ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΑΡΚΑΛΟΧΩΡΙΟΥΚΑΣΤΕΛΛΙΟΥ ΚΑΙ ΒΙΑΝΝΟΥ

Ο Ι Κ Ο Υ Μ Ε Ν Ι Κ Ο Ν Π Α Τ Ρ Ι Α Ρ Χ Ε Ι Ο Ν

Η Μ Ε Ρ Ο Λ Ο Γ Ι Ο Ν 2 Ο 1 8

ΙΕΡΑ

ΜΗ

ΤΡΟ

ΠΟ

ΛΙΣ

ΑΡΚ

ΑΛ

ΟΧ

ΩΡΙ

ΟΥ

ΚΑ

ΣΤΕΛ

ΛΙΟ

Υ Κ

ΑΙ

ΒΙΑ

ΝΝ

ΟΥ

ΗΜ

ΕΡΟ

ΛΟ

ΓΙΟ

Ν2Ο

18

Ἀσκητής καί δέσμιος μετά Παύλου εἰς σε-αυτόν διά Χριστόν, ἐλεύθερος ὅμως ἐνΧριστῷ καί ἐν τῷ φιλελευθέρῳ τῇ Ὀρθοδοξίᾳπνεύματι, διά τούς ἄλλους ἔστης ἐν μέσῳτῆς ἐκκλησίας ὡς δωρικός κίων ἀσάλευτος,καί ἐπορεύθης ὡς προφηταπόστολος, τά μέλ-λοντα ὁρώμενος καί εὐαγγελιζόμενος καίπράττων. Ὁ αὐτός πάντοτε καί ἐν τῇ εὐτυχίᾳκαί ἐν τῇ δυστυχίᾳ.

Ἐστάθης ὁ ποιμήν ὁ καλός ὑπέρ τοῦ ποι-μνίου. Καί εἰς τόν ἀνεύθυνον λόγον τῶν ἱστο-ρικῶς πλέον ὑπευθύνων ἀντέταξας, Σύ, ὁμᾶλλον ἱστορικῶς ἀνεύθυνος, τήν πλέονὑπεύθυνον σιωπήν τῆς περισώσεως καί τῆςοἰκοδομῆς, συμπαραστάς τῶ Κυρίῳ Σου ἐνώ-πιον τοῦ Πιλάτου.

Τῷ Κυρίῳ κατακολουθήσας καί τῶν Ἀπο-στόλων καί τῶν Ἁγίων Πατέρων διάδοχοςκαί ὁμότροπος γενόμενος, ἑπόμενον ἦτο ἵναἀποβῇς καί σημεῖον ἀντιλεγόμενον: «Πλάνοςκαί ἀληθής» μετά Παύλου. Ἀλλ’ ἡ Ἐκκλησίακαί ἡ ἱστορία ἀληθῆ τόν Παῦλον ἀνέδειξαν.Ἡ αὐτή Ἐκκλησία καί ἡ αὐτή ἱστορία θάἐκφέρωσι καί περί Σοῦ τήν ὑστάτην κρίσιν.

Λόγος Χαλκηδόνος Μελίτωνος στήν εἰκοσαετία τῆς πατριαρχίας Ἀθηναγόρα

«Ἔβλεπα πολλές φορές τόν Πατριάρχηκατά τή διάρκεια τῶν συζητήσεων πού εἶχανμεταξύ τους νά ἀκούει μέ πνεῦμα μαθητείαςκαί συνέσεως, μέ τό κεφάλι γερμένο πρόςτά κάτω καί τά μάτια του νά κοιτάζουν τήγῆ. Τόν δέ Ἡγούμενο Γαβριήλ νά μιλᾶ μέἄνεση καί ἐλευθερία, μέ πνεῦμα ἐμπειρίαςκαί ἀπερίγραπτης εἰρήνης [...] Δέν ἦτανεὔκολο νά χωρέσει στή σκέψη μου τότε,πῶς ἕνας ἁπλός Μοναχός ἀπό τό ἍγιονὌρος, κατάφερε νά γαληνέψει καί νά δελε-άσει τόν Πατριάρχη Ἀθηναγόρα σέ τέτοιοβαθμό μάλιστα, ὥστε νά τόν καταστήσειΠνευματικό καί ἐξομολόγο του, ὅπως ἀργό-τερα μοῦ ἐκμυστηρεύτηκε ὁ ἴδιος ὁ Πα-τριάρχης. Καί φυσικά νά σημειώσουμε, ὅτιαὐτό δέν ἔγινε μόνο μέ τόν Πατριάρχη Ἀθη-ναγόρα, ἀλλά καί μέ πολλούς Ἀρχιερεῖς τοῦΟἰκουμενικοῦ Θρόνου, μέ πολλούς Κληρι-κούς τῆς Ἀρχιεπισκοπῆς Κωνσταντινουπό-λεως, ἀλλά καί μέ πλῆθος πιστῶν τῆς Πό-λης, ὅπου ὅλοι τους ἀναπαύονταν στίςνουθεσίες, στά σοφά λόγια καί στό πετρα-χήλι τοῦ Γέροντα».

Μητροπολίτης Πέργης Εὐάγγελος

HΜΕΡΟΛΟΓΙΟΝ∑

2Ο18ΙΕΡΑΣ ΜΗΤΡ0Π0ΛΕΩΣ

ΑΡΚΑΛ0ΧΩΡΙ0Υ, ΚΑΣΤΕΛΛΙ0ΥΚΑΙ ΒΙΑΝΝ0Υ

Ἡ Α.Θ. Παναγιότης, ὁ Οἰκουμενικός ΠατριάρχηςΚύριος Κύριος ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΣ,

λειτουργῶν στόν Ἱερό Μητροπολιτικό Ναό Ἁγίου Μηνᾶ Ἡρακλείου.

Τ 0 H Μ Ε Ρ 0 Λ 0 Γ Ι 0 ΝΤ 0 Υ Σ Ω Τ Η Ρ Ι 0 Υ

Ε Τ 0 Υ Σ

2018

A φΙ ΕΡ Ω Ν ΕΤ Α Ι Σ ΤΗ Ν ΜΝ Η Μ Η Τ 0 Υ Π Α Τ Ρ ΙΑ Ρ Χ Η

Κ ΥΡ 0 Υ Α Θ Η Ν Α Γ 0 Ρ Α7 0 Χ Ρ 0 Ν ΙΑ Α Π 0

Τ Η Ν Ε Κ Λ 0 ΓΗ Τ 0 Υ Σ Τ 0 Ν 0 ΙΚ 0 Υ ΜΕ Ν ΙΚ 0 Θ Ρ 0 Ν 0

Ὁ Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Ἀρκαλοχωρίου,Καστελλίου καί Βιάννου κ.κ. Ἀνδρέας.

ΣΤ0Ν ΙΕΡ0 ΚΛΗΡ0 ΚΑΙ Τ0 ΛΑ0 ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΗΤΡ0Π0ΛΕΩΣ

ΑΡΚΑΛ0ΧΩΡΙ0Υ, ΚΑΣΤΕΛΛΙ0Υ ΚΑΙ ΒΙΑΝΝ0Υ

ΕΥΧ0ΜΕΘΑ ΚΑΤΑ Τ0 ΝΕ0 ΕΤ0Σ

2018ΝΑ ΕΧ0ΥΜΕ ΤΗ ΧΑΡΗ

ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΥΛ0ΓΙΑΤ0Υ ΕΝ ΤΡΙΑΔΙ ΖΩΝΤ0Σ ΘΕ0Υ

ΚΑΙ ΝΑ Π0ΡΕΥΘ0ΥΜΕ ΔΙ\ ΕΥΧΩΝ

ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ ΗΜΩΝ ΜΕ ΑΓΑΠΗ, ΕΙΡΗΝΗ ΚΑΙ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ

† 0 ΑΡΚΑΛ0ΧΩΡΙ0Υ, ΚΑΣΤΕΛΛΙ0Υ ΚΑΙ ΒΙΑΝΝ0Υ

ΑΝΔΡΕΑΣ

6 7

Πρίν ἑβδομήντα χρόνια ὁ ἈρχιεπίσκοποςἈμερικῆς Ἀθηναγόρας ἐκλεγόταν Οἰκου-μενικός Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως(18 Ὀκτωβρίου 1948), εἰς διαδοχήν τοῦ Πα-τριάρχη Μαξίμου Ε΄, ὁ ὁποῖος παραιτήθηκεἀπό τόν Θρόνο.

Ὁ Ἀθηναγόρας ἀνῆλθε στόν Οἰκουμε-νικό Θρόνο σέ ἡλικία ἑξήντα δύο χρόνων.Εἶχε ζήσει καί γνωρίσει τόν κόσμο τῶναὐτοκρατοριῶν καί τό πέρασμα στή νέαπραγματικότητα τῶν ἐθνικῶν κρατῶν. Ἡγενέτειρά του, τό Πωγώνιο τῆς Ἠπείρου, ἡΘεολογική Σχολή τῆς Χάλκης, ὅπου σπού-δασε, τό Μοναστήρι (Βιτώλια τῶν Σκο-πίων), ὅπου ξεκίνησε τήν ἐκκλησιαστική

του διακονία, ἡ Ἀθήνα τοῦ ἐθνικοῦ διχα-σμοῦ, ὅπου ὑπηρέτησε κυρίως τόν ἈθηνῶνΜελέτιο Μεταξάκη, ἀλλά καί τόν ΘεόκλητοΜηνόπουλο, ἡ Μητρόπολη Κερκύρας καί ἡἈρχιεπισκοπή Ἀμερικῆς, τίς ὁποῖες ἐποί-μανε, τοῦ εἶχαν διαμορφώσει μία εὐρύτηταἐν Χριστῷ σκέψιν, με ἀνοιχτούς ὁρίζοντεςἄκρως πολύτιμους, σέ μία ἐποχή κατά τήνὁποία τό μεγαλύτερο τμῆμα τοῦ Ὀρθοδόξουκόσμου, αὐτό τῶν σλαβικῶν Ἐκκλησιῶν,ἦταν ἐμπερίστατο καί ἀπομονωμένο ἀπό τάἐκεῖ καθεστῶτα, καί σύνολη ἡ Εὐρώπη δο-κιμαζόταν ἀπό τίς συνέπειες τῶν δύο παγ-κοσμίων πολέμων, τῶν ἐμφύλιων σπα-ραγμῶν καί ἀπό τίς ἀγκυλώσεις τῶνἰδεολογικῶν μεσσιανισμῶν.

Ὁ Πατριάρχης Ἀθηναγόρας γνώρισε τόεὐρωπαϊκό ἀλλά καί πανανθρώπινο δρᾶμακαί ὁραματίστηκε τήν προσέγγιση καί ἐπι-κοινωνία τοῦ ὀρθοδόξου καί χριστιανικοῦκόσμου. Παράλληλα, ὑπηρέτησε μέ ζέση τόὅραμα τοῦ διαλόγου μέ τούς Ρωμαιοκαθο-λικούς καί τίς ἄλλες χριστιανικές ὁμολο-γίες.

ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ

Ὁ Πατριάρχης Ἀθηναγόρας σέ ἐνορία τῆς Ἀρχιεπισκοπῆς Κωνσταντινουπόλεως.

τελοῦσαν γιά τόν Πατριάρχη Ἀθηναγόραθεωρίες χωρίς προοπτική ἀνακούφισης τοῦὀδυνομένου ἀπό τά πνευματικά καί ὑλικο-σωματικά τραύματα συνανθρώπου μας.

Στήν Πατριαρχία του ἔζησε τό μεγάλοδρᾶμα τῶν Σεπτεμβριανῶν τοῦ 1955, τάὁποῖα ἀποτέλεσαν τήν ἀρχή τοῦ ξεριζωμοῦκαι τῆς συρρίκνωσης τοῦ ποιμνίου του στήνΚωνσταντινούπολη. Ὁ Πατριάρχης ἦταν ἐκτῶν πραγμάτων ἀδύναμος νά ἀντιμετωπίσειαὐτήν τήν πρόκληση τοῦ μίας περίπου γε-νιᾶς τουρκικοῦ ἐθνικισμοῦ. Προσπάθησε,ὅμως, μέ διαχριστιανικά καί διορθόδοξαἀνοίγματα νά ἐξέλθει τό Πατριαρχεῖο ἀπότήν ἐντός τῶν ἱστορικῶν τῆς πόλης, διά τάςἱστορικάς συγκυρίας, βαβυλώνια αἰχμαλω-σία του. Ἐξῆλθε εἰς τόν κόσμο. Περιόδευσεστήν Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος, στά Δωδεκά-νησα, στό Ἅγιον Ὄρος, ὅπου ἑορτάστηκε ἡχιλιετηρίδα, καί τήν Κρήτη. Ὅλες αὐτές οἱπρωτοβουλίες ἀποτελοῦσαν καί μία ἀνα-κούφιση, γιά τό ποίμνιο στήν Κωνσταντι-νούπολη, τό ὁποῖο διαρκῶς αἱμορραγοῦσεκαί ἐγκατέλειπε τήν Πόλη, μέ κύριους προ-

11

Τό μήνυμα αὐτό τῆς συνεργασίας, συμ-πόρευσης καί ἀλληλοκατανόησης τοῦ χρι-στιανικοῦ κόσμου, τό προσλάμβανε ὡς τόμέσον γιά τήν ἐπούλωση πληγῶν καί τραυ-μάτων, πού τά ἀτελεύτητα ἀνθρώπινα πάθηεἶχαν δημιουργήσει στό μεταπολεμικό καίἐμφυλιοπολεμικό χριστιανικό κόσμο. Ἡεὐαγγελική σύγκληση τοῦ Πατριάρχη Ἀθη-ναγόρα μέ τόν διορθόδοξο καί διαχριστια-νικό κόσμο δέν στόχευε σέ νοησιαρχικές,οὔτε σέ θεολογικές ἀναλύσεις. Ἄλλωστεἔλεγε χαρακτηριστικά ὅτι, ἡ θεολογία εἶναιμία, ἄλλά οἱ θεολόγοι πολλοί. Ἡ πίστη στόνδιάλογο ὑπῆρξε καρπός τῆς βαθιᾶς λει-τουργικῆς καί προσευχητικῆς πνευματικό-τητας τοῦ Ἀθηναγόρα, ὁ ὁποῖος πίστευεἀκράδαντα ὅτι ὁ ἀνυπόκριτος ἐν Χριστῷδιάλογος θά φωτίσει τόν νοῦν καί θά ὁδη-γήσει τούς χριστιανούς στή βίωση τοῦ και-νοδιαθηκικοῦ καί πατερικοῦ λόγου, μέ συ-νέπεια τήν ἁγιοπνευματική πρόσληψη τῆςἐνυπόστατης ἰσότητας, ἀλληλεγγύης καίκαταλλαγῆς. Ὁ διάλογος γιά τόν διάλογοὅπως καί ἡ θεολογία γιά τήν θεολογία, ἀπο-

10

ορισμούς τήν Θεσσαλονίκη καί τήν Ἀθήνα.Ὁ Πατριάρχης Ἀθηναγόρας συνέχισε τό

ἔργο κυρίως δύο λαμπρῶν προκατόχων του,τῶν Πατριαρχῶν Ἰωακείμ Γ΄ καί ΜελετίουΔ΄ (Μεταξάκη). Οἱ ἐμπειρίες του, τό ἀσκη-τικό του φρόνημα, ἡ βαθιά του πίστη στόνΧριστό, ἡ προσευχή του στό πατριαρχικόπαρεκκλήσιο, πού, ὅπως ἔγραφε, ἀποτε-λοῦσε, «τήν τακτικήν καθ’ ἡμέραν ὄασίντου», εἶχαν διαμορφώσει ἕναν βαθύτατοστοχασμό, ἕνα καταστάλαγμα, μέ τό ὁποῖοσυχνά καθυπόβαλε τούς συνομιλητές του,λέγοντάς τους:

«Μή περιμένετε νά σᾶς κατανοήσουν οἱἄλλοι. Σεῖς νά κατανοήσετε τούς ἄλλους. Ἡἀγάπη ἑνώνει…πού εἶναι ὁ Χριστός Σωτήρ;διαιρεθέντες ἀπεδιώξαμεν αὐτόν».

Γιά ὅσους ἔχουν ἀναλάβει ἰδιαίτερεςεὐθύνες πίστευε ὅτι, «Ὁ Ἀρχηγός πρέπει νάεἶναι σκληρός. Ἀλλά σκληρός στόν ἑαυτότου. Ὅταν θά τοῦ ἔρθουν ἀρνητικά τά πράγ-ματα, δυσχείμερα, τότε θά σταθῆ καλύ-τερα… Ὁ Ἀρχηγός πρέπει να προαισθάνεταιτούς νέους χρόνους πού ἔρχονται, καί νά μι-

13

Σεπτ

εμβρ

ιανά

195

5. Ὁ

Πατ

ριάρ

χης Ἀ

θηνα

γόρα

ς μπρ

οστά

στή

ν ἀν

αποδ

ογυρ

ισμέ

νηἉγ

ία Τ

ράπε

ζα τ

ῆς κ

ατεσ

τραμ

μένη

ς Παν

αγία

ς Βελ

ιγρα

δίου

(Μπε

λγρα

τκαπ

οῦ).

ἐπισυστάσεως τῶν ἑκατομμυρίων πιστῶν τῶνἘκκλησιῶν ἡμῶν, συναντηθῶμεν ἐπί τῆς βα-θυτάτης ταύτης καί ἐπιτακτικῆς ἀνάγκηςτῶν λαῶν, ἵνα εὕρωσι οὗτοι λύσιν καί ἀνα-κούφισιν ἐκ τῶν κυκλούντων αὐτούς προ-βλημάτων», ἔγραφε τήν πρωτοχρονιά τοῦ1959.

Ἐπιτελοῦμε μέ αὐτό τό ἡμερολογιακόἀφιέρωμα ἐλάχιστο μνημόσυνο ἐν συνειδή-σει ὅτι, ἐκ τοῦ οὐρανίου θυσιαστηρίου, μετάτῶν μακαρίᾳ τῇ λήξει γενομένων Οἰκουμε-νικῶν Πατριαρχῶν, ὁ Ἀθηναγόρας θά εὔχε-ται καί θά προσεύχεται διά τόν ΟἰκουμενικόΘρόνο καί διά ὅλον τόν ὀρθόδοξο καί χρι-στιανικό κόσμο.

Εὐχόμεθα εἰς τούς ἀδελφούς μας, τούςἐγγύς καί τούς μακράν, τῆς Ἱερᾶς Μητρο-πόλεως Ἀρκαλοχωρίου, Καστελλίου καίΒιάννου, τέκνα ἀγαπητά καί πεφιλημένα ἐνΚυρίῳ, ὅπως διέλθωμεν καί τό νέον ἔτος2018 μέ προσευχή καί ὑπομονή στούς πολ-λούς καί ποικίλους πειρασμούς τῆς καθη-μερινότητας. Στίς δέ δυσκολίες πού ἀνακύ-πτουν γιά τόν «ἄρτον ἡμῶν τόν ἐπιούσιον»,

15

λάῃ γι’αὐτούς. Νά κηρύττῃ, νά προφη-τεύῃ…τόν Ἀρχηγό πολλές φορές δέν τόν κα-τανοοῦν, μένει μόνος καί εἶναι τραχύ τό ἔργοτου, νά πείσῃ, νά ἑρμηνεύσῃ τάδέοντα…ἡμεῖς ἀκούομεν τούς αἰῶνας καίἀπαντῶμεν εἰς τούς αἰῶνας».

Κατά τόν Πέργης Εὐάγγελον, «Ἡ δια-κονία τοῦ Πατριάρχη Ἀθηναγόρα, ἐν πάσῃἁπλότητι ἐνεργηθεῖσα, ἦτο πλήρης προ-σφορά πρός τόν Θεόν καί τόν ἄνθρωπον καίμυστική θυσία διά τόν πλουτισμόν τῶνψυχῶν, διά τήν εἰρήνην τῶν Ἐκκλησιῶν, διάτήν συνάντησιν τῶν ἐσκορπισμένων καί τήνἐπίτευξιν τῶν ἀγαθῶν, θεωρουμένων ἀκα-τορθώτων».

Τό ἡμερολόγιο τῆς νέας χρονιᾶς, τοῦ2018, τό ἀφιερώνουμε στή βιβλική μορφήτοῦ μακαριστοῦ Οἰκουμενικοῦ ΠατριάρχουἈθηναγόρα, ὁ ὁποῖος εἶχε βαθύτατη συνεί-δηση τῆς οὐράνιας, τῆς ἄνωθεν ἀποστολῆςτου.

«Κατά τάς κοσμικάς ταύτας στιγμάς, ἅςδιέρχεται ἡ ἀνθρωπότης, ἡμεῖς οἱ Θεόθεν κε-κλημένοι ἐπί τό ἔργον τῆς μερίμνης καί τῆς

14

17

ἡ ἐκζήτηση καί ἡ ἐξασφάλιση τοῦ ὁποίουκαθίσταται ὅλο καί περισσότερο ζητούμενο,νά ἀγωνιζόμαστε ἐμεῖς οἱ μαθητές τοῦ Χρι-στοῦ, στόν 21ον αἰῶνα καί νά προσευχό-μεθα.

«Ἡ χάρις, τό ἔλεος καί ἡ εὐλογία τοῦΚυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ εἴη μετά πάντωνὑμῶν· Ἀμήν».

Διάπυρος πρός τόν ἐν Τριάδι Θεόνεὐχέτης πάντων ὑμῶν

Ὁ Ἀρκαλοχωρίου, Καστελλίου καί Βιάννου

Ἀνδρέας

16

Ο ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΑΘΗΝΑΓΟΡΑΣα) Ἀπό τά Τσαραπλανά Πωγωνίου

στή Χάλκη (1886-1910)

Ἡ οἰκογένεια τοῦ ἰατροῦ Ματθαίου Σπύ-ρου καί τῆς Ἑλένης Σπύρου τό γένος Μο-κόρου εἶχε τρία παιδιά τόν Ἀριστοκλῆ, τόνΓιῶργο καί τήν Ἀγαθή, πού γεννήθηκαν στόχωριό Τσαραπλανά τῆς Ἐπαρχίας Πωγω-νίου τῆς Ἠπείρου, τό ὁποῖο τό 1928 μετο-νομάσθηκε σέ Βασιλικόν.

Ὁ Ἀριστοκλῆς γεννήθηκε τήν 25η Μαρ-τίου τοῦ 1886. Μαθήτευσε στό δημοτικόσχολεῖο τῆς Κόνιτσας καί τῆς γενέτειράςτου. Τό Σεπτέμβριο τοῦ 1899 ἀρρωσταίνειμέ τή μητέρα του. Ὁ Ἀριστοκλῆς ἐπέζησε,ἀλλά ἡ μητέρα του πέθανε τόν Ὀκτώβριοτοῦ 1899 σέ ἡλικία μόλις 37 χρόνων.

Ὁ μικρός Ἀριστοκλῆς ἔχοντας κλίση στά

γράμματα καί στήν ἱερωσύνη ὕστερα ἀπόπροτροπή τοῦ τότε Μεγάλου Πρωτοσυγ-κέλλου Ἀθηναγόρου Ἐλευθερίου, τοῦ με-τέπειτα Μητροπολίτη Παραμυθίας, Φι-λιατῶν καί Γηρομερίου, εἰσάγεται τό 1903στήν Ἱερά Θεολογική Σχολή τῆς Χάλκης.Ἀπό τό 1907 μέχρι τό 1910 φοιτᾶ στή Θεο-λογική Σχολή, ἐπί σχολαρχίας τοῦ ΓερμανοῦΣτρινόπουλου (1906-1922), τοῦ μετέπειταπρώτου Ἀρχιεπισκόπου Θυατείρων (1922-1952). Ἐδῶ πρέπει νά ἀναφέρουμε ὅτι ἡ μα-θητεία κοντά στόν Γερμανό Στρινόπουλοδιαμόρφωσε πολύ βαθιά μέσα του τήνἀγάπη πρός τό πρόσωπο τοῦ ἀνθρώπου ὡςεἰκόνας Θεοῦ ἀδιακρίτως ἔθνους, φυλῆς,θρησκείας ἤ γλώσσας· τό 1908 χάνει καί τόνπατέρα του.

Ὁ Ἀριστοκλῆς, ἐνῶ φοιτᾶ στήν Ἱερά Θε-ολογική Σχολή τῆς Χάλκης, κείρεται μονα-χός καί τό Μάρτιο τοῦ 1910 χειροτονεῖταιδιάκονος ἀπό τόν Μητροπολίτη Ἐλασσό-νος Πολύκαρπο λαμβάνοντας τό ὄνομαἈθηναγόρας, ἀπό τόν γέροντά του, τόν ἀπόΜεγάλο Πρωτοσύγκελλο, Μητροπολίτη

18

Ὁ Πατριάρχης Ἀθηναγόρας μέ τόν τότε διάκονο καί νῦν Πατριάρχη Βαρθολομαῖο στή Θεολογική Σχολή τῆς Χάλκης

Παραμυθίας Ἀθηναγόρα. Ὁ γέροντάς τουἀλλά καί ὁ, χειροτονήσας τον, Πολύκαρ-πος γεννήθηκαν στά Ἁλάτσατα τῆς Μ.Ἀσίας.

β) Στό Μοναστήρι καί στήν Ἀθήνα

Τόν Ἰούλιο τοῦ 1910 ἀποφοιτᾶ ἀπό τή Σχολήκαί παίρνει τό δρόμο γιά τή ΜητρόποληΠελαγονίας, πού εἶχε ἕδρα της τό Μονα-στήρι, δηλαδή τή σημερινή πόλη Bitolj τοῦκράτους τῶν Σκοπίων, ὅπου παρέμεινε μέ-χρι τό 1917. Ἐτσι ἀρχίζει ἡ ἐκκλησιαστικήδράση τοῦ Ἀθηναγόρα. Ὑπηρετεῖ ὡς Ἀρχι-διάκονος καί ὡς καθηγητής τοῦ ἐκεῖ Παρ-θεναγωγείου, ἐπί Πελαγονίας Στεφάνου Δα-νιηλίδη καί Χρυσοστόμου Καβουρίδη. ΣτόΜοναστήρι ἐκείνη τήν περίοδο διαβιοῦσανπερίπου 60.000 ἑλληνορθόδοξοι μαζί μέΣέρβους, Ἀλβανούς καί σχισματικούς Βουλ-γάρους. Στό Μοναστήρι ἔμαθε καί τά σλά-βικα γιά νά ἐπικοινωνεῖ ἄμεσα μέ τούς σλα-βόφωνους. Τά ποικίλα καί πολλά χαρίσματάτου τόν βοήθησαν νά κινηθεῖ ἐπιτυχῶς σέ

20

Ὁ Π

ατρι

άρχη

ς Ἀθη

ναγό

ρας ὡ

ς Ἀρχ

ιδιά

κονο

ς στ

ό Μ

ονασ

τήρι

με τ

όν Π

ελαγ

ονία

ς Χρυ

σόστ

ομο.

καί Γραμματέας τοῦ Ἀθηνῶν Μελετίου Με-ταξάκη, τό 1919, «θεωρουμένου ὡς ἐμπίστουτούτου προσώπου, καί κατ’ ἀκολουθίαν ὡςἀνήκοντος, οὕτως εἰπεῖν εἰς τήν σχολήν του»,κατά τόν πρώην Λήμνου Βασίλειο Ἀτέση.Πολύ σύντομα τά ἔντονα πολιτικά πάθη τῆςἐποχῆς ἐκείνης ἐπηρεάζουν τήν ὅλη κατά-σταση μέ ἀποτέλεσμα τήν ἀποπομπή τοῦΜελέτιου Μεταξάκη καί τήν ἐπαναφοράτοῦ Θεοκλήτου Α΄ στίς 16 Νοεμβρίου τοῦ1920 στόν Μητροπολιτικό θρόνο τῶνἈθηνῶν.

Ὁ διάκονος Ἀθηναγόρας παρέμεινε καίστήν ὑπηρεσία τοῦ Θεοκλήτου, ἀλλά ἐπειδήθεωρήθηκε ὡς ἄνθρωπος τοῦ Μελετίου,στερήθηκε τῆς θέση του διακόνου ἀπό τήΜητρόπολη τῶν Ἀθηνῶν. Ἀργότερα διορί-σθηκε διάκονος στόν Ἱερό Ναό τῆς ἁγίαςΑἰκατερίνης στήν Πλάκα. Μετά τήν Μι-κρασιατική καταστροφή τοῦ 1922, ὅπου τίςτύχες τοῦ Ἔθνους ἀνέλαβε ἡ Ἐπανάστασητοῦ Πλαστήρα, ἡ Ἱερά Σύνοδος τῆς Ἐκκλη-σίας τῆς Ἑλλάδος, σέ συνεδρίασή της στίς16 Δεκεμβρίου τοῦ 1922 ἐκτιμώντας τά προ-

23

μία δύσκολη περιοχή, ἀλλά καί σέ μία δύ-σβατη ἐποχή.

Τό Σεπτέμβριο τοῦ 1918 ἡ ΜητρόποληΠελαγονίας παύει νά ἀνήκει στόν Οἰκουμε-νικό Θρόνο καί περιέρχεται στή δικαιοδοσίατῆς Σερβικῆς Ἐκκλησίας. Ὁ ἀρχιδιάκονοςἈθηναγόρας μαζί μέ τόν Μητροπολίτη Χρυ-σόστομο Καβουρίδη, ἀφοῦ βιαίως φυλακί-στηκαν, ἀπομακρύνθηκαν ἀπό τό Μονα-στήρι καί ὁδηγήθηκαν στή Θεσσαλονίκη,ἀπ’ ὅπου ἔφυγαν καί βρῆκαν καταφύγιοπροσευχῆς στό Ἅγιο Ὄρος. Ἐγκαταστάθη-καν στό ἱστορικό Κάθισμα - Κελλί τοῦ ἁγίουΕὐσταθίου Μυλοποτάμου τῆς ΜεγίστηςΛαύρας, πού ἀπετέλεσε στό παρελθόν τόἀναχωρητήριο τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρ-χου Ἰωακείμ Γ΄. Εὑρισκόμενος ὁ διάκονοςἈθηναγόρας στήν ἡσυχία τῆς Ἀθωνικῆςἀτμόσφαιρας, λαμβάνει ταυτόχρονο μή-νυμα γιά συνεργασία τόσο ἀπό τόν Μητρο-πολίτη Ἀθηνῶν Μελέτιο Μεταξάκη, ὅσο καίἀπό τόν Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης Γεν-νάδιο Ἀλεξιάδη. Προτιμᾶ νά κατέλθει στήνἈθήνα, ὅπου καί διορίζεται ὡς Διάκονος

22

λελεήμονος ἑταιρείας, «Ἅγιος Σπυρίδων»,καθώς καί ἀνάπτυξη δράσεως γιά ἀποτε-λεσματική ἐπούλωση τῶν κοινωνικῶνπληγῶν καί ἀνακούφιση τῶν φτωχῶν οἰκο-γενειῶν. Μαζί μέ ὅλα αὐτά ἔπρεπε νά ἀντι-μετωπίσει καί τά προβλήματα τῶν προσφύ-γων· χιλιάδες ἀπό τούς ὁποίους εἶχανκαταφύγει καί στήν Κέρκυρα.

Ἔτσι τό ἔργο του γίνεται ἐκ τῶν πραγ-μάτων τρισυπόστατο· κατά πρῶτον, φιλαν-θρωπικό - κοινωνικό - ἐκπαιδευτικό, ἀφ’ἑτέρου πνευματικό καί κατά τρίτο λόγοδιεκκλησιαστικό ἀφοῦ στήν Κέρκυραὑπῆρχαν περίπου τέσσερεις χιλιάδες Ρω-μαιοκαθολικοί καί Ἀρμένιοι. Ἀπό τό σημεῖοαὐτό ξεκίνησε νά ζεῖ τό πρόβλημα τοῦ σχί-σματος μεταξύ τῶν Ἐκκλησιῶν καί τίς συ-νέπειες αὐτοῦ στίς ψυχές τῶν ἀνθρώπων.Κάνει τό πρῶτο οἰκουμενικό του πέταγμαπερνώντας στήν Ἀδριατική γιά νά ἐπισκε-φθεῖ πρῶτος τόν ἐκεῖ Ἰταλό ἐπίσκοπο.

Ὁ Κερκύρας Ἀθηναγόρας ἀνοίγεται καίπρός τούς Προτεστάντες, ἐπιζητώντας τήνἐπαφή καί τή γνωριμία μέ ἡγετικές προσω-

25

σόντα, τή δράση καί τήν προσωπικότητατοῦ διακόνου Ἀθηναγόρα τόν ἐξέλεξε σέἡλικία 36 ἐτῶν Μητροπολίτη Κερκύρας καίΠαξῶν εἰς διαδοχήν Σεβαστιανοῦ Νικοκά-βουρα.

γ) Μητροπολίτης Κερκύρας καί Παξῶν(1923 -1930)

Μετά τήν ἐκλογή του σέ Μητροπολίτη γί-νεται ἡ εἰς πρεσβύτερο χειροτονία του καίστίς 22 Δεκεμβρίου τοῦ 1922 ἡ εἰς ἐπίσκοποστόν Καθεδρικό Ναό τῶν Ἀθηνῶν ἀπό τούςΔημητριάδος Γερμανό, Σύρου Ἀθανάσιο καίΚορινθίας Δαμασκηνό.

Τό Φεβρουάριο τοῦ 1923 ἀναλαμβάνειτό ποιμαντικό ἔργο τῆς Μητροπόλεως Κερ-κύρας καί Παξῶν σέ μία δύσκολη ἱστορικάσυγκυρία γιά τό ἔθνος, καθώς μόλις εἶχεἐπέλθει ἡ Μικρασιατική καταστροφή. Εἶχεσυνεπῶς νά ἀντιμετωπίσει ἕνα μεγάλο ὄγκοπροβλημάτων. Ὀργάνωση ἐνοριῶν, τακτο-ποίηση οἰκονομικῶν τῆς Μητροπόλεως,ἀναβίωση καί διεύρυνση τοῦ ἔργου τῆς φι-

24

πικότητες τοῦ προτεσταντικοῦ κόσμου τῆςΔύσεως. Ἔχοντας εὐλογήσει τήν ἵδρυσηστήν Κέρκυρα τοῦ παραρτήματος τῆςΧ.Α.Ν. (Y.M.C.A.), λαμβάνει μέρος καί στόδιεθνές συνέδριο τῆς ὀργανώσεως στό Hel-sinki τῆς Φινλανδίας τό 1926, ὅπως ἐπίσηςκαί στό Ζ΄ συνέδριο τῶν Ἀγγλικανῶν στόΛάμπεθ Πάλας τόν Ἰούλιο τοῦ 1930. Κατάτόν Καθηγητή Δεληκωστόπουλο, «ὅσο τόὅραμα τῆς Δύσεως καί ἄν σαγηνεύει τόν με-γάλο ἄνδρα, αὐτός ἵσταται σταθερῶς ἐπί τοῦὀρθοδόξου ἐδάφους. Τοῦτο ἀποτελεῖ πραγ-ματικότητα ἡ ὁποία διήκει διά μέσου ὁλο-κλήρου τοῦ βίου του. Ἡ συμμετοχή του στήσυνελθοῦσα στό Ἅγιο Ὄρος προκαταρκτικήἐπιτροπή τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν τόνἸούνιο τοῦ 1930 καί μάλιστα ὡς ἕνας ἀπότούς γραμματεῖς τῆς Ἐπιτροπῆς, ἀποτελεῖἀψευδῆ μαρτυρία γιά τό ἐνδιαφέρον τοῦἈθηναγόρα γιά τά συζητηθέντα ἐκεῖ θέματα,τά ὁποῖα ἀνεδιπλώθησαν κατά τίς δεκαετίεςοἱ ὁποῖες ἀκολούθησαν».

Τήν ἴδια περίοδο ἡ Ἀρχιεπισκοπή Ἀμε-ρικῆς ὑφίσταται σοβαρά προβλήματα ἀπό

τόν ἐθνικό διχασμό. Τό Οἰκουμενικό Πα-τριαρχεῖο ἀναζητεῖ τόν κατάλληλο ποιμε-νάρχη γιά νά ἀναλάβει τίς εὐθύνες τῆς ἐπι-λύσεώς των. Ἔτσι στίς 13 Αὐγούστου τοῦ1930 ὁ Μητροπολίτης Κερκύρας καί ΠαξῶνἈθηναγόρας ἐκλέγεται, ἀπό τήν Ἱερά Σύ-νοδο τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου,Ἀρχιεπίσκοπος Βορείου καί Νοτίου Ἀμε-ρικῆς.

δ) Ἀρχιεπίσκοπος Βορείου καί ΝοτίουἈμερικῆς (1930-1948)

Ὁ νέος Ἀρχιεπίσκοπος ἔφθασε στήν Κων-σταντινούπολη στίς 9 Νοεμβρίου τοῦ 1930.Στίς 11 Νοεμβρίου κλήθηκε καί παρέστη σέσυνεδρίαση τῆς Ἁγίας καί Ἱερᾶς Συνόδου. ὉΠατριάρχης Φώτιος τοῦ εἶπε μεταξύ ἄλλων,«Ἔχοντες δέ ὑπ’ ὄψιν τά ὄντως ἐξαιρετικάπροσόντα τῆς ὑμετέρας Ἱερότητος, τό ἀδιά-βλητον ἦθος, τόν ἀποστολικόν ζῆλον, τήνἄκραν ἀφοσίωσιν αὐτῆς τῇ Ἐκκλησίᾳ, τήνμόρφωσιν καί τήν λαμπράν μέχρι τοῦδε εἰςἔργα πίστεως καί ἀγάπης σταδιοδρομίαν

2726

αὐτῆς, πιστεύομεν ἀκραδάντως ὅτι ἐν τῷπροσώπῳ τῆς ὑμετέρας Ἱερότητος εὕρομεντόν δόκιμον πηδαλιοῦχον τῆς ἐν ἈμερικῇἘκκλησίας».

Στήν Ἀμερική ἀπό τήν Ἀθήνα ἔφθασεστίς 24 Φεβρουαρίου τοῦ 1931, ὅπου δύομέρες ἀργότερα ἔγινε ἡ ἐνθρόνισή του στόνἍγιο Ἐλευθέριο τῆς Νέας Ὑόρκης.

Ὁ Ἀθηναγόρας ἀμέσως σχεδόν συνέ-ταξε πρόχειρο σχέδιο Καταστατικοῦ Χάρ-του, πού ὑπέβαλε τόσο στό ΟἰκουμενικόΠατριαρχεῖο ὅσο καί στήν Ἑλληνική Κυ-βέρνηση, γιά νά ἀποτελέσει τή βάση γιά τόνέο ἀπό 22 ἄρθρα, «Σύνταγμα διοικήσεωςτῆς Ἱερᾶς Ἀρχιεπισκοπῆς Ἀμερικῆς Βορείουκαί Νοτίου», πού ἐπικυρώθηκε ἀπό τόΟἰκουμενικό Πατριαρχεῖο στίς 10 Ἰανουα-ρίου τοῦ 1931.

Ὁ Ἀθηναγόρας ἄρχισε συστηματική ἐπί-σκεψη σέ κάθε μία Κοινότητα. Κατόρθωσενά μονοιάσει τό ποίμνιό του ἀπό τόν ἐθνικόδιχασμό, ἀλλά καί νά αὐξήσει τίς Κοινότη-τες τῆς Ἐπαρχίας του. Στούς κληρικούς ὁ

29

Ὁ Πατριάρχης Ἀθηναγόρας μέ τόν Πρόεδρο τῆς Ἀμερικῆς Χάρυ Τρούμαν (1949).

Ὁ Ἀθηναγόρας εἶχε ἀναμφιβόλως τήσπάνια ἱκανότητα νά προσελκύει τό ἐνδια-φέρον καί τό σεβασμό τῆς πολιτικῆς ἐξου-σίας καί στή συνέχεια νά θέτει τή σχέσηαὐτή στήν ὑπηρεσία τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλη-σίας. Ἄλλωστε εἶναι γνωστό ὅτι ἐπί τῆςἐποχῆς τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Ἀμερικῆς Ἀθη-ναγόρα ὁ Λευκός Οἶκος καί τό Καπιτώλιο,ἄνοιξαν τίς πύλες τους στόν Ἀρχιεπίσκοποτῆς Ἑλληνικῆς Ἀρχιεπισκοπῆς καί εἶναι πα-σίγνωστη ἡ ἱστορική φιλία τοῦ Ἀθηναγόραμέ τούς προέδρους, τῶν Ἡνωμένων Πολι-τειῶν, Φράγκλιν Ρούσβελτ καί Χάρυ Τρού-μαν. Ἀπό Ἀμερικῆς ὁ Ἀθηναγόρας κατά τόχρονικό διάστημα ἀπό τό 1940 μέχρι τό1947, ἀπέστειλε τρόφιμα, φάρμακα, εἴδηἱματισμοῦ κ.ἄ. ἀξίας ἄνω τῶν 20 ἑκατομμυ-ρίων δολαρίων πρός τούς δοκιμαζομένουςἀδελφούς τῆς Ἑλλάδας, σώζοντας μέ τόντρόπο αὐτό πάρα πολύ κόσμο ἀπό τό θά-νατο τῆς ἀσιτίας καί τῶν ἀσθενειῶν.

31

Ἀθηναγόρας συμπεριφέρθηκε μέ ἀγάπη καίκατανόηση· τούς ἔδωσε νά καταλάβουν ὅτιὡς μέλη τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας ἀνή-κουν στό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο, πούαὐτός ὁ ἴδιος σεβόταν βαθύτατα. Νωρίςδιεῖδε ὅτι χωρίς μορφωμένους κληρικούςμέ διπλή παιδεία, ἑλληνική καί ἀμερικανική,τό ἔργο του θά ἦταν πολύ δύσκολο. Γι’ αὐτόκαί ἵδρυσε τό 1937 τή Θεολογική Σχολή τοῦΤιμίου Σταυροῦ. Ἀπό τό 1943 ἔθεσε τίς βά-σεις τῆς μόνιμης Ἐπιτροπῆς τῶν κανονικῶνὀρθοδόξων ἀρχιερέων. Διοργάνωσε ἡμερή-σια καί ἀπογευματινά σχολεῖα καί προσπά-θησε νά ἐμφυσήσει σέ ὅλους τήν ἀγάπη γιάτήν Ἑλληνική γλῶσσα καί τόν ἑλληνικό πο-λιτισμό. Ἵδρυσε τό 1944 τήν Ἀκαδημία τοῦἉγίου Βασιλείου στό Garrison τῆς ΝέαςὙόρκης, προκειμένου οἱ δασκάλες, οἱ κα-τηχήτριες καί οἱ γραμματεῖς τῶν Κοινοτή-των νά ἐκπαιδεύονται στήν ἑλληνικήγλῶσσα. Ὀργάνωσε συστηματικά τά Κατη-χητικά Σχολεῖα καί παράλληλα ἵδρυσεὀρφανοτροφεῖο.

30

$

ε) ἈρχιεπίσκοποςΚωνσταντινουπόλεως,

Νέας Ρώμης καί ΟἰκουμενικόςΠατριάρχης (1948-1972)

Μετά ἀπό τήν, ἐξαναγκαστική θά λέγαμε,παραίτηση τοῦ Πατριάρχη Μαξίμου Ε΄ στίς18 Ὀκτωβρίου τοῦ 1948, ὁ Ἀθηναγόρας ἐξε-λέγη, Πατριάρχης, τήν 1η Νοεμβρίου 1948ἀπό τήν Ἁγία καί Ἱερά Σύνοδο τοῦ Οἰκου-μενικοῦ Πατριαρχείου. Ὁ νέος Πατριάρχηςθεώρησε καλό νά ἀποχαιρετήσει τό ποίμνιότου στήν Ἀμερική. Ἀναχώρησε ἀεροπο-ρικῶς ἀπό τήν Ἀμερική μετά ἀπό τρεῖςμῆνες περίπου, δηλαδή τήν Κυριακή 23Ἰανουαρίου τοῦ 1949. Ἔμεινε γιά λίγο στόΠαρίσι καί τήν Τετάρτη 26 Ἰανουαρίου ὁΟἰκουμενικός Πατριάρχης Ἀθηναγόραςἔφθανε στήν Κωνσταντινούπολη.

Κατά τόν ἀπό Μύρων, Γέροντα ἘφέσουΧρυσόστομο, «Ἡ ἐκλογή του δέν ὑπῆρξεεὔκολος, οὔτε ἄνευ ἀντιγνωμιῶν καί ἀντι-δράσεων. Ἐκεῖνος ἐγνώριζε τοῦτο. Καί ἦτοφυσικόν νά ἀντιδράσῃ, μέ τήν σειρά του, εἰς

33

Ὁ Πατριάρχης Ἀθηναγόρας φέροντας ἐπί τῆς κεφαλῆς τό στέμμα

τοῦ Νικηφόρου Φωκᾶ

o

μίαν πρώτην περίοδον. Ἀλλά δέν ἐπέμεινεν.Γνωρίζων καλῶς, ὅτι δέν θά ἐπετύγχανεν εἰςτάς ἀναλαμβανομένας πατριαρχικάς εὐθύ-νας ἐάν ἔμενεν ἀμετακίνητος εἰς τόν ἄγονονχῶρον τῶν ἀντιδράσεων καί ἐάν δέν ἐδεί-κνυε πίστιν εἰς τούς ἀνθρώπους ἐκείνους, οἱὁποῖοι ξένοι καί ἄγνωστοι ἕως χθές πρόςαὐτόν, θά ἀπέβαινον οἱ «ἴδιοί» του, οἱ «ἴδικοί»του, κυρίως ἐν τῇ ἐννοίᾳ ὅτι ἐκεῖνος καίἐκεῖνοι θά ἦσαν ἐξ ἴσου ὑποχρεωμένοι νάἀντιμετωπίσουν ἀπό κοινοῦ τάς αὐτάς εὐθύ-νας, τά αὐτά προβλήματα, τάς αὐτάς ἀγω-νίας».

Τέσσερις ἦταν οἱ κύριοι στόχοι καί ἐπι-διώξεις τοῦ Πρωθιεράρχου τῆς ἐκκλησια-στικῆς Βασιλεύουσας· 1) Ἡ ἀναδιοργάνωσητῆς Ἀρχιεπισκοπῆς τῆς Κων/πόλεως καί τῶνΜητροπόλεων τῆς Διασπορᾶς. 2) Ἡ δια-σφάλιση τῆς ἐσωτερικῆς ἑνότητας καί τῆςπραγματικῆς συνεργασίας τῶν Ὀρθοδόξωνἐκκλησιῶν σέ Πανορθόδοξο ἐπίπεδο. 3) Ἡδημιουργία κλίματος ἀμοιβαίας ἐμπιστοσύ-νης, σεβασμοῦ καί συνεργασίας μέ τίς Χρι-στιανικές Ἐκκλησίες τῆς Ἀνατολῆς καί τῆς

35

Ὁ Π

ατρι

άρχη

ς Ἀθη

ναγό

ρας,

με τό

ν Γέ

ροντ

α Χα

λκηδ

όνος

Μελ

ίτωνα

, με

τά τ

ήν εἰ

ς Ἐπί

σκοπ

ο Ἐλ

αίας

χειρ

οτον

ία το

ῦ με

τέπε

ιτα

Πατ

ριάρ

χη Δ

ημητ

ρίου

(9

Αὐγο

ύστο

υ 19

64).

ἡ Εἰρήνη οἱ ἐν Λέσβῳ, Πελαγία ἡ Τηνία

καί Λυδία ἡ Φιλιππησία. Επίσης ἐπί τῆς

37

Δύσης, μέ ἀπώτερο σκοπό τήν ἀπό κοινοῦἀξιοποίηση καί διάδοση τοῦ Εὐαγγελικοῦμηνύματος. 4) Ἡ εἰρηνική συμβίωση τῶνλαῶν τῆς Βαλκανικῆς χερσονήσου καί τῆςἈνατολικῆς Μεσογείου μέσα ἀπό τή συγ-κρότηση διμερῶν καί πολυμερῶν ὁμοσπον-διῶν καί ὁμάδων ἐργασίας, οἱ ὁποῖες θά προ-ωθοῦσαν τό ἀνθρωπιστικό ἰδεῶδες, τήνφιλειρηνική πολιτική, τήν ἄρση τῶν κοινω-νικῶν ἀδικιῶν καί τήν διαθρησκειακή προ-σέγγιση.

Στό πλαίσιο τῆς πνευματικῆς του διακο-νίας ἔχομε τήν ἀπό Ἰουνίου 1951 ἔκδοσητῆς ἑβδομαδιαίας ἐφημερίδας «Ὁ Ἀπόστο-λος Ἀνδρέας». Τό 1951 ἐπανιδρύεται τό Πα-τριαρχικό Τυπογραφεῖο, τό ὁποῖο ἐκδίδειμαζί μέ τήν παραπάνω ἐφημερίδα καί τό πε-ριοδικό «Ὀρθοδοξία».

Ἐπί Πατριαρχίας Ἀθηναγόρα Α΄ ἀνα-γνωρίσθηκαν μέ Κανονική Πράξη τῆς Ἁγίαςκαί Ἱερᾶς Συνόδου τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πα-τριαρχείου οἱ Ἅγιοι, Νικόδημος Ἁγιορείτης,Κοσμᾶς Αἰτωλός, Νεκτάριος Πενταπόλεως,Ἀρσένιος ὁ Πάριος, Ραφαήλ, Νικόλαος καί

36

Ὁ Π

ατρι

άρχη

ς Ἀθη

ναγό

ρας μ

έ τήν

Ἱερά

Ἐπα

ρχια

κή Σ

ύνοδ

ο τῆ

ς Ἐκκ

λησί

ας Κ

ρήτη

ς (19

63).

Πατριαρχίας του ἔγινε δύο φορές ἡ καθα-γίαση τοῦ ἁγίου Μύρου τό 1951 καί τό 1960.

Ὁ Ἀθηναγόρας ἵδρυσε ἐπίσης: 1) Τό1965, το Πατριαρχικό Ἵδρυμα ΠατερικῶνΜελετῶν, μέ Πατριαρχικό καί Συνοδικό Σι-γίλλιο στήν Ἱερά Πατριαρχική καί Σταυρο-πηγιακή Μονή τῶν Βλατάδων τῆς Θεσσα-λονίκης τό ὁποῖο ἔκδιδε τό ἐπιστημονικόπεριοδικό «Κληρονομία», καί τίς σειρές«Ἀνάλεκτα Βλατάδων», «Θεολογικά Δοκί-μια», «Θεολογικά Μελετήματα», «Φῶς Πα-τέρων», «Λειτουργικά Βλατάδων». Στό πα-τριαρχικό ἵδρυμα ἔχει συγκεντρωθεῖ ἕναςλαμπρός Κατάλογος Ἑλληνικῶν Χειρογρά-φων. Ἐπίσης ἐπανεκδίδει τήν «Ἐκκλησια-στική Ἀλήθεια» τό «Νέος Ποιμήν» καί τήν«Ὀρθοδοξία». Ἐπί Ἀθηναγόρου ἱδρύθηκεἐπίσης τό Ὀρθόδοξο Κέντρο τοῦ Οἰκουμε-νικοῦ Πατριαρχείου στό Chambesy τῆς Γε-νεύης στήν Ἐλβετία, μέ τόν Τόμο τοῦ 1966,τό ὁποῖο ἐκδίδει τίς περιοδικές ἐκδόσεις,«Ἐπίσκεψις», «Συνοδικά» καί «ΘεολογικαίΜελέται» καί τέλος ἱδρύθηκε τό 1968 ἡὈρθόδοξη Ἀκαδημία τῆς Κρήτης, στό Κο-

38

Ὁ Πατριάρχης Ἀθηναγόρας μέ τόν Ἐπίσκοπο ἈρκαδίαςΤιμόθεο, τόν μετέπειτα Ἀρχιεπίσκοπο Κρήτης

στό Ἡράκλειο (1963).

λυμπάρι Χανίων, στήν Μητρόπολη Κισά-μου καί Σελίνου μέ τή μέριμνα τοῦ μακαρι-στοῦ Κισάμου Εἰρηναίου Γαλανάκη καί Γε-νικό Διευθυντή τόν Δρ. ἈλέξανδροΠαπαδερό.

Ἐπί τῆς Πατριαρχίας Ἀθηναγόρου τό1961 ἡ Ἐκκλησία τῆς Κρήτης ἀπέκτησε τόνέο Καταστατικό της Χάρτη· οἱ ἐπισκοπέςτης τό 1962 ὀνομάσθηκαν Μητροπόλεις· ὁδέ Μητροπολίτης Κρήτης Εὐγένιος μέ τήνἀπό 28ης Φεβρουαρίου τοῦ 1967 ἀπόφασητῆς Ἁγίας καί Ἱερᾶς Συνόδου τοῦ Οἰκουμε-νικοῦ Πατριαρχείου ὀνομάσθηκε Ἀρχιεπί-σκοπος.

Στήν Εὐρώπη τό 1972 οἱ Ἐπισκοπές τῆςΑὐτονόμου Ἐκκλησίας τῆς Φινλανδίας ὀνο-μάσθηκαν Μητροπόλεις. Ἡ ΜητρόποληΘυατείρων, μέ δικαιοδοσία σ’ ὁλόκληρη τήνΕὐρώπη, ὀνομάσθηκε Ἀρχιεπισκοπή Θυα-τείρων καί ἀπό τό 1968 Ἀρχιεπισκοπή Θυα-τείρων καί Μεγάλης Βρετανίας. Τό 1963ἱδρύθηκαν οἱ τρεῖς Μητροπόλεις Γαλλίας,Γερμανίας καί Αὐστρίας, ἐνῶ τό 1969 ἱδρύ-θηκαν οἱ Μητροπόλεις Σουηδίας καί Βελ-

41

Ὁ Π

ατρι

άρχη

ς Ἀθη

ναγό

ρας

στήν

Κρή

τη. Π

ροσκ

ύνημ

α στ

όν Ἅ

γιο

Γεώρ

γιο

Σελη

νάρι

(196

3).

γίου. Στήν Αὐστραλία τό 1959 ἡ Μητρό-πολη Αὐστραλίας καί Νέας Ζηλανδίας ὀνο-μάσθηκε Ἀρχιεπισκοπή καί τό 1970 ἡ ΝέαΖηλανδία ἀποσπάστηκε ἀπό τήν Ἀρχιεπι-σκοπή Αὐστραλίας γενόμενη Μητρόπολη.

στ) Ὁ Οἰκουμενικός ΠατριάρχηςἈθηναγόρας

καί ἡ ἑνότητα τῶν ὀρθοδόξων

Ὁ Οἰκουμενικός Πατριάρχης Ἀθηναγόραςἀντιλαμβανόμενος τίς σύγχρονες συνθῆκεςπού διαμορφώθηκαν μετά τούς δύο παγκο-σμίους πολέμους καί τή χάραξη νέωνἐθνικῶν συνόρων καί ὁραματιζόμενος, ἀπότόν λόγο τοῦ Εὐαγγελίου, «ἵνα πάντες ἕνὦσιν», ἐργάστηκε καί προώθησε τίς διορ-θόδοξες καί τίς διαχριστιανικές σχέσεις, ὅσοκανείς ἄλλον πρίν ἀπό αὐτόν.

Συγκεκριμένα στόν διορθόδοξο τομέαἐργάστηκε ἐντατικά γιά τή σύγκληση τῶνΠανορθόδοξων Διασκέψεων, οἱ ὁποῖεςἀργότερα ἔθεσαν ὡς ἀπώτερο σκοπό τήσύγκληση τῆς «Ἁγίας καί Μεγάλης Συνό-

43

Ὁ Π

ατρι

άρχη

ς Ἀθη

ναγό

ρας

στήν

Κρή

τη. Ἐ

πίσκ

εψη

στήν

Ἱερ

άπετ

ρα (1

963)

.

Μόσχας Ἀλεξίου τόν Δεκέμβριο τοῦ 1960,μία ἐπίσκεψη τήν ὁποία ὁ Οἰκουμενικός Πα-τριάρχης δέν μπόρεσε νά ἀνταποδώσει γιάδιάφορους λόγους παρά τήν βαθιά του ἐπι-θυμία. Ἡ ἐπίσκεψη αὐτή ὑπῆρξε ἱστορικῆςσημασίας καί σπουδαιότητας καί εἶχε με-γάλη ἀπήχηση στό διορθόδοξο, ἀλλά καίστό διαχριστιανικό κόσμο, καθώς συνέβαλεστήν ἐξομάλυνση τῶν σχέσεων μεταξύ τοῦΟἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου καί τῶν Ὀρθο-δόξων Ἐκκλησιῶν τῆς Πολωνίας καί τῆςΤσεχοσλοβακίας. Ἐπίσης ἀποκαταστάθηκανκαί οἱ σχέσεις τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρ-χείου μέ τό Πατριαρχεῖο Σόφιας καί πάσηςΒουλγαρίας. Ἔπειτα ἀπό παράκληση τῆςΒουλγαρικῆς Ἐκκλησίας, μέ ἀπόφαση τῆςἉγίας καί Ἱερᾶς Συνόδου τοῦ ΟἰκουμενικοῦΠατριαρχείου, ἀναγνωρίστηκε τόν Ἰουλίουτοῦ 1961 τό Πατριαρχεῖο Βουλγαρίας.

Ὁ Πατριάρχης Ἀθηναγόρας τό 1963 ἐπι-σκέφθηκε τό Ἅγιον Ὄρος μέ τήν εὐκαιρίατῆς Χιλιετηρίδας καί ἡγήθηκε ἑορταστικῶνἐκδηλώσεων. Στή συνέχεια ἐπισκέφθηκε τήνἈρχιεπισκοπή Ἀθηνῶν, τίς Μητροπόλεις

45

δου», ἡ ὁποία ἔγινε μετά ἀπό πολλά χρόνιακαί μέ πολλούς κόπους τό 2016 ὑπό τήνπροεδρία τοῦ μεγάλου Οἰκουμενικοῦ Πα-τριάρχη Βαρθολομαίου Α΄ στή νῆσο τῆςΚρήτης. Γιά τό λόγο αὐτό τόν Φεβρουάριοτοῦ 1951 ὁ Πατριάρχης Ἀθηναγόρας ἀπέ-στειλε Ἐγκύκλια Πατριαρχικά Γράμματαπρός τούς Μακαριωτάτους Πατριάρχες καίτούς Προέδρους τῶν Ὀρθοδόξων Αὐτοκε-φάλων Ἐκκλησιῶν ἀνακοινώνοντας τό ζω-τικότατης σημασίας θέμα γιά τήν Ὀρθό-δοξη Ἐκκλησία, δηλαδή τό ζήτημα τῆςσύγκλησης τῆς Πανορθόδοξης Διάσκεψης.

Ἡ Ἱερή Πορεία τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πα-τριάρχη Ἀθηναγόρα περί τά τέλη τοῦ 1959πρός τά ἀρχαῖα Ὀρθόδοξα Πατριαρχεῖα τῆςἈνατολῆς, ἐγένετο γιά νά προετοιμαστεῖὅσο τό δυνατόν καλύτερα τό κλῖμα γιά μίαἐπιτυχημένη καί ἀποδοτική ΠανορθόδοξηΔιάσκεψη.

Ἀποκορύφωμα αὐτῶν τῶν ἐπίσημων ἐπι-σκέψεων καί ἐπαφῶν μεταξύ τῶν Ὀρθοδό-ξων Ἐκκλησιῶν ἀπετέλεσε ἡ ἐπίσκεψη στόΟἰκουμενικό Πατριαρχεῖο τοῦ Πατριάρχη

44

τῶν Δωδεκανήσων καί τήν Ἐκκλησία τῆςΚρήτης. Τό 1967 ἐπισκέφθηκε τίς Ἐκκλη-σίες τῆς Σερβίας, Ρουμανίας καί Βουλγα-ρίας. Ἐπίσης τό 1969 ἐπισκέφθηκε τή Βουλ-γαρία, ὅπου προΐστατο τῶν τελετῶν γιά τά1100 χρόνια ἀπό τό θάνατο τοῦ ἁγίου Κυ-ρίλλου.

Μεταξύ τῆς 24ης Σεπτεμβρίου καί τῆς1ης Ὀκτωβρίου τοῦ 1961 πραγματοποι-ήθηκε ἡ Α΄ Πανορθόδοξος διάσκεψη, στήΡόδο, καί καταρτίστηκε ὁ θεματικός Κατά-λογος τῆς μελλούσης Προσυνόδου, προ-τείνοντας ἰδιαίτερα τήν καλλιέργεια φι-λικῶν σχέσεων μέ τίς Ἀντί-Χαλκηδόνιες (ἤἀλλιῶς τίς λεγόμενες Ἀρχαῖες ἈνατολικέςἘκκλησίες ἤ τίς Πρό-Χαλκηδόνιες Ἐκκλη-σίες τῆς Ἀνατολῆς).

Μετά τή σύγκληση τῆς Α΄ Πανορθοδό-ξου Διασκέψεως τό 1961, στή Ρόδο, ἀκο-λούθησε ἡ Β΄ τό 1963 καί ἡ Γ΄ Πανορθό-δοξη Διάσκεψη τό 1965, πού ἐπίσης ἔλαβανχώρα στή Ρόδο. Στή Β΄ Πανορθόδοξη Διά-σκεψη προτάθηκε ἡ ἔναρξη, μέ τήν Ρωμαι-οκαθολική Ἐκκλησία τοῦ ἐπίσημου θεολο-

47

Ἀπό

τόν

ἑορτ

ασμό

τῆς

χιλ

ιετία

ς το

ῦ Ἁγ

ίου

Ὄρο

υς (1

963)

.

γικοῦ διαλόγου «ἐπί ἴσοις ὅροις καί ἐν πνεύ-ματι ἀγάπης».

Ἡ Δ΄ Πανορθόδοξη Διάσκεψη συγκλή-θηκε ἀπό τίς 8 μέχρι τίς 15 Ἰουνίου τοῦ 1968στό Chambesy τῆς Ἐλβετίας ἀποφασίζονταςνά τεθεῖ σάν κύριος στόχος καί ἄμεση ἐπι-δίωξη ἡ σύγκληση τῆς Ἁγίας καί ΜεγάληςΣυνόδου τῆς κατ’ Ἀνατολάς Ἁγίας Ὀρθο-δόξου Ἐκκλησίας, ἀλλά καί ἡ λήψη τῆς ἀπό-φασης γιά τήν ἔναρξη τοῦ ἐπίσημου θεολο-γικοῦ διαλόγου τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίαςμέ τις Ἀντί-χαλκηδόνιες Ἐκκλησίες τῆς Ἀνα-τολῆς. Τέλος ἐπί τῆς Πατριαρχίας Ἀθηνα-γόρα συνεκλήθη ἐπίσης στό Chambesy ἀπότίς 16 μέχρι τίς 28 Ἰουλίου τοῦ 1971 ἡ Α΄Διορθόδοξη Προπαρασκευαστική Ἐπιτροπήτῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου. ΤόνἸανουάριο του 1964 ὁ Πατριάρχης θά συ-ναντηθεῖ στά Ἱεροσόλυμα μέ τόν ΠάπαΠαῦλο Στ΄. Τό ἑπόμενο ἔτος 1965, θά γίνειστήν Κωνσταντινούπολη ἡ ἄρση τῶν ἀνα-θεμάτων τοῦ 1054.

Κατά τόν Παναγιώτη Χρήστου, «Δύοεἶναι τά μεγάλα ἐπιτεύγματα τοῦ Πατριάρχη

49

Ὁ Π

ατρι

άρχη

ς Ἀθη

ναγό

ρας μ

έ τόν

Μέγ

α Ἀρ

χιδι

άκον

ο κα

ί νῦν

Μητ

ροπο

λίτη

Πέρ

γης Ε

ὐάγγ

ελο

καί τ

όν ν

ῦν Π

ρωτο

πρεσ

βύτε

ρο το

ῦ Ο

ἰκου

μενι

κοῦ

Πατ

ριαρ

χείο

υ Γε

ώργι

ο Τσ

έτση

.

Ἀθηναγόρα. Τό πρῶτον· ὅτι κατέστησε τόνΟἰκουμενικόν Θρόνον συντονιστικόν κέν-τρον τῆς ἐπί τῶν μεγάλων κοινῶν προβλη-μάτων, δραστηριότητος ὅλων τῶν ὀρθοδό-ξων Ἐκκλησιῶν…Τό δεύτερον· ὅτι ἔφερε ἐκνέου εἰς ἐπαφήν τήν ὀρθόδοξον μέ τήν ρω-μαιοκαθολικήν Ἐκκλησίαν».

δ) Ὁ Νέας Ρώμης Ἀθηναγόραςὡς εἰρηνοποιός καί ὁραματιστής

τοῦ Οἰκουμενικοῦ Χριστιανισμοῦ

Ὁ κύριος λόγος γιά τόν ὁποῖο ὁ μακαρι-στός Πατριάρχης Ἀθηναγόρας ὑπῆρξεἔνθερμος ὑποστηρικτής τοῦ διαχριστιανι-κοῦ διαλόγου ἦταν τό γεγονός ὅτι εἶχε βιώ-σει ὁ ἴδιος βαθιά μέσα του τό μῖσος μεταξύτῶν ἀνθρώπων, μέ τίς ἐθνοκτονίες καί τίςἐθνοκαθάρσεις τοῦ προηγούμενου αἰῶνος.Εἶχε δεῖ ὁ Ἀθηναγόρας, ὅπως ἀναφέρει ὁ π.Αὐγουστῖνος Μπαϊραχτάρης, μέ τά μάτιατου τά δεινά τοῦ πολέμου, τήν ὑποτίμησητῆς ἀξίας τοῦ ἀνθρώπινου προσώπου, τῆςζωῆς, ἀλλά καί τήν ἀδυναμία τοῦ Χριστια-

51

Ἡ συνάντηση τοῦ Πατριάρχη Ἀθηναγόρα μέ τόν Πάπα Παῦλο ΣΤ´στά Ἱεροσόλυμα

(Ἰανουάριος 1964).

νισμοῦ νά πραγματώσει τήν ἐντολή τοῦ Κυ-ρίου, «ἀγαπᾶτε ἀλλήλους». Ἔβλεπε τούςκληρικούς ὅλων τῶν δογμάτων νά συνο-δεύουν τούς στρατούς τους χωρίς νά μπο-ροῦν νά μετριάσουν τή βία, γιατί ἦταν οἱἴδιοι μέτοχοι τῆς μισαλλοδοξίας καί κοινω-νοί τῶν σχισμάτων καί τῶν διαιρέσεων.Αὐτά τά στοιχεῖα τόν ἔκαναν ταπεινό μό-νιμο διάκονο τοῦ Θεοῦ καί τῆς ἀγάπης τοῦσυνανθρώπου. Ἐπίσης πίστευε ὅτι ἡ Ἐκκλη-σία καλεῖται κάθε φορά ν’ ἀνανεώνει τήμορφή μέ τήν ὁποία αὐτή ὀφείλει νά ἐκφρά-ζεται καί νά συντονίζει τόν στοχασμό τηςπάντοτε σέ σχέση μέ τήν κοινωνία. Ἐπι-πλέον εἶχε βαθιά πεποίθηση ὅτι οἱ πολιτικέςσκοπιμότητες καί τά συμφέροντα τῶνδομῶν τοῦ ἱερατείου ὅλων τῶν πλευρῶν,ἀλλά καί ἡ ἐγωιστική αὐτοπεποίθηση καίοἴηση γιά τήν κατοχή, γνώση, κατανόησηκαί διαχείρηση τῆς «ἀλήθειας», ἦταν οἱαἰτίες πίσω ἀπό τά χριστιανικά σχίσματα.Ὅσο περισσότερο προωθοῦσε τήν ἀδελφο-ποιΐα μεταξύ τῶν Χριστιανῶν, τόσο ἀντι-λαμβανόταν ὅτι μέ τούς ἀσπασμούς καί τά

53

Ἡ ἐπ

ίσκε

ψη το

ῦ Το

ύρκο

υ Π

ρωθυ

πουρ

γοῦ

Μεν

τερέ

ς στό

Φαν

άρι (

1952

).

ἐπίσημα ἀνακοινωθέντα δέν εἶναι δυνατόνν’ ἀρθοῦν τά σχίσματα. Ὅπως ἀντίστοιχακαί οἱ διαιρέσεις δέν προέρχονται ἀπό τίςβούλλες καί τά διατάγματα, ἀλλά ἀπό τήνἀδυναμία τοῦ ἀνθρώπινου παράγοντα νάκατανοήσει τό μυστήριο τῆς ἀγάπης τοῦΘεοῦ, καί μέσα ἀπό τήν ἐνσάρκωση τοῦΧριστοῦ νά βιώσει τό ἀποκαλυπτικό μυ-στήριο τοῦ Κυρίου μας.

Ὁ Ἀθηναγόρας ἐπιδίωξε τήν ἔξοδο ἀπότήν ἀπομόνωση καί τήν ἐκκλησιαστικήαὐτάρκεια, ἀναζητώντας ἕνα στέρεο ἔδα-φος ἐπί τοῦ ὁποίου θά ἦταν δυνατόν, χάριτιΘεοῦ, νά θεμελιωθεῖ ἡ ἀδιαίρετος Ἐκκλησία,καθώς εἶχε τήν πεποίθηση ὅτι μεταξύ τῶνδύο Ἐκκλησιῶν τά ἐνοῦντα στοιχεῖα ἦτανπερισσότερα ἀπό τά χωρίζοντα. Ὅμως ἡπλειοψηφία τοῦ Ὀρθοδόξου κόσμου δένμποροῦσε νά ἀντιληφθεῖ τή δυναμικότητατῆς σκέψης τοῦ ἀνδρός καί τό χαρισματικότοῦ πράγματος.

η) Χαρακτηριστικά γνωρίσματατοῦ Πατριάρχη Ἀθηναγόρα

Τό κείμενό μας γιά τόν Πατριάρχη Ἀθηνα-γόρα, ὁλοκληρώνουμε παραθέτοντας ἰδι- αίτερα γνωρίσματα τοῦ χαρακτήρα του. Προκειμένου νά περιγράψουμε, νά προσεγ-γίσουμε καί νά ψηλαφίσουμε ἰδιαίτερα χα-ρακτηριστικά τοῦ Πατριάρχη Ἀθηναγόρα,ἐπιλέξαμε ἀποσπάσματα ἀπό τό κείμενο τοῦμακαριστοῦ Μύρων Χρυσοστόμου, μετέ-πειτα Γέροντος Ἐφέσου, τόν ὁποῖο πολλάκιςἀκούσαμε νά ἀναφέρεται στόν ἀοίδιμο Πα-τριάρχη Ἀθηναγόρα, μέ ρεαλισμό, ἀκρίβεια,θαυμασμό ἀλλά καί καλοπροαίρετη κριτικήδιάθεση. Σ’ αὐτή τήν ὀπτική κινεῖται ἡσκέψη σύνολου αὐτοῦ τοῦ κειμένου πούἔχει τόν τίτλο, «Ἀθηναγόρας ὁ Πατριάρχης·μία μορφή, μία ἀνάμνηση», στό ὁποῖο πα-ραθέτουμε χωρία μέ δικούς μας τίτλους γιάτόν εἰρηνοποιό καί διορατικό Πατριάρχη.

Ἡ πίστη τοῦ Ἀθηναγόρα στόν Θεό

«Αὕτη ὑπῆρξε πίστις ἁπλῆ, σχεδόν παιδική,

5554

$

Ὁ Πατριάρχης Ἀθηναγόρας ἐπίστευεν,ἀλλ’ εἴπομεν, ἐπίστευε κατά τόν ἴδιον αὐτοῦτρόπον. Ἐπίστευεν εἰς τήν Παναγίαν, εἰς τήνκοινωνίαν τῶν Ἁγίων, εἰς τήν ἀποστολικό-τητα τῆς Ἐκκλησίας του - ὅλως ἰδιαιτέρως,καί θά ἔλεγον, μετά φανατισμοῦ - εἰς τήνἀποστολικήν διαδοχήν, ἥν ἔφερε καί ἥτις τόνσυνέδεεν ἀδιακόπως πρός τήν ἅλυσιν τῶνπροκατόχων του συνεπισκόπων· ἐπίστευενεἰς τήν μέλλουσαν ζωήν».

Ἡ συμπεριφορά του Πατριάρχημέ τούς συνομιλητές

«Ὁ Πατριάρχης Ἀθηναγόρας ἐγνώριζε καλῶςνά ἐπιβάλλῃ τήν ἐπιβλητικήν μορφήν τουἐπί τῶν ψυχῶν καί τῶν συνειδήσεων ὅλωνἐκείνων οἱ ὁποῖοι ἐπλησίαζον, ἐγνώριζον καίἔζων αὐτόν ἐκ τοῦ ἐγγύς. Ἡ μορφή του ἦτοἐπιβλητική καί ἀνεπανάληπτος ὄχι μόνονκατά τά ἐξωτερικά πατριαρχικά καί βιβλικάχαρακτηριστικά της, ἀλλά κυρίως ἀπό τῆςπλευρᾶς τῶν ἐσωτερικῶν γνωρισμάτων της.Ὁ Πατριάρχης Ἀθηναγόρας ἐπεβάλλετο διά

57

ἀλλ’ ἐν τούτῳ καί ἀπολύτως πλουσία εἰς τάςκαθ’ ἡμέραν ἐκφάνσεις καί ἐκδηλώσεις της·πίστις ἐξωτερικευομένη ὑπό τήν μορφήν τῆςεὐγλώττου ἐκείνης τακτικῆς καθημερινῆςπροσευχῆς, τῆς ὁποίας μάρτυρες ἦσαν οἱἐσωκατάκοιλοι κληρικοί τῆς ΠατριαρχικῆςΑὐλῆς. Οὗτοι ἔβλεπον καθημερινῶς τόν Πα-τριάρχην των νά κατέρχηται, ἐν ὥρᾳ νυκτός,εἰς τόν Πατριαρχικόν Ναόν, νά ἀνάπτῃ τάἁπλᾶ κεριά του· ἔλεγε ἐνώπιον τῶν εἰκόνωντῆς Παμμακαρίστου καί τοῦ Ἁγίου Γεωργίου,«ἕνα διά την ἐμπιστευθεῖσαν μοι Ἐκκλη-σίαν...ἕνα διά τούς ὑποφέροντας πιστούςμας…ἕνα διά τούς νεκρούς μου…ἕνα δι’ἐμαυτόν…»· καί κατόπιν τόν παρηκολούθουνδιαλεγόμενον τοῦτ’ αὐτό μέ τόν Θεόν. Νο-μίζω ὅτι ἡ τοιαύτη πίστις του εἰς τόν Θεόνεἶχε διαστάσεις θεολογικάς βαθείας, διότιἐκάλυπτε κατά ἕνα ἰδιότυπον τρόπον πολ-λούς θεολογικούς «χώρους» τῆς ψυχῆς καίτῆς συνειδήσεώς του, αὐτοῦ ὁ ὁποῖος - ὡςμετά στόμφου ἐσυνήθιζε νά λέγῃ - οὐδόλωςἦτο καί οὐδέποτε ὑπῆρξε «θεολόγος» ἐν τῇκυριολεξίᾳ τοῦ ὅρου…».

56

προοπτικήν - καί εἰς τάς πλέον ἀπέλπιδαςἀκόμη καταστάσεις θά καθίστατο δυνατή ἡὑπερπήδησις τοῦ παρόντος, τοῦ στενοτέρουὅσον καί τοῦ εὐρυτέρου, τοῦ ἀμέσως πα-τριαρχικοῦ καί ὀρθοδόξου παρόντος, ὅσονκαί τοῦ πλατύτερον διαχριστιανικοῦ καί παγ-κοσμίου παρόντος, τοῦ τόσον στυγνοῦ πολ-λάκις ἀποδειχθέντος κατά τήν μακράν πα-τριαρχίαν του.

Ὁ Πατριάρχης Ἀθηναγόρας ἦτο ἀναμφι-βόλως τολμηρός ἐκτιμητής τοῦ παρόντος,καί μόνον οὕτως ἀπέβαινεν αἰσιοδοξότεροςεἰς τάς προβλέψεις του διά τό μέλλον».

Ἡ ἀτομική ζωή τοῦ Πατριάρχη«Εἰς τήν ἀτομικήν του ζωήν ὑπῆρξεν ὁπωσ-δήποτε αὐστηρός καί λιτός. Αὐστηρός καίλιτός ἰδίᾳ πρός ἑαυτόν. Κατά τά ἄλλα, εὐρύςεἰς τάς περί ἀνθρώπου ἀντιλήψεις του, εὐρύςεἰς τό ἐπιδεικνύειν κατανόησιν πρός τάς δυ-σκολίας, ἀκόμη δέ καί πρός τάς ἀδυναμίαςτῶν ἄλλων, δέν συνεχώρει εὐκόλως εἰς ἑαυ-τόν ὅ,τι ἦτο ἔξω τῶν πεποιθήσεων του ἤ ἔξω

5958

παντός τρόπου εἰς τό περιβάλλον του, τοῦτοδέ διότι ὡμίλει ἀπ’ εὐθείας εἰς τάς καρδίας.Ὅ,τι ἔλεγεν ἀντεκατόπτριζεν ὄχι μόνον τάςσκέψεις καί τάς διαθέσεις του, τάς πρωτο-βουλίας καί τούς ὁραματισμούς του, τάςἀγωνίας καί τάς μεταπτώσεις του - αἱ ὁποῖαιδέν ἦσαν ὀλίγαι -, ἀλλ’ «ἔπληττεν» ἀπ’εὐθείας, ὁτέ μέν καί συνηθέστερον ἁπαλῶςκαί ἡδέως, ὁτέ δέ καί μέ μίαν κυριαρχημένηνβιαιότητα, τόν συνομιλητήν καί ἐπεδίωκε νάδημιουργήσῃ τήν ἀπαραίτητον ἐπαφήν καίσυνταύτισιν τῶν ὅσων ἐκεῖνος ἐστοχάζετοπρός ὅσα ὁ συνομιλητής του ἠσθάνετο, μέἀπώτερον πάντοτε σκοπόν νά ὠθήσῃ τόνδιάλογον πρός ὅσον τό δυνατόν περισσότε-ρον εὐρύν καί ποικίλον κύκλον ἐννοιῶν καίσκέψεων.

Ὁ Πατριάρχης Ἀθηναγόρας ὡμίλει πρόςὅλους δι΄ ὅλα. Ἡρμήνευε, πολλάκις κατά τόνἀπόλυτα ἰδικόν του τρόπον, τό παρελθόν καίἀνέμενε ἀνάλογον ἀξιολόγησιν τούτου καίἀπό τόν συνομιλητήν του. Ὑπεγράμμιζε, πάν-τοτε ἔντονα καί ἐλπιδοφόρα, τό μέλλον, μέτήν βεβαιότητα ὅτι μόνον ὑπό μίαν τοιαύτην

πρωτοκόλλου, ἐν τῇ στενῇ ἐννοίᾳ τοῦ πράγ-ματος, καί ἐν μιᾷ λέξει παντός ὅπερ ἦτο «πα-ραδοσιαρχικόν» ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ καί τῇ ζωῇ.Καί ἴσως τοῦτο ὑπῆρξεν ἡ πλευρά ἡ περισ-σότερον παρεξηγηθεῖσα παρ’ αὐτῷ, ἤδη ἀπότῶν ἀρχῶν τῆς ἐπισκοπικῆς καί εἶτα καί τῆςπατριαρχικῆς σταδιοδρομίας του.

Εἶναι δύσκολον νά λεχθῇ ὅ,τιδήποτε ἐπίτοῦ σημείου τούτου, διότι ὁ Πατριάρχης Ἀθη-ναγόρας, ὁ ὁποῖος ἐκινήθη ἀδέσμευτος ἀπόπλείστας ὅσας ἐκ τῶν στενοτήτων τοῦ ἐκκλη-σιαστικοῦ κατεστημένου, ἤ καί αὐτῶν τῶν ἐπίμέρους κανόνων τῆς Ἐκκλησίας, εἰς ἄλλας πε-ριπτώσεις ἔμεινε μέχρι σχολαστικότητος πι-στός εἰς παραδοσιακάς λεπτομερείας, τάςὁποίας ἄλλος ἀσφαλῶς δέν θά εἶχε προσέξει.Διό καί ἀνεπιφυλάκτως λέγω, ὅτι εἶναι αὐτότοῦτο δύσκολον νά ἐξηγηθῶσιν ὡρισμένα γε-γονότα καί ὡρισμέναι λεπτομέρειαι παρ’ αὐτῷ.

Ὅπωσδήποτε ὅμως θά ὁμολογηθῇ ὅτι ὁΠατριάρχης Ἀθηναγόρας ἦτο καί ἔμεινε Πα-τριάρχης αὐστηρός καί λιτός. Ἔζησεν ἐν πάσῃδυνατῇ λιτότητι καί ἀπέθανεν ἐν αὐστηρᾷἁπλότητι».

61

τῶν περί καθήκοντος, ἐργατικότητος, εὐθύ-νης κλπ. ἀντιλήψεων, ἅς εἶχε, ἤ ἔξω τῆςἔννοιας τοῦ νενομισμένου, τού ἐπιβαλλομέ-νου κλπ…

Πάντως ὅ,τι ἐνεποίει ἐντύπωσιν περισσό-τερον παντός ἄλλου ἦτο ἡ λιτότης τοῦ βίουτου, ἥτις ἤρχετο εἰς πλήρη ἀντίθεσιν πρός τόἄκρως ἐπιβλητικόν παράστημά του καί τήνβιβλικήν μορφήν του».

Ἡ σχέση του μέ τήν παράδοσητῆς καθ’ ἡμᾶς Ἀνατολῆς

«Ὁ Πατριάρχης Ἀθηναγόρας ἠσθάνετο ἑαυ-τόν ὑποτεταγμένον -κατά τινα τρόπον- πρόςὅ,τι ἐν τῇ καθ’ ἡμᾶς Ἀνατολῆ καλεῖται «πα-ραδοσιακόν» καί «κατεστημένον».

Εἶναι δύσκολον νά παραδεχθῆ τις τοιαύ-την ὑποταγήν εἰς τόν Πατριάρχην Ἀθηνα-γόραν. Γενικῶς εἰπεῖν δέν ἐπεθύμει ποσῶς νάπαραδεχθῇ τόν δεσμευτικόν καί περιοριστι-κόν χαρακτῆρα τῆς παραδόσεως, τοῦ παρα-δεδομένου, τῶν «παραδόσεων», τῶν πιέσεωντοῦ κατεστημένου καί τῶν ἀπαιτήσεων τοῦ

60

Ρωμιές τῆς Πόλης θρηνοῦν στό Βαλουκλῆ τόν Πατριάρχη καί Παπποῦ τοῦ Γένους.

μενικοῦ Πατριαρχείου ὁ ἡγούμενος καί ἡγέ-της ἀναχώρησε διά τήν αἰωνιότητα, ἀκο-λουθώντας τόν προκάτοχό του Μάξιμο Ε΄,ὁ ὁποῖος ἐξεδήμησε τήν 1η Ἰανουαρίου 1972·χτύπησαν καί πάλι πένθιμα οἱ καμπάνες τοῦΠατριαρχικοῦ Ναοῦ.

Τήν Τρίτη 11 Ἰουλίου 1972 ἔγινε ἡ ἐξό-διος ἀκολουθία του στόν Πατριαρχικό Ναότοῦ Ἁγίου Γεωργίου. Ἡ σωρός τοῦ μετα-στάντος Πατριάρχη μεταφέρθηκε μέ πομπήστήν Μονή τῆς Ζωοδόχου Πηγῆς Βα-λουκλῆ, ὅπου καί ἐτάφη, κοντά στούς τά-φους ἄλλων πρό αὐτοῦ Οἰκουμενικῶν Πα-τριαρχῶν.

65

Ὁ Πατριάρχης τά δύο τελευταῖα χρόνιατῆς ζωῆς του ἄρχισε νά παρουσιάζει σημεῖαμεγάλης κατάπτωσης. Τό καλοκαίρι τοῦ1972, ὅπως συνήθιζε, ἐφησύχαζε στά ἰδιαί-τερα Πατριαρχικά δώματα τῆς Μονῆς τῆςἉγίας Τριάδος τῆς Χάλκης. Τήν Πέμπτη 29Ἰουνίου 1972, «ὑπέστη, κατά τό ἰατρικό ἀνα-κοινωθέν, συνεπείᾳ ὀλισθήματος, κάταγματοῦ δεξιοῦ αὐχένος τοῦ μηροῦ». Στό νοσο-κομεῖο τόν ἐπισκέφτηκε ὁ τότε Ἀρχιμαν-δρίτης (νῦν Οἰκουμενικός Πατριάρχης)Βαρθολομαῖος μαζί μέ τόν Τριτεύοντα διά-κονο Κύριλλο, προκειμένου νά λάβουν τήνεὐχή του. «Ἡ εὐχή τῆς Παναγίας μαζί σου,παιδί μου», ἦταν τά τελευταῖα λόγια τουἀοίδιμου Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου Ἀθη-ναγόρα πρός τόν μελλοντικό συνεχιστή καίδιάδοχο τοῦ πνεύματος καί τοῦ ἔργου τουστό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο. Τήν ἑπομένημεταφέρθηκε στό νοσοκομεῖο Βαλουκλῆ,ὅπου καί παρέδωσε τό πνεῦμα αὐτοῦ ἤρεματήν Πέμπτη 6 Ἰουλίου 1972. Μετά ἀπό πη-δαλιουχία εἴκοσι τεσσάρων ἐτῶν τοῦ Οἰκου-

64

ΠΑΣΧΑ 1972Τό ἀφιέρωμά μας στόν Πατριάρχη Ἀθηνα-γόρα τό ὁλοκληρώνουμε μέ ἕνα ποιητικόκείμενο τοῦ Γέροντος Χαλκηδόνος Μελί-τωνα, πού περιγράφει τό τελευταῖο του Πά-σχα τό 1972·

«Ἐνῶ ἀπό τούς χορούς ἐξεχύνετο εἰς τήνκατάνυξιν τοῦ Πατριαρχικοῦ Ναοῦ τό «Κύ-ματι θαλάσσης», αἴφνης ἕνας σιγανός ψίθυροςἀκούσθηκε στό ἐκκλησίασμα, «ὁ Πατριάρ-χης!». Τότε ἐστράφηκα ἀπό τόν θρόνον καίεἶδα τό μοναδικό θέαμα, τόν ΟἰκουμενικόνΠατριάρχην Ἀθηναγόραν νά εἰσέρχεται εἰς τόνΝαόν ἀπό τήν μικράν πύλην τοῦ δεξιοῦ κλίτουςκαί νά προχωρῇ ἀργά, μέσα στό σκιόφως τοῦΝαοῦ, πρός τό Ἱερόν Βῆμα. Μέ τό ράσο Του καίτό ἐπανωκαλύμαυχό Του μόνον. Χωρίς ράβδοκαί κανένα ἄλλο Πατριαρχικό διάσημο. Μιάκολώνα λίγο γερμένη, κατάμαυρη ἀπ’ τα πε-ράσματα τῆς ἱστορίας καί τῶν ἀνέμων, μέ δυόμονάχα λευκά στολίδια - μόνη πολυτέλεια -, τήλευκή γενειάδα καί τή λευκή πασχαλινή λαμ-πάδα στό χέρι. Χωρίς ἀκολουθία. Μόνος. Ἐρχό-

67

Ὁ Γέρων Χαλκηδόνος Μελίτων μέ τόν Ἀρχιμανδρίτη,νῦν Οἰκουμενικό Πατριάρχη Βαρθλομαῖο πρό τοῦ σκη-νώματος τοῦ Ἀθηναγόρα στόν τάφο (11 Ἰουλίου 1972).

τῆς πατριαρχείας. Μιά παρουσία σάν ἀπότοιχογραφία ἀρχαίου ναοῦ ἀποσπασμένηπού βιάζεται νά ἐπιστρέψῃ στή μωσαϊκή τηςδιάταξη, σάν ἀπό ἕνα ἄλλης διαστάσεωςχῶρο, ἐλθοῦσα τῇ μιᾷ τῶν σαββάτων, πούδέν περιγράφεται, παρά μόνο σέ μιά στιγμήσυλλαμβάνεται καί βιοῦται. Ἡ δύναμις ἐνἀσθενείᾳ. Πέρα ἀπό τόν Οἰκουμενικό Πα-τριάρχη, ὁ Γέροντας τῆς ὀρθοδοξίας.

...Ἡ Λειτουργία τοῦ Πάσχα ἐτελείωσενεἰς τό Πατριαρχεῖον. Ὁ Πατριάρχης καί ὁ πι-στοί μαζί κοινώνησαν.

Ὁ Ἀθηναγόρας, ἐν μορφῇ ἑτέρᾳ, μέ ἀναμ-μένη τή λαμπάδα, ἀναστάσιμος, ἐπιστρέφειστό κελλί Του. Ἡ ὀπτασία χάθηκε ἤρεμα.

Στόν ἄδειο Ναό εὐωδιάζει ἀκόμη τό λιβάνι.Ἐμπρός στόν Οἰκουμενικό Θρόνο καίει

ἀκόμη τό κανδήλι.Καί στίς φαγωμένες μαρμάρινες πλάκες,

ἐπάνω ἀπό τά σβησμένα βήματα γενεῶν,εἶναι σκορπισμένες ἀκόμη οἱ χλωρές δάφνες.

Ὁ Σταυρός τῆς Σταυρώσεως στέκει φυ-λαγμένος στή δεξιά κόγχη τοῦ Ἱεροῦ· Χρι-στός Ἀνέστη!».

ταν ἀπό τό κελλί Του εἰς τήν καθέδραν Του νάἰδῇ Ἀνάστασιν καί νά λειτουργηθῇ.

Καί ὅταν ἀκούσθηκε τό, «Δεῦτε λάβετεφῶς», ὁ Πατριάρχης ἀπό τό βάθος τοῦ Ἱεροῦἐπλησίασε τήν Ὡραία Πύλη καί μαζί μέ τούςπιστούς ἄναψε τήν πασχαλινή λαμπάδα. Μέτήν λαμπάδα αὐτήν εἰς τό χέρι καί σιγοψάλ-λοντας, «Τήν ἀνάστασίν σου…», ἀκολού-θησε τήν ἀναστάσιμη λιτανεία πίσω ἀπό τούςσυνοδικούς λειτουργούς.

Καθώς στεκόταν στήν ἐξέδρα τοῦ Πα-τριαρχικοῦ αὐλογύρου κρατώντας τήν ἀναμ-μένη λαμπάδα καί ψάλλοντας τό «Χριστόςἀνέστη» — καί δέν μποροῦσε νά ξεχωρίσῃκανείς ἄν ἡ λάμψις τοῦ προσώπου ἐφαίδρυνετήν λαμπάδα ἤ ἡ λαμπάδα ἐφώτιζε τό πρό-σωπο –ἀπεκάλυπτε μίαν μορφήν ἑτέραν. ὉΟἰκουμενικός Πατριάρχης, ὁ ἀρχηγός τῆςὈρθοδοξίας, τυλιγμένος ἀπό τό φῶς τῆς Ἀνα-στάσεως, σάν ἕνας ἁπλός ὀρθόδοξος μονα-χός, ὅμως ὁ ἴδιος καί χωρίς κορώνα καίσάκκο. Μόνο μέ τούτη τή διαφορά, πώς Τόνἔβλεπες νά ἔχη ξεπεράσει τό φράγμα τοῦ με-γάλου καί σεπτοῦ ἀξιώματος. Κάτι ἐπέκεινα

68 69

Πάσχα 1972 στό Φανάρι. Ὁ Πατριάρχης Ἀθηναγόρας μέτόν Γέροντα Χαλκηδόνος Μελίτωνα, τόν ΝεοκαισαρείαςΧρυσόστομο, τόν Ἀνέων Νικόλαο, τόν Σάρδεων Μάξιμο.

7372

1 Δ † ΠΕΡΙΤΟΜΗ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ, Βασιλείου τοῦ Μεγάλου2 Τ † Σεραφείμ Σάρωφ, Σιλβέστρου Ρώμης, Θεαγένους ἱερ., Μάρκου Κωφοῦ3 Τ Μαλαχίου προφήτου, Γορδίου μάρτυρος, Θωμαΐδος μάρτ. ἐκ Λέσβου4 Π Σύναξις τῶν 70 ἀπ., Θεοκτίστου ὁσ., Χρυσάνθου μ., Νικηφόρου Λεπροῦ ὁσ.5 Π Θεοπέμπτου & Θεωνᾶ μ., Συγκλητικῆς ὁσ., Γρηγορ. ὁσ. ἐν Ἀκρίτᾳ (νηστ.)6 Σ † ΤΑ ΑΓΙΑ ΘΕΟΦΑΝΕΙΑ (Μ. Ἁγιασμός)7 Κ † Ἡ Σύναξις Ἰωάννου τοῦ Προδρόμου καί Βαπτιστοῦ8 Δ Γεωργ. Χοζεβίτου, Δομνίκης ὁσ., Κύρου & Ἀττικοῦ9 Τ Παρθένας Ἐδεσσαίας, Πολυεύκτου μάρτ., Εὐστρατίου ὁσ.

10 Τ Γρηγορίου Νύσσης, Δομετιανοῦ Μελιτινῆς, Μαρκιανοῦ11 Π Θεοδοσίου Κοινοβ., Θεοδοσίου Ἀθ., Ἀγαπίου, Νικηφόρου Νεομ. ἐκ Κριτσᾶς12 Π Τατιανῆς, Εὐθασίας, Μερτίου & Πέτρου μαρτ.13 Σ Ἑρμύλου & Στρατονίκου μ., Μαξίμου ὁσ., Συν. Παναγ. Μεσοπαντητίσσης 14 Κ † ΜΕΤΑ ΤΑ ΦΩΤΑ, Ἁγ. Ἀββάδων ἐν Σινᾷ & Ραϊθῷ, Νίνας ἰσ., Ἁγνῆς μ.15 Δ Παύλου τοῦ Θηβαίου, Ἰωάννου τοῦ Καλυβίτου ὁσίου16 Τ Προσκύνησις τιμίας ἁλύσεως Ἀπ. Πέτρου, Νικολάου νεομ.17 Τ † aΝΤΩΝiΟΥ ΤΟy ΜΕΓaλΟΥ, Γεωργίου νεομ. ἐν Ἰωαννίνοις18 Π † Ἀθανασίου & Κυρίλλου Πατριαρχῶν Ἀλεξανδρείας19 Π † Μακαρίου Αἰγυπτίου, Μάρκου Εὐγενικοῦ, Ἀρσενίου Κερ.20 Σ † Εὐθυμίου τοῦ Μεγάλου, Ζαχαρίου νεομ., Πέτρου τοῦ Τελώνου21 Κ † ΙΕ´ λΟΥΚΑ, Μαξίμου ὁμολογητοῦ, Ἁγνῆς μαρτ., Μαξίμου Γραικοῦ22 Δ † Τιμοθέου Ἀποστ., Ἀναστασίου Πέρσου, Ἰωσήφ ὁσ. Ἡγιασμένου Κρητός23 Τ Διονυσίου ἐν Ὀλύμπῳ, Κλήμεντος Ἀγκύρας, Ἀγαθαγγέλου μ.24 Τ Ξένης ὁσίας, Ζωσιμᾶ ὁσ., Βαβύλα ἱερομ., Φίλωνος, Νεοφύτου ἐγκλ.25 Π † Γρηγορίου Θεολόγου, Αὐξεντίου νεομ., Πουπλίου μ.26 Π Ξενοφῶντος & Μαρίας ὁσ. & συνοδείας αὐτῶν, Συμεών27 Σ Ἀνακ. λειψ. Ἰω. Χρυσοστόμου, Μαρκιανῆς βασ., Δημητρίου νεομ.28 Κ † Τελώνου καί Φαρισαίου (Ἀρχή Τριωδίου), Ἐφραίμ ὁσ. τοῦ Σύρου29 Δ Ἀν. λειψ. Ἰγνατ. Θεοφ., Δημητρ. νεομ. Χιοπολ., Ἰγνατίου ὁσ. Σιναΐτ. ἐκ Ρεθ.30 Τ † Τριῶν Ἱεραρχῶν, Εὕρεση ἐν Τήνῳ τῆς ἱ. εἰκόνος (1823)31 Τ Κύρου & Ἰωάννου Ἀναργύρων, Ἀρσενίου ὁσίου ἐν Πάρῳ

[ Ι Α Ν Ο Υ Α Ρ Ι Ο Σ \

ΑΝΑΓΝΩΣΜΑΤΑ ΚΥΡΙΑΚΩΝ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥΗΜ. ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ EYAΓΓΕΛΙΟΝ HXΟΣ EΩΘINON

7 Πράξ. ιθ΄ 1-8 Ἰωάν. α΄ 29-34 πλ. β΄ Θ΄

14 Ἐφεσ. δ΄ 7-13 Ματθ. δ΄ 12-17 βαρύς Ι΄

21 Α΄ Τιμ. δ΄ 9-15 Λουκ. ιθ΄ 1-10 πλ. δ΄ ΙΑ΄

28 Β΄ Τιμ. γ΄ 10-15 Λουκ. ιη΄ 10-14 α΄ Α΄

$

Ἀπολυτίκιον Θεοφανείων

Ἐν Ἰορδάνῃ βαπτιζομένου σου Κύριε·ἡ τῆςΤριάδος ἐφανερώθη προσκύνησις,

τοῦ γὰρ Γεννήτορος ἡ φωνὴ προσεμαρτύρει σοι, ἀγαπητόν σε Υἱὸν ὀνομάζουσα·

καὶ τὸ Πνεῦμα, ἐν εἴδει περιστερᾶς, ἐβεβαίου τοῦ λόγου τὸ ἀσφαλές.

Ὁ ἐπιφανεὶς Χριστὲ ὁ Θεός,καὶ τὸν κόσμον φωτίσας, δόξα σοι.

1 Π Τρύφωνος μάρτ., Περπετούας μ., Ἀναστασίου νεομ. ἐκ Ναυπλίου2 Π † ΥΠΑΠΑΝΤΗ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ, Ἀγαθοδώρου, Ἰορδάνου νεομ. 3 Σ Συμεών τοῦ Θεοδόχου, Ἄννης Προφ., Σταματίου, Ἰωάννου4 Κ † ΤΟΥ ΑΣΩΤΟΥ, Ἰσιδ. Πηλουσ., Ἀβραμίου ἱερομ., Νικολ. Στουδίτ. ὁμ. 5 Δ Ἀγάθης μάρτυρος, Θεοδοσίου ἐν Σκοπέλῳ, Πολυεύκτου ἱερομ.6 Τ Βουκόλου Σμύρνης, Φωτίου ΚΠόλεως τοῦ μεγάλου, Νόννης & Ἀνθούσας7 Τ Παρθενίου ἐπ. Λαμψάκου, Λουκᾶ ὁσ. ἐν Στειρίῳ, Γεωργίου Νεομ. Διβόλη8 Π Θεοδώρου Στρατηλάτου, Ζαχαρίου Προφήτου, Μακαρίου Πάφου9 Π † Νικηφόρου μ., Μαρκέλλου Σικελίας, Παγκρατίου Ταυρομενίας μ.

10 Σ † ΨΥΧΟΣΑΒΒΑΤΟΝ, Χαραλάμπ. ἱερομ., Ζήνωνος ὁσ., Ἀναστασίου Ἱεροσ.11 Κ † ΑΠΟΚΡΕΩ, Βλασίου Σεβαστείας ἱερομ., Θεοδώρας Αὐγούστας12 Δ Μελετίου ἐπισκ. Ἀντιοχείας, Χρήστ�