπό ελληνική σημαία.Το διάταγμα συμπληρώνεται και με τον όρο ότι όσοι ναυτικοί υπηρετούν στα υπό ξένη σημαία πλοία, ασφα-λισμένα στο ΝΑΤ, θα υπολογίζεται στο ακέραιο η υπη-ρεσία τους για χορήγηση διπλώματος.Βέβαια η προνομιακή μεταχείριση των εφοπλιστών με ξένη σημαιά επέφερε γκρίνιες και η κυβέρνηση ανα-γκάστηκε να μειώσει τις τακτικές εισφορές προς το Τα-μείο και για τα πλοία με ελληνική σημαία.Το1955-56 ενεγράφησαν στο ελληνικό νηολόγιο 55 πλοία 363.954 κόρων.Ακολούθησε όμως, μεγάλη έξοδος ναυτικών προς σύ-νταξη, ο μέσος όρος της οποίας έφτανε πλέον τις 1020 δρχ., αισθητά βελτιωμένος έναντι του Μ.Ο του προη-γούμενου έτους των 486 δρχ. Οι συνταξιούχοι πλέον με-τρούν τους 13.126 και η κατώτατη σύνταξη τις 330 δρχ.Καθιερώνεται η πάγια καταβολή μίας πρόσθετης σύ-νταξης τα Χριστούγεννα και μισής το Πάσχα.Το 1957 ο επαναπατρισμός κάμπτεται, αλλά συνεχίζε-ται έντονα η συμβατική ασφάλιση στο ΝΑΤ και τα υπό ξένη σημαία πλοία που ανήκουν στο Ταμείο φτάνουν τα 565, με συνέπεια την κατακόρυφη άνοδο των εσόδων.Όμως τον Δεκέμβριο του 1957, μετά από σοβαρή κρί-ση στην ναυτιλία, τα παροπλισμένα πλοία ανέρχονται στα 68 ελληνικά και 64 ξένα ενώ ένα χρόνο αργότερα έφτασαν τα 120 ελληνικά και 208 ξένα. Το Ταμείο, για να διασφαλίσει τους χιλιάδες άνεργους προβαίνει στην αύξηση των εισφορών ναυτικών και πλοιοκτητών και πρέπει να σημειωθεί ότι ο εφοπλισμός δέχτηκε με προ-θυμία την επιβάρυνση αυτή.

Ο επαναπατρισμός συνεχίζεται και το 1959 και τα συμ-βεβλημένα με το ΝΑΤ πλοία, φτάνουν τα 670 όμως, τα έξοδα του Ταμείου σημειώνουν άνοδο λόγω των αυξη-μένων συντάξεων. Η εκατοστή χρήση του ΝΑΤ συμπίπτει με την εντυπω-σιακή επιτυχία του επαναπατρισμού και την συγκρό-τηση επιβλητικής ναυτιλίας υπό τα ελληνικά χρώματα. Τον Οκτώβριο του 1960, η ελληνική σημαία υψώ-νεται στο χιλιοστό πλοίο και η δύναμη του ελληνικού στόλου ανέρχεται στα 4 εκατομμύρια κόρους.Τα υπό ξένη σημαία, συμβεβλημένα με το ΝΑΤ, αριθ-μούν 6.000.000 κόρους.Οι αριθμοί αφορούν μόνο πλοία άνω των 100 κόρων, ενώ υπάρχουν και 3.280 μικρότερες μονάδες.Η απογραφή έδειξε ότι οι ναυτικοί της ελληνικής ναυτι-λίας ανήρχοντο στους 71.099 εκ των οποίων 9.702 ήταν αξιωματικοί.Κατά την εκδήλωση στις 22 Ιανουαρίου 1962 για τα 100 χρόνια του ΝΑΤ παρουσία του βασιλιά ο τότε υπουργός Ναυτιλίας Σ.Κωτιάδης αναφέρει:«Η σημερινή κατάστασις του ΝΑΤ δύναται να χαρακτη-ρισθή ως ανθηρά.Το ΝΑΤ κατά την εκατονταετή ζωήν του, αντιμετώπισε κινδύνους και δυσχερείας σοβαρωτάτας. Χάριν όμως εις την στοργήν και το ενδιαφέρον,τα οποία επέδειξαν οι διοικήσαντες τούτο και η Πολιτεία, κατώρθωσε το πρώτον μας ασφαλιστικό ίδρυμα, ού μόνον να επιζήση, παρέχον την πολύτιμον συμβολήν τους εις τους απομά-χους και δεόμενους προστασίας ναυτικούς μας, αλλά και βασίμως να παρέχει ελπίδας δια την εις το προ-σεχές μέλλον πλέον ικανοποιητικήν εκπλήρωσιν της αποστολής του, δια της πληρεστέρας προστασίας των ναυτικών μας, άνευ βεβαίως κινδύνου ανατροπής των οικονομικών δεδομένων επί των οποίων στηρίζεται η λειτουργία του Ιδρύματος...»Ας ευχηθούμε στο πρώτο ελληνικό ασφαλιστικό Ταμείο, το Ταμείο μας, να ξεπεράσει τις δυσκολίες που, όπως βλέπετε και ανωτέρω, πάντα υπήρχαν και με την συμ-βολή της Πολιτείας, των εφοπλιστών και των ναυτικών να εξισορροπήσει και να προστατεύει τους ναυτικούς μας και να τους επιτρέπει μία αξιοπρεπή διαβίωση. Πι-στεύω πως αν η Πολιτεία συλλογισθεί την δύναμη της εμπορικής ναυτιλίας και των ανά τον κόσμο ελλήνων εφοπλιστών και σκύψει στην αναζήτηση μέτρων για τον επαναπατρισμό των πλοίων ελληνικών συμφερό-ντων –εφ’όσον και οι εφοπλιστές δείξουν τον πατριω-τισμό που άλλοτε τους κατείχε και να μην βλέπουν την πατρίδα τους μόνο ως τόπο παραθερισμού– όχι μόνο το ΝΑΤ, αλλά και όλη η Ελληνική Οικονομία θα βγουν κερδισμένοι. Δεν είμαστε άλλωστε μία βασικώς αγρο-τική η βιομηχανική χώρα αλλά μία χώρα με ναυτική δύναμη με ναυτικούς που χαρακτηρίζονται ως οι καλύ-τεροι στον κόσμο. Ας στρέψουν το βλέμμα τους λοιπόν προς αυτή την κα-τεύθυνση και ας δώσουν μία νέα πνοή στη χώρα μας, πρέπει όμως να ασχοληθούν σοβαρά με το θέμα αυτό.



83

Και φρόντισε να μη βιαστείς

Στης Άνδρου το λιμάνι για να φτάσεις,

έχεις ακόμα υφάλους και νησάκια να διαβείς,

γοργόνες κι αφροδίτες ν᾽ αγκαλιάσεις,

έχεις μια Κίρκη, Ναυσικά, μια Καλυψώ,

στα πόρτα περιμένουν ξεχασμένες

του γυρισμού σου να χαρούν ένα φιλί

που θα τις κάνει απατηλά ευτυχισμένες.

Τόσα σου μένουν ακόμα για να δεις,

δελφίνια να πετάνε στον αέρα,

να χάνονται μεσ᾽ στα βαθιά

και πάλι να χορεύουν στον αιθέρα.

Και τότε η καρδιά σου θα σου πει,

«Φόρτσα Οδυσσέα, βούτηξε και συ,

να γίνεις ένα με σειρήνες και φλογέρα...

Μπροστά στης θάλασσας το μένος,

και με τη λύρα θείας μουσικής,

᾽πα στον ιστό του καραβιού δεμένος,

ο κάπταιν σπάει τα δεσμά του κι ευθύς

σαν αλμπατρός χιμάει στ᾽ άγρια κύματα

και χάνεται λυμένος.

Στο εργαστήρι των θρύλωνη Ατλαντίδα κλονίζει τη θάλασσαμυστηριώδης πιλότος περιγράφει με τρίγωνατη πυξίδα των ανεξήγητων πλοίων

Κυκλώνες κύματα καταβροχθίζουν το φεγγάριη λάβα πλέκει γαλάζια δίχτυαστο βυθό ο ορίζονταςπινελιές εγκλεισμού

Σαρωτικό τρέμολοκοκτέιλ θανάτου!

Στη σκιά των Σαργασσών οι πειρατές συνωμοτούνο καπετάνιος κατεδαφίζει τη φήμηο ροκάκιας λοστρόμος κιθαρίζει στους καρχαρίες

Τα σπαθιά κόβουν μνήμες

Η τόλμη στα φορτισμένα φύκια

Εμμονή διαφυγής!

Σπασμένο γυαλί θάλασσαςστραγγαλισμένα χέλιαπέτρινα παραληρήματα

σαρωτικό τρέμολοκοκτέιλ θανάτου

Το μαντίλι της Ειδοθέας σκουπίζει τα ηρωικά νερά

Φωτοφόροι αιθέρες

ΠΑΡΑΛΛΑΓΗ ΤΗΣ «ΙΘΑΚΗΣ»

Της Ειρήνης Φάνιας Παπιδά

NAYAΓΙΟ

Της Χαράς Ρίζου

Η κ. Χαρά Ρίζου είναι φιλόλογος, διδάκτωρ του τμή-ματος Φιλοσοφικών και Κοινωνικών Σπουδών της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης και εκλεκτή φίλη της Λέσχης μας.

84

Από τον κόσμο απομακρυνθήκαμε καθαρό αέρα ν’ αναπνεύσουμε

τον δρόμο για το Σούνιο πήραμε. Η θάλασσα απλώθηκε μπροστά μας

η ομορφιά της μάς ξεκούρασε δροσερό αεράκι τα μέτωπα μας χτύπησε.

Πάνω στο ύψωμα του μικρού λόφου τον πανέμορφο ναό του Ποσειδώνα αντικρίσαμε

Κάβο Κολώνες τον λένε οι ναυτικοίκαι το είχανε για σημάδι καλό.

Υψώνεται πάνω στη πέτρινη πλώρη του λόφου ανάμεσα στον ουρανό καί στη θάλασσα.

Σούνιο τ’ όνομά σου τα χρόνια διασχίζει κανείς δεν μπόρεσε να σβήσει

και μείς υπερήφανοι απολαμβάνουμε τη φύση, τη θάλασσα, την ιστορία μας.

Λυκόφως απλώθηκε τριγύρω μας καιρός να γυρίσουμε στον κόσμο.

Ναυτέλληνες στους πόντους και στις θάλασσες θαμώνες,που γειτωνιές σ᾽ ωκεανούς ορθώσατε πολλές,που στους πολέμους με τορπιλισμούς, τιτάνιους εκάματε αγώνες,ποιές δάφνες σας στεφάνωσαν και ποιές μυρτιές;

Στήθηκαν τύμβοι σ’ αφανείς και σ’ άταφους ναυτίλουςσε μάρμαρα πεντελικά χρυσά, γραφτήκανε ονόματα πολλά,τιμές απέδωσαν αγήματα, πληρώματα για κείνουςπου πανανθρώπινα εδρέωσαν νέες ηπείρους κι άφησαν πίσω τους διδάγματα, θυσίες και βιώματα τρανά.

Πολλοί, με τα κονβόϊ τα συμμαχικά για την ειρήνη κινδύνέψαν, άλλοι στις βάρδιας την αγρύπνια, άφησαν την ύστατη πνοή,στους αλουέδες, στις κουκέτες, στις βαρδιόλες με τον χάροντα παλαίψαν,μπροστά στης νάρκης τη φωτιά και στης τορπίλης την αβυσυλέα την ορμή.

Κι όταν απ’ τους πολέμους και μεσοπολέμους, απολογισμοί δοθήκαν, για των γενναίων τους αφανισμούς, των καραβιών τους καταποντισμούς,στους κάβους, στα πελάγη και στους πόντους, οι μεσίστιες στηθήκαν,σημαίες π’ απ’ την τόλμη και τη δόξα μόνες υψώθηκαν,στους γαλανόλευκους της θάλασσας ιστούς.

Με ρώτησες πως είναι ο Κόσμοςτα ταξίδια οι τόποι,

πως βρίσκεται ο τρόποςν’ ανοίξουν της καρδιάς οι δρόμοι.

Με ρώτησες για τον έρωτα για γυναίκες που ξυπνούν τον πόθο,

για το πως φτάνει στο ξημέρωματου φεγγαριού το φόντο.

Με ρώτησες αν όλα θα τα προλάβειςκι εγώ ένα θα σου πω.

Αν στο κόσμο των ματιών σου ψάξειςεκεί θα βρεις τη ζωή που συναντώ....

ΜΕ ΡΩΤΗΣΕΣ

Του Σπύρου Ραδίτσα

ΝΑΥΤΕΛΛΗΝΕΣ

Του Μιχάλη Γ. Χαλκιά

KABO KOΛΩΝΕΣ

Της Μάρως Φ. Δήμου

85

«...μονάχα το καράβι!»

Καμμιά αντίρρηση· να βγούμε σε κάθε λογής αγορά αλλά όχι με χαρτιά. Τα ομόλογα, όσο κι αν φέρνουν προσκαί-

ρως λεφτά, δεν αποτελούν εγγύηση σταθερού οικονομικού μέλλοντος. Σήμερα φουσκώνουν, αύριο ξεφουσκώνουν. Αυτό που αποτελεί εγ-γύηση είναι το να βγούμε στις αγορές όλου του κόσμου με δικά μας προϊόντα. Προϊόντα, όμως, που να συνδυάζουν χαμηλή τιμή και υψηλή ποιότητα, όπως τα ακτινίδια της Νέας Ζηλανδίας και τα μήλα της Χιλής.Δεν είμαι κακόπιστος, ώστε να μην αναγνωρί-σω το μόχθο, το πείσμα, τη μεθοδικότητα του κ. Σαμαρά, αλλά και την αντοχή του κ. Στουρ-νάρα. Πέτυχαν με το παραπάνω να δημιουργή-σουν πλεόνασμα. Κι ακόμη πέτυχαν μια αιφνι-διαστική και επιτυχή έξοδο στην αγορά, με ό,τι θετικό –ενδεχομένως κι αρνητικό– συνεπάγε-ται αυτό. Τουλάχιστον σταμάτησαν οι ύβρεις κατά της Ελλάδας.Ωστόσο, όσο κι αν είναι κολακευτικοί οι έπαινοι που πλουσιοπάροχα μας επιδαψιλεύουν ξένοι ισχυροί πολιτικοί και οικονομικοί παράγοντες, όσο κι αν προσπαθεί να τονώσει το ηθικό μας με ορούς αισιοδοξίας ο κ. Σαμαράς, πάλι θα «πράξωμεν ουδέν», αν στηριχθούμε στα πιο χαμηλότοκα δανεικά και δεν στρωθούμε στη δουλειά. Δεν υποτιμώ την επιχειρηματικότη-τα του γραφείου και των υπολογιστών. Αλλά έχουμε καεί από τέτοιες επιχειρηματικότητες «λευκού κολλάρου». Όταν ακούω δανεικά, πάντα στο νου μού έρχεται μια φράση του Μα-κρυγιάννη: «Πάλι θα σπείρουμε αλάτι».Αυτό που επί μια ολόκληρη ζωή προτείνω, είτε διδάσκοντας είτε γράφοντας, είναι η επάνοδος στη δουλειά αμέσου αποδοτικότητας. Καλά εί-ναι τα επιστημονικά επαγγέλματα, αλλά χωρίς τα χειρωνακτικά, τα διπλώματα και τα πολυδι-

πλώματα, είναι παπλώματα χωρίς κρεβάτι. Η χειρωνακτική εργασία είναι η βάση, το θεμέλιο πάνω στο οποίο μπορεί να στηριχθεί κάθε άλλη εργασία. Ας το πούμε λίγο παραβολικά: Όταν η πόλη των Αθηνών αντιμετώπιζε τον κίνδυνο των Περσών, ο δαιμόνιος Θεμιστοκλής εξε-μαίευσε από την Πυθία τον περίφημο χρησμό: «Την πόλη θα σώσουν τα ξύλινα τείχη». Κι εννοούσε τα πλοία. Και χάρη σ’ αυτά η Αθήνα σώθηκε και ακολούθως δημιούργησε το μέγα της θαλάσσης κράτος.Σήμερα βέβαια τα πλοία δεν είναι μόνο ξύλινα (ωστόσο υπάρχουν και ξύλινα παραδοσιακά με θαυμάσιες προοπτικές)· είναι μεταλλικά. Ας στραφούμε πρωτίστως σ’ αυτά. Ας θυμηθούμε τι είπε στη Δημογεροντία των Ψαρών ο αθάνα-τος Κανάρης κατά το στίχο του Αλέξανδρου Πάλλη: «Τίποτε, αρχόντοι δε φελά· μονάχα το καράβι». Βέβαια ο πυρπολητής, έβλεπε το καράβι από την πολεμική σκοπιά· εγώ το βλέ-πω από την οικονομική. Η θάλασσα είναι το μεγαλύτερο και ευφορώτερο χωράφι της γης. Τα περισσότερα «αλέτρια» που την οργώνουν είναι ελληνικής ιδιοκτησίας, έστω κι αν δεν φέρουν όλα ελληνική σημαία και ελληνική ονο-μασία. Φέρνουν, όμως, καθαρό χρήμα. Και το χρήμα αυτό θα ήταν πολύ περισσότερο, αν τα πληρώματα ήσαν κατά πλειοψηφία ελληνικά.Απ’ ό,τι μαθαίνω από φίλους που ζουν από τη «θαλάσσια γεωργία», η ναυτιλία θα μπορούσε ν’ απορροφήσει άνω των 40.000 νέων, πολλοί από τους οποίους χαζολογούν στις καφετέρι-ες ή μπροστά σ’ ένα υπολογιστή νομίζοντας ότι αυτό σαν το λυχνάρι του Αλαντίν θα τους δώσει ψωμί. Χρήμα και ψωμί, και μάλιστα σε ποσότητα ικανοποιητική, δίνει το καράβι. Που σήμερα δεν σε κάνει απλό ναύτη· σε κάνει επι-στήμονα, κι ας έχεις τελειώσει μόνο το Γυμνά-

Tου Σαράντου Ι. Καργάκου

Ο διακεκριμένος ιστορικός και συγγραφέας κ. Σαράντος Καργάκος είναι Επίτιμο Μέλος της Λέσχης Αρχιπλοιάρχων

Αναδημοσίευση από το περιοδικό «ΝΑΥΤΙΚΗ ΕΛΛΑΣ», τεύχος 988, Ιούνιος 2014.

86

σιο. Αλλά πέρα από τις απολαβές, υπάρχει το ταξίδι, η δίψα της περιπέτειας.Ίσως μιλώ προσωπικά, διότι όνειρο το είχα από μικρός να γίνω καπετάνιος. Όχι για τα λεφτά (που δεν είχα), όσο για το ταξίδι. Να γνωρίσω τον κόσμο. Να περάσω απ’ όπου πέρασε ο Μαγγελάνος (η πρώτη μου αναγνωστική αγά-πη το βιβλίο του Τσβάιχ), ο Κολόμβος, ο Βάσκο ντε Γκάμα. Σε ηλικία 70 ετών ήμουν έτοιμος να μπαρκάρω σε φορτηγό του καπετάν Παν. Τσά-κου και παλαιότερα του Βαγγέλη Αγγελάκου. Ας όψονται κάποια –μάλλον χαλασμένα– καρ-διομετρικά μηχανήματα. Ως φοιτητής, εκπρό-σωπος της Φιλοσοφικής σχολής στη ΔΕΣΠΑ, το ανώτατο τότε φοιτητικό όργανο, είχα κάνει πρόταση να αποκτήσουμε δικαίωμα οι φοιτη-τές να εργασθούμε τους θερινούς μήνες στα καράβια. Ο τότε υπουργός (ή υφυπουργός) Ναυτιλίας Μανώλης Κεφαλογιάννης το δέχτη-κε μετά χαράς. Αντέδρασαν όμως οι συνδι-καλιστές, μη δα και φάμε εμείς οι φοιτητές το ψωμί των ναυτεργατών! Τόσο μυαλό...Δίπλα στο κρεβάτι μου, πάνω στο κομοδίνο, έχω πάντα 5-6 βιβλία. Όταν θέλω να ξεκουρά-σω το μυαλό μου και να φρεσκάρω την ψυχή μου, κάνω ταξίδια νοερά διαβάζοντας το βι-βλίο μιας κυρίας, που συντρόφεψε επί χρόνια πολλά το σύζυγό της καπετάνιο στα μεγαλύ-τερα λιμάνια της γης. Η κυρία είναι σύζυγος του λογίου πλοιάρχου κ. Φρίξου Δήμου. Σ’ ένα εκδοτικό οίκο γνώρισα μια πανέμορφη κοπέλα που τη φλερτάριζαν πολλοί λιμοκοντόροι. Της έλεγα διδακτικά: «Πρόσεξε, καψερή μου, μη

σε τουμπάρει κάποιος χαρτογιακάς. Να βρεις ένα παιδί μπρατσωμένο». Και το βρήκε. Σήμε-ρα την προσφωνώ «Καπετάνισσα». Στις διακο-πές της έχει οργώσει όλες τις θάλασσες.Και δεν είναι μόνον αυτή. Πληροφορούμαι ότι σε μια πόλη, που συντάσσεται με τον ηρωισμό, γεννήθηκε ένα πανέμορφο και πανέξυπνο κορίτσι που αντί να διεκδικήσει μια θέση σε κάποια από τις ποικιλώνυμες και απροσδιο-ρίστου χρησιμότητας σχολές, από αυτές που χορηγούν πτυχία ανεργίας, προτίμησε να γίνει καπετάνισσα. Μετά το πρώτο έτος των θεω-ρητικών σπουδών μπήκε στη δοκιμασία της πρακτικής εξάσκησης. Ταξίδεψε στις άγριες θάλασσες του Νότου και βγήκε παλληκάρι. Προβλέπω ότι η νεαρή θαλασσοβάτισσα σε λίγα χρόνια, αν δεν έχει παντρευτεί εφοπλιστή, θα έχει γίνει αυτή εφοπλιστής!Το λέω για τους νέους. Η θάλασσα ανοίγει μέλλον λαμπρό. Τα γεγονότα στην Ουκρανία, που θα είναι, όπως και ήταν, μακράς διαρκεί-ας, θα δώσουν πλούσια κέρδη στην ελληνική ναυτιλία. Το δείχνει ακόμη η ανάπτυξη της Κί-νας, και η σε λίγο εκτίναξη της Ινδίας και της Βραζιλίας. Οι Έλληνες πρέπει και μπορούμε να γίνουμε «αμαξηλάτες των θαλασσών». Ο Ιμπραήμ, αντικρύζοντας το 1825 από τον Αχλαδόκαμπο την Ύδρα, την ονόμασε «Μικρή Αγγλία». Αν σήμερα νέοι και νέες στραφούν προς τα καράβια, σε λίγα χρόνια η άλλοτε θα-λασσοκράτειρα Βρετανία θα ονομάζεται «Μι-κρή Ελλάδα».

www.sarantoskargakos.gr

87

ςε προηγούμενα τεύχη του περιοδικού μας αναφερθήκαμε στην Νέα Αττι-κή Κωμωδία (340-230 π.Χ.) και στον κορυφαίο εκπρόσωπό της το Μέναν-

δρο, του οποίου παρουσιάσαμε, το μοναδικό σωσμένο ολόκληρο, έργο του: ο «Δύσκολος», καθώς και το ελαφρά κολοβωμένο: οι «Επιτρέ-ποντες». Η «Σαμία» του(ή β΄τίτλος: «Κηδεία» δηλαδή συγγένεια από επιγαμία),που ίσως να είναι από τα πρώτα του έργα, βρέθηκε τμημα-τικά μέσα σε αιγυπτιακούς παπύρους και πρω-τοδημοσιεύθηκε το 1969. Σώθηκαν 737 στίχοι της (Εκδ.Arnott), μέσα από τους οποίους γίνε-ται αρκετά κατανοητή η όλη υπόθεση του έρ-γου. Θα προσπαθήσω, όσο πιο συνοπτικά γίνε-ται, σε ελεύθερη μετάφραση, αλλά με σύμβου-λό μου πάντοτε τις μεταφράσεις του κ Θεοδ. Μαυροπούλου, να ξαναζωντανέψω αυτό το μικρό αριστούργημα. Άλλα σωσμένα έργα του Μένανδρου, αλλά αρκετά κολοβωμένα, είναι: η «Περικειρομένη (=κουρεμένη)», η «Ασπίς», οι «Συκιώνιοι». Σώθηκαν και σπαράγματα από τα έργα του: «Μισούμενος, Γεωργός, Ήρως, Κόλαξ, Φάσμα». Συνολικά είχε γράψει περί τα εκατό έργα. Τα πρόσωπα της δραματοκωμωδί-ας αυτής, είναι: Ο νεαρός Μοσχίωνας, η σαμιώ-τισσα εταίρα Χρύσιδα, ο δούλος Παρμένοντας, ο εύπορος Δημέας, ο άπορος Νικήρατος, ένας μάγειρος, η παραμάνα του Μοσχίωνα. Βουβά πρόσωπα: Η Πλαγγόνα η κόρη του Νικήρατου και η γυναίκα του, το μωρό, δούλοι και ο χορός. Η Σκηνή βρίσκεται στην Αθήνα και παρουσιά-ζει ένα δρόμο με δύο σπίτια: Του πλούσιου Δη-μέα και του πτωχού Νικήρατου. Στον Πρόλογο ο νεαρός Μοσχίωνας πλη-ροφορεί τους θεατές ότι είναι ο υιοθετημέ-νος γιος του πλούσιου έμπορου Δημέα, που τώρα λείπει μαζί με το Νικήρατο, ως βοηθό του, σε εμπορικό ταξίδι στον Εύξεινο Πόντο: « Ο άνθρωπος αυτός με μοσχανάθρεψε από μι-κρό...,αλλά τώρα ...φοβάμαι, θα... τον λυπήσω... Αμάρτησα... Ενώ αυτός μου πρόσφερε τα πά-ντα, ώστε εγώ ήμουν αυτό που λένε «ο ένας, μες στους πολλούς». Αλλά κι εγώ βέβαια, σαν αστός, του φέρθηκα ευγενικά τότε που αυτός λαχτάρισε

NEA ΑΤΤΙΚΗ ΚΩΜΩΔΙΑΗ «ΣΑΜΙΑ» του ΜΕΝΑΝΔΡΟΥ

Της Άννας Βογιατζή

για μια σαμιώτισσα εταίρα, ανθρώπινα ειν΄αυτά, και το έκρυβε κι υπέφερε, κι εγώ τον στήριξα, να την κρατήσει γερά, να μη ντρέπεται κι έτσι ν’ απο-φύγει και τα πειράγματα των αντεραστών του. Ακόμη κι η γειτόνισσα, η μάνα της κοπέλας που αγαπούσα, η κόρη του Νικήρατου, καλοδεχόταν τη σαμιώτισσα κι ανταλλάζαμε επισκέψεις... Για τα υπόλοιπα, ντρέπομαι... αλλά, θα ... σας τα πω.... Να!... μια μέρα στη γιορτή των Αδωνίων*... τέλος πάντων... η Πλαγγόνα έμεινε έγκυος` αλλά κι εγώ, μια και είχα την ευθύνη, πήγα αμέσως στη μάνα της και της ορκίστηκα πως θα την παντρευτώ, όταν κάποτε γυρίσει ο πατέρας μου. Τώρα όμως η κοπέλα... γέννησε. Όμως, ξαφνικά μας ήρθ’ αυτό, γέννησε και η Χρύσιδα, αλλά το παιδί της πέθανε».Στην Πρώτη πράξη ο δούλος Παρμένοντας πληροφορεί το Μοσχίωνα: «Ήλθε ο πατέρας σου

Προτομή του Μενάνδρου στο Μουσείο Κιαραμόντε

88

με το γείτονα, τους είδα! Κοίτα να φανείς άντρας και να του κάνεις λόγο για το γάμο σου». ΜΟΣΧ: «Δειλιάζω, όσο πλησιάζει η ώρα... ντρέπομαι...» ΠΑΡΜ: « Και δεν ντρέπεσαι για την κόρη που χά-λασες και τη μάνα της; Λοιπόν, αν θες τη γνώμη μου, λέω να γίνει ο γάμος». Έρχεται και η Χρύσι-δα. Συμφωνούν και οι τρείς τους να τρέφει το παιδάκι η Χρύσιδα και να πουν στο Δημέα ότι το γέννησε αυτή, αλλά ο Μοσχίωνας φοβάται: «Ο πατέρας μου όμως θα θυμώσει...» ΧΡΥΣ.:«Θα σταματήσει, γιατί είναι κι αυτός πολύ ερωτευ-μένος, κι αυτό το πάθος οδηγεί σε συμφιλίωση. Εγώ πάντως θα υποστώ τα πάνδεινα, παρά να το δώσουμε σε παραμάνα κάποιας γειτονιάς». Έρ-χονται ο Δημέας με το Νικήρατο, χαρούμενοι που ξέφυγαν από την καταχνιά του Πόντου και ξαναγύρισαν στην ηλιόλουστη Αθήνα. Ο Δη-μέας, ευχαριστημένος από τις υπηρεσίες του Νικήρατου κατά τη διάρκεια του ταξιδιού τους, έχει συγκατανεύσει για το γάμο των παιδιών τους. Τελικά συμφώνησαν κι οι δυο ότι πρέπει να ορίσουν την ημερομηνία. Στη Δεύτερη πράξη ο Μοσχίωνας έρχεται απο-φασισμένος να μιλήσει στον πατέρα του για το γάμο του με την Πλαγγόνα, αλλά τον βρίσκει κατσουφιασμένο: ΔΗΜ: «Πώς να μην είμαι; Λες και δεν ήξερα πως είχα για γυναίκα μιαν... εταίρα. Απόχτησα φαίνεται ένα γιο μπάσταρδο... αλλά θα πάρει δρόμο, να πάει στον κόρακα, η χαμένη...». ΜΟΣΧ: «Μα τι λες; δεν έχω ιδέα, μην κάνεις κάτι τέτοιο!» ΔΗΜ: «Δηλαδή λες πως μου πάει εμένα ν’ αναθρέφω νόθο γιο;» ΜΟΣΧ: «Μα, τι’ ναι γνή-σιος και τι νόθος` άνθρωπος γεννιέται! Τι πάει να πει «καταγωγή»; Γνήσιος γιος είναι ο σωστός γιος, ενώ ο κακός γιος είναι και νόθος γιος». Στη συ-νέχεια ο ΜΟΣΧ. ρωτά, με αγωνία, τον πατέρα του αν δέχεται το γάμο του με την Πλαγγόνα κι εκείνος, απροσδόκητα, του απαντά χαρού-μενος: «... τρέχω αμέσως να πω στο γείτονα να κάνουμε το γάμο». Σε λίγο οι δυο συμπέθεροι συζητούν για τις λεπτομέρειες της γαμήλιας προετοιμασίας και αποφασίζουν να προσλά-βουν και μάγειρα με το μεροκάματο. Στην Τρίτη πράξη ο Δημέας, που νόμιζε ότι είναι δικό του το μωρό, μονολογεί:«... είμαι στα λογικά μου ή τα’ χασα; Πόνος μ’ έπιασε... Εγώ, που χωρίς να πολυεξετάσω το πράγμα, ετοίμαζα γάμους, θυσίαζα κι έδινα εντολές να γίνουν όλα όπως πρέπει -απ’ τη μια το μωρό να τσιρίζει, απ’ την άλλη οι γυναίκες πήγαινε-έλα: δώσ’ αλεύ-ρι, δώσε λάδι, κάρβουνα, δώσε νερό- μες στην αποθήκη να φροντίζω το κάθε τι... Και... να’σου,

κατεβαίνει απ΄το πατάρι η γριά παραμάνα του Μοσχίωνα. Δε με είδε, και νομίζοντας πως είναι μόνη της, όταν είδε το μωρό να κλαίει, άρχισε να το κουνάει και να λέει: Μωράκι μου που’ ναι η μανούλα σου; Άαχ εγώ, όταν ο Μοσχίωνας ήταν τόσος δα, τον φρόντιζα μ’ αγάπη. Τώρα που από-χτησε κι αυτός πια τούτο το παιδί... Αλλά ένα δου-λάκι, της έγνεψε πως είμαι μέσα` αυτή κατάλαβε κι εξαφανίστηκε. Βγήκα κι εγώ ήσυχα-ήσυχα, σα να μην άκουσα τίποτα, και βλέπω τη σαμιώτισσα απ’ έξω,να βυζαίνει το μωρό. Ε, τότε πια... σιγου-ρεύτηκα πως αυτή το γέννησε. Όμως ποιος είν’ ο πατέρας ...τελοσπάντων, είτε εγώ, είτε... Αλλά ας μην αγανακτήσω ακόμη... ξέρω καλά, το παλικα-ράκι μου πάντοτε ήταν τίμιο και μου΄χε σεβασμό μεγάλο... αλλ’ άμα σκέφτομαι κι αυτή που τ’ ανα-τρέφει κρυφά μου... τα χάνω... Αλλά να, έρχεται αυτός ο Παρμένοντας με το μάγειρα. Αυτουνού τέτοιες δουλειές δεν του ξεφεύγουνε ποτέ. Τέτοια περιέργεια έχει... Έεε, άσε το κοφίνι κι έλα δω. Αμέ-σως!» ΠΑΡΜ: «Εδώ’μαι». ΔΗΜ: «Λοιπόν, μα τους δώδεκα θεούς, δε θέλω να σε μαστιγώσω, παρό-λο που έχω πολλούς λόγους. Κάτι μου κρύβεις». ΠΑΡΜ: « Σ, ορκίζομαι στ’...» ΔΗΜ: «Πάψε, μιλώ με σιγουριά. Για κοίτα δω` ποιανού είναι το μωρό;» ΠΑΡΜ: «Της Χρύσιδας... δικό σου είναι...» ΠΑΡΜ: «Χάθηκες! Τα ξέρω όλα λεπτομερώς. Ξέρεις πως είναι του Μοσχίωνα, κι ότι αυτή το μεγαλώνει για χάρη του. Όλοι το ξέρουν. Φέρτε μου το λουρί...». Ο Παρμένοντας φεύγει τρεχάτος, φωνάζοντάς του ότι ο Μοσχίωνας δεν του έχει κάνει κανένα κακό. Ο ΔΗΜ. συνέρχεται κάπως, και, προσπα-θώντας να δικαιολογήσει τη στάση του γιου του, μονολογεί:«Με κανένα τρόπο, ένας τόσο σωστός και συνετός σ’ όλα του άνθρωπος δε θα φερόταν έτσι σε μένα. Εμπρός Δημέα, στάσου άντρας! Δαγκώσου, κρατήσου, παράτα τον έρω-τα, χάρη του γιού σου. Πέτα στο δρόμο τη μορφο-νιά σαμιώτισσα. Αυτή η χαμένη πόρνη φταίει για ό,τι έγινε. Τον βρήκε μεθυσμένο κι εκτός εαυτού... Τα νιάτα, βλέπεις, και ...το κρασί... παρασύρθη-κε... Δεν το έκανε από ερωτική παραφορά, ούτε από μίσος για μένα. Αυτός μου μίλησε για το γάμο που του υπόδειξα με τόση ευχαρίστηση` `δε βια-ζόταν από ερωτική διάθεση, όπως νόμιζα, αλλά φαίνεται για ν΄αποφύγει την «Ελένη» που’ χω μες στο σπίτι μου». Και ορμώντας μέσα φωνάζει στη Χρύσιδα: «Στα κοράκια, αμέσως. Φύγε!» ΧΡ: «Πού να πάω η δύστυχη... επειδή το πήρα στα χέ-ρια μου...». ΔΗΜ: «Έξω. Έχεις το παιδί και τη γριά, ξεκουμπίσου. Αχάριστη. Μου ήρθες πάμπτωχη και φεύγεις μ’ όλα σου τα πράματα και με δούλες,

N E A Α Τ Τ Ι Κ Η Κ Ω Μ Ω Δ Ι Α Η «ΣΑΜΙΑ» του ΜΕΝΑΝΔΡΟΥ

89

N E A Α Τ Τ Ι Κ Η Κ Ω Μ Ω Δ Ι Α Η «ΣΑΜΙΑ» του ΜΕΝΑΝΔΡΟΥ

δρόμο! Γυναίκες σαν κι εσένα για ένα δεκάδραχ-μο πάνε στα γλέντια και πίνουν το κρασί ανέρωτο και ψοφούν πεινασμένες στην ψάθα... έτσι θα κα-ταλήξεις!» Η Χρύσιδα κλαίει σπαρακτικά, αλλά δεν αποκαλύπτει το μυστικό. Ο ΝΙΚ. επιστρέ-φοντας από την αγορά, τη βλέπει με το μωρό στο δρόμο, απορεί για τη στάση του Δημέα, και την οδηγεί στο σπίτι του παρηγορώντας την, ότι θα του περάσει(του Δημέα), όταν θα καλο-σκεφθεί αυτά που της έκανε. Στην τέταρτη πράξη Ο Μοσχίωνας, που πε-ριμένει ανυπόμονα την ώρα του γάμου του, μαθαίνει από το Νικήρατο για το διωγμό της Χρύσιδας από το Δημέα, εξαιτίας του μωρού. Φεύγουν, κι έρχεται ο Δημέας: «Απόλλωνά μου, δώσε, να καταπιώ την οργή μου, να γίνουν οι γά-μοι, να μη ρεζιλευτώ... να τραγουδήσω και του γάμου το τραγούδι...». ‘Ερχεται πάλι ο Μοσχίω-νας: «Πατέρα για ποιο λόγο έδιωξες τη Χρύσιδα;» Εκείνος, θυμωμένος, του υπαινίσσεται ότι ξέρει τι έχει γίνει μ΄αυτόν κι εκείνη. Ο Μοσχίωνας δεν καταλαβαίνει και επιμένει να είναι στο γάμο του και η Χρύσιδα. ΔΗΜ: «Τα ξέρω όλα πια. Το μωρό είναι δικό σου». ΜΟΣΧ: «Έ... κι αν είναι δικό μου, σε τι φταίει η Χρύσιδα; Εσύ γιατί φωνάζεις;» ΔΗΜ: «Βρε κάθαρμα, τολμάς να το λες αυτό και με κοι-τάς κατάματα;» ΜΟΣΧ: «Γιατί πατέρα, μυριάδες έχουν κάνει το ίδιο πράγμα». Ο ΔΗΜ εξακολου-θεί να πιστεύει ότι το παιδί το γέννησε η Χρύσιδα: «Μα το Δία, τι θράσος, λοιπόν, δώσε την απάντη-ση μπροστά σ’ όλους ήρθε κι ο Νικήρατος!» Ο ΝΙΚ. εξαγριώνεται: « Τώρα κατάλαβα... και... να του δώσω εγώ την κόρη μου για γυναίκα του; Λοι-πόν... Δημέα είσ’ ανδράποδο.Αν κανείς ατίμαζε το δικό μου το κρεβάτι, την παλλακίδα, αύριο κιόλας θα την πουλούσα και σύγχρονα θ’ αποκήρυσσα το γιο μου, ώστε να μην υπάρχει άνθρωπος σε κουρείο και σ’ αγορά που να μη λέει: Ο Νικήρατος στάθηκε άντρας και ξέπλυνε το φονικό! Αλλά κι εγώ που... την πήρα σπίτι μου ...Πάω να τη διώξω». ΜΟΣΧ: «Τι είπε λέει; Φόνο;… Ωχ, μα τους θεούς, πάγωσα. Πατέρα άκουσέ με» ΔΗΜ: «Δεν ακούω τίποτε». ΜΟΣΧ: «Δεν είν’ η Χρύσιδα η μάνα του παιδιού` χάρη μου κάνει που το μεγαλώνει. ΔΗΜ: «Και γιατί σου κάνει χάρη; Μίλα επιτέλους, θα με πεθάνεις! ΜΟΣΧ:«Το παιδί είναι της Πλαγγόνας και δικό μου, αλλά δεν ήθελα να το μάθει κανείς». Ο ΔΗΜ αμφιβάλλει ακόμη:«Τι λες βρε, Πρόσεξε, μη με ξεγελάς. Κάποιος χτυπά...» ‘Ερχεται ο ΝΙΚ. αναστατωμένος. «Αχ, ο ταλαίπωρος εγώ, τι εί-δαν τα μάτια μου, θα τρελαθώ. Έπιασα την κόρη μου να θηλάζει το μωρό` και μόλις με είδε έπεσε χάμω. ΜΟΣΧ: «Πατέρα τ’ άκουσες; Αυτό ήταν !»

ΔΗΜ: «Παιδί μου δεν μου έκανες κακό,..τα φα-νταζόμουν..». ΜΟΣΧ: «Εγώ εξαφανίζομαι».Ο Νικήρατος έξαλλος, τα βάζει με τη Χρύσιδα: «Κρατά με τη βία το μωρό, αν δεν τ΄αφήσει θα τη σκοτώσω». ΔΗΜ: «τη γυναίκα μου θα σκοτώσεις; Χρύσιδα, έλα δω, τρέχα μέσα!» ΝΙΚ: «Δώσε μου το μωρό» ΔΗΜ: «Είναι δικό μου, μη σηκώνεις χέρι... Συγκρατήσου. ΝΙΚ «..μου την έφερε ο Μοσχιωνας». ΔΗΜ: «Έννοια σου, θα την πάρει! Πήγαινε να ετοιμάσεις για το γάμο. Από Θεού ήταν αυτό! Πάω κι εγώ να κάνω το ίδιο». Στην Πέμπτη πράξη ο Μοσχίωνας, αγανακτι-σμένος από τα λόγια του πατέρα του και του μέλλοντα πενθερού του, προσποιείται ότι θέλει να φύγει ως μισθοφόρος στην Ασία ελπίζοντας να συγκινηθεί ο πατέρας του και να τον παρα-καλέσει να μείνει. Προστάζει τον Παρμένοντα να του φέρει τη χλαμύδα και το σπαθί του. Ο δούλος αρνείται, θέλοντας να τον αποτρέψει. Ο Μοσχίωνας τον απειλεί και τελικά του τα φέρ-νει: «Σε είδε κανείς; ΠΑΡΜ:« Κανείς. Να, παρ’ τα. Τράβα όπου σκοπεύεις` φλυαρείς» Έρχεται ο Δημέας: « Γιατί αυτή η στολή; « ΠΑΡΜ: «Όπως βλέπεις αυτός παίρνει δρόμο… πάω τώρα κι εγώ να ενημερώσω τους μέσα..». ΔΗΜ: «Παιδί μου, μη θυμώνεις, σ' αγαπώ. Σ’ ανάθρεψα, κι αν ως τώρα ήσουν ευχαριστημένος, έπρεπε νε υπομείνεις αυτή τη λύπη σα γιος μου. Σε κατη-γόρησα αδικαιολόγητα, αλλά δεν το φανέρωσα για να μη χαίρονται οι εχθροί μου. Όμως εσύ βγάζεις τώρα στη φόρα το λάθος μου` δεν το θεωρώ σωστό. Μη θυμάσαι το σφάλμα της μιας μέρας, αλλά όσες προηγήθηκαν. Έρχεται ο Νικήρατος και τον παρακαλεί κι εκείνος. Ο Μο-σχίωνας κάνει πως «υποχωρεί» και Νικήρατος πάει και φέρνει τη νύφη: «Δική σου! Σου την παραδίνω. Να σπείρεις γνήσια παιδιά, και για προίκα της όλα ... όταν πεθάνω` αλλά μακάρι αυτό να μη γίνει ποτέ». ΜΟΣΧ: «Τη θέλω και την παίρνω γιατί την αγαπώ! Ο Δημέας παρα-καλεί τους θεατές να χειροκροτήσουν το Βάκχο με αγάπη και: «Η άφθαρτη θεά Νίκη, με ευμέ-νεια, ας ακολουθεί πάντοτε τους χορούς μου.Τα Αδώνια ήταν κυρίως γιορτή των εταιρών. Ο Άδωνις ήταν γιος της Αφροδίτης αλλά τον δι-εκδικούσε και η θεά του Άδη, Περσεφόνη. Τότε ο Δίας αποφάσεσε να μένει ο Αδωνις το ένα τρίτο του χρόνου με την Αφροδίτη,, το άλλο τρίτο με την Περσεφόνη και το τρίτο τρίτο με το Δία. Ο μύθος συμβολίζει το σπόρο που μέ-νει στη γη ώσπου να βλαστήσει. Η επιστροφή του Άδωνη από τον Άδη,συμβολίζει τη βλά-στηση, που ανθεί τη άνοιξη και το καλοκαίρι.

90

Θάλασσα

Με χαρά βρισκόμαστε σήμερα εδώ, ο Πρόε-δρος της Ένωσης Ελλήνων Λογοτεχνών κ. Λευτέρης Τζόκας κι εγώ, ως Γεν. Γραμμα-τέας του Διοικητικού μας Συμβουλίου στην

Λέσχη Αρχιπλοιάρχων, που με την απόφαση του Διοικη-τικού της Συμβουλίου, τιμάται η ιστορική Ένωση Ελλή-νων Λογοτεχνών, που ιδρύθηκε το 1930. Σας ευχαριστούμε για την τιμή αυτή. Στο πέρασμα του χρόνου και περισσότερο στις μέρες μας, που η κοινωνία βάλεται από πολλά μέσα, από ξενό-φερτες τάσεις απλούστευσης της γλώσσας, της γραφής και του πνεύματος, αγωνιζόμαστε, ως το αρχαιότερο Λογοτεχνικό Σωματείο στη χώρα, να διατηρήσουμε και να προάγουμε τη γλώσσα και την έκφραση, μέσα απο το γραπτό λόγο, με την ποίηση, το διήγημα και κάθε μορ-φής λογοτεχνική δημιουργία, κι εν γένει τον Πολιτισμό.Για το λόγο αυτό η Ένωσή μας, έχει εντείνει τους ετήσι-ους Λογοτεχνικούς Διαγωνισμούς για παιδιά, εφήβους και νέους και φυσικά για ενηλίκους. Η συμμετοχή στους Διαγωνισμούς αυτούς είναι μεγάλη και η προσπάθεια των παιδιών αξιαίπενη. Είμαστε ιδιαίτερα χαρούμενοι γιατί έχουμε αυξημένες συμμετοχές από σχολεία της Επαρχίας, από κάθε γω-νιά της Ελλάδος και φυσικά την Κύπρο. Είναι μια μεγά-λη ικανοποίηση για εμάς. Σειρά από εκπαιδευτικούς, δασκάλους και δασκάλες και φιλολόγους, απαρτίζουν εθελοντικά σε πείσμα των καιρών, την Επιτροπή Αξιολόγησης των συμμετοχών. Μια επίπονη εργασία, που γίνεται με αγάπη για τη γλώσ-σα και με ενδιαφέρον, αφού τα παιδιά, είναι η επόμενη μας μέρα σε ολους τους τομείς της κοινωνίας. Κάθε χρόνο, πραγματοποιούμε εκδηλώσεις αφιερω-μένες στη λογοτεχνία, σε νέους λογοτέχνες και μέλη μας, αλλά και ειδικά αφιερώματα στους κλασικούς της λογοτεχνίας. Η συμμετοχή είναι πάντα υψηλή, κάτι που δείχνει οτι η συνοχή μας και η αγάπη μεταξύ των μελών είναι μεγάλη και αληθινή, αφού όλοι πρεσβεύουμε αυτούς τους κοι-νούς και ειλικρινείς σκοπούς. Σύντομα, προγραμματίζουμε ειδικές εκδηλώσεις στην

Ελλάδα και το εξωτερικό. Βρισκόμενοι στο χώρο σας εδώ, νιώθουμε να συνυ-πάρχουν, το μεράκι, συναισθήματα και ένας μακρύς αγώνας μέσα απ το στίβο της ναυτοσύνης. Είναι εδώ ένας μικρός φιλόξενος όρμος που πλέον αγκαλιάζει τα χρόνια που πέρασαν και είναι ένα ακόμη εφαλτήριο για τα επόμενα που έρχονται. Είμαστε χαρούμενοι, διότι μέλη σας είναι ταλαντούχα και σε άλλους τομείς και καταπιάνονται από καιρό με το γράψιμο. Ποίηση, διήγημα, λαογραφία κλπ. Μέλη σας που έχουμε τη χαρα να είναι και μέλη μας. Δυστυχώς, κάποιοι δεν είναι πια κοντά μας. Αν αφήσουμε τη φαντασία μας ξεφυλίζοντας ένα βιβλίο, είναι σαν ένα συμβολικό πέλαγος, που ταξιδεύουν συ-ναισθήματα και ιδέες. Ρομαντισμός και ανθρωπιά. Εκεί που η γραφίδα του παλιού καιρού, ταξίδευε μέσα απ τις λευκές σελίδες και ο δημιουργός τους συγγραφέας ή ποιητής, γέμιζε με πλήρη νοήματα αυτό το λευκό φό-ντο, που μπορεί να ήταν ένα μικρό χαρτάκι ή αμέτρητες σελίδες.Αυτό το ταξίδι του γραπτού λόγου, είναι ένα εφάμιλλο ταξίδι σαν τα δικά σας. Ενα ταξίδι σε πέλαγα και ωκεα-νούς, που λίγοι άνθρωποι μαζεμένοι σ ενα πλοίο κάνα-νε το δικό τους δρομολόγιο. Δουλειά, σκέψεις, κοίταγ-μα στον ορίζοντα, βουητό και κουβέντα με τη θάλασσα. Και τα επόμενα χρόνια μέσα από ένα γραφείο μιλώντας μέσω του «Ελλας – Ράδιο» ζούσατε το ταξίδι και τις αγωνίες των συναδέλφων σας στις εταιρίες. Οι σημειώσεις σας ή το ημερολόγιο του πλοίου ήταν το δικό σας κείμενο. Και όσοι τα είχαν καλά και τα έχουν καλά με τη πένα, εκεί ίσως κάπου στον Ινδικό ή τον Ει-ρηνικό, να έγραψαν τα καλύτερα τους και να έκαναν τις πιο όμορφες σκέψεις τους για τη ζωή ή να έκαναν πιο δυνατα και πραγματικά το σταυρό τους. Χρόνια ολόκλη-ρα μέσα σε πλοία διανύοντας χιλιάδες μίλια και πιάνο-ντας σε αμέτρητα λιμάνια. Αναμνήσεις που δε φεύγουν, δε σβήνουν, δεν παραχαράσονται από τίποτα. Καμία αρμύρα δε πρόκειτε να τα διαβρώσει Θυμάμαι απο συγγενείς ναυτικούς και έχω ακόμη τις καρτ ποστάλ απ τα λιμάνια που έστελναν ή ένα μικρό

ομιλία του Γενικού Γραμματέα της Ένωσης Ελλήνων Λογοτεχνών κου Απόστολου Φορλίδα την Πέμπτη 9 οκτωβρίου 2014 σε εκδήλωση της Λέσχης Αρχιπλοιάρχων στον Πειραιά επ' ευκαιρία βραβεύσεως της Ενώσεως Ελλήνων Λογοτεχνών.

Του Απόστολου Φορλίδα

& Λογοτεχνία

91

Θάλ

ασσα

& Λ

ογοτ

εχνία

γράμμα, για να μας πουν οτι είναι καλά και οτι άλλο χώ-ραγε μέσα στις λίγες του γραμμές.Ζούμε σε μια χώρα που έχει μια βαρία ιστορία και παρά-δοση. Και όσο κάποιοι πάνε να την μειώσουν, ή επιχει-ρούν να την απαξιώσουν, πάντα θα υπάρχουν αυτοί που αγαπάνε τη χώρα, τον πολιτισμό, τις παρακαταθήκες και τον αγώνα τοσων αιώνων και θα μπαίνουν εμπόδιο στους κακόβουλους.Αυτή η βαριά παράδοση είναι συνδεδεμένη με τη ναυ-τιλία, τη θάλασσα, το ξεχωριστό αυτό χώρο. Για ώρες αμέτρητες κανείς θα μπορούσε να μιλα για τη θάλασσα. Στιγμές και αναμνήσεις. Χαρακτηριστικό είναι αυτό που χει αναφέρει ο Μπαμπι-νιώτης:«Το να μιλήσει κανείς για τη θάλασσα στη γλώσσα ενός λαού, όπως οι Έλληνες, που έχουν συνδέσει διαχρονι-κά τη ζωή τους με τη θάλασσα, το να μιλήσει κανείς για τη θάλασσα στη γλώσσα μιας χώρας που η θάλασσα αποτελεί μέρος της βιολογικής, εθνικής, οικονομικής και ψυχολογικής ύπαρξης των κατοίκων της, είναι πραγ-ματικά πολύ τολμηρό. Κινδυνεύει ν’ αφήσει έξω από τη γλωσσική πραγμάτευσή του κομμάτια της γλωσσικής υπόστασης αυτού τού λαού, πολύτιμα δηλαδή πετράδια της έκφρασής του, που είναι στην πραγματικότητα οι λέ-ξεις. Γιατί οι λέξεις είναι πολύτιμοι λίθοι της γλωσσικής παρακαταθήκης ενός ολόκληρου λαού. Είναι κειμήλια της πολιτισμικής κληρονομιάς ενός έθνους. Αξίζει όμως να ξεναγηθεί κανείς σ’ ένα ταξίδι στον μαγικό κόσμο

των λέξεων και ειδικότερα των λέξεων της ελληνικής γλώσσας που συνδέο-νται με τη θάλασσα. Άλλωστε, οι ίδιες οι λέξεις είναι μια θάλασσα. Θάλασ-σα οι λέξεις στον κόσμο της γλώσσας ενός λαού, θάλασσα που διασχίζουμε με επικοινωνιακή ασφάλεια μέσα στα γερά σκαριά που μας εξασφαλίζει η στέρεη και δοκιμασμένη αρματωσιά της ελληνικής γλώσσας». Αγαπητοί φίλοι, είστε οι διάδοχοι και οι συνεχιστές των αρχαίων ναυτικών, της ναυτοσύνης των ελλήνων. Διδάξαμε χιλιάδες χρόνια τώρα, τις θαλάσσιες συγκοινωνίες, τις θαλάσσιες μεταφο-ρές, τη ναυπηγική και τόσα άλλα που περιβάλουν τη ναυτιλία. Και συνεχίζει η ναυτική παράδοση με ισχυρή ναυτι-λία σε παγκόσμιο επίπεδο. Υπηρετή-σατε και υπηρετείτε τη θάλασσα ως στελέχη και ηγήτορες της Εμπορικής Ναυτιλίας. Τη σεβαστήκατε για να σας σεβαστεί και την αγαπήσατε ως κάτι πολύτιμο, ανεκτίμητο και αναντικατά-στατο στη ζωή σας. Είστε ένας δυνα-τός και χρήσιμος κρίκος στην αλυσίδα αυτή. Η χριστή διοίκηση, η διαχείριση, το ρίσκο, οι πρωτοβουλίες, οι αμέτρη-τες ώρες, το πάθος και η αγάπη σας,

σας έκανε πετυχημένους και εσείς με τη σειρά σας δώ-σατε ανάσα στο μέλλον της ναυτιλίας, της οικονομίας, της εργασίας. Εμείς, συνοδοιπόροι σ ενα άλλο δρομολόγιο, αυτό του Λόγου. Υπηρετώντας τις παρακαταθήκες, την πλούσια λογοτεχνία και τον γραπτό λόγο που γεννήθηκε στην πατρίδα μας. Η ποίηση, κείμενα ιστορίας, επική λογοτε-χνική έκφραση, θεατρικό κείμενο και πολλά άλλα δίδα-ξαν αιώνες τώρα τους επόμενους σ αυτη τη γη. Και μιας και βρισκόμαστε στον φιλόξενο χώρο σας σε μικρή απόσταση απ το λιμάνι του Πειραιά και η θάλασ-σα, είναι αυτό που προταρχικά σας ενώνει, δε θα απο-φύγω σήμερα το πειρασμό και θα κάνω ένα σύντομο πέρασμα σε πτυχές της ιστορίας, της Ελλάδας, της λο-γοτεχνίας και σε άλλους χώρους της ζωής μας, που η θάλασσα έχει ξεχωριστό ρόλο ή συνυπάρχει με τη ζωή και τις ανθρώπινες συνήθειες και αξίες.Για να χαριτολογήσω, θυμήθηκα οτι έχω κι εγώ ναυτικό φυλλάδιο. Το φερα μαζί μου απόψε. Από 14 ετών έχω κάνει διάφορα στη ζωή μου. Υπήρξα και ναυτικός. Το 1989 Ε/Γ – Ο/Γ SILVER PALOMA, 1990 Φ/Γ ΠΕΛΦΛΑ-ΪΕΡ, 1991 Δ/Π ΠΕΛΜΠΟΞΕΡ, 1992 Ε/Γ-Ο/Γ ΠΑΝΑΓΙΑ ΤΡΥΠΗΤΗ...Αυτά για την...ιστορία....Οι Έλληνες έχουν συνδέσει της ζωή τους αιώνες τώρα με τη θάλασσα, μιας και η θάλασσα είναι σημαντικό τμήμα της βιολογικής, εθνικής, οικονομικής και ψυχο-λογικής ύπαρξης των κατοίκων της, όπως αναφέρει σε λίμα του ο Γεώργιος Μπαμπινιώτης. Για να προσθέσω

92

την αποστροφή του στίχου του νομπελίστα ποιητή μας Οδυσσέα Ελύτη «Έχοντας ερωτευτεί και κατοικήσει αι-ώνες μες τη θάλασσα, έμαθα γραφή και ανάγνωση». Θα αποτολμήσω να μιλήσω για τη θάλασσα. Όπως με περισσή περηφάνεια και σπουδή έκαναν σ εργασία τους πρόσφατα μαθητές της 1ης Λυκείου στο νησάκι του Αγίου Κηρύκου. Προσπαθώντας μέσα απ τα λόγια αυτά να ξεναγήσει κανείς τον ακροατή στο γοητευτικό, ελκυ-στικό και συνάμα επικίνδυνο κόσμο της. Στη λογοτεχνία υπήρξαν, υπάρχουν και θα υπάρχουν υμνητές της θάλασσας. Ποιητές, συγγραφείς, απ την αρχαιότητα ως σήμερα έχουν αφιερώσει μέρος του έργου τους σ αυτή. Η Θάλασσα έχει πρωταγωνιστήσει αρκετές φορές μέσα στο έργο των Ελλήνων δημιουρ-γών του πνεύματος και του λόγου. «Την θάλασσα, την θάλασσα ποιος θα την εξαντλήσει» έγραψε στην αποστροφή ενός στίχου ο Νομπελίστας ποιητής Γιώργος Σεφέρης. Και πως να μην συνυπάρχει η θάλασσα με το δημιουργικό αυτό έργο, όντας λαός θαλασσινός. Και όταν οι κάτοικοι στην ηπειρωτική Ελλάδα διέρχοντο κρίση απ την φτώχεια και τις δυσκολίες της ζωής για επιβίωση, δε δίστασαν να «συνταιριάξουν» με τη θάλασ-σα ναυτολογούμενοι στα εμπορικά πλοία στηρίζοντας έτσι οικονομικά τις οικογένειές τους. Πηγή έμπνευσης για ποιητές και λογοτέχνες η θάλασ-σα, οι περιπέτειες των ταξιδιών, η εξερεύνηση άλλων τόπων και φανταστικές περιηγήσεις, η ξενιτία και ο νό-στος, οι οικογένειες που μένουν πίσω περιμένοντας το ναυτικό να γυρίσει και άλλα πολλά. Η θάλασσα και οι άνθρωποί της είναι ένα διαχρονικό σημείο αναφοράς στη λογοτεχνία. Εδώ δε μπορεί να περιοριστεί κανείς και να ονοματίσει το έργο αυτό ως «Θαλασσινή Λογο-τεχνία». Στα χρόνια της Κατοχής σε ένα δοκίμιό του Γιώργου Θεοτοκά υπάρχει μνεία και αφιέρωμα και ανα-φέρεται στους «Ποιητές της Θάλασσας». Χαρακτηριστικά είναι τα έργα κλασικών της λογοτεχνί-ας μας, όπως του Ανδρέα Καρκαβίτσα με τα «Λόγια της Πλώρης», του Φώτη Κόντογλου με τους «Έλληνες θαλασσινοί στις θάλασσες της Νοτιάς», του Γιάννη Μα-γκλή με τους «Κοντραμπατζήδες του Αιγαίου», ενώ ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, ο Νίκος Καζαντζάκης έβαλαν τις δικές τους λογοτεχνικές «πινελιές», μέσα από το δικό τους έργο, που έχει να κάνει με τη θάλασσα και συνυπάρχουν έτσι με τους ποιητές.Και στον Πειραιά ξεχωριστό είναι το έργο του Παύλου Νιρβάνα, του Κώστα Σούκα, του Χρήστου Λεβάντα, του Νίκου Βελιώτη του Λάζαρου Κλεινού, του Νίκου Μαρά-κη, του Αριστείδη Πετρόπουλου κ.α. Μέσα απ τον ποιητικό λόγο αναφέρουμε τον Κλέαρχο Σ. Μιμίκο, τον Γεώργιο Στρατήγη, τον Λάμπρο Πορφύ-ρα, το Νίκο Καββαδία, τον Ρώμο Φιλύρα, τον Στέλιο Γε-ράνη, και άλλους. Ανιχνεύοντας τη ζωή του Νίκου Καββαδία μέσα απο αφηγήσεις του, αναγνωρίζουμε το τύπο του ναυτικού, που η ζωή του είναι η θάλασσα. Απόμακρος με τη στε-ριά, αλλά και «περιπατητής» της στη ζωή. Του ανθρώπου

που σιωπηρά η ζωή του είναι ένα με τη λαμαρίνα, ένα με την αρμύρα και τη θάλασσα και σαν εξόριστος ή ιδιότυ-πος ασκητής, χάνεται μέσα στις ρότες και τα μπάρκα. Την εποχή που οι ανέσεις στα πλοία ήταν ανύπαρκτες και έπρεπε όχι μόνο κότσια να χεις αλλά και περισσή δύναμη και σθένος να μείνεις δεμένος με τη θάλασσα και τη ναυτοσύνη, όπως μεταφορικά ο Οδυσσέας στο άλμπουρο για να αντέξει τις Σειρήνες. Αυτός σε γενικές γραμμές, ήταν ο ασκητικός τύπος του ναυτικού τους προηγούμενους αιώνες, αλλά και ως τη δεκαετία του 60’.-Πως ήταν η ζωή στα καράβια; Ρωτήσανε κάποτε το Νίκο Καββαδία. «Στα φορτηγά, έχεις καιρό να διαβά-ζεις και να γράφεις, είπε. Εκεί, μιλάς πολύ λίγο ή καθό-λου. Καλημέρα, καληνύχτα. Το καλησπέρα, περισσεύ-ει», απάντησε. «Σε πιάνει η λαμαρίνα και δε λες μήτε κι αυτά. Μιλάω για την παλιά εποχή, όταν κουβαλούσαμε στην πλάτη το στρώμα, τα σεντόνια και τα κουταλοπή-ρουνα. Τώρα τα έχουν όλα. Καμπίνες μοναχικές, κρύα και ζεστά νερά, λουτρά, τηλεόραση, και κινηματογρά-φο. Όταν πρωτοβγήκα στη θάλασσα, στους τροπικούς μας μοίραζαν ένα κουβά νερό την ημέρα. Το πόσιμο το κλειδώναμε και πίναμε με τα ντενεκεδάκια μερίδα. Όμως τώρα, σε τούτα τα θεριά των 300.000 τόνων που είναι σαν πολυκατοικίες, τα έχεις όλα και δεν έχεις μια γωνιά να κρυφτείς. Αν κλάψεις θα σε ακούσουν. Τότε έβλεπες και ονείρατα. Έβλεπες ξύπνιος και το φίδι της θάλασσας. Εγώ το ‘δα στον ύπνο μου. Όμως αν υπάρ-χει, έτσι θα ‘ναι. Απαράλλαχτο όπως το ‘δα…». Η μοναξιά του ναυτικού που μήνες ταξιδεύει είναι φανε-ρή. Σε μια αποστροφή ο Καββαδίας γράφει:

«Σαλπάραμε! Μας περιμένουν στο Μπραζίλι.... Μα ούτε φουστάνι στη στεριά, κι ούτε

Μαντήλι...».

Κανείς δε χαιρετά απ το λιμάνι τον μοναχικό τούτο ναυ-τικό, όταν κάθε φορά το πλοίο σαλπάρει για επόμενο ναύλο και ταξίδι. Μοναχικές φιγούρες στο πλοίο όλο το πλήρωμα, που μόνοι ζουν τη ζωή στο μπάρκο, τις χαρές και τις δυσκολίες. Αυτοί είναι οι δικοί σου άνθρωποι. Οι πραγματικοί, αν πραγματικά υπάρχουν, είναι χιλιάδες μίλια μακρυά. Η θάλασσα δεν είναι μόνο ευχάριστες στιγμές, νέα λι-μάνια, εξοτικές περιοχές. Η θάλασσα έχει πάρει μαζί της αιώνες τώρα εργάτες της. Ναυάγια και τραγωδίες σκίασαν αμέτρητες φορές το γαλήνιο πέπλο της. Αμέ-τρητα κείμενα και ποίηση αφιερώθηκε σε στιγμές αγω-νίας, κινδύνου και ναυαγίων. Ο Ανδρέας Καρκαβίτσας στα «Λόγια της πλώρης» χω-ρίς να διστάσει, αποτύπωσε με το δικό του τρόπο τη θά-λασσα που αγριεύει.«Ο πατέρας μου - μύρο το κύμα που τον τύλιξε- δεν είχε σκοπό να με κάμει ναυτικό. Μακριά, έλεγε, μακριά, παι-δί μου, απ’ τ’ άτιμο στοιχειό! Δεν έχει πίστη, δεν έχει έλεος. Λάτρεψέ την όσο θες, δόξασε την· εκείνη το σκοπό της. Μην κοιτάς που χαμογελά, που σου τάζει θησαυρούς...».

Θάλ

ασσα

& Λ

ογοτ

εχνία

93

Αν και παιδί ναυτικών ο Καρκαβίτσας, δε δίσταζε να πει οτι ένιωθε για τις δυσκολίες και τους κινδύνους της θά-λασσας. Αλλά προσπάθησε να δώσει για τις επιλογές του τη δική του απάντηση. «Κάτι, έλεγα, θεϊκό ερχόταν κ’ έσερνε όλες εκείνες τις ψυχές και τις γκρέμιζε άβου-λες στα πέλαγα, όπως ο τρελοβοριάς τα στειρολίθαρα. Αλλά το ίδιο κάτι μ’ έσπρωχνε και μένα εκεί. Από μικρός την αγαπούσα τη θάλασσα. Τα πρώτα βήματα μου να ειπείς, στο νερό τα έκαμα. Το πρώτο μου παιχνίδι ήταν ένα κουτί από λουμίνια μ’ ένα ξυλάκι ορθό στη μέση για κατάρτι, με δυο κλωστές για παλαμάρια, ένα φύλλο χαρτί για πανάκι και με την πύρινη φαντασία μου που το έκανε μπάρκο τρικούβερτο. Πήγα και το έριξα στη θάλασσα με καρδιοχτύπι. Αν θέλεις, ήμουν και γω εκεί μέσα. Μόλις όμως το απίθωσα, και βούλιαξε στον πάτο. Μα δεν άργησα να κάμω άλλο μεγαλύτερο από σανίδια. Ο ταρσανάς για τούτο ήταν στο λιμανάκι του Αϊ-Νικόλα. Το έριξα στη θάλασσα και τ’ ακολούθησα κολυμπώντας ως την εμπατή του λιμανιού που το πήρε το ρέμα μα-κριά. Αργότερα έγινα πρώτος στο κουπί, στο κολύμπι πρώτος, τα λέπια μου έλειπαν».Ένας ακόμη Πειραιώτης, ο συγγραφέας Κώστας Σού-κας καταπιάστηκε αρκετές φορές με θαλασσινές ιστο-ρίες ζωής και κινδύνου. Όμως και το χρονογράφημα με ένα ξεχωριστό τρόπο ανάμειξης συναισθημάτων, ποιητικής έκφρασης και πραγματικών στοιχείων, συνά-δει στο πεζό λόγο και έχει το δικό του ρόλο. Ο παλιός

δημοσιογράφος και συγγραφέας Χρήστος Κ. Χαιρό-πουλος, έγραψε στο χρονογράφημά του στο «Έθνος» για το ναυάγιο στη Φαλκονέρα με ένα περίτεχνο τρόπο:«Είκοσι χιλιάδες τόνοι του κολοσσού εκμηδενίστηκαν εμπρός στα αφηνιασμένα μποφόρ της καταιγίδας. Κι εκεί μέσα στην άγρια νύχτα, κάτω από τα αστροπελέ-κια και το ανεμοβρόχι, μέσα στο ρόχθο των κυμάτων, οι γερά αμπαροκλειδωμένες μπουκαπόρτες ανοίξανε και από τη ρωγμή της πανοπλίας του κολοσσού χύμηξε αλα-λάζοντας άγρια, ο προαιώνιος εχθρός του ανθρώπου. Τα ερτζιανά σχίσανε απεγνωσμένα την άγρια δεκεμβρια-νή νύχτα: SOS βυθιζόμαστε…Πήραν την ασύρματη από-γνωση τα’ άλλα καράβια που θαλασσοδερνόντουσαν κι αυτά στο Αιγαίο και σπεύσανε στο στίγμα που είχε δοθεί. Δεν βρήκαν, παρά τη θύελλα θριαμβεύτρια και μερικούς εξαθλιωμένους ναυαγούς που είχαν ξεγλιστρήσει από τον ύπνο στο θάνατο και από θαύμα είχαν γλιτώσει..»Η Θάλασσα, είναι μια μούσα της λογοτεχνίας. Ενέπνευ-σε τόσο στην ελληνική όσο και στην παγκόσμια λογοτε-χνία ! Από τον κιθαρωδό Αρίωνα με το δελφίνι, που μας αφηγείται ο Ηρόδοτος, το Σεβάχ το θαλασσινό, μέχρι τον ψαρά που παλεύει μόνος με τα κύματα στον ωκεα-νό του Χέμινγουεϊ ή τόσους δικούς μας άλλους ποιητές και πεζογράφους, οι οποίοι την ύμνησαν. Κείμενα και στίχοι κάθε μορφής που «ταξιδεύουν» σε καταγάλανα ή φουρτουνιασμένα κύματα, μιας αληθινής ή φανταστι-κής θάλασσας μαγεύοντάς τον αναγνώστη!

Θάλ

ασσα

& Λ

ογοτ

εχνία

94

Αιώνες πριν, συναντάμε στην Οδύσσεια του Ομήρου την «Τρικυμία» στη Ε’ ραψωδία στους στίχους: 321-327. «Μιλώντας σύναξε τα νέφη και, πιάνοντας την τρίαινα στα χέρια του συντάραξε τον πόντο, συννέφιασε θά-λασσα και στεριά, ξεσήκωσε όλες μαζί τις θύεελες και τους ανέμους όλους, έγινε η μέρα νύχτα, πέφτοντας ψηλά από τον ουρανό. Λεβάντες και νοτιάς, άγριος πουνέντες και βοριάς αιθερογέννητος συγχρόνως φύ-σηξαν και σήκωσαν τεράστιο κύμα. Λυθήκανε τότε του Οδυσσέα τα γόνατα, λύγισε η ψυχή του». Στο διήγημα «Το αγνάντεμα», ο Παπαδιαμάντης παρου-σιάζει τη ζωή των ναυτικών της Σκιάθου και των οικογε-νειών τους. Οι ναυτικοί τους χειμερινούς μήνες αράζα-νε τα πλοία τους στο λιμάνι και ξεκουράζονταν κοντά στις οικογένειες τους. Όταν ερχόταν η Άνοιξη, μετά τις Απόκριες, φεύγαν για να οργώσουν το Αιγαίο και τη Με-σόγειο με τα εμπορικά ιστιοφόρα πλοία τους: σκούνες, βρατσέρες, βρίκια, γολέτες.Η θάλασσα στερούσε όσο ο ναυτικός έλειπε παιδιά, γυ-ναίκες και αγαπημένα πρόσωπα. Έρωτες και συναισθή-ματα. Όλα παραμέριζαν για χάρη της θάλασσας, του μπάρκου, της επιβίωσης.«Η Παναγιά τα πέλαγα κρατούσε στην ποδιά της τη Σί-κινο, την Αμοργό και τ’ άλλα τα παιδιά της». Έγραψε ο Οδυσσέας Ελύτης. Όπως και το επόμενο:

Ο έρωταςΤο αρχιπέλαγος

Κι η πρώρα των αφρών τουΚι οι γλάροι των ονείρων του

Στο πιο ψηλό κατάρτι του ο ναύτης ανεμίζειΈνα τραγούδι

Ο έρωτας

Κάποτε έμενα απέναντι απ το σπίτι του Καβάφη στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Έτσι, απόψε δε θα μπορού-σα να παραλείψω το ποίημα του Κωνσταντίνου Καβάφη «Φωνή απ τη Θάλασσα», που έχει μια ανάλογη χροιά συναισθημάτων.

Βγάζει η θάλασσα κρυφή φωνή- φωνή που μπαίνει

Μες στην καρδιά σου και την συγκινεί και την ευφραίνει.

Τραγούδι τρυφερό η θάλασσα μας ψάλλει, τραγούδι που έκαμαν τρεις ποιηταί μεγάλοι,

ο ήλιος, ο αέρας και ο ουρανός.

Το ψάλλει με την θεία της φωνή εκείνη, όταν στους ώμους της απλώνει την γαλήνη

σαν φόρεμα της ο καιρός ο θερινός.

Φέρνει μηνύματα εις ταις ψυχαίς δροσάτα η μελωδία της. Τα περασμένα νειάτα

θυμίζει χωρίς πίκρα και καϋμό. Οι περασμένοι έρωτες κρυφομιλούνε,

αισθήματα λησμονημένα ξαναζούνε μες στων κυμάτων τον γλυκόν ανασασμόν...

Η δουλειά του ναυτικού δεν είναι εύκολη. Αυτοί που μένουν πίσω στη στεριά καρδιοχτυπούν για το ναυτικό τους. Ο νους τους είναι μόνιμα σ αυτούς που ταξιδεύ-ουν κι εύχονται να γυρίσουν πίσω κοντά τους ασφαλείς. Πολλά ποίηματα έχουν αναδείξει την αγωνία αυτή. Χα-ρακτηριστικό είναι το «Θαλασσάκι Μου» της Πόπης Πα-πανικήτα που μελοποίησε ο Νικόλαος Τάλιας

Θάλασσα, τουςθαλασσινούς θαλασσάκι μου

μη τους θαλασσοδέρνεις,θαλασσώνουμε για σένα

ξημερώνουμαι.Παρακαλά η γυναίκα, η μάνα, τη θάλασσα να ναι φιλική και γλυκιά με τους ανθρώπους που ταξιδεύουν.

Ροδόσταμο,τη ρότα τους να ραίνειςθαλασσάκι μου και φέρε

το πουλάκι μου.

Να ναι καλοτάξιδοι και να έρθει το παιδί της πίσω. Δια-κρίνουμε μια αγωνία και συνάμα επιθυμία.

Θάλασσα κι αλμυρό νερόνα σε ξεχάσω δεν μπορώ.

Θάλασσα, θάλασσα που τονέπνιξες ωχ κι αμάν αμάντης κοπελιάς τον άντρα,θαλασσάκι μου και φέρε


Εδώ η μάνα αποδέχεται την αδάμαστη θάλασσα που πήρε το ναυτικό, αλλά με θάρρος ζητά να μη χάσει το παιδί της και να το φέρει πίσω σώο απ το ταξίδι και το μπάρκο.

Κι η κοπελιά κι η κοπελιάείναι μικρή θαλασσάκι μουκαι δεν της παν τα μαύραθαλασσάκι μου και φέρε


Δείχνει η μάνα να σκέφτεται τη γυναίκα του ναυτικού που χάθηκε αλλά μη συμβεί και «στο δικό μου παιδί» της λέει και ντυθεί στα μαύρα η αγαπημένη του.Έχω την αίσθηση οτι αιώνες οι συγγενείς των ναυτικών είχαν και έχουν αυτές τις έννοιες και σκέψεις στο μυα-λό τους και δε θα σταματήσουν να τις έχουν όσο κι αν η τεχνολογία στη ναυτιλία προχωρά. Σε άλλες περιπτώσεις, τα στοιχεία της φύσης και η θά-λασσα μας κάνουν κάποιες φορές να γινόμαστε ένα με αυτά. Στο χαρακτήρα μας, στο τρόπο ζωής μας. Κάπως έτσι μας μεταφέρει συμβολικά και μεταφορικά με τους στίχους του ο Γιάννης Ρούσσος, στο ποίημα «Θάλασσα

Θάλ

ασσα

& Λ

ογοτ

εχνία

95

πλατιά» που έκανε τραγούδι ο Μάνος Χατζιδάκις. Θα πρότεινα όλοι μαζί να σιγανοτραγουδήσουμε ένα από-σπασμά του:

Θάλασσα πλατιάσ’ αγαπώ γιατί μου μοιάζεις

θάλασσα βαθιάμια στιγμή δεν ησυχάζεις

λες κι έχεις καρδιά τη δικιά μου την μικρούλα την καρδιά

Όνειρα τρελάπου πετούν στο κύμα πάνω

φτάνουν στην καρδιάκαι τα μάτια μας ξυπνάνε

όνειρα τρελάκαι οι πόθοι φτερουγίζουν σαν πουλιά...

Αποτολμώντας να μιλήσει κανείς για τη θάλασσα, μπο-ρεί να ξεκινήσει μια ξενάγηση στο γοητευτικό, ελκυ-στικό και συνάμα επικίνδυνο κόσμο της, έχοντας ως έρεισμα «τη στέρεη και δοκιμασμένη αρματωσιά της ελληνικής γλώσσας», όπως αναφέρουν στην όντως ξε-χωριστή εργασία τους, οι μαθητές της Α’ Λυκείου στο νησάκι του Αγίου Κηρύκου. Νωρίτερα, αναφερθήκαμε μέσα απ τα λόγια του Μπα-μπινιώτη για τη Θάλασσα και τη συνύπαρξή της με την Ελληνική γλώσσα. Όμως, η θάλασσα για τους αρχαίους έλληνες είχε ση-μαντικό ρόλο. Κατά την ελληνική μυθολογία, ήταν η ιδε-ατή ανθρωπόμορφη θεότητα της έννοιας του αλμυρού υγρού στοιχείου και προστάτιδα αυτού. Παραστάσεις της θεότητας αυτής υπήρχαν ελάχιστες, με σαφή υπε-ροχή του θεού Ποσειδώνα. Αντίστοιχη και εξίσου ιδιαίτερη θέση είχε και ο Ωκεα-νός. Αποτελούσε την ανθρωπόμορφη ιδεατή μορφή του υδάτινου κόσμου που περιέβαλε από παντού τη Γη ως ενας παμμέγιστος ποταμός, χωρίς πηγές αλλά και χωρίς εκβολές. Μετά τον κατακλυσμό του Δευκαλίωνα και την απόσυρση των υδάτων, οι εμφανιζόμενοι ποτα-μοί λίμνες πηγές κλπ. απετέλεσαν αλληγορικά τα τέκνα του Ωκεανού. Ο Ωκεανός θεωρούταν ένας τεράστιος κύκλος που δίχαζε την ουράνια σφαίρα στο υπεράνω της Γης ημισφαίριο και στο υπό της Γης ημισφαίριο, γι΄ αυτό και ονομάζοταν επίσης «ορίζων». Πρώτος που κα-τέγραψε ιστορικά τον Ωκεανό με την έννοια της πολύ μεγάλης θαλάσσιας έκτασης ήταν ο Ηρόδοτος, όπου και έκτοτε παρέμεινε ο όρος σε παγκόσμια χρήση με την αυτή έννοια. Η Θάλασσα είναι ένα ξεχωριστό κεφάλαιο στη λαογρα-φία. Παραδόσεις και θρύλοι για τη θάλασσα κυριαρ-χούν και πρωταγωνιστούν σ αυτή. Ο Ποσειδώνας είναι στη μυθολογία ο θεός της θάλασσας. Στο Αττικό αρχαι-οελληνικό ημερολόγιο ο έβδομος μήνας ονομαζόταν «Ποσειδεών» ή «Ποσειδών», που αντιστοιχούσε από 16 Δεκ. εως 15 Ιαν. Και ήταν αφιερωμένος προς τιμήν του θεού της θάλασσας Ποσειδώνα. Αυτόν τον μήνα σύμ-φωνα με τις δοξασίες των Αρχαίων Αθηναίων, ο Ποσει-δώνας με την Τρίαινά του, το σύμβολο της δυνάμεως

και εξουσίας, συντάρασσε τις θάλασσες και προκαλού-σε μεγάλες τρικυμίες, όταν θύμωνε μαζί τους’ γεγονός που φοβούνταν ιδιαίτερα για τα ταξίδια τους οι ναυτικοί.Ως προς την πλευρά της αυστηρότητας ο Ποσειδών μπορεί να συσχετιστεί ως θαλασσινός θεός προστάτης της θάλασσας με τον δικό μας Άγιο Νικόλαο, ο οποίος τον αντικατέστησε στην πίστη του λαού. Οι Χριστιανοί ναυτικοί μας θεωρούν ότι οι δύσκολες ώρες της θάλασ-σας οφείλονται στον θυμωμένο Άγιο Νικόλαο που είναι αγριεμένος μαζί τους. Για να τον εξευμενίσουν ρίχνανε στα τρικυμισμένα νερά λάδι από το καντήλι του Αγίου, κόλλυβα από αυτά που στέλνανε στην εκκλησία την ημέρα της γιορτής του, ψίχουλα, άρτο ή και μια μικρή εικόνα του. Τα σκορπούσαν στη θάλασσα και λέγανε: «Αϊ Νικόλα μου, πάψε την οργή σου!». Όμως ενός ακό-μη αγίου επικαλούντο τη βοήθεια πριν πολλούς αιώνες για να τους έχει καλά ταξίδια οι τότε ναυτικοί. Τον Άγιο Γεώργιο. Οι ναύτες στο Τουνεζι και την Μπαρμπαρια την ώρα του κινδύνου έκαναν επίκληση στον Μέγα Άγιο που ονόμαζαν παραδόξως και «Πράσινον των Πρασί-νων». Δεν τον είχαν από φόβο όπως τον Άγιο Νικόλαο, αλλά ως σύμμαχο και συνταξιδιώτη τους και λόγω της ρωμαλαιότητας και της στρατιωτικής του ισχύος τον ένιωθαν ικανό να δαμάσει κάθε κίνδυνο. Άλλη μια ξεχωριστή θέση έχει η θάλασσα στη θρησκευ-τική παράδοση και πίστη των Ελλήνων. Τα Θεοφάνεια. Φώτα αποκαλεί ο λαός τη μεγάλη γιορτή των Θεοφανεί-ων, κατά την οποία η θρησκεία μας γιορτάζει τη βάπτιση του Χριστού και τη θεία του Επιφάνεια. Έθιμο η κατά-δυση του Σταυρού στη θάλασσα. Συνήθως τελείται στη θάλασσα σε παραλιακά μέρη, σε νησιά και ακολουθεί μετά τη λειτουργία της γιορτής. Από την εκκλησία ξεκι-νά η πομπή με τα εξαπτέρυγα, τον ιερέα, τους ψάλτες και το εκκλησίασμα για να καταλήξει στο μέρος που θα γίνει η κατάδυση. Αφού γίνει ο αγιασμός και ο ιερέας ρίξει το σταυρό στη θάλασσα, βουτούν άντρες, παιδιά και σπάνια γυναίκες, οι «βουτηχτάδες», για να πιάσουν το σταυρό. Εκείνος που θα βρει το Σταυρό, θεωρείται τυχερός και ότι έχει την ευλογία. Αυτός θα έχει και το δικαίωμα να περιφέρει το Σταυρό και να δεχτεί τα φιλο-δωρήματα του κοινού. Στην λαογραφία έχει ρόλο και η Γοργόνα. Συνήθως ως θαλάσσιος δαίμονας που αρπάζει από τα πλοία τους ναύτες και μετά τα βυθίζει, υπεύθυνη για τους ανεμο-στρόβιλους στη θάλασσα. Της προσδίδουν ανθρωπό-μορφη μορφή, σώμα γυναίκας από την μέση και πάνω και ψαριού από την μέση και κάτω. Ήταν η μυθική αδελ-φή του Μέγα Αλέξανδρου που ήπιε το αθάνατο νερό και εμφανίζεται σε ανθρώπους μεσάνυχτα Σαββάτου. Στην Ελληνική λαογραφία οι γοργόνες ζουν στην μαύ-ρη θάλασσα και συχνά κατεβαίνουν στο Αιγαίο. Σύμφω-να με αυτό το μύθο ο Μ. Αλέξανδρος είχε εμπιστευτεί στην αδερφή του το νερό της αθανασίας το οποίο είχε αποκτήσει, αφού σκότωσε το δράκο που το φύλαγε. Η αδερφή του όμως το έχυσε πριν προλάβει ο αδερφός της να το χρησιμοποιήσει κι έτσι αυτός την καταράστηκε να γίνει ψάρι από την μέση και κάτω και να πλανιέται

Θάλ

ασσα

& Λ

ογοτ

εχνία

96

μέσα στις θάλασσες. Εκείνη όμως γνωρίζοντας το κακό που είχε κάνει στον αδερφό της δεν του κράτησε κα-κία και με αγωνία σταματά τα καράβια που θα βρεθούν στο δρόμο της και ρωτά τους ναυτικούς: Ζει ο Μέγας Αλέξανδρος;. Κι αν πάρει τη σωστή απάντηση: Ζει και βασιλεύει και τον κόσμο κυριεύει, τότε ευχαριστημένη χάνεται στα βάθη της θάλασσας, ειδάλλως παίρνει μαζί της και το καράβι. Έπειτα, η γοργόνα το μετανιώνει για τις ζωές των ναυτών που αφαίρεσε, κλαίει και μοιρο-λογεί, από τα κλάματα σηκώνεται τρικυμία και θύελλα μεγάλη που αφανίζει τα πάντα στο πέρασμά της.Ο μύθος της γοργόνας ξεκίνησε απ την ελληνική μυθο-λογία, αλλά είναι ένας μύθος ο οποίος υπήρξε σε πολ-λούς διαφορετικούς τόπους και εποχές, σε αντίθεση με τους περισσότερους μύθους λαϊκών παραδόσεων που είναι συνήθως πιο τοπικοί. Τη Θάλασσα τη συναντάμε και στη ζωγραφική. Πηγή έμπνευσης έργων και συλλογών. Η απεραντοσύνη της θάλασσας καθώς και οι μαγευτικές χρωματικές εναλλα-γές, οι οποίες σχηματίζονται πάνω στον ξέφρενο χορό που στήνουν τα κύματα, σκαριά που πλέουν με καμάρι. Θέματα με φάρους, θαλασσοταραχή, ενέπνευσαν αιώ-

νες τόσους ζωγράφους! Αγαπητοί μου, θα μπορούσε κανείς να μιλά ώρες για τη θάλασσα και πως η λογοτεχνία την έχει αποδώσει. Και αντίστοιχα αμέτρητες ώρες οι άνθρωποί της να αφη-γούνται ιστορίες, περιστατικά και αναμνήσεις. Κάπου εδώ η ομιλία κλείνει. Προσπάθησα να περιγράψω με τη βοήθεια και κειμένων παιδιών απο εργασίες τους και την βιβλιογραφία όλα όσα μας συνδέουν και θα ήθελα να ευχηθώ, η βοήθεια του Θεού, το Άγιο Πνεύμα να μας οδηγεί και να μας στηρίζει. Και με τη βοήθεια του Αι Νικόλα και του Αι Γιώργη, να πλέουμε στα νερά που διαλέξαμε. Κλείνοντας σας ευχαριστούμε και πάλι για την ιδιαίτερη τιμητική διάκριση που κάνατε στην Ένωση Ελλήνων Λο-γοτεχνών και πάντα θα συνεχίζουμε να χουμε κοινούς δεσμούς. Ευχόμαστε, να χουμε όλοι δυναμη, κουράγιο, καλή διά-θεση, για να συνεχίζουμε στο μετερίζι που αγαπάμε και υπηρετούμε. Τα πελάγη μας κοινά. Καλή δύναμη και οτι καλύτερο σε ατομικό, οικογενειακό και συνολικό επίπεδο. Υγεία και χαμόγελο γιατί μας χρειάζεται.

97

98

Navigating to the Future

Shipping SolutionsShip Management • Shipping Projects

53-55 Akti Miaouli str. - Piraeus - Greece - P.O. 185 36tel.: (+30) 210 4295500 - fax: (+30) 210 4295511

email: [email protected] - www.econav.co

econav_Layout 1 19/11/12 11:39 π.μ. Page 1

Documents

Νέος Εξάντας - Φεβρουάριος 2015