Αφιερωμένο

στην κόρη μου

Μαρία

Η πρώτη μου

Γραμματική

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΧΑΣΙΩΤΗΣ

Με όλα τα γραμματικά φαινόμενα

Με 250 γλωσσικές και ορθογραφικές ασκήσεις

Με πολλά παραδείγματα

Εικόνα εξωφύλλου: Άκης Μελάχρης Εικονογράφηση: Έφη Ξένου

Τυπογραφική διόρθωση: Νέστορας ΧούνοςΣελιδοποίηση - Μακέτα εξωφύλλου: Eυθύμης Δημουλάς

© 2016 ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΧΑΣΙΩΤΗΣ & ΕΚΔΟΣΕΙΣ «ΑΓΚΥΡΑ» Δ. Α. ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ Α.Β.Ε.Ε.

Λ. Κατσώνη 271 & Γ. Παπανδρέου, Άγιοι Ανάργυροι, Τ.Κ. 135 62 Τηλ.: 210 2693800-4, Fax: 210 2693806

Κεντρικό κατάστημα: ΑΓΚΥΡΑ-ΠΟΛΥΧΩΡΟΣ, Σόλωνος 124 - Αθήνα, Τ.Κ. 106 81 Τηλ.: 210 3837667, Fax: 210 3837066

e-mail: info@e-agyra.gr • www.e-agyra.gr

ISBN: 978-960-547-314-3

Χώρα προέλευσης: Ελλάδα

Απαγορεύεται η αναπαραγωγή μέρους ή όλης της έκδοσης, η μεταφορά σε οποιοδήποτε ηλεκτρονικό αποθηκευτικόσύστημα ή αναμετάδοση με οιασδήποτε μορφής ηλεκτρονικά, μηχανικά, φωτοτυπικά ή άλλα μέσα, χωρίς την προηγούμενη

γραπτή άδεια του εκδότη. Ν. 2121/1993, καθώς και κανόνες του Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν και στην Ελλάδα.

Πρόλογος

Η μεγάλη μου αγάπη για τα παιδιά, η διδακτική μου εμπει-ρία και η έλλειψη ενός τέτοιου βοηθήματος για το μάθημα της γραμματικής, με ώθησαν να γράψω αυτό το βιβλίο.

Όλοι γνωρίζουμε, ότι η γνώση της γραμματικής μάς οδηγεί στην ορθότερη χρήση του γραπτού και προφορικού λόγου.

Το βιβλίο «Η πρώτη μου Γραμματική» έχει γραφτεί και εικονογραφηθεί με τέτοιο τρόπο, ώστε να γίνονται κατανοη-τά από τον μαθητή όλα τα γραμματικά φαινόμενα εύκολα, ευχάριστα και δημιουργικά.

Περιέχει πολλά παραδείγματα και πάρα πολλές πρωτότυ-πες γλωσσικές, ορθογραφικές, γραμματικές και συντα-κτικές ασκήσεις, μεθοδικά προετοιμασμένες και δοκιμα-σμένες στην πράξη.

Πιστεύω ότι είναι ένα ολοκληρωμένο βιβλίο, που ταξι δεύει τους μαθητές στον πλούσιο κόσμο της ελληνικής γλώσσας. Τους βοηθάει να κατακτήσουν τις βασικές γνώσεις της γραμματικής, αναπτύσσοντας δημιουργικά τη φαντασία και την κριτική τους σκέψη.

Ο συγγραφέας

Αγαπητά μου παιδιά,

έχω έναν φίλο που θέλω να σας συστήσω.Το όνομά του είναι:

Με βοηθάει να είμαι προσεκτικός και ό,τι μαθαίνω, να μην το ξεχνάω.

Έτσι σκέφτηκα να τον αφήσουμε να μας ταξιδέψει στον όμορφο κόσμο της ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗΣ, με τον χα-ρούμενο τρόπο που εκείνος ξέρει.

Να μας βοηθήσει να μάθουμε πολλά πράγματα, εύκολα και ξεκούραστα.Ελπίζω να γίνει και δικός σας φίλος.

Ο συγγραφέας

Λίγα λόγια για τα παιδιά

Προσεκτικούλης

7

Οι φθόγγοι και τα γράμματα

α

β

τσ

ντ

μπτζ

θ

ν

σ

γ

γκουο

μ

χζ

ρ

φ

λ

τ

ι

δ

κ π ε

Γράμματα είναι τα γραπτά σημά-δια με τα οποία παριστάνουμε τους φθόγγους.

π.χ. Ο φθόγγος δ παριστάνεται με το δ.Ο φθόγγος μπ παριστάνεται με τα γράμματα μ και π.Η γλώσσα μας έχει 24 γράμματα που αποτελούν το ελληνικό αλφά-βητο και ταξιδεύουν με το καραβά-κι στην απέραντη θάλασσα.

Φθόγγοι είναι οι απλές φωνές από τις οποίες γίνονται οι λέξεις.π.χ. έλα � ε, λ, α

πουλί � π, ου, λ, ι

Η γλώσσα μας έχει 25 φθόγγους που πετάνε με το αερόστατο στον καταγάλανο ουρανό.

Οι φθόγγοι είναι φωνές, τα γράμμα-τα είναι σχήματα που παριστάνουν τους φθόγγους.

ΠΡΟΣΟΧΗ!

α

ξ

β

υ

η

θ

ν

σγ

ωο μ

χζ

ρ

φ

λ

τι

δ

κπ ε

ψ

8

Λέξη Φθόγγοι

γάλα

ουρανός

μπαλόνι

αγγούρι

τζάμι

ψωμί

χαίρομαι

2. Γράφω τις λέξεις που γίνονται από τους παρακάτω φθόγγους:

π, ε, χ, ν, ι, δ, ι

γ, ρ, α, φ, ο

π, σ, α, λ, ι, δ, ι

π, ο, τ, ι, ρ, ι

Μαθαίνω:

• Το ελληνικό αλφάβητο δεν έχει για κάθε φθόγγο κι ένα ξεχωριστό γράμμα. Για τους φθόγγους ου, μπ, ντ, γκ, τσ, τζ χρησιμοποιούνται δύο γράμματα.

• Για τον φθόγγο ο έχουμε δύο γράμματα: το ο και το ω

• Για τον φθόγγο ι έχουμε τρία γράμματα: το η, το ι και το υ

Εφαρμόζω:

1. Γράφω δίπλα σε κάθε λέξη τους φθόγγους της:

9

Τα φωνήεντα και

τα σύμφωνα

Φωνήεντα είναι τα γράμματα που μπορούν να σχηματίσουν μόνα τους συλλαβή. Είναι επτά (7) και φωνά-ζουν «δυνατά».

α, ε, ο, ω, ι, η, υ

Σύμφωνα είναι τα γράμματα που δεν μπορούν να σχηματίσουν από μόνα τους συλλαβή και πηγαίνουν πάντοτε μαζί με τα φωνήεντα. Εί-ναι δεκαεπτά (17) και ακούγονται «σιγά».

β, γ, δ, ζ, θ, κ, λ, μ, ν, ξ, π, ρ, σ, τ, φ, χ, ψ

α

ξβ

υη

θ

ν

σ

γ

ω

ο

μ

χζ

ρ

φ

λ

τ

ι

δ

κ

π

ε

ψ

Εφαρμόζω:

1. Βάζω τα γράμματα του ελληνικού αλφαβήτου στο σπιτάκι τους: (α, β, γ, δ, ε, ζ, η, θ, ι, κ, λ, μ, ν, ξ, ο, π, ρ, σ, τ, υ, φ, χ, ψ, ω

Φωνήεντα Σύμφωνα

10

Διπλά γράμματαΤα γράμματα ξ και ψ λέγονται δι-πλά, γιατί το καθένα παριστάνει δύο φθόγγους. κ + σ � ξ

π + σ � ψ

Αρχικό και τελικό γράμμα

Το πρώτο γράμμα κάθε λέξης λέγεται αρχικό.Το τελευταίο γράμμα κάθε λέξης λέγεται τελικό.

π.χ. Στη λέξη ήλιος αρχικό είναι το η και τελικό το ς.

Τελικά σύμφωναΤελικά σύμφωνα στη γλώσσα μας είναι το ς και το ν.π.χ. λύκος, κάποιον

ΠΡΟΣΟΧΗ! ! ! • Υπάρχουν και κάποιες λέξεις που έχουν άλλο γράμμα για τε-λικό σύμφωνο. Αυτές δεν είναι

συνήθως ελληνικές λέξεις, αλλά προέρχονται από ξένες γλώσσες.

π.χ. μπάσκετ, ασανσέρ, μίξερ, αμορτισέρ, γκαράζ, φάουλ, κόρνερ.

• Μερικά επιφωνήματα τελειώνουν επίσης σε άλλα σύμφωνα.

π.χ. ουφ!, αχ!, χμ!

11

Εφαρμόζω:

1. Κυκλώνω τα διπλά γράμματα:

ψ α λ ί δ ι π ο τ ή ρ ι ψ ω μ ί ξ έ ν ο ς

ψ ά ξ ι μ ο π ο τ ι σ τ ή ρ ι ξ υ ρ ά φ ι κ ά ψ ι μ ο

ξ υ λ ο υ ρ γ ό ς μ ά ζ ε ψ ε έ ξ ω ε ρ γ α σ τ ή ρ ι

α π ό ψ ε ξ ύ λ ο ψ ι ψ ί ν α ψ ύ ξ η

2. Γράφω το αρχικό και το τελικό γράμμα της κάθε λέξης:

Λέξη αρχικό γράμμα τελικό γράμμα

λύκος

βιβλίο

ξύλο

τύχη

βράχος

αστέρι

3. Συμπληρώνω τις παρακάτω λέξεις με σ ή ς:

ήμερα

μά τορα

Κώ τα

α τυφύλακα

ταυρό

χολείο

βρύ η

παλιάτ ο

12

Δίψηφα φωνήεντα

Δίψηφα φωνήεντα είναι δύο φωνήεντα μαζί που παριστάνουν έναν φθόγγο. Είναι τα εξής:

αι = (ε), ει = (ι), οι = (ι), υι = (ι), ου = (ου)

αι

οιει

ου

υι

Δίψηφα σύμφωνα είναι δύο σύμφωνα μαζί που παριστά-νουν έναν φθόγγο:Είναι τα εξής: μπ, ντ, γκ, τσ, τζ

μπ γκ

τστζ

ντ

Δίψηφα σύμφωνα

Εφαρμόζω:

1. Γράφω τα δίψηφα φωνήεντα και τα δίψηφα σύμφωνα:

13

2. Κυκλώνω τα δίψηφα φωνήεντα:

σ χ ο λ ε ί ο α ί θ ο υ σ α ο ι κ ό π ε δ ο ό λ ο ι

υ ι ό ς ο ι κ ο γ έ ν ε ι α ο υ ρ ά π α ι δ ί

κ ο υ ρ ε ί ο ε ί π α υ ι ο θ ε τ ώ β ο υ ν ό

3. Κυκλώνω τα δίψηφα σύμφωνα:

μ π α κ ά λ η ς α γ κ ι ν ά ρ α ο δ ο ν τ ί α τ ρ ο ς α γ κ ά θ ι

ά γ γ ε λ ο ς μ π α ν ά ν α τ σ α λ α κ ώ ν ω τ σ ί ρ κ ο

τ ζ α μ α ρ ί α τ σ ο υ λ ή θ ρ α μ π α λ ό ν ι τ ζ ά μ ι

4. Συμπληρώνω τις παρακάτω λέξεις με τα σωστά δίψηφα φωνήεντα ή δίψη-φα σύμφωνα:

π χ ν ί δ ι α ν ε β ΄ ν ω ρ ή ν η ά μ ι

κ ό π ε δ ο κ ο γ έ ν ε ι α ρ α ν ό ς ί ρ κ ο

α ί ν ω ύ ν ο μ α ι ά κ ι α κ ί ζ ω

14

Οι δίφθογγοιΔίφθογγοι είναι δυο φωνή-εντα μαζί που διαβάζονται στην ίδια συλλαβή.π.χ. αηδόνι, βόηθα, νεράιδα

Είναι οι εξής:αη άι αϊοη όι οϊ

• Κάθε συνδυασμός του ι, υ, ει, οι με το φωνήεν που ακολουθεί, ονομάζεται καταχρηστικός δίφθογγος.

π.χ. διαβάζω, γυαλί, θείος, ποιες

Καταχρηστικοί δίφθογγοι: ια ιο ειο οιε υα εια

Εφαρμόζω:

1. Γράφω λέξεις που να έχουν τους διφθόγγους:

αηα)

β)

οηα)

β) όι

α)

β)

άια)

β)

15

2. Συμπληρώνω τις λέξεις με τον κατάλληλο δίφθογγο: αη, οη, άι, όι, αϊ

δόνι

αν ΄ τος

κορ ́ δο

ρολ ΄

β θώ

ν ΄ μα

γ δούρι

κελ ́ δημα

3. Κυκλώνω τους καταχρηστικούς διφθόγγους:

4. Γράφω όσους διφθόγγους θυμάμαι:

Αύριο με τη μητέρα θα πάμε για ψώνια στα μαγαζιά.

Τα παιδιά αγόρασαν από το βιβλιοπωλείο τετράδια, μολύβια κι ένα σωρό άλλα πράγματα.

Το σχολείο μου έχει μια αίθουσα άδεια.

Το καλοκαίρι είναι η πιο όμορφη εποχή του χρόνου.

16

Οι συνδυασμοί

Τα φωνήεντα α και ε, όταν ενώνονται με το υ σχηματίζουν τους συνδυασμούς αυ και ευ.

• Οι συνδυασμοί άλλοτε προφέρονται αβ και εβ και άλλοτε αφ και εφ.

π.χ. αυγό (αβ) εύγε (εβ) αυτοκίνητο (αφ) ευχή (εφ)

Εφαρμόζω:

1. Βάζω τις λέξεις στο σπιτάκι τους:αυτοκίνητο, αυλή, ευχή, Παύλος, Ευτυχία, Ευδοξία, αυλάκι, ψαρεύω, καυσαέριο, πεύκο, χορεύω, αυτί, αύξηση, παύω, ευλογία, εύκολο.

= (αβ)

= (εβ) = (εφ)

= (αφ)