Μηνιάτικη ηλεκτρονική έκδοση του Πανελλήνιου Σωματείου Θεάτρου Σκιών ۩ Τεύχος 25 ΙΟΥΛΗΣ 2009

Επιχορήγηση στο ΣωματρείοΌπως ανακοινώθηκε στον Πρόεδρο του Σωματείου μας, από το «Εθνικό Κέντρο Θεάτρου και χορού» (ΕΚΕ-ΘΕΧ) του Υπουργείου Πολιτισμού, εγκρίθηκε επιχορήγηση ύψους 10.000 €.Ευχαριστούμε τον Υπουργό Πολιτισμού κ. Αντώνη Σαμαρά και τον Πρόεδρο του ΕΚΕΘΕΧ κ. Γιώργο Δραγώνα. Ελπίζουμε αυτή την φορά να δούμε την επιχορήγηση να μπαίνει στο ταμείο του Σωματείου, και να μην έχειτην τύχη των δύο προηγούμενων: (μια του Βενιζέλου το 2004 6.000 € και μια του Βουλγαράκη 1.500 € που δενμπήκανε ποτέ). Θα είναι μια μεγάλη οικονομική ανάσα, και η ευκαιρία να τηρηθεί η υπόσχεση του Δ.Σ. για μεί-ωση της μηνιάτικης συνδρομής

Στονοσοκομείοο ΜάνθοςΑθηναίος

Στο γραφείο του Προ-

έδρου έφτασε μια

λανθασμένη πληρο-

φορία ότι ο αγαπητός

μας Μάνθος Αθη-

ναίος νοσηλεύεται με

σοβαρό εγκεφαλικό

επεισόδιο στο νοσο-

κομείο του Ερυθρού

Σταυρού.

Γρήγορα έφτασε και

δεύτερη πληροφορία,

αυτή την φορά πιο

ευχάριστη, από τον

Αντιπρόεδρο και μα-

θητή του Άθω Δα-

νέλλη: «Ο Μάνθος

Αθηναίος δεν είναι

μόνος. Παρουσίασε

πρόβλημα υγείας, νο-

σηλεύτηκε , επέ-

στρεψε στο σπίτι του

και μετά απο επι-

πλοκή εισήχθη ξανά.

Γίνονται εξετάσεις και

τον παρακολουθούν

γιατροί. Τον συνο-

δεύει ο Ιάσων Μελλη-

σινός σχεδόν σε

εικοσιτετράωρη βάση

και η ομάδα των μα-

θητών του τον επι-

σκέπτεται και

παρακολουθεί την κα-

τάσταση από κοντά.

Αυτό δεν σημαίνει βέ-

βαια ότι όποιος μπο-

ρεί, καλό θα είναι να

τον επισκεφτεί.

ÁöéÝñùìá óôïí ÅõãÝíéï ÓðáèÜñç

ÔéìéôéêÞ óôïíÌßìç ÌÜíï

ΣΥΝΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗ:Πανελλήνιο Σωματείο Θεάτρου Σκιών

& Σύλλογος Εξαρχείων - Νεάπολης“Η ΓΕΙΤΟΝΙΑ”

1 3οΑθηναϊκό φεστιβάλ

Λόφου ΣτρέφηΑπό 29 Ιούνη μέχρι 3 Ιούλη

Δευτέρα 29 Ιούνη“Οι Χατζηλιάδες”

Υπό την αιγίδατου Υπουργείου Εθνικής

Παιδείας και Θρησκευμάτων

Ο ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ ΜΑΣ

Μηνιάτικη ηλεκτρονική έκδοση

του Πανελλήνιου Σωματείου

Θεάτρου Σκιών

Τζωρτζ 6 Αθήνα 106 77

Τεύχος 25 Ιούλης 2009

ΕΚΔΟΤΗΣ

Πάνος Β. Καπετανίδης

210 46 16 664

e-mail:

panoskap@mycosmos.gr

www.karagkiozis.com

«ΟΙ ΒΥΖΑΝΤΙ-ΝΕΣΡΙΖΕΣ ΤΟΥ

ΘΕΑΤΡΟΥ ΣΚΙΩΝ»(του Θωμά

Αθ. Αγραφιώτη,

Εκπαιδευτικού)

Η πανάρχαια και κα-

ταξιωμένη τέχνη του Θεά-

τρου Σκιών άκμασε κατά

κύριο λόγο στο χώρο της

Ανατολής και ιδιαίτερα σε

τρεις από τους μεγαλύτε-

ρους πολιτισμούς της αν-

θρωπότητας: Κίνα, Ινδία

και Ελλάδα. Αυτοί οι τρεις

πολιτισμοί ερίζουν για την

πατρότητα μιας τέχνης

που στη χώρα μας

έχουμε ταυτίσει με τον

Καραγκιόζη.

Είναι αλήθεια πως η

βιβλιογραφία (σε μεγάλο

ποσοστό) δέχεται ότι η

Κίνα αποτελεί τη γενέ-

τειρα του Θεάτρου Σκιών,

ακριβώς επειδή οι Κινέζοι

κατέχουν την αρχαιότερη

γραπτή μαρτυρία για την

πρώτη εμφάνιση της τέ-

χνης αυτής κατά τον 11ο

αιώνα μ.Χ.. Η παραπάνω παραδοχή οδήγησε τους μελετητές

στην άποψη ότι το Θέατρο Σκιών έφτασε στην ανατολική Μεσό-

γειο από την Κίνα μέσω Τούρκων νομάδων.

Η ίδια αντίληψη ενισχύθηκε και από τη μέχρι πρότινος από-

λυτη ανυπαρξία γραπτών πηγών για την παρουσία του Θεά-

τρου Σκιών στη Μεσόγειο κατά τη βυζαντινή αυτοκρατορία, τη

στιγμή που οι ερευνητές διέθεταν αρκετές πληροφορίες για την

τέχνη του κουκλοθεάτρου στον ίδιο χώρο από την εποχή της

αρχαιότητας. Τα τελευταία χρόνια όμως πληθαίνουν οι φωνές

για τη σχέση του Θεάτρου Σκιών με τη βυζαντινή παράδοση και

κατ’ επέκταση με τον αρχαιοελληνικό πολιτισμό.

Η σχέση αυτή είναι δυνατό να προσδιοριστεί όχι μόνο μέσω

των νέων ιστορικών μαρτυριών, αλλά κυρίως μέσω της προ-

σέγγισης των ιδιαίτερων γνωρισμάτων του βυζαντινού πολιτι-

σμού σε σχέση με την αισθητική, τους ήρωες και τη

θεματολογία του Καραγκιόζη.

1. Αισθητική Προσέγγιση του Θεάτρου

Σκιών

Ως προς τη φιλοσοφία και την αισθητική του

Θεάτρου Σκιών, θα πρέπει αρχικά να διευκρινή-

σουμε ότι βασικό δομικό στοιχείο της τέχνης

αυτής (εκτός από τον κυρίαρχο προφορικό θεα-

τρικό λόγο της) είναι η δισδιάστατη σκιά των φι-

γουρών στο επίπεδο φωτισμένο πανί.

Η περιγραφή του Σπηλαίου στην «Πολι-

τεία» του Πλάτωνα, η εναλλαγή φωτός και σκό-

τους στα Ελευσίνια Μυστήρια και η γενικότερη

κυρίαρχη θέση της σκιάς στην αρχαιοελληνική

φιλοσοφία, μυθολογία και τέχνη αποτελούν ορι-

σμένες μόνο σημαντικές ενδείξεις για την αισθη-

τική συγγένεια του Θεάτρου Σκιών με τον

αρχαιοελληνικό πολιτισμό.

Η σημαντικότερη όμως σύζευξη του Θεά-

τρου Σκιών με την αρχαία ελληνική και βυζα-

ντινή τέχνη παρατηρείται μέσα από την

αξιοποίηση της δισδιάστατης απεικόνισης τόσο

στο τεντωμένο πανί όσο και στην αρχαιοελλη-

νική ζωγραφική και κυρίως τη βυζαντινή αγιο-

γραφία.

Η βυζαντινή αγιογραφία επιλέγει συνει-

δητά την απεικόνιση σε δύο διαστάσεις όχι

λόγω άγνοιας της προοπτικής, αλλά για λόγους

που έχουν να κάνουν με τη θεολογική ερμηνεία

των απεικονιζομένων, καθώς η αγιογραφία έχει

ως σκοπό να φέρει τον πιστό σε επαφή με την

πέραν του τάφου ζωή, δηλαδή με τον καινούριο

κόσμο της Βασιλείας του Θεού.

Ο κόσμος αυτός διαφέρει από τον παρόντα

βίο και συνεπώς δεν είναι δυνατό να απεικονι-

στεί με το ρεαλιστικό τρόπο της προοπτικής,

του βάθους και των τριών διαστάσεων, όπως γί-

νεται με την αναγεννησιακή νατουραλιστική ζω-

γραφική της Δύσης. Πρέπει λοιπόν να

παρουσιαστεί με τρόπο που να αποδίδει το

υπερβατικό και ο τρόπος αυτός δεν είναι άλλος

από τη δισδιάστατη μη ρεαλιστική απεικόνιση.

Πρόκειται για απεικόνιση που έχει τη δυνα-

τότητα να αποδώσει και στο πανί του Θεάτρου

Σκιών τις φανταστικές ιστορίες ή εξωπραγματι-

κές καταστάσεις με πειστικό τρόπο, ακριβώς

επειδή αποφεύγει το ρεαλισμό της τρισδιάστα-

της προοπτικής.

Με τη λογική αυτή, το δισδιάστατο Θέατρο

Σκιών του Καραγκιόζη μπορεί να απεικονίσει

πολύ πειστικά το μη πραγματικό στοιχείο (όπως

για παράδειγμα δράκους, καλικάντζαρους, το

καταραμένο φίδι που εξολοθρεύει ο Μέγας Αλέ-

ξανδρος κ.ά.) και μάλιστα με πολύ πιο μεγάλη

επιτυχία σε σύγκριση με το τρισδιάστατο θέατρο

ή το κουκλοθέατρο.

Η επιμονή της αγιογραφίας και του Θεά-

τρου Σκιών στη χρήση της δισδιάστατης απεικό-

νισης είναι αναμφιβόλως μία ιδιαίτερα

σημαντική ένδειξη που υποδεικνύει την αισθη-

τική και φιλοσοφική σχέση αφενός των δύο τε-

χνών μεταξύ τους και αφετέρου του Θεάτρου

Σκιών με το βυζαντινό πολιτισμό γενικότερα.

2. Ιστορική Θεώρηση του Θεάτρου Σκιών

Στο ερώτημα ωστόσο για το αν οι κοινές

φιλοσοφικές καταβολές αποτελούν δυνατό επι-

χείρημα για τη βυζαντινή καταγωγή του Θεά-

τρου Σκιών, η απάντηση είναι σαφέστατα

αρνητική. Όπως προείπαμε, για να μιλήσει κα-

νείς με βεβαιότητα για την ιστορική καταγωγή

μιας τέχνης, και εν προκειμένω του Θεάτρου

Σκιών, απαιτούνται πολύ συγκεκριμένες γρα-

πτές μαρτυρίες.

Τέτοιες μαρτυρίες για Θέατρο Σκιών στο

Βυζάντιο μέχρι πρότινος θεωρούνταν ανύπαρ-

κτες. Τα πράγματα όμως άρχισαν να αλλάζουν,

όταν αποδείχτηκε αρχικά ότι οι Οθωμανοί δεν

έφεραν το Θέατρο Σκιών στην Κωνσταντινού-

πολη από τα βάθη της Ανατολής αλλά από την

Αίγυπτο, μετά τη νικηφόρα είσοδο του κατα-

κτητή Σελίμ του Α΄ στο Κάιρο το 1517.

Επιπροσθέτως, η θεωρία του Georg Jacob

ότι οι Τούρκοι νομάδες έφεραν το Θέατρο Σκιών

στη Μεσόγειο από την Ανατολή, καταρρίφθηκε

από τον Theodor Menzel. Ο τελευταίος κατά-

φερε να αποδείξει την πλήρη ανυπαρξία της τέ-

χνης αυτής σε κομβικές περιοχές της Ασίας

(όπως είναι το Ιράν και το Τουρκεστάν), από τις

οποίες πέρασαν οι Τούρκοι κατά την πορεία

τους προς τα δυτικά.

Το πιο σημαντικό όμως είναι ότι τα τελευταία

χρόνια μελετήθηκαν και ορισμένα κείμενα συγ-

γραφέων του 4ου αιώνα μ.Χ., οι οποίοι σε ανύ-

ποπτο χρόνο αποκαλύπτουν ότι η τέχνη του

Θεάτρου Σκιών υπήρχε στην ανατολική Μεσό-

γειο της πρωτοβυζαντινής περιόδου σε πρωτό-

Ο Θωμάς Αγραφιώτης

λεια ενδεχομένως μορφή και πιθανότατα παρα-

μελημένη και κυνηγημένη από την τότε εκκλη-

σιαστική ηγεσία.

Η συστηματική προσέγγιση των αρειανικών

κειμένων και η μετάφραση της Εκκλησιαστικής

Ιστορίας του Ευσεβίου Καισαρείας είναι πολύ

πιθανό να οδηγήσουν τη μελέτη της ιστορίας

του Θεάτρου Σκιών στην υιοθέτηση της υπόθε-

σης για τη βυζαντινή και κατ’ επέκτασιν και αρ-

χαιοελληνική καταγωγή της τέχνης αυτής.

3. Η Βυζαντινή Καταγωγή του Καραγκιόζη

Η στενή σχέση του νεοελληνικού Θεά-

τρου Σκιών με τη βυζαντινή παράδοση αποδει-

κνύεται όμως και από τον κύριο πρωταγωνιστή

του που δεν είναι άλλος από τον κωμικό Καρα-

γκιόζη. Για την καταγωγή αυτού του ήρωα έχουν

διατυπωθεί αρκετές υποθέσεις.

Μία από αυτές, η οποία προβάλλεται κυ-

ρίως από τους Τούρκους ερευνητές, βασίζεται

σε προφορικές παραδόσεις και υποστηρίζει ότι

ο Καραγκιόζης ήταν υπαρκτό πρόσωπο. Ο Κα-

ραγκιόζης, σύμφωνα με την υπόθεση αυτή, ερ-

γαζόταν ως χτίστης στην Προύσα της Μικράς

Ασίας. Στην πόλη αυτή μάλιστα, υπάρχει και το

μνήμα ενός καραγκιοζοπαίχτη, στο οποίο

εσφαλμένα είναι γραμμένο και το όνομα του Κα-

ραγκιόζη.

Σύμφωνα όμως με άλλες θεωρίες, ο Καρα-

γκιόζης δεν μπορεί να θεωρηθεί υπαρκτό πρό-

σωπο. Αντιθέτως, κατά τον Γερμανό ερευνητή

Reich, ο ήρωας αυτός έλκει την καταγωγή του

από τους μίμους, δηλαδή από τους ηθοποιούς

του μιμικού θεάτρου των ελληνιστικών και των

μεσαιωνικών χρόνων.

Μια σύγκριση των

ηθοποιών αυτών με

τον Καραγκιόζη απο-

δεινύει του λόγου το

αληθές, καθώς τα

κοινά εξωτερικά χαρα-

κτηριστικά τους είναι η

ασχήμια, η φαλάκρα, η

ξυπολυσιά, τα φθαρ-

μένα ρούχα, ο έντονος

ξυλοδαρμός με τους

συμπρωταγωνιστές

τους κ.τ.λ..

Μετά την άλωση

του 1453, ο μίμος εξα-

φανίστηκε από τη θεα-

τρική ζωή της

οθωμανικής αυτοκρα-

τορίας και επανεμφανί-

στηκε με νέα μορφή στο Θέατρο Σκιών μέσα

από τη μετεξέλιξή του σε φιγούρα και πιο συ-

γκεκριμένα στη φιγούρα του Karagöz και κατό-

πιν του Καραγκιόζη.

Η επιβολή της φιγούρας του Karagöz στο

χώρο της οθωμανικής αυτοκρατορίας οφείλεται

αφενός στο Κοράνι,

το οποίο δεν επι-

τρέπει τη θεατρική

πράξη ως τέχνη,

και αφετέρου στην

αποδοχή του Θεά-

τρου Σκιών από τη

μουσουλμανική

θρησκευτική ηγεσία

με το αιτιολογικό

της αντικατάστασης

των ηθοποιών από

σκιές.

Πέρα όμως από

τις εξωτερικές ομοι-

ότητες του Καρα-

γκιόζη με τους

μίμους, υπάρχουν

και πολλά ακόμα

γνωρίσματα του

ήρωα αυτού που

τον συνδέουν με το

Βυζάντιο. Σύμφωνα

με την αρχική διαπί-

στωση του Φώτη Κόντογλου, την οποία ενστερ-

νίστηκαν και κατόπιν ανέπτυξαν οι λόγιοι

Αθανάσιος Φωτιάδης και Ιωάννης Χατζηφώτης,

ο Καραγκιόζης έχει τις ρίζες του και στον Πτω-

χοπρόδρομο του 12ου αιώνα.

Ειδικότερα, υπάρχει μια σειρά κειμένων του

12ου αιώνα, τα οποία αποδίδονται στον Θεό-

δωρο Πρόδρομο ή Πτωχοπρόδρομο που έζησε

στη Βασιλεύουσα και ζητούσε συνεχώς επαιτεία

από τους αυτοκράτορες, έχοντας πολλά παρά-

πονα για τη φτώχεια και την πείνα του. Τα κεί-

μενα αυτά είναι περισσότερο γνωστά ως

«Πτωχοπροδρομικά» και θυμίζουν τον Καρα-

γκιόζη ως πηγή κοινωνικής διαμαρτυρίας.

Από την άλλη πλευρά, οι Τούρκοι ερευνητές

επικαλούνται την τουρκική προέλευση του ονό-

ματος του Καραγκιόζη (Kara=μαύρος +

Göz=μάτι), για να υποστηρίξουν τη μη βυζα-

ντινή και κατ’ επέκτασιν την τούρκικη καταγωγή

του ήρωα αυτού.

Η άποψή τους όμως προσκρούει στην ελλη-

νική ερμηνεία (από την εποχή της αρχαιότητας)

του ονόματος του Καραγκιόζη που σημαίνει ο

Μαυρομάτης, δηλαδή «ο έχων μέλαν όμμα», ο

οποίος δεν βλέπει με τα φυσικά του μάτια αλλά

με το νου.

Ο Μαυρομάτης λοιπόν δηλώνει τον έξυπνο

άνθρωπο, κάτι που ισχύει και για την ετυμολο-

γία του ονόματος Αίσωπος. Με την έννοια αυτή,

οι Οθωμανοί προκειμένου να χαρακτηρίσουν

τον ήρωά τους ως σοφό και εμβριθή, τον απο-

κάλεσαν Μαυρομάτη δηλαδή Καραγκιόζη.

4. Το Βυζαντινό Δραματολόγιο του Θεάτρου

Σκιών

Η σχέση, τέλος, του Θεάτρου Σκιών με το

βυζαντινό πολιτισμό ολοκληρώνεται μέσα από

τη διαμόρφωση του δραματολογίου του από

τους Έλληνες καραγκιοζοπαίχτες, οι οποίοι

άντλησαν σε μεγάλο βαθμό τη θεματική τους

από τη βυζαντινή παράδοση.

Κατά την εποχή του Μεσοπολέμου, ο Γιάν-

νης Μπομποτίνος ήταν ο πρώτος που μετέφερε

στο πανί τη βυζαντινή ιστορία («Βελισσάριος»,

«Ιουστινιανός», «Θεοδώρα», «Θεοφανώ»), ενώ

παραστάσεις ανάλογης θεματικής έδιναν και

πολλοί άλλοι καραγκιοζοπαίχτες όπως ο Βασί-

λαρος («Κασσιανή και Θεόφιλος», «Αλέξιος ο

Κομνηνός» κ.τ.λ.).

Το έτος 1979, ανέβηκε στον μπερντέ η κω-

μωδία «Ο Καραγκιόζης Φτωχοπρόδρομος» που

γράφτηκε με βάση τα πτωχοπροδρομικά κεί-

μενα του 12ου αιώνα από το συγγραφέα Ιω-

άννη Χατζηφώτη. Δέκα χρόνια αργότερα, το

1989, η ΕΡΤ παρουσίασε μια σειρά του Ευγέ-

νιου Σπαθάρη με τίτλο «Καραγκιόζης και Βυζά-

ντιο» και με ιστορίες από την εποχή του

Μεγάλου Κωνσταντίνου και του Ιουστινιανού

μέχρι τα χρόνια του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου

και την άλωση του 1453.

Στις παραστάσεις Καραγκιόζη με βυζαντινή

θεματική ανήκουν και πολλά από τα έργα των

καραγκιοζοπαιχτών Μιχάλη Χατζάκη και Γιάννη

Χατζή, όπως «Ο Γίγας του Ιπποδρομίου (Η μο-

νομαχία Λυαίου-Νέστορα)» και «Ο Διγενής Ακρί-

τας», ενώ με την αυγή της νέας χιλιετίας

γράφτηκε και παίχτηκε το επικό-θρησκευτικό

δράμα «Ο Θησαυρός του Θεού» που είναι

εμπνευσμένο από την πατερική θεολογία του

Βυζαντίου.

Συμπερασματικά, θα μπορούσαμε να ισχυ-

ριστούμε ότι η βυζαντινή θεματολογία του μπερ-

ντέ σε συνδυασμό με τη βυζαντινή καταγωγή

του Καραγκιόζη και η αισθητική (ενδεχομένως

και ιστορική) προέλευση του Θεάτρου Σκιών

από το Βυζάντιο και κατ’ επέκτασιν από την αρ-

χαιότητα, στοιχειοθετούν μια τέχνη με μεγάλη

ιστορία που αξίζει να σεβαστούμε, να διαφυλά-

ξουμε και να αξιοποιήσουμε ακόμα περισσότερο

στο μέλλον.

ΕΠΙΛΟΓΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣΑγραφιώτης Θωμάς, Το νεοελληνικό Θέατρο Σκιών ως μέσο αγωγής των μαθητών της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης-

χριστιανοπαιδαγωγική θεώρηση, εκδ. Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 2008.

Ευσέβιος Καισαρείας, Εκκλησιαστική Ιστορία 7, PG 20, 712C-713Α.

Καλονάρος Παναγιώτης, Η ιστορία του Καραγκιόζη από σημειώσεις του Πέτρου Π. Καλονάρου, εκδ. Ευκλείδη, Αθήνα

1977.

Κόντογλου Φώτης, Έργα: Μυστικά Άνθη ήγουν κείμενα γύρω από τις αθάνατες αξίες της ορθόδοξης ζωής, τόμ. Στ΄,

εκδ. Αστήρ, Αθήναι 1987.

Μηλιώνης Άρης, Σκιές στο φως των κεριών, εκδ. Περί Τεχνών, Πάτρα 2001.

Μόλλας Δημήτρης, Ο Καραγκιόζης μας- Ελληνικό Θέατρο Σκιών, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 2002.

Μπίρης Κώστας, Ο Καραγκιόζης- Ελληνικό Λαϊκό Θέατρο, Αθήναι 1952.

Μυστακίδου Αικατερίνη, Karagöz: Το Θέατρο Σκιών στην Ελλάδα και στην Τουρκία, εκδ. Ερμής, Αθήνα 1982.

Πλωρίτης Μάριος, Μίμος και μίμος, εκδ. Καστανιώτη, Αθήνα 1990.

Πούχνερ Βάλτερ, Λαϊκό Θέατρο στην Ελλάδα και στα Βαλκάνια (συγκριτική μελέτη), εκδ. Πατάκη, Αθήνα 1989.

Σκλήρης π. Σταμάτης, Εν Εσόπτρω- εικονολογικά μελετήματα, εκδ. Γρηγόρη, Αθήνα 2002.

Σολομός Αλέξης, Ο Άγιος Βάκχος- Άγνωστα χρόνια του ελληνικού θεάτρου, εκδ. Δωδώνη, Αθήνα-Γιάννενα 1987.

Σπαθάρη Μένια, Σπαθάρειο Μουσείο Θεάτρου Σκιών, εκδ. Δήμου Αμαρουσίου, Αθήνα 1996.

Φλάμπουρας Διονύσης, «Το παγκόσμιο θέατρο σκιών και ο ελληνικός Καραγκιόζης», ΖΥΓΟΣ, τεύχ. 20 (1976), σ. 39-

60.

Φωτιάδης Θανάσης, Καραγκιόζης ο πρόσφυγας: Ελληνικό Θέατρο Σκιών (εθνογραφική έρευνα), εκδ. Gutenberg,

Αθήνα 1977.

Χατζάκης Μιχάλης, Θέατρο Σκιών (Η πορεία του Ελληνικού θεάτρου σκιών μέσα στο χρόνο), εκδ. Αγροτική Τράπεζα

Ελλάδος, Αθήνα 1997.

Χατζάκης Μιχάλης, Το Έντεχνο Θέατρο Σκιών (Θεωρία και Πράξη), εκδ. Προσκήνιο, Αθήνα 1998.

Χατζής Γιάννης, «Οι θρησκευτικές ανταύγειες του Καραγκιόζη», ΓΙΑΤΙ, τεύχ. 243-245 (1995), σ. 69-76.

Χατζής Γιάννης, Το στοιχειό της Σαλονίκης, εκδ. 9,58 fm, Θεσσαλονίκη 2000.

Χατζηφώτης Ιωάννης, Ο Καραγκιόζης Φτωχοπρόδρομος, εκδ. Γραμμή, Αθήνα 1981.

Χατζηφώτης Ιωάννης, Φιλοσοφία του Κρασοπατέρος και άλλα Πτωχοπροδρομικά, εκδ. Γρηγόρη, Αθήναι 1969.

“Έ ρε γλέντια!”Δεκαπέντε παραστάσεις Θεάτρου

Σκιών αφιερωμένες στον Ευγένιο Σπαθάρη 1η ως 15 Ιουλίου 2009 Κάθε βράδυ στις 8.45

Κηποθέατρο Δήμου ΖωγράφουΓεωργίου Ζωγράφου 17 ( 7η στάση)

Παίζουν: Άθως Δανέλλης και Ηλίας Καρελλάς

Φιλική συμμετοχή : Γιάννης Νταγιάκος

Θα παρουσιαστούν έργα από το κλασσικό ρεπερτόριο του Καραγκιόζη αλλά και νέεςπαραστάσεις που παίζονται για πρώτη φορά.

Συνοδεύει παραδοσιακή ορχήστρα

13ο Αθηναϊκό φεστιβάλ Λόφου Στρέφη

Μίμης ΜάνοςΕΠΟΤΙΜΟ ΜΕΛΟΣ

Για την πολύτιμη προσφορά τους θα τιμηθεί την

πρώτη ημέρα του 13ου Φεστιβάλ λόφου Στρέφη,

Δευτέρα 29 Ιούνη, ο Μίμης Μάνος και δια αυτού ο

Πατέρας του Κώστας Μάνος.

Ο Κώστας Μάνος - Αθανασίου (1902-1970) –

(Πατέρας του Μίμη), ήταν μαθητής του Ανδρέα Αγιο-

μαυρίτη. Ο Αγιομαυρίτης ήταν μαθητής του Γιάννη

Ρούλια και είχε τις καταβολές (ως προς το παίξιμό

του) στο Ηπειρώτικο Θέατρο Σκιών και στην επική

παράδοση του ηπειρώτικου μπερντέ. Κατά συνέ-

πεια, ο Κώστας Μάνος ήταν με τη σειρά του, ένας

από τους συνεχιστές της ηπειρώτικης παράδοσης,

την οποία φυσικά και κληροδότησε στο συνεχιστή

αλλά και γιο του Μίμη Μάνο- Αθανασίου.

Σύμφωνα με τις πληροφορίες του Δημήτρη Μόλλα από το βιβλίο του "Ο Καραγκιόζης μας: Ελ-

ληνικό Θέατρο Σκιών" (εκδ. Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 2002, σελ. 155), ο Ανδρέας Αγιομαυρίτηςπήρε τον Κώστα Μάνο ως "βοηθό του, γιατί είχε καλό χέρι. Εκεί έμαθε τη ζωγραφική και την τέχνη

του Καραγκιόζη. Μετά 5-6 χρόνια, ο Αντρέας τον έστειλε να παίξει μόνος του στα Λουτρά της Υπά-

της". Με τον τρόπο αυτό αρχίζει σιγά-σιγά, η καλλιτεχνική καριέρα του καραγκιοζοπαίχτη Κώστα

Μάνου, η οποία συνεχίζεται στην Πελοπόννησο, ειδικότερα στην περιοχή της Κορινθίας και της

Μεσσηνίας, και την Αθήνα.

Ο Μίμης Μάνος - Αθανασίου γεννήθηκε το 1939 στην Καλαμάτα. Έχοντας μαθητεύσει στον

πατέρα του Κώστα Μάνο, δραστηριοποιήθηκε καλλιτεχνικά στην Πελοπόννησο (κυρίως στη Ζα-

χάρω Ηλείας, στο Διαβολίτσι, στην Καλαμάτα και στην Τρίπολη) ως το έτος 1970 και κατόπιν στην

Αθήνα και ειδικότερα στο Περιστέρι με το Θεατράκι «Η Γειτονιά μας». Από το έργο του, που είναι

μεγάλο και πρωτότυπο σε ρεπερτόριο και αυτοσχεδιασμούς, ξεχωρίζουμε αξιόλογους τίτλους πα-

ραστάσεων όπως «Τα παιδικά χρόνια του Γεώργιου Καραϊσκάκη», «Ο Αγαπητικός της Βοσκοπού-

λας». «Τάσος και Γκόλφω» κτλ..

Όντας ένα από τα συνεπέστερα και αξιολογότερα στελέχη του Πανελληνίου Σωματείου Θεά-

τρου Σκιών, ο Μίμης Μάνος συνεχίζει ακόμα και σήμερα την καλλιτεχνική του δράση με παραστά-

σεις στην Αθήνα και την Πελοπόννησο αλλά και με την πολύτιμη μαθητεία, την οποία προσφέρει

στους νεότερους καραγκιοζοπαίχτες.

Το Σωματείο μας, στο πολύτιμο αρχείο φιγουρών του, κατέχει μεγάλο αριθμό από φιγούρες

του Κώστα Μάνου, που είναι αληθινά κομψοτεχνήματα

Το Αθηναϊκό Φεστιβάλ Θεάτρου Σκιών του

Στρέφη γεννήθηκε μια χειμωνιάτικη βραδιά, πριν 14χρόνια, όταν συναντήθηκαν τυχαία τα όνειρα του

Πολιτιστικού Συλλόγου Εξαρχείων-Νεάπολης “Η Γει-

τονιά” και του Πανελλήνιου Σωματείου Θεάτρου

Σκιών , που το συγκροτούν όλοι οι Καραγκιοζοπαί-

κτες της Ελλάδας.

Οι καλλιτέχνες - καραγκιοζοπαίκτες μάχο-

νται για να διασώσουν την τέχνη τους και να προε-

τοιμάσουν διαδόχους που θα συνεχίσουν την

παράδοση του Καραγκιόζη και στο μέλλον, ενώ ο

Σύλλογος “Η Γειτονιά” αγωνίζεται για τα προβλή-

ματα της Νεάπολης και των Εξαρχείων μέσα από τε-

ράστιες δυσκολίες επιβίωσης, προσπαθώντας και τα

26 χρόνια της ύπαρξής του να συντηρεί και να δημι-

ουργεί δράσεις και εκδηλώσεις-θεσμούς.

Τα 13 χρόνια του Αθηναϊκού Φεστιβάλ ανά-

θρεψαν στο Στρέφη εκτός από ένα θεσμό λαϊκής πα-

ραδοσιακής τέχνης με παναθηναϊκή απήχηση, τρεις

γενιές παιδιών που διασκεδάζουν , συμμετέχουν και

αγαπούν τον Καραγκιόζη και μια μεγάλη γενιά ταλα-

ντούχων νέων, αλλά και ερασιτεχνών καραγκιοζο-

παικτών που συνεχίζουν την παράδοση.

Το μεγαλύτερο ευχαριστώ ανήκει στους

καλλιτέχνες του Πανελλήνιου Σωματείου Θεάτρου

Σκιών - τους καραγκιοζοπαίκτες – που χωρίς

αμοιβή όλα αυτά τα χρόνια, προσφέρουν την τέχνη

και το μεράκι τους και πολύ χαρά σε μικρούς και με-

γάλους. Η κοινή μας πορεία , μας σφιχτόδεσε με

σχέσεις αδελφικές που ποτέ δεν θα σβήσουν, γιατί

υπηρετούν το όραμά μας για την παράδοση και μια

κοινωνία αγάπης , ειρήνης, ανθρωπισμού , αλληλεγ-

γύης και πολιτισμού.

Kάτια Σαββίδου

Το 13ο Φεστιβάλ και η “Γειτονιά”

Υπό την αιγίδα του Υπουργείου Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων.

Ύστερα από αίτημα του Σωματείου μας, το 13ο Φεστιβάλ λόφου Στρέφη τέθηκε υπό την αιγίδα του

Υπουργείου Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων.

Προηγήθηκε τον Μάιο, προσωπική επαφή του Προέδρου του Σωματείου μας Πάνου Καπετανίδη, με

τον «Ενιαίο διοικητικό τομέα θεμάτων πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, της Διεύθυνσης

συμβουλευτικού επαγγελματικού προσανατολισμού και εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων Αισθητικής Αγω-

γής». Η απάντηση πρωτοκολλήθηκε στις 11/6/09

Η συνάντηση έγινε με τον ίδιο τον προϊστάμενο του τμήματος Δ΄ κ. Κωνσταντίνο Καραμπελόπουλο,

όπου του έγινε εκτενής αναφορά από τον Πρόεδρο, πάνω στο καυτό θέμα των παραστάσεων Καραγκιόζη

στα σχολεία. την υποβάθμιση του Θεάτρου σκιών από το τμήμα του τα προηγούμενα χρόνια με το να επι-

τρέπεται η παρακολούθηση ΜΟΝΟ από τα σχολεία της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης (ενώ πριν 7 χρόνια η

άδεια αφορούσε και την Δευτεροβάθμια), την συνέχιση της υποβάθμισης από ορισμένους διευθυντές σχο-

λείων με τον περιορισμό της παρακολούθησης στις μικρές τάξεις των Δημοτικών σχολείων και στα Νηπια-

γωγεία.

Ο Πρόεδρος του Σωματείου, έθεσε επίσης στον κύριο Καραμπελόπουλο, το αίτημα του Σωματείου για

χορήγηση βεβαίωσης Καραγκιοζοπαίκτη ΜΟΝΟ από το Πανελλήνιο Σωματείο Θεάτρου Σκιών, και την πα-

ρότρυνση των σχολείων από μέρους του υπουργείου να παρακολουθούν οπωσδήποτε μια παράσταση Κα-

ραγκιόζη μέσα στην σχολική χρονιά.

Ο προϊστάμενος, ο οποίος είναι και συνθέτης - μουσουργός, άκουσε με προσοχή τα αιτήματα του Σω-

ματείου, καθώς και την απαρίθμηση των δραστηριοτήτων του, και δέχτηκε σαν αρχή καλής συνεργασίας

του Σωματείου με το τμήμα που προΐσταται, να τεθεί το 13ο Φεστιβάλ υπό την αιγίδα του Υπ.Ε.Π.Θ. αφού

τεθεί φυσικά εγγράφως το αίτημα, πράγμα το οποίο έγινε. Τελικά ¨Όλα είναι θέμα Παιδείας”

Καλή αρχή!