ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΗ ΦΥΛΑΚΗ

3 Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας

3 φυλακές

Καινούρια τάση στην ελληνική εκπαιδευτική πολιτική

Αλλαγή προσανατολισμού της κυρίαρχης κατεύθυνσης στα

σωφρονιστικά ζητήματα

Επαναπροσδιορισμός των αρχών και της μεθόδου

διδασκαλίας

Έλλειμμα θεωρητικού πλαισίου

Σχολείο <=> Φυλακή

Εκπαίδευση<=> Ποινή

Γνώση<=> Εξουσία

Εξειδίκευση ή Γενική

Παιδεία;

Γνώσεις ή Δεξιότητες;

Εκπαίδευση ή Κατάρτιση;

1. Η έννοια της Πειθαρχίας

Φυλακή => κλειστή και καταναγκαστική δομή

Σχολείο=> ανοιχτή και φιλελεύθερη δομή

Φυλακή=> επιβεβλημένη πειθαρχία

Σχολείο=> αυτοπειθαρχία

ΕΓΚΛΕΙΣΜΟΣ και ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Οι σημαντικότερες εγκάρσιες τομές

2. ΚανονικότηταΑυστηρό ημερήσιο πρόγραμμα

φυλακής – προκαθορισμένο ωράριοΑφθονία χρόνου – αξιοποίηση του

χρόνου (;)Σχολείο: κανονικά μαθήματα σε

καθημερινή βάσηΗ Εκπαίδευση ως ευχάριστο

διάλειμμα από τη ρουτίνα της φυλακής

3. Περιθωριοποίηση

Εκπαιδευτικό Χάσμα λόγω Κοινωνικού Αποκλεισμού

Έλλειμμα τυπικής Εκπαίδευσης – Ποινική εμπλοκή

Οι μαθητές συγκροτούν ισχυρή εκπαιδευτική Κοινότητα που λειτουργεί

με στόχο τη ΜάθησηΠρονομιακή θέση των μαθητών

απέναντι στους λοιπούς κρατουμένους, αλλά και απέναντι σε μερίδα του

σωφρονιστικού προσωπικού

4. Η έννοια της Ποινής

Ποινή = Περιορισμός της ΕλευθερίαςΤοίχος της Φυλακής = Εξωτερικό

φυσικό όριοΣχολείο εντός των ορίων = Νησίδα

Ελεύθερου ΧώρουΜετάβαση: Αγράμματος Κρατούμενος

=> Ελεύθερος και Εγγράμματος Πολίτης

Αντίθεση ανάμεσα στο ΜΕΣΑ και στο ΕΞΩ : Επίταση του βιώματος του

Εγκλεισμού

Χαρακτηριστικά ενήλικων εκπαιδευομένων

Είναι ανεξάρτητοι και αυτοκατευθυνόμενοι

Έχουν συσσωρευμένες πολλαπλές και σύνθετες εμπειρίες και γνώσεις

Αυτοκαθορίζονται Επιζητούν το σεβασμό των

άλλων

Είναι λειτουργικά αναλφάβητοι

Δεν έχουν σταθερή εργασίαΕίναι συνήθως ανήλικοι

παραβάτεςΈχουν συνήθως αρνητικές εμπειρίες σε σχέση με την

εκπαίδευση και την εξουσία

Εκπαίδευση ή Κατάρτιση;

Η επιλογή της Ελληνικής Πολιτείας να ιδρύσει Σ.Δ.Ε.

σε σωφρονιστικά καταστήματα σύμφωνα με το αντίστοιχο Ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης φαίνεται να

λύνει αυτό το δίλημμα ξεκάθαρα προς όφελος της

εκπαίδευσης.

Προσανατολισμός του Προγράμματος Σπουδών:

Γραμματισμοί

Ο γραμματισμός πραγματοποιείται μέσα από μια διπλή δράση :Αναγνώριση και επικαιροποίηση παλιών δεξιοτήτων από τυπική ή μη-τυπική εκπαίδευσης.Ανάπτυξη και παγίωση νέων δεξιοτήτων μέσα από την εξάσκησή τους.

Ακρογωνιαίος λίθος της παρεχόμενης εκπαίδευσης

είναι η έννοια του

ΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ

στο πλαίσιο ενός δικτύου

ΠΟΛΥΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΩΝ

Η παιδαγωγική των πολυγραμματισμών πρέπει:

Να συνεργασθεί και να χτίσει επάνω στους πόρους καθώς και στα ρεπερτόρια της πολιτισμικής πρακτικής που οι διδασκόμενοι φέρνουν μαζί τους στις αίθουσες

Να είναι δομημένη και σαφής, ενώ παράλληλα να εμβυθίζει τους διδασκόμενους σε ουσιαστικές καθημερινές πρακτικές κατασκευής νοήματος χρησιμοποιώντας ένα ευρύ φάσμα μέσων

Η παιδαγωγική των παραγραμματισμών πρέπει :

Να είναι μια σημαντική πολιτισμική δράση και πρέπει να παράγει σχέδια για μια τέτοια δράση

Να μπορεί να στοχεύσει προς –και να διαπλάσει- πρακτικές που απαιτούνται για την κατασκευή και τη διαπραγμάτευση νέων ειδών ταυτότητας, κοινωνικών σχέσεων και παραγωγικής εργασίας

Cope και Kalanzis (2000)

Πρόταση παιδαγωγικής πρακτικής

σε τέσσερα στάδια Τοποθετημένη πρακτική

Ανοιχτή διδασκαλία

Κριτική πλαισίωση

Μετασχηματισμένη πρακτική

Το πρόγραμμα σπουδών των ΣΔΕ προβάλλει:

Την βιωματική-

επικοινωνιακή προσέγγιση όπου

η μάθηση γίνεται βίωμα μέσα από τη διεκπεραίωση πραγματικών περιστάσεων

επικοινωνίας

Γραμματισμοί -Πολυγραμματισμοί

Διαθεματικότητα

Διεπιστημονικότητα

Ανάπτυξη Κοινωνικών Δεξιοτήτων

Ο μαθητής Ενεργός Πολίτης

Στόχοι του Διαθεματικού Σχεδίου Δράσης (Project)

να αποκτήσουν οι εκπαιδευόμενοι γνώσεις για την ιστορία και την εξέλιξη της πόλης

να συνειδητοποιήσουν ότι υπάρχουν πολλές ιστορικές προσεγγίσεις/ματιές που

εξαρτώνται από το ποιος, πότε και με ποια ιδεολογική προσέγγιση γράφει

να ασκηθούν στην κατανόηση και παραγωγή προφορικού και γραπτού λόγου όλων των

ειδών

να εξοικειωθούν με την έρευνα (βιβλιοθήκη, διαδίκτυο)

να ασκηθούν στην ικανότητά τους να βρίσκουν πληροφορίες, να επιλέγουν τις κατάλληλες για τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντά τους, να αναπτύξουν κριτική σκέψη

να ασκηθούν στην παραγωγή πολυμεσικού υλικού ως τελικό προϊόν αυτού του διαθεματικού σχεδίου δράσης.

να συνειδητοποιήσουν ότι το περιβάλλον (κοινωνικό, ιστορικό, αρχιτεκτονικό της πόλης τους) είναι δημιούργημα του ανθρώπου.

να ευαισθητοποιηθούν στο ζήτημα της βιωσιμότητας της πόλης μας.

Χάρτες της Θεσσαλονίκης Βιβλία ιστορίας της πόλης Φωτογραφίες της πόλης Λογοτεχνικά κείμενα Άρθρα από εφημερίδες,

περιοδικά και ιστοσελίδες Μουσική για τη Θεσσαλονίκη.

Κατά τη διάρκεια του διαθεματικού σχεδίου δράσης οι εκπαιδευόμενοι πέτυχαν τα εξής:

Απόκτησαν ιστορικές γνώσεις Ασκήθηκαν στη γραφή και

ανάγνωση Ασκήθηκαν στην αναζήτηση

πληροφοριών, ταξινόμηση, παρουσίαση

Ασκήθηκαν στο διάλογο για συγκεκριμένο θέμα

Εξοικειώθηκαν με την έρευνα

Εργάστηκαν ομαδοσυνεργατικά Μέσα από τις αλλαγές στην

αρχιτεκτονική της πόλης μας συνειδητοποίησαν τη σημερινή της εμφάνιση και προβληματίστηκαν για το μέλλον της.

Καλλιέργησαν κοινωνικές δεξιότητες (διαπραγμάτευση, επιλογή, σύνθεση και παρουσίαση πληροφοριών).

Δημιούργησαν πολυμεσικό υλικό-τελικό προϊόν του διαθεματικού σχεδίου δράσης και ένα παιχνίδι ερωταπαντήσεων για τη Θεσσαλονίκη.

H Θεσσαλονίκη ιδρύθηκε από το βασιλιά της Μακεδονίας Κάσσανδρο, το 315 π.Χ. και της

έδωσε το όνομα της γυναίκας του, αδερφής του Μ. Αλεξάνδρου.

Η οχύρωση της Θεσσαλονίκης έγινε κυρίως από τον Μ.Κωνσταντίνο αρχές του 4ου αι.

Όμως τα κυριότερα έργα έγιναν τέλος 4ου αι. από τον Μ. Θεοδόσιο.Την περίοδο της βενετοκρατίας (1423-1430), πιθανόν όταν οι Τούρκοι απειλούσαν να καταλάβουν την Πόλη, άρχισε η κατασκευή δύο πύργων, του Λευκού και του Τριγωνίου. Επίσης υπήρχαν και μικρότεροι που έφταναν γύρω στους 70.Ακόμη, υπήρχαν μεγάλες πύλες και μικρότερες, παραπύλια ή παραπόρτια.

Ο Λευκός Πύργος αρχικάαρχικά ονομάστηκε Πύργος των Λεόντων.•Άλλες ονομασίες: Φρούριο της Καλαμαριάς, Πύργος των Γενιτσάρων, kanli-kule (Πύργος του Αίματος).•Τέλος ονομάστηκε Λευκός Πύργος, όταν το 1890 ένας βαρυποινίτης τον ασβέστωσε με αντάλλαγμα την ελευθερία του.Ένα μεγάλο τμήμα των τειχών άρχισε να γκρεμίζεται το 1890.

WHITE TOWER

ΡΟΤΟΝΤΑ

Η Ροτόντα βρίσκεται βόρεια της οδού Εγνατία, στο ανατολικό τμήμα της παλιάς πόλης. Η Ροτόντα είναι ένα από τα αρχαιότερα και σημαντικότερα σωζόμενα κτίσματα της πόλης, κτισμένο πιθανά στα τέλη 3ου και αρχές 4ου μ.Χ. αιώνα). Πιθανότατα αποτελούσε τμήμα του όλου Γαλεριανού συγκροτήματος που κτίστηκε από το Γαλέριο. Λειτουργικά δεν έχει προσδιοριστεί με σαφήνεια η χρήση της. Η άποψη που επικρατεί είναι ότι χρησιμοποιούνταν σαν αυτοκρατορικό μαυσωλείο, ενώ παλιότερα διατυπώθηκαν απόψεις πως ήταν ειδωλολατρικός ναός αφιερωμένος στο θεό Κάβειρο.Η Ροτόντα, αφού μετατράπηκε σε χριστιανικό ναό, ονομάστηκε ναός των Ασωμάτων Ο ναός των Ασωμάτων (Ροτόντα) υπήρξε μητρόπολη της Θεσσαλονίκης μέχρι το 13ο τουλάχιστον αιώνα και με το όνομα αυτό παρέμεινε σε όλη τη διάρκεια της τουρκοκρατίας (Εσκί Μετρόπολη=Παλιά Μητρόπολη).

ΑΡΧΑΙΑ ΑΓΟΡΑ

Κύριο σημείο αναφοράς στην πόλη της Θεσσαλονίκης υπήρξε ο χώρος της Αρχαίας Αγοράς και στην ελληνιστική και στη ρωμαϊκή εποχή. Ιδιαίτερα στα χρόνια των Ρωμαίων ο χώρος της Αγοράς (Forum) αποτελούσε το κοινωνικό και θρησκευτικό κέντρο όλης της πόλης και το χώρο όπου υπήρχαν τα πιο επιβλητικά και μεγαλοπρεπή δημόσια κτίρια. Η χρονική περίοδος μέσα στην οποία κτίστηκε η Ρωμαϊκή Αγορά της Θεσσαλονίκης υποστηρίζεται πως είναι το 42 π.Χ.-138 μ.Χ. Στα χρόνια αυτά κτίστηκαν πολλές Αγορές (Fora) στις διάφορες Ρωμαϊκές επαρχίες, σχεδόν πανομοιότυπα. Μία άλλη άποψη υποστηρίζει πως η Αρχαία Αγορά Θεσσαλονίκης είναι έργο της περιόδου της Ρωμαϊκής Τετραρχίας (τέλη 3ου και αρχές 4ου μ.Χ.Αρχαία Αγορά, που βρίσκεται μεταξύ των οδών Φιλίππου, Αγνώστου Στρατιώτου, Ολύμπου και Μακεδονικής Αμύνης, βόρεια και σε μικρή απόσταση από την οδό Εγνατία, αποκαλύφθηκε στις αρχαιολογικές ανασκαφές του 1966

ΑΨΙΔΑ ΓΑΛΕΡΙΟΥ (ΚΑΜΑΡΑ)

Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά μνημεία της Θεσσαλονίκης είναι η Θριαμβική Αψίδα του Γαλερίου (Καμάρα). Σύμφωνα με στοιχεία αρχαιολογικών ανασκαφών, η Καμάρα συνδεόταν λειτουργικά με τη Ροτόντα και -με κάποιο τρόπο- και με τα Ρωμαϊκά Ανάκτορα που βρίσκονταν προς το νότο. Η Καμάρα είναι κτίσμα της εποχής της Ρωμαϊκής "Τετραρχίας" (αρχές 4ου μ.Χ. αιώνα) και αποτελεί το ένα σκέλος (δυτικό) μίας στεγασμένης στοάς, που σχηματιζόταν από αψίδες και τόξα. Η Αψίδα του Γαλερίου κατασκευάστηκε για να τιμηθεί ο Ρωμαίος Αυτοκράτορας, όταν αυτός επέστρεψε νικητής στην πόλη (περί το 306 μ.Χ.) μετά από πολέμους του κατά των Περσών. Ανάλογες είναι και οι ανάγλυφες παραστάσεις που υπάρχουν στους δύο πεσσούς που σώθηκαν ως τις μέρες μας.

ΣΥΝΤΡΙΒΑΝΙ  

Όταν ο Σαμπρή πασάς κατεδάφισε το 1869 τα παραθαλάσσια Βυζαντινά Τείχη της Θεσσαλονίκης και λίγο αργότερα (1889) ο

Μιδάτ πασάς τα ανατολικά για να δημιουργηθεί η ονομαζόμενη -τότε- Λεωφόρος Χαμηδιέ (σημ. Εθνικής Αμύνης) προκειμένου να

"εξωραϊστεί" η πόλη, δημιουργήθηκε άσχημη εντύπωση στον πληθυσμό της πόλης και ιδιαίτερα στους Έλληνες. Για να

απαλειφθεί η εντύπωση αυτή, η τουρκική διοίκηση αποφάσισε να εξωραΐσει το χώρο κατασκευάζοντας το Συντριβάνι, που πέρα από το διακοσμητικό του ρόλο χρησιμοποιούνταν και για το πότισμα

των ζώων. Τα παλιό Συντριβάνι αναστηλώθηκε πρόσφατα (1977) από το Δήμο Θεσσαλονίκης και ξανατοποθετήθηκε στον ίδιο ακριβώς χώρο της

ομώνυμης πλατείας

 ΣΚΕΠΑΣΤΗ ΑΓΟΡΑ (ΜΠΕΖΕΣΤΕΝΙ)  

    Το πιο χαρακτηριστικό κτίσμα του πρώτου αιώνα της τουρκοκρατίας, όπου είναι φανερή η

τεχνική των βυζαντινών είναι η Σκεπαστή Αγορά ("Μπεζεστένι"), που βρίσκεται στη

διασταύρωση των οδών Εγνατία και Βενιζέλου, σε ένα σημείο της παλιάς πόλης της

Θεσσαλονίκης. Το Μπεζεστένι, η ομορφότερη αγορά των Βαλκανίων, στέγαζε διάφορα

επαγγέλματα, κύρια όμως υφασματέμπορους και χρυσοχόους.

ΓΕΝΗ ΤΖΑΜΙ  

    Το Γενή τζαμί βρίσκεται στην οδό Αρχαιολογικού Μουσείου, στον ανατολικό τομέα της πόλης. Κτίστηκε στα 1902 με σχέδια του Ιταλού αρχιτέκτονα Vitaliano Poselli και χρησιμοποιήθηκε ως τέμενος των "ντονμέδων" (εξισλαμισμένων εβραίων της Θεσσαλονίκης).    

ΓΙΑΧΟΥΝΤΙ ΧΑΜΑΜ  

    Κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας κτίστηκαν και πολλά λουτρά. Το κυριότερο

απο αυτά είναι το Γιαχουντί χαμάμ, το οποίο είναι τουρκικός λουτρώνας, που

χρησιμοποιούταν μάλιστα μέχρι και πρόσφατα. Βρίσκεται στη διασταύρωση των

οδών Φραγκίνη και Βασιλέως Ηρακλείου Θεσσαλονίκης.

 ΧΑΜΖΑ-ΜΠΕΗ ΤΖΑΜΙ  

    Το Χαμζά-Μπέη τζαμί, (σημερινό "Αλκαζάρ"), βρίσκεται στη διασταύρωση των οδών Εγνατία και Βενιζέλου, στο κέντρο της Θεσσαλονίκης. Υπολογίζεται ότι το κτίριο αυτό κτίστηκε στα 1468.

ΑΛΑΤΖΑ-ΙΜΑΡΕΤ  

    Το Αλατζά-Ιμαρέτ (φτωχοκομείο), βρίσκεται σε πάροδο της οδού Κασσάνδρου και κτίστηκε από τον Ισαάκ-πασά, στα 1500. Το "πολύτρουλο" αυτό κτίσμα ξεχώριζε για τον πολύχρωμο μιναρέ, μέρος του οποίου σώζεται και σήμερα.

Ο ΑΓΙΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ

Ο ναός του Αγίου Δημητρίου βρίσκεται στο κέντρο σχεδόν της παλιάς πόλης της Θεσσαλονίκης, σε επαφή με τη σημερινή οδό Αγίου Δημητρίου, που ακολουθεί τη χάραξη αρχαίας οδού της πόλης. Είναι κτισμένος σε σχήμα πεντάκλιτης βασιλικής, του λεγόμενου "Ελληνιστικού" τύπου και χτίστηκε το 324 μ. Χ.

ΑΧΕΙΡΟΠΟΙΗΤΟΣ

Ο ναός της Αχειροποιήτου βρίσκεται στο κέντρο της παλιάς πόλης της Θεσσαλονίκης. Είναι ξυλόστεγη, τρίκλιτη βασιλική "ελληνιστικού" τύπου και αποτελεί, μαζί με τους ναούς της Θεσσαλονίκης Άγιο Δημήτριο και Αγία Σοφία χαρακτηριστικό δείγμα της παλαιοχριστιανικής ναοδομίας. Ο ναός χτίστηκε το 431 μ.Χ. και πήρε την ονομασία "Ναός της Παρθένου και Θεοτόκου της Αχειροποιήτου και Οδηγήτριας". Κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας ονομάστηκε και Ναός της Αγίας Παρασκευής

ΠΑΝΑΓΙΑ ΧΑΛΚΕΩΝ Ο ναός της Παναγίας των Χαλκέων βρίσκεται στο κέντρο της παλιάς πόλης της Θεσσαλονίκης. Είναι κτισμένος σε σχήμα σταυρού, με τρούλο που στηρίζεται στη διασταύρωση των κάθετων. Ο ναός της Παναγίας των Χαλκέων μπορεί να θεωρηθεί εκπρόσωπος της λεγόμενης "Αρχιτεκτονικής Σχολής της Κωνσταντινούπολης" και πρόγονος της "Μακεδονικής Σχολής", όπου διαμορφώθηκαν καθαρές λύσεις "σταυροειδούς" τύπου Κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας ο ναός της Παναγίας των Χαλκέων μετατράπηκε από τους Τούρκους σε μουσουλμανικό τέμενος (τζαμί) με το όνομα "Καζαντζιλάρ τζαμί", μία και βρισκόταν κοντά στην περιοχή των "χαλκάδικων" (καζαντζίδικα) της πόλης.

      Το Διοικητήριο της Θεσσαλονίκης

βρίσκεται στην ομόνυμη πλατεία, πάνω στην οδό Αγίου Δημητρίου. Το κτίριο αυτό κτίστηκε το 1891 με σχέδια του Ιταλού αρχιτέκτονα Vitaliano Poselli, στη θέση που βρισκόταν παλιά το τούρκικο "κονάκι". Μάλιστα, στο Κονάκι, που αποτελούσε το κτίριο της Τουρκικής διοίκησης, σφαγιάστηκαν δημόσια πολλοί αγωνιστές του Απελευθερωτικού Αγώνα. Σήμερα το κτίριο αυτό είναι έδρα του Υπουργείου Μακεδονίας-Θράκης.

Το κτίριο του παλιού τελωνείου το λιμάνιτης Θεσσαλονίκης κτίστηκε το 1909 με σχέδια του αρχιτέκτοναFreyssent και αποτελεί ένα πολύ χαρακτηριστικό δείγμα κατασκευής έργου με οπλισμένο σκυρόδεμα της εποχής. Σήμερα έχει ανακαινισθείαπό το Δήμο Θεσσαλονίκης και χρησιμοποιείται σαν επιβατικός σταθμός του λιμένα Θεσσαλονίκης.

Το Δημοτικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης "Ο Άγιος Δημήτριος" αποτελεί ένα πολύ χαρακτηριστικό κτίσμα των αρχών του αιώνα μας στη Θεσσαλονίκη. Το κτίριο αυτό χρησιμοποιήθηκε σαν νοσοκομείο της Ελληνικής Κοινότητας κατά τη διάρκεια των τελευταίων χρόνων της τουρκοκρατίας

Το κεντρικό κτίριο της Φιλοσοφικής Σχολής του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, είναι ένα από τα πιο χαρακτηριστικά κτίσματα της τελευταίας δεκαετίας του προηγούμενου αιώνα. Κτίστηκε το 1887 με σχέδια και επίβλεψη του Ιταλού αρχιτέκτονα Vitaliano Poselli και χρησιμοποιήθηκε αρχικά σαν δημόσια προπαρασκευαστική σχολή, πριν να έρθει στην κυριότητα του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.

      Η Βίλλα Αλλατίνη βρίσκεται στην παλιά

περιοχή των Εξοχών Θεσσαλονίκης. Στο κτίριο αυτό φυλακίστηκε ο Σουλτάνος Αβδούλ Χαμήτ Β΄, μετά την επανάσταση των Νεοτούρκων το 1909. Στο ίδιο κτίριο, μετά την απελευθέρωση, στεγάστηκε το 1926 το νεοσύστατο -τότε- Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Το κτίριο αυτό κτίστηκε το 1896 με σχέδια και επίβλεψη του Ιταλού αρχιτέκτονα Vitaliano Poselli.

      Η Κάζα Μπιάνκα (Casa Bianca) είναι

ένα νεοκλασικό κτίριο που βρίσκεται στη διασταύρωση της Λεωφόρου Βασιλίσσης Όλγας με την οδό Θεμιστοκλή Σοφούλη. Κτίστηκε στις αρχές του αιώνα με σχέδια και επίβλεψη του Ιταλού αρχιτέκτονα Piero Arrigoni και χρησιμοποιήθηκε σαν κατοικία του έμπορα Φερνάντεζ. Το κτίριο αυτό είναι ένα από τα πιο χαρακτηριστικά νεοκλασικά κτίσματα της Θεσσαλονίκης.  

Στην περιοχή του Μπεχτσινάρ (κήπος των πριγκίπων) ανάμεσα στον εμπορικό σιδηροδρομικό σταθμό και στην πύλη 14 του λιμανιού, δεσπόζει ένας ψηλός πενταόροφος πύργος, φιγούρα ανέγγιχτη στο πέρασμα των χρόνων. Πρόκειται για τον μύλο του Χατζηγιαννάκη. Χτίστηκε το 1924 και μέχρι το 1986 λειτουργούσε ως αλευρόμυλος.

Η πλατεία και η οδός Αριστοτέλους είναι η μοναδική

πολεοδομική ενότητα της Θεσσαλονίκης που διατηρήθηκε

όπως προτάθηκε από την περίφημη Επιτροπή Εμτιράρ, που σχεδίασε

την ανοικοδόμηση της πυρίκαυστης ζώνης, της κεντρικής περιοχής της

πόλης, η οποία είχε καταστραφεί από τη φοβερή

πυρκαγιά του 1917

Η σημερινή μορφή των προσόψεων της πλατείας

Αριστοτέλους, που πριν από την πυρκαγιά καλυπτόταν από διώροφα σπίτια με στενούς

δρόμους, ολοκληρώθηκε μόλις τη δεκαετία του 1960.

Οι κοινότητες της Θεσσαλονίκης

(από το 1430 μέχρι τον 20ο αιώνα)

Το σταυροδρόμι των πολιτισμών

Η Θεσσαλονίκη είναι από τις ελάχιστες ευρωπαϊκές πόλεις με τόση μακραίωνη και αδιάλειπτη ιστορική διαδρομή. Είναι μια

πόλη που έζησε και ζει, μια πόλη μητροπολιτικού και αστικού χαρακτήρα,

μια πόλη που βίωσε την πολυπολιτισμικότητα, μια πόλη που γνώρισε

κατακτητές και καταστροφές, αίγλη και οικονομική ευρωστία, μια πόλη που έχει

συνθέσει την ιστορία της από τη διαφορετικότητα των κατοίκων της

Πριν από την άλωση υπήρχε μουσουλμανική κοινότητα. Μετά την άλωση ήρθαν 1000 οικογένειες από Γιαννιτσά. Πολλές εκκλησίες έγιναν τζαμιά. Σημαντική στιγμή είναι ο εξισλαμισμός χιλιάδων Εβραίων που ονομάστηκαν «Ντονμέδες». Από το 1890 με επίκεντρο τη Θεσσαλονίκη σχηματίζεται ο κύκλος ( Γκενς Καλεμπερης) (νέα ζωή) που είναι εθνικιστές. Τέλος το νεοτουρκικό κίνημα θέλει ένα συγκεντρωτικό κράτος που θα παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο το τούρκικο στοιχείο. Η Θεσσαλονίκη έγινε τόπος [εξορίας] των νεωτεριζόντων αξιωματικών.

Στο τέλος του 19 αι. έχουμε ανάπτυξη της παιδείας. Ιδρύονται πολλά σχολεία, νηπιαγωγεία, σχολή χωροφυλακής και στρατιωτικής, δημοτικά, διδασκαλεία.Αρκετοί έστελναν τα παιδιά τους σε ξένα σχολεία. Οι Μουσουλμάνοι φεύγουν από τη Θεσσαλονίκη το 1923 (Συνθήκη της Λοζάνης). Οι Τούρκοι εγκαταστάθηκαν στην πάνω από την οδό Αγίου Δημητρίου περιοχή (Άνω πόλη

Το σπίτι του Κεμάλ Το σπίτι του Κεμάλ στη Θεσσαλονίκη στη Θεσσαλονίκη

Η ισραηλιτική κοινότητα υπάρχει στη Θεσσαλονίκη από την εποχή του Κάσανδρου (τέλος 4ου αιώνα π.Χ.)

Το 2ο αιώνα μ.Χ .φθάνουν στην πόλη Εβραίοι από την περιοχή της Παλαιστίνης.

1492: Οι Εβραίοι διώχνονται από την Ισπανία και έρχονται στην Ελλάδα.

Στα τέλη του 16ου αιώνα η Ισραηλιτική Κοινότητα είναι συγκροτημένη και οικονομικά ισχυρή και δραστηριοποιείται κυρίως στον τομέα της υφαντουργίας (μαλλί και μετάξι).

Το Νεκροταφείο της Ισραηλιτικής Το Νεκροταφείο της Ισραηλιτικής Κοινότητας Κοινότητας

Το 1912 η Ισραηλιτική Κοινότητα είναι η μεγαλύτερη της πόλης και επηρεάζει την οικονομική λειτουργία και τις κοινωνικές και πολιτικές αλλαγές. Μετά την απελευθέρωση οι Εβραίοι της πόλης αναγνωρίστηκαν ως ισότιμοι Έλληνες πολίτες.

Το 1923 μαζί με τους Μουσουλμάνους της Μακεδονίας, εγκατέλειψαν την πόλη 8.000 Ντονμέν (εξισλαμισμένοι Εβραίοι).

Το 1931 μέλη της φασιστικής και αντισημιτικής οργάνωσης «Εθνική Ένωση Ελλάδας», έκαψαν την Εβραϊκή Συνοικία «Κάμπελ» με αποτέλεσμα 10.000 Εβραίοι να μεταναστεύσουν στην Παλαιστίνη.

Λίγο πριν τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο, η Εβραϊκή Κοινότητα αριθμούσε 52.000 μέλη και αντιπροσώπευε το 1/ 6 του πληθυσμού και 20% της οικονομίας της πόλης. Υπήρχαν 16 Συναγωγές και 20 Δημοτικά Σχολεία.

46.091 Ισραηλίτες Θεσσαλονικείς μεταφέρθηκαν στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης. Από αυτούς επέζησαν μόλις το 4%........

Σήμερα η κοινότητα των Εβραίων, αν και μικρή (1.600 μέλη περίπου) είναι καλά οργανωμένη και οικονομικά ανεξάρτητη, έχει 2 Συναγωγές, σχολείο και αθλητική ένωση.

Τα πρώτα στοιχεία για ύπαρξη Αρμένικης κοινότητας στη Θεσσαλονίκη τα βρίσκουμε σε κείμενα του 1882 (η κοινότητα αριθμεί 80 μέλη). Το 1887 άρχισε να λειτουργεί συστηματικά το πρώτο Αρμενικό Σχολείο.

Το 1923 μένουν στην πόλη 10.000 Αρμένιοι. Σήμερα η Αρμένικη κοινότητα αριθμεί 1.200

μέλη.

Αρμενικό Σχολείο Αρμενική Εκκλησία

Ελάχιστοι χριστιανοί έμεναν στην πόλη λίγο πριν την άλωσή της, το 1430. Αμέσως μετά την εγκατέλειψαν αναζητώντας καταφύγιο στις γύρω αγροτικές περιοχές. Η πολιτική ξαναζωντανέματος της πόλης του σουλτάνου Μουράτ Β', οι εγγυήσεις που δίνει και η απομάκρυνση του τουρκικού στρατού, κάνει τους χριστιανούς να ξαναγυρίσουν στην ερημωμένη και καταστραμμένη πόλη τους. Ο αριθμός τους εκτιμάται από 1.000 ως 2.000 άτομα. Με την εγκατάσταση νέων μουσουλμανικών πληθυσμών στην πόλη, τη μετατροπή των μεγαλύτερων και σπουδαιότερων εκκλησιών σε τζαμιά και τη συγκέντρωση των μουσουλμάνων κυρίως γύρω από αυτά, οι χριστιανοί συγκεντρώνονται γύρω από τους ναούς τους και δημιουργούν κάποιες νησίδες ζωής σε μια έρημη πόλη.

Μετά την έλευση των Εβραίων από την Ευρώπη και την εγκατάστασή τους στο κεντροδυτικό παραθαλάσσιο τμήμα της πόλης οι χριστιανοί περιορίζονται στο νοτιοανατολικό τμήμα της πόλης και σε κάποιες άλλες νησίδες είτε μέσα στις μουσουλμανικές είτε στις εβραϊκές  συνοικίες.

                                                                       

                   

Η Θεσσαλονίκη μετά την έλευση των Εβραίων

Οι αρχικές ασχολίες των χριστιανών φαίνεται ότι ήταν πολυποίκιλες, από αγροτικές ασχολίες έως επαγγελματικές, 

μικροβιοτεχνικές, κυρίως υφαντουργικές, και εμπορικές. Η μεταφορά των εμπορικών δρόμων από τα ανατολικά στα

δυτικά και από την ξηρά στη θάλασσα, αλλάζει την οικονομική βάση της ευρύτερης περιοχής της Μακεδονίας

από εμπορική σε βιοτεχνική.

Αντίστροφη αλλαγή θα γίνει τον 18ο και κυρίως τον 19ο αι. με την είσοδο του δυτικοευρωπαΐκού κεφαλαίου και των ευρωπαϊκών προϊόντων, που αλλάζουν την οικονομία από παραγωγική σε μεταπρατική. Παράλληλα ανθεί και το χερσαίο εμπόριο προς τη Κεντρική Ευρώπη. Μετά τη συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή (1774), παρατηρείται άνθηση παραγωγική και εμπορική, καθώς και αύξηση του ελληνικού πληθυσμού της Θεσσαλονίκης με την εγκατάσταση νέων ομάδων, που επιδίδονται κυρίως στο εμπόριο. Η οικονομικοκοινωνική άνοδος του χριστιανικού και ιδιαίτερα του ελληνικού στοιχείου, που συνδυάστηκε με πνευματική άνοδο, διακόπηκε βίαια από τα γεγονότα που ακολούθησαν την επανάσταση του 1821.

Στα μέσα του 19ου αι. η Θεσσαλονίκη αρχίζει να ακμάζει. Το εμπόριο ανθεί. Οι σιδηροδρομικές συνδέσεις με την Κεντρική Ευρώπη, οι θαλάσσιες αρτηρίες που επαναλειτουργούν με βάση τις διεθνείς συνθήκες, η ίδρυση τραπεζών στην πόλη και η εγκατάσταση βιομηχανικών μονάδων, επιδρούν καταλυτικά στη μετατροπή της πόλης σε μεταπρατικό κέντρο.

Το λιμάνι στις αρχές του αιώνα

Παλιός Σιδηροδρομικός σταθμός

Εποχή Πληθυσμός1430 Ελάχιστοι

Μουράτ Β΄ 1000-20001478 6094 άτομα

1510-1520 7891 άτομα1821 6100 φορολογούμενα

άτομα1821-1823 3000-4000 άτομα

1865 50.000 άτομα1880 90.000 άτομα1895 120.000 άτομα

Ο Χριστιανικός πληθυσμός την περίοδο της Τουρκοκρατίας

Η ανάπτυξη - συγκρότηση  του νεωτερικού πνεύματος όσον αφορά την ελληνική κοινότητα βαίνει παράλληλα με την ανάπτυξη της εκπαίδευσης. «Ελληνικόν σχολείον» λειτουργούσε στις αρχές του 19ου αι. και έκλεισε από το 1821 ως το 1826. Στα 1835 ελληνικό σχολείο επαναλειτούργησε σε κτίριο στη σημερινή οδό Στεφ. Τάττη. Το 1852 η «Ελληνική σχολή» βρισκόταν στη συνοικία του Αγίου Αθανασίου και το 1870 μετατράπηκε σε γυμνάσιο. Το 1903 ιδρύθηκε το ορφανοτροφείο Παπάφη « Μελιτεύς».

Η πρώτη εφημερίδα, «Ο Ερμής» κυκλοφορεί στις 13-5-1875. Η «Μακεδονία» του Κ. Βελλίδη

ιδρύεται και κυκλοφορεί στα 1911. Με τη συνθήκη του Βουκουρεστίου (10-08-1913)

η Θεσσαλονίκη και η νότια Μακεδονία ενσωματώνονται στην Ελλάδα.

Στις αρχές του 20ου αι. αναπτύσσονται στην περιοχή οι εθνικοί ανταγωνισμοί των βαλκανικών κρατών. Το τέλος των βαλκανικών πολέμων (1912) βρίσκει τα ελληνικά στρατεύματα στην πόλη που περνά στην ελληνική κυριαρχία τώρα πια.

Το λιμάνι της Θεσσαλονίκης στις αρχές του 20ου αιώνα

Σε λίγο θα ξαναβρεθεί στο επίκεντρο εσωτερικών αυτή τη φορά ανταγωνισμών, μια και εδώ θα μεταφέρει ο Βενιζέλος την κυβέρνησή του, όταν θα διαφωνήσει με τον βασιλιά Κωνσταντίνο για τη θέση που πρέπει να κρατήσει η Ελλάδα στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο. Η «κυβέρνηση της Θεσσαλονίκης», με τη συμπαράσταση των συμμάχων της ΑΝΤΑΤ επιβάλλεται στην κυβέρνηση των Αθηνών, και εισάγει την Ελλάδα στον πόλεμο παρά την επιθυμία του βασιλιά Κωνσταντίνου για ουδετερότητα.

Η πυρκαγιά του 1917 αποτέφρωσε σε 32 ώρες 120 εκτάρια του ιστορικού κέντρου, σβήνοντας έτσι ένα σημαντικό κομμάτι από την ιστορία της πόλης. Η προσπάθεια ανοικοδόμησής της αποτελεί ορόσημο στην ανάπτυξη της ελληνικής πολεοδομίας, αν και ακυρώθηκε στο μεγαλύτερο μέρος της.

Το τμήμα της πόλης που κάηκε στην πυρκαγιά του 1917(μαύρο)

Το 1922 πολλές χιλιάδες προσφύγων έφτασαν εδώ από τη Μικρά Ασία και την Ανατολική Θράκη. Επιτάχθηκαν δημόσια κτίρια, θέατρα και κινηματογράφοι για να στεγάσουν το πλήθος που αναζήτησε καταφύγιο «στον μητρικό της Σαλονίκης κόλπο», προσδίδοντάς της ακόμη ένα προσωνύμιο, «φτωχομάνα».Την ίδια περίοδο η πολιτική της ανταλλαγής των πληθυσμών, εξανάγκαζε τους μουσουλμάνους κατοίκους της να πάρουν τον αντίστροφο δρόμο. Στα τουρκόσπιτα της Άνω Πόλης εγκαθίστανται πρόσφυγες, ενώ καινούργια ονόματα προστίθενται πλάι στα τουρκικά, γαλλικά, ιταλικά στις συνοικίες και τα προάστια της Θεσσαλονίκης για να θυμίζουν τις χαμένες πατρίδες: Νέα Μηχανιώνα, Κορδελιό, Νέα Κρήνη, Νέα Μενεμένη κ.α.

Οι πρόσφυγες επέδρασαν καταλυτικά στη νέα φυσιογνωμία της πόλης, μετέφεραν εδώ το επιχειρηματικό τους πνεύμα, αποτέλεσαν φθηνή εργατική δύναμη που προσείλκυσε ξένα κεφάλαια για επενδύσεις στην Ελλάδα.

Με τον ερχομό τους εμπλουτίζεται και η ήδη πλούσια μουσική παράδοση της πόλης. Σε αυτή την πλούσια μουσική παράδοση, μείγμα βυζαντινών, ανατολίτικων, αραβικών και σλαβικών στοιχείων, προστίθεται η μουσική της Ιωνίας.

Ο ερχομός των προσφύγων στη Θεσσαλονίκη συντελεί στην προώθηση των εργατικών διεκδικήσεων και στην ανάπτυξη εργατικού κινήματος που το 1936 έχει και τον πρώτο του νεκρό. Λίγα χρόνια μετά, στην ταραγμένη περίοδο της Κατοχής, το 1943, εδώ βρίσκει το θάνατο, υπό ανεξιχνίαστες συνθήκες, ο αμερικανός δημοσιογράφος Πολκ και μια εικοσαετία μετά, το 1963, ο βουλευτής της αριστεράς Γρηγόρης Λαμπράκης.

Περιδιαβαίνοντας την πόλη ο σύγχρονος επισκέπτης περιδιαβαίνει την ιστορία εικοσιτριών (23) αιώνων, και διαπιστώνει πως εδώ η ζωή, παρόλο που έχει πια όλα τα χαρακτηριστικά και τα προβλήματα μιας μεγαλούπολης, διατηρεί ρυθμούς ακόμη ανθρώπινους!