«‘∑¬æ—≤πè

μ—«Õ¬ã“ß¿“

¬„π‡≈ã¡

«‘∑¬æ—≤πè

μ—«Õ¬ã“ß¿“

¬„π‡≈ã¡

1 บรรพ 6 มรดก

1

��.���� D3.indd 1 21/3/2555 13:39:10

«‘∑¬æ—≤πè

μ—«Õ¬ã“ß¿“

¬„π‡≈ã¡

กฎหมายลกษณะมรดก

รองศาสตราจารยบญเพราะ แสงเทยน

ฉบบพมพท 1 พมพครงแรก เมษายน 2555

พมพซ�าครงท 2 ตลาคม 2555

สงวนสทธตามพระราชบญญตลขสทธ

หามท�าซ�า ดดแปลง หรอน�าไปเผยแพร ไมวาสวนหนงสวนใดของหนงสอเลมน

นอกจากจะไดรบอนญาตเปนลายลกษณอกษรจากบรษทวทยพฒน จ�ากด

จดท�ารปเลม จดพมพและจ�าหนายโดย

บรษทวทยพฒน จ�ากด

52/103-104 บางกะปสแควร ถนนรามค�าแหง

เขตบางกะป กรงเทพฯ 10240

โทรศพท 02 3749915 (หลายคสาย)

โทรสาร 02 3746495

ทอยอเมล contact@wphat.com

พมพท บรษท ส. เอเซยเพรส (1989) จ�ากด

143, 145 ซอยรามค�าแหง 42 แขวงหวหมาก เขตบางกะป กรงเทพฯ 10240

ราคา 250 บาท

ขอมลทางบรรณานกรมของหอสมดแหงชาต

บญเพราะ แสงเทยน.

กฎหมายลกษณะมรดก.--กรงเทพฯ: วทยพฒน, 2555.

372 หนา.

1. กฎหมายแพงและพาณชย--มรดก. I. ชอเรอง.

346.05

ISBN 978-616-7136-35-6

ทานทตองการสงซอหนงสอเลมน กรณาสอบถามหรอสงซอไดทบรษทวทยพฒน จ�ากด โทร. 02 3749915 หรอตามทอยดานบน

หากทานมขอตชม หรอค�าแนะน�าเกยวกบหนงสอหรอบรการของบรษทฯ กรณาสงจดหมายถงผจดการฝายลกคาสมพนธตามทอยดานบน หรอสงอเมลท admin@wphat.com จกเปนพระคณยง

��.���������� �.1�.2.indd 2 12/10/2555 17:14:02

«‘∑¬æ—≤πè

μ—«Õ¬ã“ß¿“

¬„π‡≈ã¡

คำ�นำ�

กฎหมายเกยวกบมรดกของไทยมมาตงแตสมยโบราณ เรยกวากฎหมายลกษณะมรดก แตกฎหมายดงกลาวแตกตางจากกฎหมายตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ 6 วาดวยมรดก ในปจจบนหลายประการ เชน ตามกฎหมายลกษณะผวเมย การแบงสนสมรสระหวางสามภรยาเมอตางฝาย ตางไมมสนเดม ฝายชายได 2 สวน ฝายหญงไดเพยง 1 สวน และการแบงทรพยสนกรณทเจามรดก มภรยาหลวงและภรยานอย กฎหมายลกษณะผวเมยบญญตใหภรยานอยไดสวนแบงเพยงกงหนงของภรยาหลวง แตในปจจบนตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ภรยานอยไมมสทธรบมรดกเลย เปนตน หลกการและเหตผลของการทกฎหมายมรดกกำาเนดขนนนกเนองมาจาก มนษยทกคนหวงแหนทรพยสนของตน นอกจากจะหวงแหนทรพยสนเมอตนยงมชวตแลว กยงตองการใหทรพยสนตกทอดไปยงทายาทหรอผทตนรกเมอเสยชวตแลวดวย ดงจะเหนไดจากทรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 มาตรา 41 บญญตวา “สทธของบคคลในทรพยสนยอมไดรบความคมครอง ขอบเขตแหงสทธและการจำากดสทธเชน วาน ยอมเปนไปตามทกฎหมายบญญต การสบมรดกยอมไดรบความคมครอง สทธของบคคลในการสบมรดกยอมเปนไปตามทกฎหมายบญญต” ตำารา กฎหมายลกษณะมรดก เลมนผเขยนอธบายถงความหมายของคำาวา มรดก ความหมาย ของคำาวา ทายาท ทงทายาทโดยธรรมและทายาทโดยพนยกรรม ลำาดบของทายาท ทายาททถกกำาจดมใหรบมรดก ทายาททถกตดมใหรบมรดก ทายาททสละมรดก มรดกทเกยวกบพระภกษ มรดกทตกแกแผนดน การทำาพนยกรรม ผจดการมรดก และผจดการทำาศพของผตายโดยละเอยด รวมถงอธบายถง ขอยกเวนการใชกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ 6 วาดวยมรดกใน 4 จงหวดภาคใต คอ พระราชบญญต วาดวยการใชกฎหมายอสลามในเขตจงหวดปตตาน นราธวาส ยะลา และสตล พ.ศ. 2489 สำาหรบผทนบถอศาสนาอสลาม นอกจากนน ผเขยนนำาตวอยางของ พนยกรรม ทกแบบมาแสดงไวอยางครบถวนแลวในภาคผนวก สำาหรบนกศกษาวชานตศาสตร ผเขยนไดใหตวอยางคำาพพากษาศาลฎกาเกยวกบมรดก ขอสอบวชากฎหมายมรดกพรอมแนวคำาตอบไวมากมาย ทนสมยถง พ.ศ. 2553 ทกระดบการศกษา ตำาราเลมนจงเหมาะสำาหรบนกศกษาวชานตศาสตรทกระดบ ทงระดบปรญญาตร เนตบณฑตไทย และผสมครสอบคดเลอกเปนผชวยผพพากษาและอยการผชวยทกสนามสอบ และยงเปนประโยชนแกประชาชนผมมรดก ทายาทของเจามรดก และผเกยวของทกคนเปนอยางยง ทายนผเขยนหวงวาผศกษาตำาราเลมนจะมความรความสามารถนำาหลกกฎหมายทเกยวกบมรดกไปปรบใชเพอใหเกดความเปนธรรมและลดขอผดพลาดทจะเขาสกระบวนการศาลได

(รองศาสตราจารยบญเพราะ แสงเทยน) อดตผพพากษาศาลอทธรณ อนกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต (ป.ป.ช.) อนกรรมการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด กรมคมประพฤต กระทรวงยตธรรม

��.���������� �.1�.2.indd 3 12/10/2555 17:14:02

«‘∑¬æ—≤πè

μ—«Õ¬ã“ß¿“

¬„π‡≈ã¡

สารบญ

ความเปนมาของการใชกฎหมายวาดวยมรดก� 11

กฎหมายวาดวยมรดกตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย 11ขอบเขตของการใชประมวลกฎหมายแพงและพาณชย วาดวยมรดก 12ขอยกเวนการใชประมวลกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ 6 วาดวยมรดก ในกรณพเศษ 16

บรรพ� 6� มรดก

ลกษณะ� 1� บทเบดเสรจทวไป� 19

หมวด 1 การตกทอดแหงทรพยมรดก 19มาตรา 1599 การตกทอดของมรดกแกทายาท 19มาตรา 1600 มรดกคออะไร 21มาตรา 1601 การจำากดความรบผดของทายาท 24มาตรา 1602 มรดกของผสาบสญตกทอดแกทายาทของผสาบสญ 25มาตรา 1603 ทายาทม 2 ประเภท 27

หมวด 2 การเปนทายาท 28มาตรา 1604 ทายาทจะตองมสภาพบคคลหรอมสทธไดตามมาตรา 15 28มาตรา 1605 การถกกำาจดมใหรบมรดกฐานยกยายหรอปดบงทรพยมรดก 30มาตรา 1606 การถกกำาจดมใหรบมรดกฐานเปนผไมสมควร 33มาตรา 1607 การถกกำาจดมใหรบมรดกเปนการเฉพาะตว 38

หมวด 3 การตดมใหรบมรดก 39มาตรา 1608 การตดมใหรบมรดก 39มาตรา 1609 การถอนการตดทายาทโดยธรรมมใหรบมรดก 43

หมวด 4 การสละมรดกและอนๆ 44มาตรา 1610 การตงผดแลมรดกทตกไดแกผไมสามารถ 44มาตรา 1611 ผไมสามารถจะสละมรดกหรอรบมรดกอนมภาระตดพนหรอเงอนไขไมได 45มาตรา 1612 วธสละมรดก 46มาตรา 1613 การสละมรดกทตองหาม 50

��.���� D3.indd 4 22/3/2555 14:14:01

«‘∑¬æ—≤πè

μ—«Õ¬ã“ß¿“

¬„π‡≈ã¡

มาตรา 1614 การเพกถอนการสละมรดกโดยเจาหนของผสละมรดก 51มาตรา 1615 ผลของการสละมรดก 53มาตรา 1616 ทายาททสละมรดกไมมสทธทจะจดการและใช 54มาตรา 1617 กรณผสละมรดกเปนผรบพนยกรรม 55มาตรา 1618 ถาผสละมรดกไมมผสบมรดก ใหปนสวนแบง

ของผสละมรดกใหแกทายาทอน 56มาตรา 1619 การสละมรดก 57

ลกษณะ� 2� สทธโดยธรรมในการรบมรดก� 58

หมวด 1 บทเบดเสรจทวไป 58มาตรา 1620 สทธของผรบพนยกรรมเหนอกวาสทธของทายาทโดยธรรม 58มาตรา 1621 ทายาทโดยธรรมทไดรบทรพยสนในฐานะผรบพนยกรรมแลว

กยงมสทธเรยกเอาสวนทายาทโดยธรรมของตนไดอกเตมสทธ 61มาตรา 1622 พระภกษนนจะเรยกรองเอาทรพยมรดกในฐานะ

ทเปนทายาทโดยธรรมไมได 62มาตรา 1623 ทรพยสนทพระภกษไดมาระหวางเวลาทอยในสมณเพศ

ใหตกเปนสมบตของวด 65มาตรา 1624 ทรพยสนกอนอปสมบทเปนพระภกษตกทอดแกทายาท 68มาตรา 1625 การแบงทรพยสนและทรพยมรดกระหวางสามภรยา 70มาตรา 1626 การแบงมรดกของคสมรสทตาย 73มาตรา 1627 บตรนอกกฎหมายทบดาไดรบรองแลว

และบตรบญธรรมถอวาเปนผสบสนดาน 73มาตรา 1628 สามภรยาทรางกนหรอแยกกนอย 78

หมวด 2 การแบงทรพยมรดกระหวางทายาทโดยธรรมในลำาดบและชนตางๆ 79มาตรา 1629 ทายาทโดยธรรมซงเปนญาตและทายาทโดยธรรมซงเปนคสมรส 79มาตรา 1630 ทายาททอยในลำาดบถดลงไปไมมสทธ

ในทรพยมรดก ยกเวนบดามารดา 95มาตรา 1631 ผสบสนดานชนบตรเทานนมสทธรบมรดก ผสบสนดานชนถดลงไป

จะมสทธรบมรดกกแตโดยอาศยสทธในการรบมรดกแทนท 97

หมวด 3 การแบงสวนมรดกของทายาทโดยธรรมในลำาดบและชนตางๆ 98 สวนท 1 ญาต 98

มาตรา 1632 การแบงสวนมรดกในลำาดบญาต 98มาตรา 1633 ทายาทโดยธรรมในลำาดบเดยวกนชอบทจะไดรบสวนแบงเทากน 99มาตรา 1634 สวนแบงของมรดกในกรณทมการรบมรดกแทนท 100

สวนท 2 คสมรส 101มาตรา 1635 ลำาดบและสวนแบงของคสมรสทยงมชวตอยในการรบมรดก

ของคสมรสทตาย 101

��.���� D3.indd 5 22/3/2555 14:14:01

«‘∑¬æ—≤πè

μ—«Õ¬ã“ß¿“

¬„π‡≈ã¡

มาตรา 1636 การทเจามรดกมภรยาทชอบดวยกฎหมายกอนใชประมวล กฎหมายแพงและพาณชย บรรพ 5 หลายคน 103

มาตรา 1637 กรณคสมรสทตายสงเบยประกนชวตสงกวารายไดโดยปกต 105มาตรา 1638 กรณคสมรสทยงมชวตอยไดรบเงนปตอไป 106

หมวด 4 การรบมรดกแทนทกน 107มาตรา 1639 การรบมรดกแทนทกน 107มาตรา 1640 ผสบสนดานของผสาบสญกมสทธไดรบมรดกแทนทได 109มาตรา 1641 ผสบสนดานของทายาทตามมาตรา 1629 (2)

หรอ (5) ไมมสทธรบมรดกแทนท 110มาตรา 1642 การรบมรดกแทนทกนมไดแตในระหวางทายาทโดยธรรม 111มาตรา 1643 ผบพการไมมสทธรบมรดกแทนท 112มาตรา 1644 ผสบสนดานทจะมสทธรบมรดกแทนทได ตองไมเสยสทธ

ในการรบมรดก 113มาตรา 1645 การสละมรดกของบคคลหนง ไมตดสทธ

ของผสละนนจะรบมรดกแทนทบคคลนน 113

ลกษณะ� 3� พนยกรรม� 114

หมวด 1 บทเบดเสรจทวไป ความหมายของพนยกรรม 114มาตรา 1646 ความหมายของพนยกรรม 114มาตรา 1647 เปนคำาสงครงสดทาย 116มาตรา 1648 พนยกรรมตองทำาตามแบบทกฎหมายกำาหนด 117มาตรา 1649 ผจดการทำาศพ 119มาตรา 1650 คาใชจายในการจดการทำาศพ 121มาตรา 1651 ผรบพนยกรรมลกษณะทวไปและผรบพนยกรรมลกษณะเฉพาะ 123มาตรา 1652 ขอกำาหนดอำานาจของผทำาพนยกรรม ซงเปนผอยในความปกครอง 124มาตรา 1653 บคคลทตองหามมใหเปนผรบทรพยตามพนยกรรม 125มาตรา 1654 ความสามารถของผทำาพนยกรรม

และความสามารถของผรบพนยกรรม 127

หมวด 2 แบบพนยกรรม 129มาตรา 1655 พนยกรรมจะตองทำาตามแบบ 129มาตรา 1656 พนยกรรมแบบธรรมดา 130มาตรา 1657 พนยกรรมแบบเขยนเองทงฉบบ 133มาตรา 1658 พนยกรรมเอกสารฝายเมอง 136มาตรา 1659 ทำาพนยกรรมแบบเอกสารฝายเมองนอกทวาการอำาเภอกได 140มาตรา 1660 พนยกรรมแบบเอกสารลบ 140มาตรา 1661 การทำาพนยกรรมแบบเอกสารลบสำาหรบบคคลบางประเภท 143มาตรา 1662 ขอหามและขอปฏบตของกรมการอำาเภอททำาพนยกรรม 144มาตรา 1663 และมาตรา 1664 พนยกรรมแบบทำาดวยวาจา 145

��.���� D3.indd 6 22/3/2555 14:14:01

«‘∑¬æ—≤πè

μ—«Õ¬ã“ß¿“

¬„π‡≈ã¡

มาตรา 1665 ผทำาพนยกรรมอาจลงลายพมพนวมอแทนการลงลายมอชอได 147มาตรา 1666 พยานในพนยกรรมตามมาตรา 1656 มาตรา 1658

และมาตรา 1660 ตองลงลายมอชอเทานน 148มาตรา 1667 คนไทยทำาพนยกรรมในตางประเทศ 149มาตรา 1668 ผทำาพนยกรรมไมตองเปดเผยขอความในพนยกรรมใหพยานทราบ 149มาตรา 1669 การทำาพนยกรรมระหวางภาวะการรบหรอการสงคราม 150มาตรา 1670 ผตองหามมใหเปนพยานในพนยกรรม 151มาตรา 1671 ผเขยนและพยานในพนยกรรมตองระบฐานะของตน 152มาตรา 1672 ใหรฐมนตรทเกยวของมอำานาจและหนาทในการออกกฎกระทรวง 153

หมวด 3 ผลและการตความแหงพนยกรรม 154มาตรา 1673 สทธเรยกรองตามพนยกรรมมตงแตผทำาพนยกรรมตาย 154มาตรา 1674 ผลบงคบของพนยกรรมทมเงอนไข 156มาตรา 1675 การตงผจดการทรพยสนกรณทพนยกรรมมเงอนไขบงคบกอน 158มาตรา 1676 พนยกรรมกำาหนดใหตงมลนธ 158มาตรา 1677 ทายาทหรอผจดการมรดกมหนาทรองขอตงมลนธ 159มาตรา 1678 ทรพยสนซงผทำาพนยกรรมจดสรรไวตกเปนของนตบคคล

ตงแตเวลาซงพนยกรรมมผล 160มาตรา 1679 การตกทอดของทรพยสนในกรณจดตงมลนธ

ตามวตถทประสงคไมได 161มาตรา 1680 เจาหนมสทธรองขอใหเพกถอนขอกำาหนดพนยกรรม 162มาตรา 1681 กรณทรพยสนแหงพนยกรรมสญหาย และไดทรพยสนอนมาแทน

หรอไดคาสนไหมทดแทน 162มาตรา 1682 กรณพนยกรรมทำาขนเพอปลดหนหรอโอนสทธเรยกรอง 163มาตรา 1683 พนยกรรมททำาใหแกเจาหนใหสนนษฐานไวกอนวามไดทำาขน

เพอชำาระหน 165มาตรา 1684 กรณพนยกรรมตความไดหลายนย 165มาตรา 1685 กรณมบคคลหลายคนมคณสมบตตรงตามพนยกรรม 166

หมวด 4 พนยกรรมทตงผปกครองทรพย 167มาตรา 1686 ทรสตทกอตงขนโดยพนยกรรมหรอนตกรรมใดๆทไมมผล 167มาตรา 1687 กรณทผทำาพนยกรรมตองตงผปกครองทรพย 169มาตรา 1688 ทรพยสนซงตองจดทะเบยน เพอตงผปกครองทรพย 170มาตรา 1689 นตบคคลเปนผปกครองทรพยได 171มาตรา 1690 การตงผปกครองทรพย 171มาตรา 1691 ผปกครองทรพยจะทำาพนยกรรมตงบคคลอน

ใหเปนผปกครองทรพยสบแทนตนกได 172มาตรา 1692 ผปกครองทรพยมสทธและหนาทเชนเดยวกบผปกครอง 172

หมวด 5 การเพกถอนและการตกไปแหงพนยกรรมหรอขอกำาหนดพนยกรรม 173มาตรา 1693 ผทำาพนยกรรมมสทธเพกถอนพนยกรรม 173มาตรา 1694 การเพกถอนพนยกรรมฉบบกอนโดยทำาพนยกรรมฉบบใหม 173มาตรา 1695 การเพกถอนพนยกรรมโดยทำาลายหรอขดฆา 175

��.���� D3.indd 7 22/3/2555 14:14:01

«‘∑¬æ—≤πè

μ—«Õ¬ã“ß¿“

¬„π‡≈ã¡

มาตรา 1696 การเพกถอนพนยกรรมโดยการโอนหรอทำาลายทรพยสน อนเปนวตถแหงขอพนยกรรม 176

มาตรา 1697 พนยกรรมฉบบหลงขดกบพนยกรรมฉบบกอน ใหถอวาพนยกรรมฉบบกอนถกเพกถอนโดยพนยกรรมฉบบหลง เฉพาะสวนทขดกน 177

มาตรา 1698 กรณทขอกำาหนดพนยกรรมตกไป 179มาตรา 1699 ถาพนยกรรมเกยวกบทรพยสนรายใดเปนอนไรผล ทรพยสน

รายนนตกทอดแกทายาทโดยธรรมหรอตกทอดแกแผนดน 181

หมวด 6 ความเสยเปลาแหงพนยกรรมหรอขอกำาหนดพนยกรรม 183มาตรา 1700 กรณขอกำาหนดหามโอนทรพยมรดกเสยเปลา 183มาตรา 1701 ระยะเวลาในขอกำาหนดหามโอน 185มาตรา 1702 ขอกำาหนดหามโอนมไดเฉพาะทรพยบางประเภท

และตองจดทะเบยน 185มาตรา 1703 พนยกรรมซงบคคลอายยงไมครบ 15 ปทำาขนเปนโมฆะ 186มาตรา 1704 พนยกรรมซงคนไรความสามารถทำาขนเปนโมฆะ 186มาตรา 1705 กรณทพนยกรรมหรอขอกำาหนดในพนยกรรมไดทำาขนโดยขดตอ

กฎหมาย พนยกรรมหรอขอกำาหนดในพนยกรรมนนเปนโมฆะ 187มาตรา 1706 ขอกำาหนดพนยกรรมเปนโมฆะ 189มาตรา 1707 พนยกรรมซงมเงอนไขใหผรบพนยกรรมจำาหนายทรพย

ทไดรบใหแกผอน ถอวาเงอนไขนนไมมเลย 191มาตรา 1708 การขอเพกถอนพนยกรรมซงทำาขนเพราะเหตขมข 192มาตรา 1709 การขอเพกถอนพนยกรรมซงทำาขนเพราะสำาคญผดหรอกลฉอฉล 192มาตรา 1710 อายความฟองเพกถอนพนยกรรม 194

ลกษณะ� 4� วธจดการและปนทรพยมรดก� 196

หมวด 1 ผจดการมรดก 196มาตรา 1711 การตงผจดการมรดก 196มาตรา 1712 การตงผจดการมรดกโดยพนยกรรม 197มาตรา 1713 สาเหตทจะรองขอใหศาลตงผจดการมรดก 198มาตรา 1714 ผจดการมรดกเพอการใดโดยเฉพาะ ไมตองทำาบญชทรพยมรดก 203มาตรา 1715 ผทำาพนยกรรมจะตงผจดการมรดกหลายคนกได 203มาตรา 1716 การเรมปฏบตหนาทของผจดการมรดกทศาลตง 204มาตรา 1717 ทายาทมสทธถามผจดการมรดกโดยพนยกรรมวาจะรบเปน

ผจดการมรดกหรอไม 206มาตรา 1718 คณสมบตของผจดการมรดก 207มาตรา 1719 สทธและหนาทของผจดการมรดก 208มาตรา 1720 ผจดการมรดกตองรบผดตอทายาทเสมอนเปนตวแทนของทายาท 209มาตรา 1721 ผจดการมรดกไมมสทธไดรบบำาเหนจ 210

��.���� D3.indd 8 22/3/2555 14:14:02

«‘∑¬æ—≤πè

μ—«Õ¬ã“ß¿“

¬„π‡≈ã¡

มาตรา 1722 ผจดการมรดกทำานตกรรมเปนปฏปกษตอกองมรดกไมได 210มาตรา 1723 ผจดการมรดกตองจดการโดยตนเอง 211มาตรา 1724 กจการทผจดการมรดกไดทำาไปภายในขอบอำานาจ

ทายาทยอมผกพนตอบคคลภายนอกในกจการนน 212มาตรา 1725 ผจดการมรดกตองสบหาตวผมสวนไดเสยเกยวกบพนยกรรม 213มาตรา 1726 ถาผจดการมรดกมหลายคนตองถอเอาเสยงขางมาก 214มาตรา 1727 เหตทจะรองขอใหศาลสงถอนผจดการมรดก และผจดการมรดก

ทจะลาออกตองไดรบอนญาตจากศาล 215มาตรา 1728 ผจดการมรดกตองลงมอจดการทำาบญชทรพยมรดกภายใน 15 วน 216มาตรา 1729 ผจดการมรดกตองจดทำาบญชทรพยมรดกใหเสรจภายใน 1 เดอน 217มาตรา 1730 ใหนำาบทบญญตบรรพ 5 วาดวยผปกครองมาบงคบใชโดยอนโลม 219มาตรา 1731 กรณทศาลอาจถอนผจดการมรดกได 220มาตรา 1732 ผจดการมรดกตองจดการมรดกใหเสรจภายใน 1 ป 221มาตรา 1733 อายความฟองคดเกยวกบการจดการมรดก 222

หมวด 2 การรวบรวมจำาหนายทรพยมรดกเปนตวเงน และการชำาระหนกบแบงปนทรพยมรดก 224

มาตรา 1734 เจาหนมสทธรบการชำาระหนจากทรพยสนในกองมรดกเทานน 224มาตรา 1735 ทายาทตองบอกทรพยมรดกและหนสนทงหมดแกผจดการมรดก 225มาตรา 1736 กรณทถอวาทรพยมรดกยงคงอยในระหวางการจดการ

และอำานาจของผจดการมรดก 225มาตรา 1737 เจาหนกองมรดกจะฟองทายาทคนใดกได

แตถามผจดการมรดกตองเรยกเขามาในคดดวย 227มาตรา 1738 กอนแบงมรดกเจาหนบงคบชำาระหนจากกองมรดกไดเตมจำานวน

แตเมอแบงมรดกแลว เจาหนจะเรยกใหทายาทชำาระหนได ไมเกนทรพยมรดกททายาทคนนนไดรบไป 228

มาตรา 1739 ลำาดบของการชำาระหนทกองมรดกคางชำาระ 229มาตรา 1740 ลำาดบการจดสรรทรพยสนของเจามรดกเพอชำาระหน 230มาตรา 1741 เจาหนมสทธคดคานการขายทอดตลาดหรอการตราคาทรพยสน 231มาตรา 1742 กรณเจาหนเปนผรบประโยชนในการประกนชวตของเจามรดก 232มาตรา 1743 ทายาทไมจำาตองปฏบตตามพนยกรรมลกษณะเฉพาะเกนกวา

จำานวนทรพยมรดกทตนไดรบ 233มาตรา 1744 ผจดการมรดกไมจำาตองสงมอบทรพยมรดกแกทายาท

กอน 1 ปนบแตวนทเจามรดกตาย 233

หมวด 3 การแบงมรดก 234มาตรา 1745 ทายาททกคนมสทธและหนาทเกยวกบทรพยมรดกรวมกน 234มาตรา 1746 ทายาทมสวนเทากนในมรดกทยงไมไดแบง 237มาตรา 1747 ทายาทซงไดรบการยกใหซงทรพยสนแลวกยงมสทธ

ในการแบงปนทรพยมรดก 238มาตรา 1748 ทายาททครอบครองทรพยมรดกมสทธเรยกรอง

สวนแบงทรพยมรดกแมลวงพนอายความแลว 240

��.���� D3.indd 9 22/3/2555 14:14:02

«‘∑¬æ—≤πè

μ—«Õ¬ã“ß¿“

¬„π‡≈ã¡

10�

ความเปนมาของการใชกฎหมายวาดวยมรดก

กฎหมายวาดวยมรดกของไทยมมากอนประกาศใชประมวลกฎหมายแพงและพาณชยแลว ปรากฏวาในสมยกรงสโขทยเปนราชธาน มศลาจารกแผนหนงจารกขอความวา “ไพรฟาหนาใส ลกเจาลกขนผใดแลลมหายตายกวา เหยาเรอนพอเชอเสอคำามน ชางขอลกเมยเยยเขา ไพรฟาขาไท ปาหมากปาพลพอเชอมน ไวแกลกมนสน” (พรชย สนทรพนธ, 2546: 1) ซงหมายความวาประชาชนไมวาจะเปนคนฐานะใดเมอตายลงทรพยสนของผนนไมวาจะเปนบานเรอน เสอผา สตวพาหนะ ขาวของ ขาทาส รวมทงทไรทนา ใหตกทอดไปยงบตรของผตายทงสน เมอ พ.ศ. 2155 ในสมยสมเดจพระเอกาทศรถแหงกรงศรอยธยา ไดมประกาศใชกฎหมายลกษณะมรดกโดยแบงมรดกของผตายออกเปน 3 สวน สวนท 1 แบงใหแกบดามารดา สวนท 2 แบงใหแกคสมรส และสวนท 3 แบงใหแกญาต ซงไดแก ลก หลาน เหลน ลอ พนอง ปยา ตายาย ลงปา นาอาของผตาย ในสมยกรงรตนโกสนทร พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวไดทรงตราพระราชบญญตเพมเตมกฎหมายลกษณะมรดก เมอ ร.ศ. 121 วาถาผตายมบตร การแบงมรดกภาคญาตใหแบงแกบตรเทานน ถาบตรคนใดตายกอนเจามรดก และมบตรสบสายโลหตอย คอ หลานผตาย หลานมสทธรบมรดกแทนทบดามารดาทตายไปแลว ญาตอนๆทไมไดสบสายโลหตไมมสทธรบมรดก

กฎหมายวาดวยมรดกตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย

ในสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว พระองคไดปฏรปกฎหมายและระบบศาลไทยขนใหมเพอใหทนสมยทดเทยมกบนานาอารยประเทศ และไดประกาศใชประมวลกฎหมายแพง และพาณชย โดยประกาศใชประมวลกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ 1 และบรรพ 2 เมอวนท 11 พฤศจกายน พ.ศ. 2466 และประกาศใชบรรพ 6 วาดวยมรดก เมอวนท 1 ตลาคม พ.ศ. 2478

มาตรา 1749 ทายาทจะรองสอดเขามาในคดเพอขอแบงมรดกได 242มาตรา 1750 การแบงปนทรพยมรดกทำาไดโดยเขาครอบครองเปนสวนสด

หรอโดยขายนำาเงนมาแบงกนและทำาสญญาเปนหนงสอ 243มาตรา 1751 ทรพยสนททายาทไดรบไปแลวถกรอนสทธ

ทายาทอนตองใชคาทดแทน 246มาตรา 1752 อายความฟองใหรบผดเนองจากการรอนสทธ 249

ลกษณะ� 5� มรดกท ไมมผรบ�� 250

มาตรา 1753 มรดกทตกทอดแกแผนดน 250

ลกษณะ� 6� อายความ� 252

มาตรา 1754 อายความฟองคดมรดก 252มาตรา 1755 ผมสทธยกเอาอายความมรดก 1 ปขนตอส 259

ภาคผนวก� 1� 262

ภาคผนวก� 2� 281

บรรณานกรม� 366

��.���� D3.indd 10 22/3/2555 14:14:02

«‘∑¬æ—≤πè

μ—«Õ¬ã“ß¿“

¬„π‡≈ã¡

10

ความเปนมาของการใชกฎหมายวาดวยมรดก

กฎหมายวาดวยมรดกของไทยมมากอนประกาศใชประมวลกฎหมายแพงและพาณชยแลวปรากฏวาในสมยกรงสโขทยเปนราชธาน มศลาจารกแผนหนงจารกขอความวา “ไพรฟาหนาใสลกเจาลกขนผใดแลลมหายตายกวา เหยาเรอนพอเชอเสอคำามน ชางขอลกเมยเยยเขา ไพรฟาขาไทปาหมากปาพลพอเชอมนไวแกลกมนสน”(พรชยสนทรพนธ,2546:1)ซงหมายความวาประชาชนไมวาจะเปนคนฐานะใดเมอตายลงทรพยสนของผนนไมวาจะเปนบานเรอน เสอผา สตวพาหนะขาวของ ขาทาส รวมทงทไรทนา ใหตกทอดไปยงบตรของผตายทงสน เมอ พ.ศ. 2155 ในสมยสมเดจพระเอกาทศรถแหงกรงศรอยธยา ไดมประกาศใชกฎหมายลกษณะมรดกโดยแบงมรดกของผตายออกเปน 3 สวน สวนท 1 แบงใหแกบดามารดา สวนท 2แบงใหแกคสมรสและสวนท 3 แบงใหแกญาต ซงไดแก ลกหลาน เหลนลอพนองปยา ตายายลงปา นาอาของผตาย ในสมยกรงรตนโกสนทรพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวไดทรงตราพระราชบญญตเพมเตมกฎหมายลกษณะมรดก เมอ ร.ศ. 121 วาถาผตายมบตร การแบงมรดกภาคญาตใหแบงแกบตรเทานนถาบตรคนใดตายกอนเจามรดกและมบตรสบสายโลหตอยคอหลานผตายหลานมสทธรบมรดกแทนทบดามารดาทตายไปแลวญาตอนๆทไมไดสบสายโลหตไมมสทธรบมรดก

กฎหมายวาดวยมรดกตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย

ในสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว พระองคไดปฏรปกฎหมายและระบบศาลไทยขนใหมเพอใหทนสมยทดเทยมกบนานาอารยประเทศ และไดประกาศใชประมวลกฎหมายแพงและพาณชย โดยประกาศใชประมวลกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ 1 และบรรพ 2 เมอวนท11 พฤศจกายนพ.ศ. 2466 และประกาศใชบรรพ 6 วาดวยมรดก เมอวนท 1 ตลาคมพ.ศ. 2478

��.���� D3.indd 11 21/3/2555 13:39:57

«‘∑¬æ—≤πè

μ—«Õ¬ã“ß¿“

¬„π‡≈ã¡

12 ความเปนมาของการใชกฎหมายวาดวยมรดก

ขอบเขตของการใชประมวลกฎหมายแพงและพาณชย วาดวยมรดก 13

ขอบเขตของการใชประมวลกฎหมายแพงและพาณชย วาดวยมรดก

ตามปกตกฎหมายไทยยอมบงคบใชไดทวราชอาณาจกร แตเนองจากประชาชนสวนใหญใน4จงหวดภาคใตของประเทศไทยคอจงหวดปตตานนราธวาสยะลาและสตลนบถอศาสนาอสลามซงมขนบธรรมเนยมและประเพณเกยวกบครอบครวและมรดกแตกตางจากประชาชนในจงหวดอนๆดงนนรฐบาลจงไดตรา พระราชบญญตวาดวยการใชกฎหมายอสลามในเขตจงหวดปตตาน นราธวาส ยะลา และสตล พ.ศ. 2489 กำาหนดใหใชกฎหมายอสลามวาดวยครอบครวและมรดกแกผนบถอศาสนาอสลามทอยใน 4 จงหวดดงกลาว แทนประมวลกฎหมายแพงและพาณชย วาดวยครอบครวและมรดก โดยมาตรา 3 แหงพระราชบญญตดงกลาวบญญตไววา “ในการวนจฉยชขาดคดแพงเกยวดวยเรองครอบครวและมรดกอสลามศาสนก ของศาล

ชนตนในจงหวดปตตาน นราธวาส ยะลา และสตล ซงอสลามศาสนกเปนทงโจทกจำาเลยหรอเปน

ผเสนอคำาขอในคดไมมขอพพาท ใหใชกฎหมายอสลามวาดวยครอบครวและมรดก บงคบแทน

บทบญญตแหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชยวาดวยการนน เวนแตบทบญญตวาดวยอายความ

มรดก ทงน ไมวามลคดเกดขนกอนหรอหลงวนใชพระราชบญญตน”

จากบทบญญตมาตรา 3 ดงกลาว สรปไดวาการจะนำาขอกฎหมายอสลามมาใชบงคบกบผนบถอศาสนาอสลามหรอทกฎหมายใชคำาวา “อสลามศาสนก” ไดนน ตองประกอบดวยหลกเกณฑดงน

1) เจามรดกเปนผนบถอศาสนาอสลาม2) ผนบถอศาสนาอสลามเปนทงโจทก จำาเลย หรอเปนผมคำาขอในคดไมมขอพพาท3) คดมขอพพาทหรอคดไมมขอพพาทนน เกยวดวยครอบครวหรอมรดก4) คดมขอพพาทหรอคดไมมขอพพาทนน เปนคดทอยในเขตอำานาจของศาลชนตนในจงหวด

ปตตาน นราธวาส ยะลา หรอสตล5) แมวาคดแพงดงกลาวจะเปนเรองทผนบถอศาสนาอสลามพพาทกนดวยเรองมรดกกตาม

แตในเรองอายความมรดกเปนขอยกเวนในมาตรา3ดงกลาวกลาวคอผวนจฉยคดตองนำาประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาวนจฉย

มาตรา 4 แหงพระราชบญญตดงกลาวบญญตไววา “การพจารณาคดในศาลชนตน ตามความในมาตรา 3 ใหดะโตะยตธรรมหนงนายนง

พจารณาพรอมดวยผพพากษา

ใหดะโตะยตธรรมมอำานาจหนาทในการวนจฉยชขาดขอกฎหมายอสลาม และลงลายมอชอ

ในคำาพพากษาทพพากษาตามคำาวนจฉยชขาดนนดวย

คำาวนจฉยของดะโตะยตธรรมในขอกฎหมายอสลามใหเปนอนเดดขาดในคดนน”

��.���� D3.indd 12 21/3/2555 13:39:57

«‘∑¬æ—≤πè

μ—«Õ¬ã“ß¿“

¬„π‡≈ã¡

12� ความเปนมาของการใชกฎหมายวาดวยมรดก

ขอบเขตของการใชประมวลกฎหมายแพงและพาณชย วาดวยมรดก 13

จากบทบญญตมาตรา 4 ดงกลาวสรปไดวา1) ผวนจฉยชขาดคดตามมาตรา 3 จะตองประกอบดวย ผพพากษาและดะโตะยตธรรม โดย

จำานวนผพพากษาตองเปนไปตามพระธรรมนญศาลยตธรรม สวนดะโตะยตธรรมมเพยง1 คน ซงผพพากษาและดะโตะยตธรรมนงพจารณาคดพรอมกน

2) ผพพากษาทนงพจารณามอำานาจพจารณาและวนจฉยชขาดเฉพาะปญหาขอเทจจรงและปญหาขอกฎหมายวาดวยอายความ ไมมอำานาจพจารณาและวนจฉยชขาดขอกฎหมายอสลาม

3) ดะโตะยตธรรมมอำานาจหนาทในการวนจฉยชขาดขอกฎหมายอสลาม ซงการวนจฉยชขาดขอกฎหมายอสลามของดะโตะยตธรรมถอเปนเดดขาด

4) ผพพากษาและดะโตะยตธรรมตองลงลายมอชอในคำาพพากษาทพจารณารวมกน

� ขอควรทราบ

ขอแตกตางระหวางกฎหมายวาดวยมรดก ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ 6 และกฎหมายอสลามเกยวกบมรดก มดงน

1) กฎหมายอสลามกำาหนดใหบตรชายของเจามรดกมสวนแบงมากกวาบตรหญงกงหนง

2) กฎหมายอสลามกำาหนดวาในกรณทเจามรดกมแตบตรหญงใหพชายของเจามรดกมสวนแบงในมรดกของเจามรดกดวย (พนยณ นคร 2554: 24)

� ขอควรจ�า

คดตามมาตรา3แหงพระราชบญญตดงกลาวซงพจารณาพพากษาโดยไมมดะโตะยตธรรมรวมพจารณาและลงชอในคำาพพากษาดวย จะเปนอนมชอบเฉพาะในประเดนทเกยวของกบขอกฎหมายอสลามเทานน (คำาพพากษาศาลฎกาท 1029-1030/2511)

� หมายเหต

คำาวา ดะโตะยตธรรม ในภาษามาเลเซยเรยกวา โตะกาล หมายถง ผชขาด หรอตดสนคด (เฉลมชย เกษมสนต, 2553: 36)

� ตวอยางค�าพพากษาศาลฎกา

1. คำาพพากษาศาลฎกาท 1740/2505 ถาผตายและคความทกฝายเปนอสลามศาสนกในเขตศาลจงหวดดงกลาว แมทรพยมรดกจะอยนอกเขตจงหวดดงกลาวกตองใชกฎหมายอสลามบงคบและคำาชขาดของดะโตะยตธรรมเปนทสดจะอทธรณฎกาในปญหาขอกฎหมายมได

��.���� D2.indd 13 25/1/2555 14:34:43

«‘∑¬æ—≤πè

μ—«Õ¬ã“ß¿“

¬„π‡≈ã¡

14 ความเปนมาของการใชกฎหมายวาดวยมรดก

ขอบเขตของการใชประมวลกฎหมายแพงและพาณชย วาดวยมรดก 15

2. คำ�พพ�กษ�ศ�ลฎก�ท 1769/2505 ดะโตะยตธรรมเปนผมอำ�น�จชข�ดขอกฎหม�ยอสล�ม ดะโตะยตธรรมวนจฉยว�หนงสอน�ซ�รเปนพนยกรรมมผลเมอผทำ�ต�ยแลว คำ�วนจฉยยอมเดดข�ด

3. คำ�พพ�กษ�ศ�ลฎก�ท 1406/2513 โจทกและจำ�เลยเปนอสล�มศ�สนกในเขตศ�ลจงหวดปตต�น พพ�ทกนเรองตงผจดก�รมรดก นบว�เปนคดพพ�ทเกยวดวยเรองมรดกอสล�มศ�สนก จงตกอยภ�ยใตบงคบแหงพระร�ชบญญตว�ดวยก�รใชกฎหม�ยอสล�มในเขตจงหวดปตต�น นร�ธว�ส ยะล� และสตล พ.ศ. 2489 ม�ตร� 3 ก�รพจ�รณ�คดนจงตองมดะโตะยตธรรมนงพจ�รณ�ดวย

4. คำ�พพ�กษ�ศ�ลฎก�ท 102/2517 แมโจทกและจำ�เลยจะเปนอสล�มศ�สนก และพพ�ทกนในคดแพงเกยวกบเรองมรดกกต�ม แตเมอคดมไดเกดขนในจงหวดปตต�น นร�ธว�ส ยะล� และสตลแลว กจะนำ�กฎหม�ยอสล�มม�ใชบงคบในก�รแบงปนทรพยมรดกแทนบทบญญตแหงประมวลกฎหม�ยแพงและพ�ณชยว�ดวยก�รแบงมรดกไมได เพร�ะเปนก�รขดตอบทบญญตในม�ตร� 3 แหงพระร�ช-บญญตว�ดวยก�รใชกฎหม�ยอสล�มในเขตจงหวดปตต�น นร�ธว�ส ยะล� และสตล พ.ศ. 2489 ฉะนนถ�ไดมก�รนำ�เอ�วธก�รแบงปนทรพยมรดกม�ใช กจะตองปฏบตใหถกตองต�มบทบญญตแหงประมวลกฎหม�ยแพงและพ�ณชย ม�ตร� 1750 ดวย จงจะมผลสมบรณต�มกฎหม�ย

5. คำ�พพ�กษ�ศ�ลฎก�ท 754/2541 เมอทรพยมรดกของเจ�มรดกทพพ�ทยงอยระหว�งท�ย�ทครอบครองรวมกนและยงมไดมก�รแบงปนกน แมจำ�เลยจะครอบครอง ทรพยมรดกกเปนก�รครอบครองทรพยมรดกทยงมไดแบงปนกน เปนก�รครอบครอง แทนท�ย�ทอนซงรวมถงโจทกดวย แมโจทกจะฟองคดเมอพนกำ�หนด 1 ปนบแตเมอเจ�มรดกต�ย หรอนบแตเมอโจทกรหรอควรไดรถงคว�มต�ยของเจ�มรดก คดของโจทกกไมข�ดอ�ยคว�ม ต�มประมวลกฎหม�ยแพงและพ�ณชย ม�ตร� 1754 และเมอพระร�ชบญญตว�ดวยก�รใชกฎหม�ยอสล�มในเขตจงหวดปตต�น นร�ธว�ส ยะล� และสตล พ.ศ. 2489 ม�ตร� 3 กำ�หนดใหก�รวนจฉยชข�ดเรองอ�ยคว�มมรดกไมอยในบงคบตองใชกฎหม�ยอสล�ม กรณจงตองเปนไปต�มบทบญญตแหงประมวลกฎหม�ยแพงและพ�ณชย

6. คำ�พพ�กษ�ศ�ลฎก�ท 3849/2541 บทบญญตม�ตร� 3 แหงพระร�ชบญญตว�ดวยก�รใชกฎหม�ยอสล�มในเขตจงหวดปตต�น นร�ธว�ส ยะล� และสตล พ.ศ. 2489 นนหม�ยคว�มว�คดแพงทเกยวดวยเรองครอบครวและมรดก ต�มประมวลกฎหม�ยแพงและพ�ณชย ว�ดวยครอบครวและมรดกของผนบถอศ�สน�อสล�ม อนเกดขนในศ�ลของ 4 จงหวดดงกล�ว ใหศ�ลใชกฎหม�ยอสล�มว�ดวยครอบครวและมรดกบงคบแทน ดงนนกรณทจะเปนคดตองดวยพระร�ชบญญตดงกล�ว จงตองเปนคดมรดก ต�มประมวลกฎหม�ยแพงและพ�ณชยเสยกอน คดนเปน

��.���� D3.indd 14 21/3/2555 13:40:12

«‘∑¬æ—≤πè

μ—«Õ¬ã“ß¿“

¬„π‡≈ã¡

14� ความเปนมาของการใชกฎหมายวาดวยมรดก

ขอบเขตของการใชประมวลกฎหมายแพงและพาณชย วาดวยมรดก 15

เรองเจามรดกยกทดนอนเปนอสงหารมทรพยใหเปนสทธแกจำาเลยและจำาเลยรวมตงแตเจามรดกยงไมถงแกความตาย การยกทดนพพาทใหดงกลาวแมจะทำาตามหลกกฎหมายอสลาม ทเรยกวาพธแฮรเบอะ โดยทำาพธอยางถกตองทบานโตะอหมามกตาม กรณกไมใชเรองมรดกเพราะเปนเรองใหระหวางมชวตอย บทกฎหมายในเรองนจงตองใชประมวลกฎหมายแพงและพาณชยบงคบแกคด

� ค�าวนจฉยของประธานศาลฎกา

คำาวนจฉยของประธานศาลฎกาท ยช. 14/2542 การทผรองยนคำารองขอเพอเปนผปกครองผเยาวเมอปรากฏวาผรองและผเยาวเปนอสลามศาสนกอยในจงหวดนราธวาสซงตามพระราชบญญตวาดวยการใชกฎหมายอสลามในเขตจงหวดปตตาน นราธวาส ยะลาและสตล พ.ศ. 2489 มาตรา 3 บญญตใหใชกฎหมายอสลามวาดวยครอบครวและมรดกบงคบแทนบทบญญตแหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชยวาดวยการนน และมาตรา 4บญญตวาการพจารณาคดในศาลชนตนตามมาตรา3ใหดะโตะยตธรรม1นายนงพจารณาพรอมดวยผพพากษา ใหดะโตะยตธรรมมอำานาจหนาทในการวนจฉยชขาดขอกฎหมายอสลามและลงลายมอชอในคำาพพากษาทพพาทตามคำาวนจฉยชขาดนนดงนถอวาการรองขอเพอเปนผปกครองผเยาวเฉพาะคดทคความเปนอสลามศาสนกเปนผเสนอคำาขอในคดไมมขอพพาทในเขตจงหวดปตตาน นราธวาส ยะลา และสตล เปนกรณตองบงคบตามพระราช-บญญตวาดวยการใชกฎหมายอสลามในเขตจงหวดปตตาน นราธวาส ยะลา และสตลพ.ศ.2489 ซงบญญตไวโดยเฉพาะตามหลกกฎหมายอสลามวาดวยครอบครวและมรดกในบรรพ1 ลกษณะ 5

� ขอควรจ�า

การวนจฉยชขาดคดแพงเกยวดวยเรองครอบครวและมรดกโดยใชกฎหมายอสลามจะมไดเฉพาะในศาลชนตน4จงหวดคอจงหวดปตตานนราธวาสยะลาและสตลเทานนคำาวา ศาลชนตน หมายถง ศาลธรรมดา ไมรวมถงศาลเยาวชนและครอบครวซงเปนศาลพเศษดงนนศาลเยาวชนและครอบครวจงไมมอำานาจวนจฉยชขาดคดครอบครวทพพาทกนตามกฎหมายอสลาม หากสามและภรยาซงเปนอสลามศาสนกอยใน 4 จงหวดดงกลาวพพาทกนดวยเรองครอบครว เชนจะฟองหยาตองนำาคดไปฟองทศาลจงหวดดงกลาว จะนำาคดไปฟองทศาลจงหวดแผนกคดเยาวชนและครอบครวไมได(เฉลมชยเกษมสนต,2553:34)

��.���� D2.indd 15 25/1/2555 14:34:43

«‘∑¬æ—≤πè

μ—«Õ¬ã“ß¿“

¬„π‡≈ã¡

16� ความเปนมาของการใชกฎหมายวาดวยมรดก

ขอยกเวนการใชประมวลกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ 6 วาดวยมรดก ในกรณพเศษ 17

ขอยกเวนการใชประมวลกฎหมายแพงและพาณชย�บรรพ�6�วาดวยมรดก�ในกรณพเศษ

พระบรมราชโองการของพระมหากษตรยในสมยสมบรณาญาสทธราชททรงสงใหมผลบงคบแกบคคลทวไป ซงถอเปนกฎหมายและพระบรมราชวนจฉยใหแบงมรดกเปนการเฉพาะราย ผดแผกแตกตางไปจากทประมวลกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ 6 กำาหนดไวยอมตองบงคบไปตามนน(บวรศกด อวรรณโณ, 2548: 13)

� ตวอยางค�าพพากษาศาลฎกา

1. คำาพพากษาศาลฎกาท 1187/2504 พระบรมราชโองการของพระบาทสมเดจ-พระปกเกลาเจาอยหว รชกาลท 7 ในสมยสมบรณาญาสทธราช ซงทรงใหจดแบงมรดกของเจามรดก (กรมหลวงชมพรเขตอดมศกด) ใหทายาทตามสวน ยอมใชบงคบไดตามกฎหมาย

2. คำาพพากษาศาลฎกาท 1699/2515 (ประชมใหญ) พระบรมราชโองการของพระมหากษตรยในสมยสมบรณาญาสทธราชมผลเดดขาดตามกฎหมาย เมอมไดมพระบรมราชโองการของพระองคทานเองหรออำานาจเดดขาดอนใดยกเลกเพกถอนพระบรมราชโองการนนยอมยงมผลอย

พนยกรรมซงเจามรดกทำาไวเมอพ.ศ.2460และมพระบรมราชโองการของพระบาทสมเดจ-พระมงกฎเกลาเจาอยหวสลกหลงทายพนยกรรมใหเปนอนใชไดเหมอนพนยกรรมทไดทำาถกตองตามพระราชกำาหนดกฎหมายทกประการหามมใหผพพากษารบฟองพพากษาความอนเกยวของดวยทรพยสมบตของเจามรดกใหผดจากพนยกรรม ดงนพนยกรรมยอมมผลตามกฎหมายทยงใชบงคบใหเปนไปตามขอกำาหนดในพนยกรรมนนอยไดตลอดมา ศาลจะพพากษาความอนเกยวดวยทรพยสมบตของเจามรดกใหผดจากพนยกรรม เปนการขดพระบรมราชโองการหาไดไม ขอความในพนยกรรมดงกลาวแลวทกำาหนดใหทดนทระบไวเปนอาศยสถานแกวงศญาตนนเจามรดกมเจตนาทจะใหทดนนนเปนทรวมสำาหรบวงศญาตผไมมทอยอาศยจะไดใชเปนทอยอาศยตอไป ซงหมายถงทงวงศญาตทมตวอยในขณะเจามรดกถงแกกรรม และทจะเกดมาในเวลาขางหนาดวย เมอโจทกเปนเหลนของเจามรดก แมจะเกดหลงจากเจามรดกถงแกกรรมแลว โจทกกเปนวงศญาตคนหนงทมสวนจะไดรบประโยชนในการเขาอยอาศยในทดนตามทกำาหนดไวโจทกจงมอำานาจฟองผจดการมรดกทมไดจดการมรดกใหเปนไปตามพนยกรรม เพอรกษาประโยชนของโจทกในฐานะวงศญาตคนหนงทอาจไดรบความเสยหายจากการกระทำาของผจดการมรดกได พนยกรรมกำาหนดใหทดนตามทระบไวเปนทอยอาศยของวงศญาตผหาทอยไมได และวาในกรณทจำาเปนตองขายทดนไปกใหผจดการ (มรดก) เอาเงนทขายไดไปหาซอทอนเพอใหวงศญาตไดอยอาศยเมอผจดการมรดกขายทดนดงกลาวไปกมหนาทตองนำาเงนไปซอทใหมเพอใหวงศญาตของเจามรดกไดอยอาศยตามขอกำาหนดในพนยกรรม จะนำาเงนทไดจากการขายทดนมาแบงใหแกทายาท

��.���� D2.indd 16 25/1/2555 14:34:43

«‘∑¬æ—≤πè

μ—«Õ¬ã“ß¿“

¬„π‡≈ã¡

16� ความเปนมาของการใชกฎหมายวาดวยมรดก

ขอยกเวนการใชประมวลกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ 6 วาดวยมรดก ในกรณพเศษ 17

เพอไปจดซอทอยใหมเอาเองหาไดไม และการทผจดการมรดกนำาเงนไปซอทใหมเพอทดแทนทดนทขายไปซงผจดการมรดกมหนาทตองปฏบตใหเปนไปตามขอกำาหนดในพนยกรรมซงยงมผลใชบงคบอยนนหาใชเปนการกอตงทรพยขนใหมในขณะนไมจงนำาประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา1686 มาใชบงคบแกกรณนไมได

3. คำาพพากษาศาลฎกาท 2861/2522วนจฉยวาพระบรมราชโองการของพระมหา-กษตรยสมยสมบรณาญาสทธราชเปนกฎหมาย

เจามรดกรางพนยกรรมไวแลวแตยงไมไดลงนามเพราะสนพระชนมเสยกอน ตอมาภายหลงไดมพระบรมราชโองการของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวรชกาลท 6 โปรดเกลาโปรดกระหมอมใหรางพนยกรรมนนเปนพนยกรรมตามกฎหมายได และมผลเปนพนยกรรมใชบงคบไดตามกฎหมาย

��.���� D2.indd 17 25/1/2555 14:34:43

«‘∑¬æ—≤πè

μ—«Õ¬ã“ß¿“

¬„π‡≈ã¡

18 บรรพ 6 มรดก ความเปนมาของการใชกฎหมายวาดวยมรดก

หมวด 1 มาตรา 1599 19

18� ความเปนมาของการใชกฎหมายวาดวยมรดก

ลกษณะ 1 บทเบดเสรจทวไป

หมวด 1 การตกทอดแหงทรพยมรดก

มาตรา� 1599 การตกทอดของมรดกแกทายาท�

� ตวบท

เมอบคคลใดตายมรดกของบคคลนนตกทอดแกทายาท

ทายาทอาจเสยไปซงสทธในมรดกไดแตโดยบทบญญตแหงประมวลกฎหมายนหรอ

กฎหมายอน

� ค�าอธบาย

เมอบคคลใดตาย หมายความวา มรดกจะเกดขนเมอมบคคลใดตาย ซงกคอเจามรดกตาย

คำาวา “ตาย” ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยม 2 ประการ คอ ตายโดยธรรมชาต และตายโดยกฎหมาย ใหถอวาถงแกความตายตามมาตรา 62

ตายโดยธรรมชาต แพทยถอวาบคคลถงแกความตายเมอหวใจหยดเตนและสมองไมทำางาน

ตายโดยกฎหมาย เมอศาลไดมคำาสงใหบคคลใดเปนคนสาบสญ กฎหมายถอวาบคคลนนถงแกความตาย (มาตรา 62) และมาตรา 1602 วรรคหนง บญญตวา

��.���� D2.indd 18 25/1/2555 14:34:44

«‘∑¬æ—≤πè

μ—«Õ¬ã“ß¿“

¬„π‡≈ã¡

18 บรรพ 6 มรดก ความเปนมาของการใชกฎหมายวาดวยมรดก

หมวด 1 มาตรา 1599 19

18 ความเปนมาของการใชกฎหมายวาดวยมรดก

ลกษณะ 1 บทเบดเสรจทวไป

หมวด 1 การตกทอดแหงทรพยมรดก

มาตรา 1599 การตกทอดของมรดกแกทายาท

ตวบท

เมอบคคลใดตายมรดกของบคคลนนตกทอดแกทายาท

ทายาทอาจเสยไปซงสทธในมรดกไดแตโดยบทบญญตแหงประมวลกฎหมายนหรอ

กฎหมายอน

ค�าอธบาย

เมอบคคลใดตาย หมายความวา มรดกจะเกดขนเมอมบคคลใดตาย ซงกคอ เจามรดกตาย

คำาวา “ตาย” ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยม 2 ประการ คอ ตายโดยธรรมชาต และตายโดยกฎหมาย ใหถอวาถงแกความตายตามมาตรา 62

ตายโดยธรรมชาต แพทยถอวาบคคลถงแกความตายเมอหวใจหยดเตนและสมองไมทำางาน

ตายโดยกฎหมาย เมอศาลไดมคำาสงใหบคคลใดเปนคนสาบสญ กฎหมายถอวาบคคลนนถงแกความตาย (มาตรา 62) และมาตรา 1602 วรรคหนง บญญตวา

��.���� D3.indd 19 21/3/2555 13:40:26

«‘∑¬æ—≤πè

μ—«Õ¬ã“ß¿“

¬„π‡≈ã¡

20 บรรพ 6 มรดก ลกษณะ 1 บทเบดเสรจทวไป

หมวด 1 มาตรา 1600 21

“เมอบคคลใดตองถอวาถงแกความตายตามความในมาตรา 62 แหงประมวล

กฎหมายน มรดกของบคคลนนตกทอดแกทายาท” มรดกของผตายตกทอดแกทายาทหมายความวา เมอบคคลใดตายมรดกของผนนยอมตกทอดแกทายาทโดยทนท โดยทายาทไมจำาตองแสดงเจตนาสนองรบ

มรดก คออะไรนน ดคำาอธบายในมาตรา 1600 ตอไป ทายาท คอใครนน ดคำาอธบายในมาตรา 1603 ตอไป

ทายาทอาจเสยไปซงสทธในการรบมรดก หมายความวา ทายาทอาจเสยสทธในการรบมรดกไดกแตโดยทประมวลกฎหมายนหรอกฎหมายอนบญญตไวใหเสยสทธ

การเสยสทธในมรดกตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ไดแก1. การททายาทถกกำาจดมใหไดรบมรดกตามมาตรา 1605 และมาตรา 16062. ถกตดมใหรบมรดกตามมาตรา 16083. ทายาทนนเองสละมรดกตามมาตรา 16124. สทธฟองคดมรดกขาดอายความตามมาตรา 1754

การเสยสทธในมรดกตามกฎหมายอน1. การททายาทไมรองขอรบมรดกความแทนคความทมรณะ ตามประมวลกฎหมาย

วธพจารณาความแพงมาตรา 42 เปนตน

� ขอควรจ�า

ทรพยสนของผตายอาจตกเปนของผอนซงไมใชทายาทกได เชน ตกเปนสมบตของวด หรอตกทอดแกแผนดนตามมาตรา 1623 และมาตรา 1753 มาตรา 1623 บญญตวา “ทรพยสนของพระภกษทไดมาในระหวางเวลาทอยใน

สมณเพศนน เมอพระภกษนนถงแกมรณภาพ ใหตกเปนสมบตของวด ทเปนภมลำาเนาของ

พระภกษนน เวนไวแตพระภกษนนจะไดจำาหนายไปในระหวางชวตหรอโดยพนยกรรม”

มาตรา 1753 บญญตวา “ภายใตบงคบแหงสทธของเจาหนกองมรดก เมอบคคลใดถงแกความตายโดยไมมทายาทโดยธรรม หรอผรบพนยกรรม หรอการตงมลนธตาม

พนยกรรมมรดกของบคคลนน ตกทอดแกแผนดน”

2. การทมคำาสงอาศยอำานาจกฎหมายอน เชน คำาสงนายกรฐมนตรทอาศยอำานาจตามธรรมเนยมการปกครองราชอาณาจกร พ.ศ. 2508 มาตรา 17 ซงมคำาสงวา“จอมพลสฤษด ธนะรชต ขณะมชวตอยไดใชอำานาจหนาทในราชการโดยมชอบกระทำาการเบยดบงและยกยอกทรพยสนของรฐไปจงมคำาสงใหทรพยสนนนตกเปนของรฐเทาทรฐตองเสยหายถาทรพยสนเกนกวาจำานวนทรฐตองเสยหายใหสงเงนจำานวนทเกนแกผจดการมรดกของจอมพลสฤษด ธนะรชต” (อมพรณ ตะกวทง,2550:7)คำาสงนทำาใหทายาทของจอมพลสฤษดธนะรชตเสยสทธในการรบมรดก

��.���� D2.indd 20 25/1/2555 14:34:45

«‘∑¬æ—≤πè

μ—«Õ¬ã“ß¿“

¬„π‡≈ã¡

20 บรรพ 6 มรดก ลกษณะ 1 บทเบดเสรจทวไป

หมวด 1 มาตรา 1600 21

เพราะตามกฎหมายมรดกมรดกนตองตกทอดแกทายาท จอมพลสฤษด ธนะรชต เบยดบงยกยอกไปเทาไร รฐควรเรยกรองจากทายาทของจอมพลสฤษด ธนะรชต ภายหลง

ตวอยางค�าพพากษาศาลฎกา

คำ�พพ�กษ�ศ�ลฎก�ท 198/2552 จำาเลยท 1 ในฐานะผจดการมรดกของ ข. ทำาสญญาจะซอจะขายทดนพพาทของ ข. ให ท. เพอนำาเงนทขายไดไปชำาระหนกองมรดกของ ข. อนเปนอำานาจของผจดการมรดกทกระทำาได ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1724 ทายาทรวมทงจำาเลยท 2 จงตองผกพนตอ ท. ในการทจำาเลยท 1 กระทำาไปดงกลาว การทจำาเลยท 1 กลบไปทำาสญญาประนประนอมยอมความและศาลพพากษาตามยอมโอนทดนพพาทใหจำาเลยท 2 โดยไมมคาตอบแทน และรอยแลววาจำาเลยท 1 ในฐานะผจดการมรดกไดทำาสญญาจะซอจะขายทดนพพาทให ท. ไปกอนและไดรบชำาระราคาครบถวนแลว ทงยงไดไปดำาเนนการยนคำาขอจดทะเบยนสทธและนตกรรมโอนทดนพพาทใหแก ท. และอยในระหวางการดำาเนนการของเจาพนกงานทดน ท. จงอยในฐานะอนจะใหจดทะเบยนสทธของตนไดอยกอนตามมาตรา 1300 จงเปนทางเสยเปรยบแก ท. โจทกในฐานะทายาทและผจดการมรดกของ ท. จงมสทธฟองจำาเลยทงสองขอใหเพกถอนนตกรรมการโอนทดนพพาทได ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1300 ประกอบดวยมาตรา 1599 และมาตรา 1600

มาตรา 1600 มรดกคออะไร

ตวบท

ภายใตบงคบของบทบญญตแหงประมวลกฎหมายน กองมรดกของผตายไดแก

ทรพยสนทกชนดของผตาย ตลอดทงสทธหนาทและความรบผดตางๆ เวนแตตามกฎหมาย

หรอวาโดยสภาพแลว เปนการเฉพาะตวของผตายโดยแท

ค�าอธบาย

มาตรา 1600 นบญญตวา มรดกหรอกองมรดกของผตาย ไดแก1. ทรพยสนทกชนดของผตาย และ 2. สทธหนาทและความรบผดตางๆ ของผตาย เวนแตสทธและหนาทและความรบผด

นนตามกฎหมายหรอโดยสภาพแลว เปนการเฉพาะตวของผตายโดยแท

��.���� D3.indd 21 21/3/2555 13:40:42

«‘∑¬æ—≤πè

μ—«Õ¬ã“ß¿“

¬„π‡≈ã¡

22 บรรพ 6 มรดก ลกษณะ 1 บทเบดเสรจทวไป

หมวด 1 มาตรา 1600 23

ทรพยสน หมายถง “ทรพย” ตามมาตรา 137 และ “ทรพยสน” ตามมาตรา 138 กลาวคอ “ทรพย” หมายความวา วตถมรปราง และ “ทรพยสน” หมายความรวมทงทรพยและวตถไมมรปราง ซงอาจมราคา และอาจถอเอาได

สทธ ตามมาตรา 1600 หมายถง สทธเรยกรองซงบคคลฝายหนง คอ ผตาย หรอทายาทมตอบคคลอกฝายหนง ใหปฏบตตามสญญาหรอตามกฎหมายทใหอำานาจไว เชน สทธเรยกรองคาชดเชยทลกจางมตอนายจาง สทธเรยกรองตามสญญาก ลขสทธ สทธเหนอพนดน และสทธในการรบบำาเหนจ เปนตน

หน�ทและคว�มรบผดต�งๆ ตามมาตรา 1600 นหมายถง ภาระและความผกพนทฝายหนงจะตองกระทำาใหแกอกฝายหนง

ขอควรจ�า

หลกในการวนจฉยวาทรพยสน สทธหนาท หรอความรบผดตางๆนนจะเปนมรดกหรอไมนน จะตองพจารณาอก 3 ประการ คอ

1. ทรพยสน สทธ หนาท หรอความรบผดนนตองเปนของผตายในขณะทผตายตาย2. ทรพยสน สทธ หนาท หรอความรบผดนนจะตองไมมการจำาหนายจายโอนหรอ

ระงบไปแลวกอนผตายตาย3. สทธ หนาท หรอความรบผดนนจะตองไมเปนการเฉพาะตวของผตายโดยแท

ตวอยางค�าพพากษาศาลฎกา

1. คำ�พพ�กษ�ศ�ลฎก�ท 4/2505 บำานาญตกทอดเปนการใหสทธทจะไดเงน ชวยเหลอแกทายาท หรอผอปการะ หรอผอยในอปการะโดยตรง ไมใชทรพยสนทผตายมอยในขณะทตาย จงไมเปนมรดก

2. คำ�พพ�กษ�ศ�ลฎก�ท 1953/2515 เงนสะสมซงทางราชการหกเกบไวจาก เงนเดอนของขาราชการทกเดอนนน หากขาราชการผนนถงแกความตาย เงนสะสมนนยอมเปนมรดกของผตาย เพราะเงนสะสมนนเปนของผตายในขณะถงแกความตาย

3. คำ�พพ�กษ�ศ�ลฎก�ท2274/2521ผทรงเชคทธนาคารปฏเสธการจายเงนตามสทธเรยกรองเงนตามเชคตกทอดแกทายาท

4. คำ�พพ�กษ�ศ�ลฎก�ท3249/2525ลกหนตามคำาพพากษาตามหนาทชำาระหนตามคำาพพากษายอมตกเปนมรดกตกทอดแกทายาทลกหน ทายาทของลกหนนนตองรบผดตามคำาพพากษา

5. คำ�พพ�กษ�ศ�ลฎก�ท 426/2526 สทธเรยกรองคาชดเชย ซงนายจางตองจายใหแกลกจางเมอเลกจางเปนสทธอยางหนง ซงถอไดวาเปนมรดก ยอมตกทอดแกโจทกซงเปนทายาทของลกจางซงถงแกความตาย

��.���� D3.indd 22 21/3/2555 13:40:43

«‘∑¬æ—≤πè

μ—«Õ¬ã“ß¿“

¬„π‡≈ã¡

22 บรรพ 6 มรดก ลกษณะ 1 บทเบดเสรจทวไป

หมวด 1 มาตรา 1600 23

6. คำ�พพ�กษ�ศ�ลฎก�ท3324-3325/2526 เมอโจทกเปนทายาทโดยธรรมของผตาย โจทกจงมสทธไดรบการแบงปนทรพยสน ตลอดทงสทธของผตายและคานยมในยหอหองภาพ ส. ซงเปนมรดกของผตายดวย

7. คำ�พพ�กษ�ศ�ลฎก�ท3240/2537 มารดาของจำาเลยปกเสาไฟฟาและเดนสายไฟฟาผานทพพาทของโจทก โดยโจทกมไดยนยอมยอมเปนละเมด เมอมารดาของจำาเลยตาย จำาเลยเปนทายาท จงตองรบผดรอถอนเสาไฟฟาและสายไฟฟานน

8. คำ�พพ�กษ�ศ�ลฎก�ท4321/2540 กอนตายผตายไดยกทดน ส.ค.1 ใหแกบตร โดยสละการครอบครองทดนดวย ทดนแปลงนนจงมใชทรพยสนของผตายขณะตาย โจทกจงไมมอำานาจฟองขอใหศาลพพากษาวาทดนแปลงนนเปนทรพยมรดก

9. คำ�พพ�กษ�ศ�ลฎก�ท 1487/2551 ผตายทำาบนทกขอตกลงกบโจทกวาจะนำาเงนทไดจากโครงการออกกอนเกษยณราชการชำาระหนแกโจทก 100,000 บาท หลงจากนนประมาณ 3 เดอน สำานกงานตำารวจแหงชาตอนมตใหผตายลาออกจากราชการแลว ดงนนเมอผตายไดรบอนมตใหลาออกและมสทธรบเงนตามโครงการออกกอนเกษยณราชการ ยอมถอวาเงอนไขบงคบกอนทผตายตองรบผดชอบ ชำาระเงนแกโจทกไดสำาเรจเปนผลใหโจทกเกดสทธทจะไดเงนจากผตายไดแลว ตอมาผตายถงแกความตาย ความรบผดของผตายตอโจทกยอมเปนมรดกตกทอดแกจำาเลยทงสซงเปนทายาทโดยธรรม ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1599 วรรคหนง และมาตรา 1600 วรรคหนง จำาเลยทงสซงเปนทายาทยอมตองรบไปทงสทธและหนาทของผตาย แตไมจำาตองรบผดเกนกวาทรพยมรดกทตกทอดไดแกตนตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1601

10.คำ�พพ�กษ�ศ�ลฎก�ท 198/2552 (ดคำาพพากษานในมาตรา 1599)

ตวอย�งคำ�พพ�กษ�ศ�ลฎก�ซงพพ�กษ�ว�สทธหน�ทและคว�มรบผดซงดสภ�พแลวถอว�เปนก�รเฉพ�ะตวผต�ยโดยแท

1. คำ�พพ�กษ�ศ�ลฎก�ท 191/2501 หนสวนเปนสญญาเฉพาะตว ผเปนหนสวนตาย หนสวนจงเลกกน จะบงคบใหผจดการมรดกหรอทายาทเขาเปนหนสวนแทนหนสวนทตายไมได

2. คำ�พพ�กษ�ศ�ลฎก�ท 925/2501 สทธตามสญญาเชาเปนสทธเฉพาะตวของ ผเชา เมอผเชาตายสทธการเชายอมสนสดลง ทายาทของผเชาจะรบมรดกตามมาตรา 1600 ไมได

3. คำ�พพ�กษ�ศ�ลฎก�ท1236/2501 สญญาเชาใหปลกหองแถวในทดนโดยจะใหเชาตอไปอก 8 ป ผปลกยกกรรมสทธหองแถวใหเปนการตอบแทน มใชสญญาเชาธรรมดา บงคบกนได แมมไดจดทะเบยนและตกทอดผกพนทายาทเจาของทดนดวย

��.���� D3.indd 23 21/3/2555 13:40:43

«‘∑¬æ—≤πè

μ—«Õ¬ã“ß¿“

¬„π‡≈ã¡

24 บรรพ 6 มรดก ลกษณะ 1 บทเบดเสรจทวไป

หมวด 1 มาตรา 1602 25

4. คำาพพากษาศาลฎกาท 2760/2534 กจการรานขายยาเปนเพยงการงานอาชพอนเปนกจการเฉพาะตวของผตายโดยแท และยอมไมเปนมรดกตกทอดแกทายาท

� ขอควรจ�า

สทธของผเชาเปนการเฉพาะตว ไมอาจโอนกนไดตามกฎหมายลกษณะมรดก แตถาเปนการเชาตางตอบแทนพเศษนอกเหนอสญญาเชาธรรมดาเมอคสญญาฝายผใหเชาตายหนาทตามสญญาเชายอมตกทอดเปนมรดกตกทอดไปยงทายาทของผใหเชา

มาตรา� 1601� การจ�ากดความรบผดของทายาท

� ตวบท

ทายาทไมจำาตองรบผดเกนกวาทรพยมรดกทตกทอดไดแกตน

� ค�าอธบาย

มาตรา 1601 นบญญตวา ในกรณทเจามรดกไมมทรพยสนเลย มแตหนสนหรอมหนสนมากกวาทรพยสนกรณนทายาทไมจำาเปนจะตองรบผดชอบใชหนเกนกวาทรพยมรดกทไดรบมาจากเจามรดก อนงเจาหนจะเรยกรองใหทายาทเจามรดกรบผดชอบตอหนสนแทนเจามรดกไมไดเจาหนกองมรดกชอบแตจะไดรบชำาระหนจากทรพยสนในกองมรดกเทานนตามมาตรา1734 ในกรณทเจามรดกมทายาทหลายคนซงไดรบมรดกเจาหนกองมรดกจะบงคบสทธเรยกรองตอทายาทคนใดกได แตถากองมรดกนนมผจดการมรดกใหเจาหนเรยกผจดการมรดกเขามาในคดดวย ตามมาตรา 1737

� ตวอยางค�าพพากษาศาลฎกา

1. คำาพพากษาศาลฎกาท 792/2506 (ประชมใหญ) ในกรณทไดแบงมรดกกนแลว เมอเจาหนฟองใหทายาทคนใดชำาระหนของเจามรดก เจาหนนนมสทธเรยกใหทายาทคนนนชำาระหนไดเพยงไมเกนทรพยมรดกททายาทคนนนไดรบไป

2. คำาพพากษาศาลฎกาท 187/2516 เจาหนกองมรดกฟองจำาเลย ซงเปนทายาทโดยธรรมใหชำาระหนได โดยจำาเลยไมตองรบผดเกนกวาทรพยมรดกทจำาเลยไดรบตามมาตรา 1601 จำาเลยจะไดรบมรดกของผตายหรอไม และผตายจะมมรดกหรอไม เปนเรองในชนบงคบคด ไมจำาตองวนจฉยในชนพจารณา

3. คำาพพากษาศาลฎกาท 2786/2523 โจทกเปนเจาหนกองมรดก ฟองจำาเลยทงสองซงเปนทายาทใหรวมกนนำาเงนและทรพยสนในกองมรดกมาใชหนแกโจทกเปนกรณทเจาหนกองมรดกฟองบงคบสทธเรยกรองตอทายาทเพอใหไดรบชำาระหน

��.���� D2.indd 24 25/1/2555 14:34:45

«‘∑¬æ—≤πè

μ—«Õ¬ã“ß¿“

¬„π‡≈ã¡

24 บรรพ 6 มรดก ลกษณะ 1 บทเบดเสรจทวไป

หมวด 1 มาตรา 1602 25

จากทรพยสนในกองมรดกเทานน แมจะปรากฏวาจำาเลยสละมรดกเสยในระหวางพจารณา โจทกกมอำานาจฟองจำาเลย เพราะโจทกมไดฟองใหจำาเลยรบผดเปนการสวนตว หากแตฟองในฐานะทายาทเพอใหโจทกไดรบชำาระหนจากทรพยสนในกองมรดกเทานน จงชอบทศาลจะดำาเนนกระบวนพจารณาและพพากษาตอไปในรปคด

4. คำ�พพ�กษ�ศ�ลฎก�ท 1487/2551 (ดคำาพพากษานในมาตรา 1600)

ขอพจารณา

1. หากบคคลภายนอกซงมใชทายาทของเจามรดก ไดยดถอทรพยมรดกไว เจาหน กองมรดกจะฟองเรยกรองกองทรพยมรดกนนมาชำาระหนไดหรอไม ปญหานมคำาพพากษาศาลฎกาท 436/2488 วนจฉยวานอกจากทายาทกบผจดการมรดกแลว เจาหนจะฟองบคคลอนใหชำาระหนของกองมรดกไมได แมบคคลนนจะไดยดถอทรพยมรดกของลกหนไวกตาม

2. กอนแบงมรดก เจาหนของเจามรดกมสทธทจะฟองบงคบชำาระหนเตมจำานวนจากกองมรดกกได (มาตรา 1738 วรรคหนง)

กรณแบงมรดกระหวางทายาทแลว เจาหนอาจเรยกใหทายาทคนใดคนหนงชำาระหนแตจะฟองเรยกไดไมเกนทรพยมรดกททายาทคนนนไดรบไป (มาตรา 1738 วรรคสอง)

3. กรณททายาทคนใดไดชำาระหนแกเจาหนกองมรดกเกนกวาสวนทตนจะตองเฉลย ใชหน ทายาทคนนนมสทธไลเบยจากทายาทคนอนได (มาตรา 1738 วรรคสองตอนทาย) (ดรายละเอยดในคำาอธบาย มาตรา 1738)

มาตรา 1602 มรดกของผสาบสญตกทอดแกทายาทของผสาบสญ

ตวบท

เมอบคคลใดตองถอวาถงแกความตายตามความในมาตรา 62 แหงประมวล

กฎหมายน มรดกของบคคลนนตกทอดแกทายาท

ถาพสจนไดวาบคคลนนยงคงมชวตอย หรอตายในเวลาอนผดไปจากเวลาดงระบไว

ในคำาสงทสงใหเปนคนสาบสญ ใหใชบทบญญตมาตรา 63 แหงประมวลกฎหมายนบงคบแก

ทายาทของบคคลนน

ค�าอธบาย

กรณทประมวลกฎหมายแพงและพาณชยถอวาตายตามกฎหมาย หรอเปนคนสาบสญนนมบญญตไวในมาตรา 61 มาตรา 62 และมาตรา 63 มาตรา 1602 นบญญตใหมรดกของผทศาลมคำาสงใหเปนคนสาบสญตกทอดแกทายาท เพราะกฎหมายถอวาบคคลสาบสญนนถงแกความตายตามมาตรา 62

��.���� D3.indd 25 21/3/2555 13:41:02

«‘∑¬æ—≤πè

μ—«Õ¬ã“ß¿“

¬„π‡≈ã¡

26 บรรพ 6 มรดก ลกษณะ 1 บทเบดเสรจทวไป

หมวด 1 มาตรา 1603 27

ตวอยางท 1

ดำามนองรวมบดามารดาเดยวกนคนหนง คอ แดง แดงไดออกจากบานไปตงแต วนท 1 มกราคม พ.ศ. 2540 หลงจากนนไมมใครรแนวาแดงยงมชวตอยหรอไมตลอดระยะเวลา 5 ป ตอมาเมอวนท 10 มกราคม พ.ศ. 2545 ดำาไดรองขอตอศาลขอใหศาลสงวาแดงเปนคนสาบสญ ศาลไดมคำาสงใหแดงเปนคนสาบสญตามมาตรา 62 เมอวนท 20 มกราคม พ.ศ. 2545 มรดกของแดงจะตกทอดแกทายาทของแดงตงแตวนท 2 มกราคม พ.ศ. 2545 ซงเปนวนทแดงไปจากภมลำาเนาโดยไมมใครรแนวาแดงยงมชวตอยหรอไม ครบ 5 ป ตามมาตรา 61 มใชตกทอดแกทายาทในวนทศาลสงใหแดงเปนคนสาบสญ

ตวอยางท 2

ดำาเปนทายาทคนเดยวของแดง ดำารองขอตอศาลใหมคำาสงใหแดงเปนคนสาบสญตามมาตรา 61 จงถอวาแดงถงแกความตายตามมาตรา 62 มรดกของแดงจงตกทอดแกดำา ซงเปนทายาทตามมาตรา 1602 ปรากฏวาแดงผสาบสญมมรดกเปนทดน 2 แปลง ดำาซงเปนทายาทไดนำาทดนไปขาย 1 แปลง ขาวซอไวโดยสจรต ปรากฏวาแดงไดกลบมาบานเพราะยงไมตาย แดงจงรองขอตอศาลขอใหเพกถอนคำาสงใหแดงเปนคนสาบสญ ศาลไดม คำาสงถอน หลงจากนนแดงไดฟองเรยกทดนทงสองแปลงคนจากดำา ดงนแดงฟองเรยกทดนแปลงทยงไมไดขายคนจากดำาได แตจะเรยกทดนแปลงทขายไปแลวคนไมไดตามมาตรา 63 วรรคหนง แตแดงฟองเรยกเอาเงนทดำาขายทดนใหขาวคนไดเทาทยงเหลออยตามมาตรา 63 วรรคสอง

ตวอยางค�าพพากษาศาลฎกา

คำ�พพ�กษ�ศ�ลฎก�ท 5513/2552 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 62 บญญตวา “บคคลซงศาลไดมคำาสงใหเปนคนสาบสญ ใหถอวาถงแกความตายเมอครบ

กำาหนดระยะเวลาดงทระบไวในมาตรา 61” ดงนนผลแหงความตายเพราะสาบสญจงมเชนเดยวกบการตายธรรมดา คอสนสภาพบคคลและเกดผลตามมาในเรองทรพยสนทเปนทรพยมรดกตกไดแกทายาท รวมตลอดถงสทธหนาทความรบผดทผตายจะตองไดรบนบแตมคำาสงศาลแสดงวาเปนคนสาบสญ ทงตามพระราชบญญตการฌาปนกจสงเคราะห พ.ศ. 2545 มาตรา 4 การฌาปนกจสงเคราะห หมายความวา กจการทบคคลหลายคนตกลงเขารวมกนเพอทำาการสงเคราะหซงกนและกนในการจดการศพ หรอจดการศพและสงเคราะหครอบครวของบคคลใดบคคลหนงทตกลงเขารวมกนนนซงถงแกความตาย และมไดประสงคจะหากำาไรหรอรายไดเพอแบงปนกน ดงนนการท ล. ถกศาลสงใหเปนคนสาบสญจงมผลเทากบ ล. ถงแกความตาย เมอ ล. เปนสมาชกของสมาคมฌาปนกจสงเคราะห จำาเลยยอมมสทธทจะไดรบเงนฌาปนกจสงเคราะหเพอจดการศพและสงเคราะหครอบครว โดยโจทกซงเปนภรยา ล. เปนผไดรบผลประโยชนดงกลาว แมไมมศพทจะตองจดการกตองจายเงนคาจดการศพ

��.���� D3.indd 26 21/3/2555 13:41:02

«‘∑¬æ—≤πè

μ—«Õ¬ã“ß¿“

¬„π‡≈ã¡

26 บรรพ 6 มรดก ลกษณะ 1 บทเบดเสรจทวไป

หมวด 1 มาตรา 1603 27

มาตรา� 1603� ทายาทม� 2� ประเภท

� ตวบท

กองมรดกยอมตกทอดแกทายาทโดยสทธตามกฎหมายหรอโดยพนยกรรม

ทายาททมสทธตามกฎหมาย เรยกวา “ทายาทโดยธรรม”

ทายาททมสทธตามพนยกรรม เรยกวา “ผรบพนยกรรม”

� ค�าอธบาย

“ทายาทโดยธรรม” ทายาทโดยธรรมหรอทายาทโดยสจรตตามกฎหมาย ไดแกญาต 6 ลำาดบของผตายตามมาตรา 1629 วรรคหนง และคสมรสของผตายตามมาตรา 1629 วรรคสอง

“ผรบพนยกรรม” ผรบพนยกรรมหรอทายาททมสทธในพนยกรรม อาจเปนญาตของผตายหรอเปนบคคลภายนอกกได และอาจเปนนตบคคลกได

อยางไรกตามหากผรบพนยกรรมไมใชบคคลธรรมดาหรอนตบคคลซงไมอาจทรงสทธเหนอทรพยสนของผตายได พนยกรรมนนกไมมผลบงคบ

ทายาทโดยธรรมมสทธรบมรดกของผตายตามมาตรา1599วรรคหนงซงบญญตวา “เมอบคคลใดตายมรดกของบคคลนนตกทอดแกทายาท”

ผรบพนยกรรมมสทธรบมรดกของผตายตามมาตรา1646ซงบญญตวา“บคคลใดจะแสดงเจตนาโดยพนยกรรมกำาหนดการเผอตายในเรองทรพยสนของตนเอง

หรอในการตางๆอนจะใหเกดเปนผลบงคบไดตามกฎหมายเมอตนตายกได”

สทธและหนาทของผรบพนยกรรม มผลบงคบเรยกรองตงแตผทำาพนยกรรมหรอเจามรดกตายตามมาตรา 1599 อยางไรกด ผทำาพนยกรรมอาจกำาหนดเงอนไขหรอเงอนเวลาใหพนยกรรมมผลบงคบเรยกรองกนไดภายหลงเวลาตายกได ดงทมาตรา 1673 บญญตวา “สทธและหนาทใดๆอนเกดขนตามพนยกรรม ใหมผลบงคบเรยกรองกนไดตงแตผทำาพนยกรรมตายเปนตน

ไป เวนแตผทำาพนยกรรมจะไดกำาหนดเงอนไขหรอเงอนเวลาใหมผลบงคบเรยกรองกนได

ภายหลง”

ปญหาวา ทายาทโดยธรรมและผรบพนยกรรม ใครจะมสทธดกวา ปญหานหากพจารณาตามมาตรา 1620 วรรคหนง ซงบญญตวา “ถาผใดตายโดยไมไดทำาพนยกรรมไวหรอทำาพนยกรรมไวแตไมมผลบงคบได ใหปนทรพยมรดกทงหมดแกทายาทโดยธรรมของ

ผตายนนตามกฎหมาย” จากบทบญญตของมาตรา 1620 วรรคหนงนหมายความวา เมอเจามรดกตายหากเจามรดกทำาพนยกรรมยกทรพยสนใหผใด ผนนจะไดรบทรพยสนไปตามพนยกรรมนนกอน แตถาเจามรดกทำาพนยกรรมใหหรอทำาพนยกรรมไว แตไมมผลบงคบไดมรดกของเจามรดกจงตกทอดแกทายาทโดยธรรม

��.���� D2.indd 27 25/1/2555 14:34:46

«‘∑¬æ—≤πè

μ—«Õ¬ã“ß¿“

¬„π‡≈ã¡

28 บรรพ 6 มรดก ลกษณะ 1 บทเบดเสรจทวไป

หมวด 2 มาตรา 1604 29

อยางไรกตาม มรดกของผตายอาจตกเปนสมบตของวด (หมายถงวดในพระพทธศาสนาเทานน)หรอตกทอดแกแผนดนกไดตามมาตรา1623และมาตรา1753ตามลำาดบดคำาอธบายใน 2 มาตราดงกลาว

� ตวอยางค�าพพากษาศาลฎกา

1. คำาพพากษาศาลฎกาท 543/2512 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา1754 เปนบทบญญตถงเรองการใชอายความหนงปขนตอสวาตองเปนทายาทหรอบคคลซงชอบทจะใชสทธของทายาทหรอผจดการมรดก โจทกเปนผรบพนยกรรมจงมสทธกลาวอางอายความหนงปขนใชยนจำาเลยซงเปนผรบพนยกรรมดวยกนได

2. คำาพพากษาศาลฎกาท 581/2518 เมอบคคลใดตาย ทรพยสนของผตายยอมตกทอดแกทายาทถาไมมทายาทโดยธรรมผรบพนยกรรมหรอการตงมลนธตามพนยกรรม มรดกของผตายนนจะตกทอดแกแผนดน

หมวด 2 การเปนทายาท

มาตรา� 1604� ทายาทจะตองมสภาพบคคลหรอมสทธไดตามมาตรา� 15

� ตวบท

บคคลธรรมดาจะเปนทายาทไดกตอเมอมสภาพบคคลหรอสามารถมสทธไดตาม

มาตรา 15 แหงประมวลกฎหมายน ในเวลาทเจามรดกถงแกความตาย

เพอประโยชนแหงมาตราน ใหถอวาเดกทเกดมารอดอยภายในสามรอยสบวนนบ

แตเวลาทเจามรดกถงแกความตายนน เปนทารกในครรภมารดาอยในเวลาทเจามรดกถงแก

ความตาย

� ค�าอธบาย

มาตรา 1604 นบญญตวา บคคลธรรมดาทจะเปนทายาทรบมรดกไดจะตองมคณสมบตอยางหนงอยางใด ดงน

1. มสภาพบคคล การมสภาพบคคลนนตองมอยในเวลาทเจามรดกถงแกความตายตามมาตรา 1604 วรรคหนงประกอบดวยมาตรา 15 วรรคหนง ดงนนหากบคคลใดกอนตายเปนทายาทเจามรดกอย แตบคคลนนตายกอนเจามรดก คอบคคลนนสนสภาพบคคลแลว บคคลนนกไดสนสภาพการเปนทายาทไปดวย

��.���� D2.indd 28 25/1/2555 14:34:46

«‘∑¬æ—≤πè

μ—«Õ¬ã“ß¿“

¬„π‡≈ã¡