رۆژنامه یه كی سیاسیی گشتییه کۆمپانیای ئاوێنه ده ریده کات

ژماره )408( سێشەممە 2013/12/24

w w w . a w e n e . c o m

ئه م���ڕۆ خولێكی دیك���ه ی گفتوگۆكانی پێكهێنان���ی حكومه ت ده س���تپێده كات و ره نگ���ه یه كێتی كارت���ی "دو ئیداره یی " به كاربهێنێت���ه وه ، پارت���ی به رامب���ه ر پارتی ئاوێنه ش، زانیاریه كان���ی به پێی راشكاوانه ئه وه به بیر یه كێتی دێنێته وه ك���ه "گۆڕان هێزی دوه مه و مافی خۆیانه یه كێك له پۆسته سیادیه كان وه ربگرن"، په رله مانتارێك���ی عێراقی���ش ده ڵێ���ت،

"له ئێستادا ناكرێت وه ك كاتی رێككه وتنی ستراتیجی، پۆسته كان دابه ش بكه ن ".

سلێمانی ، ئاوێنه : به شێك له چاودێران ل���ه و بڕوای���ه دان پێكهێنان���ی كابینه ی هه ش���ته م، ئاڵۆزترین پرۆسه ی سیاسیه كه هه رێمی كوردس���تان له چه ند مانگی داهاتودا به خۆیه وه ده بینێت، به وپێیه ی یه كه مینج���اره له مێ���ژوی حوكمڕانیه تی باش���وری كوردس���تاندا، بااڵنس���ی هێز

گۆڕانی ریشه یی به س���ه ردادێت و چیدی سیس���تمی ج���وت حزب���ی ناتوانێ���ت كاره كانی س���ه ركه وتوانه به شێوه یه كی رایی بكات. یه كه مین هێزی سیاس���یش كه باجی قورسی ئه م گۆڕانی هاوكێشه نیش���تمانی یه كێت���ی سیاس���یه یدا،

كوردستانه .س���ه رچاوه ناڕه س���میه كان باس له وه ده كه ن، یه كێتی له م خوله ی دانوستاندنی

پێكهێنانی كابینه ی نوێیه دا، ره نگه په نا بۆ هه مان ئه و كارته سیاس���یه ببات كه پێشتر باس له وه كرا پارتی له مه سه له ی س���ه رۆكایه تی ماوه ی درێژكردن���ه وه ی هه رێمدا وه ك فش���ارێك له دژی یه كێتی بۆ په نابردن���ه ئه وی���ش به كاریهێن���ا،

سه رده می دو ئیداره یی .له الی���ه ن خۆش���یه وه په رله مانت���اری له باره ی عێ���راق ، مه حمود عوس���مان،

به ئاوێنه ی نوێ���وه كابینه ی پێكهێنانی راگه یان���د، "پێكهێنان���ی حكومه ت زۆر دواكه وت، ئه وه س���ێ مانگه هه ڵبژاردن كراوه ، هێش���تا حكومه ت پێكنه هاتوه و په رله مانیش بێكاره ، ئه مه ش كاریگه ری نێگه تیڤ���ی به س���ه ر ژیان���ی خه ڵ���ك و په یوه ندیه كانی نێ���وان هه رێم و به غداوه

ده بێت".عوس���مان پێیوایه الیه نه سیاسیه كان

په له یان نیی���ه له پێكهێنانی حكومه ت و ئه مه ش به "س���ه یر" ناوده بات و ده ڵێت: "هه ندێ���ك الیه ن ه���ه ر ده ش���یانه وێت دوابكه وێت، تا وه زعی خۆیان رێكده خه ن و كۆنگره ی���ان هه یه و ئه م���ه ش كاریگه ری هه یه و ده یانه وێت وه زعی خۆیان بزانن و

بڕیار بده ن".

12 »» 17 »»

کۆنگره یه کی بێ میوان ... زیاتر له هه زار ئه ندامی ده بێت

«« 17 «« 12 ««9کۆنگره ی بزوتنه وه ی گۆڕان

پارتی گه مه ی ملمالنێ له گه ڵ په كه كه ده گوازێته وه بۆ باكور

««5ملمالنێی پارتی و په که که چاوی هێزه ئه منیه کان له سه ر مزگه وته کانه "40 گه نج له هه ڵه بجه وه

چونه ته سوریا بۆ جیهادکردن"

کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات نرخی 1000 دینار تیراژ: 4500 ته له فۆن: 3201274 ناونیشان: سلێمانی گه ڕه کی شۆڕش- به رامبه ر ئاماده یی شۆڕشی کوڕان

3 »»

ریکالم

14 »»

یه كێتی كارتی "دو ئیداره یی " به رامبه ر پارتی به كارده هێنێته وه

له سلێمانی 2500 کچه كرێكاری

بیانی له مااڵندا كار ده كه ن

17 »»

ریکالم

له ماوه یه كی كه مدا دو حه ڵه تی ده گمه ن سلێمانی ش���اری له نه خۆش���خانه یه كی روده ده ن كه بریتی���ن له س���اغكردنه وه ی ڕه گ���ه زی دو هاواڵتی، ئ���ه و دكتۆره ی

حاڵه ته كانیش���ی دیاریك���ردوه ده ڵێ���ت "كچێك له س���لێمانی دوای 17 ساڵ بۆی

ده رده كه وێت كه كوڕه ".تایب���ه ت به ئاوێن���ه : دكت���ۆر فه رهاد

به رزنجی پزیشكی پسپۆڕ له نه خۆشخانه ی هه رێم له ش���اری س���لێمانی بۆ ئاوێنه ی ئاش���كرا كرد كه كچێكی ته مه ن 17 ساڵ دوای ئه وه ی سه ردانی كردوه و پشكنینی

بۆ كردوه ، ده ركه وتوه كه كوڕه و به هۆی هۆكارێكی پزیشكییه وه ئه ندامی زاوزێی

نێرینه ی ده رنه كه وتوه .له حاڵه تێك���ی دیكه ش���دا منداڵێك���ی

ته مه ن 3 ساڵ دوای ئه وه ی خێزانه كه ی به كوڕیان زانیوه ، به اڵم دوای پشكنین، ڕه گه زی ئه ویش پێچه وانه ده بێته وه و كچ ده رده چێت. دكتۆر فه رهاد ئاماژه به وه ش

ده كات كه له رێگه ی نه ش���ته رگه رییه وه ده توانرێت ئه و كه موكوڕییه جه سته ییانه

چاره سه ر بكرێت.

كچێك له سلێمانی دوای 17 ساڵ بۆی ده رده كه وێت كه كوڕه 4 »»

3 »»

چیتر هیچ شتێك جوان نییه کۆتایی سەردەمی رۆشنبیر؟13 »»

ئا: ئاوێنه

له م گفتوگۆیه ی ئاوێنه دا، عوسمان ئۆجه الن ئه ندامی پێشوی كۆنسه ی سه رۆكایه تی په كه كه و برای عه بدواڵ ئۆجه الن سه ركرده ی په كه كه ده ڵێت

¬"له یال زانا حورمه تی بۆ ئاپۆ هه یه و حورمه تیشی بۆ بارزانی

هه یه ".

ئاوێن���ه : خوێندن���ه وه ت چیی���ه بۆ هه اڵتنی بڕیار گاب���ار له ناو ریزه كانی

پژاك و كه جه كه ؟م���ن به ب���ڕوای ئۆج���ه الن: په یوه ندییه كانی ناو په كه كه ئاڵۆز بون، رێكخس���تنه كاندا هه مو له ناو ئاڵۆزی به دیده كرێت، مومكینه ئه و ده سه اڵته له زیزبون جۆرێ���ك په كه كه تازه یه ی دروستبكات، چونكه ده سه اڵتی موراد قه ره یالن لیبرالتر بو، به اڵم ده سه اڵتی

ئێستای جه میل بایك توندڕه وتره .

ئاوێنه : ئایا پارتی ئیش له سه ر ئه وه ناكات ئه ندامان���ی په كه كه به ره و الی

خۆی رابكێشێت؟ئۆج���ه الن: ئ���ه و ج���ۆره ملمالنێیه له نێ���وان په كه ك���ه و پارتی���دا هه یه ، پارت���ی ده خوازێ���ت الیه نگرانی خۆی زۆرتر بێ���ت، به تایبه تی گه ریال به ره و الی خۆی رابكێش���ێ و به هێزببێت، بۆ ئ���ه وه ی ببێتته هێزی ه���ه ره گه وره له ناو كورددا، به اڵم پێموانییه بیه وێت

رێكخستنی گه ریال تێكبدات.ئاوێنه : مه به س���ت چییه له وه ی كه پارت���ی ده ی���ه وێ هاوش���ێوه ی خۆی "پارتی دیموكراتی كوردستان" له باكور

دابمه زرێنێت؟ئۆجه الن: هه وڵدانێك هه یه بۆ ئه وه ی پارتی دیموكراتی كۆن زیندوبكه نه وه ، ئه ز ب���اوه ڕم وای���ه ئه وانه ی ئه وس���ا دۆس���تی پارتی بون ئێستاش دۆستی پارتین، به اڵم به بڕوای من وه ك چۆن له رابردودا سه ركه وتو نه بون، ئێستاش

سه ركه وتونابن.ئاوێن���ه : له یال زانا پش���تگیری له م

پارته ده كات؟ئۆج���ه الن: له یال په یوه ن���دی پێوه نیی���ه ، له یال سیاس���ه تێكی نه ته وه یی په یڕه و ده كات، له یال بزاڤێكی تایبه ت دروست ناكات، ئه و حورمه تی بۆ ئاپۆ هه یه و حورمه تیشی بۆ بارزانی هه یه .

ئاوێنه : وێنه كان���ی ئۆجه الن چۆن و كێ باڵویكردنه وه ؟

ئۆجه الن: ئه گه ری ئه وه هه یه ده وڵه ت بێت، ئه گه ری ئ���ه وه ش هه یه توركیا له ئاینده دا رێگه بدات رۆژنامه نوسان و

كۆمه اڵنی سڤیل بیبینن.ئاوێنه : هه ستت به چی كرد كه ئه و

وێنانه ت بینی ؟ئۆج���ه الن: به ڕاس���تی ئاپ���ۆ وه ك چوارده س���اڵ له مه وبه ر نییه و كه مێك پیر بوه ، كه بینی���م خه مباربوم، دڵم نایه ت ئاپۆ به پی���ری ببینم، پیربونی

ئه و غه مگینی كردم.

شاره وانی هه ولێر به هه ماهه نگی له گه ڵ چه ند به رپرسێكی وه زاره تی

شه هیدان كه سه ر به پارتین، به بێ ئاگاداری وه زیری شه هیدان

كه یه كێتیه ، زیاتر له هه زار پارچه زه وی به سه ر خێزانی شه هیده كانیدا دابه ش ده كات.

ش���اره وانی هه ولێ���ر: ئاوێن���ه ، هه ولێر له رێگه ی چه ند به رپرسێكی لیستێك ش���ه هیدانه وه ، وه زاره تی ب���ۆ دابه ش���كردنی زه وی به س���ه ر

دروستده كه ن ش���ه هیداندا خێزانی كه هه مویان پارتین و زیاتر له هه زار زه وی داب���ه ش ده ك���ه ن، وابڕیاره پارچه هه زار نزیكه ی له داهاتوشدا

زه وی دیكه ش دابه ش بكه ن.

سه رچاوه یه كی ئاگادار به ئاوێنه ی راگه یاند كه ئه و دو به رپرسه ی سه ر به پارت���ی له وه زاره تی ش���ه هیدان، به هه ماهه نگ���ی له گه ڵ ش���اره وانی دروستكردوه ، لیسته كه یان هه ولێر هه رچه ن���ده كارمه ن���دی وه زاره تی

ش���ه هیدانن به اڵم له م كاره دا هیچ پرس و راوێژێكی���ان له گه ڵ وه زیری شه هیدان و ئه نفالكراوانی حكومه تی هه رێم���ی كوردس���تان نه ك���ردوه ، كارانه ئه م پێویس���ته به مه رجێك به ره زامه ن���دی و پرس و را گۆڕینه وه له گه ڵ وه زاره ت���ی په یوه ندیدار كه وه زاره تی ش���ه هیدانه بكه ن، به اڵم ئه وان لیستێكیان دروستكردوه كه ناوی پارتییه و هه موی ش���ه هیدی حیزبه كانی یه كێتی و شه هیده كانی

تریان له لیسته كه ده رهێناوه .

ئا: هێمن مامه ند، هه ولێر

چوار لیستی هه ڵبژاردنه په رله مانیه كه ی كوردستان به ره یه كی

ئۆپۆزسیۆن له ده ره وه ی په رله مان پێكدێنن و له سه ر هه ر ئه گه رو

پێشهاتێك قسه ی خۆیان ده كه ن.

دكت����ۆر محه مه د بازیانی س����ه رۆكی لیستی گه شه و چاكسازی له لێدوانێكی ئاوێن����ه ی به رۆژنام����ه ی تایبه ت����دا لیس����تی چ����وار ئێم����ه راگه یان����د" هه ڵبژاردنه په رله مانیه كه ی كوردستان ك����ه پێكهاتوین له لیس����تی مافی گه ل به س����ه رۆكایه تی هێرش ته یار، لیستی س����ه ربه خۆكان به سه رۆكایه تی كاروان س����اڵح ، لیس����تی ماف و ئازادیه كانی خه ڵكی كوردس����تان به س����ه رۆكایه تی عه لی كه ریم، لیستی چاكسازی و گه شه كه خۆم س����ه رۆكایه تی ده كه م، دوای هه ڵبژاردنه په رله مانیه كه ی كوردستان له ئه نجامی تانه م����ان به یه كه وه ئێمه ل����ه دادگای داوه و هه ڵبژاردن����ه كان ته میز س����كااڵمان هه بوه و، به رده وام كۆبونه وه م����ان هه ب����وه ، ب����ۆ ئه وه ی

خیتابێكی یه كگرتومان هه بێت".

بازیانی وتیشی "ئێمه ئه و چوار لیسته وابڕیارمانداوه ، له س����ه ر هه مو پرسه و نیش����تیمانیه كان و مه سه له ی گه نده ڵی چاودێرییه ك����ی هه بێ����ت و قس����ه مان ته واوی كاره كان����ی حكومه ت بكه ین، له س����ه ر هه ر پرس����ێكی نه خ����وازراو قسه مان هه بێت و به یاننامه ی هاوبه ش

ده ربكه ین".بازیانی وتیش����ی " له ئێس����تادا ئێمه لیژنه یه كی هاوبه شمان پێكهێناوه و دو هه فت����ه جارێك كۆده بینه وه و، تاوه كو ئێس����تاش له سه ر ئه وه رێكنه كه وتوین كه چ ناوێك له خۆمان بنێین ئایا هه ر به ره ی ئۆپۆزس����یۆن ده مێنێته وه یان

ناوێكی تری لێده نێین".دكت����ۆر محه مه د بازیانی له درێژه ی قسه كانیدا ئاماژه ی به وه شكرد" له ئێستا خه ریك����ی كه ناڵێكی سه رتاس����ه ری هه رێمی كوردستانین به ناوی )گه شه ت����ی ڤی ( كه كه ناڵێكی سیس����ته می HDی����ه " ب����ه اڵم وه ك خۆی باس����ی له كوردستان ئه وه ی "له گه ڵ لێوه كرد باسی دیموكراس����ی و بیروڕای جیاواز ده كرێ����ت، به اڵم به ب����ێ بیانو ماوه ی شه ش مانگه مۆڵه تی كه ناڵه كه مانیان

راگرتوه و مۆڵه تمان پێناده ن".

شاره‌وانی‌‌هه‌ولێر‌به‌بێ‌‌ئاگاداری‌‌وه‌زیری‌‌شه‌هیدانزیاتر‌له‌هه‌زار‌پارچه‌‌زه‌وی‌‌به‌سه‌ر‌شه‌هیدانی‌‌پارتیدا‌دابه‌ش‌ده‌كات

حكومه‌ت‌بێ‌‌ئۆپۆزسیۆن‌نابێت"چوار لیستی هه ڵبژاردنه كان

به ره یه كی ئۆپۆزسیۆن پێكدێنن"

عوسمان‌ئۆجه‌الن:له‌یال‌زانا‌حورمه‌تی‌‌بۆ‌ئاپۆو‌‌بارزانیش‌هه‌یه‌

تایبه‌ت)408( سێشه ممه 22013/12/24

ریکالم

ئاوێنه‌ی‌رووداوه‌کان

لەبری‌دەوڵەت‌با‌نەبینەوە‌بەدو‌لەت!مەترسییەکانی نادیدەگرتنی

ئستیحقاقاتەکانی یەکێتی لەکابینەی هەشتەمدا

سلێمان عەبدواڵ یونس

لەئێستادا یەکێتی لەڕاستیدا کێشەی کێشەی بەش���داریکردن یان بەشداری نەک���ردن نی���ە لەکابینەی هەش���تەم چونک���ە یەکێت���ی لەئ���ەرزی واقیعدا خاوەنی ئەرزو ئاو جوگرافیاو ڕەگەزە گرنگەکان���ی تایب���ەت بەدەوڵەتداریو لەڕوی بۆی���ە خۆیەتی. حوکمڕان���ی لۆژیکیەوە هەر الیەک کە بیەوێت باس لەپێکهێنانی حکومەت بکات، ناکرێت ئەو ئ���ەرزو ئاو جوگرافی���او ڕەگەزە گرنگانەی بەردەستی یەکێتی و پرسی بەدیفاکتۆبونی سیاس���ی ئ���ەو هێزە

نادیدە بگرێت.دانوس���تاندنێکی هەر له لەح���زەی الیەن���ەکان بۆ پێکهێنان���ی حکومەت ڕاس���تیەیان ئەو هەموان پێویس���تە لەبیربێ���ت کە ڕێكه وتنی س���تراتیژی لەنێوان یەکێتی و پارتیدا ڕێکەوتنێکی دیفاکتۆی���ەو بەگوێرەی ئەو ڕێکەوتنە دیفاکتۆیەش بەڕێز س���ەرۆک بارزانی لەئێس���تادا، بۆ دو س���اڵی تر لەسەر پش���کی پارت���ی و یەکێت���ی پێکەوە، هەڵبژێردراوی ش���ەرعی و س���ەرۆکی

هەرێمی کوردستانە.بەهۆی پێک���ەوەو پارتی یەکێتی و دەسکەوتی س���تراتیژیەوە ڕێكه وتنی گرن���گ و گەورەی���ان بەدیهێناوەو هەر لەس���ۆنگەی ئەو ڕێکەوتنە مێژویەش پێک���ەوە ئ���ەو دەس���کەوتە بەخوێن بەدێهاتوانەیان پاراست، کە سەرەنجام ئەمەش بو بەهۆی هاتنەئارای قۆناغێکی ن���وێ. قۆناغێک، کەوا خەریکە تیایدا لەنێ���وان لەجێگۆڕک���ێ ش���ێوەیەک هێزەکاندا ڕودەدات و هاوپەیمانی نوێی لێدەکەوێت���ەوەو هەرێم���ە کوردیەکە بەش���ێوەیەکی دڵخۆشکەر بۆ قۆناغە

مەزنەکە ئامادەکات. لەقۆناغ���ە مەزنەک���ەدا ڕێکەوتنی پارت���ی و گۆڕان لەالی���ەک و ڕێكه وتنی یەکێت���ی و گۆڕان لەالیەک���ی دیکەوەو ڕێكه وتن���ی هەرسێکیش���یان پێکەوە دەتوانێت دەسکەوتی گرنگترو گەورەتر دڵی بەدیبهێنێت و ڕاب���ردوش لەوەی دەوڵەت وێناکردنی بەخەون���ی کورد بەکردار دادپ���ەروەری بکات و ش���اد بخوڵقێنێت و نەوت و غازو س���ەروەت و سامانی سروشتی ئەم واڵتە زەنگینەش لەقەڵەمڕەوی پش���کی گەورەی )کە س���ەوزدایە( تیایدا بکرێت بەنیعمەتی

گەورەیی خودایی بۆ گەلەکەمان.گۆڕان پارت���ی و پێویس���تە لێرەدا ب���اش بزانن هەرچەش���نە ڕێکەوتنێک ک���ە بۆ هەر تایتڵێکی سیاس���ی دێتە ئاراوە )ج���ا ئەم تایتڵ���ە حکومەت بێت یان ڕێکەوتنی حزبی( پێویس���تە ببێت���ە هۆکارێ���ک ب���ۆ بەهێزکردن و ب���ۆ بەنیش���تیمانیکردنی ڕێکەوتن���ی س���تراتیژی، ن���ەک بەپێچەوان���ەوە. چونک���ە گرنگە بزانرێت ئەگەر لەچوار ساڵی ڕابردودا، تەریککردنی هێزێکی جەماوەریی بێ چەک و بێ پێشمەرگەو بێ دامەزراوەی ئەمنی و هەواڵگری و بێ بێ جوگرافیای حوکمڕانی دەسەاڵت و وەکو گۆڕان،، توانیبێتی کوردس���تان توشی شڵەژانی سیاسی و کۆمەاڵیەتی بکاتەوە، ئەوا بێ شک، هەر هەوڵێک بۆ پەڕاوێزخستن یان بچوکردنەوە یان نادیدەگرتنی ماف و پێگەی یەکێتی کە هەڵبژاردن(و )ئیس���تیحقاقاتی مافی هاوپەیمانێتی( )ئیستیحقاقاتی مافی قوربانیدان���ی )خەب���ات و ماف���ی و بەردەوام���ە( لەدۆخی مەوجوددا، ئەوا کوردستان نەک توشی قەیران دەکات، دەیگەڕێنێتەوە بەداخ���ەوە، بەڵک���و ب���ۆ س���ەردەمی دو ئیدارەی���ی و بۆ س���ەردەمی حزبۆکراتیەتی موجەڕەد. کە ئەمەش خراپترین چارەنوس���ە بۆ هەرێمە کوردیەک���ەو لەبری پەڕینەوە بۆ دەوڵ���ەت، حکوم���ەت و جوگرافیا

کوردنشینەکە دەکاتەوە بەدو لەت.

رۆژنامه ی ئاوێنه پێویستی به موحه ریر و په یامنێره رۆژنامه ی ئاوێنه پێویستی به موحه ریرێك و په یامنێرێكه .

به مه رجێك: ئه زمونی رۆژنامه نوسیی پێشوتری هه بوبێت.ده وامه كه ی نیو تایمه .

كه سی ئاره زومه ند ده توانێت تا 2013/12/25له ڕێگه ی ئه م ئیمه یله وه CV بنێرێت:

newspaper@awene.com

دیداری شاندی به ده یه له گه ڵ عه بدواڵ ئۆجه الن:

هه ولێر

ئا: هاوكار حسێن

ماوه یه كه ئاراسته ی جموجوڵی هێزه ئه منییه كانی شاری سلێمانی و

ده وروبه ری له سه ر مزگه وته كانه و سه رچاوه یه كی ئه منییش رایده گه یه نێت،

"هه ندێك زانیاریمان ده ستكه وتوه له ناو مزگه وته كاندا"، سه ركرده یه كی ئیسالمییش ده ڵێت، "ئه گه ر ئاسایش

به ڵگه ی سه لمێنه ری هه بوایه ئه وا باڵوده كرانه وه ".

كه س����ێك دوێن����ێ ، پێش����نیوه ڕۆی به خێرای����ی ده رگای ن����اوه وه ی یه كێ����ك له مزگه وته كانی ش����اری سلێمانی له دوای خۆیه وه به توندی داده خات و هه ڵدێت، ئه م جوڵه نائاس����اییه ی ئه و كه سه ، مجێوری مزگه وته ك����ه ده خاته گومان����ه وه و دوای به دواداچون بۆی ده رده كه وێت، زه رفێكی پێچراوه له پاڵ قورئانه كانی ناو ره فه كانی مزگه وته ك����ه جێهێڵ����راوه و ده س����تبه جێ

هێزه كانی ئاسایش ئاگادارده كاته وه .به وته ی مه ال سه عید هه مزه ، پێشنوێژی ئاسایش هێزه كانی كانێسكان، مزگه وتی كاتێ����ك ده گه ن����ه ج����ێ ، مزگه وته كه بۆ ماوه یه ك����ی كاتی داده خ����ه ن و مجێوره كه له گ����ه ڵ خۆیان ده به ن ب����ۆ لێكۆڵینه وه و

پاش كه مێك ئازاد ده كرێت.مه ال س����ه عید، ئه وه شی ئاشكراكرد كه "م����اده ی ناو زه رفه ك����ه به به رگی قورئان دانراوه "، ره فه كان له سه ر پێچراوه ته وه و كه گومان ده كرا ماده ی ته قینه وه بوبێت، ب����ه اڵم ل����ه راگه یه ندراوێکدا ئاسایش����ی س����لێمانی رایگه یاند که "ته نها کیسێکی

به تاڵ بوه و هیچی تێدا نه بوه ".رێوش����وێنه ئاراس����ته ی وه رچه رخانی ئه منیه كان بۆ س����ه ر مزگه وته كان كاتێك هه واڵ����ی رۆژان����ه ك����ه ده س����تیپێكرد، چون����ی گه نجان����ی هه رێ����م بۆ س����وریاو گروپه به ریزه كان����ی په یوه ندیكردنی����ان جیهادكردن به مه به ستی توندڕه وه كانه وه ل����ه دژی رژێمه ك����ه ی ئه س����ه د، له رێگه ی میدیاكانه وه ناوبه ناو باڵوده بۆوه ، چونكه به شێك له به رپرس����ان پێیانوایه الیه نێك له پش����ت هاندانی گه نجانه وه یه و هه ندێك ب����ۆ ئه و مه به س����ته له مزگه وته كانی����ش

به كارده هێنرێن.به ك����رده وه ش هه ن����گاوی یه كه می����ن هه ڵمه تێكی ئاس����ایش بو له شه وی 18ی ئه م مانگه بۆ س����ه ر چه ن����د مزگه وتێك كه حوج����ره ی فه قێ����ی تێدای����ه و پاش پش����كنینی مزگه وته كان، چه ند فه قێیه ك ده ستگیركران و ناسنامه و كۆدی ئاسایش و كۆمپیوته ره شه خسیه كانیش����یان ده ستی

به سه ردا گیرا.هه ر دوێنێ مامۆستایه كی ئاینی به ناوی عوس����مان س����ه ید ئه حمه د كه پێشنوێژو له مزگه وته كان����ی یه كێ����ك وتارخوێن����ی ش����اری هه ڵه بجه ی����ه و ه����اوكات ئه ندامی ئیسالمیشه ، بزوتنه وه ی س����ه ركردایه تی له الیه ن ئاسایشی هه ڵه بجه وه به مه به ستی لێكۆڵین����ه وه و به تۆمه تی هاندانی گه نجان

بۆ سوریا ده ستگیركرا.ئه م رێوشوێنانه ی ئاس����ایش، یه كێتی زانایان����ی ب����ۆ دوه مجار هێنای����ه ده نگ و له بانگه وازێك����دا داوا له ئاسایش����ی هه رێم ده كات "چیدیك����ه به م ش����ێوه یه مامه ڵه له گه ڵ زانایانی ئاینی و فه قێ و مزگه وته كان

نه كه ن".له وباره یه وه ، شوان قه اڵدزه یی ، وته بێژی بزوتنه وه ی ئیسالمی به ئاوێنه ی راگه یاند، "كۆمه ڵێ����ك له مامۆس����تایانی هه ڵه بج����ه داوای����ان كردوه ئه گه ر به كه فاله تیش بێت مامۆس����تا عوس����مان ئازاد بكرێت، به اڵم

هێشتا له الی خۆیان هێشتویانه ته وه ".ئاسایش����ه وه هه ڵمه ته كانی له ب����اره ی له مزگه وت����ه كان، به ش����ێك س����ه ر ب����ۆ پێیانوابێت "ره نگ����ه ده ڵێت: قه اڵدزه یی كه مامۆس����تایه كی ئاینی دوعایه كی كرد بۆ س����ه ركه وتنی خه ڵكێكی سته ملێكراو یان بۆ له ناوچونی رژێمێكی س����ته مكار، ئه مه هێڵی سوربێت و نابێت كه س باسی

بكات". به فه رمانی پێش����تر له كاتێكدایه ئه مه س����ه رۆكایه تی هه رێم، لیژنه یه كی حكومی پێكهێنرا بۆ دۆزینه وه ی ئه و سه رچاوانه ی ده بن����ه هانده ری ره وانه كردنی گه نجان بۆ

سوریا. په یوه ندیكرد جارێ����ك چه ن����د ئاوێنه پارێ����زگای ئاسایش����ی به به ڕێوه ب����ه ری س����لێمانی ، ب����ه اڵم ناوب����راو به پاس����اوی به اڵم نه ب����و، به ده س����ت س����ه رقاڵبونی س����ه ركه وت نه قیب له الی����ه ن خۆی����ه وه به ڕێوه به رایه ت����ی وته بێ����ژی ئه حم����ه د، پۆلیس����ی پارێزگای سلێمانی ، به ئاوێنه ی راگه یان����د: "زانیاریم����ان ده س����تكه وتوه له ن����او مزگه وته كاندا". به اڵم وته بێژه كه ی بزوتن����ه وه ی ئیس����المی ، گومان����ی ل����ه و رێوش����وێنانه ی ئاس����ایش هه یه و پێیوایه ئه گه ر "به ڵگه ی سه لمێنه ری هه بوایه ئه وا

باڵوده كرانه وه ". زۆربه ی به رپرس����انی ئه منی پێیانوایه ئه رك����ی هێ����زه ئه منیه كانه رێوش����وێنی ته واوه ت����ی بگرنه ب����ه ر ب����ۆ پاراس����تنی سه المه تی ژیانی هاواڵتیان، له به رامبه ردا پێیانوای����ه ئاینیه كانی����ش كه س����ایه تیه هه ر كاتێك ش����تێكی گوماناوی هه بێت، پێویسته "به شێوازی یاسایی و شارستانی

مامه ڵه ی له گه ڵ بكرێت".

ئا: ئاوێنه

ئه مڕۆ خولێكی دیكه ی گفتوگۆكانی پێكهێنانی حكومه ت ده ستپێده كات و ره نگه یه كێتی كارتی "دو ئیداره یی "

به رامبه ر پارتی به كاربهێنێته وه ، به پێی زانیاریه كانی ئاوێنه ش، پارتی

راشكاوانه ئه وه به بیر یه كێتی دێنێته وه كه "گۆڕان هێزی دوه مه و مافی

خۆیانه یه كێك له پۆسته سیادیه كان وه ربگرن"، په رله مانتارێكی عێراقیش

ده ڵێت، "له ئێستادا ناكرێت وه ك كاتی رێككه وتنی ستراتیجی، پۆسته كان

دابه ش بكه ن ".

بڕیاره ئه مڕۆ كاتژمێ���ر 11ی به یانی، یه كێتی وه فدێك���ی مه كته بی سیاس���ی له ب���اره ی به مه به س���تی گفتوگۆك���ردن له ماڵی هه ش���ته م، كابینه ی پێكهێنانی

نێچیرڤان بارزانی له هه ولێر كۆبێته وه .س���ه ره تاییه كان، زانیاری���ه به پێ���ی ده رب���اره ی یه كێت���ی داواكاریه كان���ی

پێكهێنان���ی حكوم���ه ت خ���ۆی له چه ند جێگری له وانه : ده بینێت���ه وه ، خاڵێكدا س���ه رۆكی حكوم���ه ت، س���ه رۆكی په رله م���ان، وه زاره ته كانی پێش���مه رگه ، دارایی، به ڕێوه به رایه تییه گش���تییه كان و

نوێنه رایه تیه كانی ده ره وه . به پێ���ی زانیاریه كان���ی ئاوێنه ش، له و كۆبونه وه یدا پارتی راش���كاوانه به وه فدی یه كێت���ی ده ڵێ���ت ك���ه گ���ۆڕان هێزی دوه مه و مافی خۆیانه یه كێك له پۆس���ته س���ه رۆكی جێگری وه ك س���یادیه كانی په رله مان س���ه رۆكی ی���ان حكوم���ه ت

وه ربگرن.به ش���ێك له چاودێران ل���ه و بڕوایه دان پێكهێنانی كابینه ی هه شته م، ئاڵۆزترین پرۆسه ی سیاسیه كه هه رێمی كوردستان له چه ن���د مانگ���ی داهات���ودا به خۆیه وه یه كه مینج���اره به وپێی���ه ی ده بینێ���ت، باش���وری حوكمڕانیه ت���ی له مێ���ژوی كوردس���تاندا، بااڵنس���ی هێ���ز گۆڕانی چیدی سیستمی به سه ردادێت و ریشه یی ج���وت حزب���ی ناتوانێت به ش���ێوه یه كی

س���ه ركه وتوانه كاره كان���ی راییب���كات. یه كه مین هێزی سیاس���یش ك���ه باجی قورسی ئه م گۆڕانی هاوكێشه سیاسیه ی

دا، یه كێتی نیشتمانی كوردستانه . س���ه رچاوه ناڕه س���میه كان باس له وه ده كه ن، یه كێتی له م خوله ی دانوستاندنی پێكهێنانی كابینه ی نوێیه دا، ره نگه په نا بۆ هه مان ئه و كارته سیاس���یه ببات كه پێشتر باس له وه كرا پارتی له مه سه له ی س���ه رۆكایه تی ماوه ی درێژكردن���ه وه ی هه رێمدا وه ك فش���ارێك له دژی یه كێتی به كاریهێن���ا، ئه وی���ش په نابردن���ه ب���ۆ

سه رده می دو ئیداره یی . س���ه رچاوه یه كی لێدوان���ی به پێ���ی ئاگاداریش، "گه ر بێت و یه كێتی هه ڕه شه ی گه ڕانه وه بۆ دو ئیداره یی بكات، به وپێیه ی دامه زراوه ی ئاس���ایش و كه پێشمه رگه و ئاس���ایش و زانیاری به ده سته وه یه ، ئه وا هه لومه رجه كه زۆر گ���ۆڕاوه و ئه م جۆره قسانه زیاتر له گه مه ی باڵباڵێنه كانی ناو یه كێتی ده چێت و چیتر یه كێتی به رگه ی كارێكی وا ناگرێ���ت". ئه مه جگه له وه ی

كه پارتی پێش���تریش هه ڕه شه ی ئه وه ی كردوه كه پارچه پارچه كردنی كوردستان

"هێڵی سوره ".په رله مانتاری خۆیش���یه وه له الی���ه ن له باره ی عوس���مان، مه حم���ود عێراق ، پێكهێنان���ی كابینه ی نوێ���وه به ئاوێنه ی راگه یان���د، "پێكهێنان���ی حكومه ت زۆر دواكه وت، ئه وه س���ێ مانگه هه ڵبژاردن پێكنه هاتوه و هێش���تا حكومه ت كراوه ، ئه مه ش كاریگه ری بێكاره ، په رله مانیش نێگه تیڤ���ی به س���ه ر ژیان���ی خه ڵ���ك و په یوه ندیه كانی نێ���وان هه رێم و به غداوه

ده بێت".عوس���مان پێیوایه الیه نه سیاسیه كان حكومه ت و له پێكهێنانی نیی���ه په له یان ده ڵێت: ناوده بات و به "س���ه یر" ئه مه ش " هه ندێ���ك الی���ه ن هه ر ده ش���یانه وێت دوابكه وێت، تا وه زعی خۆیان رێكده خه ن و كۆنگره ی���ان هه یه و ئه م���ه ش كاریگه ری هه ی���ه و ده یانه وێت وه زعی خۆیان بزانن و

بڕیار بده ن".س���ه باره ت به وه ی تاچه ند ئه گونجێت

كه یه كێتی به هه مان نه فه سی كابینه كانی پێش���تر و به پێی رێكه وتنی س���تراتیجی داوای پۆس���ته كان بكات، ئ���ه و ده ڵێت "له ئێستادا ناكرێت وه ك كاتی رێكه وتنی ستراتیجی پۆس���ته كان دابه شبكه ن و 50 به 50 جارێكی دیكه بچه سپێته وه ، چونكه ئێس���تا گۆڕان هه یه و هێ���زی دووه مه و

ناكرێت پشتگوێبخرێت ".

په رله مان���ی هه ڵبژاردن���ی دوای���ن كوردس���تان له 21ی ئه یلول���ی 2013دا ئه نجامدراو ل���ه و كاته وه هێزه براوه كانی هه ڵبژاردن هێشتا له قۆناغه سه ره تاكانی پێكهێنان���ی كابینه ی نوێدان و په رله مانی نوێش ته نها یه ك كۆبون���ه وه ی كردوه و ئه ویش���ی به كراوه یی به جێهێشتوه . له و هه ڵبژاردن���ه دا پارت���ی به بردنه وه ی 38 كورس���ی براوه ی یه ك���ه م و گۆڕان به 24 كورس���ی دوه م و یه كێتی به 18 كورسی سێیه م و یه كگرتوی ئیسالمی به بردنه وه ی 10 كورسی چواره م و كۆمه ڵیش پێنجه م

كه خاوه نی 6 كورسیه .

3(408( سێشه ممه ‌2013/12/24هه‌نوکه

یه‌كێتی‌‌كارتی‌‌"دو‌ئیداره‌یی‌"‌به‌رامبه‌ر‌پارتی‌‌به‌كارده‌هێنێته‌وه‌

له ئێستادا ناكرێت وه ك كاتی

رێكه وتنی ستراتیجی پۆسته كان

دابه شبكه ن و 50 به 50 جارێكی دیكه

بچه سپێته وه

‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌

بزوتنه‌وه‌:‌چاوی‌‌هێزه‌‌ئه‌منییه‌كان‌له‌سه‌ر‌مزگه‌وته‌كانه‌گرتنی‌‌مه‌ال،‌

تێكدانی‌‌ئاسایشی‌‌كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌لێده‌كه‌وێته‌وه

دوای ئه وه ی هێزه كانی ئاسایش له هه ڵه بجه ئه ندامی سه ركردایه تی بزوتنه وه ی ئیسالمی "مه ال سه ید

عوسمان سه ید ئه حمه د"یان ده ستگیركرد، ئه ندامێكی مه كته بی

سیاسی ئه و بزوتنه وه یه ده ڵێت "هێرشكردنه سه ر مزگه وت و مه الكان

نابێته هۆی ترساندنمان".

شوان قه اڵدزێیی ئه ندامی مه كته بی بزوتن����ه وه ی وته بێ����ژی سیاس����ی و ئیسالمی سه باره ت به ده ستگیركردنی م����ه ال س����ه ید عوس����مان ئه ندام����ی سه ركردایه تی ئه و حیزبه ، به ئاوێنه ی "ده س����تگیركردنی ك����ه راگه یان����د مامۆس����تایانی ئایینی و پێش����نوێژی مزگه وت����ه كان، ده بێته هۆی تێكدانی ئاسایشی كۆمه اڵیه تی "، ئه و وتی "هه ر ئێس����تا جۆشان و خرۆش����انێك هه یه له سه رتاس����ه ری مه الكانه وه له الیه ن كوردستاندا له دژی ئه و كاره ، دوێنێ ئێواره زیاتر له 80 مه ال له هه ڵه بجه ی شه هید چونه به رده م ئاسایش و داوای

ئازادكردنی مامۆستایان كرد".وتیشی "هێرشكردنه سه ر مزگه وت و

مه الكان نابێته هۆی ترساندنمان".ناوب����راو جه غتی له س����ه ر ئه وه ش كرده وه كه "ش����تێكی وام نه بیستوه ك����ه مه ال س����ه ید عوس����مان له كاتی له رێوره س����می به ش����داریكردنی به خاكسپاردنی ئه و گه نجه ی له سوریاوه ته رمه كه ی هێنراوه ته وه شتێكی وای وتبێت زیانی بۆ ئاسایش����ی هه رێمی كوردس����تان هه بوبێ����ت"، قه اڵدزێیی وتی "به اڵم خۆ ئه گه ر جه نازه یه كیش بێته وه و قسه ش بكرێت و سه ره خۆشی بكرێت، ئێم����ه خه ڵكی ئه م واڵته ین، پێشمه رگه ته رمی به عسدا له زه مانی به ش����دارییان خه ڵك ده هێنرای����ه وه ناش����تنیدا ده ك����رد، له رێوره س����می ئه گه ر كه سێك چوبێته سوریا و له وێ تیاچوبێ����ت و بهێنرێته وه ته رمه كه ی و پرس����ه ی بۆ دابنرێت خۆ ئه مه تاوان

نییه ".وتیش����ی "ئێم����ه وه ك����و الیه ن����ه ئیسالمیه كان ئه و ئاڕاسته یه مان نییه ئه ن����دام و الیه نگری خۆمان بنێرین بۆ سوریا، چونكه پێمانوایه كه خه ڵكی س����وریا پێویس����تیان به گه نجی ئێمه

نییه ".ناوبراو ئاماژه ی ب����ه وه ش كرد كه "ئه وان به گرنگیه وه له رۆڵی هێزه كانی ئاس����ایش ده ڕوانن و ئه من و ئاسایش به الیان����ه وه جێ����ی بایه خ����ه "، به اڵم پێداگری له س����ه ر ئ����ه وه ش كرد كه "ئه من و ئاسایش به ده ستگرتن به سه ر به دینایه ت"، فه قێكاندا كۆمپیوته ری ئ����ه و وت����ی "ئومێد ده كه ی����ن هه مو شتێك به ئاسایی كۆتایی پێبێت، بۆ ئه وه ی ئه م جۆره كارانه كاردانه وه ی لێی����ان ئێم����ه ش لێنه كه وێت����ه وه ، قبوڵبكه ی����ن، خه ڵك����ی گرتنی مه ال و

پێشنوێژیان لێقبوڵناكات".

قائیمقامی هه ڵه بجه ی شه هید:نزیكه‌ی‌‌‌40گه‌نج‌له‌هه‌ڵه‌بجه‌وه‌‌‌چونه‌ته‌‌‌سوریا‌بۆ‌جیهادكردن

ئا: یاسین محه مه د

به مه به ستی جیهادكردن و پاڵپشتیكردن له گروپه ئیسالمیه

توندڕه وه كانی سوریا، به پێی لێدوانی قایمقامی هه ڵه بجه ی

شه هید نزیكه ی 30 تا 40 گه نج له هه ڵه بجه وه رۆیشتونه ته

سوریا، تا ئێستا هه شت گه نجی ئه و شاره ش له سوریا كوژراون.

قایمقام���ی ئه ده���ه م گ���ۆران هه ڵه بجه ی ش���ه هید له لێدوانێكی بۆ ڕۆژنامه ی ئاوێن���ه وتی "ئه و گه نجان���ه به ن���اوی گه ش���تیاری له ڕێگه ی توركی���او ڕوده كه ن���ه توركیا ده چنه س���وریا، تائێستا نزیكه ی 30-40 گه نجی س���نوری هه ڵه بجه ی ش���ه هید به مه به ستی سوریاو رۆیشتونه ته جیهادكردن چوارده له و گه نجانه گه ڕاونه ته وه و

هه شتیشیان كوژراون".س���ه باره ت ب���ه وه ی ك���ه كێ هه ڵه بجه قایمقامی هانیانده دات، وت���ی "تا ئێس���تا هی���چ كه س و الیه نێك���ی دیاریكراو نییه به وه ی بڕۆنه هانیان���ده دات ك���ێ ك���ه

سوریا".

به پێی زانیارییه كانی رۆژنامه ی ئاوێنه ماوه ی زیاد له هه شت مانگ ده بێت دو گه نجی دیكه ی خه ڵكی هه ڵه بج���ه كه به نیازب���ون بگه نه سوریا له دهۆك له الیه ن ئاسایشی پارتیی���ه وه ده س���تگیر ده كرێن و دوات���ر ده گوێزرێنه وه بۆ هه ولێر و

تا ئێستاش ئازاد نه كراون. قایمقامی هه ڵه بجه ئاماژه ش���ی "هی���چ ئ���ه وان ك���ه ب���ه وه دا زانیارییه كی���ان نییه له باره ی ئه و دو گه نجه ی كه له هه ولێر له الیه ن

ئاسایشه وه گیراون".ه���ه ر به پێ���ی زانیارییه كان���ی رۆژنام���ه ی ئاوێنه ئ���ه و چوارده بۆ ك���ه گه ڕاونه ت���ه وه گه نجه ی ئاسایش���ی له الیه ن هه ڵه بج���ه ، نزیكه ی م���اوه ی بۆ هه ڵه بجه وه چ��وار ڕۆژ له ئاسایشی هه ڵه بجه لێكۆڵینه وه ی���ان له گ���ه ڵ كراوه . حه مه ئه می���ن عه بدولڕه حم���ان ش���اره زور ئاسایش���ی وته بێژی به رۆژنام���ه ی له په یوه ندیه ك���دا ئاوێنه ی راگه یاند كه "ئێمه وه ك ئاسایش���ی ش���اره زور ئاماده نین له ب���اره ی ئ���ه و گه نجانه ی كه ڕو ده كه نه سوریاو ده گه ڕێنه وه هیچ

لێدوانێك بده ین".

یه كه مین هه نگاوی به كرده وه ش

هه ڵمه تێكی ئاسایش بو له شه وی 18ی

ئه م مانگه بۆ سه ر چه ند مزگه وتێك كه

حوجره ی فه قێی تێدایه و پاش

پشكنینی مزگه وته كان چه ند فه قێیه ك ده ستگیركران و ناسنامه و كۆدی

ئاسایش و كۆمپیوته ره شه خسیه كانیشیان

ده ستی به سه ردا گیرا

کۆمه ڵێک چه کداری سه ر به گروپی )ده وڵه تی ئیسالمی له عێراق و شام(

‌‌‌ئا:‌رێنوار‌نه‌جم

له‌ڕوداوێکی‌ده‌گمه‌ندا‌له‌نه‌خۆشخانه‌یه‌کی‌شاری‌سلێمانی،‌

له‌ماوه‌یه‌کی‌که‌مدا‌دو‌حاڵه‌تی‌"ساغکردنه‌وه‌"ی‌ڕه‌گه‌زی‌تێیدا‌

ڕوده‌دات.‌کچێکی‌‌17ساڵ‌دوای‌ئه‌و‌ته‌مه‌نه‌‌له‌ژیان،‌بۆی‌ده‌رده‌که‌وێت‌که‌‌

کوڕه‌و‌کوڕێکی‌‌4ساڵیش‌به‌پێچه‌وانه‌وه‌‌ئاشکراده‌بێت‌که‌‌کچه‌.‌ئه‌و‌دکتۆره‌شی‌که‌‌حاڵه‌ته‌کانی‌دیاریکردوه‌.‌تایبه‌ت‌

به‌ئاوێنه‌‌ورده‌کاری‌ده‌خاته‌ڕو.

له‌نه‌خۆش���خانه‌ی‌هه‌رێم‌که‌‌ده‌که‌وێته‌‌س���لێمانییه‌وه‌،‌ ش���اری‌ رۆژهه‌اڵت���ی‌م���اوه‌ی‌زیاتر‌ل���ه‌دو‌س���اڵه‌‌تاقیگه‌ی‌مایکرۆجی���ن‌هه‌یه‌‌که‌‌ب���ۆ‌دیاریکردنی‌ڕه‌گ���ه‌ز‌به‌کارده‌هێنرێت.‌به‌وته‌ی‌دکتۆر‌فه‌ره���اد‌به‌رزنجی‌پزیش���کی‌پس���پۆڕ‌تاقیگه‌یه‌‌ ئ���ه‌و‌ نه‌خۆش���خانه‌یه‌دا،‌ له‌و‌له‌کوردس���تان‌و‌عێراقدا‌ته‌نها‌تاقیگه‌یه‌‌ک���ه‌‌ده‌توانێ���ت‌به‌ش���ێوازێکی‌مۆدێرن‌مرۆڤ‌ ڕه‌گه‌زی‌ بکات‌و‌ تاقیکردنه‌وه‌کان‌

دیاریی‌بکات.به‌ش���ێکی‌زۆری‌ئ���ه‌و‌کۆرپ���ه‌‌تازه‌‌له‌دایکبوان���ه‌ی‌گوم���ان‌له‌ڕه‌گه‌زه‌که‌یان‌هه‌ی���ه‌،‌واته‌‌به‌ت���ه‌واوی‌نازانرێت‌کوڕن‌یاخود‌ک���چ،‌که‌س‌و‌کاریان‌س���ه‌ردانی‌له‌ڕه‌گه‌زی‌ تاقیگه‌ی���ه‌‌ده‌ک���ه‌ن‌و‌ ئ���ه‌و‌

کۆرپه‌کانیان‌دڵنیاده‌بنه‌وه‌.له‌چه‌ن���د‌هه‌فت���ه‌ی‌ڕاب���ردودا‌دوای‌ئ���ه‌وه‌ی‌دای���ک‌و‌باوکێک‌منداڵ���ه‌تازه‌‌له‌دایکبوه‌که‌ی���ان‌له‌ش���وێنێکی‌دوره‌وه‌‌

دێنن���ه‌‌ئ���ه‌و‌نه‌خۆش���خانه‌ی‌هه‌رێم‌‌تا‌له‌ڕه‌گه‌زی‌کۆرپه‌که‌یان‌دڵنیابنه‌وه،‌پاش‌پشکنین‌ده‌رده‌که‌وێت‌که‌‌کوڕه‌‌.‌هه‌ر‌له‌و‌مایکرۆجین،‌ له‌تاقیگه‌ی‌ س���ه‌ردانه‌یاندا‌پش���کنینێکیش‌بۆ‌"ک���وڕه‌"‌ته‌مه‌ن‌‌4سااڵنه‌که‌شیان‌ده‌که‌ن،‌به‌اڵم‌ئه‌نجامێکی‌

چاوه‌ڕوان‌نه‌کراو‌ده‌رده‌چێت.دکتۆر‌فه‌رهاد‌س���ه‌باره‌ت‌به‌ئه‌نجامی‌ئه‌و‌تاقیکردنه‌وه‌ی���ه‌‌تایبه‌ت‌به‌ئاوێنه‌ی‌ئه‌نجام���ی‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ "دوای‌ راگه‌یان���د:‌تاقیکردنه‌وه‌که‌م‌بینی،‌که‌وتمه‌‌گومانه‌وه‌.‌له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ئه‌و‌منداڵه‌که‌ی‌که‌‌‌4ساڵ‌به‌کوڕ‌ناسرابو،‌له‌تاقیکردنه‌وه‌که‌دا،‌کچ‌ده‌رچوبو.‌بۆیه‌‌دوباره‌‌تاقیکردنه‌وه‌مان‌ب���ۆ‌ک���ردو‌هه‌م���ان‌ئه‌نج���ام‌واته‌‌کچ‌ده‌رچو".‌هه‌روه‌ها‌دکتۆر‌ئه‌وه‌شی‌باس‌ک���رد‌که‌‌دوای‌ئ���ه‌وه‌ی‌به‌دایک‌و‌باوکی‌کوڕ‌ منداڵه‌که‌تان‌ وت���وه‌،‌ منداڵه‌که‌یان‌نییه‌‌و‌کچه‌،‌باوه‌ڕی���ان‌نه‌کردوه‌.‌به‌اڵم‌ئه‌وه‌‌زانس���ته‌و‌نکۆڵی‌لێ‌ناکرێت‌"چاو‌

هه‌ڵه‌‌ده‌کات،‌به‌اڵم‌زانست‌نا".هاوش���ێوه‌دا،‌ دیکه‌ی‌ له‌حاڵه‌تێک���ی‌له‌ناوچه‌یه‌ک���ی‌پارێ���زگای‌س���لێمانی،‌دوای‌ئه‌وه‌ی‌"کچ"ێکی‌ته‌مه‌ن‌‌17ساڵ‌س���ه‌ردانی‌هه‌مان‌نه‌خۆشخانه‌و‌تاقیگه‌‌ده‌کات،‌ئه‌ویش‌ب���ۆی‌ده‌رده‌که‌وێت‌که‌‌‌17ساڵه‌‌به‌هه‌ڵه‌‌ڕه‌گه‌زی‌خۆی‌زانیوه‌.‌دکت���ۆر‌فه‌رهاد‌له‌باره‌ی‌ورده‌کاریی‌ئه‌و‌حاڵه‌ته‌وه‌‌وتی:‌"ئه‌و‌گه‌نجه‌‌دوای‌ئه‌وه‌ی‌ل���ه‌و‌ته‌مه‌ن���ه‌دا‌نیش���انه‌کانی‌کچێتی؛‌وه‌ک‌گه‌ش���ه‌کردنی‌مه‌مکه‌کان‌و‌سوڕی‌مانگانه‌ی‌تێدا‌ده‌رنه‌که‌وتبو،‌س���ه‌ردانی‌ئێمه‌ی‌کرد.‌دوای‌پشکنین‌ئه‌نجامێکی‌

سه‌رسوڕهێنه‌رمان‌بۆ‌ده‌رکه‌وت،‌ئه‌ویش‌ئه‌وه‌بو‌که‌‌ئه‌و‌گه‌نجه‌‌کچ‌نییه‌و‌کوڕه‌".‌دکتۆر‌فه‌رهاد‌وردتر‌باسی‌له‌و‌حاڵه‌ته‌‌کردو‌وتی‌"ئه‌و‌گه‌نجه‌‌ئه‌ندامی‌زاوو‌زێی‌نێرینه‌ی‌چوه‌‌به‌ن���اوداو‌ده‌رنه‌که‌وتوه‌،‌له‌به‌رئ���ه‌وه‌‌له‌منداڵیی���ه‌وه‌‌ڕه‌گه‌زه‌که‌ی‌به‌هه‌ڵ���ه‌‌دیاریکراوه‌و‌وه‌ه���ا‌زانراوه‌‌که‌‌کچه.‌له‌ڕوی‌زانستیشه‌وه‌‌ئه‌مه‌‌شتێکی‌له‌باره‌ی‌چاره‌سه‌ریش���ه‌وه‌‌ ئاس���اییه‌‌".‌وتی:‌"‌ب���ه‌‌نه‌ش���ته‌رگه‌ری‌جوانکاری‌ده‌توانرێت‌ئه‌ندامه‌که‌ی‌وه‌ک‌که‌س���ێکی‌

سروشتیی‌لێبکرێته‌وه‌".س���ه‌باره‌ت‌به‌زۆری���ی‌و‌که‌می���ی‌ئه‌و‌حاڵه‌تانه‌‌له‌کوردس���تان‌و‌جیهاندا‌دکتۆر‌ئاماژه‌ی‌به‌وه‌دا‌که‌‌"له‌جیهاندا‌حاڵه‌تی‌له‌و‌شێوه‌یه‌‌هه‌یه‌،‌به‌اڵم‌زو‌پێیده‌زانرێت‌و‌چاره‌سه‌ر‌ده‌کرێت.‌به‌اڵم‌له‌کوردستاندا‌

شێوه‌ی‌ئه‌و‌حاڵه‌ته‌‌ده‌گمه‌نه‌".له‌باره‌ی‌هۆکاری‌ئه‌وه‌ی‌ئه‌و‌که‌سانه‌‌دوای‌چه‌ند‌ساڵێک‌ڕه‌گه‌زی‌ڕاسته‌قینه‌ی‌خۆی���ان‌ده‌زانن،‌دکت���ۆر‌فه‌رهاد‌وتی:‌"هۆکاری‌سه‌ره‌کیی‌ئه‌وه‌یه‌‌که‌‌دایکه‌کان‌مام���ان‌ به‌سه‌رپه‌رش���تی‌ له‌ماڵ���ه‌وه‌و‌ئه‌وانیش‌ ده‌بێت‌و‌ له‌دایک‌ منداڵه‌کانیان‌ش���اره‌زایی‌باش���یان‌نییه‌.‌ب���ه‌اڵم‌گه‌ر‌له‌نه‌خۆشخانه‌کاندا‌منداڵه‌کان‌له‌دایکببن،‌ئه‌وا‌دکتۆری‌پسپۆڕ‌ده‌یبینێت‌و‌ئامێری‌

پێشکه‌وتوی‌لێیه‌‌بۆ‌پشکنین".ئام���ۆژگاری‌دکتۆریش‌ب���ۆ‌هاواڵتیان‌ئه‌وه‌یه‌‌که‌‌ئه‌مه‌‌حاڵه‌تێکی‌ئاس���اییه‌و‌هه‌ی���ه‌و‌ گومانێک���ی‌ هه‌رکه‌س���ێک‌کێش���ه‌یه‌که‌ی‌هه‌یه‌،‌با‌پشکنین‌بکات،‌

تا‌چاره‌سه‌ری‌پێویست‌وه‌ربگرێت.‌

هەنوکە(408(‌سێشه‌ممه‌‌42013/12/24

له‌دو‌حاڵه‌تی‌ده‌گمه‌ندا‌له‌کوردستان

کچێک‌دوای‌‌17ساڵ‌بۆی‌ده‌رده‌که‌وێت‌که‌‌کوڕه‌ئیستقراری‌سیاسی،‌له‌زه‌مه‌نی‌‌

سه‌رۆكێكی‌ماوه‌‌بۆ‌درێژكراوه‌دا

‌

‌‌‌سه‌رتیپ‌جه‌وهه‌ر

به‌هۆی‌‌دروستكردنی‌بارگرژی‌سیاسی‌و‌ئیعالمییه‌وه‌،‌دیارترین‌دو‌پرس���ی‌ئاڵۆز‌پێش‌هه‌ڵبژاردن���ه‌كان‌دواخران‌بۆ‌دوای‌‌هه‌ڵبژاردن���ه‌كان‌به‌كۆمه‌ڵێ���ك‌‌وه‌ع���دو‌په‌یمان‌كه‌‌چاره‌بكرێن،‌ئه‌وانیش‌پرسی‌س���ه‌رۆكی‌هه‌رێم‌و‌گێڕانه‌وه‌ی‌‌ده‌س���تور‌ب���و،‌ئێس���تاش‌دوای‌‌هه‌ڵبژاردنه‌كانه‌و‌له‌الیه‌ك‌بااڵنسی‌هێزو‌حیساب‌گۆڕاوه‌و‌هاوكێش���ه‌ی‌‌ده‌نگ‌‌وه‌كو‌خۆی‌‌نه‌ماوه‌،‌له‌الیه‌كی‌دیكه‌‌به‌هۆی‌‌گۆڕانی‌بارودۆخی‌الیه‌نه‌كان،‌گۆڕان‌به‌س���ه‌ر‌هه‌ڵوێس���ت‌و‌خواس���ت‌و‌بگره‌‌مامه‌ڵ���ه‌ی‌‌الیه‌نه‌كاندا‌

هاتوه‌.چ‌گۆڕانێ���ك؟‌ئێس���تا‌گ���ۆڕان‌داوای‌‌ئیس���تقراری‌سیاس���ی‌و‌نه‌فسی‌ده‌كات‌له‌كاتێكدا‌له‌چوار‌س���اڵی‌‌رابردو‌به‌هۆی‌‌ئه‌وانه‌وه‌‌كۆی‌‌كایه‌ی‌‌سیاسی‌به‌گرژی‌و‌نائیس���تقراره‌و‌تێپه‌ڕی،‌له‌الیه‌كی‌دیكه‌‌)یه‌كێتی‌(‌به‌مامه‌ڵه‌كردن‌له‌سه‌ر‌بنه‌مای‌‌رێ���ژه‌ی‌‌ده‌نگ‌رازی‌نیی���ه‌و‌زنجیره‌یه‌ك‌به‌ده‌س���ته‌وه‌یه‌و‌ گه‌رم���ی‌ كارت���ی‌‌هه‌ریه‌كێكیان‌بجوڵێنێت،‌ئه‌و‌ئیستقراره‌‌باس���ی‌ نه‌وش���یروان‌ كاك‌ نه‌فس���یه‌ی‌‌ده‌كات‌ده‌بێته‌‌س���ۆته‌ك،‌له‌وه‌‌خراپتر‌ده‌بێت‌كه‌‌گۆڕان‌له‌ماوه‌ی‌‌چوار‌س���اڵی‌‌په‌رله‌مان‌ ده‌ره‌وه‌ی‌‌ له‌په‌رله‌مان‌و‌ رابردو‌

دروستیكرد.گ���ۆڕان‌له‌ماوه‌ی‌‌چوار‌س���اڵی‌‌رابردو‌له‌سه‌ر‌بنه‌مای‌‌زمانی‌‌زبرو‌روبه‌روبونه‌وه‌ی‌‌تون���د‌درێژه‌یان‌به‌ملمالنێی‌‌سیاس���ی‌و‌ئیعالمیی���دا،‌زنجیره‌یه‌ك‌ده‌س���ته‌واژه‌ی‌‌نوێیان‌بۆ‌پۆست‌و‌داموده‌زگاكانی‌‌هه‌رێم‌داهێنا،‌له‌په‌رله‌مانی‌‌ماوه‌‌به‌سه‌رچوه‌وه‌‌تاوه‌كو‌س���ه‌رۆكی‌ماوه‌‌ب���ۆ‌درێژكراوه‌و‌حكومه‌تی‌‌كاربه‌ڕێكه‌ر..‌هتد،‌ئێستاش‌كه‌‌ده‌یانه‌وێ‌‌بێنه‌‌حكومه‌ت،‌په‌له‌كردنێكی‌زۆریان‌پێوه‌دیاره‌‌بێده‌نگییه‌كی‌ته‌واویان‌روداوو‌ هه‌م���و‌ له‌ئاس���ت‌ هه‌ڵب���ژاردوه‌‌گۆڕانكارییه‌كان،‌ئاماده‌شن‌)وه‌ك‌خۆیان‌ده‌ڵێن(‌له‌به‌رده‌م‌س���ه‌رۆكێكی‌ماوه‌‌بۆ‌درێژكراوه‌‌سوێندی‌یاسایی‌‌بخۆن‌ته‌نها‌له‌پێناوی‌‌گه‌یشتن‌به‌ده‌سه‌اڵت،‌ئه‌مه‌ش‌ته‌واو‌پێچه‌وانه‌ی‌‌ئه‌و‌‌وێنه‌یه‌‌كه‌‌له‌ماوه‌ی‌‌چوار‌س���اڵی‌‌رابردو‌له‌ش���انۆی‌‌سیاسی‌

كوردستان‌بینیمان.ره‌نگه‌‌ه���ه‌ورازی‌پێكهێنانی‌‌حكومه‌ت‌"گریمان‌ نه‌بێ���ت،‌ س���ه‌خت‌ ئه‌وه‌ن���ده‌‌دیكه‌ش‌ الیه‌نه‌كان���ی‌‌ پارت���ی‌‌و‌ گۆڕان‌و‌له‌پرسی‌پێكهێنانی‌‌حكومه‌ت‌و‌په‌رله‌مان‌ده‌ربازی���ان‌بو"‌ئه‌ی‌‌چ���ی‌له‌هه‌ورازێكی‌دیك���ه‌ی‌‌س���ه‌ختتر‌ده‌كه‌ن‌ك���ه‌‌خۆی‌‌له‌پرس���ی‌كۆتایی‌‌هاتنی‌م���اوه‌ی‌‌)دو‌ساڵ‌درێژكردنه‌وه‌كه‌ی‌(‌سه‌رۆكی‌هه‌رێم‌و‌پرس���ی‌گێڕانه‌وه‌ی‌‌پرۆژه‌ی‌‌ده‌ستور‌بۆ‌په‌رله‌م���ان‌ده‌بینێت���ه‌وه‌؟‌ئه‌گه‌ر‌گۆڕان‌پێیوای���ه‌‌رێككه‌وتنێك���ی‌سیاس���ی‌دو‌قۆڵ���ی‌‌نێوان���ی‌‌نه‌وش���یروان‌و‌بارزانی‌‌رێگاخۆشده‌كات‌بۆ‌ئیستقراری‌سیاسی‌و‌نه‌فسی،‌ئه‌وا‌پرسی‌س���ه‌رۆكی‌هه‌رێم‌و‌ده‌س���تور‌یه‌خه‌ی‌‌خۆی���ان‌ده‌گرێته‌وه‌و‌

ده‌بێ‌‌‌وه‌اڵمێكیان‌بۆی‌‌هه‌بێت.بۆ‌یه‌كێتیش‌ئه‌م‌دۆخه‌ی‌‌تێیدا‌ده‌ژیت‌هی‌ئ���ه‌وه‌‌نییه‌‌هیچ‌پرس‌و‌‌وه‌عدێك‌كه‌‌دوایبخات‌ خۆیداوه‌‌ خه‌ڵكی‌ به‌ده‌نگده‌رو‌یان‌هه‌ر‌گۆڕانێكی‌به‌سه‌ردا‌بێنێت،‌ئێستا‌یه‌كێتی‌‌له‌گێمی‌دوه‌م���ی‌یارییه‌كه‌دایه‌،‌له‌م‌گێمه‌‌فیكه‌ی‌‌كۆتاییهاتنی‌‌یارییه‌كه‌‌لێده‌درێت،‌ئه‌گه‌ر‌گۆڵ‌نه‌كات‌ده‌رفه‌تی‌‌دیكه‌ی‌‌بۆ‌ناڕه‌خس���ێت،‌نه‌‌ده‌نگه‌كانی‌‌نه‌‌ژماره‌ی‌‌كورس���ییه‌كانی‌‌هی‌ئه‌وه‌نییه‌‌هیچ‌گره‌وێكی‌دیكه‌ی‌‌له‌س���ه‌ربكات،‌بۆ‌یه‌كێتیش‌ئه‌م‌دو‌پرس���ه‌‌كارتی‌‌به‌هێزن‌بۆ‌دوباره‌‌خۆگێڕانه‌وه‌ی‌‌بۆ‌ناو‌جه‌ماوه‌رو‌په‌راگه‌نده‌بوه‌كانی‌،‌ ده‌نگه‌‌ كۆكردنه‌وه‌ی‌‌مانگ���ی‌ دو‌ م���اوه‌ی‌‌ جموجۆڵه‌كان���ی‌‌رابردوش‌ئاماژه‌یه‌‌بۆ‌سه‌رده‌مێكی‌نوێ‌‌

له‌ملمالنێی‌‌سیاسی‌له‌كوردستان.راس���تییه‌ك‌هه‌ی���ه‌‌ده‌ب���ێ‌‌بیزانین،‌گۆڕان‌ پارتی‌‌و‌ نێ���وان‌ په‌یوه‌ندییه‌كانی‌‌یان‌یه‌كێ�تی‌‌و‌گۆڕان‌بگاته‌‌هه‌ر‌ئاستێكی‌گرژ،‌ره‌نگدانه‌وه‌ی‌‌به‌س���ه‌ر‌ئاسایش���ی‌ده‌رناكه‌وێت،‌ ئابورییه‌كه‌ی‌‌ باره‌‌ هه‌رێم‌و‌به‌اڵم‌هه‌ركاتێك‌نێوانی‌‌پارتی‌‌و‌یه‌كێتی‌‌گرژ‌بو،‌مه‌ترس���ییه‌كی‌گه‌وره‌‌ده‌كه‌وێته‌‌سه‌ر‌كۆی‌‌بارودۆخی‌سیاسی‌و‌ئابوری‌و‌هه‌مو‌ئه‌و‌پێشكه‌وتنانه‌ی‌‌به‌ده‌ستهاتون‌ل���ه‌م‌هه‌رێم���ه‌،‌پارتی���ش‌به‌رونی‌‌له‌م‌راستییه‌‌تێگه‌یش���توه‌‌بۆیه‌‌هه‌ستیارانه‌‌مامه‌ڵه‌‌له‌گه‌ڵ‌دۆخه‌كه‌دا‌ده‌كات،‌له‌وه‌ش‌تێگه‌یشتوه‌،‌س���ه‌ره‌نجام‌لێكه‌وته‌ی‌‌ئه‌م‌دۆخ���ه‌‌نه‌ك‌ب���ۆ‌یه‌كێ�تی‌‌و‌گ���ۆڕان،‌بۆ‌پارتیش‌هه‌ورازێكی‌زۆر‌سه‌خت‌ده‌بێت.

‌‌‌ئا:‌هێمن‌مامه‌ند

سه‌رۆكی‌‌لیستی‌‌به‌ره‌ی‌‌توركمانی‌‌له‌په‌رله‌مانی‌‌كوردستان،‌ئاماژه‌‌به‌وه‌‌

ده‌كات‌كه‌‌یه‌كێتی‌‌و‌پارتی‌‌له‌دابه‌شكردنی‌‌ژوره‌كانی‌‌ناو‌په‌رله‌مانیش‌ناعه‌داله‌تی‌‌ده‌كه‌ن‌و‌هه‌روه‌ك‌ئاماژه‌ش‌به‌وه‌‌ده‌كات‌كه‌‌ئه‌وان‌‌وه‌كو‌توركمان‌و‌نه‌ته‌وه‌ی‌‌دوه‌م‌له‌هه‌رێمی‌‌كوردستان‌به‌هیچ‌شێوه‌یه‌ك‌ئاگایان‌له‌مه‌سه‌له‌ی‌‌داهاتی‌‌نه‌وت‌نییه‌.‌

لیس���تی‌‌ س���ه‌رۆكی‌‌ مه‌عروف‌ ئای���دن‌ب���ه‌ره‌ی‌‌توركمان‌له‌و‌‌وتوێ���ژه‌‌تایبه‌ته‌دا‌له‌گه‌ڵ‌ئاوێنه‌‌تیشكی‌‌خسته‌‌سه‌ر‌پرسی‌‌به‌شداریكردنی‌‌لیس���تی‌‌به‌ره‌ی‌‌توركمانی‌‌ب���ۆ‌یه‌كه‌مجار‌له‌په‌رله‌مانی‌‌كوردس���تان‌و‌‌وتی‌"‌بۆ‌به‌شداریكردنی‌‌ئێمه‌‌له‌هه‌ڵبژاردن‌ده‌وڵه‌ت���ی‌‌توركیا‌رۆڵی‌‌هه‌ب���وه‌‌‌له‌وه‌ی‌‌‌وابكات‌له‌هه‌ڵبژاردنی‌‌ئه‌مجاره‌ی‌‌په‌رله‌مانی‌‌كوردس���تان‌به‌ره‌ی‌‌توركمانی‌‌به‌ش���داری‌‌هه‌ڵبژاردنه‌كان‌بكات،‌‌به‌اڵم‌‌به‌وته‌ی‌‌ئه‌و‌ئه‌وه‌ش‌به‌مانای‌‌ئه‌وه‌‌نایه‌ت‌كه‌‌ده‌وڵه‌تی‌‌توركی���ا‌ده‌س���ت‌ده‌خاته‌‌ن���او‌كاروباری‌‌حكومه‌تی‌‌هه‌رێم‌و‌په‌یوه‌ندییه‌كانی‌‌له‌گه‌ڵ‌

توركمان".ئای���دن‌ئاماژه‌ی‌‌به‌وه‌ش���كرد"‌راس���ته‌‌له‌گه‌ڵ‌ په‌یوه‌ندیه‌كان���ی‌‌ توركیا‌ ئێس���تا‌پارتی‌‌‌باشه‌،‌به‌اڵم‌ئه‌مه‌‌ئه‌وه‌‌ناگه‌یه‌نێت‌كه‌‌به‌واسیته‌ی‌‌توركیا‌‌پارتی‌‌په‌یوه‌ندی‌‌له‌گه‌ڵ‌به‌ره‌ی‌‌توركمانی‌‌باش‌بوه‌،‌‌به‌ڵكو‌به‌وته‌ی‌‌ئه‌و‌هێشتا‌په‌یوه‌ندیه‌كانی‌‌پارتی‌‌و‌

به‌ره‌ی‌‌توركمانی‌‌به‌و‌شێوه‌یه‌‌نییه‌".به‌شداریكردنیشیان‌ به‌پرسی‌‌ سه‌باره‌ت‌له‌حكوم���ه‌ت‌و‌پێدانی‌‌پۆس���ته‌كان‌ئایدن‌‌وت���ی‌"‌ئێم���ه‌‌داوای‌‌جێگ���ری‌‌‌دوه‌م���ی‌‌سه‌رۆكی‌‌حكومه‌تمان‌كردوه‌‌بۆ‌كاروباری‌‌توركم���ان،‌بۆ‌ئ���ه‌وه‌ی‌‌حكومه‌تی‌‌هه‌رێم‌نیه‌تی‌‌پاكی‌‌نیشاندا‌به‌رامبه‌ر‌به‌توركمان‌و‌روییه‌ك���ی‌‌جوان���ی‌‌هه‌رێ���م‌نیش���انبدات‌به‌رامبه‌ر‌به‌توركمانه‌كانی‌‌تر‌له‌ناوچه‌كانی‌‌ترو‌ناوچه‌‌دابڕاوه‌كان‌و‌هانی‌‌توركمانه‌كان‌ب���دات‌ك���ه‌‌پش���تگیری‌‌له‌ك���ورد‌بكه‌ن،‌پێویس���ته‌‌ئه‌و‌داخوازی���ه‌ی‌‌توركمانه‌كان‌

جێبه‌جێ‌بكرێت".ئایدن‌ به‌پۆس���ته‌كان‌ س���ه‌باره‌ت‌ هه‌ر‌‌وتی‌"‌له‌كاتی‌‌ئ���ه‌وه‌ی‌‌نێچیرڤان‌بارزانی‌‌و‌ش���اندێكی‌‌پارتی‌‌‌هاتنه‌‌الی‌‌چوار‌لیسته‌‌براوه‌ك���ه‌ی‌‌توركم���ان‌یه‌كێ���ك‌له‌الیه‌نه‌‌توركمانیه‌كان‌به‌شانده‌كه‌ی‌‌‌وت‌كه‌‌"نابێت‌له‌ژێر‌كاریگه‌ری‌‌كه‌س‌پۆسته‌‌‌ویزارییه‌كان‌بده‌ن‌به‌توركمان"‌ئه‌وه‌ش‌‌وه‌ك‌ئاماژه‌یه‌ك‌بو،‌به‌رامب���ه‌ر‌به‌وه‌ی‌‌ك���ه‌‌پارتی‌‌له‌ژێر‌كاریگه‌ری‌‌توركیا‌سینان‌چه‌له‌بی‌‌داناوه‌،‌به‌اڵم‌ف���ازل‌میران���ی‌‌‌وه‌اڵم���ی‌‌دایه‌وه‌و‌‌وتی‌"‌ئێمه‌‌پێش���وتر‌س���ینان‌چه‌له‌بیمان‌داناوه‌و‌له‌كاره‌كه‌شی‌‌سه‌ركه‌وتوبوه‌،‌بۆیه‌‌پێده‌چێ���ت‌هه‌ر‌‌كاك‌س���ینان‌له‌جێگه‌ی‌‌

خۆی‌‌بمێنێته‌وه‌".س���ه‌باره‌ت‌به‌پرس���ی‌‌نه‌وتی���ش‌ئایدن‌

مه‌عروف‌‌وتی‌‌"ئێمه‌‌‌وه‌كو‌توركمان‌و‌‌وه‌كو‌نه‌ته‌وه‌ی‌‌دوه‌م‌هیچ‌ئاگامان‌له‌گرێبه‌سته‌‌نه‌وتیه‌كان‌و‌داهاته‌كه‌شی‌‌نییه‌،‌به‌داخه‌وه‌‌تائێستا‌نه‌وت‌نه‌بۆته‌‌هۆی‌‌خۆشگوزه‌رانی‌‌و‌خێرو‌به‌ره‌كه‌ت‌ب���ۆ‌خه‌ڵك‌و‌بۆ‌نه‌ته‌وه‌ی‌‌

توركمان".ئایدن‌‌وتیش���ی‌‌"به‌داخه‌وه‌‌له‌په‌رله‌مان‌له‌كاتی‌‌دابه‌شكردنی‌‌ژوره‌كان‌ناعه‌داله‌تی‌‌ك���راوه‌،‌ئێم���ه‌‌‌وه‌كو‌توركم���ان‌‌نهۆمی‌‌چواره‌می���ان‌پێداوین،‌له‌گه‌ڵ‌ئه‌وه‌ش���دا‌به‌پێن���ج‌په‌رله‌مانت���اری‌‌توركمان‌س���ێ‌ژوریان‌پێدابوین،‌دوات���ر‌پارتی‌‌ژورێكی‌‌كردینه‌‌دی���اری‌،‌به‌پێكه‌نینه‌وه‌‌‌وتیش���ی‌‌"ئێم���ه‌‌داواده‌كه‌ی���ن‌یه‌كێتیش‌ژورێكمان‌پێبدات،‌بۆ‌ئه‌وه‌ی‌‌په‌رله‌مانتارێكمان‌بێ‌

ژور‌نه‌مێنێته‌وه‌".

هه‌ر‌س���ه‌باره‌ت‌به‌وه‌ی‌‌ك���ه‌‌ده‌وترێت‌‌توركی���ا‌ ‌ كاریگ���ه‌ری‌‌ له‌ژێ���ر‌ پارت���ی‌‌په‌یوه‌ندیه‌كان���ی‌‌له‌گ���ه‌ڵ‌توركمان���ه‌كان‌باشه‌‌و‌توركمانه‌كانیش‌له‌پارتیه‌وه‌‌نزیكن‌‌ئای���دن‌‌وتی‌‌"ره‌نگ���ه‌‌ئه‌م���ه‌‌تاراده‌یه‌ك‌مه‌س���ه‌له‌كه‌‌ ب���ه‌اڵم‌ بێ���ت،‌ هۆكارێ���ك‌په‌یوه‌ندی‌‌به‌مه‌وقیعی‌‌جوگرافیه‌وه‌‌هه‌یه‌،‌بۆ‌نمونه‌‌ئه‌و‌توركمانانه‌ی‌‌كه‌‌له‌هه‌ولێرن‌به‌حكوم���ی‌‌ئه‌وه‌ی‌‌‌ئ���ه‌و‌‌ناوچه‌یه‌‌له‌ژێر‌ده‌س���تی‌‌پارتییه‌،‌پارتی‌‌په‌یوه‌ندیه‌كانی‌‌باشه‌‌له‌گه‌ڵ‌توركمان،‌به‌اڵم‌له‌كه‌ركوك‌و‌سلێمانی‌‌توركمان‌په‌یوه‌ندی‌‌باشه‌‌له‌گه‌ڵ‌

یه‌كێتی‌".سه‌باره‌ت‌به‌وه‌ی‌‌كه‌‌ئایا‌توركمان‌ته‌نیا‌له‌هه‌ولێر‌ده‌ژین،‌یان‌بۆچی‌‌توركمانه‌كانی‌نییه‌‌ له‌په‌رله‌م���ان‌ نوێنه‌ریان‌ س���لێمانی‌‌

ئایدن‌‌وتی‌‌"به‌ڵێ‌‌توركمان‌له‌س���لێمانیش‌هه‌یه‌‌هه‌روه‌ها‌له‌كفری‌و‌كه‌الریش‌نفوسی‌‌توركم���ان‌زۆره‌"‌به‌پێكه‌نینیش���ه‌وه‌‌‌وتی‌‌"بۆیه‌‌داوا‌ده‌كه‌ین‌له‌یه‌كێ�تی‌‌نیشتیمانی‌‌كوردس���تان‌جگه‌‌له‌ژوره‌ك���ه‌ی‌‌په‌رله‌مان‌په‌رله‌مانیش���مان‌ كورس���یه‌كی‌ هه‌روه‌ها‌

پێبده‌ن".توركمانه‌كان‌ به‌هه‌ڵوێس���تی‌‌ سه‌باره‌ت‌له‌كه‌ركوك‌ئایدن‌‌وتی‌‌"به‌داخه‌وه‌‌یه‌كێتی‌‌و‌پارتی‌‌له‌كه‌ركوك‌هه‌ڵوێستیان‌رون‌نییه‌،‌‌بۆیه‌‌ئێمه‌‌داوا‌ده‌كه‌ین‌كه‌‌كه‌ركوك‌بكرێته‌‌هه‌رێمێكی‌‌سه‌ربه‌خۆ‌‌وه‌ك‌قۆناغی‌‌یه‌كه‌م‌دوات���ر‌ئه‌گ���ه‌ر‌نه‌ته‌وه‌ی‌‌توركم���ان‌زانی‌‌به‌رژه‌وه‌ندیه‌كانی‌‌له‌گه‌ڵ‌كورد‌باشه‌‌ئه‌وه‌‌به‌وه‌‌ده‌نگ‌ده‌دات‌كه‌‌كه‌ركوك‌بگه‌ڕێته‌وه‌‌

سه‌ر‌هه‌رێمی‌‌كوردستان".

توركمانه‌كان،‌داوای‌‌ژورێك‌و‌كورسیه‌كی‌‌په‌رله‌مان‌له‌یه‌كێتی‌‌ده‌كه‌ن

"ئێمه‌‌‌وه‌كو‌توركمان‌و‌نه‌ته‌وه‌ی‌‌دوه‌م‌به‌هیچ‌شێوه‌یه‌ك‌ئاگاداری‌‌گرێبه‌سته‌‌نه‌وتیه‌كان‌و‌پرسی‌‌نه‌وت‌نین"

ده‌وڵه‌تی‌‌توركیا‌رۆڵی‌‌هه‌بوه‌‌له‌وه‌ی‌‌‌وابكات‌له‌هه‌ڵبژاردنی‌‌ئه‌مجاره‌ی‌‌په‌رله‌مانی‌‌كوردستان‌به‌ره‌ی‌‌توركمانی‌‌به‌شداری‌‌

بكات

ئه‌و‌گه‌نجه‌‌دوای‌ئه‌وه‌ی‌له‌و‌ته‌مه‌نه‌دا‌نیشانه‌کانی‌کچێتی؛‌تێدا‌ده‌رنه‌که‌وتبو،‌

دوای‌پشکنین‌ئه‌نجامێکی‌

سه‌رسوڕهێنه‌رمان‌بۆ‌ده‌رکه‌وت،‌ئه‌ویش‌

ئه‌وه‌بو‌که‌‌کچ‌نییه‌و‌کوڕه

له‌جیهاندا‌حاڵه‌تی‌له‌و‌

شێوه‌یه‌‌هه‌یه‌،‌به‌اڵم‌زو‌

پێیده‌زانرێت‌و‌چاره‌سه‌ر‌

ده‌کرێت.‌به‌اڵم‌له‌کوردستاندا‌

شێوه‌ی‌ئه‌و‌حاڵه‌ته‌‌ده‌گمه‌نه

په‌رله‌مانی‌کوردستان

5(408( سێشه ممه 2013/12/24کوردستانی

به‌ختیار‌عه‌لی‌ده‌ینوسێت

بنەڕەتیانەی تێبینیی���ە لەو یەکێک ک���ەم راب���وردوودا، له م���اوەی ک���ە ت���ا زۆر له هەندێ���ک نوس���ینی من���دا ئاگادارکردنەوەیە بۆت���ەوە، دووب���ارە »لەیادکردن���ی له مەترس���ییەکانی سیس���تەم«، »ونک���ردن و نەبینین���ی »فەرامۆش���کردنی«. سیس���تم«، له لەیادکردنی مەترسییەک گەورەترین سیس���تمدا هەبێت، ئەوەی���ە هەر کات م���رۆڤ لەیادیک���رد، دەکەوێتە ناوی، دەبێت���ە نێچیری���ی و ب���ە چەمکەکانی بیردەکاتەوە، بە ئەندازەی سنوورەکانی دیاردەی ڕێگرەکان���ی وەک دەڕوانێت، سروش���تی و بەڵگەنەویست وەردەگرێت. بەاڵم بەبێ کۆمەڵێ���ک ڕوونکردنەوەی زیاتر و بیرکردنەوەی قووڵتر وشەکە وەک شتێکی ئەبس���تراکت دەمێنێتەوە، وەک ناونان���ی دوژمنێکی نادی���ار کە تەنیا ترس���ەکانمان نیگاریکردوە. له ڕاستیدا کۆنکرێ���ت و زۆر ش���تێکی سیس���تم دیاریک���راو و دەس���ت لێ���دراو نیی���ە، جیاوازییەکی بنەڕەتی له نێوان دەسەاڵت حوکمڕانی« و دەوڵ���ەت و »بەمان���ای دەسەاڵت ئەوەیە هەبێت، سیس���تمدا ڕوودارتر و جەس���تەدارترە کۆنکرێتتر و تا سیستم، واتە کەسانێکی دیاریکراو دەک���ەن. نوێنەرایەت���ی ک���ە ه���ەن دەس���ەاڵت له حیزب و دەوڵەت و دەزگا و پۆلیس و س���وپا و چەندەها ڕێکخراوەی دیکە دروس���ت بووە، ڕوونتر دەتوانین دەس���تی لێ بدەین، ناوی بنێین، دژی بین، بیڕوخێنین و سیمای بە سیمای تر بگۆڕین. گومان لەوەدا نییە دەسەاڵت بەش���ێکی گرنگی سیستەمە، بۆ نمونە له سیس���تم قس���ە کە له کوردس���تان دەکەی���ن هەموو دەزانی���ن کە پارتی و یەکێتی بەش���ێکی گرنگی سیس���تمن، بەاڵم سیس���تم نین، سیس���تم توڕێکی پەلهاوێژت���رە. فراوانت���ر و نادیارت���ر و سیس���تم ئ���ەو دیوەی دەس���ەاڵتە کە لەی���ەک جێ���گادا کۆناکرێت���ەوە، ئەو بەشەیەتی کە سەنترالیزە ناکرێت، واتە ب���ە ک���ۆی بونی���ادی کۆمەاڵیەتی���دا ڕۆدەچێ���ت، له دەزگا و ئەنس���تیوتێکی تایبەتیدا بەرجەستە نابێت، بەاڵم له ناو هەموو دەزگاکان���دا مۆرال و ڕیزبەندی و � ئەنجامدەدات. وش���ەی رێکخس���تن دەسەاڵت � لە واڵت و کولتووری ئێمەدا، بەجۆرێک���ی گش���تی ب���ۆ حوکمڕانان بەکاردێت، بۆ دەوڵ���ەت و دەزگاکانی، ئ���ەم بەکارهێنانە هەڵەی���ە وایکردوە ک���ە سیس���تم له بیربکەی���ن، واتە ئەو بەشەی دەس���ەاڵت له بیربکەین کە پتر له دەوڵەت و حوکمڕانی کارمان لەس���ەر دەکات، دەس���ەاڵت لێرەدا وشەیەکە بە مان���ا باوەکەی، له بنەڕەتدا سیس���تم و دەس���ەاڵت لێک جیانابن���ەوە، بەڵکو ئ���ەوە سیس���تم و دەوڵەت، سیس���تم و حیزبە ک���ە جیادەبن���ەوە، کەچی بە کارهێنان���ی هەڵەی ئێم���ە بۆ چەمکی کاریگەرییەک���ی دەس���ەاڵت وایکردوە، زانستی ترس���ناک لەسەر دونیابینیمان ج���ێ بهێڵێ���ت، کاری م���ن و هەندێک هاوڕێی ت���ر له کۆتایی هەش���تاکانەوە ئەوەبوو، چەمکی دەسەاڵت له سنووری دەس���ەاڵتی دەوڵەت یان حیزبدا کورت نەکرێتەوە، ک���ە بەبڕوای من ئەو کات پێک���ڕا له ژێ���ر کاریگەرییەکی گرنگ و کارەماندەکرد، ئەو فۆکۆدا دروس���تی بەاڵم پاشەکش���ەی سیاسی و مەعریفی س���ەر هێنایەوە ئێم���ەی هەندێ���ک، خاڵی س���فر، س���ەر ئەو تێکەڵکردنە کوشندەیەی نێوان سیستم و دەسەاڵتی کوردی »وات���ە فەرمانرەوایی حیزبی و خێڵەکی و دەوڵەتی«. سیس���تەم بەر لەس���ەر کارمان له لەدایکبوونمان���ەوە دەکات، ئەو جیهان���ەی ئامادەکردوە و دروستیکردوە کە دێینە ناوی، سیستم بەر لەوەی له ناو ئەنس���تیوت و دەزگا و حیزب و دەوڵەتدا کاربکات، لەگەڵ بوونی س���ەرەتاییماندا کاردەکات، واتە لەگەڵ رێکخستنی سروشتی گریان و پێکەنینی تێکەڵکردنمان له کرداری مندااڵنەمان، لەگەڵ زماندا، لەگەڵ عەش���قی دایکدا، لەگەڵ دەس���ەاڵتی باوکدا. هەر تەنیا فێرمان ناکات چۆن شتەکان ناوبنێین، بەڵکو فێرماندەکات چۆن زمانی دایک بگۆڕین���ەوە بە زمانی ب���اوک »وەک کریستیڤا دەڵێت«، چۆن زمان بکەین

له بری بە جێنش���ینی ش���تەکان، واتە دونیایەکی ڕاستەقینە، دونیای خودی بچنی���ن. لە وش���ەکان ئەلتەرناتی���ڤ سیستم هێزێکی گەورەیە کە »خود � ژێر دەخاتە مرۆڤانەمان سوبێکت«�ی فش���اری خۆیەوە و دروستیدەکات، واتە بوونێکمان دەدات���ێ له بنەرەتدا بوونی ئەوە نەوەک بوونی ئێمە. له راس���تیدا س���وبێکتێک بوون���ی نییە ک���ە ئێمە بە کاریگەری سیس���تم له دەس���تماندا بێ���ت و پێویس���ت بێ���ت بیدۆزینەوە، له بنەڕەتدا سیس���تم سوبێکتی بەڵکو مرۆڤەکان دژ بە سروش���ت و ئارەزووی خۆیان دروستدەکات. سیستم ئەو هێزە گەورە و نادیارەیە کە ش���تگەلێک ئێمە هەمانە زادەی ئ���ەوە، وەک حەقیقەت و ناچاریکردوین نۆرمەکانم���ان، ب���روا و ش���تێک هەڵبژێرین و ش���تێک ونبکەین، ڕستەیەک بڵێین و ڕستەیەک له بیربکەین، فێ���ری قس���ەکردن بی���ن، س���نووری بیرکردنەوەمان ببەستینەوە بە سنووری کۆنترۆڵک���راو، زمانێک���ی زمان���ەوە،

زمانێک له ناوەوە دەس���ەاڵتێکی گەورە نیشتەجێیە.سیس���تەم له هەناوی���دا ب���ەر ل���ەوەی دەزگاکانی پ���ەروەردە دامەزرێنێ���ت، له ناو خێزان و کولتووردا مرۆڤی دروس���تکردنی کارخانەکان���ی دامەزران���دوە. سیس���تم ت���ەواوی ئەو چەپکە گەورەی���ەی کار و کارتێکردنە، ک���ە فێ���ری ئ���ەوەی کردوی���ن چۆن ببین بایۆلۆژیی���ەوە له بوونەوەرێک���ی ب���ە بوونەوەرێک���ی کۆمەاڵیەتی، چۆن له منداڵی دایکەوە ببین بە منداڵی باوک، چۆن ئەوی���دی گ���ەورە ناواخنبکەین، دەس���ەاڵت ل���ەدەرەوە ب���ەرەو دەرون لەزەتەوە له پرەنس���یپی چۆن بەرین، بگوێزینەوە، پرەنس���یپی واقع ب���ەرەو لە وزەی ئارەزووەکانمان قەبووڵیبکەین دروس���تکەر و بزوێن���ەر و دینامیکییەوە بگۆڕین بۆ خواستی حەرام و ترسناک، حیس���ابی لەس���ەر شارس���تانییەت بونیادبنێی���ن، خۆم���ان سروش���تی بۆ هەرێمی دابەش���بکەین جەستەمان ح���ەرام و حەاڵڵ، وەزیف���ە ببەخش���ینە ببێت���ە لەش���مان ئۆرگانەکانم���ان، بەاڵم کۆنترۆڵ و وێناکردن. گۆڕەپان���ی سیستم هەر لەم ئاس���تەدا کارناکات، ئیشی له س���نووری س���ااڵنی منداڵی و مێردمنداڵیدا ناوەستێت، سیستم له ناو هەموو ئایدۆلۆژیا کۆمەاڵیەتییەکانیشدا ئیش���دەکات، چەن���دە له ن���او دین���دا ئیش���دەکات، هێندەش له ناو زانس���تدا کاردەکات، چەن���دە له بۆ گەمژەکردنی

مرۆڤەکان چاالکە هێندەش

ئا: هاوكار حسێن

له ئێستادا ملمالنێی نێوان په كه كه و پارتی دیموكراتی كوردستان گه یشتوه

ئاستێك، هه رالیه ك هه وڵده دات له رێگه ی پشتیوانیكردن له حزبی

هاوشێوه ی خۆیه وه و دروستكردنی حیزبی نوێوه پێگه ی خۆی

له به شه كانی دیكه ی كوردستان به هێزبكا و هه ریه كه شیان جه نگی ئیحتیواكردنی ئه ویدی به نهێنی

به ڕێوه ده بات و ده یانه وێت تاكڕه وانه خاوه نی بڕیاری سیاسی كوردی بن،

چاودێرانیش راگه یاندنی حزبێك به ناوی پارتی دیموكراتی كوردستان

له توركیا به به شێك له و گه مه یه ی نێوان ئه و دو هێزه وه سف ده كه ن.

رۆژی ش���ه ممه 21ی كانونی یه كه می له ش���اری ئاماده كاریی لیژنه ی ،2013ئام���ه د، دامه زراندنی پارتی دیموكراتی راگه یان���د، توركی���ای كوردس���تانی چاودێرێك���ی سیاس���یش پێیوایه ئه م هه ن���گاوه هه وڵێكی هاوبه ش���ی نێوان پارتی دیموكراتی كوردستان و ده وڵه تی توركیای���ه ب���ۆ كێبڕكێك���ردن له گه ڵ

په كه كه . د. فایه ق گوڵپی ، چاودێری سیاسیی له وباره ی���ه وه به ئاوێن���ه ی راگه یان���د، دیموكراتی پارتی ده كرد "پێش���بینیم كوردس���تان هاوكات له گه ڵ حكومه تی ب���ده ن له باكوری توركیا هه وڵی ئه وه كوردستان هێزێكی وا دروست بكه ن كه نزیكبێت له پارتی���ه وه بۆ كێبڕكێكردن له گه ڵ په كه كه ، سه ردانه كه ی بارزانیش بۆ دیاربه كر، یه كێك له ئامانجه كانی بۆ دروس���تكردنی پارتێك ب���و كه له روی نزیكبێ���ت سیاس���یه وه هه ڵوێس���تی له پارتی���ه وه و له الی���ه ن حكومه ته كه ی

ئه درۆگانه وه پشتگیری بكرێت".په یوه ندی و ملمالنێی نێوان په كه كه و پارت���ی له راب���ردودا زۆرج���ار به هۆی گۆڕانكارییه ناوخۆیی و ناوچه ییه كانه وه ، ئاڵ���ۆزی به خۆیه وه بینی���وه ، ته نانه ت هه ندێكج���ار ملمالنێكان گه یش���تونه ته ئاس���تی پێكدادانی چه ك���داری ، وه ك ئه وه ی له كۆتا ده یه ی س���ه ده ی رابردو رویدا، ب���ه اڵم هه ردوال گه یش���تنه ئه و باوه ڕه ی كه ناتوان���ن به چه ك یه كتری الوازبكه ن، بۆیه له ئێستادا هه ریه كه یان له هه وڵ���ی فراوانكردنی نفوزی خۆیدایه كوردس���تان، دیك���ه ی له به ش���ه كانی ئه وه ش له رێگه ی دروس���تكردنی حزبی

نوێیوه له و ناوچانه .گوڵپی پێیوای���ه ، هه وڵدان له ده ره وه بۆ دروس���تكردنی حزبێك به بێ ئه وه ی له ناوه وه بۆش���ایی سیاس���یی هه بێت، "س���ه ركه وتو نابێت و ئ���ه م هه نگاوه ی پارتیش هه نگاوێكه بۆ دروس���تكردنی له نێوان پارته سیاس���یه كانی ملمالنێ كورد له باكوری كوردس���تان كه ره نگه ده س���تی ده وڵه تی توركیای له پشته وه

بێت". توركی���ا یه كه می���ن ش���وێن نیه كه پارتی و په كه كه بیانه وێت نمایشی هێزو ماسولكه ی خۆیانی تێدا بكه ن، به ڵكو ئ���ه م گه مه یه كوردس���تانی رۆژهه اڵت و له ئێس���تادا گرتوه ته وه . رۆژئاواش���ی باس له وه ده كرێت كه پارتی له هه وڵی ئه وه دایه ه���ه ردو حزبی دیموكراته كه ی رۆژهه اڵتی كوردس���تان كه )مس���ته فا هیجری و خالید عه زیزی س���كرتێریانه ( ك���ه هه ردوكی���ان بنكه یان له ش���اری كۆیه یه ، یه كبگرنه وه و له و رێگه یه شه وه پارسه نگێكی هێز بۆ دروستبونی پارتی ژیان���ی ئ���ازادی كوردس���تان )پژاك( له رۆژهه اڵت���ی په كه ك���ه وه له الی���ه ن

كوردستاندا دروستبكات. له رۆژئ���اوای كوردس���تانیش، وێڕای هاتنه پێش���ه وه ی ده رفه تێك���ی له ب���ار ب���ۆ كوردانی ئه و به ش���ه ت���ا بتوانن به ش���ێك له ئامانج���ه نه ته وه ییه كانیان به ده س���تبهێنن، به اڵم به ڕای چاودێران زۆرج���ار ملمالنێ���ی نێوان ئ���ه و هێزه له س���ه ر نه رێن���ی هه بوه كاریگ���ه ری خاوكردنه وه و په كخستنی هه وڵه كان بۆ نزیكبونه وه له به دیهێنانی ئه و ئامانجانه . له م چوارچێوه یه شدا ملمالنێی هێزه كانی په یه ده ی نزی���ك له په كه كه و ئه لپارتی نزیك له پارتی دیموكراتی كوردس���تان، زه قترین ده ركه وته ی ئه و سیاس���ه ته ن ك���ه هه ریه كی���ان پی���اده ی ده كات بۆ پته وكردنی پێگه ی خۆی له سه ر ئاستی

ناوچه كه و الوازكردنی ئه وی دی . هاوكات دواخس���تنی واده ی به ستنی كۆنگره ی نه ته وه یی كورد، به ده رنیه له و

له نێوان ملمالن���ێ و جه نگه س���ارده ی په كه كه و پارتیدا هه یه .

عه بدولس���ه الم ب���ه رواری ، چاودێری سیاس���یی ، پێیوایه پارتی دیموكراتی شه سته كانه وه له باكور كوردس���تانی ئاماده یی هه یه ، به اڵم به هۆی بارودۆخی سیاس���یی ئه و واڵت���ه وه ، چاالكیی ئه و حزب���ه وه ك پارته كانی دیك���ه به هێز نه بو، به اڵم له ئێستادا به هۆی كراوه یی پرۆس���ه ی سیاس���یه وه ده توانن وه ك پارته كانی دیكه كاربكه ن، "گرنگی ئه م

حزب���ه ش له وه دایه ناوی كوردس���تانی وه ربگرێت مۆڵ���ه ت توانی له س���ه ره و

به ناوی كوردستانه وه ".به رواری كه پێشتر ئه ندامی په رله مانی كوردس���تان بوه له س���ه ر فراكسیۆنی پارتی دیموكراتی كوردستان، پێیوایه ، "ئ���ه وان )پارتی دیموكرات���ی توركیا( نه یانشاردوه ته وه كه بیروبۆچونه كانیان و هه ڵوێسته كانیان نزیكی پارتیه ، ئه مه ش ئاسایه . به اڵم سیاسیه تی پارتی ئه وه نیه ده ستوه ربداته كاروباره كانیان یان

فه رمانیان پێبكات".د.گوڵپی به پێچه وانه ی عه بدولسه الم پێیوای���ه س���ه ردانه كه ی بارزان���ی بۆ دیاربه كر، "ده ستپێكی قۆناغێكی نوێیه به نیس���به ت كورد و توركه وه ، هه روه ها گه ش���ه كردنی باری سیاسیه له باكوری كوردس���تان ئه م���ه ش بوه ت���ه ه���ۆی

دروستبونی رێكخراوو حزبی نوێ ".به ڕای زۆرینه ی چاودێران، ئه گه رچی ركابه ره له گ���ه ڵ به ب���ه راورد پارت���ی س���ه ره كیه كه ی )په كه كه ( به وشێوه یه بهاوێت و دره نگتر نه یتوانیوه په لوپ���ۆ ده س���تیكرد به ڕاكێش���انی وه ره ق���ه ی فراوانكردنی پێگه ی خۆی له سه ر ئاستی ناوچه ك���ه ، به اڵم دورنی���ه به هۆی ئه و پێگه سیاس���ی و ئابورییه ی له باشوری كوردس���تاندا هه یه تی و به سودوه رگرتن ل���ه و په یوه ندیان���ه ی له گ���ه ڵ توركیا ببێت���ه له ئاین���ده دا دروس���تیكردوه ، ركابه ری راسته قینه ی په كه كه و هه مان ئ���ه و گه مه ی���ه ی كوردس���تانی رۆژئاوا له گه ڵ په كه كه ده یكات بیگوازێته وه بۆ

باكوری كوردستانیش.

ئا: یاسین محه مه د

له نێوان سااڵنی )2002- 2007(، شه ش ئه ندامی كۆمه ڵی ئیسالمی له هه رێمی كوردستان و ناوچه كانی ده وروبه ری رفێنراون و تا ئێستا چاره نوسیان

نادیاره ، به رپرسێكی كۆمه ڵیش داوای ئاشكراكردنی چاره نوسی ئه و رفێنراوانه ده كات و ده ڵێت "ئه م مه له فه به كراوه یی

ده هێڵینه وه تا ده گه ینه ئه نجام".

پارێ����زه دان����ا دارا به رپرس����ی مافی مرۆڤ����ی كۆمه ڵی ئیس����المی به ئاوێنه ی راگه یاند "ئه م ئه ندامانه ی ئێمه رفێنراوی سیاسین و به بێ هیچ بیانویه ك رفێنراون و گرتنه ك����ه ی ج����ۆری هه ریه كه ش����یان جیاوازه ، تا ئێس����تا نه شوێنی گرتنیان دیاره نه ناسنامه ی رفێنه ره كانیش". دانا پێیوایه ئه مه وه اڵمی ده سه اڵتی سیاسی ده داته وه كه "تا ئێستا گیراوی سیاسی

هه یه ".

به وت����ه ی ئ����ه و به رپرس����ه ی كۆمه ڵ، ل����ه دوای رفاندن����ی ئ����ه و ئه ندامانه وه ، خانه واده كانیان به دوای ده س����تكه وتنی وه اڵمێك����ن له باره ی ئ����ه وه ی كه ماون یاخود نا، به اڵم تائێستا هیچ وه اڵمێكیان

به رده ست نه كه وتوه . به پێی زانیاریه كانی به رپرس����ی مافی مرۆڤی كۆمه ڵی ئیسالمی ، تاكه حزبێك به رپرس نیه له ڕفاندنی ئه و ئه ندامانه ی كۆم����ه ڵ، به ڵكو ل����ه و ش����ه ش گیراوه "سیانیان الی پارتین و سیانی دیكه شیان الی یه كێتین، بۆیه ئه م مه له فه داناخه ین تا ده گه ی����ن به وه ی كه ئه م گیراوانه مان

ماون له ژیاندا یان نه ماون".یه كێك خێزان����ی س����اڵح خه دیج����ه حس����ێن عومه ر به ناوی له رفێنراوه كان عوس����مان ك����ه ل����ه رۆژی 2005/7/26 له رفاندنی ب����اس رفێنراوه ، له كه ركوك هاوس����ه ره كه ی كرد له الیه ن ئاسایش����ی پارتییه وه و ده ڵێت "ئێمه له نه خۆشخانه ی هاوسه ره كه م بوین، به یه كه وه كه ركوك

به منی وت ده چمه ژوره وه له دواییدا تۆش بانگ ده ك����ه م، له و كاته وه ی كه چوه ته ژوره وه تا ئێس����تا من نه مبینیوه ته وه ، ب����ه اڵم ك����ه رفاندی����ان په یوه ندی كرد به مامۆس����تا محه مه د سه نگاوی و پێیوت من عومه ر حس����ێن-م له الیه ن ئاسایشی پارتیی����ه وه رفێنراوم و ب����ه ره و هه ولێرم

ده به ن".هاوس����ه ری حه مه ئه می����ن پرش����نگ یه كێكی ت����ره له رفێن����راوه كان به ناوی هیدایه ت عه زیز ك����ه له كاتی كاركردندا ب����وه له مه ڵبه ندی كۆمه ڵ له چه مچه ماڵ، له وكاته دا س����ێ ئۆتۆمبیلی هامه ر دێنه سه ر مه ڵبه ندو هیدایه ت ده ستگیرده كه ن و ئۆتۆمبێلێك����ی كۆمه ڵی����ش به دوایانه وه

ده بێت تا ده گه نه سلێمانی .خێزانی هیدایه ت یه كێتی نیش����تمانی به رفاندن����ی هاوس����ه ره كه ی تۆمه تب����ار ده كات، ب����ه اڵم یه كیت����ی ره تیده كاته وه

له الی ئه وان ده ستبه سه ركرابێت. به رپرس����ه كه ی ماف����ی مرۆڤی كۆمه ڵ

ئه وه ش ئاش����كرا ده كات كه "سێ ساڵ په یوه ندییه كانی به ش����ی له مه وپێ����ش یه كێك ل����ه و دو حیزبه هات����ن و وتیان با ش����ه هیدانه یان بۆ ببڕینه وه ، ئێمه ش وتمان كه وات����ه ئێوه بكه ری تاوانه كه ن، ئێمه له الی����ه ن مه كته بی سیاس����ییه وه ئه وه مان ڕه تكرده وه چونكه ئه مه ده بێته خویه كی خ����راپ به وه ی هه ركه س����یان به دڵ نه بو ده یرفێنن له دوایش����دا ده ڵێن

ئه وه پاره ". واحید ئه مانه ن: رفێن����راوه كان ناوی حس����ێن ئه مین، ل����ه رۆژی 2006/6/28 هیدای����ه ت رفێن����راوه . له كه رك����وك عه زی����ز ئه حم����ه د، رۆژی 2007/2/10 له چه مچه ماڵ. عومه ر حس����ێن عوسمان زمناكۆ له كه رك����وك. ل����ه 2005/7/26 ف����ه ره ج عوم����ه ر ل����ه رۆژی 2002/5/5. رۆژی ع����اره ب، حه بی����ب س����یامه ند 2007/6/22 له موس����ڵ رفێنراوه . عادل ئیبراهم عه لی ، له 2005/8/14 له موس����ڵ

رفێنراوه .

پارتی گه مه ی ملمالنێ له گه ڵ په كه كه ده گوازێته وه بۆ باكور

كۆمه ڵ داوای ئاشكراكردنی چاره نوسی شه ش رفێنراوه كه ی ده كات

باکور یه كه مین شوێن نیه كه پارتی و په كه كه بیانه وێت نمایشی هێزو

ماسولكه ی خۆیانی تێدا بكه ن، به ڵكو ئه م

گه مه یه رۆژهه اڵت و رۆژئاوای كوردستانیشی

گرتوه ته وه

سیستم بەر لەوەی له ناو ئەنستیوت و

دەزگا و حیزب و دەوڵەتدا کاربکات،

لەگەڵ بوونی سەرەتاییماندا

کاردەکات، واتە لەگەڵ رێکخستنی سروشتی

گریان و پێکەنینی مندااڵنەمان، له کرداری تێکەڵکردنمان لەگەڵ

زماندا، لەگەڵ عەشقی دایکدا، لەگەڵ

دەسەاڵتی باوکدا

19 »»

سیستم و دەسەاڵت»سەرنجێک لەسەر جیاوازیان«

گه ریالکانی په که که له قه ندیل فۆتۆ: یه حیا ئه حمه د

ئا: هاوكار حسێن

به ڵگه نامه یه كی نهێنی سه ره تاكانی جیابونه وه ی باڵی ریفۆرمی ناو

یه كێتی به سه ركردایه تی نه وشیروان مسته فا و دورستبونی لیستی

گۆڕان ئاشكراده كات كه له سه ر ئاگاداركردنه وه ی پارتی ، جه الل

تاڵه بانی پالنی بۆ ده ركردنی نه وشیروان داڕشتوه و یه كگرتنی كۆسره ت ره سوڵیش له گه ڵ باڵی

ریفۆرمدا به تاكتیك وه سفده كات.

ئه و به ڵگه نامه یه كه له الیه ن پێگه ی ویكیلیكسه وه باڵوكراوه ته وه و وێنه یه كی ده ست ئاوێنه كه وتوه ، ئاشكرایده كات ك����ه نی����ازی دروس����تكردنی لیس����تی جیا له الیه ن نه وش����یروانه وه ، ترس����ی الی پارت����ی دروس����تكردوه به وپێیه ی بوه ته هه ڕه ش����ه له س����ه ر رێككه وتنی س����تراتیژی نێوان یه كێت����ی و پارتی و

په یوه ندیه كانیان.

به پێی زانیارییه كانی ناو به ڵگه نامه كه ، هه ر زو دوای ئاگاداركردنه وه كه ی پارتی ، به هه نگاونان ده س����تیكردوه تاڵه بانی نه وشیروان "ده رپه ڕاندنی به ئاراسته ی به مه به ستی یه كێتیدا"، له ناو مسته فا پوچه ڵكردنه وه ی ئه و هه ڕه شه یه ی كه له سه ر رێككه وتنه كه دروستیكروه ، بۆ ئه م مه به سته ش " تاڵه بانی بۆ دواینجار ئ����اگاداری نه وش����یروانی كردوه ته وه : یان له گه ڵی كارب����كات بۆ ئه نجامدانی

چاكسازی یان یه كێتی جێبهێڵێت".له ب����اره ی كۆس����ره ت ره س����وڵه وه ، ئاماژه ناو به ڵگه نامه كه زانیارییه كانی "پش����تیوانیكردنی كه ده ك����ه ن به وه كۆس����ره ت بۆ ئه نجامدانی چاكسازیی رون نی����ه ، ره نگ����ه ئ����ه م یه كگرتنه ی ناوب����راو له گه ڵ ئه ندامانی دیكه ی باڵی ریفۆرم ته نها بۆ مه به س����تی تاكتیكی

بێت".مێ����ژوی ئ����ه و به ڵگه نامه ی����ه كه بۆ ساڵی 2009 ده گه ڕێته وه ، تێیدا هاتوه ، "راگه یاندنی ئه م لیسته نوێیه له الیه ن نه وش����یروان مس����ته فاوه كاردانه وه ی توندی له الیه ن پارتیه وه لێكه وتوه ته وه . به پێی راپۆرته رۆژنامه وانیه كان، پارتی دیموكرات����ی كوردس����تان هه ڕه ش����ه ی رێككه وتن����ی هه ڵوه ش����اندنه وه ی

ستراتیژی كردوه ".

09BAGHDAD476 : ئای دیده بێته گ����ۆڕان لیس����تی باب����ه ت: هه ڕه ش����ه له س����ه ر رێككه وتنی نێوان

یه كێتی و پارتی س����ه رچاوه : باڵیۆزخان����ه ی ئه مریكا

له به غدابه روار: 24ی شوباتی 2009

پۆلێن: زۆر نهێنی

پوخته : نی���ازی دروس���تكردنی لیس���تێكی په رله مان���ی له هه ڵبژاردن���ی جی���ا كوردس���تاندا )2009( له الیه ن جێگری پێش���وی یه كێتی ، نه وشیروان مسته فا قه یرانێكی دیكه ی به دوای خۆیدا هێنا له نێوان تاڵه بان���ی و ریفۆرمخوازه كانی ن���او مه كته ب���ی سیاس���یی یه كێتی ، پالن���ی دژی ئه وان���ه ی به تایب���ه ت تاڵه بانی ده وه ستنه وه بۆ ده رپه ڕاندنی نه وش���یروان له ناو یه كێتیدا. ئه گه ری ده نگه كانی به ش���ێكی له ده س���تدانی یه كێتی و چونی بۆ لیس���ته نوێیه كه ، گه یش���توه ته ئ���ه وه ی په یوه ندیه كانی بهه ژێنێت. یه كێت���ی پارت���ی و نێوان س���ه ركرده ی هه ردو الیه ن���ی یه كێتی و رێككه وتنه ی له و پارتی سودمه ندبون ئێس���تا ك���ه تایبه ته به دابه ش���كاری ده سه اڵت، ده ش���ێت یه كێتیه كی الواز رێككه وتنێكی له مشێوه یه په كبخات كه پێش���تر له به رژه وه ندی هه ردوالدا بوه )دوریش نیه ناكۆكی���ه ناوخۆیه كانی

حزبیش زیاتر بكات(.

نه وشیروان ئه مری واقیعه كه ده هه ژێنێت

ش���وباتی مانگ���ی له س���ه ره تای 2009، نه وشیروان مس���ته فا، جێگری پێشوی س���كرتێری یه كێتی نیشتمانی كوردس���تان ئاش���كرایكرد كه به نیازه به لیستێكی جیا به شداری له هه ڵبژاردنه په رله مانیه كه ی ئه و ساڵه بكات، ئه مه ش به سودوه رگرتن له به نده كانی ناو یاسای هه ڵبژاردنه كانی هه رێمی كوردس���تان و عێراق كه رێگه ی پێده دات به لیستێكی هه ڵبژاردنه كان به ش���داری سه ربه خۆ ب���كات، به مه رجێك بتوانێ���ت ئیمزای 500 كه س كۆبكات���ه وه . به پێی وته ی یه كێ���ك له كه س���ه ه���ه ره نزیكه كانی خۆی ك���ه محه مه د تۆفی���ق ره حیم، سیاسییه ، مه كته بی پێشوی ئه ندامی نه وشیروان مسته فا پالنه كه ی خۆی بۆ راگه یاندنه كان ئاشكراكردوه به مه به ستی پارته جه م���اوه رو سه رنجڕاكێش���انی سیاسیه س���ه ره كیه كان پێش ئه وه ی رابگه یه نرێت، هه نگاوه ئه و به ره سمی ب���ه اڵم تۆفیق ئه وه ش���ی راگه یاند، كه پالنێكی هیچ نه وش���یروان له ئێستادا

نیه بۆ دروستكردنی حزبێكی نوێ .

پارتی هه ڕه شه ده كاتراگه یاندنی ئه م لیسته نوێیه له الیه ن نه وش���یروان مس���ته فاوه كاردانه وه ی توندی له الیه ن پارتیه وه لێكه وتوه ته وه . به پێی راپۆرته رۆژنامه وانیه كان، پارتی هه ڕه ش���ه ی كوردس���تان دیموكراتی رێككه وتن���ی هه ڵوه ش���اندنه وه ی س���تراتیژی كردوه له گه ڵ یه كێتی كه پێش���تر به ه���ۆی ئ���ه م رێككه وتنه وه به ش���داری هاوب���ه ش به لیس���تێكی

هه ڵبژاردنه كانی���ان كردوه و كورس���یه براوه كانیش���یان به یه كس���انی له نێوان خۆیاندا دابه ش���كردوه . سه ركردایه تی ك���ه لێكداوه ت���ه وه وای���ان پارت���ی یه كێتی زۆری ده نگێكی نه وش���یروان بۆ خۆی ده بات، بۆیه هه س���تیانكردوه چیتر مه عقول نیه له رێگه دابه شكردنی كورسیه كانی په رله مان به شێوه ی نیوه

به نیوه ، خه اڵتی یه كێتی بكه ن.

تاڵه بانی ناڕه زایه تی ناو مه كته بی سیاسیی یه كێتی قوڵترده كاته وه

تۆفیق ره حیم پێ���ی وتین، هه ر زو پارت���ی ، ئاگاداركردنه وه ك���ه ی دوای به هه نگاونان ده س���تیكرد تاڵه بان���ی به ئاراس���ته ی ده رپه ڕاندنی نه وشیروان مس���ته فا له ناو یه كێتیدا، به مه به ستی پوچه ڵكردن���ه وه ی ئه و هه ڕه ش���ه یه ی كه نه وشیروان له س���ه ر رێككه وتنه كه )رێككه وتنی ستراتیژی نێوان پارتی و یه كێت���ی ( دروس���تیكردبو. چه ندی���ن س���ه رچاوه له س���لێمانی ئ���ه وه ی بۆ هه نگاوه ی ئه م كه پشتڕاستكردینه وه تاڵه بان���ی هه س���تی ناڕه زایه تی له الی چه ندین ئه ندامی مه كته بی سیاس���یی دروستكردوه ریفۆرمخوازه كان له باڵی به تایبه ت���ی ئه وانه ی ت���ه واو نزیكبون له نه وش���یروان مس���ته فاوه ، له وان���ه : عومه ری سه ید عه لی ، جه الل جه وهه ر، مسته فا س���ه ید قادر، عوسمان حاجی مه حمود. ئه مانه به ره یه كی ناڕه زایه تیان پێكهێنا، به تایبه ت كاتێك كۆس���ره ت

ره س���وڵ عه لی ، جێگری س���كرتێری گشتیی یه كێتی چوه پاڵیان. هه ر پێنج ئه ندامه كه ی مه كته بی سیاسیی یه كێتی هه ڕه شه ی وازهێنانیان كرد ئه گه ر بێتو ب���ۆ ده رپه ڕاندنی تاڵه بانی پالنه كه ی نه وش���یروان جێبه جێب���كات. )به پێی زانیارییه كانمان، جه الل تاڵه بانی وه كو جارانی پێش���تر بۆ دواینجار ئاگاداری نه وش���یروانی كردوه ته وه : یان له گه ڵ ئه نجامدانی ب���ۆ كارب���كات تاڵه بانی چاكس���ازی یان یه كێتی جێبهێڵێت(. له ش���ێوازی ناڕازیبونی���ان به ه���ۆی تاڵه بان���ی ، س���ه ركردایه تیكردنی به رده وامب���ون ریفۆرمخ���وازه كان له داواكاریی���ه هه میش���ه ییه كانیان بۆ ش���ه فافیه تی زیاتر له داهاتی یه كێتی و دیموكراتیانه ی به شێوه یه كی بڕیاردان راپۆرته له ناوخۆی حزبدا. راسته قینه س���ه رچاوه كان رۆژنامه وانی���ه كان و له س���لێمانی جه خت ل���ه وه ده كه نه وه كه له كۆتاییدا هیچ شتێك چاره سه ری كۆتایی بۆ نه كراو الیه نه ناكۆكه كانیش

به رده وامبون له كۆبونه وه كانیان.

كۆمێنت:له سلێمانی زانیاریه كان سه رچاوه ی وامانلێ���ده كات پێمانوابێ���ت تاڵه بانی هه ڕه ش���ه ئه و به زویی بڕیاریدابێ���ت هه ڵگه ڕانه وه یه ك���ی وه ك جدیی���ه ی ناوخۆی���ی وای���ه له ن���او حزبه كه یدا، له رێگه ی ئ���ه وه ش پێبێنێت، كۆتایی مسته فاوه نه وش���یروان ده رپه ڕاندانی

له ن���او یه كێتی���دا مه یس���ه ر ده بێت، به مش���ێوه یه ش ده توانێ���ت مه كته بی سیاس���یی له هه ر زیانێ���ك بپارێزێت. به رده وامه تاڵه بان���ی له هه مانكات���دا له ئه نجامدان���ی دیداره كانی له گه ڵ ئه و گروپه له س���ه ر پرس���ی چاكس���ازیی . ب���ه اڵم تاڵه بانی ئ���ه م دیدارانه زیاتر وه ك تاكتیكێ���ك به كارده هێنێ���ت بۆ گه مه كردن به كات. ب���ۆ نمونه ، ته نها له مانگ���ی ئۆكتۆبه ری راب���ردودا، هه ر چوار ئه ندامه كه ی مه كته بی سیاس���یی له باڵی ریفۆرم نامه یه كیان ئاراس���ته ی تاڵه بانی كردو تێیدا داوای چاكسازیی حزبیان لێكرد، ئه م داواكارییه ش���یان به شێوه یه كی به رباڵو له راگه یاندنه كاندا به ڵێنه كان���ی ب���ه اڵم ده نگیدای���ه وه ،

چاكسازیی هێشتا جێبه جێنه كراون. دواین هه نگاوی كۆسره ت ره سوڵیش له وچوارچێوه ی���ه دا بایه خێك���ی زۆری پێ���درا به ه���ۆی ئه و پێگه سیاس���ی و س���ه ربازیه ی هه یه تی له ناو هێزه كانی پش���تیوانیكردنی پێش���مه رگه دا. كۆس���ره ت ره س���وڵ ب���ۆ ئه نجامدانی چاكس���ازیی رون نیه ، ئێمه پێمانوایه ره نگه ئه م یه كگرتنه ی كۆسره ت له گه ڵ ئه ندامانی دیك���ه ی باڵی ریفۆرم ته نها بۆ مه به ستی تاكتیكی بێت. پێده چێت رێگه یه ك تاڵه بانیش خۆیه وه له الیه ن بدۆزێته وه بۆ ئه وه ی كۆسره ت له چوار

ئه ندامه كه ی باڵی ریفۆرم داببڕێت.نه وش���یروان هه ڵس���وكه وته كانی له مێژین���ه ی خۆی بڕوابونی له گ���ه ڵ كه ئه وه ی س���ه باره ت یه كده گرێته وه ئه و شێوه پاوانكارییه ی هه ردو حزبی یه كێتی و پارت���ی نادیموكراتیه و بونی ئۆپۆزس���یۆنێكی سیاسیی راسته قینه هه رێمی حكومه تی ئه گه ر پێویس���ته كوردستان ده یه وێت ببێته سیستمێكی دیموكراس���ی راس���ته قینه . له راستیدا نه وشیروان دژی ئه و شێوه پێكهێنانه ی حكومه تی هاوبه ش���ی یه كێتی و پارتیه كه ریش���ه ی ده گه ڕێته وه بۆ س���اڵی 1992، له پ���اش یه كه مین هه ڵبژاردنی په رله مانی كوردستاندا، ئه ویش به هۆی

هه مان هۆكاری پێشو. ئه م لیسته نوێیه ی نه وشیروان زیاتر بوه ته كێش���ه بۆ پارت���ی دیموكراتی به ته نها ن���ه ك ئه وه ش كوردس���تان، له به رئ���ه وه ی ئ���ه م لیس���ته نوێی���ه ده نگه كان���ی پارتی ب���ۆ خۆی ده بات. یه كێت���ی و س���ه ركردایه تی ه���ه ردو پارتی س���ودمه ندبون له م ش���ێوازه ی دابه ش���كردنی ده س���ه اڵت له هه رێ���م و یه كێتیه ك���ی الواز و دابه ش���بو زی���ان ده گه یه نێ���ت ب���ه م رێككه وتن���ه ی كه پێش���تر له به رژه وه ندی هه ردوالدا بوه . سه ره ڕای ئه وه ش، ترسی كۆتاییهاتنی ئ���ه م رێككه وتنه ی نێ���وان دو پارته س���ه ره كیه كه ده ش���ێت ناكۆكیه كانی ناوخۆی حزب قوڵتر بكاته وه .

گندۆره خۆریش ده رچو

باپیر عه ل���ی -مامۆس���تا له خه وی���دا پێغه مبه ری خودا )ص( بوه ته میوانی )له گه ڵ پێغه مب���ه ر ت���رێ و كاڵه ك���م رۆیشتین پێكه وه خواردوه و ئه وه جیه���اد(, بۆ جه نگ و یه كێك���ی دیكه ئه و خه ونه ی ببینیای���ه هه نوكه پێس���تی به اڵم كرابوه وه , له الش���ه ی نه مانزان���ی به شمش���ێر ب���ۆ جیهاد چ���ون یان به قه ناس و

ئارپیجی؟!- ج���اران ك���ه ڕه خنه یان ده گرت, ده م���وت هه ر بێنه س���ه ر حوكم, وه زیر له بازاڕ بۆ وه زاره تخانه كانیان به كرێ ئ���ه وه ی حیزب بۆ ده گرن, له حكومه ت جیابكه نه وه , بۆ ئ���ه وه ی زمانخوار ده رنه چن و ن ڵه یا 5س���ا نی ه خنه كا ر

پێنه گرێت���ه وه , به رۆكی���ان خۆش���یان چایچیه ك���ی له حكوم���ه ت دانامه زرێن���ن, كه چی براده رێك وتی ناومان ته عین���ات و ل���ۆ نوس���راوه كه واته پله وپایه , وه رگرتنی ئه مانیش سه دان موسته شارو مودی���ر عام و چایچ���ی تازه له س���ه ر بودج���ه ی گش���تی داده مه زرێن!, وتویانه ئه وه ی

له مشك بێت جه واڵدڕه .- ئای���ا ده زان���ن فولكه ی جاده كانی���ش ل���ه م هه ولێره به ك���رێ س���واڵكردن ب���ۆ دراون, لێ���ره ش نه یهێننه وه س���ه ر پارت���ی و یه كێت���ی, ئ���ه وان له ب���ه ر دزی���ی بیره ن���ه وت ك���ه هێش���تا نه وت و غ���ازی سه خه رییه كه ش���مان م���اوه , بێزیان ب���ه و كارانه نای���ه ت, هه م���و فولك���ه ی س���ه ر ش���ه قامه كانی هه ولێر رۆژئاوای مافیاكانی له الیه ن سواڵكردن بۆ كوردستانه وه

به كرێ دراوه .))له كۆبون���ه وه ی -نێوان پارتی و گۆڕان باس���ی وێنه كانی تاڵه بانی كراوه ((, چونك���ه هێش���تا زه نده قیان چ���وه , له تارماییه ك���ه ی گوێ كه س بێ���ت له مه یدان

له وان ناگرێت.- براده ره كه م ئۆپۆزسیۆنه وتی كاره با بڕاوه , وتم ئه ی چۆن له وه ت���ه ی چونه ته ناو حكومه ت���ه وه هه م���و ژوره تاریك���ه كان روناكبونه ته وه , ئه گه ر كاره ب���ا نییه كێ ئه م واڵته ی بۆ كۆن���ه موعاره زه

روناككردۆته وه .))كاوه فه یس���بوك -گه رمیان���ی له ترس���ی ده می ه���اوڕێ روژنامه نوس���ه كانی له پۆلیس���ی خ���ۆی وازی هێنا ن���ه ك نانبڕاوكرا((, تا له ژیاندا بو نانێكیان له گه ڵی ب���ه ش نه ك���رد, ئێس���تاش ب���ازاڕی به خوێنه ك���ه ی گه رم خۆی���ان سیاس���ه تی نانی پێ له دوایشدا ئه كه ن,

په یدا ده كه ن.- ))س���كرتێری حزب���ی دیموكرات���ی سۆسیالس���ت كوردستان، سه رۆكی په رله مان ته شریعی پۆستی به بااڵترین "وه رنه گرتنی ده ڵێت: ناوبرد س���ه رۆكی په رله مان له الیه ن بۆ هه وڵدانیان حزبه كانه وه و جێگری س���ه رۆكی حكومه ت ده ریده خات شینی الیه نه كان ن���ه ك هه ریس���ه كه یه ب���ۆ حوس���ێن".((, ب���ۆ ك���ه س حوس���ێن س���ه ری ده زانێت له كوێیه تا ب���ۆی گریابێت, هه ریسه س���كپڕكه ر بێت كێ بۆ س���ه ری بزری حوس���ێن ده گریێ���ت، مه گ���ه ر ئه وه ی

نه گبه ت بێت.

تایبه‌ت)408( سێشه ممه 662013/12/24

"له سه ر داوای پارتی ، تاڵه بانی پالنی بۆ ده رپه ڕاندنی نه وشیروان مسته فا له ناو یه كێتی داڕشتوه "پشتیوانیی كۆسره ت ره سوڵ له باڵی ریفۆرم تاكتیك بوه

تاڵه بانی وه كو جارانی

پێشتر بۆ دواینجار ئاگاداری

نه وشیروانی كردوه ته وه ، یان له گه ڵ تاڵه بانی

كاربكات بۆ ئه نجامدانی

چاكسازی یان یه كێتی جێبهێڵێت

ئه م لیسته نوێیه ی نه وشیروان زیاتر بوه ته

كێشه بۆ پارتی ، ئه وه ش نه ك له به رئه وه ی ئه م لیسته نوێیه

ده نگه كانی پارتی بۆ خۆی ده بات. هه ردو

سه ركردایه تی یه كێتی و پارتی سودمه ندبون له م شێوازه ی دابه شكردنی

ده سه اڵت له هه رێم

تاڵه بانیکۆسره ت ره سوڵ نه وشیروان مسته فا

ئا:‌بارام‌سوبحی‌

به‌هۆی‌‌ناكۆكی‌‌الیه‌نه‌‌سیاسیه‌كانه‌وه‌‌له‌ماوه‌ی‌‌شه‌ش‌ساڵی‌‌رابردودا،‌

بودجه‌ی‌‌عێراق‌له‌كاتی‌‌خۆیدا‌په‌سه‌ند‌نه‌كراوه‌،‌پارله‌مانتارانیش‌باس‌له‌وه‌‌

ده‌كه‌ن‌له‌دوا‌وه‌رزی‌‌پارله‌مانی‌‌عێراقدا‌ته‌نها‌قانونی‌‌خانه‌نیشن‌و‌بودجه‌‌په‌سه‌ند‌ده‌كرێن‌و‌ده‌یان‌قانونی‌‌

دیكه‌ش‌ره‌وانه‌ی‌‌خولی‌‌داهاتو‌ده‌كرێن.‌پارله‌مانتارێكیش‌ده‌ڵێت‌"به‌هۆی‌‌

حكومه‌تی‌‌ته‌وافوقیه‌وه‌،‌ئه‌م‌خوله‌ی‌‌پارله‌مان‌سه‌ركه‌وتو‌نه‌بو".

پارله‌مانی‌‌عێ���راق‌ته‌نها‌ماوه‌ی‌‌چوار‌مانگ‌كاركردنی‌‌م���اوه‌و‌له‌دواین‌وه‌رزی‌‌كاریدایه‌،‌له‌كاتێكدا‌ده‌یان‌پڕۆژه‌‌قانونی‌‌گرنگ‌تائێس���تا‌له‌پارله‌مانن‌و‌په‌س���ه‌ند‌نه‌كراون،‌له‌سه‌روی‌‌هه‌مویانه‌وه‌‌بودجه‌ی‌‌س���اڵی‌‌داهاتوه‌‌كه‌‌تائێس���تا‌ره‌وانه‌ی‌‌ده‌كرێت‌ چ���اوه‌ڕوان‌ نه‌كراوه‌و‌ پارله‌مان‌له‌پارله‌مانیش‌بكه‌وێ���ت‌به‌ر‌له‌ملمالنێی‌‌الیه‌ن���ه‌‌سیاس���یه‌كان.‌له‌كاتێكدا‌به‌پێی‌‌یاس���ا‌ده‌بێت‌ب���ه‌ر‌له‌كۆتایی‌‌س���اڵدا،‌بودجه‌ی‌‌ساڵی‌‌داهاتو‌په‌سه‌ند‌بكرێت.

پارله‌مانتاری‌‌كوتله‌ی‌‌مه‌واتنی‌‌س���ه‌ر‌به‌ئه‌نجومه‌نی‌‌بااڵی‌‌ئیسالمی‌‌عه‌بدلحسێن‌عه‌بت���ان،‌ره‌خنه‌‌ل���ه‌‌پارله‌مان‌ده‌گرێت‌كه‌‌ئ���ه‌و‌قانونانه‌ی‌‌په‌س���ه‌ند‌نه‌كردوه‌‌ك���ه‌‌په‌یوه‌ندی‌‌راس���ته‌وخۆیان‌به‌ژیان‌و‌گوزه‌رانی‌‌هاواڵتیانه‌وه‌‌هه‌یه‌،‌به‌تایبه‌تی‌‌ئه‌و‌كۆمه‌ڵه‌‌پ���ڕۆژه‌‌قانونه‌ی‌‌ره‌هه‌ندی‌‌خزمه‌تگوزارییان‌هه‌یه‌و‌خزمه‌تن‌به‌چین‌و‌توێژه‌‌جیاوازه‌كان���ی‌‌هاواڵتیان‌ده‌كه‌ن.‌بۆیه‌‌داواده‌كات‌پارله‌مان‌به‌جدی‌‌كار‌بۆ‌ده‌رچواندنیان‌بكات.‌وتیشی‌‌"به‌داخه‌وه‌‌تائێس���تا‌بودج���ه‌‌ل���ه‌الی‌‌حكومه‌ت���ه‌و‌

نه‌گه‌یشتۆته‌‌پارله‌مان".‌له‌دیارتری���ن‌ئ���ه‌و‌پ���ڕۆژه‌‌قانونانه‌ی‌‌له‌پارله‌مانن‌و‌په‌سه‌ند‌نه‌كراون،‌ تائێستا‌قانون���ی‌‌پارت���ه‌‌سیاس���یه‌كان،‌قانونی‌‌خزمه‌ت‌و‌خانه‌نش���ینی‌،‌قانونی‌‌دادگای‌‌ب���ااڵی‌‌فیدراڵ���ی‌،‌قانون���ی‌‌دیاریكردنی‌‌سنوری‌‌پارێزگاكان.‌به‌مه‌به‌ستی‌‌په‌سه‌ند‌كردنی‌‌ئه‌و‌پڕۆژه‌‌قانونانه‌ش‌بڕیارده‌ری‌‌پارله‌مان���ی‌‌عێ���راق‌محه‌م���ه‌د‌خالیدی‌،‌رایده‌گه‌یه‌نێت‌دوای‌‌ته‌واوبونی‌‌مه‌راسیمی‌‌چله‌ی‌‌شیعه‌كان‌و‌گه‌ڕانه‌وه‌ی‌‌پارله‌مانتاره‌‌ش���یعه‌كان،‌س���ه‌رۆكایه‌تی‌‌پارله‌م���ان‌و‌سه‌رۆك‌ هه‌ندێك‌ كوتله‌كان‌و‌ س���ه‌رۆكی‌‌

لیژن���ه‌كان‌كۆده‌بن���ه‌وه‌،‌به‌مه‌به‌س���تنی‌‌گه‌یشتن‌به‌رێكه‌وتن‌له‌پێناوی‌‌تێپه‌ڕاندنی‌‌قانون���ه‌‌گرنگ���ه‌كان،‌له‌وان���ه‌‌قانون���ی‌‌خانه‌نشینی‌‌و‌پارته‌‌سیاسیه‌كان‌و‌دادگای‌‌

فیدرڵی‌‌و‌راژه‌ی‌‌فیدراڵی‌.له‌الیه‌ن‌خۆیه‌وه‌‌پارله‌مانتاری‌‌كوتله‌ی‌‌فه‌زیله‌‌س���ۆزان‌سه‌عد،‌به‌دوری‌‌ده‌زانێت‌له‌م‌وه‌رزه‌دا‌قانونی‌‌پارته‌‌سیاس���یه‌كان‌هۆكاره‌كه‌ش���ی‌‌ بكرێ���ت‌ په‌س���ه‌ند‌ده‌گێڕێت���ه‌وه‌‌بۆ‌ناكۆكی‌‌نێ���وان‌الیه‌نه‌‌سیاسیه‌كان‌له‌باره‌یه‌وه‌،‌هه‌روه‌ها‌ده‌ڵێت‌"ئه‌م‌ماوه‌یه‌ی‌‌كه‌‌ماوه‌،‌پێده‌چێت‌ته‌نها‌قانونی‌‌خانه‌نش���ینی‌‌و‌بودجه‌‌په‌س���ه‌ند‌

بكرێن".پارله‌مانتاران���ی‌‌ زۆری‌‌ ژماره‌یه‌ك���ی‌‌عێ���راق،‌ره‌خن���ه‌‌له‌حكوم���ه‌ت‌ده‌گرن‌كه‌‌تائێس���تا‌بودجه‌ی‌‌س���اڵی‌‌داهاتوی‌‌ره‌وانه‌ی‌‌پارله‌مان‌نه‌كردوه‌،‌داواشده‌كه‌ن‌تاوتوێكردن���ی‌‌بودجه‌‌نه‌كرێته‌‌بابه‌تێكی‌‌هه‌ڵبژاردن‌ پڕوپاگه‌نده‌ی‌‌ بۆ‌ سیاس���ی‌‌و‌

به‌كارنه‌هێنرێت.پارله‌مانتاری‌‌هاوپه‌یمانی‌‌كوردستانی‌‌و‌بڕی���ارده‌ری‌‌لیژن���ه‌ی‌‌دارای���ی‌‌مه‌حم���ا‌خه‌لی���ل،‌پێیوایه‌‌ئه‌گ���ه‌ر‌پارله‌مان‌به‌م‌ش���ێوه‌یه‌‌له‌كارك���ردن‌ب���ه‌رده‌وام‌بێت،‌ئ���ه‌وا‌ل���ه‌م‌وه‌رزه‌دا‌ته‌نه���ا‌ده‌توان���ن‌په‌س���ه‌ند‌ بودجه‌‌ خانه‌نش���ین‌و‌ قانونی‌‌

بكه‌ن،‌داواش���ده‌كات‌تا‌كاتی‌‌گه‌یشتنی‌‌بودجه‌‌به‌‌پارله‌م���ان،‌قانونی‌‌خزمه‌‌وت‌خانه‌نش���ینی‌‌یه‌كگرتوی‌‌عێراق‌په‌سه‌ند‌به‌توێژێكی‌‌ په‌یوه‌ن���دی‌‌ "چونكه‌‌ بكرێت‌گه‌وره‌و‌گرنگی‌‌گه‌ل���ی‌‌عێراقه‌وه‌‌هه‌یه‌"،‌

ئاشكراش���ی‌‌ده‌كات‌ئاراسته‌یه‌كی‌‌گشتی‌‌له‌ناو‌پارله‌ماندا‌بۆ‌په‌س���ه‌ندكردنی‌‌ئه‌و‌

قانونه‌‌هه‌یه‌.ئ���ه‌و‌پارله‌مانت���اره‌،‌داواكاره‌‌بودجه‌‌موزایه‌ده‌ی‌‌ سیاسی‌‌و‌ به‌سازشی‌‌ تێكه‌اڵو‌هه‌ڵبژاردن‌نه‌كرێ���ت،‌به‌هۆكاری‌‌ئه‌وه‌ی‌‌بودجه‌ی‌‌ئه‌مس���اڵ‌كه‌‌بڕه‌كه‌ی‌‌)174( ترلی���ۆن‌دیناره‌و‌گه‌وره‌تری���ن‌بودجه‌یه‌‌له‌مێ���ژوی‌‌عێراقدا‌"بودج���ه‌‌په‌یوه‌ندی‌‌راسته‌وخۆی‌‌به‌قوتی‌‌هاواڵتیانه‌وه‌‌هه‌یه‌،‌بۆیه‌‌پێویس���ته‌‌تێك���ه‌اڵوی‌‌موزایه‌ده‌ی‌‌

هه‌ڵبژاردن‌نه‌كرێت".بودجه‌‌ دواخس���تنی‌‌ ناوبراو،‌ به‌وته‌ی‌‌زیانێكی‌‌گه‌وره‌‌به‌‌ده‌وڵه‌ت‌ده‌گه‌یه‌نێت‌و‌جوڵه‌ی‌‌ئاب���وری‌‌په‌كده‌خات‌و‌حكومه‌ت‌به‌كه‌مته‌رخ���ه‌م‌ده‌زانێ���ت‌ل���ه‌‌ره‌وان���ه‌‌به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌‌ پارله‌مان‌ ب���ۆ‌ نه‌كردنی‌‌فه‌رمی‌‌"له‌كاتێكدا‌رێژه‌ی‌‌هه‌ژاری‌‌له‌واڵتدا‌

)19%(یه‌".حكومه‌تی‌‌ئێس���تا‌دوای‌‌زیاتر‌حه‌وت‌له‌‌ له‌ئه‌نجامدان���ی‌‌هه‌ڵب���ژاردن‌ مان���گ‌)2010/3/7(‌پێكه���ات،‌بۆی���ه‌‌به‌بڕوای‌‌پارله‌مانت���اران‌به‌ه���ۆی‌‌پێكهاته‌ی‌‌ئه‌م‌حكومه‌ته‌وه‌‌ك���ه‌‌حكومه‌تێكی‌‌ته‌وافوقی‌‌ب���وه‌‌به‌به‌ش���داری‌‌هه‌م���و‌الیه‌ن���ه‌كان،‌پارله‌مان‌نه‌یتوانی���وه‌‌زۆرێك‌له‌‌قانونه‌‌

گرنگه‌كان‌په‌سه‌ند‌بكات.

له‌وباره‌ی���ه‌وه‌،‌پارله‌مانتاری‌‌لیس���تی‌‌عێراقیه‌‌كامل‌دلێمی‌،‌ده‌ڵێت‌"ئه‌م‌خوله‌ی‌‌پارله‌مان‌سه‌ركه‌وتو‌نه‌بو،‌چونكه‌‌به‌هۆی‌‌هه‌ژمونی‌‌حكومه‌تی‌‌ته‌وافوقیه‌وه‌،‌زۆرێك‌له‌قانونه‌‌گرنگه‌كان‌په‌سه‌ندنه‌كرا،‌هه‌مو‌الیه‌نه‌كانیش‌هه‌وڵی‌‌په‌سه‌ند‌كردنی‌‌ئه‌و‌قانونانه‌یان‌ده‌دا‌كه‌‌خزمه‌تی‌‌ناوچه‌كانی‌‌خۆیان‌و‌حیزبه‌كانیانی‌‌ده‌كرد".‌وتیش���ی‌‌"ئه‌وه‌ی‌‌ئێس���تا‌له‌كارنام���ه‌ی‌‌پارله‌ماندا‌رونه‌‌ئه‌وه‌ی���ه‌‌كۆمه‌ڵێك‌قانون‌ده‌كه‌ونه‌‌

خولی‌‌داهاتوی‌‌پارله‌مانه‌وه‌".پارله‌مانتارێك���ی‌‌لیس���ته‌كه‌ی‌‌ن���وری‌‌مالیكی‌‌سه‌رۆك‌وه‌زیران‌باس‌له‌وه‌ده‌كات‌را‌جیای���ی‌‌و‌ناكۆكیه‌ك���ی‌‌زۆر‌له‌ب���اره‌ی‌‌كۆمه‌ڵه‌‌پ���ڕۆژه‌‌قانونێكه‌وه‌‌هه‌یه‌،‌بۆیه‌‌به‌زه‌حمه‌تی‌‌ده‌زانێت‌له‌م‌خوله‌دا‌په‌سه‌ند‌

بكرێن.پارله‌مانتاری‌‌ده‌وڵه‌تی‌‌قانون‌ئیحسان‌عه‌وادی‌،‌به‌پێویستی‌‌ده‌زانێت‌بودجه‌‌به‌ر‌له‌هه‌ڵبژاردن‌په‌سه‌ند‌بكرێت،‌هه‌رچه‌نده‌‌پێیوایه‌‌دوای‌‌گه‌یشتنی‌‌بودجه‌‌به‌پارله‌مان‌كاتێك���ی‌‌زۆری‌‌ده‌وێت‌"چونكه‌‌ناكۆكی‌‌و‌راجیای���ی‌‌زۆری‌‌له‌س���ه‌ره‌".‌له‌ب���اره‌ی‌‌قانونی‌‌ وه‌كو‌ قانونه‌كانی‌‌ په‌سه‌ندكردنی‌‌پارت���ه‌كان‌و‌دادگای‌‌فیدراڵ���ی‌،‌ده‌ڵێت‌"به‌هۆی‌‌نه‌بون���ی‌‌زه‌مینه‌یه‌كی‌‌هاوبه‌ش‌و‌ناكۆكی‌‌ بونی‌‌ هه‌ڵبژاردن‌و‌ نزیكبونه‌وه‌ی‌‌نێوان‌الیه‌نه‌كان،‌بڕواناكه‌م‌له‌م‌وه‌رزه‌دا‌

په‌سه‌ند‌بكرێن".

ئا:‌ئاوێنه‌

رۆژنامه‌یه‌كی‌‌به‌ریتانی‌‌له‌راپۆرتێكدا‌له‌باره‌ی‌‌سه‌ركرده‌‌سه‌ركه‌وتوه‌كانی‌‌ناوچه‌ی‌‌رۆژهه‌اڵتی‌‌ناوه‌ڕاسته‌وه‌،‌

باس‌له‌وه‌‌ده‌كات‌ساڵی‌‌)2013(‌بۆ‌بارزانی‌‌سه‌رۆكی‌‌هه‌رێمی‌‌كورستان‌ساڵێكی‌‌باش‌بوه‌،‌به‌اڵم‌تواناكانی‌‌نه‌بوه‌ته‌‌جێگه‌ی‌‌سه‌رنجی‌‌میدیاكان.‌رۆژنامه‌كه‌‌پێیوایه‌‌ئه‌بوبه‌كر‌به‌غدادی‌‌

فه‌رمانده‌ی‌‌رێكخراوی‌‌قاعیده‌‌له‌عێراق‌سه‌ركه‌وتوترین‌سه‌ركرده‌ی‌‌

ناوچه‌كه‌‌بوه‌.

رۆژنامه‌ی‌‌)ئیندیپێندت(ی‌‌به‌ریتانی‌‌سه‌ركه‌وتوترین‌ له‌باره‌ی‌‌ له‌راپۆرتێكدا‌س����ه‌ركرده‌كانی‌‌ناوچ����ه‌ی‌‌رۆژهه‌اڵتی‌‌ناوه‌ڕاس����ت‌ناوی‌‌چه‌ند‌سه‌ركرده‌یه‌ك‌ده‌هێنێت،‌كه‌‌یه‌كێكه‌‌له‌وانه‌‌مه‌سعود‌بارزانی‌‌سه‌رۆكی‌‌هه‌رێمی‌‌كوردستانه‌و‌به‌‌كه‌س����ێكی‌‌ش����اره‌زاو‌سیاسیه‌كی‌‌

لێهاتو‌ناوی‌‌ده‌بات."له‌س����ایه‌ی‌‌ هاتوه‌‌ راپۆرته‌كه‌دا‌ له‌‌ناوچه‌كه‌ی‌‌ روداوه‌‌گه‌رمان����ه‌ی‌‌ ئ����ه‌و‌گرتۆت����ه‌وه‌،‌دانانی‌‌لیس����تێكی‌‌كورت‌س����ه‌ركرده‌كانی‌‌ گرنگترین‌ له‌ب����اره‌ی‌‌س����ه‌ركرده‌كانی‌‌ناوچ����ه‌ی‌‌رۆژهه‌اڵتی‌‌ناوه‌ڕاست‌له‌ساڵی‌‌)2013(دا‌كارێكی‌‌ئه‌س����ته‌م‌نییه‌،‌چونك����ه‌‌ژماره‌یه‌كی‌‌له‌س����ه‌ره‌تای‌‌ له‌س����ه‌ركرده‌كان‌ زۆر‌ئه‌مساڵه‌وه‌‌دوچاری‌‌‌ته‌نگژه‌و‌قه‌یرانی‌‌

گه‌وره‌‌هاتن".

له‌باره‌ی‌‌كه‌س����ایه‌تیه‌‌سیاسیه‌كانی‌‌بارزانی‌‌ ن����اوی‌‌ رۆژنامه‌كه‌‌ عێراقه‌وه‌،‌سه‌رۆكی‌‌هه‌رێمی‌‌كوردستان‌به‌یه‌كێك‌له‌‌"سیاسه‌تمه‌داره‌‌لێهاتوو‌شاره‌زاكان"‌ده‌هێنێ����ت‌و‌ده‌نوس����ێت‌"س����ه‌رۆكی‌‌هه‌رێمی‌‌كوردستان‌مه‌سعود‌بارزانی‌،‌لێهاتوو‌ ل����ه‌‌سیاس����مه‌تداره‌‌ یه‌كێكه‌‌شاره‌زاكان‌له‌‌رۆژهه‌اڵتی‌‌ناوه‌ڕاستدا،‌توانی‌‌مافی‌‌چاره‌نوس‌بۆ‌كورده‌كانی‌‌عێراق‌به‌ده‌س����ت‌بهێنێت،‌هه‌رچه‌نده‌‌ئه‌مساڵ‌ساڵێكی‌‌باش‌بو‌بۆی‌،‌به‌اڵم‌س����ه‌رنجی‌‌ جێگه‌ی‌‌ نه‌بونه‌‌ تواناكانی‌‌

میدیاكان".ئه‌یل����ول(ی‌‌ ‌/12( له‌هه‌ڵبژاردن����ی‌‌ئه‌مساڵدا،‌پارتی‌‌دیموكراتی‌‌كوردستان‌به‌سه‌رۆكایه‌تی‌‌مه‌سعود‌بارزانی‌‌توانی‌‌له‌هه‌ڵبژاردنی‌‌پارله‌مانی‌‌كوردس����تاندا‌ببێته‌‌ب����راوه‌ی‌‌یه‌كه‌م‌و‌له‌كۆی‌‌)111( كورس����ی‌‌ پارله‌مان‌)38(‌ كورس����ی‌‌به‌ده‌س����ت‌بهێنێت،‌هه‌روه‌ه����ا‌توانی‌‌تاڕاده‌یه‌ك����ی‌‌ب����اش‌په‌یوه‌ندییه‌كانی‌‌له‌گه‌ڵ‌نوری‌‌مالیكی‌‌سه‌رۆك‌وه‌زیرانی‌‌عێراق‌ئاس����ایی‌‌بكات����ه‌وه‌،‌له‌كاتێكدا‌نێوان‌ ناكۆكیه‌كان����ی‌‌ رابردو‌ س����اڵی‌‌ئه‌و‌دوو‌سه‌ركرده‌یه‌‌گه‌یشته‌‌لوتكه‌‌و‌ه����ه‌ردوال‌هه‌ڕه‌ش����ه‌ی‌‌په‌نابردنه‌‌به‌ر‌له‌س����ه‌ر‌ له‌یه‌كتری‌‌ده‌كرد.‌ هێزی����ان‌كوردس����تانیش،‌ هه‌رێم����ی‌‌ ئاس����تی‌‌بارزانیه‌وه‌‌ پێداگرییه‌كان����ی‌‌ به‌ه����ۆی‌‌هه‌رێم����ی‌‌ ده‌س����توری‌‌ ره‌شنوس����ی‌‌كوردستان‌نه‌‌راپرس����ی‌‌له‌سه‌ر‌كراو‌نه‌‌ره‌وان����ه‌ی‌‌پارله‌مانیش‌كرایه‌وه‌‌بۆ‌

الیه‌نه‌كانی‌‌ وه‌كو‌ هه‌مواركردن����ه‌وه‌ی‌،‌ده‌ره‌وه‌ی‌‌پارته‌ك����ه‌ی‌‌بارزانی‌‌داوایان‌

ده‌كرد.په‌یوه‌ندییه‌كانیش‌ ئاس����تی‌‌ له‌سه‌ر‌له‌گ����ه‌ڵ‌واڵتانی‌‌ناوچه‌كه‌،‌س����ه‌رۆك‌وه‌زیران����ی‌‌توركیا‌له‌مانگ����ی‌‌رابردودا‌بارزانی‌‌وه‌كو‌سه‌رۆكی‌‌هه‌رێم‌داوه‌تی‌‌شاری‌‌دیاربه‌كری‌‌گه‌وره‌‌شاری‌‌كوردان‌كوردییه‌وه‌و‌ به‌جل����ی‌‌ بارزانیش‌ كرد،‌به‌زمانی‌‌كوردی‌‌وتارێكی‌‌پێش����كه‌ش‌

كرد.یه‌كێك����ی‌‌دیك����ه‌‌ل����ه‌و‌كه‌س����انه‌ی‌‌رۆژنامه‌كه‌باس����ی‌‌ك����ردوه‌،‌ئه‌بوبه‌كر‌به‌غ����دادی‌‌س����ه‌ركرده‌ی‌‌رێكخ����راوی‌‌ل����ه‌‌عێ����راق.‌رۆژنامه‌كه‌‌ قاعیده‌ی����ه‌‌له‌راپۆرته‌كه‌دا‌ به‌غدادییه‌وه‌،‌ له‌باره‌ی‌‌نوس����یه‌تی‌‌"یه‌كێك‌له‌و‌سه‌ركردانه‌ی‌‌رۆژهه‌اڵتی‌‌ناوه‌ڕاست‌كه‌‌سه‌ركه‌وتنی‌‌به‌ده‌س����تهێناوه‌‌ئه‌بوبه‌ك����ر‌به‌غدادی‌‌س����ه‌ركرده‌ی‌‌رێكخ����راوی‌‌قاعیده‌ی����ه‌‌رێكخراوه‌كه‌ی‌‌ ن����اوی‌‌ ك����ه‌‌ له‌عێراق،‌رێكخ����راوی‌‌ده‌وڵه‌تی‌‌ ب����ۆ‌ گۆڕی����وه‌‌ئیس����المی‌‌له‌عێراق‌و‌ش����ام.‌ئه‌مریكا‌ده‌ڵێت‌به‌غدادی‌‌ئێس����تا‌له‌سوریایه‌و‌بڕی‌‌ده‌‌ملیۆن‌دۆالری‌‌دیاریكردوه‌‌بۆ‌هه‌ر‌كه‌س����ێك‌بتوانێت‌بیكوژێت‌یان‌

ده‌ستگیری‌‌بكات".وه‌ك����و‌ به‌غ����دادی‌‌ ناوهێنان����ی‌‌س����ه‌ركه‌وتو،‌ س����ه‌ركرده‌یه‌كی‌‌ئاماره‌كان����ی‌‌ به‌پێ����ی‌‌ له‌كاتێكدای����ه‌‌نێ����رده‌ی‌‌عێراقی‌‌رێكخ����راوی‌‌نه‌ته‌وه‌‌به‌هۆی‌‌ )یۆنام����ی‌(،‌ یه‌كگرت����وه‌كان‌

ته‌قینه‌وه‌و‌ك����رده‌وه‌‌توندوتیژییه‌كانی‌‌رابردودا‌ ته‌موزی‌‌ له‌مانگی‌‌ عێراقه‌وه‌،‌)3383(‌هاواڵت����ی‌‌بونه‌ته‌‌قوربانی‌،‌ئاب����دا‌)2834(‌ك����ه‌س‌و‌ له‌مانگ����ی‌‌له‌ئه‌یلولدا‌)3112(‌كه‌س‌و‌له‌تشرینی‌‌بونه‌ته‌‌ كه‌س‌ ‌)2881( یه‌كه‌میش����دا‌قوربان����ی‌.‌هه‌روه‌ه����ا‌وه‌زاره‌تی‌‌مافی‌‌مرۆڤی‌‌عێراق‌ئاش����كرای‌‌كرد‌له‌نێوان‌2013(دا‌)276( - س����ااڵنی‌‌)2004 ه����ه‌زارو‌)664(‌ك����ه‌س‌ك����وژراون‌و‌ )68.389( به‌جۆرێك‌ بون.‌ بریندار‌كه‌س‌ك����وژراون،‌)191.810(‌كه‌س‌بریندار‌بون‌و‌)16.465(‌كه‌س����یش‌

بێسه‌رو‌شوێن‌بوون.رۆژنامه‌‌به‌ریتانیه‌كه‌،‌سه‌رۆكی‌‌نوێی‌‌ئێران‌حه‌س����ه‌ن‌رۆحان����ی‌‌به‌‌یه‌كێك‌له‌س����ه‌ركرده‌‌"براوه‌كان����ی‌"‌ناوچه‌كه‌‌له‌باره‌ی‌‌ "توانیویه‌تی‌‌ چونكه‌‌ ده‌بات،‌به‌رنامه‌‌ئه‌تۆمیه‌كانی‌‌ئێرانه‌وه‌‌له‌گه‌ڵ‌رێكه‌وتن،‌ بگاته‌‌ رۆژئ����اوا‌ ده‌وڵه‌تانی‌‌به‌اڵم‌رێكه‌وتنه‌كه‌‌الوازیكردوه‌‌چونكه‌‌رێكه‌وتنامه‌كه‌‌باس‌له‌هه‌ڵپه‌س����اردنی‌‌به‌رنامه‌‌ئه‌تۆمیه‌كانی‌‌ئێران‌ده‌كات".

س����ه‌باره‌ت‌به‌س����ه‌رۆك‌وه‌زیران����ی‌‌توركیا‌ره‌ج����ه‌ب‌ته‌یب‌ئۆردوگان،‌كه‌‌پارته‌كه‌ی‌‌"دادو‌گه‌شه‌پێدان"‌له‌ماوه‌ی‌‌س����ێ‌‌خول����ی‌‌پێش����وی‌‌هه‌ڵبژاردنی‌‌توانیویه‌تی‌‌ واڵت����ه‌دا،‌ ئه‌و‌ پارله‌مانی‌‌زۆرین����ه‌ی‌‌كورس����یه‌كانی‌‌پارله‌م����ان‌ببات����ه‌وه‌و‌حكوم����ه‌ت‌پێكبهێنێ����ت،‌"له‌س����ااڵنی‌‌ نوس����یویه‌تی‌‌ رۆژنامه‌كه‌‌رابردودا‌به‌هۆی‌‌ئه‌وه‌ی‌‌سه‌ركه‌وتو‌بو‌

كوده‌تای‌‌ به‌سه‌رده‌می‌‌ كۆتایهێنان‌ له‌‌توركیا‌ ئابوری‌‌ هه‌روه‌ها‌ س����ه‌ربازی‌،‌به‌خوه‌‌ پێش����ینه‌ی‌‌ بێ‌‌ گه‌ش����ه‌یه‌كی‌‌بینی‌،‌بردن����ه‌وه‌ی‌‌ئه‌ردۆغان‌كارێكی‌‌ئاسان‌بو،‌به‌اڵم‌له‌م‌رۆژانه‌ی‌‌دواییدا‌وه‌زی����ره‌‌ منداڵ����ی‌‌ ده‌س����تگیركردنی‌‌به‌هێزه‌كانی‌‌به‌تۆمه‌تی‌‌گه‌نده‌ڵی‌‌بینی‌،‌له‌ش����ه‌ڕی‌‌ له‌كاتێكدا‌ده‌س����توه‌ردانی‌‌س����وریا‌هۆكارێ����ك‌ب����و‌له‌داڕوخانی‌‌هیواكان‌به‌وه‌ی‌‌توركیا‌ببێته‌‌هێزێكی‌‌

هه‌رێمایه‌تی‌".یه‌كێك����ی‌‌دیكه‌‌له‌و‌س����ه‌ركردانه‌ی‌‌له‌لیسته‌كه‌ی‌‌رۆژنامه‌‌به‌ریتانیه‌كه‌‌ناوی‌‌وه‌كو‌س����ه‌ركرده‌ی‌‌سه‌ركه‌وتو‌هاتوه‌،‌س����ه‌رۆك‌وه‌زیرانی‌‌ئیسرائیل‌بنیامین‌نه‌تنیاهۆیه‌،‌هۆكاری‌‌سه‌ركه‌وتنه‌كه‌شی‌‌ده‌گێڕێت����ه‌وه‌‌بۆ‌ئه‌وه‌ی‌‌"س����ه‌ركه‌وتو‌ب����وه‌‌له‌گه‌مه‌ك����ردن‌به‌به‌كارهێنان����ی‌‌هه‌ڕه‌شه‌ی‌‌شه‌ڕكردن،‌بۆ‌ده‌سكه‌وتنی‌‌ئه‌وه‌ی‌‌ده‌یه‌وێت،‌هه‌رچه‌نده‌‌سوربوه‌و‌پێداگری‌‌له‌سه‌ر‌ئه‌وه‌‌كردوه‌‌كه‌‌یه‌ك‌

فیشه‌ك‌نه‌ته‌قێنرێت".رێكه‌وتن����ی‌‌ راگه‌یاندن����ی‌‌ دوای‌‌نێ����وان‌ئێ����ران‌و‌واڵتان����ی‌‌رۆژئ����اوا،‌حكومه‌تی‌‌ئیس����رائیل‌نیگه‌رانی‌‌خۆی‌‌ده‌ربڕی‌،‌ب����ه‌اڵم‌رۆژنامه‌‌به‌ریتانیه‌كه‌‌له‌راپۆرته‌كه‌ی����دا‌ئام����اژه‌‌به‌وه‌ده‌كات‌به‌هۆی‌‌ئ����ه‌و‌رێكه‌وتنه‌وه‌‌ئیس����رائیل‌توش����ی‌‌دۆڕانێك����ی‌‌گ����ه‌وره‌‌نایه‌ت،‌ته‌نان����ه‌ت‌ئه‌گه‌ر‌بێتو‌هه‌ژمونیش����ی‌‌ئه‌مریكاوه‌‌ سیاس����ه‌ته‌كانی‌‌ به‌س����ه‌ر‌

له‌ناوچه‌كه‌دا‌كه‌مبێته‌وه‌.

نه وره سێكی جوانه مه رگ

له‌زانكۆ،‌ ده‌وامه‌ك���ه‌ی‌‌ ته‌وابون���ی‌‌ دوای‌‌جانتاكه‌ی‌‌ئاماده‌كردو‌به‌ره‌و‌ماڵ‌گه‌ڕایه‌وه‌،‌له‌الی���ه‌ن‌ ماڵه‌كه‌ی���دا‌ له‌ب���ه‌رده‌م‌ ب���ه‌اڵم‌چه‌كدارێك���ه‌وه‌‌ده‌س���تڕێژی‌‌گولله‌ی‌‌لێكراو‌

گیانی‌‌له‌ده‌ستدا:‌نه‌وره‌س‌نعێمی‌.نه‌وره‌س‌محه‌مه‌د‌هاش���م‌نعێمی‌‌س���اڵی‌‌قۆناغی‌‌ خوێن���دكاری‌‌ له‌دایكبوه‌،‌ ‌)1994(یه‌كه‌می‌‌كۆلێژی‌‌راگه‌یاندنی‌‌زانكۆی‌‌موسڵ‌بو،‌ماوه‌ی‌‌پێنج‌س���اله‌له‌كه‌ناڵی‌‌ئاس���مانی‌‌موسڵ‌كارده‌كات.‌له‌رۆژی‌‌)2013/12/15( له‌به‌رده‌م‌ماڵه‌كه‌ی‌‌خۆیدا‌له‌گه‌ڕه‌كی‌‌جه‌زائیر‌

له‌رۆژهه‌اڵتی‌‌شاری‌‌موسڵ‌كوژرا.به‌وته‌ی‌‌به‌رپرسانی‌‌ئه‌منی‌‌و‌كه‌سوكاره‌كه‌ی‌،‌ن���ه‌وره‌س‌دوای‌‌ته‌وابون���ی‌‌ده‌وامی‌‌له‌زانكۆ‌به‌ره‌و‌ماڵ‌گه‌ڕاوه‌ت���ه‌وه‌،‌به‌اڵم‌چه‌كدارێك‌ك���ه‌‌ئۆتۆمبێلێك���ی‌‌نوێ���ی‌‌پێب���وه‌،‌چه‌ند‌فیشه‌كێكی‌‌ده‌مانچه‌ی‌‌به‌سه‌ری‌‌نه‌وره‌سه‌وه‌‌ناوه‌و‌كوش���تویه‌تی‌.‌له‌ماوه‌ی‌‌س���ێ‌‌مانگی‌‌راب���ردودا،‌ئه‌مه‌‌پێنجه‌مین‌رۆژنامه‌نوس���ه‌‌له‌شاری‌‌موسڵ‌ده‌كوژرێت،‌له‌كاتێكدا‌ده‌یان‌رۆژنامه‌ن���وس‌باس‌له‌وه‌‌ده‌ك���ه‌ن‌له‌ڕێگه‌ی‌‌لێكراوه‌،‌ هه‌ڕه‌ش���ه‌یان‌ ئیمه‌یڵه‌وه‌‌ مۆبایل‌و‌تائێس���تاش‌)12(‌رۆژنامه‌نوس‌شاره‌كه‌یان‌به‌جێهێشتوه‌.‌له‌ماوه‌ی‌‌ده‌‌ساڵی‌‌رابردوشدا‌موس���ڵ‌ له‌ش���اری‌‌ رۆژنامه‌ن���وس‌ ‌)51(

كوژراون.‌دوای‌‌چه‌ن���د‌رۆژێك‌له‌كوژرانی‌‌نه‌وره‌س،‌هێزه‌كان���ی‌‌س���وپای‌‌عێ���راق‌رایانگه‌یان���د‌له‌كات���ی‌‌ ده‌س���تگیركردوه‌،‌ بكوژه‌كه‌ی���ان‌ناوه‌و‌ به‌تاوانه‌كه‌یدا‌ دانی‌‌ لێكۆڵینه‌وه‌ش���دا‌رونكردۆته‌وه‌.‌ ئه‌نجامدانه‌كه‌ش���ی‌‌ چۆنێتی‌‌كاتێك‌بكوژه‌كه‌یان‌له‌ناو‌هه‌ش���ت‌كه‌س���دا‌پیشانی‌‌بنه‌ماڵه‌كه‌ی‌‌داوه‌،‌دایكی‌‌نه‌وره‌س‌

یه‌كسه‌ر‌ناسیویه‌تیه‌وه‌.موقه‌ده‌م‌عام���ر‌الزم‌فه‌رمانده‌ی‌‌فه‌وجی‌‌)12(‌پیاده‌ی‌‌س���وپای‌‌عێراق،‌كه‌‌تاوانه‌كه‌‌له‌س���نوری‌‌كه‌رته‌كه‌ی‌‌ئه‌ودا‌رویداوه‌،‌باس‌تیرۆركردن���ی‌‌ دوای‌‌ رۆژ‌ دو‌ ل���ه‌وه‌ده‌كات‌نعێم���ی‌،‌چه‌كدارێك‌ته‌قه‌ی‌‌له‌س���ه‌ربازێك‌كردوه‌‌له‌خاڵێكی‌‌پشكنین‌له‌ناوچه‌ی‌‌نه‌بی‌‌یونس‌و‌كوشتویه‌تی‌،‌به‌اڵم‌له‌كاتی‌‌هه‌اڵتنیدا‌توانراوه‌‌ده‌س���تگیر‌بكرێ‌،‌ئه‌و‌چه‌كداره‌ش‌بكوژه‌كه‌ی‌‌نه‌وره‌س‌بوه‌و‌ناوی‌‌سه‌یف‌وه‌لید‌حسێنه‌،‌ته‌نانه‌ت‌دوای‌‌كوشتنی‌‌نه‌وره‌س،‌

جانتاكه‌ی‌‌ده‌ستی‌‌دزیوه‌و‌رایكردوه‌.دایكی‌‌نه‌وره‌س،‌ئاماژه‌‌به‌وه‌ده‌كات‌بكوژی‌‌كچه‌كه‌ی‌‌ناسیوه‌ته‌وه‌و‌سه‌ریشی‌‌ماچ‌كردوه‌‌"چونكه‌‌كچه‌كه‌می‌‌به‌پله‌ی‌‌شه‌هیدی‌‌گه‌یاندو‌ك���ردی‌‌به‌په‌پوله‌ی‌‌به‌هه‌ش���ت".‌ئه‌م‌دایكه‌‌جه‌رگسوتاوه‌‌ره‌شپۆشه‌،‌ده‌ڵێت‌"بكوژه‌كه‌ی‌‌كچه‌كه‌م‌ له‌كاتێكدا‌ نه‌خوێنده‌واربو،‌ نه‌فام‌و‌دو‌زمان���ی‌‌ده‌زانی‌‌و‌چاالكێكی‌‌كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و‌خوێن���دكاری‌‌كۆلێ���ژ‌بو،‌ئاوات���ی‌‌ئه‌وه‌‌بو‌بڕوانامه‌ی‌‌دكتۆرا‌به‌ده‌ستبهێنێت.‌داواكارم‌جانت���ای‌‌كچه‌كه‌م‌بۆ‌بگێڕێت���ه‌وه‌،‌تاوه‌كو‌له‌الی‌‌خ���ۆم‌هه‌ڵیبگرم‌له‌گ���ه‌ڵ‌جلوبه‌رگ‌و‌كتێ���ب‌و‌ده‌فته‌ره‌كانی‌،‌كه‌‌خوێنی‌‌س���ه‌ری‌‌

به‌سه‌ریدا‌رژاو‌سوری‌‌كرد".دوابه‌دوای‌‌كوژرانی‌،‌ن���ه‌وره‌س‌كه‌‌ئه‌مه‌‌دوه‌م‌رۆژنامه‌نوسی‌‌كه‌ناڵی‌‌ئاسمانی‌‌موسڵه‌‌له‌م���اوه‌ی‌‌كه‌مت���ر‌له‌مانگێك���دا‌بكوژرێن،‌س���ه‌رۆك‌وه‌زیران���ی‌‌عێراق‌ن���وری‌‌مالیكی‌‌پرسه‌نامه‌یه‌كی‌‌ئاراسته‌ی‌‌بنه‌ماڵه‌كه‌ی‌‌كرد،‌به‌اڵم‌دایكی‌‌ئه‌و‌پرسه‌نامه‌یه‌‌ره‌تده‌كاته‌وه‌و‌به‌مالیك���ی‌‌ چ���اوی‌‌ روب���ه‌ڕو‌ ده‌كات‌ داوا‌

بكه‌وێت.به‌وت���ه‌ی‌‌به‌رپرس���ێكی‌‌س���وپای‌‌عێراق‌ك���ه‌‌س���ه‌رۆكایه‌تی‌‌لیژن���ه‌ی‌‌لێكۆڵینه‌وه‌ی‌‌تیرۆركردن���ی‌‌نعێم���ی‌‌ك���ردوه‌،‌له‌كات���ی‌‌پشكنینی‌‌ماڵ‌و‌ش���وێنی‌‌كاری‌‌بكوژه‌كه‌دا،‌ده‌مانچه‌یه‌ك���ی‌‌نۆ‌ملیمی���ان‌دۆزیوه‌ته‌وه‌و‌دوای‌‌لێكۆڵین���ه‌وه‌‌ده‌ركه‌وت���وه‌‌هه‌مان‌ئه‌و‌

چه‌كه‌یه‌‌كه‌‌تاوانه‌كه‌ی‌‌پێ‌ئه‌نجامدراوه‌.ئازادیی���ه‌‌ روانگ���ه‌ی‌‌ رێكخ���راوی‌‌رۆژنامه‌وانیه‌كان،‌رایده‌گه‌یه‌نێت‌له‌ئێس���تادا‌ش���اری‌‌موس���ڵ‌مه‌ترس���یدارترین‌ناوچه‌یه‌‌ب���ۆ‌رۆژنامه‌نوس���ان.‌به‌پێی‌‌ئام���اری‌‌ئه‌و‌رێكخراوه‌‌له‌س���اڵی‌‌)2003(‌تائێستا‌زیاتر‌ل���ه‌)360(‌رۆژنامه‌نوس‌له‌عێراقدا‌كوژراون.‌له‌راپۆرتێك���ی‌‌ئ���ه‌و‌رێكخ���راوه‌دا‌هات���وه‌‌له‌مساڵدا‌ رۆژنامه‌نوس���ان‌ دژی‌‌ توندوتیژی‌‌پێش���ێلكاری‌‌ ‌)293( لوتكه‌‌و‌ گه‌یش���تۆته‌‌جۆراوجۆر‌تۆماركراوه‌،‌به‌م‌شێوه‌یه‌:‌)68( حاڵه‌ت���ی‌‌ده‌س���تگیركردن،‌)95(‌حاڵه‌تی‌‌رێگ���ری‌‌و‌ته‌نگ‌پێهه‌ڵچنین،‌)68(‌حاڵه‌تی‌‌لێ���دان،‌حه‌وت‌هێرش���ی‌‌چه‌ك���دار‌و‌)51( پێش���ێلكاری‌‌جۆراوج���ۆر،‌)13(‌حاڵه‌تی‌‌داخس���تن‌و‌هه‌ڵپه‌س���اردنی‌‌مۆڵ���ه‌ت‌كاری‌‌

دامه‌زراوه‌‌میدیایه‌‌ناوخۆیی‌‌و‌بیانیه‌كان.

7 )408(‌سێشه‌ممه‌‌2013/12/24 عێراق

پرۆفایل له دوایین وه رزی پارله ماندا ته نها قانونه كانی بودجه و خانه نشینی په سه ند ده كرێن

سه رکرده کانی 2013ی عێراق له دیدی رۆژنامه ی )ئیندیپێندت(ی به ریتانییه وه

په سه ندكردنی بودجه له شه ش ساڵدا

*‌بودج����ه‌ی‌‌)2008(‌له‌‌)2/14( په‌سه‌ندكرا.

*‌بودج����ه‌ی‌‌)2009(‌ل����ه‌‌)3/5( په‌سه‌ندك�را.

*‌بودج����ه‌ی‌‌)2010(‌له‌‌)1/28( په‌سه‌ندكرا.

*‌بودج����ه‌ی‌‌)2011(‌له‌‌)2/20( په‌سه‌ندكرا.

*‌بودج����ه‌ی‌‌)2012(‌له‌‌)2/25( په‌سه‌ندكرا.

*‌بودج����ه‌ی‌‌)2013(‌ل����ه‌‌)3/7( په‌سه‌ندكرا.

ئه‌م‌خوله‌ی‌په‌رله‌مانی‌عێراق‌ته‌نها‌ماوه‌ی‌چوار‌مانگ‌کارکردنی‌ماوه‌‌

ئه‌م‌خوله‌ی‌‌پارله‌مان‌سه‌ركه‌وتو‌نه‌بوچونكه‌‌به‌هۆی‌‌

هه‌ژمونی‌‌حكومه‌تی‌‌ته‌وافوقیه‌وه‌‌زۆرێك‌له‌قانونه‌‌گرنگه‌كان‌

په‌سه‌ندنه‌كرا‌

‌‌‌ئا:‌ئاسۆ‌سه‌راوی‌

"ئێستا‌پاره‌یه‌كی‌‌زۆر‌له‌ماڵه‌كاندا‌خه‌وێنراون‌و‌له‌ئاڵۆگۆڕی‌‌بازاڕه‌كاندا‌ونن،‌ئێمه‌‌مه‌به‌ستمانه‌‌له‌رێگای‌‌

كردنه‌وه‌ی‌‌بازاڕی‌‌هه‌ولێر‌بۆ‌كاغه‌زه‌‌داراییه‌كان‌زۆرێك‌له‌و‌پارانه‌‌

بگه‌ڕێنینه‌وه‌‌بازاڕه‌كان‌و‌به‌وه‌ش‌هه‌م‌سود‌به‌خاوه‌نه‌كانیان‌ده‌گات،‌هه‌م‌ئابوری‌‌هه‌رێمیشی‌‌پێده‌بوژێته‌وه‌".‌

سه‌رۆكی‌‌ئه‌نجومه‌نی‌‌‌كارگێری‌‌بازاڕی‌‌هه‌ولێر‌بۆ‌كاغه‌زه‌‌داراییه‌كان‌)ئه‌بو‌

به‌نگین(‌وه‌ها‌ده‌ڵێت.

له‌ئێس����تادا‌پرۆژه‌ی����ه‌ك‌هه‌ی����ه‌‌ب����ۆ‌دامه‌زراندنی‌‌ب����ازاڕی‌‌هه‌ولێر‌بۆ‌كاغه‌زه‌‌داراییه‌كان،‌كه‌‌تێدا‌كڕین‌و‌فرۆش����تن،‌پش����كداره‌كانه‌وه‌‌ كۆمپانیا‌ به‌پش����كی‌‌ده‌كرێ����ت،‌س����ه‌رمایه‌ی‌‌پرۆژه‌كه‌ش‌10 ملیار‌دیناره‌‌و‌حكومه‌تیش‌به‌رێژه‌ی‌‌‌%20ده‌ستی‌‌هه‌یه‌‌له‌دامه‌زراندنیدا‌و‌سه‌رۆكی‌‌ئه‌نجومه‌نی‌‌كارگێڕی‌‌بازاڕه‌كه‌ش‌ده‌ڵێت‌"س����ه‌ركه‌وتنی‌‌پرۆژه‌ك����ه‌‌شۆڕش����ێكی‌‌

گه‌وره‌ی‌‌ئابورییه‌‌بۆ‌هه‌رێم".

به‌بڕوای‌‌ئابوریناس����ان،‌ده‌س����تپێكی‌‌دامه‌زراندنی‌‌بازاڕێكی‌‌وه‌ها‌پێویس����تی‌‌پش����كدار‌ كۆمپانی����ای‌‌ به‌چه‌نده‌ه����ا‌هه‌یه‌،‌تا‌له‌و‌بازاڕه‌دا‌كڕین‌و‌فرۆش����تن‌به‌پشكه‌كانیانه‌وه‌‌بكرێت،‌به‌اڵم‌ئه‌وه‌ی‌‌تێبین����ی‌‌ده‌كرێ����ت‌ژم����اره‌ی‌‌كۆمپانیا‌پش����كداره‌كانی‌‌هه‌رێم‌له‌ئێس����تادا‌هه‌ر‌زۆر‌كه‌م����ن،‌ئه‌م����ه‌ش‌مه‌ترس����ییه‌‌بۆ‌سه‌ر‌شكس����تهێنانی‌‌پرۆژه‌كه‌،‌سه‌رۆكی‌‌ئه‌نجومه‌نی‌‌كارگێڕی‌‌بازاڕی‌‌هه‌ولێر‌بۆ‌كاغه‌زه‌‌دارایی����ه‌كان‌عه‌بدواڵ‌‌ئه‌حمه‌د،‌ناسراو‌به‌ئه‌بو‌بنگین‌ئه‌وه‌‌ناشارێته‌وه‌‌كه‌‌ده‌ستیانداوه‌ته‌‌كارێكی‌‌قورس،‌به‌اڵم‌گه‌شبینیشه‌‌به‌س����ه‌ركه‌وتنی‌‌كاره‌كه‌ی‌،‌چونك����ه‌‌وه‌ك‌ئ����ه‌و‌ده‌ڵێ����ت‌حكومه‌ت‌به‌رێژه‌ی‌‌20%‌به‌ش����داره‌‌له‌دامه‌زراندنی‌‌

ئه‌و‌بازاڕه‌دا.ئه‌ب����و‌بنگین‌هێما‌ب����ه‌وه‌ش‌ده‌كات،‌

كه‌‌داوایان‌له‌حكومه‌ت‌كردوه‌‌هاوكاری‌‌ئه‌و‌كۆمپانیایانه‌‌بكه‌ن‌كه‌‌س����نوردارن‌و‌بكه‌ن����ه‌‌ كۆمپانیاكانی����ان‌ ده‌یانه‌وێ����ت‌پشكدارو‌ئه‌و‌وتی‌‌"تا‌بتوانین‌له‌شه‌ش‌مانگی‌‌داهات����ودا‌20ت����ا‌25كۆمپانیای‌‌پشكدارمان‌هه‌بێت،‌بۆ‌ئه‌وه‌ی‌‌بازاڕه‌كه‌‌بخه‌ین����ه‌‌گه‌ڕ،‌ئێس����تا‌خۆش����به‌ختانه‌‌بڕیارێك‌هه‌یه‌‌ك����ه‌‌دامه‌زراندنی‌‌بانكی‌‌ئه‌هل����ی‌‌ده‌بێت‌به‌ش����ێوه‌ی‌‌كۆمپانیای‌‌

پشكدار‌بێت.هه‌ر‌به‌وته‌ی‌‌ئه‌و‌به‌رپرس����ه‌،‌گۆڕینی‌‌بۆ‌پشكدار‌ له‌سنورداره‌وه‌‌ كۆمپانیاكان‌پێش‌ه����ه‌ر‌ش����تێك‌له‌قازانجی‌‌خاوه‌ن‌كۆمپانیاكان����ه‌،‌ئه‌و‌وتی‌‌"له‌گه‌ڵ‌ئه‌وه‌ی‌‌ئه‌و‌كۆمپانیایه‌‌ئیش����ی‌‌فراوان‌ده‌بێت،‌بازاڕیشی‌‌باش����تر‌ده‌بێت،‌هه‌مو‌ئیش‌و‌كاره‌كانی‌‌كۆمپانیاكه‌ش‌زۆر‌ش����ه‌فاف‌ده‌بێ����ت،‌چونك����ه‌‌چه‌ندی����ن‌چاودێری‌‌

له‌سه‌ر‌ده‌بێت".كردن����ه‌وه‌ی‌‌ئ����ه‌و‌ب����ازاڕه‌‌وه‌ك‌ئه‌بو‌بنگی����ن‌جه‌خت����ی‌‌له‌س����ه‌ر‌ده‌كاته‌وه‌،‌نه‌ك‌به‌ته‌نها‌ب����ۆ‌كۆمپانیاكان،‌به‌ڵكو‌س����ودی‌‌بۆ‌به‌شێكی‌‌زۆری‌‌هاواڵتیانیش‌ده‌بێت،‌به‌تایبه‌ت‌بۆ‌ئه‌و‌كه‌سانه‌ی‌‌بڕه‌‌پاره‌یه‌كی‌‌كه‌میان‌هه‌یه‌‌و‌له‌ماڵه‌كانیاندا‌هێش����تویانه‌ته‌وه‌،‌"هه‌م����و‌هاواڵتی����ان‌ده‌توانن‌له‌و‌بازاڕه‌دا‌پشكی‌‌كۆمپانیاكان‌بك����ڕن،‌ه����ه‌ر‌كاتێكیش‌پێویس����تیان‌به‌پاره‌ك����ه‌‌ب����و‌ده‌توان����ن‌پش����كه‌كان‌

بفرۆشنه‌وه‌".سه‌رۆكی‌‌ئه‌نجومه‌نی‌‌كارگێڕی‌‌بازاڕی‌‌هه‌ولێ����ر‌بۆ‌كاغ����ه‌زه‌‌داراییه‌كان،‌باس‌له‌وه‌ش‌ده‌كات،‌پێشنیاری‌‌ئه‌وه‌یان‌بۆ‌حكومه‌ت‌كردوه‌،‌كه‌‌هه‌ر‌كۆمپانیایه‌كی‌‌نوێ‌‌بیه‌وێت‌دابمه‌زرێ‌‌و‌س����ه‌رمایه‌كه‌ی‌‌زیاتر‌بێت‌له‌5ملیۆن‌دۆالر‌ئه‌وا‌پێویسته‌‌

له‌س����ه‌ری‌‌كۆمپانیاكه‌ی‌‌بكاته‌‌پشكدار‌"هیوادارین‌حكومه‌ت‌ئه‌و‌پێشنیاره‌مان‌

به‌هه‌ند‌وه‌ربگرێت".10ملیار‌ ب����ازاڕه‌‌ ئ����ه‌م‌ س����ه‌رمایه‌ی‌‌دیناره‌‌و‌باش����ه‌یه‌كی‌‌ت����ری‌‌پرۆژه‌كه‌ش‌به‌وته‌ی‌‌ئه‌ب����و‌بنگین‌ئه‌وه‌یه‌‌كه‌‌گه‌وره‌‌كۆمپانیایه‌ك����ی‌‌ئه‌مریك����ی‌‌راوێژكاریانه‌‌له‌باش‌به‌ڕێوه‌چون����ی‌‌كاره‌كانیان‌و‌ئه‌و‌كۆمپانیایه‌كی‌‌ 6مانگ����ه‌‌ "نزیكه‌ی‌‌ وتی‌‌ئه‌مریكی‌‌هاوكاریمان‌ده‌كات‌بۆ‌چۆنێتی‌‌دامه‌زراندنی‌‌ئه‌و‌بازاڕه‌‌و‌هه‌مو‌كاره‌كانمان‌

به‌راوێژ‌له‌گه‌ڵ‌ئه‌وان‌ده‌كه‌ین".به‌ش����ێك‌له‌س����ه‌رمایه‌داران‌ده‌پرسن‌بۆچی‌‌بازاڕه‌كه‌‌به‌ناوی‌‌كوردس����تانه‌وه‌‌نه‌ب����و؟‌له‌وباره‌یه‌و‌ئه‌ب����و‌بنگین‌ئه‌وه‌‌ده‌خات����ه‌رو‌كه‌‌بیرۆك����ه‌ی‌‌دامه‌زراندنی‌‌بازاڕه‌ك����ه‌‌ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‌بۆ‌س����اڵی‌2007 ئ����ه‌و‌كاته‌ش‌ناونان����ی‌‌بازاڕێك‌به‌ناوی‌‌

كوردس����تانه‌وه‌‌بۆ‌واڵتانی‌‌ده‌روبه‌ر‌زۆر‌ئاس����ان‌نه‌بو،‌چونك����ه‌‌وه‌ك‌ئه‌و‌وتی‌‌"بازاڕ‌ده‌بێت‌په‌یوه‌ندی‌‌به‌ده‌ریش����ه‌وه‌‌هه‌بێ����ت،‌ن����ه‌ك‌به‌ته‌نه����ا‌به‌ناوخ����ۆ،‌له‌زۆرب����ه‌ی‌‌واڵتانیش‌ن����اوی‌‌ئه‌م‌جۆره‌‌ده‌كرێت‌ ش����اره‌كانه‌وه‌‌ به‌ناوی‌‌ بازاڕانه‌‌وه‌ك‌بۆرس����ه‌ی‌‌ئه‌بوزه‌بی‌‌یان‌دوبه‌ی‌،‌

له‌به‌رئه‌وه‌‌گرفتێكی‌‌نییه‌".له‌زۆن����ی‌‌ بازاڕه‌ك����ه‌‌ كردن����ه‌وه‌ی‌‌زه‌رددا،‌ئ����ه‌و‌گومان����ه‌ی‌‌الی‌‌به‌ش����ێك‌زیاتر‌ كه‌‌ دروستكردوه‌‌ له‌سه‌رمایه‌داران‌حیزبێك‌ده‌ستی‌‌هه‌بێت‌له‌دروستكردنی‌‌بازاڕه‌ك����ه‌دا،‌به‌اڵم‌ئه‌ب����و‌بنگین‌ئه‌وه‌‌ره‌تده‌كاته‌وه‌و‌ده‌ڵێت‌"زۆرێك‌له‌كۆمپانیا‌گه‌وره‌كانی‌‌س����لێمانیش‌ده‌ستیان‌هه‌یه‌‌له‌دامه‌زراندنی‌‌ئه‌‌و‌بازاڕه‌دا،‌وه‌ك‌ژوری‌‌بازرگانی‌‌س����لێمانی‌،‌كۆمپانیای‌‌نۆكان‌و‌فاروق،‌ئه‌وه‌ی‌‌گرنگه‌‌بۆ‌ئێمه‌‌بازاڕه‌كه‌‌

بۆ‌هه‌مو‌كوردستانه‌‌و‌له‌شاره‌كانی‌‌تریش‌لقی‌‌ده‌بێت".

ئ����ه‌وه‌ی‌‌مای����ه‌ی‌‌خۆش����حاڵییه‌‌ب����ۆ‌ئه‌ب����و‌بنگی����ن،‌ئه‌وه‌ی����ه‌‌ك����ه‌‌نزیكه‌ی‌‌85كۆمپانیای‌‌پش����كداری‌‌بازاڕی‌‌به‌غدا‌بۆ‌كاغه‌زه‌‌داراییه‌كان،‌به‌ش����دار‌ده‌بن‌"رێكه‌وتنێكمان‌ ‌ هه‌ولێردا‌ له‌بازاڕه‌كه‌ی‌‌له‌گ����ه‌ڵ‌به‌غدا‌كردوه‌،‌له‌س����ه‌ر‌ئه‌وه‌ی‌‌كۆمپانیاكانی‌‌ئه‌وانیش‌ده‌توانن‌له‌بازاڕی‌‌هه‌ولێردا‌پشكه‌كانیان‌بخه‌نه‌رو‌تا‌كڕین‌و‌

فرۆشتنی‌‌پێوه‌‌بكرێت".دوا‌وته‌ی‌‌ئ����ه‌و‌به‌رپرس����ه‌ی‌‌بازاڕی‌‌هه‌ولێر‌بۆ‌كاغ����ه‌زه‌‌داراییه‌كان،‌ئه‌وه‌یه‌‌كه‌‌هه‌مو‌الیه‌نه‌كان‌پێكه‌وه‌‌به‌ش����داربن‌له‌س����ه‌ركه‌وتنی‌‌ئه‌و‌پڕۆژه‌یه‌دا،‌چونكه‌‌به‌وته‌ی‌‌ئ����ه‌و‌"س����ه‌ركه‌وتنی‌‌پرۆژه‌كه‌‌شۆڕش����ێكی‌‌گه‌وره‌یه‌‌بۆ‌پێشخس����تنی‌‌

ئابوری‌‌كوردستان".

سه‌رمایه‌ی‌‌بازاڕی‌‌هه‌ولێر‌بۆ‌كاغه‌زه‌‌داراییه‌كان‌‌10ملیار‌دیناره‌‌و‌

حكومه‌تیش‌به‌رێژه‌ی‌‌‌%20ده‌ستی‌‌هه‌یه‌‌له‌دامه‌زراندنیدا

پێشنیارمانكردوه‌،‌هه‌ر‌كۆمپانیایه‌ك‌بیه‌وێت‌دابمه‌زرێ‌‌و‌

سه‌رمایه‌كه‌ی‌‌له‌5ملیۆن‌دۆالر‌زیاتر‌بێت،‌ئه‌وا‌پێویسته‌‌كۆمپانیاكه‌ی‌‌بكاته‌‌

پشكدار

ئابوری)408(‌سێشه‌ممه‌‌2013/12/24 8ئه‌م‌الپه‌ڕه‌یه‌‌به‌‌سپۆنسه‌ری‌گروپی‌کۆمپانیاکانی‌قه‌یوان‌چاپ‌و‌باڵوده‌کرێته‌وه‌

پرۆژه‌یه‌ك‌بۆ‌وه‌گه‌ڕخستنی‌‌پاره‌‌خه‌وتوه‌كانی‌‌خه‌ڵك‌راده‌گه‌یه‌نرێ‌كار‌بۆ‌دامه‌زراندنی‌‌بازاڕی‌‌هه‌ولێر‌بۆ‌كاغه‌زه‌‌داراییه‌كان‌ده‌كرێت

سه‌ركه‌وتنی‌‌كاره‌كانی‌‌ئه‌م‌بازاڕه‌‌شۆڕشێكی‌‌گه‌وره‌یه‌‌بۆ‌پێشخستنی‌‌ئابوری‌‌كوردستان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌فۆتۆ:‌رێبه‌ر‌نه‌جم

‌ئا:‌شاهۆ‌ئه‌حمه‌د

ساڵ‌به‌ساڵ‌نرخی‌‌خوێندن‌له‌زانكۆ‌ئه‌هلیه‌كانی‌‌هه‌رێمی‌‌كوردستان‌به‌رزده‌بێته‌وه‌و‌جیاوازییه‌كی‌‌

زۆریش‌له‌نرخی‌‌زانكۆ‌ئه‌هلیه‌كاندا‌به‌دی‌‌ده‌كرێت،‌سه‌رۆكی‌‌زانكۆ‌

تایبه‌ته‌كانیش‌له‌وه‌زاره‌تی‌‌خوێندنی‌‌بااڵ‌رایده‌گه‌یه‌نێ‌‌گه‌ر‌ئه‌وان‌نه‌بونایه‌‌نرخی‌‌خوێندنی‌‌زانكۆكان‌زۆر‌له‌ئێستا‌

زیاتر‌ده‌بوو‌ئه‌ندامێكی‌‌په‌رله‌مانی‌‌كوردستانیش‌ده‌ڵێت‌"ئه‌گه‌ر‌

لێپرسینه‌وه‌‌بكرێت‌ساڵ‌به‌ساڵ‌نرخی‌‌ئه‌و‌زانكۆیانه‌‌به‌رزنابنه‌وه‌".

رامی���ار‌عوس���مان،‌قوتابی‌‌به‌ش���ی‌‌یاسا‌له‌زانكۆیه‌كی‌‌ئه‌هلی‌،‌له‌وباره‌یه‌وه‌‌ئاماژه‌‌به‌وه‌‌ده‌كات‌كه‌‌جیاوازی‌‌نرخی‌‌زانكۆ‌ئه‌هلیه‌كان‌په‌یوه‌ندی‌‌به‌ئاس���ت‌و‌كوالێتیان���ه‌وه‌‌هه‌ی���ه‌و‌وت���ی‌‌"ئه‌گه‌ر‌یاس���ایه‌ك‌هه‌بێ���ت‌بۆ‌ئ���ه‌وه‌ی‌‌زانكۆ‌هه‌بێت‌ جێگیریان‌ نرخێكی‌‌ ئه‌هلیه‌كان‌ئه‌و‌كاته‌‌قوتابی‌‌خۆی‌‌یه‌كالده‌كاته‌وه‌‌

له‌كوێدا‌بخوێنێت".ئ���ه‌و‌خوێن���دكاره‌‌ب���اس‌ل���ه‌وه‌ش‌ده‌كات،‌كه‌‌زۆرێك‌له‌و‌خوێندكارانه‌ی‌‌له‌زانك���ۆ‌ باش���ه‌‌ ئابوریی���ان‌ ب���اری‌‌ئه‌هلیه‌كان���دا‌ده‌خوێن���ن‌"له‌به‌رئ���ه‌وه‌‌زانكۆ‌ئه‌هلیه‌كانیش‌به‌ئاره‌زوی‌‌خۆیان‌

نرخه‌كان‌به‌رزده‌كه‌نه‌وه‌".تایبه‌ته‌كان���ی‌‌ زانك���ۆ‌ س���ه‌رۆكی‌‌كوردستان‌له‌وه‌زاره‌تی‌‌خوێندنی‌‌بااڵی‌‌حكومه‌تی‌‌هه‌رێمی‌‌كوردستان‌د.جه‌مال‌

كه‌م���ال‌ئه‌وه‌ی‌‌بۆ‌ئاوێن���ه‌‌رونكرده‌وه‌‌پێش‌ئه‌وه‌ی‌‌ئه‌وان‌ده‌س���تبه‌كاربن‌ئه‌و‌نرخانه‌‌دانراون،‌له‌سێ‌‌ساڵی‌‌رابردوشدا‌هه‌وڵ���ی‌‌زیادكردنی‌‌ن���رخ‌دراوه‌،‌به‌اڵم‌ئ���ه‌وان‌وه‌ك���و‌وه‌زاره‌ت‌رێگریان‌له‌وه‌‌كردوه‌‌"هه‌ربۆیه‌‌نرخه‌كان‌وه‌كو‌خۆیان‌

ماونه‌ته‌وه‌".ناوب���راو‌ئاماژه‌ی‌‌ب���ه‌وه‌ش‌كرد‌بۆ‌ئه‌مس���اڵی‌‌خوێندن‌بۆ‌به‌شی‌‌زانسته‌‌مرۆڤایه‌تیه‌كان‌10%‌یان‌داناوه‌،‌ئه‌ویش‌به‌پێی‌‌یاس���ای‌‌ژماره‌‌دو‌بۆ‌به‌شه‌كانی‌‌تریش‌وه‌كو‌خۆی‌‌ماوه‌ته‌وه‌.‌سه‌باره‌ت‌

به‌جیاوازیی‌‌نرخ‌له‌زانكۆ‌تایبه‌ته‌كانیشدا‌هۆكاره‌ك���ه‌ی‌‌گه‌ڕانده‌وه‌‌ب���ۆ‌كوالێتی‌‌زانكۆكان‌و‌جۆری‌‌مامۆستاو‌ئه‌و‌جۆره‌‌خزمه‌تگوزارییان���ه‌ی‌‌له‌زانكۆكان‌هه‌ن،‌"ب���ه‌اڵم‌له‌هه‌مانكات���دا‌كاتێ���ك‌ئێمه‌‌هاتین‌ئه‌و‌نرخان���ه‌‌هه‌ر‌هه‌بون‌و‌ئێمه‌‌داكۆكیم���ان‌له‌وه‌‌كرد‌ك���ه‌‌نابێت‌ئه‌و‌نرخانه‌‌به‌هیچ‌شێوه‌یه‌ك‌زیاد‌ببن".

سه‌رۆكی‌‌زانكۆ‌تایبه‌ته‌كان‌له‌وه‌زارتی‌‌ئه‌وه‌ش���ی‌‌خس���ته‌ڕو‌ بااڵ‌ خوێندن���ی‌‌حكومه‌ت‌چاودێریی‌‌دانانی‌‌نرخی‌‌زانكۆ‌تایبه‌ته‌كان‌ده‌كات‌"ئێمه‌‌وه‌كو‌وه‌زاره‌تی‌‌

خوێندنی‌‌ب���ااڵ‌دو‌به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی‌‌بااڵ‌هه‌ن‌كه‌‌سه‌رپه‌رش���تنی‌‌ئه‌و‌زانكۆیانه‌‌ده‌كه‌ن‌ئه‌گه‌ر‌وه‌زاره‌تی‌‌خوێندنی‌‌بااڵ‌نه‌بوایه‌‌به‌تایبه‌تی‌‌له‌و‌دو‌سێ‌‌ساڵه‌ی‌‌رابردو‌نرخی‌‌ئ���ه‌و‌زانكۆ‌تایبه‌تانه‌‌دو‌

یان‌سێ‌‌به‌رامبه‌ری‌‌ئێستا‌ده‌بو".له‌به‌رامب���ه‌ر‌ئه‌وه‌ش���دا‌ئه‌ندامێك���ی‌‌په‌رله‌مانی‌‌كوردستان‌له‌سه‌ر‌فراكسیۆنی‌‌یه‌كێت���ی‌‌نیش���تیمانی‌‌رایده‌گه‌یه‌ن���ێ‌‌كه‌‌لێپرس���ینه‌وه‌‌له‌و‌زانك���ۆ‌ئه‌هلیانه‌‌ناكرێ���ت،‌وه‌ك‌ئ���ه‌و‌ده‌ڵێ���ت‌"ئه‌وان‌به‌كه‌یف���ی‌‌خۆیان‌نرخ‌له‌س���ه‌ر‌زانكۆ‌

داده‌نێن،‌ئه‌گه‌ر‌لێپرس���ینه‌وه‌‌هه‌بوایه‌‌ساڵ‌به‌ساڵ‌نرخی‌‌ئه‌و‌زانكۆیانه‌‌به‌رز‌

نه‌ده‌بونه‌وه‌".په‌رله‌مانی‌‌ ئه‌ندام���ی‌‌ ئابورین���اس‌و‌یه‌كێت���ی‌‌ له‌فراكس���یۆنی‌‌ كورس���تان‌د.عیزه‌ت‌سابیر‌له‌لێدوانێكیدا‌بۆ‌ئاوێنه‌‌له‌وباره‌یه‌وه‌‌وتی‌‌"ده‌بێ‌‌لیژنه‌یه‌كی‌‌بااڵ‌ب���ااڵ‌دابنرێت‌ له‌وه‌زاره‌ت���ی‌‌خوێندنی‌‌سه‌رپه‌رش���تی‌‌نرخ���ی‌‌خوێندن‌بكات،‌له‌زانكۆ‌ئه‌هلی���ه‌كان‌له‌الیه‌ك‌كوالێتی‌‌له‌الیه‌ك‌تێچوی‌‌خوێندكارێك‌ خوێندن‌ده‌بێ���ت‌بزانرێت‌چه‌ن���دی‌‌تێده‌چێت‌و‌ده‌بێ���ت‌له‌س���ه‌ر‌ئ���ه‌و‌بنه‌مایانه‌‌ئه‌و‌

زانكۆیانه‌‌بكرێنه‌وه‌".ناوب���راو‌ئاماژه‌ی‌‌به‌وه‌‌ك���رد‌زانكۆ‌ئه‌هلیه‌كان‌ئه‌و‌به‌ش���انه‌‌ده‌كه‌نه‌وه‌‌كه‌‌كه‌مترین‌پ���اره‌ی‌‌تێده‌چێت،‌بۆ‌نمونه‌‌به‌ش���ی‌‌ ئه‌هلیه‌كان‌ زانكۆ‌ له‌زۆرب���ه‌ی‌‌یاس���ا‌هه‌یه‌،‌چونكه‌‌موخته‌به‌ری‌‌نیه‌‌تێچونی‌‌كه‌م���ه‌‌ده‌توانن‌له‌هۆڵێكدا‌70 قوتاب���ی‌‌هه‌بێت‌و‌مامۆس���تایه‌ك‌وانه‌‌بڵێته‌وه‌‌به‌هه‌مان‌ك���رێ،‌به‌اڵم‌ئه‌گه‌ر‌ئه‌و‌‌70قوتابیه‌‌له‌به‌ش���ی‌‌پزیش���كیی‌‌ب���ن‌ده‌بێت‌بكرێت‌به‌چوار‌به‌ش���ه‌وه‌و‌بچنه‌‌موخته‌به‌ر‌هه‌مو‌پێداویستیه‌كانی‌‌موخته‌به‌ر‌دابین‌بكات،‌بۆیه‌‌له‌كاتێكدا‌زانكۆ‌ئه‌هلیه‌كان‌هاوكارێكی‌‌باش���ن‌بۆ‌پێگه‌یاندن���ی‌‌گه‌نجان‌حكومه‌تی‌‌هه‌رێم‌له‌ماوه‌ی‌‌ئه‌و‌چوار‌ساڵه‌‌تێچونی‌‌یه‌ك‌خوێندكار‌دابین‌ناكات‌به‌اڵم‌له‌كاتێكدا‌ئه‌گه‌ر‌هات���و‌له‌زانكۆیه‌ك���ی‌‌حكومیی‌‌هه‌مو‌ ك���راوه‌‌ لێكوڵینه‌وه‌‌ بخوێنێ���ت‌قوتابیی���ه‌ك‌هه‌ر‌س���اڵێك‌پێنج‌هه‌زار‌

دۆاڵر‌كرێ‌‌خوێندنیه‌تی‌،‌به‌اڵم‌كاتێك‌ده‌چێت���ه‌‌زانكۆی‌‌ئه‌هلی‌‌حكومه‌ت‌ئه‌و‌پاره‌یه‌‌ن���ادات،‌به‌اڵم‌ئ���ه‌وه‌‌به‌مانای‌‌ئه‌وه‌‌نایه‌ت‌كه‌‌وه‌زاره‌تی‌‌خوێندنی‌‌بااڵ‌سه‌رپه‌رشتی‌‌زانكۆ‌ئه‌هلیه‌كان‌نه‌كات.نرخی‌‌ به‌به‌رزبون���ه‌وه‌ی‌‌ س���ه‌باره‌ت‌زانك���ۆ‌ئه‌هلی���ه‌كان‌د.عی���زه‌ت‌هێما‌بۆ‌ئ���ه‌وه‌‌ده‌كات‌هه‌مو‌س���اڵێك‌نرخ‌به‌بێ‌‌ به‌رزبونه‌وه‌كه‌ش‌ به‌رزده‌كه‌نه‌وه‌،‌بنه‌مایه‌‌"كاتێك‌نرخی‌‌ش���تومه‌ك‌‌%6له‌ب���ازاڕه‌كان‌به‌رزده‌بێته‌وه‌‌پێویس���ته‌‌ئه‌وانی���ش‌6%‌به‌رزیبكه‌ن���ه‌وه‌،‌به‌اڵم‌ئ���ه‌وان‌جاری‌‌وا‌هه‌ی���ه‌‌به‌رێژه‌ی‌‌‌%20دانانی‌‌ بۆیه‌‌ به‌رزیده‌كه‌ن���ه‌وه‌‌ یان‌%30نرخ‌له‌زانكۆ‌ئه‌هلیه‌كان‌وه‌كو‌پێویست‌زانكۆیه‌كی‌‌ ه���ه‌ر‌ ئه‌گه‌ر‌ رێكنه‌خراوه‌،‌ئه‌هلی‌‌وه‌ربگرین‌به‌س���ه‌دا‌سه‌د‌‌پێش‌چوار‌س���اڵ‌به‌ر‌له‌ئێس���تا‌نرخه‌كه‌ی‌‌زیادیكردوه‌و‌زانكۆی‌‌وا‌هه‌یه‌‌پێش���تر‌قوتاب���ی‌‌به‌ملی���ۆن‌و‌نی���و‌وه‌رگرتوه‌،‌به‌اڵم‌ئێس���تا‌كردویه‌تیه‌‌سێ‌‌ملیۆن،‌ئه‌مه‌‌له‌كاتێكدا‌له‌هیچ‌شوێنێكی‌‌دونیا‌نه‌بوه‌‌به‌مش���ێوه‌یه‌‌زیادبێ���ت،‌كه‌واته‌‌لێپرس���ینه‌وه‌‌نیه‌،‌بۆی���ه‌‌من‌هیوادارم‌ئامان���ج‌له‌دانانی‌‌ئه‌و‌زانك���ۆ‌ئه‌هلیانه‌‌ته‌نی���ا‌كۆكردنه‌وه‌ی‌‌س���امان‌نه‌بێت،‌به‌ڵكو‌پرۆسه‌یه‌ك‌بێت‌هاوشانی‌‌زانكۆ‌

حكومیه‌كان".*به‌رزترین‌نرخ���ی‌‌خوێندن‌له‌زانكۆ‌ئه‌هلی���ه‌كان‌به‌ش���ی‌‌پزیش���كییه‌‌كه‌‌نزیكه‌ی‌‌7ه���ه‌زارو‌500دۆالره‌،‌نزمترین‌نرخیش‌بۆ‌به‌ش���ی‌‌یاسایه‌‌كه‌‌له‌نێوان‌

2تا‌3ملیۆن‌دیناردایه‌.

كێ‌‌لێپرسینه‌وه‌‌له‌نرخی‌‌خوێندنی‌‌زانكۆ‌ئه‌هلیه‌كان‌ده‌كات؟په‌رله‌مانتارێكی‌‌یه‌كێتی‌‌"ئه‌گه‌ر‌لێپرسینه‌وه‌‌هه‌بێت،‌ئه‌وا‌ساڵ‌به‌ساڵ‌نرخی‌‌خوێندن‌به‌رزنابێته‌وه‌"

زانكۆ‌ئه‌هلیه‌كان‌ئه‌و‌به‌شانه‌‌ده‌كه‌نه‌وه‌‌

كه‌‌كه‌مترین‌پاره‌یان‌تێده‌چێت

زانكۆی‌‌وا‌هه‌یه‌‌پێشتر‌قوتابی‌‌به‌ملیۆن‌و‌نیو‌

وه‌رگرتوه‌،‌به‌اڵم‌ئێستا‌كردویه‌تیه‌‌

سێ‌‌ملیۆن

كاتێك‌نرخی‌‌شتومه‌ك‌‌%6به‌رزده‌بێته‌وه‌،‌

پێویسته‌‌ئه‌وانیش‌به‌و‌رێژه‌یه‌‌نرخی‌‌

خوێندن‌به‌رزبكه‌نه‌وه‌

9 (408( سێشه ممه 2013/12/24 لۆکاڵ

ئا: ئاسۆ سه راوی

پرسیاره كه ئه وه ، ئایا بز وتنه وه ی گۆڕان، به چه شنی یه كگرتوی

ئیسالمی ، دانیشتنه كانی یه كه مین كۆنگره ی خۆی ، له رێگه ی تاكه كه ناڵه ئاسمانیه كه یه وه په خش

ده كات یان نا؟ ئه ندامێكی لیژنه ی بااڵی ئاماده كاری كۆنگره ی

نیشتمانی گۆڕان له وباره یه وه ده ڵێت "ئه وه یه كالیینه بۆته و، به اڵم

ئاراسته كان، به ره و ئه وه ده چن زۆرترین راسپارده و گفتوگۆكانی

كۆنگره كه راسته وخۆ په خش بكرێت".

جارێ یه كالیینه بونه ته وه 2012 5ی مانگ����ی له س����ه ره تای یه كگرت����وی ئیس����المی كوردس����تان به ست و كۆنگره ی خۆی شه ش����ه مین زۆرێك له دانیش����تنه كانی كۆنگره كه ی ئاس����مانی له كه ناڵ����ی راس����ته وخۆ حیزبه كه یه وه )س����پێده ( په خشكرد، ئه رێن����ی به هه نگاوێك����ی ئه م����ه ش لێكدان����ه وه ی ب����ۆ ك����را. بزوتنه وه ی گۆڕانی����ش كه بڕی����اره له چه ند رۆژی ئاین����ده دا یه كه مین كۆنگ����ره ی خۆی له شاری هه ولێر له ژێر ناوی كۆنگره ی نیشتمانی بزوتنه وه ی گۆڕان ببه ستێ ، یه كالیینه بۆت����ه وه ئێس����تا تاوه ك����و داخ����ۆ چه ن����د له دانیش����تنه كانی ئه و كۆنگره یه راس����ته وخۆ له تاكه كه ناڵه په خ����ش ،knn ئاس����مانیه كه یانه وه

ده كه ن، ئارام شێخ محه مه د ئه ندامی لیژنه ی بااڵی كۆنگره كه ، ئاماده كاری ئام����اژه ب����ه وه ده كات ك����ه تاوه كو یه كالیینه بۆته وه ، پرس����ه ئه و ئێستا ب����ه اڵم جه ختی����ش ل����ه وه ده كاته وه ك����ه گفتوگۆكانی����ان ب����ه ره و ئ����ه وه ده چێ����ت زۆرێ����ك له دانیش����تنه كانی كۆنگ����ره راس����ته وخۆ په خش بكه ن، ئه و وت����ی "لیژنه یه ك هه ی����ه تایبه ت كاروب����اری به سه رپه رش����تیكردنی راگه یاندنی كۆنگره ئ����ه وان ئه و كاره ده كه ن، به اڵم گفتوگۆكان به ره و ئه وه ده چن زۆرێك له دانیشتنه كانی كۆنگره راس����ته وخۆ په خش بكرێت، ئه توانین بڵێی����ن ئه و مه س����ه له یه زیاتر الیه نی ته كنیك����ی و هونه ریی����ه و ماوه ته وه بۆ

بڕیاردان".له 750 ئه ندامه وه بۆ نزیكه ی هه زار

كۆنگره ی ئه ندامان����ی زیادكردن����ی گ����ۆڕان، له الی����ه ن نه یاره كان����ی ئه و بزوتنه وه یه وه ، چه ندین راڤه ی نه رێنی بۆ ده كرێت، له وانه ده وترێ به ش����ێك له ئه ندامان����ی به بێ هه ڵبژاردن ده چنه ناو كۆنگره ، گۆڕانیش بۆ به شێك له و لێكدانه وانه قسه ی خۆی هه یه ، ئارام ش����ێخ محه مه د، ئ����ه وه رونده كاته وه كه س����ه ره تا بڕیاریان����داوه 750كه س به ش����ێوه ی هه ڵب����ژاردن و به رپرس����ی ژوره كان و ئه ندامانی فراكس����یۆنه كانی گ����ۆڕان له خولی ئێس����تا و پێش����وی په رله مان����ی كوردس����تان و په رله مانی گ����ۆڕان فراكس����یۆنی عێ����راق و ببن����ه پارێ����زگاكان، له ئه نجومه ن����ی

ئه ندام����ی كۆنگره ، پاش����ان به رێژه ی 20% تریان له ژێر ناوی لێهاتوان )ئه و كه سانه ن كه هاوكاری گۆڕانن، له كاته جیاوازه كاندا( بۆ كۆنگره كه زیادكردوه ، ئه و وتی "ئێستا له گفتوگۆی ئه وه داین رێژه یه كی تر وه ك ئه ندامانی چاودێر ب����ۆ كۆنگره كه زیاد بكه ین، به اڵم ئه و چاودێران����ه له كات����ی ده نگداندا مافی ده نگدانی����ان نابێت، ئه گه ر به و جۆره بێت ئه ندامانی كۆنگره زیاتر له هه زار

که س ده بێت".

بۆچی كۆنگره كه چوه هه ولێر؟بردن����ی كۆنگره ك����ه ب����ۆ هه ولێری پایته خت، ئه گه ر به دیوێكدا ته حدایه كی گ����ۆڕان بێ����ت له به رامب����ه ر پارت����ی و گه یاندنی ئه و په یامه بێت كه هه ولێر موڵكی تاكه حیزبێك نییه ، به دیوێكی تردا ئه ش����ێ لێكدانه وه ی ئه وه شی بۆ بكرێت، كه ئاس����انترو زوتر به ش����ێك له نهێنی باس و خواسه تایبه تیه كانی ناو كۆنگره كه ده ست حیزبی فه رمانڕه وای ئارام بكه وێ����ت، )پارتی ( ش����اره كه شێخ محه مه د جه خت له وه ده كاته وه كه به س����تنی كۆنگره كه یان له هه ولێر ل����ه و روانگه وه یه ، كه ئ����ه وان خۆیان به حیزبێك����ی سه رتاس����ه ریی هه رێ����م ده زان����ن و هه ولێری����ش پایته ختی ئه و هه رێمه ی����ه "دوای گفتوگۆیه ك����ی زۆر لیژنه ی بااڵ وای به باش زانی كۆنگره كه

له هه ولێر ببه سترێ ".ئ����ه وه تاوه كو ئێس����تا رونه ، گۆڕان پێچه وان����ه ی زۆرێ����ك له حیزبه كان����ی

ت����ر كۆنگره كه ی بێ می����وان ده بێت، له وباره یه وه ئ����ارام ده ڵێت "تاوه كو ئێس����تاش لیژن����ه ی ب����ااڵ گفتوگ����ۆ له وباره ی����ه وه ده كات، داخ����ۆ میوان هه بێ����ت یان نا، ب����ه اڵم ره نگه میوان

به شداری نه كات".

قسه نه كردن له سه ر پۆستی رێكخه ری گشتی

ره خنه یه ك����ی ت����ر ك����ه روب����ه روی ئه وه ش بزوتنه وه ی گۆڕان ده بێته وه ، ئه وه یه كه له كۆنگره دا باس له پۆستی

رێكخری گش����تی بزوتنه وه كه ناكرێت، ئارام ش����ێخ محه مه د ئه وه ده خاته رو له س����ه ره تای بزوتنه وه كه ی����ان ك����ه كاركردنی����ه وه زیات����ر به پێ����ی چه ند رێنمایه كی تایب����ه ت، كاره كانی خۆی رێنماییه كانی����ش به پێ����ی ك����ردوه ، )نه وشیروان گۆڕان گشتی رێكخه ری راپه ڕاندنه ، مسته فا( ئه ندامی خانه ی خان����ه ی راپه ڕاندنیش له الیه ن جڤاتی هه ڵده بژێ����ردرێ ، نیش����تیمانییه وه هه ڵبژاردن����ی س����ااڵنه جڤاته ك����ه ش بۆ ده كرێ����ت له الیه ن هه ڵس����وڕاوانی ئه و رایه ڵه كان. له بازن����ه و تۆماركراو وت����ی "كۆنگره به رزترین ده س����ه اڵتی هه ی����ه ، ه����ه ر بڕیارێكی تێ����دا بدرێت رێنماییه كانی ده كرێ����ت، جێبه ج����ێ بزوتن����ه وه ی گۆڕانیش یه كێك ده بێت له بابه ت����ی گفتوگۆكان����ی كۆنگره كه ، كه واته قس����ه كردن له س����ه ر پرسێك په یوه س����ته هه م����و دوان، ی����ان بزوتنه وه ی بنه ڕه تیه كانی به رێنماییه گۆڕان هه ر كاتێك كۆنگ����ره بڕیاریدا ئه وا بكرێت، له رێنماییه كاندا ئاڵوگۆڕ

ده كرێت".*بڕی����اره رۆژی 5ش����ه ممه 26ئه م مانگ����ه له هۆڵی كۆنگره كانی ش����اری هه ولێ����ر بزوتن����ه وه ی گ����ۆڕان له ژێر ناوی كۆنگره ی نیش����تمانی ، یه كه مین بزوتنه وه ی ببه ستێ ، كۆنگره ی خۆی نه وش����یروان به رابه رایه ت����ی گ����ۆڕان مسته فا له س����اڵی 2009 دروست بوه له س����اڵی 2010 وه ك حیزبێك مۆڵه تی

كاركردنی پێدراوه .

ئایا‌كۆنگره‌ی‌‌بزوتنه‌وه‌ی‌‌گۆڕان‌له‌‌KNNوه‌‌په‌خش‌ده‌كرێت؟کۆنگره‌یه‌کی‌بێ‌میوان‌...‌زیاتر‌له‌‌هه‌زار‌ئه‌ندامی‌ده‌بێت

به شێك له ئه ندامان و چاودێران مافی

ده نگدانیان نابێت

ئا: شكۆ

ئه وانه ی چاوه ڕوانی له دایكبونی كۆرپه یه ك ده كه ن، هه میشه

پێده كه نن و كۆرپه ش ده گری ، به اڵم ئه مجاره له هه رێمێكی ئه م

سه رزه مینه دا، به له دایكبونی كۆرپه زۆرێك له خه ڵكیش وه ك كۆرپه كه

گریان.

سه رله به یانی رۆژی یه كشه ممه 22ی كانون���ی یه ك���ه م، چاوی به ش���ێك له دانیشتوانی ئه م هه رێمه ، فرمێسكی رش���ت بۆ له دایكبون���ی كۆرپه یه كی گه رمیانی ، فرمێس���كه كان بۆ باوكی

ئه و تازه ساوایه بون، كه 17رۆژ پێش هاتنه دنی���ای رۆڵه كه ی ، له ماڵه كه ی خۆیدا درایه به ر ده س���تڕێژی گولله و هه ر له وێشه وه چیرۆكی تیرۆركردنی

رۆژنامه نوسێكی تر ده ستیپێكرد.هاتن���ه دنی���ای ئ���ه و س���اوایه ، باوكی پێچه وان���ه ی ش���ه هیدكردنی چاوه ڕوانكراوب���و، هه ربۆی���ه زوبه زو كه ناڵه كانی راگه یاندن هه واڵ و وێنه ی له دایكبونه كه یان باڵوكرده وه . به شێك له ه���اوڕێ و هاوپیش���ه كانی باوك���ی ئه و ساوایه ، له ش���ار و شارۆچكه كان ش���یرینی و گوڵی���ان به خش���یه وه و وته ی زۆرینه ش���یان، له گ���ه ڵ رژانی فرمێسك، ئه وه بو "ئه مڕۆ كاوه یه كی

تر له دایكبو". ه���ه ردی ئاس���ۆس رۆژنامه نوس كه ئێ���واره ی هه م���ان رۆژ به بۆنه ی له گه ڵ كۆرپه یه وه ، ئه و له دایكبونی چه ن���د هاوڕێیه كی و هاوپیش���ه یه وه سلێمانی س���ه هۆڵه كه ی له شه قامی له ب���اره ی ده به خش���یه وه ، گوڵ���ی وتی كاوه كۆرپه ك���ه ی له دایكبونی "له دایكبونی كاكه ئامه د نیش���انه ی به رده وام���ی په یامه كه ی ش���ه هیدی

جوانه مه رگ كاوه گه رمیانیه ".به شێك له و هاواڵتیانه ش كه گوڵ و ش���یرینیان پێده درا. به ڕژانی چه ند فرمێسكێك و خه نده یه كی خه ماویه وه خۆشحاڵی خۆیان به له دایكبونی ئه و

كۆرپه یه ده رده بڕی ، ش���یالن جه بار 30س���اڵه ، ته مه ن ئافره تێكی ك���ه دوای وه رگرتن���ی وێنه یه ك���ی كاوه و

گوڵێكی س���ور له یه كێ���ك له هاوڕێ رۆژنامه نوس���ه كانی ش���ه هید كاوه ، له وێنه كه ی كاوه ی ڕوانی و وتی "ئه مڕۆ

زیات���ر گریام ل���ه و رۆژه ی ، كاوه یان تێدا تیرۆركرد، پێشتر بنه ماڵه كه یان هه ر خه می كاوه یان هه بو، به داخه وه ئێس���تا ده بێ���ت خه م���ی منداڵێكی ب���ێ باوكیش بخۆن، ب���ه اڵم له هه مو حاڵه تێك���دا به ڕای م���ن له دایكبونی ئه م ساوایه مژده ی به رده وامی ژیان و

ئازادیه ".پیاوێكی به ته مه نیش كه به هه مان له دوای ده كرد، گوزه ری ش���ه قامدا نقوڵێ���ك و وه رگرتنی نان���ی له ده م گوڵێكی س���ور وتی "ئه و منداڵه بێ باوك و ك���ه س نییه ، ئێس���تا هه مو كوردێكی دڵسۆز خۆی به كه سی ئه و

ساوایه ده زانێ ".

دوای‌‌كاوه‌‌فرمێسك‌بۆ‌ئامه‌دیش‌رژا

هه مو كوردێكی دڵسۆز خۆی به كه سی ئه و ساوایه ده زانێ

به له دایکبونی ئامه د له سلێمانی گوڵ و شیرینی به خشرایه وه فۆتۆکان: رێبه ر نه جم

الیه نگرێکی گۆڕان فۆتۆ: رێبه ر

C M Y K

‌ره‌نگاڵه(408( سێشه ممه 2013/12/24 rangalayawene@gmail.comrangalayawene@gmail.com (408( سێشه ممه ‌2013/12/24ره‌نگاڵه

گاکاوڕ

به هۆی ئه و سه رقاڵییه ی ئه م ماوه یه هه ته ته ندروستیت رۆژانه ت له ئیش���وكاره كانی تۆزێ���ك ناره حه ت���ی كردوی���ت و ناتوانیت به پێی پێویست ئه ركه كانت ته واو بكه یت.

هه میشه به په رۆشی بۆ جێبه جێكردنی كاره كانت، گه رچ���ی ئه وه ش ده زانیت كه ئه م ماوه یه هه وڵه كانت به باش���ی

به رێوه نه چون.

مه به به كه س���ێكی بێزاركه ر له ش���وێنی كاره كه ت، پێویس���ت به وه ناكات خۆت هه ڵقورتێنیت���ه كارێك ك���ه په یوه ندی

پێته وه نیه و ئیشی تۆ نیه .

به هۆی له یه كتێنه گه یشتنێكه وه ناره حه تی ده كه وێته نێوان تۆو هاوڕێیه كی دڵسۆزت، باشتر وایه هه نگاوبنێیت بۆ چاككردنه وه ی

ئه و ناحاڵیبونه .

پێویستت به هه مو هه نگاوێكی باش هه یه بۆ خۆ ده ربازكردن له و قه یرانه داراییه كه تێیكه وتویت. تۆزێك دوربكه وه له و

كارانه ی كه له تواناتدا نین.

كاره كانت جێبه جێ ئازایانه هه میش���ه ده كه یت و جێی سه رس���وڕمانی كه سانی ده وروبه رتی ، له روی سۆزداریه وه ره نگه

به خت یاوه رتان بێت.

كێش���ه س���ۆزدارییه كانت رو له قوڵبوونه وه ب���وه زۆرت���ر ناخۆش���ییه كانی ده نێ���ت و له خۆشییه كانی . هه وڵبده به هه مو شێوه یه ك

خۆت به دوربگریت له په یوه ندی نوێ .

بڕێك پاره ت ده ستده كه وێت و له كۆتایی هه فت���ه ده توانی���ت س���ودی باش���ی لێوه ربگری���ت ئه گ���ه ر پالنێكی باش بۆ

خه رجكردنی دابنێیت.

س����ه تڵ: نه هه ن����گ: خه ریكه ل����ه و ئاڵۆزیه رزگارت بێت كه له روی كۆمه اڵیه تیه وه توشت بوبو، ته ندروس����تیت به ره و باشتر ده ڕوات،

به رده وامبه له چاودێریكردنی خۆت.

هێنده ئاواته كان���ت خۆزگ���ه و قرژاڵ: زۆرن ك���ه هه میش���ه له هه وڵداب���ه بۆ سه ركه وتوی كه س���ێكی به دیهێنانیان،

له ژیاندا و هه نگاوه كانت باش ده نێیت.

زۆری نه ماوه ئه و ئامانجانه ی به ته ماییت به رده وامبه بێت���ه دی و واده ربچێ���ت، له سه ر ئه و گه شبینییه ت به دڵنیاییه وه

رۆژه كانت به باشی به رێوه ده چن..

قرژاڵدوانه‌‌

ئ���ه و هه واڵ���ه ی ماوه یه كه خ���ۆت بۆی ئاماده ده كه یت به زوترین كات به ده ست ده گات و دڵخۆشكه ر ده بێت بۆت. هه ینی

رۆژی به ختته .

نه‌‌هه‌‌‌نگسه‌‌تڵگیسککه‌‌واندوپشکته‌‌رازووفه‌‌ریکشێر

1011

بۆنی کراسه که ی یوسف

رێنوار نه جم

مه رج نییه فیلمی باش هه میشه له روداوی تراژیدی گه وره وه به رهه م بهێنرێت. به اڵم به ش����ێکی زۆری ئه و فیلمان����ه ی روداوه گه وره کانی مێژوی����ان کردوه ته تێمای س����ه ره کیی، کاری باش����یان لێده رچوه . روداوی هۆڵۆکۆس����ت و جه نگی ڤێتنام دو نمونه ی دیارن که بونه ته

تێمای سه ره کی بۆ چه ندین فیلمی ناوازه و به پێز . هه رچه نده رۆژهه اڵتی ناوه ڕاس����تی جیه����ان به درێژایی مێژو جه نگ و روداو ی گه وره ی تراژیدی تێدا رویداوه ، به اڵم به هۆی الوازیی هونه ری س����ینه ما له م ناوچه یه ، نه توانراوه به باش����ی کاریان له سه ر بکرێت. له م س����ااڵنه ی دواییدا س����ینه مای ئێران به گوڕێکی به هێزه وه هاته نێو سینه مای جیهانه وه و له روداوه مێژویی و هه نوکه ییه کانه وه فیلمی

ئاستبه رزی به رهه مهێناوه ."بۆنی کراسه که ی یوسف" فیلمێکی 96 خوله کیی ئیرانییه و ئیبراهیم حاته م کیا کاری س����یناریۆ و ده رهێنانی بۆ کردوه . فیلمه که له ساڵی 1995 به رهه مهێن����راوه و خانم����ه ئه کته ری ن����اوداری ئێرانی نیکیی که ریمیی و عه لی نه سریان رۆڵی س����ه ره کی تێدا ده گێڕن. مۆسیقای فیلمه ک����ه که کارێک����ی ناوازه ی����ه و له چه ند ش����وێنێکی فیلمه که دا گوێبیس����تی ده بین، ه����ه ر به ناوی فیلمه که وه ی����ه و کاری هونه رمه ند

مه جید ئینتیزامییه .فیلمه که باس له ئاکام و به رهه مه کانی جه نگی هه ش����ت ساڵه ی نێوان عێ����ڕاق و ئێران ده کات. دایی غه فور )عه لی نه س����ریان( ش����ۆفێری تاکس����ییه و دوای ئ����ه وه ی کوڕێک����ی له گه ڵ زاوایه کی����دا ده چێت بۆ جه نگه که ، هه واڵیان بۆ دێته وه که کوڕه که ی کوژراوه و زاواکه ش����ی به سه ختی برینداربوه و ڕه وانه ی ده ره وه ی واڵت کراوه بۆ چاره سه ر. به بێ ئه وه ی ته رمی کوڕه که یان ده س����تبکه وێته وه ؛ گۆڕی بۆ دروست ده که ن و پرسه ی بۆ ده گێڕن. به اڵم باوکی ده ڵێت که باوه ڕ به مه رگی کوڕه که ی ناکات و به ڕای ئه و؛ هێشتا زیندوه . دایی غه فوری شۆفێری تاکسی له ش����ه وێکی دره نگدا له فرۆکه خانه رێکه وتی شیرین )نیکی که ریمی����ی( ده کات و ده یگه یه نێته ماڵی خۆی����ان. به اڵم له به رئه وه ی ش����یرین ماوه یه کی زۆره نه هاتۆته وه بۆ تاران و ماڵه که یان، به س����ه ر وێرانیه کدا دێته وه و ماڵه که یان له الیه ن "دێوانه "یه که وه کراوه به النه و که س����ی خۆی لێ نامه وه . ش����یرین چیرۆکی خۆی ب����ۆ دایی غه فور ده گێڕێته وه که بۆ س����ۆراخی براکه ی هاتۆت����ه وه ئێران که ئه ویش له جه نگه که یه . بۆیه دایی غه فور س����ۆزی بۆی ده جوڵێت و ده یباته وه ماڵ����ی خۆیان، دواتریش ب����ه رده وام له گه ڵیدا ده بێت بۆ س����ۆراخی براک����ه ی. له ناوه ندی فیلمه که دا زاواک����ه ی دایی غه فور ده گه ڕێته وه ، به اڵم به شێوه یه کی ترسناک ڕوخساری سوتاوه ، ئه مه ش واده کات که منداڵه که ی خۆی له کاتی گه ڕانه وه یدا سڵی لێبکاته وه .. ئه م دیمه نه یه ک له دیمه نه غه مگینه کانی فیلمه که یه ، که پیش����انی ده دات جه نگ

چی له ژیانی مرۆڤ ده کات!له کۆتای����ی فیلمه ک����ه دا ئه وه ی بین����ه ر چاوه ڕێی ن����اکات ڕوده دات. ئێمه لێره دا باس����ی ناکه ین تا له چێژی فیلمه که بۆ ئه وانه ی هێش����تا

نه یانبینیوه ؛ که م نه که ینه وه . کاتێک گۆران ش����یعری "هیوا مه گری" پیش����انی بێکه س����ی شاعیر ده دات، بێکه س به گۆران ده ڵێت "چه ند منداڵی دیکه ت هه یه ؟" "سێ منداڵ" "خۆزگه هه رس����ێکیان بمردنایه تا س����ێ شیعری دیکه ی ئاوا جوانت بنوس����یایه ". هه ڵبه ته هه موان ده زانین ئه و قسه یه ی بێکه س ته نها بۆ ده رخس����تنی جوانیی ئه و شیعره یه . وه خته ئێمه ش بڵێین خۆزگ����ه له ئێران چه ند جه نگێکی دیک����ه رویبدایه تا چه ند فیلمێکی

دیکه ی وا جوانمان ببینیایه .

گۆشه یه كی تایبه ته به جل و به رگ

5 ئامۆژگاری بۆ ئه وه ی له شه وی

سه ری ساڵدا كه شخه ده ربكه ویت

گۆشه یه كی تایبه ته به سینه ما هه ر جاره و که سێک ده ینوسێت

هه موان خۆیان بۆ پێشوازیكردن له شه وی سه ری ساڵ ئاماده ده كه ن، خه ریكی گه ڕانی بازاڕن بۆ ئه وه ی جوانتر ده ربكه ون له گه ڵ ده ركه وتنی س����اڵی نوێدا، پێنج ئامۆژگاری بۆ ئه وه ی هه رچی جوانتر ده ربكه ویت

كه تۆ ماڵئاوایی له ساڵی نوێ ده كه یتیه كه م، ئه م وه رزه باوی عه زی كورته و پێویس����ته ئاگاداری شێوه ی بااڵو جه سته ت بیت بۆ ئه وه ی بزانیت چ عه زییه كت لێدێت، بۆ شه وانی سه ری ساڵ عه زی كورت سه رنجڕاكێشه ، ئه گه ر به ژن و بااڵیه كی رێكت هه یه ئه وا عه زیزی ته سك هه ڵبژێره و ئه گه ر له ش و الرێكی پڕت هه یه

ئه وا عه زی پان و پۆڕ سه رنجڕاكێشتره .دوه م، خۆڕازاندنه وه به خشڵ و زێڕ له بیرمه كه ، به اڵم زیاده ڕۆیی تیادا

مه كه و به گواره و بازن و ملوانه كه یه كی ساده و ساكار ده ستهه ڵگره .سێهه م، پێاڵوی پاژنه به رزی شیاوت بۆ ئه م جۆره بۆنه و هه ڵپه ڕكێ و ئاهه نگان����ه له بیرنه چێت ب����ۆ ئه وه ی له ڕوی ته ندروس����تییه وه زیانت

پێنه گات.چواره م، جانتایه كی بچوك و سوكه ڵه گونجاوتره بۆ ئه م جۆره بۆنانه ، به اڵم گرنگ ئه وه یه ره نگ����ی جانتاكه ت له گه ڵ ره نگی جلوبه رگه كه ت

رێكبخه یت.پێنجه م، ماكیاژ و رێكخس����تنێكی ساده و ساكاری قژت له بیر نه چێت، به تایبه تی پێویسته ره نگی عه زیزی و زێڕو پێاڵوه كه ت له گه ڵ شێوه ی ماكیاژ و قژت به باشی رێكبخه یت، ئه وه ش بزانه كه ئه مساڵ رێكخستنی

قژ به شێوه یه كی ساده و ساكار مۆدیلیه تی .

ئا: ئاوێنه

له به شێکی زۆری شاره کانی دونیادا، شه وانی کۆتایی ساڵ جیاواز ده بێت و به ڕێوڕه سمی جیاواز و ئاهه نگی جۆراوجۆر ماڵئاوایی له ساڵێک و پێشوازی له ساڵێکی دیک����ه ده که ن. کورده کانیش ل����ه ده ره وه و ناوه وه ی کوردستان بێبه ش نین له و ئاهه نگانه و به سیمایه کی کوردییه وه ئه و ش����ه وانه به س����ه رده ن. به ش����ێکی زۆری گۆرانیبێژه کورده کان له ش����اره جیاوازه کانی کوردس����تان و ئه وروپ����ا ئاهه نگ س����ازده که ن. ئه م کۆنسێرتانه ده رفه تێکی باشن بۆ ئه وه ی هه وادارانی ئه و هونه رمه ندانه له نزیکه وه گوێبیستی گۆرانییه کان ببن، هه روه ها بۆ هونه رمه ندانیش هه لێکی باشه بۆ

ده ستکه وتنی داهاتێکی مادیی.

عه زیز وه یسی، 7 ئاهه نگ له 8 شه ودازۆربه ی ئ����ه و هونه رمه ندانه ی ک����ه گۆرانییه کانیان ش����ادن و ئاهه نگئامێ����زن، له و ش����ه وانه دا هه واداری زۆری����ان ده بێ����ت. عه زی����زی وه یس����ی یه کێکه له و گۆرانیبێژان����ه و ل����ه 20ی کانونی یه که م����ه وه تا 28 هه مان مان����گ، به هاوکاری هه ندێ����ک هونه رمه ندی دیکه ، حه وت ئاهه نگی جیاواز ئه نجامده دات له حه وت

شاری جیاوازی ئه وروپا.

که مال محه مه د له هۆڵه ندا ده بێتهونه رمه ندی ناس����راو که مال محه م����ه د له ئاهه نگی شه وی سه ری ساڵدا له شاری ئه مستردامی پایته ختی هۆڵه ندا ده بێت و ئه و ش����ه وه له گ����ه ڵ کوردانی ئه و واڵته دا به س����ه رده بات. که م����ال محه مه د له ئاهه نگی س����ه ری ساڵی ڕابردودا، له ش����ه قامی سالمی شاری

سلێمانی، کۆنسێرتی پێشکه ش ده کرد.

میکائیل و به ختیار، له تایتانیک ده بن

هۆتێلی پێنج ئه ستێره یی تایتانیک که به م دواییانه له ش����اری س����لێمانی کرایه وه ، میوان����داری هه ردو هونه رمه ن����د میکائیل و به ختیار س����اڵح ده کات و له و ش����ه وه دا ئه و دو گۆرانیبێژه له گ����ه ڵ هه وادارانیان

ده بن.

نه وال زوغبی دێت بۆ هه ولێر جگه له هونه رمه نده کورده کان، وه ک بوه به نه ریت، به ش����ێک له هونه رمه نده ناوداره عه ره به کانیش دێنه ش����اره کانی کوردستان و کۆنس����ێرت سازده که ن. بۆ ئه م سه ری س����اڵه ش، خانمه هونه رمه ندی عه ره ب،

نه وال زوغبی له شاری هه ولێر ئاهه نگ سازده کات.

هونه رمه ندان شه وی سه ری ساڵ له کوێ ده بن؟

هه فت���ه ی ڕاب���ردو هۆڵ���ی رۆش���نبیری س���لێمانی ئۆرکس���ترایه کی له خۆگرت له ژێر ناونیش���انی "پانۆرام���ای خه اڵتی مه رگه س���ات" که وه ک وه فایه ک بۆ شاعیر شێرکۆ بێکه س، غه مگین ف���ه ره ج کاری ئاواز و مۆس���یقای بۆ به ش���ێک له ش���یعره کانی هه ردو قه س���یده ی "گۆڕس���تانی چراکان" و "خاچ و مار و رۆژژمێری شاعیرێک" دانابو. هه ری���ه ک له هونه رمه ن���دان دی���اری قه ره داغی و کیژان ئیبراهیم خه یات و عه دنان که ریم شیعره کانیان ده کرده گۆرانیی به هاوکاری گروپی ئۆرکسترای سلێمانی و تیپی

کۆڕاڵی ته وار.وه ک چ���اوه ڕوان ده کرا، خه ڵکێک���ی زۆر رویانکردبویه هۆڵی رۆش���نبیری بۆ ئاماده بون له و ئۆرکس���ترایه دا. به اڵم به ش���ێکی که می ئ���ه و ئاماده بوانه توانیان بچنه ناو هۆڵه که وه . هه رچه نده به شێکی زۆری ئاماده بوانی ئۆرکستراکه ، له دو کاتژمێر پێش کاتی ده ستپێکردنه که ی ئاماده بون، به اڵم هه ر چانس���ی چونه ژوره وه یان نه بو،

ئه مه ش بوه هۆی بێزاریی و ناڕه زایی ئاماده بوان.چه ند ئاماده بویه ک که نه یانتوانیبو بچنه ناو هۆڵه که وه ،

گلییه کانیان له ڕێی ئاوێنه وه ده ربڕی و ده یانوت ناکرێت کۆنس���ێرتێکی وه ها

ه ر گ���ه و

له هۆڵێکی بچوکدا بکرێت. هه رچه ن���ده زۆرێک گله یی ئه وه ی���ان هه بو بۆچی ئه م نمایشه له "ته الری هونه ر" پێشکه ش نه کرا، به اڵم وه ک ئاوێنه زانیویه تی "ته الری هونه ر" له نۆژه نکردنه وه دایه . ب���ه اڵم ئه وه ناڕه زایی زیاتری لێکه وته وه که "ئه و هۆڵه ماوه یه کی که مه دروستکراوه و چه ند چاالکییه کی که می تێدا ئه نجامدراوه ، چ پێویستی به نۆژه نکردنه وه هه یه ؟"

وه ک ئاماده بویه ک به ئاوێنه ی راگه یاند.هه رچه ن���ده ئۆرکس���تراکه له هه مان رۆژدا س���ێ جار دوباره کرای���ه وه ، ب���ه اڵم به ش���ێکی زۆری ئاماده بوان به وه یان نه زانیبو و هه ر کاتێک به رده م هۆڵه که یان به و

شێوه یه بینیبو، گه ڕابونه وه ."ده ب���و پێش���تر رایانبگه یاندای���ه که چه ن���د جارێک نمایش���ه که دوباره ده که نه وه ، تا چاوه ڕێمان بکردایه ، یاخ���ود له چه ند رۆژێکی جیاوازدا دوباره یان بکردایه یا زۆترین که س بیتوانیای���ه ئاماده بوایه ". ئاماده بویه ک

وه ها بۆ ئاوینه دوا.

ئۆرکستراکه ی سلێمانی ناڕه زایی لێکه وته وه

س���ه ندیکای هونه رمه ندانی کوردستان- لقی دهۆک، خه اڵتی باش���ترین گۆرانیی ه���ه ردو به خش���ییه 2013 س���اڵی هونه رمه ن���د ده ش���نێ م���وراد و کاروان کامیل بۆ گۆرانیی "به ناز". ئه و گۆرانییه به شێوه زاری کرمانجی سه رو به شێوازی دوێت ئ���ه و دو هونه رمه ن���ده وتویانه و به شێوه یه کی به رچاو باڵوبویه وه ، ته نها له ماڵپ���ه ڕی جیهانی یوتوب 1.1 ملیۆن جار سه یری کلیپی ئه و گۆرانییه کراوه . دوای وه رگرنت���ی خه اڵته ک���ه ده ش���نێ موراد خه اڵته که ی به مێژویی وه سفکردو رایگه یاند "الی من نرخێکی زۆر گه وره ی

هه یه ".

شترینوه با

وان بنێ و کار

ی ده ش به ناز

ئا: ئاوێنه

ڕاب���ردوو، هه ین���ی له س���یمینارێكدا توێژه ری بواری فه لسه فه فاروق ره فیق باسی له شار و سیماكانی شاری مه ده نی كه كتێبفرۆشی له س���یمیناره كه دا كرد. غه زه لنوس له درێژه ی دانیشتنه كانیاندا بۆ ئه و توێژه ره ی���ان ئه نجامدا، فاروق ره فیق باس���ی له شارو پێویستیه كانی دروستبونی ئاس���ته نگه كانی ش���ارو ش���اری مه ده نی و مۆدێرن كرد له ڕووی

فه لسه فییه وه .

توێژه ره ئه و له به شێكی سیمیناره كه دا ئاماژه ی به وه دا كه له ئێستادا ئیسالمی سیاس���ی گه وره ترین مه ترسین له سه ر به مه ده نیبونی ش���اره كانی كوردستان و بۆ پاس���اوهێنانه وه ی ئه م قسه یه ش���ی ئاماژه ی به كه ناڵه ئیسالمیه كان كرد كه به رده وام له پێگه ی كه مایه تییه ئایینی و ده ده ن و كوردس���تان ئیتنیكییه كان���ی رۆڵ���ی ژن له كۆمه ڵ���گادا نێگه تیفان���ه به خوراف���ات ره واج پیش���انده ده ن و

ده ده ن.هه روه ها فاروق ره فیق باس���ی له بوون

به پایته ختی ڕۆشنبیری شاری سلێمانی ك���رد و رایگه یاند كه ماوه ی س���اڵێكه ده یه وێت له ش���اری س���لێمانی كۆڕێك ئه نج���ام بدات، به اڵم ڕێ���ی پێ ناده ن و ئاماژه ی به وه ش كرد كه شاری سلێمانی ل���ه ڕووی ش���انۆو س���ینه ماو چاالكییه

كلتورییه كانه وه زۆر الوازه .كتێبخانه یه كی غه زه لنوس كتێبفرۆشی ش���اری س���لێمانییه ، ل���ه دوو س���اڵی ڕابردودا هه موو هه ینییه ك دانیش���تن و گفتۆگۆی ئه ده بیی و هونه ریی و فكرییان

سازكردوه .

فاروق ره فیق: ئیسالمی سیاسیی گه وره ترین مه ترسییه بۆ به مه ده نیبونی شار

فۆتۆ: ناسح عه لی خه یات

پیی س

ستانکوێ

پیی س

ستانکوێ

C M Y K

‌ره‌نگاڵه(408( سێشه ممه 2013/12/24 rangalayawene@gmail.comrangalayawene@gmail.com (408( سێشه ممه ‌2013/12/24ره‌نگاڵه

گاکاوڕ

به هۆی ئه و سه رقاڵییه ی ئه م ماوه یه هه ته ته ندروستیت رۆژانه ت له ئیش���وكاره كانی تۆزێ���ك ناره حه ت���ی كردوی���ت و ناتوانیت به پێی پێویست ئه ركه كانت ته واو بكه یت.

هه میشه به په رۆشی بۆ جێبه جێكردنی كاره كانت، گه رچ���ی ئه وه ش ده زانیت كه ئه م ماوه یه هه وڵه كانت به باش���ی

به رێوه نه چون.

مه به به كه س���ێكی بێزاركه ر له ش���وێنی كاره كه ت، پێویس���ت به وه ناكات خۆت هه ڵقورتێنیت���ه كارێك ك���ه په یوه ندی

پێته وه نیه و ئیشی تۆ نیه .

به هۆی له یه كتێنه گه یشتنێكه وه ناره حه تی ده كه وێته نێوان تۆو هاوڕێیه كی دڵسۆزت، باشتر وایه هه نگاوبنێیت بۆ چاككردنه وه ی

ئه و ناحاڵیبونه .

پێویستت به هه مو هه نگاوێكی باش هه یه بۆ خۆ ده ربازكردن له و قه یرانه داراییه كه تێیكه وتویت. تۆزێك دوربكه وه له و

كارانه ی كه له تواناتدا نین.

كاره كانت جێبه جێ ئازایانه هه میش���ه ده كه یت و جێی سه رس���وڕمانی كه سانی ده وروبه رتی ، له روی سۆزداریه وه ره نگه

به خت یاوه رتان بێت.

كێش���ه س���ۆزدارییه كانت رو له قوڵبوونه وه ب���وه زۆرت���ر ناخۆش���ییه كانی ده نێ���ت و له خۆشییه كانی . هه وڵبده به هه مو شێوه یه ك

خۆت به دوربگریت له په یوه ندی نوێ .

بڕێك پاره ت ده ستده كه وێت و له كۆتایی هه فت���ه ده توانی���ت س���ودی باش���ی لێوه ربگری���ت ئه گ���ه ر پالنێكی باش بۆ

خه رجكردنی دابنێیت.

س����ه تڵ: نه هه ن����گ: خه ریكه ل����ه و ئاڵۆزیه رزگارت بێت كه له روی كۆمه اڵیه تیه وه توشت بوبو، ته ندروس����تیت به ره و باشتر ده ڕوات،

به رده وامبه له چاودێریكردنی خۆت.

هێنده ئاواته كان���ت خۆزگ���ه و قرژاڵ: زۆرن ك���ه هه میش���ه له هه وڵداب���ه بۆ سه ركه وتوی كه س���ێكی به دیهێنانیان،

له ژیاندا و هه نگاوه كانت باش ده نێیت.

زۆری نه ماوه ئه و ئامانجانه ی به ته ماییت به رده وامبه بێت���ه دی و واده ربچێ���ت، له سه ر ئه و گه شبینییه ت به دڵنیاییه وه

رۆژه كانت به باشی به رێوه ده چن..

قرژاڵدوانه‌‌

ئ���ه و هه واڵ���ه ی ماوه یه كه خ���ۆت بۆی ئاماده ده كه یت به زوترین كات به ده ست ده گات و دڵخۆشكه ر ده بێت بۆت. هه ینی

رۆژی به ختته .

نه‌‌هه‌‌‌نگسه‌‌تڵگیسککه‌‌واندوپشکته‌‌رازووفه‌‌ریکشێر

1011

بۆنی کراسه که ی یوسف

رێنوار نه جم

مه رج نییه فیلمی باش هه میشه له روداوی تراژیدی گه وره وه به رهه م بهێنرێت. به اڵم به ش����ێکی زۆری ئه و فیلمان����ه ی روداوه گه وره کانی مێژوی����ان کردوه ته تێمای س����ه ره کیی، کاری باش����یان لێده رچوه . روداوی هۆڵۆکۆس����ت و جه نگی ڤێتنام دو نمونه ی دیارن که بونه ته

تێمای سه ره کی بۆ چه ندین فیلمی ناوازه و به پێز . هه رچه نده رۆژهه اڵتی ناوه ڕاس����تی جیه����ان به درێژایی مێژو جه نگ و روداو ی گه وره ی تراژیدی تێدا رویداوه ، به اڵم به هۆی الوازیی هونه ری س����ینه ما له م ناوچه یه ، نه توانراوه به باش����ی کاریان له سه ر بکرێت. له م س����ااڵنه ی دواییدا س����ینه مای ئێران به گوڕێکی به هێزه وه هاته نێو سینه مای جیهانه وه و له روداوه مێژویی و هه نوکه ییه کانه وه فیلمی

ئاستبه رزی به رهه مهێناوه ."بۆنی کراسه که ی یوسف" فیلمێکی 96 خوله کیی ئیرانییه و ئیبراهیم حاته م کیا کاری س����یناریۆ و ده رهێنانی بۆ کردوه . فیلمه که له ساڵی 1995 به رهه مهێن����راوه و خانم����ه ئه کته ری ن����اوداری ئێرانی نیکیی که ریمیی و عه لی نه سریان رۆڵی س����ه ره کی تێدا ده گێڕن. مۆسیقای فیلمه ک����ه که کارێک����ی ناوازه ی����ه و له چه ند ش����وێنێکی فیلمه که دا گوێبیس����تی ده بین، ه����ه ر به ناوی فیلمه که وه ی����ه و کاری هونه رمه ند

مه جید ئینتیزامییه .فیلمه که باس له ئاکام و به رهه مه کانی جه نگی هه ش����ت ساڵه ی نێوان عێ����ڕاق و ئێران ده کات. دایی غه فور )عه لی نه س����ریان( ش����ۆفێری تاکس����ییه و دوای ئ����ه وه ی کوڕێک����ی له گه ڵ زاوایه کی����دا ده چێت بۆ جه نگه که ، هه واڵیان بۆ دێته وه که کوڕه که ی کوژراوه و زاواکه ش����ی به سه ختی برینداربوه و ڕه وانه ی ده ره وه ی واڵت کراوه بۆ چاره سه ر. به بێ ئه وه ی ته رمی کوڕه که یان ده س����تبکه وێته وه ؛ گۆڕی بۆ دروست ده که ن و پرسه ی بۆ ده گێڕن. به اڵم باوکی ده ڵێت که باوه ڕ به مه رگی کوڕه که ی ناکات و به ڕای ئه و؛ هێشتا زیندوه . دایی غه فوری شۆفێری تاکسی له ش����ه وێکی دره نگدا له فرۆکه خانه رێکه وتی شیرین )نیکی که ریمی����ی( ده کات و ده یگه یه نێته ماڵی خۆی����ان. به اڵم له به رئه وه ی ش����یرین ماوه یه کی زۆره نه هاتۆته وه بۆ تاران و ماڵه که یان، به س����ه ر وێرانیه کدا دێته وه و ماڵه که یان له الیه ن "دێوانه "یه که وه کراوه به النه و که س����ی خۆی لێ نامه وه . ش����یرین چیرۆکی خۆی ب����ۆ دایی غه فور ده گێڕێته وه که بۆ س����ۆراخی براکه ی هاتۆت����ه وه ئێران که ئه ویش له جه نگه که یه . بۆیه دایی غه فور س����ۆزی بۆی ده جوڵێت و ده یباته وه ماڵ����ی خۆیان، دواتریش ب����ه رده وام له گه ڵیدا ده بێت بۆ س����ۆراخی براک����ه ی. له ناوه ندی فیلمه که دا زاواک����ه ی دایی غه فور ده گه ڕێته وه ، به اڵم به شێوه یه کی ترسناک ڕوخساری سوتاوه ، ئه مه ش واده کات که منداڵه که ی خۆی له کاتی گه ڕانه وه یدا سڵی لێبکاته وه .. ئه م دیمه نه یه ک له دیمه نه غه مگینه کانی فیلمه که یه ، که پیش����انی ده دات جه نگ

چی له ژیانی مرۆڤ ده کات!له کۆتای����ی فیلمه ک����ه دا ئه وه ی بین����ه ر چاوه ڕێی ن����اکات ڕوده دات. ئێمه لێره دا باس����ی ناکه ین تا له چێژی فیلمه که بۆ ئه وانه ی هێش����تا

نه یانبینیوه ؛ که م نه که ینه وه . کاتێک گۆران ش����یعری "هیوا مه گری" پیش����انی بێکه س����ی شاعیر ده دات، بێکه س به گۆران ده ڵێت "چه ند منداڵی دیکه ت هه یه ؟" "سێ منداڵ" "خۆزگه هه رس����ێکیان بمردنایه تا س����ێ شیعری دیکه ی ئاوا جوانت بنوس����یایه ". هه ڵبه ته هه موان ده زانین ئه و قسه یه ی بێکه س ته نها بۆ ده رخس����تنی جوانیی ئه و شیعره یه . وه خته ئێمه ش بڵێین خۆزگ����ه له ئێران چه ند جه نگێکی دیک����ه رویبدایه تا چه ند فیلمێکی

دیکه ی وا جوانمان ببینیایه .

گۆشه یه كی تایبه ته به جل و به رگ

5 ئامۆژگاری بۆ ئه وه ی له شه وی

سه ری ساڵدا كه شخه ده ربكه ویت

گۆشه یه كی تایبه ته به سینه ما هه ر جاره و که سێک ده ینوسێت

هه موان خۆیان بۆ پێشوازیكردن له شه وی سه ری ساڵ ئاماده ده كه ن، خه ریكی گه ڕانی بازاڕن بۆ ئه وه ی جوانتر ده ربكه ون له گه ڵ ده ركه وتنی س����اڵی نوێدا، پێنج ئامۆژگاری بۆ ئه وه ی هه رچی جوانتر ده ربكه ویت

كه تۆ ماڵئاوایی له ساڵی نوێ ده كه یتیه كه م، ئه م وه رزه باوی عه زی كورته و پێویس����ته ئاگاداری شێوه ی بااڵو جه سته ت بیت بۆ ئه وه ی بزانیت چ عه زییه كت لێدێت، بۆ شه وانی سه ری ساڵ عه زی كورت سه رنجڕاكێشه ، ئه گه ر به ژن و بااڵیه كی رێكت هه یه ئه وا عه زیزی ته سك هه ڵبژێره و ئه گه ر له ش و الرێكی پڕت هه یه

ئه وا عه زی پان و پۆڕ سه رنجڕاكێشتره .دوه م، خۆڕازاندنه وه به خشڵ و زێڕ له بیرمه كه ، به اڵم زیاده ڕۆیی تیادا

مه كه و به گواره و بازن و ملوانه كه یه كی ساده و ساكار ده ستهه ڵگره .سێهه م، پێاڵوی پاژنه به رزی شیاوت بۆ ئه م جۆره بۆنه و هه ڵپه ڕكێ و ئاهه نگان����ه له بیرنه چێت ب����ۆ ئه وه ی له ڕوی ته ندروس����تییه وه زیانت

پێنه گات.چواره م، جانتایه كی بچوك و سوكه ڵه گونجاوتره بۆ ئه م جۆره بۆنانه ، به اڵم گرنگ ئه وه یه ره نگ����ی جانتاكه ت له گه ڵ ره نگی جلوبه رگه كه ت

رێكبخه یت.پێنجه م، ماكیاژ و رێكخس����تنێكی ساده و ساكاری قژت له بیر نه چێت، به تایبه تی پێویسته ره نگی عه زیزی و زێڕو پێاڵوه كه ت له گه ڵ شێوه ی ماكیاژ و قژت به باشی رێكبخه یت، ئه وه ش بزانه كه ئه مساڵ رێكخستنی

قژ به شێوه یه كی ساده و ساكار مۆدیلیه تی .

ئا: ئاوێنه

له به شێکی زۆری شاره کانی دونیادا، شه وانی کۆتایی ساڵ جیاواز ده بێت و به ڕێوڕه سمی جیاواز و ئاهه نگی جۆراوجۆر ماڵئاوایی له ساڵێک و پێشوازی له ساڵێکی دیک����ه ده که ن. کورده کانیش ل����ه ده ره وه و ناوه وه ی کوردستان بێبه ش نین له و ئاهه نگانه و به سیمایه کی کوردییه وه ئه و ش����ه وانه به س����ه رده ن. به ش����ێکی زۆری گۆرانیبێژه کورده کان له ش����اره جیاوازه کانی کوردس����تان و ئه وروپ����ا ئاهه نگ س����ازده که ن. ئه م کۆنسێرتانه ده رفه تێکی باشن بۆ ئه وه ی هه وادارانی ئه و هونه رمه ندانه له نزیکه وه گوێبیستی گۆرانییه کان ببن، هه روه ها بۆ هونه رمه ندانیش هه لێکی باشه بۆ

ده ستکه وتنی داهاتێکی مادیی.

عه زیز وه یسی، 7 ئاهه نگ له 8 شه ودازۆربه ی ئ����ه و هونه رمه ندانه ی ک����ه گۆرانییه کانیان ش����ادن و ئاهه نگئامێ����زن، له و ش����ه وانه دا هه واداری زۆری����ان ده بێ����ت. عه زی����زی وه یس����ی یه کێکه له و گۆرانیبێژان����ه و ل����ه 20ی کانونی یه که م����ه وه تا 28 هه مان مان����گ، به هاوکاری هه ندێ����ک هونه رمه ندی دیکه ، حه وت ئاهه نگی جیاواز ئه نجامده دات له حه وت

شاری جیاوازی ئه وروپا.

که مال محه مه د له هۆڵه ندا ده بێتهونه رمه ندی ناس����راو که مال محه م����ه د له ئاهه نگی شه وی سه ری ساڵدا له شاری ئه مستردامی پایته ختی هۆڵه ندا ده بێت و ئه و ش����ه وه له گ����ه ڵ کوردانی ئه و واڵته دا به س����ه رده بات. که م����ال محه مه د له ئاهه نگی س����ه ری ساڵی ڕابردودا، له ش����ه قامی سالمی شاری

سلێمانی، کۆنسێرتی پێشکه ش ده کرد.

میکائیل و به ختیار، له تایتانیک ده بن

هۆتێلی پێنج ئه ستێره یی تایتانیک که به م دواییانه له ش����اری س����لێمانی کرایه وه ، میوان����داری هه ردو هونه رمه ن����د میکائیل و به ختیار س����اڵح ده کات و له و ش����ه وه دا ئه و دو گۆرانیبێژه له گ����ه ڵ هه وادارانیان

ده بن.

نه وال زوغبی دێت بۆ هه ولێر جگه له هونه رمه نده کورده کان، وه ک بوه به نه ریت، به ش����ێک له هونه رمه نده ناوداره عه ره به کانیش دێنه ش����اره کانی کوردستان و کۆنس����ێرت سازده که ن. بۆ ئه م سه ری س����اڵه ش، خانمه هونه رمه ندی عه ره ب،

نه وال زوغبی له شاری هه ولێر ئاهه نگ سازده کات.

هونه رمه ندان شه وی سه ری ساڵ له کوێ ده بن؟

هه فت���ه ی ڕاب���ردو هۆڵ���ی رۆش���نبیری س���لێمانی ئۆرکس���ترایه کی له خۆگرت له ژێر ناونیش���انی "پانۆرام���ای خه اڵتی مه رگه س���ات" که وه ک وه فایه ک بۆ شاعیر شێرکۆ بێکه س، غه مگین ف���ه ره ج کاری ئاواز و مۆس���یقای بۆ به ش���ێک له ش���یعره کانی هه ردو قه س���یده ی "گۆڕس���تانی چراکان" و "خاچ و مار و رۆژژمێری شاعیرێک" دانابو. هه ری���ه ک له هونه رمه ن���دان دی���اری قه ره داغی و کیژان ئیبراهیم خه یات و عه دنان که ریم شیعره کانیان ده کرده گۆرانیی به هاوکاری گروپی ئۆرکسترای سلێمانی و تیپی

کۆڕاڵی ته وار.وه ک چ���اوه ڕوان ده کرا، خه ڵکێک���ی زۆر رویانکردبویه هۆڵی رۆش���نبیری بۆ ئاماده بون له و ئۆرکس���ترایه دا. به اڵم به ش���ێکی که می ئ���ه و ئاماده بوانه توانیان بچنه ناو هۆڵه که وه . هه رچه نده به شێکی زۆری ئاماده بوانی ئۆرکستراکه ، له دو کاتژمێر پێش کاتی ده ستپێکردنه که ی ئاماده بون، به اڵم هه ر چانس���ی چونه ژوره وه یان نه بو،

ئه مه ش بوه هۆی بێزاریی و ناڕه زایی ئاماده بوان.چه ند ئاماده بویه ک که نه یانتوانیبو بچنه ناو هۆڵه که وه ،

گلییه کانیان له ڕێی ئاوێنه وه ده ربڕی و ده یانوت ناکرێت کۆنس���ێرتێکی وه ها

ه ر گ���ه و

له هۆڵێکی بچوکدا بکرێت. هه رچه ن���ده زۆرێک گله یی ئه وه ی���ان هه بو بۆچی ئه م نمایشه له "ته الری هونه ر" پێشکه ش نه کرا، به اڵم وه ک ئاوێنه زانیویه تی "ته الری هونه ر" له نۆژه نکردنه وه دایه . ب���ه اڵم ئه وه ناڕه زایی زیاتری لێکه وته وه که "ئه و هۆڵه ماوه یه کی که مه دروستکراوه و چه ند چاالکییه کی که می تێدا ئه نجامدراوه ، چ پێویستی به نۆژه نکردنه وه هه یه ؟"

وه ک ئاماده بویه ک به ئاوێنه ی راگه یاند.هه رچه ن���ده ئۆرکس���تراکه له هه مان رۆژدا س���ێ جار دوباره کرای���ه وه ، ب���ه اڵم به ش���ێکی زۆری ئاماده بوان به وه یان نه زانیبو و هه ر کاتێک به رده م هۆڵه که یان به و

شێوه یه بینیبو، گه ڕابونه وه ."ده ب���و پێش���تر رایانبگه یاندای���ه که چه ن���د جارێک نمایش���ه که دوباره ده که نه وه ، تا چاوه ڕێمان بکردایه ، یاخ���ود له چه ند رۆژێکی جیاوازدا دوباره یان بکردایه یا زۆترین که س بیتوانیای���ه ئاماده بوایه ". ئاماده بویه ک

وه ها بۆ ئاوینه دوا.

ئۆرکستراکه ی سلێمانی ناڕه زایی لێکه وته وه

س���ه ندیکای هونه رمه ندانی کوردستان- لقی دهۆک، خه اڵتی باش���ترین گۆرانیی ه���ه ردو به خش���ییه 2013 س���اڵی هونه رمه ن���د ده ش���نێ م���وراد و کاروان کامیل بۆ گۆرانیی "به ناز". ئه و گۆرانییه به شێوه زاری کرمانجی سه رو به شێوازی دوێت ئ���ه و دو هونه رمه ن���ده وتویانه و به شێوه یه کی به رچاو باڵوبویه وه ، ته نها له ماڵپ���ه ڕی جیهانی یوتوب 1.1 ملیۆن جار سه یری کلیپی ئه و گۆرانییه کراوه . دوای وه رگرنت���ی خه اڵته ک���ه ده ش���نێ موراد خه اڵته که ی به مێژویی وه سفکردو رایگه یاند "الی من نرخێکی زۆر گه وره ی

هه یه ".

شترینوه با

وان بنێ و کار

ی ده ش به ناز

ئا: ئاوێنه

ڕاب���ردوو، هه ین���ی له س���یمینارێكدا توێژه ری بواری فه لسه فه فاروق ره فیق باسی له شار و سیماكانی شاری مه ده نی كه كتێبفرۆشی له س���یمیناره كه دا كرد. غه زه لنوس له درێژه ی دانیشتنه كانیاندا بۆ ئه و توێژه ره ی���ان ئه نجامدا، فاروق ره فیق باس���ی له شارو پێویستیه كانی دروستبونی ئاس���ته نگه كانی ش���ارو ش���اری مه ده نی و مۆدێرن كرد له ڕووی

فه لسه فییه وه .

توێژه ره ئه و له به شێكی سیمیناره كه دا ئاماژه ی به وه دا كه له ئێستادا ئیسالمی سیاس���ی گه وره ترین مه ترسین له سه ر به مه ده نیبونی ش���اره كانی كوردستان و بۆ پاس���اوهێنانه وه ی ئه م قسه یه ش���ی ئاماژه ی به كه ناڵه ئیسالمیه كان كرد كه به رده وام له پێگه ی كه مایه تییه ئایینی و ده ده ن و كوردس���تان ئیتنیكییه كان���ی رۆڵ���ی ژن له كۆمه ڵ���گادا نێگه تیفان���ه به خوراف���ات ره واج پیش���انده ده ن و

ده ده ن.هه روه ها فاروق ره فیق باس���ی له بوون

به پایته ختی ڕۆشنبیری شاری سلێمانی ك���رد و رایگه یاند كه ماوه ی س���اڵێكه ده یه وێت له ش���اری س���لێمانی كۆڕێك ئه نج���ام بدات، به اڵم ڕێ���ی پێ ناده ن و ئاماژه ی به وه ش كرد كه شاری سلێمانی ل���ه ڕووی ش���انۆو س���ینه ماو چاالكییه

كلتورییه كانه وه زۆر الوازه .كتێبخانه یه كی غه زه لنوس كتێبفرۆشی ش���اری س���لێمانییه ، ل���ه دوو س���اڵی ڕابردودا هه موو هه ینییه ك دانیش���تن و گفتۆگۆی ئه ده بیی و هونه ریی و فكرییان

سازكردوه .

فاروق ره فیق: ئیسالمی سیاسیی گه وره ترین مه ترسییه بۆ به مه ده نیبونی شار

فۆتۆ: ناسح عه لی خه یات

پیی س

ستانکوێ

پیی س

ستانکوێ

‌ئاراس‌فه‌‌تاح

2-‌1‌

ک����ە‌ دەژی����ن‌ لەس����ەردەمێکدا‌ ئێم����ە‌‌وایلێهاتووە‌رۆشنبیران‌هه‌رچییەک‌بکەن،‌هه‌ڵەی����ەو‌هیچی����ش‌نەکەن،‌ه����ه‌ر‌هه‌ڵە.‌هه‌ڵەیە‌خۆیان‌بەسیاس����ەت‌تێکەڵبکەن،‌هه‌ڵەیە‌خۆیان‌لەسیاس����ەت‌بەدووربگرن.‌هه‌ڵەیە‌بێدەنگبن،‌هه‌ڵەیە‌لەس����ەر‌هه‌موو‌ش����تێک‌قس����ەبکەن‌و‌هه‌ڵەش����ە‌لەس����ەر‌نەبێت.هه‌ڵەی����ە‌ قس����ەیان‌ رووداوەکان‌دوورەپەرێزبگرن،‌هه‌ڵەشە‌خۆیان‌ خۆیان‌لەو‌ش����تانە‌هه‌ڵبقورتێنن‌کە‌کاری‌ئەوان‌نییە.‌زۆرینەی‌رۆش����نبیران‌یان‌بێدەنگن‌لەو‌ش����تانەی‌کە‌نابێ����ت‌لێیبێدەنگ‌بن،‌یاخود‌قس����ە‌لەسەر‌ئەو‌شتانە‌دەکەن‌کە‌بواری‌ئ����ەوان‌نییە.‌نە‌حیزبەکان‌لەرۆڵی‌رۆش����نبیران‌رازی����ن‌و‌نە‌رۆش����نبیرانیش‌لەرۆڵ����ی‌ئەوان.‌بەش����ێک‌لەرۆش����نبیران‌بوون‌بەش����ێری‌بێددانی‌ناو‌دەس����ەاڵت‌و‌الیەکەی‌تریش‌به‌لەدەس����تدانی‌بێالیەنی‌و‌تاوانباردەکرێت.‌ به‌ئۆپۆزیس����ۆن‌ ب����وون‌نەفرەتدەکەن‌و‌ رۆشنبیر‌ رۆڵی‌ هه‌ندێکیان‌هه‌ندێکی‌تریش‌پایەداری‌دەکەن.‌ئەوەی‌لەم‌نێوەندەدا‌کەم‌تا‌زۆر‌مەحاڵە،‌بوونی‌ئەو‌بوون����ەوەرە‌مەعریفییەیە‌کە‌بتوانێت‌ل����ه‌دەرەوەی‌ئەم‌کای����ە‌بارگاوییکراوانەدا‌کارب����کات‌و‌بژێ����وی‌خۆی‌دابی����ن‌بکات‌و‌

سەربەخۆیی‌خۆی‌بپارێزێت.‌

ئەم‌هه‌موو‌ناڕوونیی‌و‌شوێنگە�‌شێواوییەی‌رۆڵی‌رۆش����نبیر،‌ه����ۆکاری‌خۆیان‌هه‌یە.‌هۆکاری‌س����ەرەکیش‌ئەوەی����ە‌کە‌کەس‌به‌تەواوی‌نازانیت‌ئ����ەم‌بکەرە‌مەعریفییە‌کێیە‌و‌چییە؟‌ئەرک‌و‌‌وەزیفەکانی‌چین؟

‌س����ەرەتا‌کێش����ەی‌س����ەرەکی‌ئەوەیە‌کە‌ئێم����ە‌به‌هه‌م����وو‌خوێندەوارێک‌بڵێین‌رۆش����نبیر.‌دەتوانین‌ئەم‌س����نوورە‌زیاتر‌فراوانتر‌بکەین‌و‌بڵێین‌شاعیرێک‌کە‌شیعر‌دەنووسێت،‌فەیلەس����وفێک‌کە‌سەرقاڵی‌پرس����ە‌فەلس����ەفییەکانە‌و‌هونەرمەندێکی‌موزیک‌یان‌تەشکیلی‌کە‌خەریکی‌بەرهه‌می‌هونەریین‌بەئۆتۆماتیکی‌نابن‌به‌رۆشنبیر.‌له‌هه‌مووش����ی‌گرفتاویتر‌ئەوەیە،‌ئەوانەی‌لەم‌کایە‌فیکری‌و‌ئەدەبی‌و‌هونەرییانەشەوە‌دوورن،‌دوورترین‌کەسن‌کە‌پێیانبگوترێت‌رۆش����نبیر.‌‌واتە‌کەسێک‌کە‌بیرنەکاتەوە،‌ن����ەکات‌و‌داهێنان����ی‌نەبێت،‌ لێکۆڵینەوە‌له‌راس����تیدا‌ناتوانێت‌ببێت‌به‌رۆش����نبیر‌و‌هه‌ڵبگرێ����ت.‌ رۆش����نبیربوون‌ شوناس����ی‌خۆهه‌ڵقورتاندنی����ش‌له‌هه‌ندێ����ک‌پرس����ی‌سیاس����یی،‌ئایینی،‌ئەدەب����ی‌و‌هونەریی‌و‌بوون‌به‌ڕاوێژکار‌و‌ئێکسپێرت‌و‌پسپۆڕییش‌

هه‌موو‌کەسێک‌ناکات‌به‌رۆشنبیر.‌

له‌زۆر‌ش����وێندا‌باس‌لەو‌تێزەی‌سارتەر‌کراوە‌کە‌رۆشنبیر‌ئەو‌کەسەیە‌خۆی‌لەو‌شتانە‌هه‌ڵدەقورتێنێت‌کە‌کاری‌ئەو‌نییە.‌پێدەچێت‌رۆشنبیر‌تەنها‌ئەمە‌نەبێت،‌‌وەکو‌الی‌بۆردیۆ‌دەیبینین،‌بەڵکو‌ئەو‌کەسەش‌بێت‌کە‌کایەکەی‌خ����ۆی‌بەجێدەهێڵێت‌و‌له‌چرکەس����اتێکدا‌له‌بوارەکەی‌خۆی‌قسە‌ناکات‌و‌لەسەر‌ش����تەکانی‌تر‌دێتە‌قسە.‌ئەم‌بەجێهێش����تنە‌مانای‌فەرامۆشکردن‌و‌بوارە‌س����ەرەکییەکی‌خۆی‌ بەجێهێشتنی‌نیی����ە،‌بەڵک����و‌مان����ای‌ئەوەیە‌ک����ە‌ئەو‌کەس����ە‌ئ����ەو‌س����ەرمایە‌رەمزییەی‌خۆی‌لەناو‌ له‌بوارەکەیدا‌‌وەدەس����تیهێناوە،‌ کە‌رووب����ەری‌گش����تیدا‌بەکاریدەهێنێ����ت‌بۆ‌ناڕەزای����ی‌دەربڕین،‌ب����ۆ‌ئاگادارکردنەوە‌و‌وروژاندنی‌پرسی‌بەرپرسیارێتی‌ئەخالقی‌و‌

‌ویژدانی.‌

تەماش����ای‌ روانگەی����ەوە‌ ل����ەم‌ گ����ەر‌رۆش����نبیربوون‌بکەین،‌رۆش����نبیر‌دەبێت‌بەو‌کەس����ەی‌کە‌خۆی‌ئەم‌رۆڵە‌به‌خۆی‌دەبەخش����ێت‌نەک‌ئەو‌کەسەی‌کە‌لەناو‌دەزگایەکەوە‌‌وەزیف����ە‌و‌رۆڵێکی‌بۆ‌دیاری‌"نادەزگاییبوونی‌ تر‌ بەمانایەکی‌ دەکرێت.‌ئەم‌بکەرە‌مەعریفییە"،‌یەکێکە‌له‌خەسڵەتە‌س����ەرەکییەکانی.‌خاڵێکیتر‌ک����ە‌بۆردیۆ‌دەکات،‌ دەستنیشانی‌ رۆش����نبیربوون‌ بۆ‌بریتییە‌له‌سەربەخۆیی.‌دیارە‌سەربەخۆیی‌تەنها‌س����ەربەخۆیی‌سیاس����یی‌و‌فیکریی‌نییە،‌بەڵکو‌ل����ەڕووی‌ئابوورییەوە‌دەبێت‌کەم‌تا‌زۆر‌س����ەربەخۆ‌بێ����ت‌بۆ‌ئەوەی‌‌وابەس����تەی‌هیچ‌جەبرێکی‌دارایی‌نەبێت.‌لەهه‌مووشی‌گرنگتر،‌رۆشنبیر‌دەبێت‌لەناو‌رووبەری‌گشتیدا‌ئامادەبێت،‌چونکی‌بەبێ‌بەش����داربوون‌لەناو‌ئەو‌رووبەرەدا‌خودی‌خۆشی‌بوونی‌نییە.‌‌واتە‌هه‌موو‌بازدانێک‌بۆ‌ناو‌رووبەری‌گش����تی،‌بەخش����ینی‌ئەو‌رۆڵەیە‌کە‌به‌مانا‌"کانت"ییەکەی‌له‌رێگای‌

‌ Urteilskraftهێزی‌حوکم‌یان‌)بڕیار(ەوە‌‌بەخۆی‌دەبەخشێت.‌رۆشنبیر‌کاتێک‌لەناو‌رووبەری‌گشتیدا‌شتێک‌مەحکوم‌دەکات،‌مان����ای‌ئەوەی����ە‌کە‌ل����ه‌رووی‌ئەخالقیی‌و‌ئێتیکییەوە‌ئەو‌پرسە‌دەخاتە‌بەر‌رەخنە‌و‌گازن����دە،‌کە‌بۆکۆمەڵ����گا‌زەرەرمەند‌یان‌

مەترسیدارە.‌

نموونەی‌ئەم‌چاالکییانەی‌رۆش����نبیران‌زۆرن،‌ گش����تیدا‌ رووب����ەری‌ لەن����او‌تازەترینی����ان‌بریتیی����ە‌له‌باڵوکردن����ەوەی‌"بەرگریک����ردن‌ بەن����اوی‌ بەیاننامەی����ەک‌دیگیتاڵدا".‌ له‌س����ەردەمی‌ لەدیموکرات����ی‌ئ����ەم‌ئاگادارکردنەوەیە‌کە‌پێش‌ماوەیەک‌له‌زۆربەی‌رۆژنامەکانی‌جیهاندا‌باڵوکرایەوە،‌له‌الیەن‌٥٦2کەسایەتی‌ناو‌فیکر‌و‌ئەدەب‌و‌هون����ەر‌ئیمزاک����راوە‌دژ‌به‌چاودێریکردن‌و‌کۆنترۆڵکردنی‌رووبەری‌شەخسیمان‌لەناو‌جیهان����ی‌دیگیتاڵدا‌له‌الی����ەن‌دەوڵەتەوە.‌هه‌ندێ����ک‌له‌نووس����ەران‌رای����ان‌‌وایە‌ئەو‌رووداوانەی‌ماوەی‌رابردوو،‌بوونە‌هۆکاری‌س����ەرهه‌ڵدانەوەی‌چەمکی‌رۆشنبیر‌بەمانا‌سارتەرییەکەی.‌‌واتە‌رۆشنبیرێک‌کە‌خۆی‌لەو‌شتانە‌هه‌ڵدەقورتێنێت‌کە‌بواری‌ئەو‌نییە،‌بکەرێکی‌مەعریفیی‌کە‌به‌جۆرێکی‌تر‌دێتە‌ناو‌رووبەری‌گشتییەوە‌و‌دێتە‌دەنگ‌لەسەر‌مەترسییەکان‌بۆ‌سەر‌ئازادییەکانی‌

تاکەکەس‌و‌کۆمەڵگا.‌

دیارە‌هه‌ندێکج����ار‌ئەم‌رۆڵە‌حاڵەتێکی‌ئیش����کالییەتئامێز‌دەخوڵقێنێت،‌حاڵەتی‌کردن����ی‌رۆش����نبیر‌به‌پەنج����ەی‌هێما‌بۆ‌شتە‌خراپ‌یان‌باش����ەکان‌و‌ئاراستەکەری‌ئەخالقیی‌و‌سیاس����یی.‌چەندە‌ئەمە‌کاری‌رۆش����نبیر‌نییە،‌هێن����دەش‌کاری‌خودی‌رۆش����نبیر‌خۆی‌نییە‌کە‌به‌رۆشنبیرانی‌تر‌بڵێت‌ئێوە‌دەبێت‌ئاوا‌بن،‌ئەوسا‌دەتوانن‌پلەی‌رۆشنبیرێتی‌‌وەربگرن.‌رۆشنبیربوون‌نە‌پلەیەکی‌ئەکادیمییە‌و‌نە‌شوێنگەیەکی‌کۆمەاڵیەتییە‌و‌نە‌سەرمایەیەکی‌ئەخالقییە‌کە‌له‌الیەن‌کەس����ێک،‌حیزبێک،‌گروپێکی‌کۆمەاڵیەتی‌یان‌دەزگایەکی‌ئەکادیمییەوە‌بەک����ەس‌بدرێت،‌بەڵک����و‌ئامادەبوونێکی‌حوکمەوە‌ هێزی‌ لەرێگای‌ بەرپرسیارانەیە‌لەناو‌رووبەری‌گش����تیدا.‌‌واتە‌رۆش����نبیر‌رووداو‌دروس����ت‌ن����اکات‌بۆئ����ەوەی‌رۆڵ‌به‌ئاژاوەنان����ەوەی‌ پێویس����تی‌ بگێڕێ����ت،‌فیکریی‌و‌سیاس����یی‌نییە،‌بۆئەوەی‌بوونی‌خۆی‌بس����ەلمێنێت،‌بەڵکو‌لەسەر‌رووداوە‌گرنگ‌و‌مەترس����یدارەکان‌دێتەقسە‌و‌رۆڵی‌ئەخالقی‌خۆی‌دەگێڕێت.‌تاکە‌رووداوێک‌کە‌رۆش����نبیر‌دروس����تی‌ب����کات،‌بریتییە‌له‌داهێنان‌کە‌خ����ودی‌ئەویش‌تەنها‌لەناو‌رووبەری‌گشتیدا‌دەبێت‌به‌رووداو،‌ئەگینا‌تاوەکو‌ئەو‌چرکەس����اتەی‌ک����ە‌له‌ژووری‌

کارکردنە،‌رووداو‌نییە.‌

لەئارادایە.‌دەمەوێت‌ ‌"بکەر"ەکان���دا‌ئەوە‌نیشانبدەم‌کە‌سیستم‌ئەو‌قەدەرە‌یۆنانییە‌نییه‌‌چووبێتە‌ملی‌بکەرەکان‌و‌له‌سیس���تم‌ بکەرەکانی���ش‌ کۆمەڵ���گا‌و‌دابڕاونین‌بەو‌ش���ێوەیەی‌کاک‌بەختیار‌پێش���نیاری‌دەکات.‌یەکێک‌سەرنجێکی‌سەرپێیی‌نووسینەکانی‌ئەم‌چەند‌ساڵەی‌دوای���ی‌کاک‌بەختیار‌ب���دات‌ئەوەی‌بۆ‌ئاشکرا‌دەبێت‌کە‌دەستەواژەی‌سیستم‌س���ەرەکییەکانی‌ له‌دەستەواژە‌ یەکێکە‌ناو‌بڕێکی‌زۆر‌له‌نووس���ینەکانی.‌ئەوەی‌لێ���رەد‌لێیبدوێ���م‌ئەو‌ م���ن‌دەمەوێت‌پەیوەندییەی���ه‌‌ک���ە‌لەنێوان‌سیس���تم‌و‌ب���ۆ‌ دەبێ���ت.‌ دروس���ت‌ بکەرەکان���دا‌روونکردنەوەی‌ئ���ەم‌پەیوەندییەش‌لەم‌پرسیارە‌سەرەتاییانەوە‌دەستپێدەکەم:‌‌کێ‌"سیس���تم"‌دروستدەکات؟‌کێ‌ئیش‌"سیس���تم"‌ کێ‌ دەکات؟‌ به‌"سیس���تم"‌"سیس���تم"‌ کێ���ش‌ دەهێڵێت���ەوە‌و‌

دەگۆڕێت؟‌بەر‌لەهه‌موو‌ش���تێک‌دەمەوێت‌ئەوە‌به‌خوێنەر‌بڵێم‌کە‌ده‌ستەواژەی‌"سیستم"‌ناو‌ ترسناکەکانی‌ له‌دەستەواژە‌ یەکێکە‌زانس���تە‌کۆمەاڵیەتیی���ەکان،‌بەتایبەتی‌ن���او‌زانس���تی‌کۆمەڵناس���یی،‌چونکە‌دەس���تەواژەیە‌ ئەم‌ بەکارهێنانی‌ خراپ‌دەش���ێت‌‌وێنەیەکی‌هێجگار‌میکانیکیی‌ناڕاستی‌ژیانی‌کۆمەاڵیەتیی‌و‌سیاسیی‌و‌فەرهه‌نگیمان‌نیشانبدات‌لەسەر‌شێوەی‌ژیان���ی‌ئۆرگان���ە‌سروش���تییەکان،‌ئەو‌ئۆرگانان���ەی‌کە‌خۆیان‌لەناوەوە‌خۆیان‌ڕێکدەخه‌نەوە‌و‌دەگونجێنن‌و‌دادەڕێژنەوە،‌ئۆرگانێ���ک‌کە‌ڕادەیەکی‌هێجگار‌گەورە‌سەربەخۆیی‌و‌خودموختاریان‌لەبەرامبەر‌ئۆرگانەکانی‌تر‌و‌ئ���ەو‌ژینگەیەدا‌هه‌یە‌کە‌تیایدا‌دەژین.‌ئەم‌‌وێنە‌میکانیکییە‌هه‌م���وو‌ژیانی‌کۆمەاڵیەتی‌و‌سیاس���ی‌و‌لەدەوری‌خاڵێکی‌سێنتراڵدا‌ فەرهه‌نگی‌دادەنێت،‌له‌دەوری‌یەک‌میکانیزم‌و‌یەک‌لۆژیک‌و‌یەک‌عەقاڵنیەتدا‌کۆیاندەکاتەوە،‌بەمەش‌ناهێڵێ���ت‌ئاڵۆزیی‌و‌چڕیەتیی‌و‌پڕجوڵەی���ی‌و‌ڕێکەوت���ە‌گەورەکانی‌ناو‌ش���تێکیش‌ ببینین‌و‌ کۆمەاڵیەتی‌ ژیانی‌بەن���اوی‌ئازادی���ی‌هه‌ڵبژاردن���ەوە‌ب���ۆ‌ڕوانینە‌ ئ���ەم‌ ناهێڵێتەوە.‌ بک���ەرەکان‌فرەمیکانیزمی‌و‌ فرەلۆژیک���ی‌و‌ ناهێڵێت‌فرەعەقاڵنیەتی‌ناو‌کایە‌جیاوازەکان‌و‌الی‌بکەرە‌جی���اوازەکان‌ببینین.‌‌وێناکردنی‌سیستم‌‌وەک‌هه‌ڵگری‌"یەک‌عەقاڵنیەتی"‌س���ەرەکی‌و‌"یەک‌میکانیزمی‌سەرەکی"‌ئیشکردن‌و‌"یەک‌لۆژیکی"‌ئاراستەکردنی‌دیاردەکان،‌‌وێنەیەکی‌تەواو‌تۆتالیتاریی‌کۆمەڵگامان‌نیش���انئەدات،‌کە‌ڕاس���ت‌نیی���ە‌و‌ئیهمالکردنێکی‌ت���ەواوی‌هه‌موو‌ئ���ەو‌ئاڵۆزییانەی���ە‌ک���ە‌کۆمەڵگایەکی‌دیاریکراو‌دەکات‌به‌کۆمەڵگا.‌جۆرێکیش‌له‌بیرکردنەوە‌سەروەر‌دەکات‌کە‌لەهه‌موو‌بیرکردنەوەیەک���ی‌ دەرکەوتەکانی���دا‌تۆتالیاتاریی���ە.‌ئەمڕۆ‌بەدەگمەن‌نەبێت‌کەسێک‌لەناو‌زانستە‌کۆمەاڵیەتییەکاندا‌نادۆزین���ەوە‌ئەم‌‌وێنە‌"سیس���تم"ییەی‌ب���ۆ‌کۆمەڵگا‌هه‌بێ���ت،‌‌وێنەیەک‌کە‌تا‌ڕادەیەک���ی‌زۆر‌پەیوەندییەک���ی‌پتەوی‌بونیادگەریی‌سااڵنی‌شەست‌و‌ به‌فیکری‌پاشماوەکانی‌مارکسیزمێکی‌دۆگماییەوە‌ئەم‌ زیاتری‌ ڕونکردن���ەوەی‌ هه‌یە)ب���ۆ‌خاڵە‌خوێنەر‌دەتوانێت‌بۆ‌ئەو‌ڕەخنانە‌بگەڕێتەوە‌کە‌فەیلەس���وفی‌فەرەنس���ی‌‌لیوتار‌له‌هابرمازی‌دەگرێت‌لەو‌کتێبەی‌من���دا‌بەن���اوی‌"دەرب���اره‌ی‌ئیس���الم‌و‌فەلسەفە‌و‌ڕۆش���نگەریی"‌له‌ساڵی‌‌2٠٠2

دا‌باڵوببوەوە(.هه‌موو‌ئەمانە‌سەرەڕای‌زیانە‌فیکری‌و‌سەرەڕای‌ زانس���تییەکانیان،‌ مەعریفی‌و‌ئ���ەوەی‌دەیان‌فۆرمی‌جی���اوازی‌ژیانی‌کۆمەاڵیەتی���ی‌و‌ئەخالقی���ی‌و‌هونەریی‌و‌نابینادەکات‌ ڕۆش���نبیریی‌ سیاس���یی‌و‌جیاوازییەکانیانەوە‌و‌ نەبینینی‌ لەڕێگای‌هه‌م���وو‌ گەڕاندن���ەوەی‌ لەڕێ���گای‌ئاڵۆزییەکانەوە‌بۆ‌"یەک‌لۆژیک"‌و‌"یەک‌میکانیزم"‌و‌"ی���ەک‌عەقاڵنیەت"،‌دەڵێم‌س���ەرەڕای‌ئەو‌زیانە‌مەعریفییانە،‌ئەم‌ڕوانین���ە‌دەش���ێت‌ڕۆحییەت���ی‌بەزین‌و‌تەس���لیمبون‌و‌هیچ‌نەکردن‌و‌به‌مەحاڵ‌و‌گۆڕانکاریی‌ کردەی‌ موس���تەحیلکردنی‌کۆمەاڵیەت���ی‌و‌سیاس���یی‌لێبکەوێتەوە.‌قەدەرێکی‌ "سیس���تم"‌‌وەک‌ ‌وێناکردنی‌گەورە‌کە‌یەک‌یاسا‌و‌لۆژیک‌و‌میکانیزمی‌ناوەک���ی‌هه‌یە‌و‌ئەمانەش‌س���ەرجەمی‌بکەرەکان‌و‌ملمالنێکان‌و‌دیاردەکانی‌ناو‌"سیس���تم"ەکە‌ئاراستە‌دەکەن،‌کردەی‌گۆڕانکاری���ی‌یان‌ت���ەواو‌مەحاڵ‌دەکات‌یان‌ت���ەواو‌بێنرخ،‌چونکە‌باس���کردنی‌گۆڕانکاری‌لێرەدا‌یان‌دەبێتە‌باسکردنی‌"گۆڕانی‌ڕیش���ەیی"‌هه‌موو‌سیستمەکە،‌یان‌هه‌ر‌گۆڕانێکی‌تر‌کە‌بەشێک‌نەبێت‌هه‌موو‌ گۆڕان���ی‌ لەک���ردەی‌‌وێناکراوی‌

سیستمەکە،‌نەک‌تەنها‌‌وەک‌کردەیەکی‌بێمانا‌و‌"گۆڕانی‌ڕووکەش"‌‌وێنادەکرێت،‌بەڵکو‌‌وەک‌بەش���ێک‌له‌س���تراتیژیەتی‌هێش���تنەوە‌و‌بەرگریکردن‌له‌سیستمەکە‌دەبینرێت.‌‌وەک‌و‌وتم‌ئەم‌شێوە‌ڕوانینە‌هه‌م‌خۆی‌ڕوانینێک���ی‌تۆتالیتارە‌و‌هه‌م‌‌وێنەیەک���ی‌تۆتالیت���اری‌کۆمەڵگاش���ی‌

لەالیە.‌لەمەوب���ەر‌ س���اڵێک‌ نزیک���ەی‌له‌نووسینێکدا‌لەسەر‌ڕوانینی‌قوتابخانەی‌فرانکفۆرت‌بۆ‌هونەر‌لەجۆرێکی‌تایبەت‌ک���ە‌ دوام‌ ڕۆش���نبیریی‌ له‌ڕەش���بینی‌پابەس���تە‌بە‌وێناکردنی‌کۆمەڵگاوە‌‌وەک‌"سیستم"ێکی‌داخراو.‌باسم‌لەوەکرد‌ئەو‌قس���ەی‌ فرانکفۆرتییەکان‌ کۆمەڵگایەی‌لێدەکەن‌چیتر‌کۆمەڵگای‌ئینس���انەکان‌نییە،‌بەڵکو‌کۆمەڵگای‌سیس���تمەکانە‌و‌ئەم‌سیستمانەش‌کەمتر‌‌وەک‌دەسکردی‌ئینس���انەکان‌دەردەک���ەون‌و‌زیاتر‌‌وەک‌دەردەکەون‌ بابەتی‌و‌سروشتی‌ پێدراوی‌کە‌یاس���ا‌و‌لۆژیک‌و‌هێز‌و‌فشاری‌تەواو‌له‌دەرەوەی‌‌ویست‌و‌ خۆیان‌ سەربەخۆی‌حەز‌و‌کردەی‌مێژوویی‌بکەرەکاندا،‌هه‌یە.‌زۆرجار‌لەم‌ج���ۆرە‌ڕوانینانەدا‌کۆمەڵگا‌له‌بەرهەمێک���ی‌ئینس���انییەوە‌دەگۆڕێت‌بۆ‌سیس���تمێکی‌سروش���تی‌یان‌نیمچە‌سروشتی‌سەربەخۆ،‌دەبێت‌به‌"شت"ێک‌خاوەنی‌دینامیکیەتی‌ناوەکی‌سەربەخۆ.‌لەو‌نووس���ینەدا‌باسم‌لەوە‌کرد‌"ئەوەی‌ل���ەم‌‌وێنەیەدا‌غائیبە‌‌ویس���ت‌و‌ئامانج‌و‌

تەماح���ی‌ئینس���انەکان‌خۆیان���ە،‌ئەو‌کە‌ مێژووییانەی���ە‌ ڕۆژانەی���ی‌و‌ ک���ردە‌ئینس���انەکان‌له‌کۆمەڵ���گادا‌ئەنجامیان‌ئەدەن".‌بۆ‌نموونە‌ئەوەی‌الی‌ئەدۆرنۆ‌ئامادەی���ە‌"پیشەس���ازیی‌کولتور"ە‌کە‌ریکالم���ەوە‌ تەکنیکەکان���ی‌ لەڕێ���گای‌هەم���وو‌ئینس���انەکان‌دەگۆڕێ���ت‌ب���ۆ‌ئینس���انی‌بەرخۆر‌و‌گەمژە،‌بۆ‌ئینسانی‌باوکێکی‌ ب���ەدوای‌ ک���ە‌ دەس���ەاڵتگەر‌سیاسی‌فاشی‌و‌نیمچەفاشیدا‌دەگەڕێت.‌ل���ەم‌‌وێنەی���ەدا‌مانایەک‌ب���ۆ‌چاالکییە‌ئینسانی‌و‌کۆمەاڵیەتییەکان‌نامێنێتەوە‌و‌گەمەکان‌هەمووی���ان‌دەبنە‌گەمەی‌ناو‌سیستمەکە"‌خۆی.‌هه‌ر‌لەو‌نووسینەدا‌دەڵێ���م:"‌ئ���ەم‌ش���ێوازە‌له‌بیرکردنەوە‌له‌کۆمەڵ���گا‌بیرکردنەوەی���ە‌له‌کۆمەڵگا‌بەبێ‌کۆمەڵگا،‌بیرکردنەوەیە‌له‌ئینسان‌له‌مێژوو‌ بیرکردنەوەیە‌ ئینس���ان‌و‌ بەبێ‌بەبێ‌بک���ەرە‌مێژووییە‌کۆنکریتییەکان.‌گ���ەر‌بکرێت‌فیک���ری‌فرانکفۆرتییەکان‌ل���ه‌دوو‌وش���ەدا‌کۆبکەین���ەوە‌دەکرێت‌بڵێین‌"چەپگەراییەکی‌ڕەش���بین"،‌یان‌بەشێکی‌ نائومێدکەرە"،‌ "مارکسیزمێکی‌بەرچاوی‌ئەم‌ڕەش���بینی‌و‌نائومێدیەش‌تەنها‌له‌"هەقیقەت���ی"‌دونیاوە‌نەهاتوە،‌بەڵکو‌لەو‌‌وێن���ە‌زیهنیانەوە‌هاتووە‌کە‌دونیا‌دروستیانکردوه‌".‌‌ لەس���ەر‌ ئەوان‌دەمەوێ���ت‌ خاڵ���ەی‌ ئ���ەو‌ به‌کورت���ی‌لەوێ���دا‌و‌له‌پەیوەندیی���ەوە‌به‌ڕوانین���ی‌فرانکفۆرتییەکانەوە‌ب���ۆ‌کۆمەڵگا‌‌وەک‌سیس���تم‌نیش���انیبدەم‌ئەوەیە‌کە‌ئەو‌

ناڕاس���ت‌و‌ س���ادە‌و‌ ڕوانینێکی‌ ڕوانینە‌دۆگمایی���ە.‌ل���ەو‌ڕوانین���ەوە‌دێت‌کە‌نرخێکی‌ئەوتۆ‌ب���ۆ‌بکەرەکان‌دانانێت‌و‌‌وێنەیەک���ی‌ت���ەواو‌تۆتالیتاری���ش‌ب���ۆ‌کۆمەڵگا‌دەکێشێت.‌سیستم‌نە‌خودا،‌نە‌سروشت،‌نە‌"ناخودئاگا"‌و‌نە‌"هێزێکی‌غەیب���ی"‌دروس���تی‌ن���اکات‌و‌ئەوانەش‌به‌ئیش���ی‌ناخەن‌و‌نایپارێزن،‌سیس���تم‌بکەرەکانی‌دروس���تیدەکەن‌و‌بکەرەکانی‌دەیگۆڕن.‌ بکەرەکانی���ش‌ دەیپارێ���زن‌و‌بۆی���ە،‌دابڕان���ی‌بکەر‌له‌سیس���تم،‌یان‌دروس���تکردنی‌دیوارێکی‌گەورە‌لەنێوان‌بکەر‌و‌سیس���تمدا،‌هه‌ڵەیەکی‌زانس���تی‌گەورەی���ە،‌ب���ەاڵم‌هه‌ڵەیەکە‌بەش���ێکە‌

له‌مێژووی‌زانست‌خۆی.کۆمەاڵیەتییەکان���دا‌ له‌زانس���تە‌پەیوەندی‌ لەس���ەر‌ زۆر‌ گفتوگۆیەک���ی‌نێوان‌سیس���تم‌و‌بکەر‌هه‌ی���ە‌و‌دەکرێت‌بەشێوەیەکی‌گشتیی‌دوو‌ئاراستەی‌خراپ‌لەو‌گفتوگۆیەدا‌لەیەکتری‌جیابکەینەوە.‌کە‌ نزیکدەبێت���ەوە‌ ل���ەوە‌ یەکەمی���ان‌بڵێت‌سیس���تم‌خۆی‌خۆی‌ڕێکدەخات‌و‌خ���ۆی‌خ���ۆی‌بەرهه‌مدەهێنێتەو‌و‌خۆی‌خ���ۆی‌دەگۆڕێت.‌دووهه‌می���ان‌ئەوەیە‌ئیشکردن‌و‌ ش���ێوازی‌ دروستکردن‌و‌ کە‌ک���ردەی‌خۆبەرهه‌مێنان���ەوە‌و‌گۆڕان���ی‌ئیرادەگەرانەی‌ ئازاد‌و‌ به‌کردەی‌ سیستم‌سیس���تمەکەوە‌ ن���او‌ ئەکتەرەکان���ی‌دەبەس���تێتەوە.‌یەکەمیان‌حیس���اب‌بۆ‌کردە‌و‌توانای‌ئینسان‌ناکات،‌دووهه‌میان‌حیس���اب‌ب���ۆ‌بەربەس���تە‌مێژووی���ی‌و‌کۆمەاڵیەتیی���ە‌بابەتیی���ەکان‌ن���اکات.‌ه���ه‌ردوو‌دیدەکە‌ناڕاس���ت‌و‌تێکدەرن.‌ئەوەی‌من‌بەڕاس���تی‌دەزان���م‌ئەمەیە:‌‌ئەوەی‌هه‌م‌سیستم‌دروستدەکات‌و‌هه‌م‌سیس���تم‌به‌ئیش‌دەخات‌و‌هه‌م‌سیستم‌دەگۆڕێت‌ سیس���تم‌ هه‌م‌ دەپارێزێ���ت‌و‌مرۆڤەکانن،‌بکەرەکانن،‌ئەو‌تاکەکەس‌و‌گروپ‌و‌هێزە‌ڕێکخراو‌و‌ڕێکنەخراوانەن‌کە‌له‌چوارچێوەی‌ئەو‌سیستمەدا‌ئامادەن‌و‌کاردەکەن.‌بەاڵم‌کاتێک‌سیس���تمەکان‌دروستدەکرێن‌ئیتر‌‌وەک‌ڕێگر‌لەبەردەم‌کردەی‌ئازادی���ی‌مرۆڤەکاندا‌کاردەکەن،‌دەڵێم‌‌وەک‌ڕێگر‌کاردەکەن‌نەک‌کردەی‌

مرۆڤەکان‌دەستنیشان‌بکەن.‌زانس���تییانە‌ تێگەیش���تنێکی‌ ب���ۆ‌تایبەت���ی‌ ش���ێوازێکی‌ له‌کۆمەڵ���گا‌باس���کردنی‌سیستم‌پێویس���تە‌کە‌بەر‌لەهه‌موو‌شتێک‌هه‌موو‌کۆمەڵگا‌نەخاتە‌ناو‌"یەک"‌سیستم‌و‌"یەک"‌عەقاڵنیەت‌و‌"یەک"‌ج���ۆر‌میکانیزمەوە،‌بەڵکو‌باس‌کایەکانیش‌ ب���کات‌و‌ جی���اواز‌ له‌کایەی‌ش���وێنی‌ ملمالن���ێ‌و‌ ڕووب���ەری‌ ‌وەک‌ئامادەگی‌بک���ەری‌جی���اواز‌‌وێنابکات.‌گرنگ‌ ڕووبەرێکی‌ ئەوەی���ە‌ دووهه‌میش‌بۆ‌بیرکردنەوە‌و‌ڕێک���ەوت‌و‌هه‌ڵبژاردنی‌س���ەربەخۆی‌بک���ەرەکان‌بهێڵێت���ەوە.‌کۆمەاڵیەتی���ی‌و‌ سیس���تمی‌ ئ���ەوەی‌سروش���تیی،‌ له‌سیس���تمی‌ سیاس���یی‌ئ���ەوەی‌کۆمەڵگا‌له‌ماش���ێن،‌پارتێکی‌سیاس���ی‌له‌سیس���تمێکی‌بایۆلۆژی���ی،‌جیادەکات���ەوە‌ئەوەی���ە‌بکەرەکانی‌ناو‌سیستمی‌کۆمەاڵیەتی‌و‌کۆمەڵگا‌و‌پارتە‌بوونەوەری‌خاوەن‌ مرۆڤن،‌ سیاسییەکە‌هۆشیاریین،‌توانای‌بڕیاردان‌و‌نرخاندن‌و‌هه‌ڵبژاردنی���ان‌هه‌ی���ە،‌خاوەنی‌زمان‌و‌هه‌س���ت‌و‌توانای‌بیرکردنەوەن،‌خاونی‌ش���تێکن‌ناوی‌ئیرادە‌و‌حەز‌و‌مەبەست‌و‌لەپێش‌هه‌مووش���یانەوە‌ئازادییە.‌جگە‌لەمانە‌ش���تێک‌هه‌یە‌ن���اوی‌ڕێکەوتە،‌پێیدەگوترێ���ت‌ به‌ئینگلی���زی‌ ئ���ەوەی‌،‌ش���تگەلێک‌ک���ە‌ناچنە‌ contingencyناو‌یاسا‌و‌بەها‌و‌میکانیزمی‌گریمانکراوی‌سیس���تمەوە‌)له‌باس���کردنی‌دیدی‌هانا‌ئارێنت���دا‌دژ‌به‌فرانکفۆرتییەکان‌دێمەوە‌س���ەر‌ئ���ەم‌خاڵ���ه‌:‌"هه‌م���وو‌ئەمانە‌ژیانێکی‌ دەکەن���ە‌ کۆمەاڵیەتی‌ ژیان���ی‌ئاڵ���ۆز‌و‌فرەڕەهه‌ند،‌ک���ە‌ناکرێت‌لەناو‌بیرکردنەوەیەکدا‌کە‌س���ەری‌زمان‌و‌بنی‌زمانی‌سیس���تمە،‌سیس���تمیش‌بەمانا‌نیمچ���ە‌سروش���تییە‌تۆتالیتارییەکەی،‌لێکبدەینەوە.‌لەسەردەمی‌ڕۆشنگەرییەوە‌ئ���ەو‌ڕوانین���ە‌بەش���ێکە‌له‌هۆش���یاری‌تازەگەریی‌کە‌باس‌لەوەدەکات‌بکەرەکان‌هه‌میش���ە‌لەن���او‌کۆمەڵێ���ک‌ڕێگ���ری‌کۆمەاڵیەتیی‌و‌سیاس���یی‌و‌فەرهه‌نگیی‌و‌ئام���ادەن‌و‌ س���ایکۆلۆژیدا‌ ئابوری���ی‌و‌کاردەک���ەن،‌بەاڵم‌تەنان���ەت‌لەناو‌ئەو‌ڕێگرانەشدا‌سەربەستن،‌دەتوانن‌کردەی‌ئازادانە‌و‌جیاوازی���ان‌هه‌بێت.‌‌وەکو‌وتم‌مەس���ەلەکە‌له‌بنەڕەتیش���ەوە‌پێداگرتن‌نییە‌لەس���ەر‌سیس���تم‌دژ‌به‌بکەر،‌یان‌لەس���ەر‌بک���ەر‌دژ‌به‌سیس���تم.‌ئەوەی‌له‌نووسینەکانی‌کاک‌بەختیاردا‌بەرامبەر‌به‌سیستم‌گوێمان‌لێدەبێت‌و‌دەیبیستین‌کەمتر‌باس���ی‌مرۆڤ‌و‌‌ویست‌و‌ئازادیی‌و‌مەبەس���ت‌و‌بیرکردن���ەوە‌و‌هه‌ڵب���ژاردن‌

دەکات،‌‌واتە‌کەمتر‌باس���ی‌ئەو‌شتانە‌دەکات‌کە‌کۆمەڵناس���ەکان‌ناوی‌توانا،‌به‌ئینگلیزی‌agency،‌لێدەنین،‌زیاتر‌"ڕیشەی‌ "کولتور"‌و‌ "ستراکتور"‌و‌ باسی‌"دەستنیش���انکردن"‌و‌ ‌ کولتوری���ی"‌و‌"کۆنترۆڵکردن"‌دەکات.‌لەگەڵ‌خراپی‌و‌نووقسانی‌ئەم‌ڕوانینەدا‌بۆ‌کۆمەڵگادا،‌دیس���انەوە‌گ���ەر‌ئەم���ە‌هه‌ڵبژاردنێکی‌میتۆدی‌بێالیەنبووایە‌دەمانگوت‌قەینا،‌بەاڵم‌کاک‌بەختیار‌لێرەشدا‌ئەوەی‌‌وەک‌ئ���ەو‌بیرنەکاتەوە‌و‌باس‌لەبوونی‌"یەک"‌سیس���تم‌و‌"ی���ەک"‌میکانی���زم‌و‌"یەک"‌عەقاڵنی���ەت‌و‌"ی���ەک"‌لۆژی���ک‌بۆ‌ئەو‌سیستمە‌نەکات،‌بەکورتی‌باس‌له‌بوونی‌"یەک‌جەوهه‌ر"‌بۆ‌"یەک"‌سیستم‌نەکات،‌ئ���ەوا‌دەکەوێتە‌بەر‌پەالمار‌و‌هێرش���ی‌ئینش���ایی‌و‌بەالغی‌ئ���ەوەوە‌و‌دونیایەک‌تۆمەتی‌سیاسی‌و‌ناسیاسی‌دەداتە‌پاڵ.‌بەاڵم‌بەر‌لەوەی‌کۆتایی‌بەم‌بەش���ەی‌بۆ‌ دەمەوێ���ت‌ بهێن���م،‌ نووس���ینەکەم‌فەیلەسوفی‌ ژنە‌ له‌ڕوانینەکانی‌ هه‌ندێک‌ئەڵمان���ی‌هانا‌ئارێن���ت‌بگەڕێمەوە‌کە‌پێموای���ە‌له‌ئاس���تە‌فەلس���ەفییەکەیدا‌هاریکارم���ان‌دەبێت‌بۆ‌تێگەیش���تنێکی‌قووڵتر‌و‌زانس���تیتری‌ئەو‌پەیوەندییەی‌

لەنێوان‌سیستم‌و‌بکەرەکاندا‌هه‌یە.‌

هانا‌ئارێنت‌و‌گەشبینی‌فەلسەفیبەش���ێکی‌گرنگ���ی‌فیکری‌ئ���ەم‌ژنە‌فەیلەس���وفە‌ئەڵمانیی���ە‌تەرخان���ە‌بۆ‌شیکردنەوەی‌فاشیزم‌و‌نازیزم‌و‌ستالینزم،‌کە‌ئەو‌هه‌موویان‌لەژێر‌دەس���تەواژەی‌هه‌م‌ کۆدەکات���ەوە.‌ "تۆتالیتاری���زم"دا‌له‌کتێبی‌"ڕەگوڕیشەکانی‌تۆتالیتاریزم"‌و‌ه���ه‌م‌له‌کتێبی‌"ئایش���مان‌له‌قودس"دا‌ب���ەوردی‌پێ‌لەس���ەر‌پەیوەن���دی‌پڕ‌جوڵە‌و‌پ���ڕ‌ڕێکەوت‌و‌پ���ڕ‌هه‌ڵبژاردن‌و‌نێ���وان‌سیس���تم‌و‌بکەرەکان‌ ناحەتمی‌دادەگرێت.‌الی‌ئارێنت‌شتێک‌نییە‌ناوی‌فاش���یەت‌یان‌نازیەت‌بێت‌‌وەک‌سیستم‌داب���ڕاو‌له‌بکەرەکانی‌ناو‌سیس���تمەکە.‌بکەرەکانیش‌نەک‌تەنها‌جیاوازن،‌بەڵکو‌هه‌مان‌بک���ەر‌دەتوانێت‌لەن���او‌هه‌مان‌سیس���تمدا‌خاوەنی‌هه‌ڵبژاردنی‌جیاواز‌و‌بڕی���اری‌جیاوازبێ���ت.‌ه���ه‌م‌بکەرەکان‌دەتوانن‌بەش���ێکبن‌له‌سیستمەکە‌و‌هه‌م‌سیس���تمەکەش‌دەتوانێت‌بەش���ێکبێت‌له‌بکەرەکان،‌بەاڵم‌لەهه‌ردوو‌دۆخەکەدا‌لەفیکری‌ حەتمیەتەوە‌ بەناوی‌ ش���تێک‌ئارێنتدا‌بوون���ی‌نییە.‌ئەو‌دوو‌کتێبەی‌ڕیشەکانی‌ کتێبی‌ باسمکردن،‌مەبەستم‌تۆتالیتاریزم‌و‌کتێبی‌ئایشمان‌له‌قودسە،‌لەالیەن‌هه‌ندێک‌نووس���ەرەوە،‌ڕەخنەی‌ئەوەیان‌لێدەگیرێت‌کە‌تیایاندا‌ئارێنت‌ئ���ەو‌دەرەنجامە‌بەدەس���تدەهێنێت‌کە‌دەکرا‌ه���ه‌م‌ئەزموونی‌فاش���یزم‌و‌هه‌م‌کردەوەکان���ی‌ئایش���مان،‌ڕوویاننەدایە‌و‌مێ���ژوو‌به‌ئاقارێکی‌دیکەدا‌بڕۆش���تایە.‌‌واتە‌دەکرا‌هه‌م‌مێژووی‌گشتی‌ئەڵمانیا‌و‌ئەوروپ���ا‌و‌ه���ه‌م‌مێژووی‌تاکەکەس���ی‌ئایشمان،‌ئەو‌مێژووە‌نەبوایە‌کە‌بینیمان‌و‌هه‌ردووکیان‌ئاراستەی‌تریان‌‌وەربگرتایە.‌بۆ‌نموونە،‌ئارێنت‌پێیوایە،‌ئایش���مان‌دەیتوانی‌و‌دەکرا‌له‌ساتێک‌له‌ساتەکاندا‌ئەنجامدان���ی‌تاوانەکانی‌بوەس���تێنێت‌و‌بڕیاربدات‌ئەو‌کاران���ە‌جێبەجێ‌نەکات‌کە‌بوونە‌هۆکاری‌کوش���تنی‌ئەو‌ژمارە‌

تۆقێنەرە‌له‌جولەکە.‌‌ئارێن���ت‌ئ���ەم‌ڕوانین���ە‌کراوەیە‌بۆ‌مێژو‌و‌ب���ۆ‌ڕووداوەکان‌و‌ب���ۆ‌بکەرەکان‌به‌تێگەیش���تنێکی‌تایبەتەوە‌بۆ‌مرۆڤ‌و‌ب���ۆ‌مرۆڤبوونەوە‌گرێدەدات.‌ئارێنت‌پێ‌لەسەر‌ئەو‌ڕاستییە‌دادەگرێت‌کە‌مرۆڤ‌بیربکاتەوە،‌ دەتوانێ���ت‌ بوونەوەرێک���ە‌م���رۆڤ‌ ئەتوانێ���ت‌ بیرکردن���ەوەش‌‌والێبکات‌ش���تی‌دیکە‌ب���کات‌و‌کردەی‌مێژوویی‌ت���ر‌ئەنجامبدات‌جیاواز‌لەوەی‌ئەنجامیئەدات.‌کێش���ەی‌ئایشمان‌‌وەک‌تاوانبارێکی‌گەورە‌الی‌ئارێنت‌لەوەدایە‌مرۆڤ‌ بیرنەکردنەوە‌ بیرناکات���ەوە،‌ کە‌‌والێدەکات‌کە‌هه‌ستی‌بە‌واقیع‌نەمێنێت،‌‌وایلێدەکات‌نامۆبێت‌بەو‌دونیایەی‌تیایدا‌کردەوەی‌ ئەمەش‌‌وایلێ���دەکات‌ دەژی،‌ترسناک‌و‌تاوانی‌گەورەبکات.‌پەککەوتنی‌توانای‌بیرکردنەوە‌الی‌ئایشمان‌بنەمای‌هه‌موو‌تاوانەکانە،‌بەاڵم‌ئەم‌پەککەوتنە‌حەتمی‌نییە،‌هیچ‌سیستمێک‌ناتوانێت‌مرۆڤ‌بەت���ەواوی‌‌والێب���کات‌نەتوانێت‌

بیربکاتەوە.جگە‌له‌ڕۆڵی‌بیرکردنەوە‌ئارێنت‌باس‌له‌ڕۆڵی‌ڕێکەوت،‌ڕێکەوتی‌ڕادیکاڵ‌دەکات،‌ئەوەی‌‌وەک‌لەسەرەوە‌وتم‌به‌ئینگلیزی‌

‌.contingencyپێیدەڵێن‌

13 )4٠8(‌سێشه‌ممه‌‌2٠13/12/24 birura.awene@gmail.comبیروڕا

کۆتایی سەردەمی رۆشنبیر؟

رۆشنبیربوون‌نە‌پلەیەکی‌ئەکادیمییە‌و‌

نە‌شوێنگەیەکی‌کۆمەاڵیەتییە‌و‌

نە‌سەرمایەیەکی‌ئەخالقییە‌کە‌له‌الیەن‌کەسێک،‌حیزبێک،‌

گروپێکی‌کۆمەاڵیەتی‌یان‌دەزگایەکی‌ئەکادیمییەوە‌

بەکەس‌بدرێت،‌بەڵکو‌ئامادەبوونێکی‌

بەرپرسیارانەیە‌لەرێگای‌هێزی‌حوکمەوە‌لەناو‌

رووبەری‌گشتیدا ئەوەی‌سیستمی‌کۆمەاڵیەتیی‌و‌سیاسیی‌له‌سیستمی‌سروشتیی،‌

ئەوەی‌کۆمەڵگا‌له‌ماشێن،‌پارتێکی‌

سیاسی‌له‌سیستمێکی‌بایۆلۆژیی،‌جیادەکاتەوە‌ئەوەیە‌بکەرەکانی‌ناو‌سیستمی‌کۆمەاڵیەتی‌و‌

کۆمەڵگا‌و‌پارتە‌سیاسییەکە‌مرۆڤن،‌بوونەوەری‌خاوەن‌هۆشیاریین،‌توانای‌بڕیاردان‌و‌نرخاندن‌و‌هه‌ڵبژاردنیان‌هه‌یە

19‌»» 19‌»»

بەشی‌دووهه‌م

تێزەی‌توندوتیژیی‌سیستمی‌‌سیاسی‌له‌کوردستاندا

تێ���زەی‌س���ەرەکی‌کاک‌بەختیار‌بۆ‌پێناس���ەکردنی‌سیس���تەمی‌سیاس���یی‌له‌کوردس���تاندا‌بریتیی���ە‌ل���ەوەی‌ک���ە‌کوردس���تان‌ دەس���ەاڵتدارێتییەکەی‌‌. یە " ش���ی فا " کی ێتییە ر ا تد اڵ سە ە دئەوەشی‌ئەم‌دەس���ەاڵتدارێتییە‌دەکاتە‌دەسەاڵتدارێتییه‌کی‌فاشی،‌توندوتیژییە.‌بەبۆچوون���ی‌ئ���ەو‌توندوتیژی���ی‌ل���ەم‌الوەک���ی‌و‌ ڕووداوێک���ی‌ "سیس���تم"ەدا‌دەگمەن‌نییە،‌بەڵکو‌"جەوهه‌ر"‌و‌‌"زمانی‌ڕۆژان���ە"ی‌سیس���تمەکەیە‌و‌‌"له‌هه‌موو‌ش���وێنێک‌و‌هه‌موو‌ش���تێکدا"‌ئامادەیە.‌من‌و‌هاوڕێکانیش���م‌‌وەک‌"کۆمبارس"ێک‌دەبینێت‌ک���ە‌خەریکی‌"دەمامک"کاری‌و‌شاردنەوەی‌ئەم‌"جەوهه‌ر"ە‌توندوتیژەی‌سیس���تمەکەین‌لەڕێگای‌نیشاندانی‌ئەو‌توندوتیژییەوە‌‌وەک‌"شتێکی‌دەگمەن"‌و‌"تاک‌و‌تەنه���ا"‌و‌"کردەیەکی‌کوتوپڕ"ی‌کاک‌ لەم���ە‌ جگ���ە‌ ناسیس���تماتیکی.‌بەختیار‌ئەم‌بەستنەوەیەی‌توندوتیژیی‌سیس���تمەکەوە‌‌وەک‌ ی‌ به‌"جەوه���ه‌ر"‌تێزێک���ی‌فیک���ری‌و‌فەلس���ەفی‌ن���وێ‌باسدەکات،‌‌وەک‌شتێک‌گوایە‌بەر‌لەو‌هیچ‌کەسێکی‌تر‌عەقڵی‌بۆی‌نەچووە‌و‌باسی‌نەکردووە.‌بەاڵم‌من‌زۆر‌به‌س���ەراحەت‌لێ���رەدا‌به‌خوێن���ەران‌دەڵێ���م‌کە‌کاک‌بەختیار‌لێرەشدا‌باس‌له‌بابەتێک‌دەکات‌کە‌نە‌تازەیە‌و‌ن���ە‌داهێنانێکی‌فیکری‌و‌نە‌فەتحێکی‌فەلسەفییە،‌بەڵکو‌قسەی‌س���ەر‌زاری‌زۆربەری‌هه‌رە‌زۆری‌خەڵکە‌سادەکەیە‌له‌کوردستان.‌تێزەی‌گرێدانی‌توندوتیژی���ی‌به‌ئاکارە‌س���ەره‌کییەکانی‌سیس���تمەکەوە‌هێندە‌س���ادە‌و‌گشتییە‌بووە‌به‌بەشێک‌له‌"تێگەیشتنی‌گشتیی"‌کۆمەڵ���گا‌له‌کوردس���تاندا،‌‌وات���ە‌بووە‌‌Commonبەوەی‌به‌ئینگلیزی‌پێیدەڵێن‌Sense،‌کە‌دەکرێت‌به‌"هه‌س���تی‌سەر‌ش���ەقام"،‌ی���ان‌"زانیاریی‌بەردەس���تی‌بینینی‌ ی���ش‌‌وەریبگێڕی���ن.‌ هه‌مووان"‌ئاکاری‌س���ەرەکیی‌ توندوتیژی���ی‌‌وەک‌کوردستان،‌ سیاس���ییەکەی‌ سیس���تمە‌شتێک‌نییە‌کاک‌بەختیار‌دایهێنابێت‌و‌جگە‌لەو‌کەس���ێک‌نەبێت‌بینیبێتی.‌من‌لێ���رەدا‌لەبەرئەوەی‌کات���ی‌ئەوەم‌نییە‌بۆ‌نووس���ینی‌کەسانی‌تر‌بگەڕێمەوە‌بۆ‌س���ەلماندنی‌تازەنەبوون‌و‌گش���تیبوونی‌ئەم‌بۆچوون���ەی‌کاک‌بەختیار،‌بەداوای‌لێبووردنەوە،‌باس‌تەنها‌له‌نووس���ینێکی‌خۆم‌دەکەم‌کە‌تیایدا‌توندوتیژییم‌نەک‌تەنها‌‌وەک‌ئاکاری‌س���ەرەکی‌سیستمە‌سیاس���ییەکە‌نیش���انداوە،‌بەڵکو‌چەند‌هه‌نگاوێک‌زیاتر‌چوومەتە‌پێشەوە‌و‌لەوە‌دواوم‌کە‌سیستمەکە‌له‌دۆخی‌جەنگێکی‌بەردەوامدایە‌لەگەڵ‌کۆمەڵگادا.‌جگە‌لەمە‌من‌دڵنیام‌بەدرێژایی‌تەمەنی‌نووسینی‌خ���ۆم‌و‌هاوڕێکانیش���م‌لەس���ەر‌بابەتی‌له‌کوردس���تاندا‌ کوش���تن‌ توندوتیژیی‌و‌دێڕێکمان‌نەنووس���یوە‌تیایدا‌تیرۆرێکی‌توندوتیژییمان‌ بەکارهێنانی‌‌ سیاس���ی‌و‌لەالیەن‌دەس���ەاڵتدارانی‌کوردس���تانەوە‌‌وەک‌ڕێکەوت،‌یان‌دیاردەیەکی‌"دابڕاو"‌و‌‌"دەگمەن"‌"سەرس���وڕهێنەر"‌ "تەنها"‌و‌‌بینیبێت.‌بۆ‌خودی‌خۆش���م‌له‌چەندان‌توندوتیژیی‌ کە‌ نیش���انمداوە‌ نووسیندا‌له‌کوردس���تاندا‌ن���ەک‌تەنه���ا‌ب���وون‌و‌ئامادەگییەکی‌فرەالیەنی‌‌هه‌یە‌و‌یەکێکە‌له‌ئ���اکارە‌س���ەرەکییەکانی‌سیس���تمە‌دەسەاڵتدارێتییەکە،‌بەڵکو‌بەگەڕخستنی‌ئەم‌توندوتیژییە‌و‌پەالماردانی‌بەردەوامی‌کۆمەڵگاشم‌‌وەک‌بەشێک‌له‌ستراتیژیەتی‌سیاس���ییەکەی‌ سیس���تمە‌ مان���ەوەی‌کوردس���تان‌نیش���انداوە.‌ل���ەم‌ڕووەوە‌چەن���دان‌جار‌تا‌ئەو‌ش���وێنە‌ڕۆیش���تم‌بەکارهێنانی‌ له‌کوردس���تاندا‌ بڵێ���م‌ کە‌شتێک‌ بەرباڵوە،‌ بەڕادەیەک‌ توندوتژیی‌سیاس���ەتکردنەوە‌ سیاس���ەت‌و‌ بەناوی‌لەناو‌سیس���تمە‌دەس���ەاڵتدارێتییەکەی‌کوردستاندا‌نەماوەتەوە.‌چەندان‌جاریش‌باسم‌له‌بااڵدەستی‌ڕوانینی‌"شیمیت"یانە‌ب���ۆ‌سیاس���ەت‌له‌کوردس���تاندا‌کردوە،‌ئەڵمانی‌ له‌شمیت‌فەیلەسوفی‌ مەبەستم‌"کارل‌شمیت"ە‌و،‌لەوە‌دواوم‌سیاسەتی‌کوردی‌به‌دەس���تەواژەی‌دۆست‌و‌دوژمن‌قسە‌لەسەر‌کۆمەڵگا‌و‌هێزە‌کۆمەاڵیەتی‌و‌پارتە‌سیاسییەکانی‌کوردستان‌دەکات.‌لەمەشدا‌ئەم‌دەسەاڵتە‌بەشێکی‌گرنگی‌کۆمەڵ���گای‌ئێم���ە‌"وەک‌دوژمن"ێ���ک‌توندوتیژیی‌ بەکارهێنانی‌ کە‌ ‌وێنادەکات‌بەرامبەری‌‌وەک‌یەکێک‌له‌پێداویس���تییە‌

س���ەرەکییەکانی‌ک���ردەی‌سیاس���ەت‌و‌مانەوەی‌خۆی‌‌وێنادەکات.

‌من‌هه‌م���وو‌ئەم‌ش���تانەم‌چەندەها‌جار‌نوس���یوە‌و‌‌ووتوە،‌بەاڵم‌بەبێئەوەی‌قسە‌له‌فاشیزم‌و‌فاشیستبوونی‌سیستمە‌بک���ەم.‌ له‌کوردس���تاندا‌ سیاس���ییەکە‌کاتێکیش‌ناڵێم‌سیس���تەمی‌سیاس���یی‌له‌کوردس���تاندا‌فاش���ییە،‌لەب���ەر‌ئەوە‌نییە‌من‌ترس���نۆکم‌و‌ناوێرم‌به‌سیستمە‌سیاسییەکەی‌کوردستان‌بڵێم‌"فاشی"،‌‌وەک‌کاک‌بەختیار‌دەیەوێت‌له‌خوێنەرانی‌بگەیەنێت،‌بەڵکو‌لەب���ەر‌چەندان‌هۆی‌زانستیی‌و‌میتۆدیی‌و‌فیکریی‌ئەو‌ناونانە‌بەڕاس���ت‌نازان���م‌و‌به‌میتۆدێکی‌هه‌ڵەی‌دەبین���م‌ب���ۆ‌خوێندنەوەی‌سیس���تەمی‌سیاسیی‌له‌کوردستاندا‌)من‌دواتر‌دێمە‌سەر‌باسکردنی‌فاشیزم(.‌لێرەدا‌دەمەوێت‌کەمەکێک‌به‌درێژیی‌هێما‌بۆ‌نووسینێکی‌خۆم‌بکەم‌کە‌له‌س���اڵیادی‌‌١٧شوباتدا‌نووسیومە‌و‌تیایدا‌نەک‌بەشی‌هه‌رەزۆری‌ئەو‌قس���انەم‌کردوە‌ک���ە‌کاک‌بەختیار‌به‌فتوحات���ی‌فیکری‌و‌فەلس���ەفی‌خۆی‌دەزانێت،‌بەڵکو‌لەپاڵ‌باسکردنی‌گرنگی‌بۆ‌دەس���ەاڵتداران‌باس‌ توندوتیژیی���دا‌دەسەاڵتداران‌ دەستەویەخەی‌ له‌جەنگی‌لەگ���ەڵ‌کۆمەڵگاش���دا‌دەک���ەم.‌‌وات���ە‌کێشەکە‌الی‌من‌تەنها‌لەوەدا‌بەرجەستە‌نیی���ە‌ک���ە‌توندوتی���ژی‌"جەوه���ه‌ر"ی‌دەس���ەاڵتە،‌بەڵک���و‌ئ���ەم‌توندوتیژییە‌بەشێکی‌س���ەرەکی‌کردەی‌دەسەاڵتە‌و‌شێوازی‌"جەنگێکی‌دەستەویەخە‌"شی‌گرتۆتەخۆی.‌ب���ەاڵم‌‌وەک‌وتم‌جیاوازی‌م���ن‌و‌کاک‌بەختی���ار‌لەوەدایە‌من‌‌وەک‌ئەو‌نەمگوتووە‌و‌ناڵێم‌سیستمی‌سیاسی‌فاشییە‌و‌ سیس���تمێکی‌ له‌کوردس���تاندا‌ئ���ەوەی‌‌وەک‌من‌نەڵێت‌ئەو‌سیس���تمە‌فاش���ییە،‌"ترس���نۆک"‌و‌"کۆمب���ارس"‌و‌‌"درۆزن"‌و‌‌"تاوانب���ار"‌و‌‌"س���اویلکە"‌و‌‌

"فاشی"‌و‌‌"موزەیەف"ە.

گرامشی‌و‌سیستمە‌سیاسییەکەی‌کوردستان

ئ���ەو‌نووس���ینەی‌دەمەوێ���ت‌لێرەدا‌به‌خوێنەران‌ بەش���ێکی‌ ت���ر‌ جارێک���ی‌نیش���انبدەمەوە‌بۆئەوەی‌نیش���انیبدەم‌توندوتیژیی‌ بەس���تنەوەی‌ تێ���زەی‌ کە‌دەسەاڵتەوە‌ س���ەرەکییەکانی‌ به‌ئاکارە‌تێزەیەکی‌ت���ازە‌نیی���ە‌و‌کاک‌بەختیار‌خاوەنەک���ەی‌نییە،‌نووس���ینێکە‌ناوی‌"س���اڵێک‌دوای‌‌١٧ش���وبات:‌ش���ەڕی‌شوێنگە‌یان‌ش���ەڕی‌دەستەویەخە"یە‌و‌له‌هه‌فتەنام���ەی‌ئاوێن���ەی‌نزیکەی‌دوو‌س���اڵ‌لەمەوبەردا‌باڵوبۆت���ەوە.‌من‌لەو‌نووس���ینەدا‌ئەو‌دابەشکردنە‌‌وەردەگرم‌کە‌فەیلەسوفی‌ئیتالی‌ئانتۆنیۆ‌گرامشی‌بۆ‌ستراتیژەیەتە‌سەرەکییەکانی‌خەباتی‌سیاسی‌و‌کردەی‌بەرگریی‌نیشانیدەدات.‌گرامشی‌لەڕێگای‌بەراوردکردنی‌ئەزموونی‌به‌ئەزموونی‌ ڕوس���یاوە‌ بەلشەفیکەکانی‌پارت���ە‌کۆمۆنیس���تەکانی‌کۆمەڵگاکانی‌ئەوروپای‌خۆرئاوا‌دوو‌جۆرە‌س���تراتیژ‌یەکەمیان‌ جیادەکات���ەوە.‌ لەیەکت���ری‌س���تراتیژی‌"شەڕی‌دەس���تەویەخە"یە‌و‌دووهەمیان‌ستراتیژی‌"شەڕی‌شوێنگە".‌الی‌گرامش���ی‌ش���ەڕی‌دەس���تەویەخە،‌‌ئەو‌شێوازەیە‌ ‌،war‌of‌manoeuvereک���ە‌ سیاس���ی‌ له‌بەرەنگاربوون���ەوەی‌له‌پەالماردان���ی‌ خ���ۆی‌ توندوتی���ژە‌و‌بەردەوام���ی‌ دەس���تەویەخەی‌ خێ���را‌و‌دەس���ەاڵتدا‌ س���ەرەکییەکانی‌ دەزگا‌بەرجەس���تەدەکات،‌به‌هی���وای‌ئ���ەوەی‌لەماوەیەکی‌کورتدا‌ئەنجامی‌ش���ەڕەکە‌بەبارێک���دا‌بخات‌و‌جەنگەک���ە‌بباتەوە.‌ئاکاری‌ تێرۆر‌ توندوتیژیی‌و‌ بەکارهێنانی‌س���ەرەکی‌ئەم‌س���تراتیژەیە‌سیاسییە.‌ئەزموون���ی‌ گرامش���ی‌ بەبۆچوون���ی‌کۆمۆنیس���تەکانی‌روس���یا‌نموونەیەکی‌بەرچاوی‌شەڕی‌دەستەویەخەیە،‌پارتی‌کۆمۆنیستی‌روسی‌بەسەرۆکایەتی‌لینین‌پەالماری‌ راس���تەوخۆ‌ لەساڵی‌١٩١٧دا‌دەوڵەت‌و‌س���ەرە‌گەورەکانی‌دەسەاڵتی‌سیاس���ییان‌له‌ڕوسیای‌قەیس���ەریدا‌داو‌دەس���ەاڵتی‌دەوڵەتی���ان‌گرتەدەس���ت.‌هەم‌ش���ەڕەکە‌و‌ه���ەم‌دەرەنجامەکانی‌بەالیەکداخران.‌ کورت���دا‌ له‌ماوەیەک���ی‌گرامش���ی‌پێیوایە‌ئەمجۆرە‌ش���ەڕە‌لەو‌دەوڵەت‌ ک���ە‌ دەکرێت‌ کۆمەڵگایان���ەدا‌بەاڵم‌ بەهێ���زە،‌ مەرک���ەزی‌و‌ تیایان���دا‌متمان���ەی‌کۆمەڵگایان‌دۆڕاندوە‌و‌خەڵک‌بوونیانی‌قبووڵ‌نییە.‌لەم‌دۆخەدا‌هێزە‌کۆمەڵگا‌ ئەو‌ ناڕازییەکان‌سەرکردایەتی‌ت���وڕە‌و‌ناڕازیی���ە‌دەکەن‌و‌راس���تەوخۆ‌

پەالم���اری‌مەرک���ەزە‌س���ەرەکییەکانی‌دەسەاڵت‌ئەدەن‌به‌مەبەستی‌روخاندنی.شەڕێکی‌ شوێنگە"یە‌ "شەڕی‌ هەرچی‌‌،War‌ of‌ posision ‌ دووردرێ���ژە،‌دەس���تپێناکات‌و‌ هێ���رش‌ به‌پەالم���ار‌و‌به‌پەالمار‌و‌هێرش���یش‌کۆتای���ی‌نایەت،‌توندوتیژی‌بەشێک‌نییە‌له‌ستراتیژییەتی‌خەبات‌و‌سیاسەتکردن،‌تێرۆر‌لەدەرەوەی‌گەمە‌و‌ملمالنێ‌سیاسییەکاندایە.‌شەڕی‌شوێنگە‌ش���ەڕێکی‌رۆژانەی‌بەردەوامی‌کولتوری���ی‌و‌رۆش���نبیریی‌و‌سیاس���یی‌و‌ئەخالقیی���ە،‌تیای���دا‌کۆمەڵ���گا‌زمانی‌قس���ەکردنی‌خۆی،‌دید‌و‌تێڕوانییەکانی،‌لێکدانەوەکانی،‌ بەرخ���ورد‌و‌ ش���ێوازی‌لێکدانەوەی‌ بەرخ���ورد‌و‌ لەزمان‌و‌ تەواو‌دەس���ەاڵتداران‌جیادەکات���ەوە.‌تا‌ئەو‌رادەیە‌ئەوەی‌دەوڵەت‌به‌راستی‌دەزانێت‌

کۆمەڵگا‌ ئ���ەوەش‌ بەهەڵە‌و‌ کۆمەڵ���گا‌بەڕاستی‌دەزانێت‌دەس���ەاڵتداران‌‌وەک‌هەڵ���ە‌مامەڵەی‌دەکەن.‌ل���ەم‌دۆخەدا‌هێزە‌کۆمەاڵیەتییە‌ناڕازییەکان‌گەش���ە‌ئەخالقی‌و‌ نرخ���ی‌ بەها‌و‌ به‌کۆمەڵێ���ک‌دیدی‌سیاس���ی‌تایبەت‌ئ���ەدەن‌تەواو‌جی���اواز‌و‌ناکۆک‌بەوەی‌دەس���ەاڵتداران‌هه‌ڵگری���ن‌و‌بەهێزی‌دەکەن.‌گرامش���ی‌دەڵێت‌ئەمجۆرە‌ش���ەڕە‌ل���ەو‌‌واڵتانەدا‌دەکرێت‌ک���ە‌تیایاندا‌دەوڵ���ەت‌الوازە،‌کولتوریی‌و‌ هەیمەنەیەکی‌ بەاڵم‌خاوەنی‌سیاس���یی‌و‌ئەخالقییە‌لەناو‌کۆمەڵگادا‌و‌خەڵ���ک‌باوەڕ‌و‌متمانەی���ان‌به‌بۆچوون‌و‌لێکدانەوە‌و‌حیکایەتەکانی‌دەسەاڵتداران‌هێزە‌ دۆخ���ەدا‌ ل���ەم‌ لەدەس���تنەداوە.‌ناڕاس���تی‌و‌ هەوڵئەدەن‌ گۆڕانخوازەکان‌بۆچوونەکان���ی‌ حیکای���ەت‌و‌ درۆزن���ی‌دەستەی‌حوکمڕان‌نیشانبدەن‌و‌قەناعەت‌به‌کۆمەڵ���گا‌بکەن‌ئ���ەوەی‌حوکمڕانان‌دەیڵێ���ن‌و‌دەیک���ەن‌پڕوپاگەندەیەک���ی‌لێیان‌ مەبەستی‌سەرەکیش‌ بەردەوامە‌و‌

مانەوەیانە‌له‌دەسەاڵتدا.

کوردستان‌و‌شەڕی‌دەستەویەخەی‌سیستم‌لەگەڵ‌کۆمەڵگادا

دوای‌ئ���ەم‌دەس���پێکە‌تیورییە‌دێمە‌س���ەر‌باس���کردنی‌دۆخی‌کوردس���تان‌و‌دەنووسم‌‌"له‌کوردستاندا‌هاوکێشەیەکی‌پێچەوان���ە‌بەو‌هاوکێش���ە‌گرامش���ییە‌دروس���تبووە.‌ئ���ەوەی‌له‌کوردس���تاندا‌شەڕی‌دەس���تەویەخە‌دەکات‌کۆمەڵگا‌و‌هێزە‌ئۆپۆزیس���یۆنەکان‌نین،‌بەڵکو‌ئەو‌دەزگاکانی‌ کە‌ دەس���ەاڵتدارەیە‌ دەستە‌

ئ���ەم‌ حوکمڕانیی���ان‌بەدەس���تەوەیە".‌سیستمە‌ پاراستنی‌ بۆ‌ دەس���ەاڵتدارانە‌حوکمڕانییەکەیان‌ مۆدێلی‌ سیاسییەکە‌و‌"شەڕی‌دەستەویەخە"‌لەگەڵ‌"کۆمەڵگا‌و‌ناڕازییەکاندا‌ئەنجام‌ هێزە‌کۆمەاڵیەتییە‌راس���تەوخۆ‌ بەش���ێوەیەکی‌ ئ���ەدەن‌و‌هەمەالیەن���ی‌ پەالماردان���ی‌ دەکەون���ە‌له‌ڕەگوڕیش���ە‌ بەمەبەس���تی‌ کۆمەڵگا،‌هەڵکەندن���ی‌هەر‌توانایەک���ی‌بەرگریی‌و‌هەر‌‌وزەیەک���ی‌یاخیبوونی‌کۆمەاڵیەتی‌لەو‌کۆمەڵگایەدا.‌لەمەش���دا‌هیچ‌شتێک‌ناتوانێ���ت‌بیانوەس���تێنێت،‌نە‌ش���ەرم‌ئەتوانێ���ت‌رۆڵ���ی‌رێگرێک���ی‌ئەخالقی‌ببینێ���ت،‌نە‌خ���ودی‌ئەو‌یاس���ایانەی‌خۆشیان‌دایانڕشتوە‌و‌پەسەندیانکردوە،‌نە‌دەس���ەاڵتی‌مەعنەوی‌رۆشنبیران‌و‌نە‌قورس���ایی‌رەمزیی‌کەرت‌و‌کەسایەتییە‌له‌کوردس���تاندا‌ کۆمەاڵیەتیی���ەکان".‌"هێرشی‌دەس���ەاڵت‌بۆ‌سەر‌پێشمەرگە‌دێرینەکان،‌بۆ‌س���ەر‌رۆش���نبیران،‌بۆ‌س���ەر‌گەنجان‌و‌منااڵن،‌بۆ‌سەر‌خەڵکی‌ش���ارە‌بچووکەکان‌و‌ش���ارە‌گەورەکان"‌بەشێکن‌"له‌پرۆسەی‌شکاندنی"‌شەرمی‌ستراتیژیەتی‌ "کورتبوونەوەی‌ سیاسی‌و‌حوکمڕانی‌بۆ‌ش���ەڕێکی‌دەستەویەخەی‌بێپەردە."‌بەمانایەکی‌دیکە‌توندوتیژیی‌نییە‌ بەش���ێک‌ تەنه���ا‌ له‌کوردس���تاندا‌له‌سیستمەکە،‌بەڵکو‌بەشێکە‌له‌جەنگی‌بەردەوامی‌سیستمەکە‌لەگەڵ‌کۆمەڵگادا.‌بەاڵم‌جارێکی‌دیکە‌دووپاتی‌دەکەمەوە،‌من‌لەباتی‌ناونانی‌ئەم‌مۆدێله‌‌به‌مۆدێلێکی‌فاش���ی،‌کە‌به‌ناونانێکی‌ڕاستی‌نازانم،‌حوکمڕانییەکەم‌به‌مۆدێلێکی‌"سوڵتانی"،‌ی���ان‌"س���وڵتانیزمی‌ن���وێ"‌ناوبردوە‌و‌نووس���یومە‌"ئەم‌مۆدێله‌‌س���وڵتانییەی‌دەسەاڵت‌لەزۆر‌ئاستدا‌کۆپی‌ئەو‌شێوازی‌حوکمڕانییانەی���ە‌کە‌ج���اران‌له‌ڕۆمانیا‌و‌ئەلبانیا‌و‌بەش���ە‌هەرە‌دواکەوتوو‌هەرە‌خراپەکەی‌ئەوروپای‌رۆژهەاڵتدا‌هەبوو.‌‌وەک‌چۆن‌الس���اییکردنەوەیەکی‌تەواوی‌دەوڵەتە‌س���تەمگەرەکانی‌ناوچەکەیە".‌)وەک‌ئەمانەتێ���ک‌دەبێت‌لێرەدا‌ئەوە‌بڵێم‌کە‌تێزی‌س���وڵتانیزمی‌سیاس���ی‌تێزێ���ک‌نیی���ە‌من‌یەکەم‌ک���ەس‌بووبم‌باس���مکردبێت،‌بەر‌له‌م���ن‌کاک‌ئاراس‌فەتاح‌له‌دوو‌نووسیندا‌کە‌له‌ساڵی‌‌٢٠٠٠و‌ئەم‌ باڵویکردۆت���ەوە‌ ٢٠١١دا‌ له‌س���اڵی‌تێزەی‌باسکردوە،‌دواتر‌له‌ساڵی‌٢٠١٣دا‌هه‌ردووکمان‌ هاوبەش���دا‌ له‌نووسینێکی‌گەشەمان‌پێداوە‌و‌‌وەک‌ئاکاری‌سەرەکی‌سیس���تمە‌سیاس���ییەکەی‌کوردس���تان‌

باسمانکردوە":خاڵ���ی‌ دەبینێ���ت‌ خوێن���ەر‌ وەک‌س���ەرەوەدا‌ نووسینەی‌ لەو‌ س���ەرەکی‌نێوان‌ پەیوەن���دی‌ دەستنیش���انکردنی‌کۆمەڵ���گا‌و‌سیس���تمە‌سیاس���ییەکەیە‌‌وەک‌پەیوەن���دی‌جەنگ،‌کە‌باس���یش‌لەجەنگ‌دەکەم،‌لەپاڵ‌زۆر‌ش���تی‌تردا،‌سیس���تماتیکی‌و‌ له‌بەکارهێنانێکی‌ باس‌دەک���ەم.‌ توندوتیژی���ی‌ بەرفراوان���ی‌له‌کتێب���ی‌"ل���ه‌چ‌ئێس���تایەکدا‌دەژین"‌باڵوبووەوە،‌ له‌کوردس���تان‌ ئەمساڵ‌ کە‌جارێکی‌تر‌بەدرێژیی‌باس‌له‌پرۆس���ەی‌به‌س���ەربازیکردنی‌کۆمەڵ���گا‌و‌ئابوریی‌و‌فەزای‌گش���تی‌دەک���ەم‌و‌بەگەڕاندنەوە‌بۆ‌ژم���ارە‌و‌ئام���اری‌‌ورد‌نیش���انمداوە‌چۆن‌ڕۆحیەتی‌س���ەربازیی‌و‌دەزگاکانی‌بەکارهێنانی‌توندوتیژی‌بەشێکی‌هێجگار‌کۆمەاڵیەتی‌ سیاس���ی‌و‌ ژیان���ی‌ گرنگی‌ئێمەن.‌ئەو‌خاڵ���ەی‌دەمەوێت‌جەغتی‌لێبکەم‌ئەوەیە‌کاک‌بەختیار‌باسی‌شتێک‌دەکات‌ک���ە‌هه‌م‌من‌و‌هه‌م‌هاوڕێکانمان‌و‌هه‌م‌چەندان‌نووس���ەری‌تر‌و‌هه‌م‌بەشی‌هه‌رەزۆری‌کۆمەڵگا‌سااڵنێکی‌درێژە‌باسی‌دەکەین‌و‌ئەوەندەش‌باس���کراوە،‌‌وەک‌و‌وتم،‌زانینی‌ب���ووە‌به‌دووبارەکردنەوەی‌"زانیاری‌بەردەست"‌و‌‌"سەر‌شەقام".

شوێنگەوە"‌ به‌"ش���ەڕی‌ له‌پەیوەندیدا‌من‌ڕام‌‌وایە‌دەسەاڵتداران‌له‌کوردستاندا‌لەمێژە‌"شەڕی‌شوێنگە"یان‌دۆڕاندووە.‌له‌کۆمەڵ���گای‌ئێم���ەدا‌هۆش���یارییەکی‌ڕەخنەیی‌دروس���تبووە‌ت���ەواو‌ناکۆک‌و‌دژ‌به‌ش���ێوازی‌بیرکردن���ەوەی‌گروپ���ە‌"رادەی‌ کوردس���تان.‌ حوکمڕانەک���ەی‌رەخنە‌و‌بێزاربوون‌لەو‌دەسەاڵتدارێتییە‌کۆمەڵ���گا‌ قس���ەکردنی‌ س���وڵتانییە،‌به‌زمانێک���ی‌تەواو‌نوێ‌و‌جیاواز‌له‌زمانی‌دەس���ەاڵت،‌باوەڕنەمان‌بەو‌حیکایەت‌و‌ئەفس���انانەی‌دەسەاڵت‌باسیان‌دەکات،‌قۆناغێکی‌گرنگیان‌بڕیوە".‌"سوڵتانیزمی‌"متمان���ەی‌ له‌کوردس���تاندا‌ ن���وێ"‌بەش���ێکی‌ متمانەی‌ تەنانەت‌ کۆمەڵگا‌و‌زۆری‌ه���ەوادارە‌حیزبییەکانی‌خۆش���ی‌

بەشێکی‌ دەسەاڵت‌ لەدەس���تداوە.‌‌واتە‌گەورەی‌ئەو‌شەڕە‌‌ویژدانیی‌و‌کولتوریی‌و‌رەمزییەی‌دۆڕاندووە‌کە‌کۆمەڵگا‌لەگەڵ‌ئەم‌مۆدێل���ەدا‌دەس���تیپێکردوە".‌گەر‌به‌چەمکەکان���ی‌گرامش���ی‌قس���ەبکەین‌"ش���ەڕی‌ له‌کوردس���تاندا‌ دەس���ەاڵت‌توان���ای‌ئەوەی‌ ش���وێنگەی‌دۆڕاندوە‌و‌نەماوە‌لەم‌ئاس���تەدا‌بەگ���ژ‌کۆمەڵگادا‌بچێتەوە"،‌‌"ئەوەی‌دەسەاڵت‌پێیدەڵێت‌س���پی،‌کۆمەڵ���گا‌پێی‌دەڵێ���ت‌ڕەش‌و‌ئ���ەوەی‌دەس���ەاڵتدارن‌‌وەک‌هه‌قیقەتی‌کۆمەڵگا‌ باس���یدەکەن،‌ سیستمەکەیان‌‌وەک‌درۆیەکی‌گەورە‌مامەڵەی‌دەکات".‌بەکورت���ی‌ئ���ەوەی‌دەس���ەاڵت‌دەیڵێت‌لەالی���ەن‌بڕێکی‌زۆر‌له‌کۆمەڵگاوە‌"وەک‌فێ���ڵ‌و‌چەنەبازییەکی‌سیاس���یی‌ درۆ‌و‌بێن���رخ‌مامەڵ���ە‌دەکرێ���ت".‌بۆیە‌تاقە‌

ئەگەرێکی‌ڕاس���تەقینە‌ب���ۆ‌ئەم‌مۆدێله‌‌ئەگەری‌ مابێتەوە‌ لەئێستادا‌ سوڵتانییە‌"ش���ەڕی‌ توندوتیژی���ی‌و‌ بەکارهێنان���ی‌دەس���تەویەخە"یە،‌"توانای‌پەالماردانی‌راستەوخۆ‌و‌توندوتیژە،‌توانای‌جواڵندنی‌ئەمنییەکانیەت���ی‌ س���ەربازیی‌و‌ هێ���زە‌بەش���ێوەیەکی‌بەردەوام،‌باڵوکردنەوەی‌کەسانی‌دەمامکدار‌و‌تێاڵ‌بەدەستە‌بەناو‌فەزای‌گشتی‌شارەکاندا،‌فڕاندن‌و‌گرتنی‌رۆش���نبیران‌و‌چاالکەوان���ە‌کۆمەاڵیەتی‌و‌سیاسییەکانە".‌ئەم‌قسانەی‌من‌له‌کوێ‌و‌ئەو‌تۆمەت���ەی‌کاک‌بەختیار‌له‌کوێ‌کە‌دەڵێت‌ئەمانە‌لەگەڵ‌هه‌موو‌کوش���تێکدا‌تووشی‌"ش���ۆک‌دەبن"‌و‌تاوانەکان‌‌وەک‌ڕووداوی‌"داب���ڕاو"‌و‌"دەگمەن"‌دەبینن.‌هه‌ر‌لەو‌نووس���ینەدا‌هێم���ا‌بۆ‌هه‌ندێک‌له‌قسە‌و‌هه‌ڕەشەی‌ڕاستەوخۆ‌و‌بێشەرمی‌دەس���ەاڵتدارێتییە‌ ئەم‌ سیاس���ییەکانی‌دەک���ەم‌و‌دەنووس���م:‌ئەم‌سیاس���ییانە‌له‌متمانەی‌خەڵک،‌ باس���کردن‌ "لەباتی‌ب���اس‌لەبوونی‌هەزاران‌ه���ەزار‌فیدایی‌دەکەن‌کە‌گوایە‌به‌قس���ەیەکی‌سەرۆک‌ئامادەن‌خۆیان‌بۆ‌س���ەرۆک‌و‌بەرپرسە‌ئەوە‌ دوای‌ بەکوش���تبدەن".‌ گەورەکان‌دەنووس���م:‌"ئەم‌زمانە‌سیاسییە‌ئەوە‌نیشانئەدات‌ئەم‌دەس���ەاڵتە‌سوڵتانییە‌ناتوانێت‌چیتر‌سیاس���ەت‌بکات،‌بۆمان‌لەمێژە‌دەسەاڵتداران‌بەو‌ ئاشکرادەکات‌قەناعەتە‌گەیش���توون‌سیاس���ەت‌تەاڵق‌بدەن‌و‌پەنا‌بۆ‌هێ���زە‌چەکدار‌و‌ئەمنی‌و‌س���ەربازییەکەیان‌ببەن‌بۆ‌پاراس���تنی‌لەدەس���ەاڵتدا."‌‌‌ مانەوەی���ان‌ خۆی���ان‌و‌تێزەی‌ئەوەی‌کە‌توندوتیژیی‌نەک‌تەنها‌

بەشێکی‌س���ەرەکی‌پێکهاتی‌دەسەاڵتە‌له‌کوردستاندا،‌بەڵکو‌بەشێکی‌بنەڕەتی‌"فەزای‌کۆمەاڵیەتی"‌و‌"ئەخالقیی"ش���ە‌و‌سۆس���یۆلۆژییەکانی"‌ یەکە‌ له‌"هه‌م���وو‌تێزەی‌ دێتەدەرێ"،‌ ئێمەوە‌ "کۆمەڵگای‌ئ���ەوەی‌"بونی���ادی‌خێ���زان،‌بونیادی‌خێڵ،‌بونیادی‌حیزب"‌و‌بونیادی‌زۆرێک‌"بەبێ‌ بونیادێکن‌ دیکە"،‌ له‌"گروپەکانی‌پەیوەندی‌ کۆمەڵێک‌ بەبێ‌ توندوتیژیی،‌ناهاوس���ەنگ،‌بەبێ‌فەزایەکی‌فیکریی‌و‌ئەخالقی���ی‌توندوتی���ژ،‌ناتوانن‌مانەوە‌و‌بەردەوامیی‌خۆیان‌بپارێزن"‌دەگەڕێتەوە‌بۆ‌یەکەمین‌وتاری‌من‌له‌یەکەمین‌ژمارەی‌گۆڤاری‌ڕەهه‌نددا‌لەساڵی‌١٩٩٦.‌هه‌موو‌ئەمان���ە‌کۆمەڵێک‌تێزن‌م���ن‌بەدرێژایی‌زیاد‌له‌پازدە‌س���اڵە‌بەشێوازی‌جیاواز‌و‌به‌زمانی‌جی���اواز‌بەرگری���ان‌لێدەکەم،‌بەاڵم‌بەبێئەوەی‌باس‌لەبوونی‌فاشیەت‌و‌

فاشیزم‌بکەم.‌بەکورتی‌ئەوەی‌تەنه���ا‌ئەو‌دێڕانەی‌س���ەرەوە‌بخوێنێتەوە‌بۆی‌دەردەکەوێت‌ئەو‌بۆچوون���ەی‌کاک‌بەختی���ار‌چەند‌دەڵێ���ت‌‌ ک���ە‌ دوورە‌ له‌ڕاس���تییەوە‌قووڵ���ی‌ "پەیوەن���دی‌ له‌کوردس���تاندا‌نێوان‌تاوانەکان‌و‌سیس���تم‌‌وندەکرێت"،‌تاوانەکانی‌دەس���ەاڵتداران‌ ک���ەس‌ یان‌به‌سیس���تمە‌سیاس���ییەکەوە‌گرێنادات‌و‌بەکارهێنانی‌ کردەی‌ "کۆمبارس"انە‌ ئەم‌کردەیەکی‌ کوش���تن‌‌وەک‌ توندوتیژیی‌و‌"سەیر"‌و‌‌"دەگمەن"‌و‌‌"دابڕاو"‌دەبینن،‌تەنه���ا‌خ���ۆی‌نەبێ���ت.‌ئ���ەم‌حوکم‌و‌گریمانەیەکە‌ بەختیار‌ کاک‌ داوەرییانەی‌پێموانییە‌نووس���ینی‌هیچ‌نووس���ەرێکی‌کورد‌و‌تەنانەت‌قس���ەی‌ئاس���ایی‌هیچ‌کەس���ێک‌له‌کوردس���تاندا‌بیسەلمێنێت.‌زەحمەتە‌له‌کوردستاندا‌مرۆڤێک‌بدۆزینەوە‌گەرمیان���ی‌و‌ کاوە‌ کوش���تنی‌ ڕووداوی‌هاوشێوەکانی‌"وەک‌ڕووداوێکی‌خورافی‌و‌ژیانی‌ ل���ه‌دەرەوەی‌ ک���ە‌ ئەفس���انەیی‌ڕۆژان���ەی‌سیس���تمە"کەدایە،‌بخاتەڕوو.‌ئەم‌جۆرە‌قس���انە‌زادەی‌خەیاڵی‌کاک‌بەختیار‌خۆین‌و‌پەیوەندییان‌نەک‌تەنها‌به‌نووس���ینی‌هیچ‌نووس���ەرێکەوە‌نییە،‌ڕۆژانەی‌ به‌قسەی‌ پەیوەندیشیان‌ بەڵکو‌هیچ‌کەس���ێکی‌ئەو‌کۆمەڵگایەوە‌نییە.‌‌وەک‌وت���م‌کاک‌بەختی���ار‌لێرەدا،‌‌وەک‌له‌زۆر‌شوێنی‌تریشیدا،‌بەخەیاڵی‌خۆی‌گریمانەیەکی‌هه‌ڵە‌دروستدەکات‌و‌ئینجا‌لەڕێگەی‌ڕەخنەکردنی‌ئەو‌گریمانەیەوە‌کۆمەڵێک‌ش���ت‌دەڵێت‌ک���ە‌پەیوەندی‌به‌نووس���ینی‌هی���چ‌کەس���ێک‌و‌تەنانەت‌به‌قسەی‌ئاس���ایی‌کۆمەڵگاشەوە‌نییە.‌کاک‌بەختیار‌به‌ئارەزووی‌خۆی‌و‌چۆنی‌بوێ���ت‌بەوج���ۆرە‌دوژمنێ���ک‌بۆ‌خۆی‌دادەتاش���ێت،‌ئینج���ا‌دوای‌ئەوە‌چۆن‌ح���ەزدەکات‌ب���ەو‌ش���ێوەیە‌دەکەوێتە‌ڕەخنەکردن���ی‌ئەو‌دوژمنە‌داتاش���راوە.‌ئ���ەم‌جۆرە‌کارکردن���ە‌هه‌رچییەک‌بێت‌نووس���ینێک‌نیی���ە‌النی‌ه���ه‌رە‌کەمی‌بەهای‌زانس���تیی‌و‌میتۆدیی‌و‌مەعریفیی‌هه‌بێ���ت‌و‌هێماش‌ب���ۆ‌قەیرانێکی‌گەورە‌داوەریکردندا‌ نووس���ین‌و‌ له‌ئەخالقیاتی‌

دەکات.‌

پەیوەندی‌نێوان‌سیستم‌و‌بکەرله‌ڕەخنەکردنی‌ئ���ەوەدا‌کە‌گوایە‌من‌قس���ە‌لەسەر‌"سیس���تم"ە‌سیاسیەکەی‌کوردستان‌ناکەم‌و‌تەنها‌باسی‌"بکەر"ەکان‌دەکەم،‌تا‌ئاس���تی‌دروس���تکردنی‌ئەو‌‌وێنە‌کاریکاتێریی���ەی‌گوایە‌من‌باوەڕم‌‌وایە‌گەر‌بێت‌و‌س���ێ‌یان‌چوار‌کەسێک‌ببرێ���ن‌ له‌سیاس���ییەکانی‌کوردس���تان‌بۆ‌نەخۆش���خانە،‌ئیت���ر‌لە‌واڵتی‌ئێمەدا‌کێش���ەیەک‌نامێنێتەوە‌قابیلی‌باسکردن‌بێ���ت،‌بێویژدانییەکی‌گ���ەورە‌دەبینم.‌لەڕاس���تیدا‌ئەوەتەی‌من‌نووسینی‌ئەو‌کەس���انە‌دەخوێنم���ەوە‌ک���ە‌ڕەخنەی‌بۆچوونەکان���ی‌من‌دەکەن،‌تا‌ئێس���تا‌نووس���ینی‌‌وا‌ش���ێوێنەر‌و‌هه‌ڵبەستراوم‌تۆزێ���ک‌ یەکێ���ک‌ نەخوێندۆت���ەوە،‌من‌ نووسینەکانی‌ مامەڵەی‌ بەویژدانەوە‌بکات‌دەزانێت‌کە‌ئەمە‌نەک‌هه‌ر‌هه‌ڵەیە‌و‌لەگەڵ‌بۆچوونەکانی‌مندا‌یەکناگرنەوە،‌بەڵک���و‌درۆیەک���ی‌گەورەیە.‌لەبەش���ی‌یەکەمی‌ئەم‌نووس���ینەدا‌ئەوەم‌نیشاندا‌چاوپێکەوتنەکەی‌ بۆ‌ خوێندنەوەیە‌ ئەم‌من‌له‌"کەی‌ئێ���ن‌ئێن"‌خوێندنەوەیەکی‌به‌ئەنقەستە،‌مەبەست‌لێی‌بریندارکردنی‌

خۆم‌و‌شێواندنی‌بۆچوونەکانمە.‌لێکدانەوە‌ ئ���ەم‌ لێ���رەدا‌دەمەوێ���ت‌شەخس���ییە‌تێپەڕێن���م‌و‌لەس���ەر‌ئ���ەو‌له‌زانس���تە‌ ک���ە‌ بدوێ���م‌ پەیوەندیی���ە‌کۆمەاڵیەتییەکاندا‌له‌نێوان‌"سیستم"‌و‌

بیروڕا)4٠8(‌سێشه‌ممه‌‌12٢٠١٣/١٢/٢4 birura.awene@gmail.com

توندوتیژیی و سیستم و بکەر

بەدرێژایی‌تەمەنی‌نووسینی‌خۆم‌و‌

هاوڕێکانیشم‌لەسەر‌بابەتی‌توندوتیژیی‌و‌کوشتن‌له‌کوردستاندا‌دێڕێکمان‌نەنووسیوە‌

تیایدا‌تیرۆرێکی‌سیاسی‌و‌بەکارهێنانی‌‌

توندوتیژییمان‌لەالیەن‌

دەسەاڵتدارانی‌کوردستانەوە‌‌وەک‌

ڕێکەوت،‌یان‌دیاردەیەکی‌"دابڕاو"‌و‌‌"تەنها"‌و‌‌"دەگمەن"‌"سەرسوڕهێنەر"‌

بینیبێت

کاتێکیش‌ناڵێم‌سیستەمی‌سیاسیی‌

له‌کوردستاندا‌فاشییە،‌لەبەر‌ئەوە‌نییە‌من‌ترسنۆکم‌و‌ناوێرم‌به‌سیستمە‌

سیاسییەکەی‌کوردستان‌بڵێم‌

"فاشی"،‌‌وەک‌کاک‌بەختیار‌دەیەوێت‌

له‌خوێنەرانی‌بگەیەنێت،‌بەڵکو‌لەبەر‌چەندان‌

هۆی‌زانستیی‌و‌میتۆدیی‌و‌فیکریی‌ئەو‌ناونانە‌بەڕاست‌نازانم‌و‌به‌میتۆدێکی‌هه‌ڵەی‌

دەبینم‌بۆ‌خوێندنەوەی‌سیستەمی‌سیاسیی‌

له‌کوردستاندا

به ناوی خۆیدا له یاده وه رییه كان���ی )نوس���ین به ئاوی خۆڵه مێش( ش���ێركۆ بێكه س باس له ڕوداوێكی سه یر و فانتازی ده كات كه له س���ه ده ی ڕابردودا له شاری سلێمانی و له به رده م یه كێك له سینه ماكاندا ڕوده دات، ڕوداوێك بۆ مرۆڤی نوێ ته نها جێی پێكه نینه ، ب���ه اڵم له ناوه ڕۆكدا پڕه پوخته كه ی ش���اراوه ، قوڵ و له ده الله تی به مه س���تی جۆره یه: ))پیاوێ���ك ب���ه م له س���ینه ما دێته ده ره وه و خ���ۆی ده داته به ر چه ق���ۆ، دێته ده ره وه و ه���اوارده كات ژیان دوای س���ه باح هیچ مانایه كی نییه . ئه م پیاوه كه هاتۆته سینه ما تا بینه ری یه كێك له فیلمه كانی ژنه ئه كته ری شۆخی لوبنانی سه باح بێت، به شێوه یه ك تێكه ڵی فانتازی���ا و جوانییه كان���ی ئ���ه م هونه ره ده بێ�ت كه مه رگی سه باحی هونه رمه ندی لێده بێته ڕاس���تی و پێیوایه هه ر به ڕاستی سه باح مردوه ، ئه ویش ڕاسته وخۆ بڕیاری خۆكۆش���تن ده دات، به جۆرێ���ك ق���وڵ خۆی برین���دار ده كات ك���ه له ماوه یه كی له ب���ه رده م لێ���ره دا بمرێ���ت(( كه م���دا فانتازی و مه رگی ته نان���ه ت مرۆڤێكداین خه یاڵی���ش به قوڵی برین���داری ده كات، مرۆڤێك هێش���تا س���امی مه رگ له ناویدا ب���ۆ مه رگی ماوه ، مرۆڤێ���ك حورمه تی ئه وانیت���ر هه یه . ئ���ه م زه مه نه زه مه نێك بو هێش���تا مرۆڤ توانای سه رسامبونی تێ���دا ماب���و، زه مه نێك هێش���تا مرۆڤ قودره ت���ی بینینی جوانی و سه رس���امی و چێژوه رگرت���ن له جوانی له ده س���تنه دابو، زه مه نێ���ك فانتازی���ا مه مله كه ت���ی خۆی ته س���لیمی تاڵی و س���اردییه كانی واقیع نه كردبو. له وانه یه بۆ مرۆڤێكی نوێ، بۆ كه س���ێك كه ڕۆژانه فێری زانینی زیاتر و كه شفكردنی زیاتر ده بێت جێی پێكه نین بێت كه سێك خۆی بۆ فیلمێك بكوژێت، چونكه ئه م مرۆڤ���ه تازه یه نه قودره تی خه ی���اڵ و نه قودره ت���ی چێژوه رگرت���ن و نه قودره ت���ی بینین���ی فانتازی���ای ماوه ، مرۆڤێك پێیوایه هه مو ش���تێك عه وره تی كه ش���فبوه و هه مو ش���تێكیش ئه مڕۆ یان ده رده كه وێت... نهێنییه ك���ه ی س���به ی له به س���ه رهاتی ئ���ه م پی���اوه دا ئه زمونی

كه س���ێك ده بینین كه نه ده توانێت ببێته بكوژ، نه ده شتوانێت مه رگی ڕاسته قینه ی مرۆڤێكی تر ببینێت، به ڵكو له وه ش زیاتر مه رگی خه یاڵی و مه رگی فانتازی ئه وانیتر ده یكوژێ���ت، له كاتێك���دا هه نوكه مرۆڤ جارێك خۆی قودره تی ئه وه ی هه یه ببێته بك���وژ و جارێكی تری���ش بینه ری مه رگی ڕاس���ته قینه ی ئه وانیتر بێئه وه ی مویه ك له گیانی گ���رژ ببێت. لێ���ره دا ده مه وێت به راوردێك بكه م له نێوان به سه رهاتی ئه م پیاوه كه گه ر ش���ێركۆی گه وره نه بوایه كه سمان نه مانده بیست، له گه ڵ ئه و مرۆڤه نوێیه دا ك���ه هه نوكه به مرۆڤی ته قه نییه و ناسراوه ، كۆمونیكه یش���ن فه یس���بوك و هه یه به دیار كاره كته رێكت له یه كه میاندا مه رگ���ی پاڵه وانه كانی ن���او فیلمه كانه وه ده گ���ری، غه مب���ار ده بێ����ت، غه مگینی دایده گرێت، له هه ندێك حاڵه تدا وه ك ئه م پیاوه خ���ۆی ده كوژێت. له كاتێكدا له وی دوه م���دا مرۆڤێكت هه ی���ه ڕۆژانه هه واڵی ه���ه زاران مه رگی حه قیقی ده بیس���تێت، ته ماشای ڤیدیۆی قوربانییه كان ده كات، چێژ له ڕش���تنی خوێ���ن و بینینی عه زابی ك���وژراوه كان ده بینێت، چه ندین س���ایت ده گه ڕێت تا خوێناویترین و ترسناكترین و ناوازه ترین مه رگ���ی حه قیقی بدۆزێته وه و له ئه كاونتی دواتریش بكات، ته ماش���ای خۆیه وه له گ���ه ڵ هه مو دونیادا ش���ێری بكات... ل���ه وه ی یه كه میاندا پیاوێك بۆ یه ك مه رگ���ی فانتازی ده مرێت، له كاتێدا له م���ه ی دوه مدا كه س بۆ هه زاران مه رگی حه قیقی غه مباریش نابێت، له یه كه میاندا م���رۆڤ هێش���تا ئه وه ن���ده قودره ت���ی چێژكردنی فانت���ازی و خه یاڵی تێدا ماوه كه واقیع فه رامۆش بكات، له كاتێدا له وی دوه مدا مرۆڤ ئه وه نده واقیع په رس���ت و واقیعبین بوه كه شتێكی نه ماوه به ناوی ئه وكات جوانییه وه ، خه ی���اڵ و فانتازیا و م���رۆڤ خه یاڵی ب���ۆ ڕاك���ردن له واقیع س���ه رف ده كرد، هه نوكه م���رۆڤ هه مو بونی خ���ۆی بۆ ڕوتكردنه وه و كوش���تن و ع���ه وره ت كه ش���فكردنی ژیان س���ه رف ده كات، ئه وكات مرۆڤ توانای پێزانینی له ده س���تنه دابو، توانای سوپاس���كردنی بینینی ش���یرینی و تامكردنی جوان���ی و ناس���كیی هه بو، به دی���ار ده قی جوانه وه مه س���ت ده بو، بۆن���ی كتێب���ی ده كرد و ماچی موزیكی ده كرد، هێش���تا به ر ئه و شه پۆله ئه نارشیستییه ی زانین نه كه وتبو كه كوێری ب���كات له بینین، له بیس���تن، له هه س���تكردن... بیرم���ه له نه وه ده كاندا ده چوین���ه چایخانه ی به تامه زرۆیی���ه وه ش���ه عب ت���ا له كتێبخان���ه بچكۆله كه ی خالی���ددا كۆپی كتێب���ه كان بكڕین، ئه و

كۆپییان���ه ی هه ندێكجار ئه وه نده كاڵبون به ئاس���ته م بۆم���ان ده خوێنرایه وه ، وه ك تینویه ك له س���ه حرادا گیری خواردبێت، چاوه ڕوانی ده رچون���ی به رهه مه تازه كان بوی���ن ، كتێبێ���ك ی���ان فیلمێ���ك یان پارچه یه ك موزیك���ی جوان چه ندین جار كۆپیده كرایه وه تا ده گه یشته ده ستمان، له كاتێك���دا هه نوكه هه مو ش���تێك هه یه به بێ س���یحر، به بێ جوان���ی، به بێ تام و به بێ چێژ، س���ه دان ه���ه زار كتێب به بێ خوێنه ر، هه زاران فیلمی قه ش���ه نگ به بێ بینه رێكی چاو پاك، سه دان پارچه موزیك به بێ گوێیه كی بیس���ه ر، چیتر كه س بۆ پاڵه وانی فیلمێك ناگری، چونكه شتێك نه ماوه شایه نی گریان بێت، كه س به دیار نایبات���ه وه ، چونكه ده قێكه وه خه ی���اڵ

خه یاڵ مردوه . چه ن���د ڕۆژێك له مه وب���ه ر كۆمه ڵگه و میدی���ای ك���وردی س���ه رقاڵی مه رگ���ی ڕۆژنامه نوس���ێكی كورد بو به ناوی كاوه گه رمیانییه وه ، ڕۆژنامه نوسێك تراژیدیانه ژیا و تراژیدیانه ش مرد، ڕۆژنامه نوس���ێك ته نه���ا قوربانی كۆمه ڵگه ی���ه ك نییه كه چیتر غه م بۆ هیچ ناخوات، به ڵكو مرۆڤی سه رده مێكی نوێش���ه كه تیایدا هه واڵی مه رگ له هه مو ترس و س���یحر و ش���ۆك و سه رده مێك ڕوتكراوه ته وه ، نهێنییه كانی ته قه نیه و میدیا وه ك چه ره س���ی شه وانه منداڵه كانی خۆرهه اڵت و مردن���ی وێنه ی دونی���ا ده خات���ه س���ه ر س���فره كانمان، س���ه رده مێك مرۆڤ چه ن���د به دیار فیلم كارتۆنێكه وه غه مبار ده بێت، ئه وه نده ش به دیار ئه و گرته ڤیدیۆییه بێشومارانه وه ك���ه ڕۆژان���ه په یجه كان���ی فه یس���بوك و شاشه ی تیڤییه كان پڕ ده كات. به شێكی بچ���وك له ده الله ته كان���ی مه رگ���ی كاوه مرۆڤكوژ و ئه وه یه ك���ه كۆمه ڵگه یه ك���ی نامرۆڤانه م���ان هه یه ، له كاتێكدا ده الله ته گه وره كانی ئه وه م���ان پێده ڵێت كه ئێمه بۆته تیایدا مرۆڤكوژی له سه رده مێكداین كلتور، بۆته ئه كت���ی ڕۆژانه ، بۆته ژه مه خواردنی ئه م مرۆڤ���ه نوێیه ، مرۆڤكوژی فیلمێك���ی ڕۆژانه یه ده یبینین به بێئه وه ی هه س���ت به هه ڵه بكه ین، به بێئه وه ی قوڵ له بێباك���ی و دڕنده یی خۆم���ان ڕابمێنین، به بێ ئه وه ی بۆ س���اتێك هه س���ت به وه بكه ین ك���ه قۆناغێكی دڕن���ده ی ژیاریی ده ژی���ن، مه رگ���ی كاوه ته نه���ا مه رگی ڕۆژنامه نوس���ێكی ك���ورد نیی���ه ، به ڵكو مه رگی مرۆڤێكه له ناو ه���ه زاران مرۆڤی تردا ك���ه بێباكان���ه ده كوژرێن و ده مرن و ده ڕۆن و كه سیش خۆی ناداته به ر چه قۆ بۆی���ان، هی���چ گومانم ل���ه وه نییه گه ر ڤیدیۆیه ك���ی چركه س���اتی مه رگی كاوه

هه بوای���ه ئه وا زۆرترین بین���ه ر و زۆرترین گه مه ی سیاس���ی پێوه ده كرا به بێئه وه ی برینداربێت، مرۆڤبونی���ان بینه ره كان���ی به بێئه وه ی ته ماش���اكه رانی دوای ڕۆژێك خه ریك���ی ژیان���ی ڕۆژان���ه و پێكه نی���ن و ئاهه نگێڕانی���ش نه ب���ن... ئه مه یه ڕۆحی له مه رگ ده ڕوانن و تراژیدیاكه ، هه م���وان ك���ه س بریندار نابێت، هه موان س���ه یری ده ك���ه ن و قوربانیی���ه كان په له ق���اژه ی كه س���یش له هۆش خ���ۆی ناچێت، ئه مه جگ���ه له وه ی سیاس���ه ت وه ك ژه هرێكی مۆدێ���رن ئ���ه م تراژیدی���ا ئینس���انییانه ده خات���ه وه خزم���ه ت یارییه كانی خۆی، ده یكات���ه وه كااڵی بێبه های ڕۆژانه و یاری پێده كات. كێشه كه هه رگیز ئه وه نییه كه ئێمه ش���ۆك ده مانگرێت ی���ان نا، به ڵكو ئه وه یه كه شۆكبونمان بچوك ده كرێته وه ، ترسمان له مرۆڤكوژی له ترسێكی ئینسانی قوڵ���ه وه ده كرێته ترس���ێكی سیاس���ی و بچوك، خه مۆكیمان بۆ كۆژراوه كان ده بنه خه مۆكی سیاسی نه ك ئینسانی، هه موان بۆ قوربانی هاوارده كه ن و كه س���یش هیچ

شوێنێكی بریندار نابێت.

جه مال میرزا عه زیز

)9/21(ی هه ڵبژاردنه كانی دوابه دوای په رله مانی كوردستان گه لێك قسه و وتارو ش����یكردنه وه كرا ده رباره ی نوشوس����تی یه كێتی نیش����تمانی ل����ه و هه ڵبژاردنه دا. م����ن نامه وێت جارێكی ت����ر هۆكاره كانی س����ه رله نوێ باس بكه م����ه وه كه گه لێك زۆرن. چونكه كه م یان زۆر هه مو كه س دركی به و هۆكارانه كردبو. جارێ پێش هه م����و ش����تێك پێمخۆش����ه و ده مه وێت له كان����گای دڵه وه ناخۆش����ی و نیگه رانی خۆم پیشانبده م به و نوشوسته . له وانه یه هه ندێك كه س بپرس����ن و بڵێن باشه بۆ، خۆ تۆ ئێس����تا له ناو یه كێتیدا نه ماویت؟ من بۆ خۆم ئه و ڕاس����تیه م الی چه ندین كه س دركاندوه ، ته نانه ت قس����ه م له گه ڵ چه ند براده رێكی ڕاس����تگۆ و مشورخۆری س����ه ركردایه تی و م.س ش����دا ك����ردوه و

هاوخه می خۆمم ده ربڕیوه .ئ����ه ی كه واته ئه م نیگه رانیه بۆ؟ ئاخر یه كێك����ی وه ك م����ن و به ڵك����و هه زارانی وه ك من كه خوێ����ن و ئاره قه و ئازارمان له پێناویدا چێش����توه ، ئه م����ه نه ك هه ر ئێمه ی به ن����او زیندو، به ڵك����و هه زاران هاوڕێ و ڕۆڵ����ه ی قاره مانمان ش����ه هید و له س����ێداره دراون له و پێناوه دا. باش����ه ئه و ش����ه هیدانه ی كه له پێناو ئه و خاك و نه ته وه یه دا گیانی پاكیان به خشی ، گه ر زیندوببن����ه وه ، هه رگیز باوه ڕ ناكه ن ئه و )یه كێت����ی(ه ی كه وێردی س����ه ر زمانی هه م����و تاكێك����ی ئه و كۆمه ڵه ب����و، ئاوا به هۆی چه ند كه سێكی به رژه وه ندخواز و ده سه اڵتخواز وای لێبه سه رهاتبێت. باشه هه ست به الوازبون و كه می پێگه ی یه كێتی

له ناو جه ماوه ردا نه ئه كرا؟پێش چه ند ساڵێك چه ندین له هاوڕێیانی

مش����ورخۆر به ئه مه ك هه وڵی بێوچانمان دا كه وابكه ین )یه كێتی ( بگه ڕێته وه بۆ ئه و سه ره تایانه ی كه له پێناویدا دامه زرا. به اڵم هه میشه له لوتكه ی )هه ڕه مه كه وه ( ڕێگ����ری ل����ێ ئه ك����را. ئ����ه وه ش خۆی له پێكهێنان����ی )ریف����ۆرم(دا بینیه وه تا چه ندێ����ك بتوانرێت )یه كێتی ( له و ڕێگه

چه قبه ستوه ی ڕزگار بكرێت.)یه كێتی ( له هه مو بواره كاندا توش����ی نوشوس����تی بوبو. به ته واوی له جه ماوه ر دابڕابو كه چی جارجاره ژماره ی ئه وه نده قه به ی����ان باس ده كرد ك����ه كه س بڕوای له الیه ن )رێكخراوه پێنه ده كرد. جارێك تری����ش ج����اری جه ماوه ریه كه ی����ان(ه و له الیه ن )مه كته بی رێكخستنه وه (. جاران یه كێتی به وه ناوی ده ركردبو كه حزبێكی داهێن����ه ر ب����وه . ئینجا ل����ه ڕوی میدیا، سیاسه ت، س����ه ربازی یان هه ر بوارێكی تره وه بوبێت، به اڵم به هۆی پاشكۆبونی به ن����او هاوپه یمان����ی ب����ۆ )پارت����ی (و س����تراتیجی له گه ڵیدا، هه رچی داهێنانی )مبادره ( هه یه نه یمابو له ده س����تیدابو. كه مێ����ك ئه گه ڕێمه وه بۆ دواوه ، بۆ كاتی كوردستانی په رله مانی هه ڵبژاردنه كانی س����اڵی )1992(دا، ئه وسا ته نها كه ناڵی )tv( هه بوبێت )tv( گه لی كوردستان ب����و كه به نده له گه ڵ چه ن����د هاوڕێیه كی سه رپه رشتیمان دامانمه زراندو دڵسۆزدا ده كرد. ئ����ه و هاوڕێیانه به له خۆبوردیه وه ت����ا ماوه یه ك����ی زۆر به ب����ێ به رامب����ه ر كاری����ان تێدا ئه كرد. له كاتی بانگه ش����ه ب����ۆ هه ڵب����ژاردن براده ران����ی )پارتی ( كاس����ێتێكیان ن����ارد بۆیانباڵوبكه ینه وه . ئه وسا )پارتی ( ئه وه ی ناوی )tv( بێت نه یانبو. كاس����ێته كه ده رب����اره ی هاتنی بارزانی ب����و بۆ س����لێمانی ، لێره دا هه م به باشی مباده ره ( ده رباره ی )داهێنان و

ئه زانم ش����تێكی تریش له س����ه ر هاتنی جه نابی بارزانی ب����اس بكه م كه له كاتی گفتوگۆكان����دا له گ����ه ڵ حكومه تی به غدا س����اڵی )1991( ئه و س����ه ردانه ی كرد، ئێم����ه هه یئه تێ����ك )له مه ڵبه ندی یه كی سلێمانی ( چوین بۆ به خێرهاتنی خۆی و له ئوتێل )س����رچنار یاوه ره كه ی وه فده س����یاحی ( هه یئه ت����ه كان پێكهاتبو له م براده رانه )شه ماڵ عه بدولوه فا، ته حسین قادر، ئاك����ۆ محه مه د وه هب����ی و به نده ( هه ر له س����ه ره تاوه پ����اش به خێرهێنان، ك����رد )گفتوگۆمان(ب����اس مه س����ه له ی كه ئه وس����ا )پارتی ( س����وربو له سه ری ته نانه ت جه ناب����ی بارزانی تا ماوه یه كی زۆریش هه ر له به غدا مابۆوه ، ئێمه وتمان هه لێكی باش هه ڵكه وتوه بۆ مه س����ه له ی كورد و باس����ی )فیدڕاڵ����ی( مان كرد كه یه كێك ب����و له ش����عارو داوا گرنگه كانی )یه كێت����ی (، جه ناب����ی بارزان����ی ته نها باوه ڕی به )حوكمی زاتی ( ڕاس����ته قینه هه بو. هه ری����ه ك له ئێمه قس����ه مانكردو رونكردنه وه مان ئه دا كه )un( قه راری )688( ده ركردوه و پاڵپش����تێكی باشه بۆ كورد. به اڵم بارزانی س����وربو له سه ر ئ����ه وه ی گوایه كاتی خ����ۆی )ئه مریكا( ده ستی باوكی بڕیوه و بڕوایان پێناكات. ئێمه ش وتمان مه س����ه له كه ئه مریكا نیه ، هه مو ڕای گش����تی جیهانم����ان له گه ڵه و ئه و كاته ی ئه و باسی ئه كا )1975( بو

ئێستا )1992(ه و دنیاش گۆڕاوه .ئه وه ی س����ه یره هه ر ب����ۆ ڕۆژی دوایی له دانیش����تنه كه دا كه پارتی براده رێكی ئاماده ب����و وتی هه ر كه ئێ����وه چونه ته ده ره وه بارزانی وتویه تی : ئای له م سه ر ڕوتان����ه چۆن ئاوا به ره ها له به رده م مندا قسه ی وائه كه ن. ئه وه ی له وه ش سه یرتر و جێی تێڕامانه ئه وه یه كه ئێستا میدیای

)پارتی ( ده بینی و ده بیس����تی )خۆیان( كردوه به خاوه نی پڕۆژه ی )فیدڕاڵی ( و بۆ جارێكیش بێت )یه كێتی ( لێی نه هاتۆته ده ن����گ و خۆی له و چه واش����ه كارییه كه ڕ كردوه دیاره ئه میش له به ر )هاوپه یمانی

ستراتیجیه كه یه (.هه س����ت له مش����ورخواردن و م����ن به به رپرس����یاریه تی و )حرص(ی خۆم بۆ یه كێتی ، ئه وس����ا چاوپێكه وتنێكم له گه ڵ ڕۆژنامه یه كدا كرد و وتم: مه خابن یه كێتی له س����ه ره تاییه كانی خۆی الیداوه )گه نه لێیداوه (, ئه وه بو چه ند كه س����ێك پێیان هه بو، وه ك كاردانه وه ی����ان ناخۆش����بو ئه وه ی ئه و خه ڵكانه له ئێمه دڵس����ۆزتر بوبێتن، ته نانه ت جه نابی )مام جه الل( ئه م����ری كردبو لیژنه یه كی����ان له )م.س( له سه رم پێكهێنابو بۆ سزادانم. ئه ڵبه ته من نه چ����وم به ده نگی ئ����ه و لیژنه یه وه و

سوریشبوم له سه ر بۆچونه كانم.ئێس���تا ده رك���ه وت ك���ه بۆچونه كانی من ڕاس���تبون و ره خنه كانی ئه و كه سانه له ش���وێنی خۆیدا نه بو هه ر په یوه س���ت به و بۆچونه ی س���ه ره وه م، ئێس���تا باس ده كرێ���ت، یه كێت���ی له هه ڵس���انه وه ی ڕاس���ته له ڕاب���ردودا یه كێت���ی توش���ی بوه و كاره س���ات نوشوس���تی و چه ندین هه ڵس���اوه ته وه ، ب���ه اڵم ئه پرس���م ئای���ا نیوسه عاتی به )پلینیۆمێكی ( )یه كێتی ( هه ڵده ستێته وه ؟ یه كێتی كاتێك نه گبه تی رویتێكرد كه هاوڕێ دڵسۆز و به ئه مه كه كانی زویر ئه كرد و خه ڵكانی جاسوس و فایلدار و گه نده ڵی ئه هێنایه پێش���ه وه ، ئه و كاته ی كه ه���ه ر به چه پڵه ڕێزان له و جاسوس���ه خۆفرۆش���انه خۆش بون. به اڵم هه ر وه ك له س���ه ره تادا ئام���اژه م پێك���رد ئه مانه له س���ه ری هه ڕه مه كه وه ڕێگه ی پێئه درا و

پیاده ئه كرا.

سه ردار عه زیز

ئیسالمی سیاسی که ئه مرۆ له ناوچه ی شێوازی به جۆر و ناوه راستدا رۆژهه اڵتی جیاواز ئاماده و چاالکن به گش���تی س���ێ ج���ۆرن: ئیس���المی سیاس���ی عه ره بی، ئیس���المی سیاس���ی تورکی، ئیسالمی سیاسی ش���یعه. هه ریه ك له مانه مێژوو به خۆیان تایب���ه ت بیری���ار و دونیابینی هه یه. هه روه ها له هه موی گرنگتر هه ریه ك

له مانه جوگرافیای خۆی هه یه.ئیس���المی سیاس���ی عه ره بی له هه مو جۆره کانی تر کاریگه ر بوه له سه ر کورد، له م دواییانه دا ئیسالمی سیاسی تورکی له رێگای گویالنه وه. هێش���تا ئیس���المی کاریگه رنیه، هێن���ده تورکی سیاس���ی ل���ه روی ئایدۆلۆژیاوه، مه گه ر به تایبه ت له س���ااڵنی داهات���ودا که بڕێک���ی زۆر له وان���ه ی له قوتابخانه كانی ئه و ر ه وته دا ده خوێنن گه وره ببن و له کۆمه ڵگادا چاالک بن. ئیسالمی سیاسی عه ره بی لێره دا بۆ ئێمه زیاتر جێگه ی بایه خه. به گش���تی ئیسالمی سیاس���ی عه ره بی دو بنه مای هه ی���ه، بنه مایه ك���ی دژه مۆدرێ���ن، که له وه هابیدا خۆی ده بینێته وه. بنه مایه كی تر که ده كرێت به ئیسالمی سۆشیالیزمی ناوبه رین که له ئیخواندا خۆی ده بینێته وه. ئیخ���وان به سوش���یالیزمی ناوده به ی���ن مه به ستمان له مارکس���یبونی ئه و ره وته نیه به ڵک���و له بنه ڕه تی دژه لیبرال و دژه ده وڵه مه نده. دیاره ئه مڕۆ ئیخوان له سه ر ئ���ه و ره وته نه ماوه که حه س���ه ن به ننا هه وڵی بۆئه دا. به ننا هه ژارێکی الدیێ بو که هات بۆ قاهیره لیبرالیزم و که ڵه كه بونی سه روه ت و سامانی ژێرده ستی بیانیه كان و هاوکاره كانی بینی ئیتر بو به که س���ێکی

نه یاری ئه و سیسته مه. ئیس���المی وه هابو هه ر له س���ه ره تاوه له گ���ه ڵ ده س���ه اڵتدا تێک���ه ڵ ده بێ���ت گرێبه س���ت ئاڵوگ���ۆڕ ده که ن. پاش���ان پێکهات���ه ی س���ێیه م دێته ن���اوه وه که هێزی کۆلۆنیالیزمی به ریتانیه. ئیتر ئه م سێینه درێژه ده كێشێ، دین، ده سه اڵتی ناوچه ی���ی له گه ڵ ده س���ه اڵتی جیهانی. ئیخوان له میس���ر په راوێ���ز ده بێت، بۆ ماوه یه ك له گه ڵ وه هابیدا تێکه ڵ ده بن، کاتێک هه وڵی نه یارێتی رژێمی سعودی ده ده ن، ئیتر په یوه ندی نێوان ئیخوان و

سعودیه تێک ده چێت.له رۆژانی جیهانیدا ئاس���تی له س���ه ر جه نگ���ی س���ارددا رۆژئ���اوا هه میش���ه له پش���کنینی هه مو ک���ون و که له به رێکی ئه م جیهانه دا بو بۆ ش���ێوازی جیاواز بۆ روبه روبونه وه ی کۆمۆنیزمی س���ۆڤیه ت. یه كێ���ک له و ئایدۆلۆژیانه ی که س���ودی ئیس���المی به ربه ره كانیدا ل���ه م لێبینرا سیاس���ی بو. ئه ده بیات���ی زۆر هه ن که راوێژکاری ئیداره ی ئه مریکی ئه كه ن که سود له ئایدۆ لۆژیای ئیسالمی وه ربگرێت بۆ روبه روبونه وه ی کۆمۆنیزمی سۆڤیه ت نێرانه و له ب���ه ر خه س���ڵه تی پیاوان���ه و ش���ه ڕانیانه ی ئایدۆ لۆژی���ای ئیس���المی

سیاسی. بۆ نمونه بنواڕهRosenberg, "<Foreign Affairs> after

World War II". Walter L. Hixson, ">Red Storm Rising>: Tom Clancy Novels and the Cult of National Security," Diplomatic History 17 )Fall 1993(: 599613-. Robert D. Dean "Masculinity as Ideology: John F. Kennedy and the Domestic Politics of Foreign Policy," Diplomatic History 22 )Winter 1998(.

ئه مه له ئه فغانستاندا ده گاته چڵه پۆپه، به اڵم له تورکیا و جێگای تریش له ئاسیای

دور به کاردێت.سودبینین له ئیسالمی سیاسی له الیه ن هێ���زه ناوچه ی���ی و جیهانیه كانه وه وه ک ئامرازێک بۆ گه یشتن به ئامانجی تایبه تی چ له روی مێژویی چ له روی جوگرافیه وه فراوانه. ئێمه لێره دا زیاتر جه خت له سه ر دۆخ���ی ئه م���رۆی س���وریا ده که ینه وه. بڕێکی زۆر له نه یارانی ئه س���ه د له سوریا ئیس���المین. ئه م هێزانه به گشتی ته نها له گه ل ئه سه ددا نا جه نگن به ڵکو هه روه ها دژ به کوردی���ش ش���ه ڕ ده ك���ه ن. وه ک ده بینی دو بنه ما هه یه بۆ س���ه رهه ڵدانی ئه م هێزانه ئاس���انکاری ئه س���ه د خۆی له رۆژانی ش���ه ڕی ئه و گروپانه له عێراق، بۆ ئه وه ی ئه سه د سودیان لێببینێت بۆ دژایه تیکردن���ی نه ك ته نها ئه مریکیه كان له عێ���راق به ڵکو س���ه رتاپا پرۆس���ه ی دیموکراس���یبون له عێراقدا. پاشان ئه م که نداوه وه له الی���ه ن واڵتان���ی گروپانه س���ودیان لێده بینرێت بۆ دژایه تیکردنی

ئه سه د له ملمالنێی جیوپۆله تیکی سوننه شیعه له ناوچه كه دا. تورکیا رێگائاسانیان ب���ۆ ده کات چونک���ه به تاک���ه الیه نیان ده بینێت ک���ه بتوان���ن دژ به هێزه كانی ئه سه د بجه نگن. له پش���ته وه ش رۆژئاوا بێده نگی ئاس���انکاری و پشتگری ده كات ب���ۆ س���ه رجه م پرۆس���ه که ب���ۆ ئه وه ی ئیس���المی و ئه سه د بجه نگن و زۆرترین بڕ له یه كتر بک���وژن، چونکه هه ردوال وه ك نه یارێ���ک ده بینرێن. ئه م���ه چه ندێک دژایه تیکردن���ی ئه س���ه د ب���و هێنده ش پش���تگیری بو بۆ ئ���ه و چونکه گۆڕینی نه یارێتی ئه س���ه د بۆ هێ���زی تیرۆریزم له ئه نجام���دا ت���ه رازوی به رژه وه ندیه کان به الی ئه س���ه ددا شکایه وه. له م رۆژانه ی رابوردودا له خانه ی بیری جیمس تاون، به رپرسێکی ده زگای سیخوری ئه مریکی سوریای به م ش���ێوه یه ده بینی. ئه مرۆ سوریا له سێ گروپ پێکهاتوه، ئه سه د و نه یاره كان���ی ئیس���المیه كان و ئه وانی تر له گه ڵ کورد. له هه مانکاتدا س���ێ ئه گه ر بۆ سوریا له ئارادایه، یان درێژه کێشانی ش���ه ڕ، یان کۆتاییهاتن���ی ئه واڵته یان س���ه رکه وتنی ئیس���المیه كان. رۆژئ���اوا مانه وه ی ئه س���ه د به باش���ترین ده زانێت له نێ���و ئه م س���ێ بژارده ی���ه. هۆکاری ئه م���ه ش ئه وه یه که رۆژئ���اوا ناخوازێت ئیسالمی توندڕه و باڵ به سه ر ئه و واڵته دا

بگرێت.له الیه ن سیاس���ی ئیس���المی که واته هه موان���ه وه رێگه ی پێده درێ���ت، پاره و چه ك���ی پێده درێ���ت بۆ ئ���ه وه ی بڕوات خۆی به کوشت بدات، له پێناو هێنانه دی ئامانجی هێزی ت���ری ناوچه یی و بیانی. کاره كه ی هێ���زه ئ���ه م هه رکاتێکی���ش له خراپترین دۆخدا ئ���ه وا به جێگه یان���د به جێی ده هێڵن و ده یکه ن به هۆکاری هه مو قه یرانه کۆمه اڵیه تی و ئابوری و سیاسیه کان له ناوچه که دا. دی���اره ده كرێت له الیه کی تره وه قس���ه له سه ر ئه جێندا و ستراتیژی سیاسی هێزه ئیسالمیه كان بکرێت، به اڵم ئه وان چونکه هێنده به كارده برێن، هێنده توندڕه ون و، یوتوپیای سیاس���یان هێنده ناواقیعیه ته نها به زه بروزه نگ و رقهاتنه وه له هه مو شتێکی تر جگه له خۆیان ناتوانن

هه ڵگڕی هیچ په یامێکی تر بن. ئه م دۆخه وه های کردوه که الیه نگرانی ئیس���المی سیاس���ی خۆیان به که سانێک نه زان���ن ک���ه س���ودیان لێده بینرێ���ت و به كارده برێن، به ڵک���و خۆیان به قوربانی بزانن. ئه م خۆ به قوربانی زانینه دۆخێکی بۆ ده رون���ی و جیهانبینیه ك���ی وه هایان ده ڕه خسێنێت که خۆیان له به رپرسیارێتی له به رامبه ر هه ڵسوکه وته كانیاندا بدزنه وه و هه میش���ه ئه ویت���ر به تاوانب���ار له قه ڵه م

بده ن.هه رێمی کوردس���تان هه رگیز دورنه بوه له م گروپه و ئه مرۆ به هۆی دۆخی سوریاوه ئه م گروپه پشکۆیان زیاتر ده گه شێته وه. ش���ه ڕی کورد به رامبه ر کورد له میانه ی ئاس���انه بان-نه ته وه ییدا ئایدۆ لۆژی���ای جیوپۆله تیکیه ی دۆخ���ه ئ���ه و له ب���ه ر ک���ورد یان هه رێ���م له ناوچه كه هه یه تی. نه یارێتی کورد له الیه ن هه موانه وه یه بۆیه ئیس���المیه كان هێزه که چاوه ڕوانکراوه له الی���ه ن هه موان���ه وه ه���اوکاری بکرێن بۆ دژایه تی کورد. گه ش���تنی ئیس���المی توندوتیژی و به هه ردو قۆناغی سیاس���ی ده س���تبه رداربون له ئیس���الم ئام���اژه ی کۆتایی ئه و پرۆس���ه یه مان پێئه دات که نزیکه ی س���ه دو په نجاو ساڵ له مه وپێش

سه ریهه ڵدا.

بیرورا)408( سێشه ممه 2013/12/24 14

دورنزیک گۆشه‌یه‌که

‌‌سه‌ردار‌عه‌زیزو‌نیاز‌نه‌جمه‌دین‌‌ده‌ینوسن

ئیسالمی‌سیاسی‌و‌جیوپۆله‌تیکی‌ناوچه‌كه

هێزه ئیسالمییه کان هێنده توندڕه ون و

یوتوپیای سیاسیان هێنده ناواقیعیه ته نها

به زه بروزه نگ و رقهاتنه وه له هه مو شتێکی تر

جگه له خۆیان ناتوانن هه ڵگڕی هیچ په یامێکی

تر بن

هه زاران فیلمی قه شه نگ به بێ

بینه رێكی چاو پاك، سه دان پارچه موزیك

به بێ گوێیه كی بیسه ر، چیتر كه س بۆ پاڵه وانی فیلمێك

ناگری، چونكه شتێك نه ماوه شایه نی گریان

بێت، كه س به دیار ده قێكه وه خه یاڵ نایباته وه ، چونكه

خه یاڵ مردوه

چیتر‌هیچ‌شتێك‌جوان‌نییه‌...‌چیتر‌هیچ‌شتێك‌غه‌مگین‌نییه‌

یه‌كێتی‌‌نیشتمانی‌‌كوردستان‌بۆ‌‌وای‌‌لێبه‌سه‌رهات؟

هێمن قه ره داغی

19 »»

15 (408( سێشه ممه 2013/12/24 tandrostyawene@gmail.comته‌ندروستی

نه‌شته‌رد.گۆران عەبدواڵ دەینوسێت

سێ جۆگەلەو دەریایەک

4-2دەریاچەیەک، )Policy(، وەکو سیاسەت جۆگەله دروستدەبێت؛ س���ێ به پێکدادانی جۆگەلەی یەکەممان له وتاری پێشودا باس کرد کە کێشە بو. لێرەدا باسی جۆگەلەی

دوەم دەکەین کە بیرۆکەیە. به گوێ���رەی جۆن کنگدۆن، له سیاس���ەتی تەندروس���تیدا، وەکو زۆرێك له بابەتەکانی تر، شوێنی س���اغکردنەوەو هاوردەکردنی کۆمەڵێک بیرۆکەی جیاجیان. پرسیارگەلی سەرەکی لێرەدا ئەوەیە، ئەم بیرۆکانە کێ دەیانهێنێت؟ له کوێیەوە دێن؟ چۆن دێن؟

ئ���ەوەی بچینە س���ەر بیرکردنەوە پێش له وەاڵمی ئەو پرسیارانە، دەبێت ئەوە بڵێم کە پرس���یاری ئەوەی کە چ بیرۆکەیەک، له وت���اری داهات���ودا لەس���ەر جۆگەلەی سێیەم و کۆتایی قسەی لەسەر دەکەین.

له دەیەی کۆتایی سەدەی ڕابوردوو دەیەی یەکەم���ی ئ���ەم س���ەدەیەدا، زۆربەی ئەو بیرۆکانەی کە له سیس���تمی تەندروستیدا له ڕێگەی خەڵکانێکەوە کردوە، گەشەیان هاوردە ک���راون کە دەش���ێت ناویانبنێین >داهێنەری سیاس���ی<. ئەم کارکتەرانە کۆمەڵێک ش���ارەزاو پزیش���ك و کارمەندی چاالک���وان و سیاس���ی و تەندروس���تی و بزنسمانی دەرەکی و ناوخۆیی بون کە له 20 هامۆشۆی له کوردستاندا ڕابوردودا ساڵی ئەگەر ک���ردوە. فیرجواڵییان فیزیک���ی و ڕادە و قەبارەی کاریگەری ئەو کارکتەرانە لەڕیی ئەو سیاس���ەتانەوە مەزەندە بکەین کە له سیستمی تەندروستی کوردستاندا باو بون، بۆمان دەردەکەوێت کە هیچێک لەو کارکتەرانە به تاق و تەنها کاریگەر نەبون، بەڵکو ئەوانەی توانیویانە له تۆڕێکدا لەگەڵ کاراکت���ەری تر بچنە ب���ەرەوە له هەموان کاریگەرتر بون. بۆ نمونە بەرەی بزنسمان و سیاسیەکان و لەگەڵ کۆمپانیاکان خاوەن تەندروس���تی کاربەدەس���تانی وەزارەتی بەهێزتری���ن تۆڕێک���ی بەرەی���ی بوە کە توانیویەتی به ئاسانی پرۆژە و بیرۆکەکانی ئاس���تی جێبەجێکردنی بگەیه نێتە خۆی

پراکتیکی. ئەی ئەو بیرۆکان���ە له کوێوه دێن؟ وەکو ئ���ەوەی له باس���ی پرس���یاری >چ���ۆن دێ���ن<دا باس���ی دەکەی���ن، م���ەرج نیە هەم���و بیرۆکەکان ل���ه دەرەوە بێن، بەاڵم س���ەرچاوەی تەندروستیدا له سیس���تمی زۆرێ���ک له بیرۆکەکان دەرەکین. خوێندنی پزیش���كی به زمانی ئینگلیزی وای کردوە ک���ە واڵت���ە ئینگلیزگۆکان، س���ەرچاوەی سەرەکی بیرۆکەکانی تایبەت به سیستمی تەندروستی بن )ئەمریکا و بریتانیا(. بەدەر له سەرکەوتویی و باشی و خراپی سیاسەت و )به تایبەت���ی ئەمری���کا بیرۆک���ەکان، س���ەرچاوەی 2003ەوە( س���اڵی دوای س���ەرەکی بیرۆکەکانە. تۆڕی بزنس���مان و هاوپەیمانەکانیان کۆمپانی���اکان و خاوەن توانی���ان تەندروس���تی له بەرپرس���انی به ئاسانی بیرۆکەکانی بازاڕی ئازاد بهێننە کوردستانەوە و گەشەی پێبکەن و پرسیتیژ و بااڵدەستی ئەمریکا لەسەر ئاستی ئابوری و سەربازی بۆ بیانوهێنانەوە بۆ ڕاستیی ئەو بیرۆک���ە و سیاس���ەتانە بەکاربهێنن. ئەمە مانای ئ���ەوە نیە کە هەرگی���ز داهێنانی بیرۆکەی خۆماڵی یا هاوردەکردنی بیرۆکە له واڵتان���ی دەورب���ەر و ناوچەکەوە نەبوە، بەاڵم کاریگەری و قەبارەی ئەمانەی دوایی

به بەراورد بەوانەی یەکەم بچوکترە. بەرهەمی زۆربەی���ان بیرۆک���ەکان ئەگەر س���ەرچاوەکەیان بەرەیی و تۆڕبەندییەکی دەرکی بێ���ت، ئەی چۆن هات���ون؟ هیچ بیرۆکەیەک دوای هامۆشۆکردنی به ئاستە جیوگرافی و فیکریی���ە جیاجیاکاندا وەکو خۆی نامێنێتەوە. کردەی هامۆشۆ و جوڵە له کاتی گفتگ���ۆی پێکهاتەکانی تۆڕەکان و گۆڕانکاری بیرۆک���ەکان، س���ەفەرکردنی بەس���ەر ئەمان���ەی دوایی���دا دەهێنێ���ت. له ڕاس���تیدا، ش���تێک نیە به ن���اوی خاڵی دەس���پێک و کۆتایی بۆ جوڵ���ەی بیرۆکە، ناکۆتایی و هەی���ە جموجۆڵێک���ی ئەوەی فرەس���ەرچاوە و فرەکۆتای���ی بیرۆکەی���ە. واتە بیرۆکە له واڵت���ی ئەلیفەوە بۆ واڵتی با جوڵە ن���اکات. دواجاریش ئەوانەی کە بیرۆک���ەکان دەکەن به کردار، دەس���ەاڵتی گەورەیان هەیە بەسەر ئەوەی کە چۆنیی

بیرۆکەکە دەبێتە کردار. به کورت���ی، جۆگەل���ەی دوەم، هەرچەندە جۆگەلەی���ە، بەاڵم له هەم���و جۆگەلەکانی ت���ر چاالکت���ر و گۆڕاوت���ر و ناجێگیرترە. بەرەیی له تۆڕبەندییەکی کە جۆگەلەیەکە ناس���ەقامگیر و جوڵەیەک���ی بەردەوام���ی بیرۆک���ەی دەرەکی و ناوخۆیی پێکدێت کە لەگەڵ جوڵە و جێبەجێکردندا گۆڕانکارییان

بەسەردا دێت.

ئا: كورده عه بدولكه ریم

پس���پۆڕی خ���در كه ری���م دكت���ۆر بۆرییه كان���ی دڵ و نه خۆش���ییه كانی

خوێن

نه خۆش: جه ڵته ی مێشك چیه ؟دكت���ۆر كه ریم خ���در: حاڵه تێكی كتوپڕی نه خۆش���ییه ك���ه به یه كێك له هۆكاره كانی م���ردن داده نرێت له م راوه ستانی هۆكاره كه شی سه رده مه و س���وڕی خوێنه له مێشكدا له ئه نجامی ته قین���ی یاخ���ود گیران���ی بۆریی���ه

خوێنه كان.نه خۆش: نیشانه كانی چین؟

دكت���ۆر كه ریم خ���در: الواز بون و سڕبونی جه س���ته به تایبه تی الیه كی جه سته ، خواربونی ده م و گۆڕانكاریی سه رئێش���ه یه كی له بینی���ن و خێ���را كتوپڕو گێژب���ون و تێكچونی بااڵنس و

قسه كردن.نه خۆش: ئایا پێویسته له م كاتانه

زو سه ردانی پزیشك بكرێت؟دكتۆر كه ریم خ���در: به ڵێ له كاتی رودانی ئه م نیش���انانه پێویسته زۆر زو نه خۆشه كه ببرێت بۆ نه خۆشخانه چونك���ه هه رچه ن���د دوابكه وێت ئه وه

خانه كان���ی مێش���ك زیات���ر ده مرن و ئ���ه و به ش���ه ی جه س���ته ك���ه ئه و خانانه ی مێشك به رپرسن لێی زیاتر له كارده كه ون. بۆی���ه زۆر گرنگه كه به زوتری���ن كات س���ه ردانی نزیكترن

نه خۆشخانه بكرێت.نه خۆش���ییانه چین ئه و نه خۆش: ك���ه ئه گه ری جه ڵته ی مێش���ك زیاد

ده كه ن؟دكت���ۆر كه ری���م خ���در: ره قبونی بۆرییه كانی خوێن، به رزیی په ستانی خوێ���ن كه ه���ۆكاری س���ه ره كییه و به رزیی كولیسترۆڵ و ئاستی شه كره و،

قه ڵه وی .بپارێزین خۆم���ان چۆن نه خۆش:

له جه ڵته ی مێشك؟دكتۆر كه ریم خدر: ئه و كه س���انه ی ئه و نه خۆشییانه یان هه یه كه پێشتر هه میش���ه پێویس���ته باس���مانكرد كۆنترۆڵی نه خۆش���ییه كانیان بكه ن، له خواردنی چه وریی و دوركه وتن���ه وه سوێریی و تا راده یه كی زۆریش شیرینی ، له جگه ره كێش���ان و دوركه وتن���ه وه خواردن���ه وه كهولییه كان، دابه زاندنی كێش و وه رزشكردن به تایبه تی رێكردن به پێ���ی رۆژان���ه نیو بۆ س���ێچاره كه

كاتژمێرێك.

پرسیاری نه خۆش و وه اڵمی پزیشكه ته

تایبه کی

شه یگۆ

کانشیه

ه خۆبه ن

جه ڵته ی مێشك

زه ردوی����ی دروس����تبونی ه����ۆكاری له منداڵی تازه له دایكبو ده گه ڕێته وه بۆ ئه وه ی ئ����ه و كاره ی كه جگه ری ده یكرد بۆ رزگاربون له ماده ی بیلیرۆبین پێشوتر له الی����ه ن دایكه كه وه ده كرا به اڵم له پاش له دایكب����ون ئ����ه و كاره ده بێت جگه ری كۆرپه له ئه نجام����ی بدات، به اڵم زۆرجار جگه ره كه به باش����ی كام����ڵ نه بوه بۆیه ناتوانێ����ت خۆی رزگار ب����كات له ماده ی بیلیرۆبین به مه ش ئه و ماده یه له له ش����دا

كۆده بێته وه و ده بێته هۆی زه ردویی . به گشتی 60%ی منداڵی تازه له دایكبو توش����ی زه ردویی ده بێت. به تایبه ت ئه و مندااڵنه ی پێش 37 هه فته له دایك ده بن واتا پێش كاتی خۆی����ان، هه روه ها ئه و

زه ردویی له خێزانه كه یاندا كه مندااڵنه ی هه ب����وه ، وات����ا به هه مانش����ێوه ی ئ����ه م خوش����ك و براكانی له پاش له دایكبونیان توش����ی زه ردویی ب����ون، یاخ����ود ئه و دایكانه ی گروپ����ی خوێنه كانیان)o(یه ، یان خوێنیان له ج����ۆری نێگه تیڤه زیاتر منداڵه كانی����ان توش����ی زه ردویی ده بن له پاش له دایكبونیان. یان ئه و مندااڵنه ی به باشی شیر ناخۆن و پیسایی و میز زۆر ناكه ن زیاتر ئه گه ری توش����بونیان هه یه زه ردوییه ی ئ����ه و هه روه ها به زه ردویی . له 24 كاتژمێری یه كه می ته مه نی منداڵ توش����ی ده بێ����ت مه ترس����یدارتره وه ك له وانه ی له دوای ئه و كاته توش����ی منداڵ

ده بێت.

به گش����تی نیش����انه كانی زه ردوی����ی زیاتر له پێس����ت و س����پێنه ی چ����اوه كان ده رده كه وێ����ت و ره نگی����ان زه رد ده بێت سه ره تا له م شوێنانه ده بێت و دواتر كه م����اده ی بیلیرۆبینه كه زی����ادی كرد ئه و ره نگ����ه زه رده دێته خواره وه بۆ س����ه ر س����نگ و پشت. بۆیه پێویس����ته له سه ر دای����كان كاتێ����ك هه س����تیان به گۆڕانی ره نگی پێس����ت و سپێنه ی چاوه كان كرد به زوترین كات س����ه ردانی پزیشك بكه ن چونكه ئه گ����ه ری زۆری هه ی����ه كه ئه و زه ردوییه ببێته هۆی چه ندین نیشانه ی مه ترس����یدار بۆ منداڵه كه وه ك ئیفلیجی مێش����ك و كوێربون و كه ڕب����ون و چه ندین

نیشانه ی تر.

یه كێك له و نه خۆشیانه ی كه زۆرینه مان له زستاندا توش����ی ده بین و ده بێته هۆی ناره حه تیمان ئازاری قوڕگه . بۆ ئه مه ش ش����اره زایانی بواری خۆراك و پزیش����كی ئام����اژه به وه ده كه ن كه جگه له ده رمانی دژه هه وكردن كه زۆر به س����وده بۆ ئه م نه خۆشییه ئه وه چه ند جۆره خۆراكێك زۆر سودبه خش����ه بۆ نه مانی حاڵه ته كه و

خۆراكه كانیش ئه مانه ن:

توێژین����ه وه كان ئام����اژه ب����ه وه ده كه تۆزێك شله تێن و به ئاوی غه رغه ره كردن خوێ رۆژی چه ن����د جارێك ئه بێته هۆی كه مكردنه وه ی ئازار. هه روه ها گه ر بێت و له گه ڵیدا هه ندێك هه نگوین تێكه ڵ بكه یت به اڵم ناخۆش����ه تامه كه ی هه رچه ن����ده ئه بێت����ه هۆی زو چاكبون����ه وه ی قوڕگ و

له ناوبردنی به كتریای ئه و شوێنه .

بۆ هێشتنه وه له ش به ته ڕی و به تایبه تی له كاتی نه خۆشی زۆر پێویسته شله مه نی زۆر بخورێته وه . چونكه ش����له مه نییه كان یارمه ت����ی روپۆش����ی ن����اوه وه ی قوڕگ ده ده ن هه میشه ته ڕبن و به مه ش یارمه تی له ناوبردنی به كتریا زیانبه خشه كانی ئه و ش����وێنه ده ده ن كه ئه بن����ه هۆی ئازاری

قوڕگ و توشبون به په تا.

خواردن���ه وه ی چ���ای گ���ه رم زۆر به س���وده بۆ قوڕگئێشه و ده یپارێزێت له وشكبون. هه روه ها چا دژه ئۆكسانی تێدایه كه به رگری نه خۆشی ده كات و به هێز ده كات، به رگ���ری كۆئه ندامی

هه روه ها باشتروایه له كاتی قوڕگئێشه له بری ش���ه كر كه وچكێ���ك هه نگوین بكرێت���ه چاكه وه چونك���ه هه نگوین باش���ه كان له خۆراك���ه به یه كێ���ك داده نرێت كه دژه به كتریاو هه وكردنه .

ئه م ش���ۆربایه به یه كێك له خواردنه ه���ه ره كۆن���ه كان داده نرێ���ت ك���ه به كارهێن���راوه ب���ۆ په ت���او ق���وڕگ ئێش���ه . چونكه به ئاسانی ده توانرێت قوتبدرێ و ئه و خوێیه شی كه تێیدایه یارمه ت���ی هێوركردن���ه وه ی ق���وڕگ ده دات، هه روه ه���ا گ���ه ر بێت و چه ند سه وزه یه كیش له و شۆربایه دا هه بێت ئ���ه وه س���ودی ته ندروس���تی زۆرتر

ده بێت.

ئه و خۆراكانه ی كه ئازاری قوڕگت ناهێڵن

خوێیاو:

شۆربای مریشك:

شله مه نی :

چا:

هۆكاره كانی زه ردویی له منداڵی تازه له دایكبو بزانه

توێژینه وه نوێی����ه كان رایانگه یاندوه جوین����ی بنێش����ت له الی����ه ن مندااڵن و بۆ سه رئێش����ه و هۆكارن هه رزه كاران ش����ه قیقه و ب����ه واز هێن����ان له جوینی

بنێشته كه سه رئێشه كه نامێنێت.به پێی توێژینه وه یه كی واڵتی به ریتانیا ك����ه زیاتر ل����ه 30 منداڵ و ه����ه رزه كار ئه نجامدراوه كه سه رئێش����ه یان هه بوه له پاش وازهێنانیان زیاتر ده ركه وتوه كه س����یان 26 جوی����ن له بنێش����ت هه س����تیان به رچ����او به ش����ێوه یه كی به كه مبونه وه ی ئازاری سه ریان كردوه . هه روه ه����ا 19 كه س����یان به ته واوه تی هه ر چاكبۆت����ه وه . سه رئێش����ه كه یان به پێی توێژینه وه كه داوا له و كه س����انه كراوه ك����ه سه رئێش����ه كه یان نه ماوه جارێكی تر بنێش����ت بج����ون تا بزانن ئایا سه رئێشه كه یان بۆ ده گه ڕێته وه ؟

پ����اش گه ڕانه وه یان ب����ۆ به كارهێنانی بنێشت هه مان ئازاری سه رئێشه كه یان بۆ گه ڕاوه ت����ه وه . زاناكان ئاماژه به وه ده كه ن ك����ه هۆكاره كانی سه رئێش����ه زۆره وه ك ه����ه رزه كاران له من����داڵ و ناڕێكی له كاتژمێره كانی خه و قه له قی و ناڕێك����ی له ژه مه كانی خواردن و یارییه جگه ره كێش����ان. ئه له كترۆنیی����ه كان و به اڵم ئه وه ی له ئه نجامی بنێشت جوین توشیان ده بێت زاناكان گه ڕاندویانه ته وه بۆ دو هۆكار یه كه میان ره نگه به هۆی ئه و ماده یه وه بێت كه له بنێشت هه یه

ئه وه هۆكاره ك����ه ی یاخود بێت ك����ه بنێش����ت جوین ئه بێته ه����ۆی هیالكبونی شه ویلگه ی ئێس����كه كانی به م����ه ش خ����واره وه سه رئێشه دروست ده بێت.

بنێشت جوین هه رزه كاران و مندااڵن

توشی سه رئێشه ده كات

‌په‌روه‌رده(408( سێشه ممه 162013/12/24 xwindnyawene@gmail.com

هه رجاره و که سێک ده ینوسێت

ته‌خته سپی

ئا: ڕێنوار نه جم

هه ندێک له سه رچاوه کان ئاماژه به وه ده که ن له کابینه ی نوێی

حکومه تدا، یه کگرتوی ئیسالمی داوای وه زاره تی په روه رده ی کردوه ، په روه رده ناسێکیش پێدانی وه زاره تی

په روه رده به حیزبه ئیسالمییه کان به "مه ترسیی" ناوده بات و پێیوایه

حیزبه ئیسالمییه کان قوتابخانه کان ده گۆڕن بۆ مزگه وت. له به رامبه ریشدا

ئه ندامێکی سه رکردایه تی یه کگرتو ئه وه ڕه تده کاته وه و رایده گه یه نێت ئه وان له سه ر بنه مای زانستیی و مه ده نیی

ئه و وه زاره تانه به ڕێوه ده به ن که وه ریده گرن.

پێکهێنانی کابینه ی هه شتی حکومه تی هه رێمی کوردستان هه نگاو به هه نگاو له دوا خاڵ نزیکده بێته وه و گفتۆگۆی حیزبه کان له س���ه ر پش���کی خۆیان له وه زاره ته کان وه زاره تی هه رچه نده ده س���تیپێکردوه . پ���ه روه رده به وه زاره تێک���ی "س���یادی" دانه ن���راوه ، به اڵم بۆ هه م���و حیزبه کان گرنگیی خۆی هه یه . چه ند سه رچاوه یه ک ئام���اژه ب���ه وه ده که ن ک���ه یه کگرتوی وه رگرتنی داوای کوردس���تان ئیسالمی ئه و وه زاره ته ده کات. ش���ێرکۆ جه وده ت ئه ندام���ی س���ه رکردایه تیی یه کگرت���وی ئیسالمیی تایبه ت به ئاوێنه ئاماژه به وه ده کات هێشتا ئه وان داوای وه زاره تێکی دیارییکراویان نه کردوه . به اڵم ئه گه رێک

هه یه ئه و وه زاره ته وه ربگرن.له به رام���ه ردا په روه رده ن���اس، فایه ق پ���ه روه رده س���ه عید پێدانی وه زاره تی پڕ به کارێکی ئیس���المییه کان به حیزبه مه ترس���ی ناوده بات و ل���ه م باره یه وه بۆ ئاوێنه ڕونیکرده وه : "سپاردنی وەزارەتی پ���ەروەردە بەحیزب���ە ئیس���المییەکان کارێکی پر مەترسیەو هەڵەیەکی مێژوییە کە هەرگی���ز نێچیرڤ���ان بارزانی نابێت بیکات. ئەمە پەیوەندی بەهەڵوێس���تی منەوە نییە دەربارەی رۆڵی ئاین، بەڵکو دەرئەنجامەکان���ی بۆ تاک���ەکان لەڕوی پەروەردەی���ی و دەرونناس���یەوە کارێکی

پڕمەترسیە".هۆکاره کان����ی ئه و مه ترس����ییه چین؟ فای����ه ق س����ه عید ک����ه خاوه ن����ی چه ند کتێبێک����ه له بواری پ����ه روه رده دا، وه ها وه اڵم����ی ئه و پرس����یاره ده دات����ه وه : " یەکێ����ک لەمەترس����یەکان پەیوەن����دی بۆ هەی����ە ئەوان����ەوە بەگۆش����ەنیگای پ����ەروەردە. جیهانبین����ی رابەرەکان����ی ئ����ەو حیزبانە ب����ۆ پ����ەروەردە، مانای سەروژێرکردنی پەروەردەیە بەئاراستەی گۆڕینی قوتابخان����ەکان بۆ مزگەوتێکی گ����ەورە ک����ە کاری س����ەرەکی تێکدانی

پەروەردەیە. وەک نمونەی ئیخوانەکان و تا رادەیەک دادو گەش����ەپێدانی تورکیا. خاڵێک����ی دیکە بنەم����ا هاوچەرخەکانی ئیس����الم بۆ بنەماکان����ی پ����ەروەردەو پەروەردە زۆر لەیەکەوە دورن. هه روه ها ئەوان تیڕوانینێک����ی خراپیان بۆ رۆڵی ئاین هەیە لەپەروەردەکردنی مندااڵندا". ش���ێرکۆ جه وده ت ک���ه ئه ندامی نوێی له فراکسیۆنی کوردستانیشه په رله مانی یه کگرتو ئ���ه و بۆچونه ره تده کاته وه که یه کگرتو قوتابخانه کان بکات به مزگه وت و ده ڵێت: "ئه و وه زاره تانه ی وه رمانگرتون وه زاره ت به مزگه وت. نه کردوه هیچیمان هه بوه وه کو بازرگانی بونی نه بوه ئێمه دامانمه زراندوه . ئه و قس���ه یه ئه س���ڵ و ئه ساسی نییه . یه کگرتو شێوازی مه ده نی و زانس���تی و پرۆفیشناڵ به کارده هێنێت بۆ

ئیداره ی دامه زراوه کانی حکومه ت".مه ترس����ییه کان س����ه عید فای����ه ق "چ ده ڵێ����ت: ڕونده کات����ه وه و زیات����ر حیزب����ە ئیس����المیەکان و چ حیزبەکانی دەس����ەاڵتیش بڕوایان ب����ەوە نیە ئاین مەرجەکانی بخوێنرێت و زانس����ت وەکو زانستی بەسەردا پیادە بکرێت، ئەمەش هەنگاوێکە دژ بەزانست و بەعەلمانیەت و دیموکراس����یەت. ئەوان لەپ����ەروەردەدا پشتیوانی لەخراپترین بۆچونەکانی ئەم بوارە دەکەن کە بۆ جان جاک رۆس����ۆ دەگەڕێت����ەوە، بۆ نمونە دروس����تکردنی

جیاکاریی نێ����وان ژن و پیاوو دیلکردنی ژن����ان، ئەم����ەش دژی مرۆڤایەتی����ە". دیکە "خاڵێک����ی ده ڵێ����ت: هه روه ه����ا ئ����ەوان قورئ����ان و ش����ەریعەت دەکەنە بنەمای هەمو ش����تەکان، ئەمەش مانای هەڵوەشاندنەوەی زۆر شتی هاوچەرخە پەروەردەیەک پەروەردەییدا. لەفیکری لەسەر ئەم بنەمایە مانای دەمارگیری و بەرامب����ەرو رای قەبوڵنەکردن����ی دروس����تکردنی بەرەیەکی هاودژ لەگەڵ بنەم����ا هاوچەرخەکانی پ����ەروەردە. بۆ لەتیوری جەوه����ەری خاڵێک����ی نمونە مەعریفیدا ئەوەیە بیرکردنەوەو شرۆڤەو دیالۆگەکانی مندااڵن بەهەمو شێوەیەک دەبێ دەروازەکانی بۆ وااڵ بکریت و هیچ ش����تێک نابێت رێگە لەمە بگرێت، بەاڵم لەپەروەردەی ئیسالمیدا زۆر شت رێگرن لەم کارەو منداڵ و خوێندکار بۆیان نیە هەمو بابەتەکان بخەنە ژێر پرسیارەوە، ئەمەش مانای بلۆککردنی گەشەسەندنی مەعریفی ئەوانە کە بنەڕەتترین بنەمای

فیکریە لەم بوارەدا".به اڵم ش����ێرکۆ جه وده ت پێ له س����ه ر ئ����ه وه داده گرێ����ت کاتێ����ک یه گکرت����و ئ����ه و وه زاره ته وه ربگرێت ته نها پش����ت به کادره کانی خۆی نابه س����تێت و کۆپی پ����ه روه رده ی واڵتێکی دیک����ه ش ناکات به ڵک����و ره چ����اوی واقعی کوردس����تان په روه رده مان وه زاره تی "ئه گه ر ده کات

وه رگ����رت، به دڵنیاییه وه ره چاوی واقعی خۆماڵی و پێکهاته ی کۆمه اڵیه تی خۆمان ده که ی����ن، نابێ����ت کۆپ����ی به رنامه یه ک به س����ه ر بس����ه پێنین واڵتێک یاخ����ود واقع����ی خۆماندا، ده بێت س����تراتیژێکی کارک����ردن هه بێ����ت ، ئه م����ه ش دابنرێت له الی����ه ن ش����اره زایان له ن����او وه زاره تی پ����ه روه رده و ده ره وه ی ئه و وه زاره ته ش. ئه مانه بکه ینه ش����ه ریک له دانانی پالنی ستراتیژی وه زاره تی په روه رده بۆ چوار ساڵی داهاتو". هه روه ها ده ڵێت: " ئێمه وه ک یه کگرتو که س����ی لێهاتومان زۆره ، به اڵم ئاماده ین که سانی دیکه ی ده ره وه ی حیزبه که شمان له سه ر بنه مای لێهاتویی و ڕابردوی خاوێنی به شداریی پێبکه ین له و

وه زاره تانه ی که وه ریانده گرین".شێرکۆ جه وده ت ئاماژه به وه ش ده کات که چاکس���ازی له وه زاره تی په روه رده دا پێویس���تی به که سانی ش���اره زا هه یه و پێویسته له سه ر سیس���تمی پیالنرێژی هاوبه ش بێت "ئێم���ه پێمانوایه ده بێت چاکسازی له وه زاره تی په روه رده ئه وانه بیکه ن که ش���اره زان له و بواره دا. ئه مه پیالنکێش���ی سیس���تمی پێیده وترێت هاوبه ش، که ته ندروس���تترین سیستمی پالنکێشییه . بۆ ئه و به رنامه یه ده کرێت س���ود له ئه زمون���ی واڵت���ان و له عه قڵی ده ره کی وه ربگیرێ���ت". هه روه ها ئه وه وه زاره تی بڕی���اری که ره تده کات���ه وه

په روه رده له ده ستی ته نها که سێکدا بێت: "گرنگ���ه که گروپێک بڕیاره گرنگه کانی په روه رده ب���ده ن، نه ک ته نها وه زیرێک یاخ���ود چه ند به ڕێوه به رێکی گش���تی. ئێمه نه ک له وه زاره تی په روه رده به ڵکو هه ر وه زاره تێک وه ربگرین ته نها که سانی حیزبه که ی خۆمان به ش���دار پێناکه ین، ئێمه ئه و هه ڵه یه دوباره ناکه ینه وه که

یه کێتیی و پارتی تێیکه وتن". فایه ق سه عید ئاماژه به وه شده کات که ئه و دژی ئایین نییه ، به ڵکو ده یه وێت ئاین رۆڵی خۆی ببینێت له کۆمه ڵگادا "هەمو ئەمانەش مانای ئەوە نیە من دژی بونی ئاین���م، بەپێچەوانەوە من دەمەوێ ئاین رۆڵ���ی خۆی لەکۆمەڵگادا ببینێت بەاڵم لەچوارچێوەیەکی عەلمانی دیموکراسیدا کە ب���وار ب���ۆ هەم���و بیروبۆچونەکان بەئاینیش���ەوە برەخس���ێنێت. دوات���ر پێدانی وەزارەتی پ���ەروەردەو ئەوقاف بەوان لەباش���ترین حاڵه تدا کۆمەڵگای ئێمە ب���ەرەو کۆمەڵگایەکی ئیخوانی یا ئەردۆغان���ی دەبات، ئەم���ەش تێکدانی

شیرازەی کۆمەڵگایە".له کۆتاییدا ئه و په روه رده ناسه بۆچونی خۆی ده رب����اره ی ئ����ه وه ده خاته ڕو که باش����تره کام الیه ن وه زاره تی په روه رده وه ربگرێ����ت: "م����ن پێمباش����ه بەگۆڕان بدرێت بۆ ئەوەی وەکو یەکێتی و پارتی چانسی خۆیان تاقیبکەنەوەو بۆ ئێمەش بانگەشەکانیان دەتوانن ئایا رونبێتەوە

به رجەستە بکەن".

ئا: جوتیار شه ریف

به شێكی زۆری مامۆستایان له چۆنیه تی مامه ڵه كردنی

سه رپه رشتیاره كان له گه ڵیان ناڕازین، ئه وان ده ڵێن "سه رپه رشتیاران

هیچ شتێكی نوێ بۆ كاری مامۆستاو په روه رده زیاد ناكه ن"،

سه رپه رشتیارێكیش ده ڵێت "یه كه ی سه رپه رشتیاریی پێویستی

به گۆڕانكاریی گه وره و جدییه چونكه زۆر كۆن بوه ".

م.كاروان سابیر، وتی "هه روه ك چۆن په رله مان بوه به كارگه ی به رهه مهێنانی موچ���ه ی خ���اوه ن په رله مانت���اری 8ملیۆنی و خانه نشینی 6ملیۆنی ئاواش په روه رده بوه به كارگه ی به رهه مهێنانی كارگێڕیی پس���پۆڕی و سه رپه شتیاری موچه به رز و خ���اوه ن ئیمتیازات به اڵم له بنه ڕه تدا بێ ئیش و كار و بێبه رهه م"!له دی���دی ئ���ه م مامۆس���تایه وه بون دزینه وه ی���ه خ���ۆ به سه رپه رش���تیار مامۆس���تایه تی ، ماندوبونی له ئه رك و كاروان وت���ی "له كوێ���ی دنی���ادا ئه م مۆدێله كۆنه ی سه رپه رشتیاریی په یڕه و ئه كرێت؟ ئه گه ر له سه ره تادا په روه رده مامۆستا به رێكاری زانستی و كۆمه ڵێك تاقیكردنه وه و وۆرك ش���ۆپ و ڕاهێناندا برد و كردت به مامۆستا ئیتر پرۆسه ی

ب���ه رده وام سه رپه رش���تیارییكردنی ب���ۆ چیه ؟ مامۆس���تا هه یه 20س���اڵه مامۆس���تایه هێش���تا سه رپه رش���تیار ئه گ���ه ر ئاخ���ر ئ���ه كات س���ه ردانی 20س���اڵه ئه و نه بوبێ به مامۆستایه كی ب���اش كه واته 20نه وه ی ئ���ه م میلله ته پ���ه روه رده كردوه ! داماوه ی خ���راپ یان به ڕێوبه رێك 20س���اڵه به ڕێوبه ره ئه گه ر تا ئێس���تا پێویستی به ڕێنمایی بێت كارگێڕیی سه رپه رشتیاری كاكی كه واته 20س���اڵه خوێندكار و مامۆستا

به ده ستیه وه ئه ناڵێنن".دیدو روانینی م.كاروان گوزارش���ت ده كات مامۆس���تایان له زۆرب���ه ی به رامب���ه ر به سه رپه رش���تیارو یه كه ی

سه رپه رشتیاریی .به ڕێوبه رێ���ك كه نه یویس���ت ناوی بهێنرێ���ت ئام���اژه ی به وه ك���رد كه "خوێندنگه كه ی من له چه قی شاردا بوه به چاخانه ی شه عبی سه رپه رشتیاران، ڕۆژ نی���ه سه رپه رش���تیارم ال نه بێت و سه رمێزه كه م لێنه گرن و ده ستم نه گرن كه به ئی���ش و كاره كانم ڕابگه م كه چی زۆر به كه م���ی س���ه ردانی خوێندنگ���ه

دوره كان ئه كه ن"!ئ���ه و به ڕێوب���ه ره وت���ی ژم���اره ی به وێژه یی و زۆره سه رپه رش���تیاره كان زانس���تیه وه له گه ڵ كارگێڕییه كاندا جا بێ به رنامه ش���ن بێ ئ���اگان له یه ك، ڕۆژی وا هه یه دو سه رپه ش���تیار یان

سیان س���ه ردان ئه كه ن ئیتر ئه و ڕۆژه پرۆس���ه ی ئیداریی ئ���ه و خوێندنگه یه

ئیفلیج ئه كه ن.هه ندێ���ك له مامۆس���تایانی دیكه ش جه غت له سه ر ئه وه ده كه نه وه كه كاری سه رپه رشتیاریی كۆن بوه و پێویستی

به ده ستكاریی و گۆڕانكارییه .م.ڕێبوار ستار به ڕێوبه ری ئاماده یی ماردین���ی تێك���ه اڵو س���ه رباری چه ند

س���ه رنجێك له س���ه ر سه رپه رشتیاران كه پێیوایه قۆناغ و س���ه رده می ئه وان جیاوازب���وه و ئه ب���ێ خۆی���ان له گه ڵ بگونجێنن، نوێی���ه دا سیس���تمه ئه م وتی باش���تره پ���ه روه رده بی���ر له وه بكاته وه ژورێ���ك له خوێندنگه كاندا بۆ سه رپه رش���تیاران بكاته وه بۆ ئه وه ی له كاتی س���ه ردانكردندا ئیشی ئیداریی ڕۆتی���ن ڕانه گ���رن و خوێندنگ���ه كان دروس���ت نه بێ���ت, ئه و وت���ی ئه گه ر ئیش���ی كارگێڕیی سه رپه رش���تیاری له گه ڵ م���ن و یاریده ده ره كاندایه به اڵم سه رپه ش���تیارانی پس���پۆڕیی ئیشیان له گه ڵ مامۆستایاندایه بۆیه باشتر وایه له ژورێك���دا له گه ڵ ئه واندا دابنیش���ن و

گفتوگۆ بكه ن.ئه مانه ش���دا، له به رامب���ه ر پێداگ���ری سه رپه رش���تیارێك له س���ه ر ئ���ه وه ده كات ك���ه یه ك���ه ی سه رپه رش���تیاری نه یتوانی���وه له گه ڵ س���ه رده م و گۆڕانكاریه كانی ره وت���ی جیهاندا خۆی بگونجێنێت و خۆی نوێ

بكاته وه .م.حه م���ه عه لی محه م���ه د مه عروف 12س���اڵه سه رپه ش���تیاری فیزیای���ه و 2ساڵیش���ه بوه به خه بیری فیزیا وتی سه رپه رش���تیاری دۆخی به داخ���ه وه له واڵتی ئێمه هێش���تا وه ك س���ااڵنی چ���ل و په نجاكان���ی س���ه ده یی ڕابردو گۆڕانكاریی له دنی���ادا له كاتێكدا وایه

له واڵته هات���وه و به س���ه ردا گه وره ی پێشكه وتوه كاندا مامۆستای ده ڤه ره كان ی���ه ك ئه بین���ن و ئاڵوگ���ۆڕی بیروڕاو مامۆس���تایه ك هه ر ئه كه ن و مه عریفه به پێ���ی خیبره و توان���ای خۆی پێش

ئه كه وێت نه ك به پێی ته مه ن!ئه و وتی شێوازیی سه رپه رشتیكردن له واڵتانی پێش���كه وتو به م ش���ێوه یه هاوڕێیان���ی ڕه خنه گ���ر ك���ه بریتی���ن مامۆس���تایانی له سه رپه ش���تیارو به ئه زم���ون و به توان���ا كه پس���پۆڕی جیاجی���ان له گه ڵه بۆ م���اوه ی 10ڕۆژ چاودێری���ی له ژێ���ر خوێندنگای���ه ك ئه گ���رن هه ڵیده س���ه نگێنن له هه م���و ژینگه ی���ی و كارگێ���ڕی و بوارێك���ی دارایی و پرۆگرام���ه كان و تاقیكردنه وه و له پش���وه هه روه ه���ا تاقیگ���ه كان, ئه كرێته وه و تایبه ت دریژه كاندا خولی هاوڕێیان���ی ڕه خنه گ���ر سه په رش���تی ئه كه ن و بیروڕای تێدا ئاڵوگۆڕ ئه كه ن و له هه موی باشتر ئه وه یه ته نها سه ره وه به ڵك���و هه ڵناس���ه نگێنن خ���واره وه خواره وه ش ڕاس���ته و پێچه وانه كه شی

سه ره وه هه ڵده سه نگێنن!م.حه مه عه لی له كۆتایی قسه كانیدا یه ك���ه ی البردن���ی له گ���ه ڵ وت���ی سه رپه رشتیاریی نیم به ڵكو به ڕای من ئه م یه كه یه پێویس���تی به گۆڕانكاریی گ���ه وره و جدیی هه یه چونكه زۆر كۆن

بوه !

"سپاردنی وەزارەتی پەروەردە به ئیسالمییەکان هەڵەیەکی مێژوییە کە هەرگیز نێچیرڤان بارزانی نابێت بیکات"

"په روه رده بوه به كارگه ی به رهه مهێنانی سه رپه رشتیاری بێ ئیش و كار"

بۆ سزا خێرابۆ ماف و پاداشت خاو

مه ریوان سه اڵح حیلمی

له م رۆژانه دا هاوڕێیه كی مامۆس���تام بینی و پێیوتم كێشه یه ك هه یه ئه وه ده هێنێت شتێكی له سه ر بنوسی ، وتم كێشه كه چیه ؟ فه رمو بۆم باس بكه . وتی : )من ئه مس���اڵ )2013( مانگی به رزه موچه مه )ترفیع( س���ه ره ی 11رۆیش���تم بۆ په روه رده ی س���لێمانی بۆ ئ���ه وه ی بزانم ك���ه ی فه رمانه كه ده رده چێ���ت؟ الیه ن���ی په یوه ندیدار پێیڕاگه یاندم سلێمانی له په روه رده ی ك���ه له مانگی 9ی 2013 س���ه رجه م ناوه كانی ته رفیعمان ناردوه بۆ هه ولێر به اڵم تاوه كو ئێس���تا نه هاتونه ته وه و نازانین كه ی دێنه وه ، له وانه یه مانگی 12 بێته وه و له س���اڵی ت���ازه دا خه رج

بكرێت(.

هه رچه نده من له نوسینه كانمدا زۆر به كه می خۆم داوه له قه ره ی ش���تێك كه باس���ی پاره و ماده بكات، به اڵم ئه گه ر راس���تده كات مامۆستایه ئه و ئه مه الوازیی به ڕێوه به ره گشتیه كانی پارێ���زگاكان نه بێ���ت ئ���ه ی چییه ؟ چ���ۆن ده بێ���ت قبوڵی ئ���ه وه بكه ن له هه ولێر مامۆستایه ك به رزه موچه ی وه اڵم���ی بێت���ه وه و له م س���ه رده می خێرایی و ئینته رنێته دا 3مانگ زیاتری پێبچێت؟ باشه به رزه موچه یه ك ئه وه دێنێ كه له هه ولێر فه رمانی كارگێڕی بۆ ده ربچێت؟ بۆچی بۆ س���ه ره موچه هه ر له پارێزگاكه ی خۆی فه رمانی بۆ به رزه موچه ب���ۆ به اڵم ده رده چێت؟ ده بێت وه اڵمه كه ی له هه ولێر بێته وه ؟ ئه مه چ یاس���ایه كه كه ده س���ه اڵتی له به ڕێوه به رێكی گش���تی سه ندۆته وه بۆ شتێكی ئاوه ها؟ به اڵم هه مان یاسا پێبه خشیوه زه به الحی ده سه اڵتێكی بۆ س���زاو هه ره س���انكردنی خه ڵك؟ ئه گه ر ئه و مامۆس���تایه ی ئه مه ی بۆ من گێڕامه وه توشی بچوكترین كێشه ببێت، ئ���ازان به زوترین كات لیژنه ی س���ه ری و هه ڵكوتنه له س���ه ربگرن و له كورتترین ماوه دا سزای بده ن به بێ ئه وه ی كه س���ێك هه بێت خۆی بكات باشه لێبكات؟، به رگری به خاوه نی و یه كێتی مامۆس���تایان ب���ه م گرفتانه ده زانن؟ به م یه كێتی مامۆستایه نه دا شتێكی س���ه یرم بیركه وته وه : ساڵی یه كێ���ك به ڕێوه ب���ه ری ب���و، 2011گرفتێكی توش���ی له خوێندن���گاكان ئاسایی رۆژانه بو، یه كسه ر لیژنه یان له س���ه رگرت و ده بو نوێنه ری یه كێتی ب���ه اڵم ئاماده بوای���ه مامۆس���تایان ئاماده نه بو)خۆش لیژنه (، به كورتی به ڕێوه به ریان له كاره كه ی دورخسته وه و به دواداچ���ون ب���ۆ به ڕێوه به ری���ش سه ردانی یه كێتی مامۆستایانی كردو ئه و ئه ندامه ی یه كێتی مامۆستایان كه ده بو له لیژنه ك���ه ئاماده بێت، ئاماده كار له س���ه ر به به ڕێوه به ری نه بوبو، الدراوی وتب���و ده زانیت بۆچی تۆمان )وتبوی بۆچ���ی ؟ البردوه ؟ وتب���وی له به رئه وه ی تۆ هه مو رۆژێك به شداری خۆپیش���اندانه كانی 17ی ش���وباتت كردوه و سه ره ڕای ئه مه ش به درێژایی ه���ه ر 62 رۆژه كه رۆژانه 10 پاس���ت له خوێندكارو مامۆس���تا و پڕك���ردوه بردوتن بۆ به رده ركی س���ه را(. جارێ پێ���ش هه مو ش���تێك ت���ۆ نوێنه ری مامۆستایانیت یان جاسوسی حیزب؟ به ڕاس���تی تۆ نانی ح���ه اڵڵ ناخۆیت به ڵكو نانی بێش���ه رمی و س���یخوڕیی ده خۆی���ت؟ ئه مه یه ك، دوه م: ئه گه ر ئه و به ڕێوه ب���ه ره ئه ندامێكی چاالك و ئه ڵقه له گوێ���ی حیزبه كه ی ئێوه بوایه هه زاران جار عه یبه و كه موكوڕیه كانتان بۆ نه ده پۆشی و ئه نجامی لیژنه كه شتان )خۆش نه ده ك���رده وه ؟ پێچه وان���ه یه كێتی مامۆس����تایان(. س����ێیه م: رۆیش����تن بۆ به رده ركی س����ه را بۆ خۆپیشاندان ئه وپه ری بوێری و مافی تاكه كه س����ی و ئازادییه و له ئێس����تاو له مێژودا شانازی و هه ڵوێست و رێز بۆ ئه و كه سه به شداربوه ده مێنێته وه و ناش����یرینترین پله ش بۆ ئه و كه سه تۆمار ده كرێت كه له س����ه ر ئازادی بی����روڕا و نوس����ین و خۆپیش����اندان به ناوی لیژنه و یاس����اوه خه ڵك سزا

ده دات.

پۆلێکی خوێندن له قوتابخانه ی گوندێکی کوردستان فۆتۆ: ئارام که ریم

یه کگرتوی ئیسالمی:ئێمه هه ر وه زاره تێک

وه ربگرین ته نها که سانی حیزبه که ی

خۆمان به شدار پێناکه ین، ئێمه

ئه و هه ڵه یه دوباره ناکه ینه وه که

یه کێتیی و پارتی تێیکه وتن

به ڕێوه به رێک:خوێندنگه كه ی من له چه قی شاردا بوه به چاخانه ی شه عبی

سه رپه رشتیاران

د.هەڵگورد ساڵح جاف*

بەڕێز جەنابی وەزیر،ئەم نامەیە له کاتێکدا دەنوسم کە بانگەشەی هەڵب���ژاردن و ئەنجامەکەش���ی تەواوب���وە و س���ەرجەم خەڵک���ی کوردس���تان و الیەنە سیاسیەکان چاوەڕێی پێکهێنانی حکومەتی داهاتون. هیوایەکی زۆر لەس���ەر کابینەی کوردستانی هەرێمی حکومەتی هەشتەمی عێ���راق هەڵچن���راوە ک���ە درێژەپێ���دەری کارە باش���ەکانی کابینەکانی پێش���وبێت و باشتریشیان بکات. بۆیە نامەکە لەم کاتەدا دەنوس���م، ئەگەرچی س���ەرۆکی کابینەی حکومەتی داهاتو زان���راوە، بەاڵم وەزیری نادیارە. سیاسیەکەی الیەنە تەندروستی و باڵویدەکەمەوە، چونکە ڕۆژنامەیەشدا لەم سەربەخۆیە و پێمخۆش نییە ناوەڕۆکی ئەم نامەیە به بەرژەوەندی الیەنێکی سیاس���ی و

لەدژی ئەوەی تر بێتە بەکارهێنان.

چیمان هەیە له کوردستان؟الیەنە پۆزەتیڤەکان١.سکوڵەکانی پزیشکیی ددان:

ئێستا له کوردستان سێ سکوڵی پزیشکیی ددان هەن له زانکۆ حکومیەکانی سلێمانی، هەولێ���ری پزیش���کی و ده���ۆک. دانەیەکی تایبەتیش هەیە له زانکۆی ئیشق له هەولێر. سەرباری کۆنبونی بابەتەکانی خوێندن لەم زانکۆیانە و پێویستی زۆر به نوێکردنەوەیان، ئەمانە ڕۆڵێکی باش دەبینن له پێگەیاندنی توان���ای مرۆی���ی و زۆرکردن���ی ژم���ارەی پزیش���کانی ددان. بەاڵم دیارنییە به پێی چ

لەسەر وەرگرتنی بڕیار هەڵس���ەنگاندنێک ژمارەی خوێندکار دەدرێت لەم س���کواڵنە و ناڕونی���ی هەی���ە له کوالیت���ی خوێن���دن و فێرکردن لەم س���کواڵنە. سەرباری ئەوەی کە دو دانە لەم سکواڵنە پتر له پانزە ساڵە کراونەتەوە، تا ئێستا هیچ توێژینەوەیەکیان لەس���ەر خزمەتگوزارییەکان���ی دەم و ددان له کوردستان نەکردوە و نەیانتوانیوە پالن و بەرنامەی کار پێشکەشی حکومەت بکەن.

٢.مەڵبەندە تەندروستیەکان:تەندروس����تی مەڵبەندی زۆر ژمارەیەک����ی له هەرس����ێ پارێزگاکەی حکومەتی هەرێمی کوردس����تان له مەڵبەندی پارێ����زگا و قەزا و ناحییەکان هەن ک����ە ژمارەیەکی بەرچاوی پزیشکانی ددان چارەسەری نەخۆشییەکانی ددان ب����ۆ هاواڵتی����ان دەک����ەن و حکومەت پێداویس����تی چارەس����ەرکردنەکان دابی����ن دەکات. ب����ەاڵم دیارنییە کە ڕێژەی هاواڵتی بۆ پزیشکی ددان چەندە و نازانرێت ئامانجی حکومەت چییە بۆ ئەم ڕێژەیە و دابەشکردنی پزیشکانیش بۆ شوێنەکان پشتبەستو نییە

به ئامار و ئاماژەی زانستی و پێویستی.

چیمان کەمە؟١� داتا

هەتا ئێستا کوردستان خاوەنی داتای خۆی نییە دەربارەی باڵویی س���ێ نەخۆش���ییە ددان، )کلۆری���ی ددان دەم و باوەک���ەی ددان، پاڵپش���تەکانی ش���انە پوکانەوەی ش���ێرپەنجەی دەم(. نەبونی ئەم داتایانە ئام���اژەن ب���ۆ دواکەوتوییم���ان له ب���واری ئام���ار، نەزانین���ی کاریگ���ەری کلینیکی و

مرۆیی نەخۆش���ییەکان لەسەر هاواڵتیان و نەزانینی کاریگ���ەری ئابوری و کۆمەاڵیەتی لەس���ەر حکوم���ەت و کۆمەڵگ���ە. ئەمەش بەرواردکردنی نەتوانین���ی ه���ۆی دەبێتە دۆخی نۆش���داریی دەم و ددانی دانیشتوانی کوردس���تان به عێراق و ناوچەکە. هەروەک دەبێت���ە هۆی ب���اش بەکارنەهێنانی )یان بەفیڕۆدانی( توانا مرۆییەکان له چارەسەری نەخۆش���ییەکان بێ ئ���ەوەی بزانین ئێمە له کوێدای���ن و ب���ەرەو چ ئامانجێک دەڕۆین، ئەمەش وا دەکات به دروس���تی خەماڵندن له ئامێر و پێداویس���تییەکانمان بۆ نەکەین

بینا و توانا مرۆییەکانی داهاتو.پاش داگیرکردنی عێراق له الیەن س���وپای ئەمری���کا و بوژان���ەوەی دۆخی���ی ئابوری خەڵکی کوردس���تان و ئاس���انی و هەرزانی دەستکەوتنی شیرینی بۆ مندااڵن و زیاتربونی جگەرەکێشان و مەیخواردنەوەی گەورەکان، مەترسی توشبونمان بەو نەخۆشیانە وەک کۆمەڵگە پتر دەکات و بونی داتا و دیاریکردنی ئامانج و پالن���ی کار و ڕاهێنان و ڕاهێنران بۆ ڕێگەگرتن زو دەستنیشانکردن و پاراستن و له باڵوتربونەوەی ئەم نەخۆشیانە و گەیشتن به ئامان���ج لەم چارەس���ەرانە بۆ ئێس���تا و

داهاتوی کوردستان گرنگن.٢� نەبون���ی پس���پۆری پزیش���کیی ددانی

کۆمەڵگە و نەخشەڕێی کارکردن:نەبونی له دات���ا و هەژاریم���ان س���ەرباری دروس���ت، ڕاپۆرت���ی وورد و زانی���اری و کوردس���تان بۆش���اییەکی گ���ەورەی هەیە کۆمەڵگە ددانی نۆش���داریی له پس���پۆری .)Specialist Dental Public Health(

ئەم پس���پۆرانە لەواڵتانی پێشکەوتو وەک ڕاوێ���ژکاری حکومەت کاردەکەن و بەرنامە و پالنی ستراتیژی کار دادەنێن به پشتبەستن به ئامارە ناوخۆیی و نەخشەڕێی پێشنیارکراو جیهان���ی و تەندروس���تی له ڕێکخ���راوی زانس���تیەکان لێکۆڵین���ەوە دەرەنجام���ی دەبارەی کاریگەری و شێوازی کارکردنەکان. ئەم پسپۆرانە له کوردستان ژمارەیان ناگاتە پێن���ج کەس و، ئ���ەو بەڕێزان���ەی له بواری نۆشداریی گش���تی کۆمەڵگەش کاردەکەن پێناچێ���ت س���نوردارە و زانیاریەکانی���ان ش���ارەزاییان هەبێت له دیسپلینە نوێیەکان دەرب���ارەی سۆس���یۆلۆژیای نەخۆش���یی و ه���ۆکارە کۆمەاڵیەتیەکانی لەش س���اخی و

نەخۆشکەوتن.زۆرێ���ک ل���ەو کاران���ەی ئێس���تا دەکرێن له کوردستانی عێراق له چوارچێوەی پزیشکی ددان، بۆ هۆش���یارکردنەوە و خۆپاراستن؛ له ڕوی زانستیەوە کاریگەرییان نەسەلماوە و ئەوەی دەکرێت به هەدەردانی سامانی واڵت و توان���ا مرۆییەکانە له کارێک���دا کە بەڵگەی

زانستی نییە لەسەر کاریگەرییان. هەتا ئێس���تا له کوردس���تان نەخش���ەڕێی کارک���ردن )Guideline( بون���ی نییە، نە له چارەس���ەرکردن و ن���ە له خۆپارێزی و نە له دەرم���ان نوس���ین. به ڕونی���ش دیارنییە حکومەت نەخشەڕێی کارکردنی چ واڵتێکی پێ پەس���ەندە و لەسەری ئەڕوات، ئەوەشی کە دەکرێت دوبارەکردنەوەی کاری سااڵنی پێش���و یان حەزی تاکیی پزیشکەکانە بۆ کارکردن. بونی ئەم نەخش���ەڕێیانە گرنگی خۆی���ان هەیە ب���ۆ دڵنیاب���ون له کوالیتی

خزمەتگوزارییەکان و کەمکردنەوەی هەڵەی پزیشک له چارەسەرکردنی هاواڵتیاندا.

٣� خولی ڕاهێزان:جگە لەدو خ���ول دەرب���ارەی فریاگوزاری سەرەتایی، له ماوەی پێنج ساڵی ڕابردودا تا ئێستا هیچ خولێکی ڕاهێزان بۆ پزیشکانی ددان نەکراوەتەوە، کردنەوەی ئەم خوالنە گرنگی خۆی هەیە بۆ ئاشناکردنی پزیشکان بوارەک���ە و نوێیەکان���ی به گۆڕانکاریی���ە نوێکردن���ەوەی زانیاریەکانیان و ڕاهێنانیان دەرب���ارەی توان���ای کلینیکی ن���وێ بۆ: پارێزەکانی دژ به کلۆریی ددان، ش���ێوازی نوس���ینی دەرمان، دەستنیشانکردنی لوە ئەکادیمیەکان توانا ش���ێرپەنجەییەکان و، بۆ: چارەس���ەری پشتبەس���تو به بەڵگەی پیشە، ڕەوش���تییەکانی بنەما زانس���تی، ماف و ئەرکی هاواڵت���ی. له گرنگترینی ئەو باس���انەن کە ڕاهێنان دەربارەیان گرنگن. تا ئێس���تا له کوردستان گۆڤاری ئەکادیمی ب���ەردەوام پیش���ەیی پەرەپێدان���ی ب���ۆ mentContinous Professional(Develop( بونی نیی���ە و دەرچواندنی ئەم گۆڤارە یان کڕینی له ناوەندە ئەکادیمیەکانی دەرەوە و دابینکردنی بۆ پزیش���کانی ددان

پێویستیەکی هەنوکەیی و گرنگە.

چی بکرێت؟لەگ���ەڵ دەس���تبەکاربونی بەڕێزتان وەک وەزیری تەندروستی، پێشنیار دەکەم کە داوا له س���ەرۆکی حکومەت بکەن کە لیژنەیەکی بااڵ پێکبهێنێت له پس���پۆرانی تەندروستی و خاوەن بڕیارەکان له گش���ت وەزارەتەکان.

ئەم لیژنەیە دەتوانێت دەس���تپێکی بانکی داتا له کوردستان دابمەزرێنێت. نەخشەڕێی کارکردن و پالنی س���تراتیژی بۆ ڕاهێنان و ڕاهێ���زان دابنێ���ن و ئاڕاس���تەی کارکردنی حکومەتی داهات���و بەجۆرێک دیاری بکەن کە پشت بەس���توبێت به بەڵگەی زانستی و هەنگاوەکان���ی کار و ئامانج���ی بەڕون���ی گەیشتن بەو ئامانجە دیاری کراوبێت، لەم کارەشدا دەکرێت پشت به هەندێک له توانا ناوخۆییەکان ببەسترێت و ڕاوێژ به ڕێکخراو و دام���ەزراوەی خ���اوەن ئەزمونی وواڵتان���ی ڕۆژئاوای پێشکەوتو و خاوەن ئەزمونی ئەم

بوارە بکرێت.لەگەڵ ڕێزمددانی نۆش���داریی پس���پۆری *پزیشکی

کۆمەڵگە.halgurdjaf@gmail.com

www.halgurdjaf.com�-ماس���تەر له نۆش���داریی ددانی کۆمەڵگە،

زانکۆی شێفیڵد له بەریتانیاددان���ی له نۆش���داریی ب���ااڵ دبلۆم���ی �نەشتەرکاران کۆمەڵگە، کۆلێژی شاهانەی

له ئینگلتەرا-� بەکالۆریۆس له نۆشداریی و نەشتەرکاریی

دەم و ددان، زانکۆی سلێمانی� ئەندامی کۆمەڵەی بەریتانی بۆ توێژینەوە

)BASCD(له نۆشداریی ددانی کۆمەڵگە� ئەندامی کۆمەڵەی ئەوروپی بۆ پسپۆرانی

)EADPH(نۆشداریی ددانی کۆمەڵگە- ئەندامی کۆلێژی شاهانەی نەشتەرکاران

له ئینگەلتەراBDS, MDP, DDPH RCS )Eng(

ئا: ئاسۆ سه راوی

یه كشه ممه ی رابردو، له یه كێك له ماڵه كانی شاری سلێمانی نزیك باخی گشتی ،

ته رمی كچێكی خزمه تگوزاری نیپاڵه ی به هه ڵواسراوی دۆزرایه وه ، به پێی وته ی

پۆلیس كچه كه كێشه ی كۆمه اڵیه تی خۆی هه بوه ، به ڕێوه به ری به كارخستن و

راهێنانی پیشه یی سلێمانیش ده ڵێت "گرته ی ڤیدیۆیی هه یه ، كه كچه كه

خۆی ، خۆی خنكاندوه ".

به پێی وته ی وته بێژی پۆلیس����ی سلێمانی نه قیب س����ه ركه وت ئه حمه د، ئ����ه و كچه نیپاڵیه و ته مه نی ٢4 س����اڵه و ناوی )داوا الما( یه و ماوه ی س����ێ مانگه له و ماڵه دا كاری خزمه تگ����وزاری ده كات، ئ����ه و باس له وه ش ده كات، كه به پێی وته ی ئه ندامای ئه و خێزانه )المای ته مه ن ٢4 ساڵ( چه ند رۆژێك خه مب����اری به روخس����اریه وه دیار بوه ، كاتێكیش پرس����یاری هۆكاره كه یان لێكردوه وتویه تی كه دایكی زۆر نه خۆشه و

بێتاقه تی ئه وه .رۆژی یه كش����ه ممه ٢٢ی ١٢، دوای ئه وه ی ئ����ه و خێزانه ی الم����ا كاریان ب����ۆ ده كات ده چن به الی كاری خۆیانه وه ، نیوه رۆكه ی ژن����ی ماڵه كه كه پیش����ه ی مامۆس����تاییه پ����اش ب����ه اڵم ماڵ����ه وه ، ده گه ڕێت����ه وه چه ند جارێ����ك ل����ه ده رگادان، ده رگاكه ی ه����ه ر چۆنێك لێناكرێته وه ، س����ه ره نجام بێت، ده چێت����ه ناو حه وش����ه ی ماڵه كه و له ژێرزه مین����ی ماڵه كه یان����ه وه ده چێت����ه ژوره وه ، ب����ه اڵم دیمه نێ����ك ده بین����ێ كه هه رگیز پێش����بینی نه كردوه ، دیمه نه كه ش ب����ۆ ئافره تێك����ی وه ك ئ����ه و تاراده یه كی زۆر مه ترس����یداره ، چونكه "الما ده بینێ به په تێك����ه وه خۆی هه ڵواس����یوه و گیانی س����پاردوه " هه ربۆی����ه دوات����ر پۆلی����س

له حاڵه ته كه ئاگادارده كاته وه .نه قیب لێدوانه كه ی����دا له درێ����ژه ی ه����ه ر س����ه ركه وت ئه حمه د ئه وه ش����ی خسته رو

كاتێك ئ����ه وان چون����ه س����ه ر روداوه كه بینیویانه كه كچه كه چۆته س����ه ر مێزێكی نایلۆن )ئه وه ی له م����ااڵن قاپ و كه وچكی تێده كرێ����ت( تا مل����ی بگات����ه په ته كه و خ����ۆی بخنكێنی . وته بێژه كه ی پۆلیس����ی سلێمانی باس له وه ش ده كات كه له رێگای كه زانیوه ئه وه ش����یان پاسپۆرته كه یه وه ئ����ه و كچه ئیقامه ی واڵت����ی كوێتی هه بوو پێشتر له وێش كاریكردوه "ئه و خێزانه ش كه الیان كاریكردوه ، وتیان كه مێك زمانی

عاره بی زانیوه ".هه ر له ب����اره ی ئ����ه و روداوه به ڕێوه به ری راهێنانی به كارخس����تن و به ڕێوه به رایه تی پیشه یی سلێمانی ئاسۆ نه جمه دین فه تاح ئه وه ده خاته رو كه ئه وانیش وه كو الیه نێكی په یوه ندیدار به ژیان و گوزه رانی كرێكارانی بیانی لێكۆڵینه وه ی����ان له روداوه كه كردوه به پێ����ی به دواداچونه كانی ئ����ه وان رۆژێك پێش روداوه ك����ه )الما( نانی نه خواردوه و

خه فه تبار بوه .

ئه و به ڕێوه به ره ئه وه ش ئاش����كرا ده كات ئه وه نده ی ئه وان پێیگه یشتون له و ماڵه دا ك����ه الما كاری تێ����دا ك����ردوه ، كامێره ی چاودێری����ی هه ب����وه ، هه ربۆیه ت����ه واوی تۆماركراوه . ڤیدیۆیی به گرته ی روداوه كه ئاس����ۆ نه جمه دی����ن وت����ی "ئێم����ه گرته ڤیدیۆییه كه م����ان نه بینی����وه ، به اڵم وتیان گرته كه الی ئاسایشه و ئه وه ش ده ركه وتوه كه خۆی ، خ����ۆی خنكاندوه ، هیچ یه كێك له ئه ندامان����ی ئه و خێزانه ده س����تان له و

روداوه دا نه بوه ".راهێنان����ی به كارخس����تن و به ڕێوه ب����ه ری پیشه یی س����لێمانی باس له وه ش ده كات، ك����ه ئه وان جگه ل����ه وه ی لیژنه یان هه یه و هه فتان����ه دوجار س����ه ردانی ئ����ه و مااڵنه ده كه ن ك����ه كرێكاری بیان����ی كاری تێدا ده كه ن هاوكات به شه ش مانگ جارێكیش به جیا قس����ه له گه ڵ خاوه ن ماڵه كان و ئه و كچان����ه ش ده ك����ه ن ك����ه له ماڵه كاندا كار ده ك����ه ن، ئه و وت����ی "هه ریه كێك له و كچ و

ژنانه به ش����ه ش مانگ جارێك ئیقامه یان ب����ۆ ن����وێ ده كرێت����ه وه ، دی����اره پێ����ش نوێكردنه وه ی ئیقامه كه یان قسه یان له گه ڵ ده كه ین تا بزانی����ن گرفتیان نییه ، ئه گه ر گرفتی����ان هه بو ئ����ه وا ن����ه ك لێپێچینه وه له گ����ه ڵ خاوه ن ماڵه ك����ه ده كه ین، به ڵكو لێكۆڵین����ه وه له گه ڵ ئ����ه و كۆمپانیایه ش ده كه ین ك����ه هێناوێتی ، چونك����ه به پێی ئ����ه و كۆمپانیایانه ش به رپرس����ن یاس����ا

له چاره سه ركردنی كێشه كانیان".نه ش����ارده وه ئه وه ش����ی به ڕێوه به ره ئه و كه تائێس����تا گرفتی چه ندین كارگوزاریان به زۆریش گه یان����دوه و ماڵه كان به خاوه ن به دواكه وتن����ی په یوه ن����د گرفته كانی����ان وت����ی ئ����ه و هه ب����وه ، موچه كانیان����ه وه زۆرنین، گرفته كانی����ان "خۆش����به ختانه چونك����ه له نزیكه ی ٢تا ٣ ه����ه زار كچ كه له ماڵه كانی سنوری پارێزگای سلێمانیدا كار ده كه ن، هه مو ١0 كچیان گرفتی گه وره یان نییه ". سه باره ت به ئاستی كه میی و زۆریی موچ����ه ی ئه و كچانه ش ئاس����ۆ نه جمه دین "به پێی كۆمپانیاكان و گرێبه سته كان وتی ده گۆڕێت، به اڵم به ش����ێوه یه كی گش����تی موچه كانیان له نێوان ٣00 تا ٣50 دۆالردایه ئ����ه وه ش بۆ ئه وان كه م نییه به تایبه ت بۆ

واڵتی خۆیان".راهێنان����ی به كارخس����تن و به ڕێوه ب����ه ری پیش����ه یی هێمای به وه ش����دا كه هه ندێك ل����ه و كچانه به ش����ێوه ی نایاس����ایی دێنه هه رێمه وه ، هه ر بۆیه دوای ئاشكرابونیان، ره وان����ه ی ئ����ه و ش����وێنانه یان ده كه نه وه كه لێ����وه ی هاتون "كچ هه ب����وه له رێگای به غداوه له گه ڵ خێزانێك هاتوه ، به اڵم كه زانیومانه مۆڵه ت����ی وه زاره تی كاری نییه ناردومانه ت����ه وه بۆ ئه و ش����وێنه ی لێوه ی

هاتوه ".*له س����نوری پارێزگای سلێمانی نزیكه ی ٢هه زارو پێنجس����ه د كرێكاری كچی بیانی له مااڵن����دا كار ده كه ن، ك����ه له رێگای ٢0 ب����واره وه هێنراونه ته ئ����ه و كۆمپانی����ای

پارێزگای سلێمانی .

ئا: چنور عه لی

به شێك له ژنان و كچانی ماڵه وه له سلێمانی و چه مچه ماڵ ، به مه به ستی دۆزینه وه ی هه لی كارو دابینكردنی

بژێویی ژیانیان

خۆیان فێ����ری درومان ده كه ن و دوكانی رێكخراوێكیش ده كه ن����ه وه و به رگدروی����ی

هاوكارییان ده كات.س����نور حه س����ه ن كچێك����ی ته مه ن ٣4 ساڵه له چه مچه ماڵ و تازه به تازه خولێكی ئه و ته واوك����ردوه ، درومان����ی فێربون����ی دڵخۆشه به وه ی كه له م رێگه یه وه ده رفه تی كاركردنی بۆ ره خساوه و ئێستا دوكانێكی

به رگدرویی له و شارۆچكه یه دا كردوه ته وه و جل و به رگ����ی ژنانه ده دورێت، ئه و ده ڵێت "فێربون����ی دروم����ان و دۆزین����ه وه ی كار،

خه ونێك بو كه ئێستا بۆم به دیهاتوه ".س����نور یه كێك����ه له و ك����چ و ژنانه ی كه به هۆی به شداربونیانه وه له خولی دروماندا ده رفه تی ئه وه یان بۆ ره خساوه له دانیشتن له ماڵه وه و بێكاری رزگاریان بێت و كارێك

بۆ خۆیان و خێزانه كانیان په یدا بكه ن.ئ����اره زو عه بدولمه ناف كه مامۆس����تای یه كێك له و خوالنه بوه رێكخراوی پاوه ند بۆ پێگه یاندنی پیش����ه وه ران و په ره پێدانی له چه مچه م����اڵ نیش����تمانی، كااڵی كردویه تی����ه وه ، ئاماژه ب����ه وه ده كات كه چه مچه ماڵ ش����وێنێكی پڕ له كه س����وكاری

ئه نفال و ه����ه ژار و بێده رتان و كچی قه یره و بێوه ژنه ، ئ����ه م جۆره خوالنه س����ودێكی زۆری ب����ه و ئافره تان����ه گه یان����دوه كه بۆ س����ه ربه خۆیی كه س����ایه تی و بنیاتنان����ی ئابوریی����ان رویانتێك����ردوه ، ئاره زو وت����ی "زۆر ك����چ و ئافره ت هه ن ك����ه به هۆی ئه م خوالنه وه توانیویانه فێ����ری درومان بن و دوكانێك ب����ۆ كاری به رگدرویی بكه نه وه ،

ئه مه ش گه وره ترین سودی پێگه یاندون".وتیشی "ئه مجۆره خوالنه فریادڕه سێكه بۆ ئه و ئافره تانه ی كه له ماڵه وه دانیشتون، بۆ ئه وه ی پشت به خۆیان ببه ستن و ببێته سه رچاوه یه كی داهات بۆیان، ته نانه ت بۆ ئه وانه ش����ی كه خوێندنیان ته واوكردوه بۆ ئ����ه وه ی هه ر چاوه ڕێ����ی دامه زراندن نه بن

له حكومه ت".له سلێمانی و چه مچه ماڵیش ئه م خوالنه ده كرێنه وه و زۆرێك له وانه ش كه ئاره زوی فێربونی درومانیان هه یه به ش����داری تێدا

ده كه ن.دڵخۆش یه كێكه له و كچانه ی له سلێمانی به ش����داری له و خوله دا كردوه ، ئه و دوای ته واوكردن����ی خوله كه ، وتی "من س����ودی زۆرم له م خوله بینیوه بۆ ده س����تكه وتنی هه ل����ی كارو پێش����تریش زۆر ئ����اره زوی فێربونی به رگدرویی����م هه بو، به اڵم هیچم لێنه ئه زان����ی، له م خوله به ته واوه تی فێری به رگدرویی بوم و ئێس����تا ده توانم جل بۆ

خه ڵكیش بدورم".ئ����اراس عه ل����ی جێگ����ری به ڕێوه به ری

پێگه یاندن����ی ب����ۆ پاوه ن����د رێكخ����راوی كااڵی په ره پێدان����ی پیش����ه وه ران و نیش����تمانی، كه له ساڵی ٢00٨ دامه زراوه و ه����اوكاری ئافره تان ده كات ب����ۆ فێربونی درومان و چه ندین بواری تر، داوا له الیه نه په یوه ندیداره كان ده كات كه پش����تگیریی

بكرێت.ئ����اراس عه ل����ی جێگ����ری به ڕێوه به ری رێكخراوه كه ئاماژه به وه ده كات كه ئه وان ل����ه و روه وه خوله كانیان زیاتر بۆ فێربونی ئافره تان ته رخانكردوه كه "هه لی كاركردن بۆ ئ����ه و ئافره تانه زبات����ر بدۆزینه وه كه له ماڵ����ه وه ن، بۆ ئه وه ی له روی ئابورییه وه بگه یه نێت و به خۆیان و خێزانه كانیان سود بژێویی ژیانیان مسۆگه ر بكه ن، به و پێیه ی

پیاوان ده رفه تی زیاتری كاركردنیان هه یه له ده ره وه ی ماڵ و دامه زراندن".

ئ����ه و وتی "زۆرب����ه ی ئ����ه و ئافره تانه ی به ش����داری زیات����ر ل����ه ٣0 ب����ۆ 40 خولی رێكخراوه كه یان كردوین و هه ر جاره ی ٢5 بۆ ٣0 كه س بون، ده ستگیرۆیمان كردون بۆ ئه وه ی پشت به خۆیان ببه ستن و دوكانیان كردوه ته وه ، له سلێمانی و چه مچه ماڵیش".

وتیشی "مه سه له ی سه ربه خۆیی ئابوری و دابینكردنی بژێویی ژیان گرنگییه كی زۆری هه یه بۆ چه س����پاندنی هێمنی و ئاش����تی ناوماڵ ، له و پێناوه ش����دا ل����ه دوا خولماندا 6١ مه كین����ه ی درومانمان دابه ش����كردوه و داواكارین له الیه نه په یوه ندیداره كان زیاتر

هاوكاریمان بكه ن".

)40٨( سێشه ممه ٢0١٣/١٢/٢4 komalayatyawene@gmail.com17کۆمه‌اڵیه‌تی

نامەیەکی کراوە بۆ وەزیری تەندروستی حکومەتی داهاتو، هەر بەڕێزێک بێت

له سلێمانی 2500 کچه كرێكاری بیانی له مااڵندا كار ده كه ن

درومان.. ده روازه یه ك بۆ سه ربه خۆیی ئابوری ژنان

کچه کرێکارێکی بیانی له کاتی کارکردندا له ماڵێک له سلێمانی فۆتۆ: نیویۆرک تایمز

‌‌‌د.‌لەتیف‌کەریم‌‌واحید

پێشەکیه���ەر‌زۆر‌له‌مێ���ژەوە‌بەکاربردنی‌تەواو‌)Full‌Employment(‌یا‌کار‌دۆزینەوە‌بۆ‌هەمو‌تاکەکانی‌کۆمەڵ‌کە‌توانای‌کاریان‌هەبێت‌و‌له‌تەمەن���ی‌کارکردندا‌بن‌گرفتی‌هەرە‌گرنگی‌کۆمەڵگا‌و‌سیاس���ەتمەداران‌و‌زانس���تی‌ئابوری‌بوە.‌ئەڵبەتە‌پێناسەی‌بەکاربردنی‌تەواو‌پێویستی‌بەشیکردنەوەی‌خۆی‌هەیە،‌به‌اڵم‌ئێمە‌لێرەدا‌مەبەستمان‌کۆمەڵگایە‌ ئ���ەو‌کەس���انەی‌ بەکاربردنی‌کە‌توان���ای‌کارکردنیان‌هەی���ە‌له‌کارێکی‌

بەرهەمهێنەری‌ڕاستەقینەدا.پێ���ش‌ئ���ەوەی‌بێینە‌س���ەر‌کێش���ەی‌له‌کوردس���تاندا،‌ بێكاری���ی‌‌ بەکارب���ردن‌و‌پێویستە‌لێرەدا‌باسی‌زیان‌و‌مەترسیەکانی‌بێكاری���ی‌‌بەش���ێوەیەکی‌ک���ورت‌بکەین.‌نیش���انەیەکی‌ مێژوییەوە‌ له‌ڕوی‌ بێكاریی‌‌س���ەرمایەداری‌ سیس���تەمی‌ نەبچ���ڕاوی‌ب���وە‌و‌له‌کات���ی‌قەیرانەکان���دا‌زۆر‌زیاتر‌زەق‌و‌بەرچ���اوی‌دەبێت.‌زیان���ی‌ئابوری‌بێكاری���ی‌‌له‌لەدەس���تدانی‌بەرهەمی‌کاردا‌خ���ۆی‌دەبینێتەوە.‌ئاش���کرایە‌کە‌ئەگەر‌کرێکارێ���ک‌کار‌ن���ەکات‌بەرهەمی‌نابێت‌و‌بێبەش‌ به‌ش���ێوەیەکی‌گش���تی‌ کۆمەڵگا‌له‌ڕوی‌ داهێنانەکان���ی.‌ له‌توان���او‌ دەبێت‌بەرژەوەندی‌تاکەکەسیش���ەوە،‌کرێکارەکە‌خۆیش���ی‌بەرهەمی‌کاری‌خ���ۆی‌نابێت‌و‌کرێ‌‌وەرناگرێت.‌ل���ه‌ڕوی‌کۆمەاڵیەتیەوە،‌دەرئەنجامەکانی‌بێكاریی‌‌زۆرن.‌بۆ‌نمونە‌بێكاریی‌‌دەبێتە‌مایەی‌هەژاری‌و‌هەژاریش‌دەرئەنجام���ی‌نەخوازی���اری‌زۆری‌هەیە.‌بێكاریی‌‌پەیوەن���دی‌بەهێزی‌هەیە‌له‌گەڵ‌کۆمەاڵیەتیەکاندا.‌ نەخۆش���یە‌ زۆربون���ی‌لەوانە،‌زۆربون���ی‌ڕوداوەکانی‌تاوانکردن،‌باڵوبون���ەوەی‌نەخۆش���یە‌دەرونی���ەکان،‌له‌خۆ‌بێزاربون،‌له‌دەستدان‌و‌بیرچونەوەی‌کارامەی���ی‌و‌دابەزینی‌ئاس���تی‌زانس���تی‌

تاکەکەس...‌هتد.هەرچەندە‌بێكاری���ی‌‌زیانی‌زۆری‌هەیە‌بەاڵم‌بەهەمانش���ێوەو‌ڕێ���ژە‌له‌کۆمەڵگادا‌بێكاری���ی‌‌ نمون���ە،‌ ب���ۆ‌ دەرناکەوێ���ت.‌له‌هەمو‌‌واڵتەکانی‌جیهاندا‌زیاتر‌توش���ی‌ڕەگ���ەزی‌مێین���ە‌دەبێ���ت‌‌وەک‌نێرینە.‌له‌هەم���ان‌کاتدا،‌گەنج���ان‌زیاتر‌بێكاریی‌‌دەیانگرێت���ەوە.‌لەمەڕ‌کێش���ەی‌تەمەندا،‌بێكاریی‌‌کارتێکەری‌جیاوازە‌له‌گەنجانەوە‌بۆ‌بەس���ااڵچوان.‌گەنجان‌لەدوای‌بێكاریی‌‌ه���ەل‌و‌بواری‌کاری���ان‌باش���تر‌و‌زوتر‌بۆ‌دەڕەخسێت‌‌وەک‌بەسااڵچوەکان.‌هۆکاری‌ئەم���ەش‌دەگەڕێتەوە‌بۆ‌ئەو‌راس���تیەی‌ک���ە‌کەس���ی‌گەن���ج‌تەمەن���ی‌کارکردنی‌زیات���ری‌لەبەردەمدایە‌و‌خ���اوەن‌کارەکان‌پێیانباش���ترە‌یەکێ���ک‌بەک���رێ‌بگرن‌کە‌بەتوانایە‌و‌سااڵنێکی‌زۆر‌کاریان‌بۆ‌بکات.‌له‌زۆر‌حاڵەتدا،‌کەس���ێکی‌بەس���ااڵچو‌کە‌بێ���کار‌دەبێت‌ڕەنگە‌دوای‌ئەوە‌کارەکەی‌خۆی‌هەردەس���ت‌نەکەوێت���ەوە‌و‌مەجبور‌بێ���ت‌کارێک‌بکات‌ک���ە‌نەگونجێت‌لەگەڵ‌

ئەزمون‌و‌شارەزاییەکانیدا.

جۆرەکانی‌بێكاریی‌له‌کۆمەڵگادا‌ بێکارب���ون‌ هۆکارەکان���ی‌دەبن���ە‌مای���ەی‌هەبونی‌چەن���د‌جۆرێکی‌لەیەک‌جیاوازی‌بێكاریی‌ی.‌بێكاریی‌‌‌وەرزی‌‌‌‌‌‌‌)Seasonal‌Unemployment(‌زیات���ر‌ئەو‌کەس���انە‌دەگرێتەوە‌ک���ە‌کارەکانیان‌لەدەست‌دەدەن‌کە‌کاتێک‌‌وەرز‌دەگۆڕێت.‌بۆ‌نمونە،‌له‌کەرتی‌کش���توکاڵدا‌له‌بەهار‌و‌هاویندا‌کار‌زۆرە‌بەاڵم‌له‌پایز‌و‌زستاندا‌کار‌کەمدەبێتەوە.‌بۆی���ە‌هەندێ‌کرێکار‌هەن‌لە‌وەرزی‌پایز‌و‌زستاندا‌بێکار‌دەبن.‌جگە‌لەم‌جۆرە‌بێكاریی‌ە،‌هەندێ‌کرێکار‌هەن‌له‌کاتی‌گۆڕان‌یا‌شکس���تخواردنی‌جێگای‌کارەکانیان���دا‌بێ���کار‌دەبن‌ب���ۆ‌ماوەیەک‌هەت���ا‌کاری‌نوێ‌دەدۆزن���ەوە.‌ئەم‌جۆرە‌بێكاریی‌ە‌پێیدەگوترێت‌بێكاریی‌‌پێکهاتەیی‌‌.)Structural‌ Unemployment(

بۆ‌نمون���ە‌‌له‌کوردس���تاندا‌نەمانی‌کاری‌هەالج���ی‌و‌جۆاڵی���ی‌و‌پین���ەدۆزی‌ب���ەن‌ڕەنگکەر‌و‌س���ەپانی‌و‌ش���وانی‌و‌کارەکانی‌دیک���ەی‌کەرتی‌کش���توکاڵی‌زۆر‌خەڵکی‌بێ���کار‌کردوە.‌جۆرێکی‌دیک���ەی‌بێكاری‌‌‌Cyclical(پێیدەگوترێ‌بێكاریی‌‌چەرخی‌Unemployment(.‌ئەم‌جۆرە‌بێكاریی‌ە‌کاتێک‌رودەدات‌کە‌گەش���ەی‌ئابوری‌کز‌دەبێت‌و‌ب���ازاڕی‌کار‌له‌دابەزیندا‌دەبێت.‌ئەم‌ش���ێوە‌بێكاریی‌ە‌لەگەڵ‌‌وەرچەرخانی‌باری‌ئابوری���دا‌ڕودەدات.‌ڕادەی‌بەرزی‌و‌نزمی‌و‌قوڵی‌ئەم‌ج���ۆرە‌بێكاریی‌ە‌بەندە‌ب���ه‌ڕادەی‌قواڵی���ی‌قەیران���ی‌ئابوریەوە.‌ب���ۆ‌نمونە‌قەیرانی‌ئ���ەم‌دواییەی‌ئابوریە‌گەش���ەکردوەکان‌کە‌له‌س���اڵی‌2008ەوە‌دەستی‌پێکردوە‌لە‌وێنەی‌قەیرانی‌سااڵنی‌سییەکانی‌س���ەدەی‌پێش���و‌دەچێت‌کە‌‌)Great‌Depression(قوڵ‌ به‌‌ش���ێوی‌بەناوبانگ���ە.‌به‌‌پێی‌ئام���ارەکان‌ڕێژەی‌ئەوروپادا‌ یەکێتی‌ لە‌واڵتەکان���ی‌ بێكاریی‌‌

ئێستا‌12%‌یە.

شێوازی‌ژماردن‌و‌ڕێگەچارەکانی‌کەمکردنەوەی‌بێكاریی‌

ڕێژەی‌بێكاری���ی‌‌ژماردن‌خۆی‌له‌خۆیدا‌پرە‌له‌کێشەو‌کەم‌وکوڕی.‌لە‌واڵتە‌ئابوریە‌پێشکەوتوەکاندا‌ژمارەی‌بیکاران‌به‌ژمارەی‌ئەو‌کەسانە‌دەپێورێن‌کە‌داوای‌کۆمەکی‌بێكاریی‌‌دەکەن.‌ئەم‌ش���ێوازەی‌پێوانەیە‌ئەو‌کەس���انە‌ناگرێتەوە‌کە‌بیکارن‌و‌لەبەر‌هەن���دی‌ه���ۆی‌داوای‌کۆمەک���ی‌بێكاریی‌‌ناک���ەن.‌له‌هەمان‌کاتدا‌ئەو‌کەس���انەش‌ناگرێت���ەوە‌ک���ە‌کاری‌ناوم���اڵ‌دەک���ەن‌بەتایبەت‌خانمان.‌ڵیرەدا‌پێویستە‌باسی‌جۆرێکی‌دیکەی‌بێکاران‌بکەین‌کە‌خۆیان‌به‌بێ���کار‌دەنوس���ن‌له‌دەزگایەکی‌فەرمیدا‌بەاڵم‌مەرج‌نیە‌کۆمەکی‌بێكاریی‌‌وەربگرن.‌بۆیە‌زۆر‌جار‌ئامارە‌فەرمیەکانی‌بێكاریی‌‌ڕێژەی‌بێكاریی‌‌کەم‌دەخەمڵێنن.‌بێگومان‌ئەمەش‌مەبەستی‌سیاسی‌و‌دەرونی‌خۆی‌هەیە‌کە‌جێگەی‌باس‌نیە‌لەم‌‌وتارەدا.

لەڕوی‌زانستی‌ئابوریەوە‌دو‌سیاسەتی‌ئابوری‌سەرەکی‌هەن‌کە‌سیاسەتمەدارەکان‌ئەتوان���ن‌بەکاریبهێنن‌و‌ڕەنگە‌کاریگەریان‌هەبێ���ت‌له‌س���ەر‌کەمکردن���ەوەی‌ڕێژەی‌بێكاریی‌‌لە‌واڵتدا.‌یەکەم:‌سیاسەتی‌ئابوری‌گشتی‌)Macroeconomic‌Policies(‌کە‌‌Fiscal(سیاسەتی‌خەرجکردنی‌دەوڵەت‌‌Monetary(و‌سیاس���ەتی‌دراو‌‌)Policyبەکورتی‌سیاسەتی‌ دەگرێتەوە.‌ ‌)Policy

خەرجکردن���ی‌دەوڵ���ەت‌لێ���رەدا‌ئ���ەوە‌دەگەیەنێت‌کە‌ب���ۆ‌کەمکردنەوەی‌ڕیژەی‌بێكاریی‌‌دەوڵ���ەت‌ناچار‌دەبێت‌پەنابباتە‌بەر‌بەرزکردنەوەی‌خەرجی‌گشتی‌خۆی‌و‌له‌ڕێگەی‌ئەمەش���ەوە‌داوا‌ب���ۆ‌کرێکاران‌بەرزدەبێت���ەوە‌و‌بێكاریی‌ی���ش‌له‌ئەنجامدا‌دادەبەزێ���ت.‌بۆ‌نمون���ە،‌له‌کاتی‌قەیرانی‌پەنا‌ پێش���کەوتوەکان‌ دەوڵەتە‌ ئابوریدا،‌دەبەن���ە‌بەر‌فراوانکردن���ی‌خزمەتگوزاریە‌دەوڵەتیەکان‌و‌کرێکار‌و‌مامۆستا‌و‌پۆلیس‌و‌کارمەندان���ی‌زۆر‌‌وەردەگ���رن‌هەتا‌ڕێژەی‌بێكاریی‌‌دابەزێنن.‌زۆرجار‌ڕێک‌دەکەوێت‌ک���ە‌دەوڵەت‌ناچار‌دەبێت‌پارە‌قەرزبکات‌بۆ‌ئ���ەوەی‌ئەم‌سیاس���ەتە‌بەرپا‌بکات.‌زۆربەی‌ئابوریناس���ان‌پێی���ان‌‌وایە،‌ئەم‌سیاسەتە‌دەبێت‌کاتی‌بێت‌ئەگینا‌دەبێتە‌مای���ەی‌هەڵئاوس���انی‌نرخی‌ش���تومەک‌و‌له‌ئەنجامدا‌زیانی‌له‌س���ودی‌زیاتر‌دەبێت.‌دەتوانێت‌ دەوڵ���ەت‌ دیک���ەوە،‌ لەالیەکی‌لەبری‌بەرزکردنەوەی‌خەرجی‌خۆی‌پارە‌و‌بەرزبکاتەوە.‌ خ���ۆی‌ کارمەندانی‌ کرێ���ی‌بەمەش‌خواس���تی‌گش���تی‌بۆ‌شتومەک‌له‌ئابوریدا‌بەرزدەبێتەوە‌و‌س���ەرمایەداران‌و‌بەرهەمهێن���ەران‌پێویس���تیان‌به‌کرێکاران‌زۆر‌دەبێ���ت‌ب���ۆ‌ئ���ەوەی‌ئەو‌خواس���تە‌پڕبکەن���ەوە‌و‌ل���ەو‌ڕێگەیەش���ەوە‌ڕێژەی‌بێكاریی‌‌دادەبەزێت.‌زۆر‌له‌ئابوریناس���ان‌لەمەڕ‌ئەم‌سیاس���ەتە‌بۆچونیان‌‌وایە‌کە‌ئەگەر‌ئابوری‌‌واڵت‌توانای‌بەرهەمهێنانی‌یەدەکی‌نەبێت‌ئەوا‌ئەم‌سیاسەتە‌دەبێتە‌مای���ەی‌هەڵئاوس���انی‌نرخی‌ش���تومەک‌له‌دوایش���دا‌دەرئەنجامەکەی‌به‌پێچەوانەی‌دەبێ���ت.‌ خوازراوه‌ک���ەوە‌ مەبەس���تە‌لەالیەکی‌ت���رەوە‌دەکرێت‌دەوڵەت‌هەردو‌سیاسەت‌لەهەمانکاتدا‌بەکاربهێنێت‌بەاڵم‌ئابوریناسان‌س���ەرکەوتنی‌ئەم‌سیاسەتە‌

گشتیە‌زۆر‌به‌ئاستەم‌دەزانن.گچک���ە‌ ئاب���وری‌ سیاس���ەتی‌ دوەم:‌زۆرجار‌ ‌.)Microeconomic‌ Policies(دەوڵەت‌لەبری‌سیاس���ەتی‌له‌سەره‌وە‌بۆ‌خ���وارەوە‌ئەتوانێت‌پەیڕەوی‌سیاس���ەتی‌له‌خوارەوە‌بۆ‌سەرەوە‌بکات.‌ئەم‌سیاسەتە‌پێیدەگوترێ���ت‌سیاس���ەتەکانی‌الیەن���ی‌خستنەڕو‌)Supply-side‌Policies(.‌بۆ‌نمونە‌سیاس���ەتی‌پاڵپشتکردنی‌کرێ‌کە‌بریتیە‌له‌پێدانی‌بڕێک���ی‌کرێی‌کریکارانی‌جێگایەکی‌کار‌کە‌خاوەن‌کارەکە‌بەهۆی‌خراپی‌ب���اری‌ئابوری‌و‌کەم���ی‌قازانجەوە‌توان���ای‌بەکرێگرتن‌و‌پیدانی‌کرێی‌تەواوی‌نەبێت.‌زۆرجار‌ئەم‌سیاسەتە‌شێوازی‌تر‌

مەشقپێکردنی‌ ڕاهێنان‌و‌ ئەگرێتەبەر‌‌وەک‌پێدانی‌ دەوڵەت���ەوە،‌ لەالیەن‌ کرێ���کاران‌قەرزی‌بێبەرامبەر،‌ئاس���انکاری‌کردن‌بۆ‌کڕین‌و‌هاوردەکردنی‌تەکنەلۆجیا‌و‌کەرەسە‌یارمەتیدان���ی‌عەمارک���ردن‌و‌ خ���اوەکان،‌ئ���ەم‌ ئابوریناس���ان‌ فرۆش���تن...هتد.‌سیاسەتە‌بەکاریگەرتر‌له‌سیاسەتی‌ئابوری‌گش���تی‌دەزانن‌چونکە‌لەوبڕوایەدان‌ئەم‌سیاس���ەتە‌نابێتە‌هۆی‌هەڵئاوسانی‌نرخ‌و‌له‌درێژ‌مودەتا‌دەرئەنجامی‌خراپی‌کەمتر‌زانس���تیانە‌ به‌هەس���تیارانەو‌ گەر‌ دەبێت‌

بەکاربهێنرێت.

بێكاریی‌‌له‌کوردستاندا‌و‌شێوازی‌مامەڵەکردن‌له‌گەڵیدا

ه���ۆکاری‌ه���ەرە‌س���ەرەکی‌بێكاریی‌‌و‌عێراقدا‌ له‌کوردس���تان‌و‌ ڕێژەکەی‌ بەرزیی‌لەیەکترازانی‌ سیاس���ەتی‌ بۆ‌ دەگەڕێتەوە‌جومگەکانی‌کۆمەڵگا‌و‌ئابوری‌له‌سەردەمی‌ڕژیم‌ بەعس���دا.‌ ڕژیمی‌ فەرمانڕەوایەت���ی‌سەرتاپا‌الدێکانی‌کوردستانی‌خاپورکرد‌و‌دانیش���توانەکانی‌یان‌ئەنف���ال‌کرد‌و‌یان‌ڕایانیگواس���ت‌بۆ‌ش���ارۆچکە‌و‌ئ���ۆردوگا‌زۆرەملێکان.‌ڕژیم‌بەم‌سیاس���ەتە‌کەرتی‌ڕوخ���ان.‌ کش���توکاڵی‌ بەرهەمهێن���ەری‌له‌ش���ار‌و‌ کار‌ ب���واری‌ ک���ە‌ لەکاتێک���دا‌شارۆچکەکاندا‌زۆر‌کەمتر‌بو‌لەوەی‌بتوانێ‌ئەو‌هەمو‌خەڵکە‌لەڕەگهەڵکەندراوە‌جێگە‌بکاتەوە‌هەربۆیە‌بێكاریی‌یەکی‌پێکهاتەیی‌‌)Structural‌ Unemployment(بێش���ومار‌دروس���ت‌ب���و‌له‌کۆمەڵ���گادا.‌ئێستاش‌دوای‌دە‌س���اڵ‌له‌ڕوخانی‌ڕژێم،‌ئ���ەو‌بێکاران���ە‌ناگەڕێنەوە‌ب���ۆ‌الدێکانی‌خۆیان.‌پێوستە‌ئەوەمان‌له‌یادنەچێت‌کە‌ئێستا‌بەهۆی‌گۆڕانی‌بارودۆخی‌بازاڕەوە،‌‌پاڵپشتەکانی‌گوزەران‌و‌بژێوی‌له‌الدێکاندا‌‌Fundamental( بنچینەی���ی‌ گۆڕانێکی‌بەس���ەردا‌ ئەوت���ۆی‌ ‌)Transformationهاتوە‌کە‌ئەو‌بێکارانە‌نەتوانن‌بەئاس���انی‌

بگەڕێنەوە‌سەر‌دێ‌چوڵەکانیان.‌مانەوەی‌ئەو‌ڕێ���ژە‌بەرزەی‌بێكاریی‌،‌یا‌داپۆش���ینی‌به‌ش���ێوەیەکی‌نادروست،‌ناس���ەرکەوتویی‌سیاس���ەتی‌حکومەت���ی‌له‌ب���واری‌ پیش���اندەدات‌ کوردس���تان‌بەڕێوەبردن���ی‌بازاڕی‌کاردا.‌‌پێویس���تە‌ئەوە‌بڵێین‌کە‌له‌ماوەی‌دە‌ساڵدا‌لەدوای‌ڕوخانی‌ڕژێمەوە،‌حکومەتی‌کوردس���تان‌بواری‌ڕێخس���تنەوەی‌بازاڕی‌کاری‌له‌سەر‌بنەمایەکی‌زانس���تی‌بۆ‌ڕەخس���ابو،‌بەاڵم‌

باری‌سیاس���ی‌و‌ ناس���ەقامگیری‌ لەب���ەر‌ملمالنێیەکی‌سیاسی‌نادروست‌له‌نێوان‌دو‌حیزبه‌‌سەرەکییه‌کەی‌دەسەاڵتدا‌)یەکێتی‌نیشتمانی‌کوردس���تان‌و‌پارتی‌دیموکراتی‌کوردس���تان(‌ئ���ەم‌کێش���ەیە‌ن���ەک‌هەر‌چارەسەرنەکرا‌بەڵکو‌به‌شێوەیەکی‌هێندە‌هەڕەمەکی‌و‌نازانس���تی‌مامەڵەی‌لەگەڵدا‌کراوە‌کە‌ئێستا‌چارەسەرەکەی‌له‌دەساڵ‌

لەمەوبەر‌زۆر‌گرانتر‌و‌ئاڵۆزترە.بێگومان،‌له‌بەرئەوەی‌هەرێمی‌کوردستان‌ناتوانێ���ت‌ نی���ە‌و‌ ‌واڵتێک���ی‌س���ەربەخۆ‌‌Monetary( دراو‌ گش���تی‌ سیاس���ەتی‌Policy(‌بەکاربهێنێ���ت‌بۆ‌کەمکردنەوەی‌ڕێ���ژەی‌بێكاری���ی‌‌بۆیە‌پەن���ای‌بردوەتە‌بەر‌بەکارهێنانی‌سیاس���ەتی‌خەرجکردنی‌دەوڵەت‌)Fiscal‌Policy(.‌بۆیە‌لەماوەی‌سیاس���ەتی‌ راب���وردودا‌ دەس���اڵەی‌ ئەم‌دامەزراندن‌ سیاسەتی‌ سەرەکی‌حکومەت‌بوە‌له‌دەزگاکانی‌دەوڵەتدا.‌بەپێی‌ئاماری‌‌وه‌زارەتی‌پالندانانی‌حکومەتی‌کوردستان‌ڕێژەی‌بێکاریی‌)14%(‌چواردە‌له‌سەدایە.‌ئ���ەوەی‌ پالندان���ان‌ ب���ەاڵم‌‌وه‌زارەت���ی‌ڕوننەکردوەت���ەوە‌چۆن‌و‌به‌چ‌ش���ێوەیەک‌بێكاریی‌ی���ان‌پێ���واوە.‌خ���ۆ‌دەزگایەکی‌بێكاریی‌‌فەرمی‌له‌کوردس���تاندا‌نیە‌هەتا‌بێکاران‌ناوی‌خۆیانی‌تێ���دا‌تۆماربکەن‌و‌هەروەها‌حکومەت‌بەش���ێوەیەکی‌فەرمی‌بیمەی‌بێكاریی‌‌نادات‌به‌بێکاران‌تا‌ژمارەی‌بێكاریی‌‌تێیدا‌دەربکەوێت.‌له‌الیەکی‌ترەوە‌کەس‌نازانێت‌ئەو‌ڕێژەیە‌کێ‌دەگرێتەوە‌و‌ک���ێ‌ناگرێتەوە.‌بۆیە‌له‌هەم���و‌ڕویەکەوە‌ئ���ەو‌ڕێژەی���ە‌باوەڕپێکراو‌نی���ە‌و‌زۆربەی‌ئابوریناس���ان‌ڕێژەکە‌به‌زۆر‌ل���ەوە‌زیاتر‌

دەخەمڵێنن.ئەو‌سیاسەتە‌نادروس���تە‌لەهەمانکاتدا‌بوەتە‌مایەی‌زەبەالح‌بون‌و‌هەڵئاوس���انی‌کە‌ به‌شێوەیەک‌ حکومەت‌ دامودەزگاکانی‌چارەکێکی‌خەڵکی‌کورستان‌موچەخۆری‌حکومەتن‌کە‌دەکات���ە‌زیاتر‌له‌ملیۆنێک‌و‌‌.)1.250m(دو‌سەد‌و‌پەنجا‌هەزار‌کەس‌ئەمەش‌‌وایکردوە‌کە‌‌کوردستان‌له‌نێوان‌شەس���ت‌تا‌هەفتا‌له‌س���ەدای‌)%70-60(‌بوجەی‌س���ااڵنە‌بۆ‌موچە‌تەرخان‌بکات.‌بێگوم���ان‌ئ���ەم‌ڕێژەیە‌گەلێ���ک‌بەرزترە‌لەو‌ڕێژەی���ەی‌کە‌لە‌واڵتانی‌هاوش���ێوەی‌کوردس���تاندا‌هەن.‌ئەگ���ەر‌بڕوانینە‌ئەو‌خش���تەی‌س���ه‌ره‌وه‌‌بۆمان‌دەردەکەوێت‌)جگە‌له‌چەند‌‌واڵتێک���ی‌کەم‌نەبێت(‌کە‌پەیوەندیەک���ی‌ڕاس���تەوخۆ‌هەیە‌له‌نێوان‌گەشەکردنی‌ئابوری‌و‌ڕێژەی‌موچە‌له‌بوجەی‌حکومەت���دا.‌بەپێ���ی‌ئەو‌س���ەرچاوەیە،‌بەرزترین‌ڕێژەی‌موچە‌له‌داهاتی‌حکومەتدا‌لە‌والتی‌کۆماری‌ناوەڕاس���تی‌ئەفریقادایە‌کە‌دەکاتە52%‌و‌نزمترینیان‌له‌پاکستاندایە‌ک���ە‌دەکات���ە‌‌4.7%.‌ئ���ەم‌ڕێژەی���ەش‌‌له‌عێراقدا‌ئەم‌ڕێژەیە‌چلوحەوت‌لەسەدایە‌‌The‌World‌Bank.‌MENA(‌)%47(

.)2011‌.prospectsئ���ەم‌ڕێژە‌ب���ەرزەی‌موچ���ە‌له‌بوجەی‌به‌هەڵوێس���تە‌ پێویس���تی‌ حکومەت���دا‌لەس���ەرکردن‌هەی���ە.‌بون���ی‌ئ���ەو‌ڕێژە‌ب���ەرزەی‌موچەخۆران‌ئ���ەوە‌دەگەیەنێت‌کە‌ئەو‌کەسانەی‌له‌کەرتی‌بەرهەمهێنانی‌ئێس���تا‌ دورخراونەت���ەوە‌ ڕاس���تەقینە‌خواس���تیان‌له‌ب���ازاڕدا‌هەی���ە‌له‌کاتێکدا‌خس���تنەڕوی‌کااڵ‌و‌ش���تومەکی‌ناوخۆ‌یا‌نی���ە‌یا‌زۆر‌کەم���ە.‌له‌الیەکی‌ترەوە،‌ئەو‌ڕێژە‌بەرزە‌ئەوە‌دەگەیەنێت‌کە‌بەشێکی‌کەم‌له‌بوجە‌دەمێنێتەوە‌بۆ‌‌وەبەرهێنان‌و‌گەشەکردنی‌ئابوری.‌ئەم‌سیاسەتەش‌دو‌الیەنی‌ئابوری‌زۆر‌خراپی‌لێدەکەوێتەوە:

زۆر‌و‌ داخوازیەک���ی‌ بون���ی‌ یەک���ەم:‌ ‌خستنەڕویەکی‌ناوخۆی‌کەم‌دەبێتە‌مایەی‌هەڵئاوس���انی‌نرخی‌ش���تومەک‌له‌بازاڕدا.‌له‌بارودۆخێکی‌ئاوادا،‌بەرزکردنەوەی‌کرێ‌)له‌کاتێکدا‌هەمو‌ڕێکخراوە‌کۆمەاڵیەتیەکان‌داوای‌‌موچەی‌بەرزتر‌دەکەن‌له‌حکومەت(‌دەبێتە‌هۆی‌دیاردەی‌خوالنەوەی‌کرێ‌و‌نرخ‌)wage-price‌spiral(.‌‌وات���ە‌هەرچەند‌

کرێ‌و‌موچە‌بەرزببێتەوە‌ئەوەندەش‌نرخی‌شتومەک‌بەرزدەبێتەوە.

‌دوەم:‌س���ەرەڕای‌به‌مش���ەخۆرکردنی‌ڕێژەیەکی‌زۆری‌دانیشتوان،‌بەرزکردنەوەی‌نابێتە‌ له‌کوردس���تاندا‌ حکومەت‌ خەرجی‌مایەی‌بوژان���ەوەی‌ئابوری‌کوردس���تان.‌دەبێت���ە‌ سیاس���ەتەکە‌ به‌پێچەوان���ەوە‌ه���ۆی‌بەرزبون���ەوەی‌داهات‌ب���ۆ‌‌واڵتانی‌دراوس���ێ.‌ بەتایب���ەت‌‌واڵتان���ی‌ دەرەوە‌بەواتایەکی‌دیکە،‌نازانس���تی‌سیاس���ەتی‌ئابوری‌کوردس���تان‌دەبێتە‌مایەی‌سود‌و‌

بوژاندنەوەی‌ئابوری‌‌واڵتانی‌بێگانە.به‌شێوەیەکی‌گشتی،‌ئەم‌سیاسەتە‌‌وەک‌چەقۆیەکی‌دودەم‌‌وای���ە،‌بۆیە‌هەرچۆنی‌ه���ەر‌ دەرئەنجامەک���ەی‌ بەکاریبهێنی���ت‌خراپ‌دەردەچێ���ت.‌بۆ‌نمونە،‌گەر‌موچە‌بەرزبکەیتەوە‌دەبێتە‌هۆی‌هەڵئاوس���انی‌نرخی‌شتومەک‌کە‌خراپە‌بۆ‌باری‌گوزەرانی‌زۆربەی‌خەڵکی،‌له‌الیەکی‌تریشەوە،‌گەر‌ڕێ���ژەی‌موچە‌ن���زم‌بێت‌دەبێت���ە‌مایەی‌ه���ەژاری‌و‌کەمدەرامەتی‌کە‌خۆی‌له‌خۆیدا‌دەبێت���ە‌مایەی‌کێش���ەی‌کۆمەاڵیەتی‌زۆر‌خراپتر.‌هەربۆیە‌سیاس���ەتی‌دامەزراندن‌

له‌کوردستاندا‌سیاسەتێکی‌خۆبەزێنیە.پاس���اوی‌ئ���ەم‌سیاس���ەتە‌ئەوەیە‌کە‌گواس���تنەوەدایە‌و‌ له‌قۆناغی‌ کوردس���تان‌له‌ئەنجامی‌سیاسەتەکانی‌ڕژیمی‌پێشوەوە‌ڕێژەی‌هەژاری‌زۆر‌بەرزبوە‌بۆیە‌پێویستی‌دەک���رد‌خەڵکێک���ی‌زۆر‌له‌دامودەزگاکانی‌حکومەت���دا‌دابمەزرێنرێن‌و‌به‌داهاتی‌نەوت‌ب���اری‌بژێوی‌خەڵک���ی‌باش���تر‌بکرێت.‌لەالیەکی‌تریشەوە،‌پارتە‌دەسەاڵتدارەکان‌هەمویان‌پێویستیان‌به‌جێگە‌خۆقایمکردن‌هەب���و‌له‌کاتێکدا‌کە‌ملمالنێ���ی‌نێوانیان‌نادوروست‌و‌ زۆرجار‌دەگەیشتە‌ش���ێوازی‌چەک���داری.‌ ڕوبەڕوبون���ەوەی‌ ته‌نان���ەت‌دەس���ەاڵتدار‌ پارتی‌ ه���ەردو‌ هەربۆی���ە،‌تەس���کی‌سیاس���ی‌ بەرژەوەندی‌ له‌ب���ەر‌خۆیان‌دەزگاکانی‌ئاس���ایش‌و‌پاراس���تن‌و‌هەڵئاوس���ان‌ پۆلیس���یان‌ پێش���مەرگە‌و‌به‌خەڵکی‌بێکار.‌له‌هەمانکاتدا‌و‌بۆ‌کڕینی‌الیەنگرێت���ی،‌ه���ەردوال‌دامودەزگاکان���ی‌دیكه‌ی‌‌حکومەتی���ان‌به‌الیەنگرانی‌خۆیان‌خراپیەکی‌ کرێ���وە‌ له‌ڕوی‌ هەڵئاوس���ان.‌دیکەی‌ئەم‌سیاسەتە‌ئەوەیە‌کە‌کەلێنێکی‌)gap(‌گ���ەورە‌کەوتوەتە‌نێوان‌موچە‌و‌سودەکانی‌کەسێکی‌بێکارامە‌له‌دەزگاکانی‌کارامە‌ کەس���ێکی‌ داهات���ی‌ حکوم���ەت‌و‌له‌کەرتی‌کش���وکاڵ‌و‌کەرتەکانی‌تردا.‌بۆ‌نمونە‌ئێستا‌داهاتی‌پۆلیس‌و‌پێشمەرگە‌و‌كارگوزار‌له‌ش���ارەکاندا‌بەرزترە‌له‌داهاتی‌جوتیارێک‌له‌الدێ.‌هەربۆیە‌ئەو‌الدێیانەش‌کە‌ئاوەدانبوبونەوە‌له‌سااڵنی‌نەوەدەکاندا‌ب���ەرە‌بەرە‌چوڵدەبن‌و‌هێ���زە‌به‌تواناکەی‌کار‌له‌الدێدا‌ڕویانکردوەتە‌شارەکان‌و‌بون‌

به‌موچەخۆر.لەکۆتاییدا‌به‌شێوەیه‌کی‌کورت‌پێویستە‌ئ���ەوە‌دوپاتبکەینەوە‌کە‌ئەم‌سیاس���ەتە‌خۆبەزێنیە‌گەر‌بەردەوام‌بێت‌هێزێکی‌کاری‌تەمەڵ‌و‌دژ‌بەکاری‌ڕاس���تەقینە‌پەروەردە‌دەکات‌و‌له‌دواییدا‌کۆمەڵگایەکی‌مشەخۆر‌دروس���ت‌دەکات.‌له‌الیەکی‌دیکەوە‌هەتا‌ئەم‌سیاس���ەتە‌درێژە‌بخایەنێت‌ئەوەندە‌بەرەودوا‌گێڕانەوەی‌و‌چارەسەرکردنی‌دژوار‌و‌ئاڵۆزتر‌دەبێت.‌ئێس���تاش‌گەر‌بابەتیانە‌بۆماندەردەکەوێت‌کە‌ بڕوانین،‌ له‌کێشەکە‌پێویستی‌ نییە‌و‌ ئاس���ان‌ چارەسەرکردنی‌به‌لێکۆڵینەوەی‌ورد‌و‌پالندانانی‌زانستیانە‌هەیە.‌له‌ڕوی‌سیاس���یەوە‌هەر‌هەوڵدانێک‌بۆ‌بەربەستکردنی‌ئەم‌دیاردەیە‌و‌داڕشتنی‌سیاس���ەتێکی‌نوێ‌پێویس���تی‌به‌بوێریی‌سیاسی‌و‌کۆمەاڵیەتی‌هەیە.‌‌سیاسەتێکی‌به‌ئاشتەوایی‌و‌ پێویس���تی‌ چەشنەش‌ لەو‌سەقامگیری‌سیاس���ی‌پتەو‌هەیە‌و‌نابێت‌تەنه���ا‌به‌ئەرکی‌ئەم‌پ���ارت‌یا‌ئەو‌پارتی‌سیاس���ی‌دابنرێت.‌ئەم‌بارە‌کۆمەاڵیەتیە‌نادروس���تە‌به‌هەم���و‌پارتە‌سیاس���یەکان‌بۆیە‌چارەس���ەرکردنەکەی‌ دروس���تکراوە‌

له‌ئەستۆی‌هەمویانە.

سیاسەتی‌خۆبەزێنی‌دامەزراندن‌و‌مەترسیەکانی‌له‌کوردستانداتایبه‌ت)408(‌سێشه‌ممه‌‌2013/12/24 18

19‌»»

ئەم‌سیاسەتە‌خۆبەزێنیە‌گەر‌بەردەوام‌بێت‌هێزێکی‌کاری‌

تەمەڵ‌و‌دژ‌بەکاری‌ڕاستەقینە‌پەروەردە‌دەکات‌و‌له‌دواییدا‌کۆمەڵگایەکی‌

مشەخۆر‌دروست‌دەکات Source:‌The‌World‌Bank.‌Wage‌Bill‌Data.‌July‌22‌2011‌‌‌‌

نمونەی‌موچە‌‌وەک‌ڕێژەی‌سەدی‌خەرجی‌حکومەت‌لە‌واڵتانی‌جیاوازدا‌)تێکڕای‌سااڵنی‌2000-2008(

‌‌كنێر‌عه‌بدواڵ

له‌كۆمه‌ڵی‌كوردیدا‌قۆناغ‌و‌پێشكه‌وتنه‌كان‌له‌روی‌زانست‌و‌ته‌كنه‌لۆجیاوه‌‌به‌شێوه‌یه‌ك‌گه‌شه‌ی‌كردوه‌‌كه‌‌رۆچۆته‌‌نێو‌ورده‌كاری‌و‌درێ���ژه‌ی‌ژیانه‌وه‌‌ت���ا‌ئ���ه‌و‌ئه‌ندازه‌یه‌ی‌بونیادن���ان‌و‌ره‌وڕه‌وه‌ی‌ئابوری‌بێ‌بونی‌توانای‌شاره‌زایان‌تێناپه‌ڕێت،‌جگه‌‌له‌وه‌ی‌به‌ڕێوه‌بردنی‌یه‌كه‌كانی‌به‌رهه‌مه‌‌گشتیی‌و‌جۆره‌كانیی���ه‌وه‌‌ به‌گش���ت‌ تایبه‌ت���ه‌كان‌بێ‌بونی‌پس���ۆرییه‌كان‌به‌رێ���وه‌‌ناچێت‌زانس���تی‌ بڕوانامه‌ی‌ خ���اوه‌ن‌ به‌هه‌ڵگری‌به‌ته‌نها،‌به‌ڵكو‌مه‌رجدار‌ده‌كرێت‌به‌زانین‌و‌شاره‌زاییه‌وه‌،‌بۆیه‌‌له‌واڵته‌‌پێشكه‌وتوه‌كاندا‌

س���ه‌ركرده‌كان‌ته‌نها‌كاریزمای‌سیاس���ی‌نی���ن،‌به‌ڵك���و‌بونه‌ت���ه‌‌س���ه‌ركرده‌كانی‌به‌رێوه‌بردن���ی‌زانی���ن‌و‌نوێبون���ه‌وه‌‌ك���ه‌‌پشتده‌به‌س���تێت‌ب���ه‌و‌ئه‌قڵه‌‌زانس���تییه‌‌ش���اره‌زایانه‌‌بۆ‌به‌رێوه‌بردنی‌ره‌وڕه‌وه‌كه‌‌و‌ئاراس���ته‌كردنی.‌بۆی���ه‌‌به‌ڕێوه‌بردنی‌ئه‌و‌سستمه‌‌كه‌سانی‌ته‌كنۆكرات‌ده‌خوازێت‌بۆ‌ئه‌وه‌ی‌له‌سه‌ره‌تا‌و‌لوتكه‌ی‌به‌ڕێوه‌بردندابن‌له‌پێناو‌داخوازییه‌كانی‌سه‌رده‌مدا.‌لێره‌دا‌پرسیارێك‌دێته‌‌ئاراوه‌‌كه‌‌ئایا‌حكومه‌تی‌ته‌كنۆكرات‌چاره‌س���ه‌ری‌دۆخی‌ئێس���تای‌

كوردستان‌ده‌كات؟ته‌كنۆكرات:‌وشه‌یه‌كی‌یونانیه‌‌به‌مانای‌ی���ان‌هونه‌ری‌ پیشه‌س���از‌)ته‌كنیك���ی(‌

دێت‌و‌ل���ه‌دو‌وش���ه‌ی‌یۆنان���ی‌پێكهاتوه‌‌"ته‌كنه‌لۆجیا"‌به‌مانای‌زانین‌یان‌زانست‌و‌"ق���راگ"‌ك���ه‌‌به‌مانای‌ده‌س���ه‌اڵت‌دێت.‌‌واته‌‌وش���ه‌كه‌‌به‌مانای‌ده‌س���ه‌اڵتی‌چینی‌زانس���تی‌ته‌كنیكی‌پس���پۆری‌رۆش���نبیر‌دێ���ت.‌ته‌كنۆك���رات،‌فه‌لس���ه‌فه‌‌م���اده‌‌س���ه‌ره‌كیه‌كه‌یه‌تی‌و‌پشتگیرییه‌كه‌ی‌بنه‌ما‌ش���اره‌زاییه‌‌ كه‌ڵه‌كه‌بوی‌ زانس���تیه‌كه‌ی‌و‌تواناس���ازییه‌‌به‌س���ه‌ر‌ له‌بڕیارس���ازییدا‌و‌پالنداناندا.‌به‌و‌‌واتایه‌ی‌ده‌توانرێت‌رۆڵی‌ته‌كنۆك���رات‌به‌وه‌‌ش���یكار‌بكرێت‌كاتێك‌وتراوه‌‌مرۆڤی‌شیاو‌بۆ‌شوێنی‌شیاو.‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌حكومه‌ت���ی‌ته‌كنۆك���رات:‌حكومه‌تێكی‌الیه‌نگی���ری‌ ك���ه‌‌ ناحزبیی���ه‌‌ پس���پۆری‌

هه‌ڵویس���تی‌هی���چ‌حزبێك‌ن���اكات،‌ئه‌م‌ج���ۆره‌‌حوكمڕانیی���ه‌‌له‌كات���ی‌ناكۆكییه‌‌سیاس���یه‌كاندا‌به‌كارده‌هێنرێت.‌بۆ‌نمونه‌‌دكتۆرێك���ی‌پس���پۆر‌له‌ب���واری‌ئاب���وری‌ده‌كرێ���ت‌‌وه‌زاره‌ت���ی‌ئاب���وری‌و‌ئه‌ویت���ر‌پس���پۆر‌له‌بواری‌ته‌كنه‌لۆجی���ا‌‌وه‌زاره‌تی‌گه‌یاندن‌و‌ئه‌ویدی‌ش���اره‌زا‌و‌دیار‌له‌بواری‌پزیش���كی‌ده‌كرێت‌‌وه‌زاره‌تی‌ته‌ندروستی‌‌وه‌ربگرێت.‌حكومه‌تی‌ته‌كنۆكراتی‌له‌روی‌بیروباوه‌ڕه‌وه‌‌پشتئه‌س���توره‌‌به‌كه‌س���انی‌خ���اوه‌ن‌توان���ا‌و‌ش���اره‌زا‌و‌به‌ئه‌زمون���ی‌زانستی‌له‌بڕیاردان‌و‌س���ه‌ركردایه‌تیكردندا‌له‌ئامرازه‌كان���ی‌ یه‌كێك���ه‌‌ ئ���ه‌وه‌‌ ك���ه‌‌له‌پێناو‌ بێگومان‌ له‌ته‌نگان���ه‌‌و‌ ده‌ربازبون‌

گه‌یش���تنی‌هه‌ر‌ده‌وڵه‌تیك‌به‌ئامانجه‌كانی‌هه‌ڵپه‌سێراو‌و‌ كێش���ه‌‌ له‌چاره‌س���ه‌كردنی‌ئاڵۆزه‌كانی���دا‌رێگ���ه‌‌به‌ته‌كنۆكرات���ه‌كان‌ده‌دات‌ب���ۆ‌توان���ای‌بڕیاردانی‌راس���ت.‌ئه‌م���ه‌ش‌بو‌ده‌وڵه‌ت���ی‌ئیماراتی‌عه‌ره‌بی‌یه‌كگرتو‌پشتی‌پێبه‌س���ت‌كه‌‌له‌ئێستادا‌له‌ب���واری‌ئاوه‌دانكردنه‌وه‌‌و‌گه‌ش���ه‌كردنی‌شارستانی‌بازدانێكی‌زۆری‌به‌خۆوه‌دی‌كه‌‌له‌س���ه‌ره‌تای‌حه‌فتاكانی‌سه‌ده‌ی‌رابردودا‌بیاب���ان‌ب���و‌و‌دوبه‌یی���ش‌‌وه‌ك‌الدێیه‌كی‌بچوك‌بو،‌به‌اڵم‌به‌زیره‌كی‌ده‌سه‌اڵتدارانی‌له‌كۆتای���ی‌حه‌فتاكان���ی‌س���ه‌ده‌ی‌رابردو‌پشتیان‌به‌ست‌به‌شاره‌زایانی‌ته‌كنۆكراتی‌بێگان���ه‌‌و‌رێكخ���راوه‌‌نیوده‌وڵه‌تییه‌كان‌بۆ‌

هاوكاریكردن‌له‌به‌ڕێوه‌بردنی‌واڵتدا.‌ته‌كنۆكراتیه‌كان‌ ته‌كنۆكرات:‌ كه‌سانی‌ ‌له‌روی‌زانس���ت‌و‌پس���پۆریانه‌وه‌‌له‌بواری‌خۆیاندا‌ده‌س���ته‌بژێرێكی‌رۆش���نبیرترن‌و‌ده‌توانن‌له‌رێی‌لێكۆڵینه‌وه‌وه‌‌خوێندنه‌وه‌ی‌بارودۆخ‌بكه‌ن‌و‌پاشان‌پالنی‌گشتی‌دابنێن‌بۆ‌چاره‌س���ه‌ری‌ئامرازه‌كان���ی‌ره‌وڕه‌وه‌ی‌پێش���كه‌وتن،‌ئه‌وانه‌ن‌كه‌‌خ���اوه‌ن‌ئه‌قڵه‌‌زانستییه‌كه‌ن،‌نه‌ك‌ته‌نها‌خاوه‌ن‌بڕوانامه‌،‌به‌ڵك���و‌ش���اره‌زان‌و‌توان���ای‌داهێنانیان‌هه‌یه‌‌و‌به‌زۆری‌كه‌س���انێكن‌ئینتمایان‌بۆ‌‌حزبی‌سیاس���ی‌نییه‌‌یان‌كه‌متر‌سه‌رقاڵن‌

پێوه‌ی‌.

رۆڵی‌ته‌كنۆكرات‌له‌فه‌رمانڕه‌وایه‌تیدا!

(408( سێشه ممه 2013/12/24 19تایبه‌ت

زانس����ت و مەعریف����ە و له ن����او کارکەرە. ئەکتی����ڤ و گووتارەکانیاندا سیستم تەنیا زمان له ناوەوە کۆنترۆل ناکات، بەڵکو عەق����ڵ کۆنترۆڵدەکات و سروش����ت و ئاڕاس����تەی دەداتێ، وات����ە سیس����تمێکی س����ەردەمەدا له ه����ەر گووت����ار س����ەردەخات و ج����ۆرە نەزم و ڕێکخس����تنێک دەدات بە کەرەس����تە و ب����ە بیرکردنەوەم����ان. رەگەزەکان����ی کورتی سیستم ناوێکی ترە بۆ هێزێکی ڕێکخستنی گەورە کە بەردەوام گووتار دەکاتەدەرێ، گووتار دروس����تدەکات و بەردەوام ش����تێکمان پ����ێ دەدرکێنێ و دوور خەیاڵم����ان له زم����ان و ش����تێک دەخاتەوە، هەرچی شتێک کە مەترسی ب����ۆ سیس����تم و گووت����ارە گەورەکانی نەک����ردە و نائەگ����ەر و هەبێ����ت وەک ناموکین وێنای����دەکات. لێ����رەدا ژیژیک کە قس����ە لەس����ەرمایەداری دەکات بە دروس����تکردنی لەسەر قس����ە رۆشنی ئەو ش����یاو و نەش����یاو یان �مومکین و مەحاڵە � دەکات کە سیس����تم بۆ خۆی دادەڕێژێ����ت، بەجۆرێک گ����ەر ببینین له کولتووری هاوچەرخدا ڕوودانی هەموو شتێک ئەگەر و کاری کردەیە، ڕوخانی سیستمی کەپیتالیستی نەبێت. ئەوەی دونی����ا کۆتای����ی بێت، ئەس����تێرەیەک بکێش����ێت بە زەویدا و ژیان نەمێنێت، زەوی ژێ����رەوژوور بێ����ت ، م����رۆڤ بە کۆمەڵ بچ����ن بۆ ئەس����تێرەیەکی تر و لەوێ بژین... ئەمان����ە هەموو بابەتی هاوچەرخی فەنتازیای گرنگی خەیاڵ و مرۆڤن، بەاڵم کۆتاییهێنان بە سیستمی کەپیتالیستی و ڕێکخستنە ئۆرگانییەکانی له نامومکیندا وێنادەکرێ����ت و مەح����اڵ و نابێت فەنتازیاش بەخەیاڵ و ش����تێکە لێ����ی نزیکببینەوە. ئیش����ی سیس����تم دروستکردنی ئەو شێوەیە له تێڕوانین کە تێیدا لەناوچوونی خۆی، وەرگەڕانی، وەک سیس����تم مەحاڵ وێنادەکرێ����ت. تەواوی ئ����ەو نەزمەیە ک����ە مرۆڤەکان دەخات����ە چوارچێوەیەک����ەوە له نێویدا له »نائاس����ایی«، »ئاس����ایی« »ج����وان« له »ناش����یرین«، »ڕێک« له »ساغ«، له »ناڕێک«، »نەخۆش« »عاقڵ« له »ش����ێت« جیادەکرێتەوە. ئەخ����اق و ن����ۆرم و دەس����ەاڵت یاسا له سیس����تم و خۆی گووتارەکانی

ناوەکییەکانییەوە وەردەگرێ����ت. ئەوەی مانا و شێوە و کارنامە دەداتە دەسەاڵت، سیس����تمە. لێرەوە هیچ شەڕێک نییە دژی دەسەاڵت کە بە شەڕی سیستمدا نەڕوات، ئەوەی کە ش����ەڕی دەسەاڵت ش����ەڕی توان����ای بێئ����ەوەی دەکات سیستمی هەبێت، بەش����ێکی ئۆرگانی سیستم خۆیەتی، دەمامکێکی نوێیەتی کە دەیەوێت جێگای دەمامکە کۆنەکە له زۆربەی بگرێتەوە. کاری رۆشنبیران جەنگ����ی ل����ەدوای کولتوورەکان����دا و بووە هەڵکوڵین بەتایبەت جیهانییەوە له هەرێم و ل����ۆکاڵ و ناوچە نهێنییەکانی سیستمدا، ئەم شەڕە بە دەنگەدەنگی فرۆشتنی هەڵوێست تەلەفزیۆن و سەر ه����ەرزان ناکرێ����ت، بەڵکو ب����ە کاری فرەئاس����ت فرەجەمس����ەر و تیوری����ی له شیکردنەوەی سیستمدا کە دەکرێت بگاتە س����ەر وێنەیەک، ک����ۆی ئەو وێنە تەقلیدیانەی سیس����تم لەس����ەر خۆی تیورە جێیبهێڵێت. دروس����تیاندەکات لێرەدا مانای بیرکردنەوەیەکی جیاواز، شکاندنی س����نوور و لەمپەرەکانی پێش له عەقڵییەتی بەوج����ۆرەی تێڕوانی����ن ب����اودا هەی����ە، وەک دۆل����ۆز دەڵێ����ت »تیورە هەر بەسروش����تی خۆی دژی دەس����ەاڵتە«. بەاڵم تیورە ئەوە نییە هەم����ان ئەو وێنەیەی ک����ە هەیە له ژێر ناوی ت����ردا بیهێنینەوە و مۆری مۆدێلی جیاوازی لێبدەین و هەمان شەرابی کۆن له شوش����ەی نوێدا بفرۆشین. حیزب و دەوڵەت سیس����تم نی����ن، بەڵکو زادەی سیس����تم و یەکێک له دەزگاکانی ئەون، لێرەوە تەنیا کاری فیکری و فەلسەفی و س����تاتیکی دەتوانێت ڕەخنەی سیستم میکانیزمەکانی ن����اوی و بڕواتە بکات و هەڵوەش����ێنێت، نەوەک کاری سیاسی هۆیەش����ە وادەکات ئ����ەم بەتەنی����ا. فۆک����ۆ بڵێت »تی����ورە ه����ەر خودی کارێکی تی����ورە پراکسیس����ە«. واتە پاسیڤ نییە له جەمسەرێکدا بوەستێت و پراکسیسیش له جەمس����ەرێکی دیکەدا بێ����ت. ئ����ەوەی گوایە فیک����ر له خۆیدا پراکس����یس نییە، یەکێکە له گەمەکانی خ����ودی سیس����تم ب����ۆ بێنرخک����ردن و چەککردن����ی نەیارە راس����تەقینەکانی و بەئۆپۆزس����یۆنی جێگرتن����ەوەی

ریفۆرمیست و ڕوکەشگۆڕ.

سیستم و دەسەاڵت... پاشماوه

رۆشنبیر رێگانیشاندەر نییە، واتە کەسێک نیی����ە بەوانی تر بڵێت ئێوە دەبێت وابکەن، لەوەش خراپتر رۆش����نبیر رێگر نییە، واتە کەس����ێک نییە ک����ە بەوانی ت����ر بڵێت ئێوە نابێت وابکەن. هیچ رۆش����نبیرێک ناتوانێت یەکێکیتر نەبوون����ی ی����ان رۆش����نبیربوون رۆش����نبیربوون س����یفەتی ب����کات و دیاری له کەسێک بس����ەنێتەوە، چونکی بەدڵی ئەو نانووس����ێت و کارناکات. کاری ئەویش نییە نەس����یحەتی فیکری و ئەخاقیی کەسانی تر بکات لەسەر رۆڵی رۆش����نبیربوون. هه موو رۆڵێکی رۆش����نبیر لەناو هه ن����اوی رووبەری گش����تیدا لەدایک دەبێت و لەوێشدا دەمرێت. ئەدۆرنۆ ل����ه "Minima Moralia" ئەوەمان وەبیردەهێنێت����ەوە کە کەس له رۆش����نبیران نابوورێ����ت کاتێک دەس����تیان پیس نەکەن؛ واتە ئەو نووس����ەرانەی کە له بورجی عاجدا

دەژیان و کاریان بەسەر ژیانی باش و خراپی کۆمەڵگاوە نەبوو، کەس ناتوانێت رەخنەیان

لێبگرێت، چونکی کردەیان نەبوو.رۆڵ����ە ئ����ەم ئێم����ەدا له کۆمەڵ����گای بەچەش����نێک ئاڵۆزکاوە کە هێندەی ئێستا رۆش����نبیر باس له رۆڵی خراپەکاری خودی رۆش����نبیر دەکات، هێندە سیاس����ییەکانمان باسی لێوەناکەن. گەر تەهه کومییانە بدوێین دەتوانی����ن بڵێی����ن ئەو ڕۆڵە ش����ێوێنەرەی دژ دەس����ەاڵت راگەیاندن����ی دەزگاکان����ی دەیانگێ����ڕا، س����ەربەخۆ به رۆش����نبیرانی ئێس����تا خودی رۆش����نبیران، به هۆشمەندی ی����ان بێهۆش����مەندی، ئ����ەو وەزیفەیەیان بۆ دەیگێڕن. ئەم گرفتەش لەوێوە س����ەرچاوە دەگرێت کە رۆش����نبیر رێ����گا بەخۆی بدات س����نوور بۆ کردەی رۆش����نبیربوونی ئەوانی تر دابنێت و داوایان لێبکات خۆیان له هه موو

ش����تێک هه ڵنەقورتێن����ن، کایەکانی خۆیان بەجێنەهێڵ����ن و به نادادی و وەحش����ەتگەریی له کۆمەڵ����گادا مۆڕاڵی����ان نەهه ژێت و چیدی دەس����تی خۆیان پیس����نەکەن. پرسیارەکە ئەوەیە، ئایا بەڕاست رۆشنبیر هیچی نەماوە بیڵێت و تەنها ئەو شتانە دووبارە دەکاتەوە کە هه ن؟ ئای����ا خوێنەوارانی ئێمە چاوەرێی قس����ەبکەن و بۆئ����ەوەی دەک����ەن، رووداو بنووسن و چاالکبن و رۆڵی رۆشنبیر بگێڕن؟ یان کاری رۆشنبیر بووە به راگرتنی تای هێز لەنێوان حیزب����ەکان و دڵڕاگرتنیان به نهێنی و

به ئاشکرا. س����ادەگۆیی و نابیناییەکی بەمەبەس����تە گ����ەر بڵێی����ن کاری رۆش����نبیرانمان ب����ووە به چاالکی و بەیاننامە نووس����ین و رێکخستنی کەمپی����ن و خۆپیش����اندان هتد و ی����ان بڵێین له سیس����تەم و به بەش����ێک بوون هه موویان

دەزگاکان����ی راگەیاندنی حیزبەکان به پارەی باش کڕیونی. رەخنەکانمان لەس����ەر فۆرم و چەش����نی چاالکییەکان����ی ن����او رووب����ەری گش����تیی هه رچیی����ەک بێ����ت، ئەم����ە لەو راس����تییە کەمناکات����ەوە ک����ە له کۆمەڵگای ئێمەدا گروپێک����ی چاالک هه یە کە بەرامبەر بەبەربەریبوونی سیاس����ەت بێدەنگ نابێت. پشتیوانیکردنی ئەم دەنگانەش له چرکەساتە گرنگەکاندا نووسەربوون یان نەبوون دیاری ناکات، بەڵکو رۆڵی بەرپرسیارانەی رۆشنبیر لەناو رووبەری گشتیدا دیاری دەکات. ئەوەی ئێستا مەترس����یدارە سەرهه ڵدانی چەشنێک له گوت����اری ئەنتی-رۆش����نبیرانەیە کە رۆڵ و پێگەی رۆش����نبیران بێبەه����ا و پووچنرخێن دەکات، ئەوس����ا چ بەناوی هی����چ نەگوتن و هی����چ نەکردن بێت یان بەن����اوی زۆربڵێیی و

زۆرچاالکیی.

کۆتایی سەردەمی رۆشنبیر؟... پاشماوه

ڕێک����ەوت، وات����ە ڕوودان����ی ش����تگەلێک لەدەرەوەی لۆژیکی گریمانکراوی مێژوو یان سیستم، هه م بەشێکی بنەڕەتی ژیانن و هه م دەتوانن ژیان و بیرکردنەوە و هه ڵس����وکەوتی مرۆڤەکان دەستکاری بکەن و بگۆڕن. ئارێنت کاتێک باس له دروستبوونی نازیەتی ئەڵمانی دەکات، باس لەوە دەکات پێشوەخت کەس نەیدەزانی کێ سەر بۆ نازیەت دادەنەوێنێت و کێ دەبێت بەبەش����ێک له سیس����تمەکە و بەم کارەشی سیستمەکە دروستدەکات و بەهێزی دەکات، هه روەه����ا کەس����یش نەیدەزانی کێ دژی دروستبوون و گەورەبوونی سیستەمەکە دەوەس����تێتەوە، یان النیکەم نایەوێت ببێت به بەشێک لەو سیستمە. الی ئارێنت شتێک بەناوی حەتمی����ەت و نەبونی ئازادیی و بوونی یەکج����ۆر بیرکردنەوە و یەکج����ۆر میکانیزم و لەم لەئارادانەب����وو. ی����ەک عەقاڵنیەت����ەوە ڕووەوە ئارێن����ت له چاوپێکەوتنێکدا دەڵێت: "ئەگەر یەکێ����ک ئەزموون����ی تۆتالیتاریزمی بینیبێت ئەو تێگەیش����تنەی کە پێش هه موو ش����تێک له الی دروس����تدەبێێت ئەمەیە: تۆ هه رگی����ز تۆتالیتاری����دا( )له سیس����تمێکی نازانیت چۆن کەسێک هه ڵسوکەوت دەکات و چ کاردانەوەیەک����ی دەبێت. ت����ۆ جار دوای جار تووشی سەرس����وڕمان دەبیت. ئەمەش لەهه مو ئاس����تە جیاوازەکان����ی کۆمەڵگادا و الی زۆرین����ەی مرۆڤە لەیەک جی����اوازەکان ئامادەی����ە". ئارێنت لێ����رەدا دەیەوێت بڵێت تەنانەت لەناو "سیس����تمێکی تۆتالیتاری"دا مرۆڤ نازانێت بکەرەکان چۆن هه ڵسوکەوت دەک����ەن و چ����ۆن دەجوڵێن����ەوە، دەش����ێت یەکێک له پێناوی ش����اردنەوەی جولەکەیەکدا ئامادەبێت ژیانی خۆی بخاتە مەترسییەوە، بەاڵم یەکێکی دیکە ب����ۆ بڕێکی کەم له پارە هه مان جولەکە تەس����لیم به دەس����ەاڵتداران بکات. هه موو قس����ەکردنێک لەسەر سیستم کە ئەم وردەکارییە گرنگانە و ئەو ش����تانەی کە م����رۆڤ له دۆخێکی کۆنکریت����دا دەکەن به م����رۆڤ لەناوببات، نەک تەنها بەش����ێکی هێج����گار گرنگی ژیان����ی کۆمەاڵیەتی بێرخ و نەبینراو دەکات، بەڵکو ش����تەکان بەجۆرێک تێکەڵدەکات مرۆڤ نەتوانێت توانای کردنی چاک����ە له خراپە و ڕاس����ت له هه ڵ����ە و مرۆڤ

له جەالد جیابکاتەوە. باوەڕبوون به ڕێکەوتی ڕادیکاڵ و به توانای بیرکردنەوە و هه ڵبژاردنی ئازادان����ە الی مرۆڤ وا له هانا ئارێنت دەکات هیوایەکی زۆری به مرۆڤ هه بێت و تووش����ی ئ����ەو پەس����یڤیزم و ڕەش����بینییە نەبێت کە ب����ۆ نموونە کەس����انی س����ەر به قوتابخانەی "سیستمەگەرا"کانی سەرجەمی فرانکفۆرت و س����ەردەمی ئارێنت تووش����ی بووبوون. ئەم شێوازە له بیرکردنەوە ئەگەری ئازادیی وەک

ئەگەرێکی زیندوو دەهێڵێتەوە. گەش����بینی س����اویلکانە یان گەش����بینی

میتۆدییتاوانبارکردنی م����ن و )بڕێک له هاوڕێکانم( به گەش����بینیی بێقواڵی����ی و س����اویلکەیی کە چاوەڕوانی گۆڕانی لەسەرخۆ و "دڵۆپ دڵۆپ" دەکات، یان پابەس����تکردنی گەشبینیی من "نەبینینی ڕووک����ەش" و به "ش����یکردنەوەی ڕیشەی کێشەکان" و بەستنەوەی گەشبینیی و گۆڕانی لەسەرخۆ به دانانی "دەمامکی توند و تاریک" به "سەری سیستم"ەکەوە بۆ ئەوەی "هه قیقەت����ی" سیس����تمەکە دەرنەکەوێ����ت، له باش����ترین حاڵەتەدا تۆمەتێکی بێوژدانانە و بەهه ڵەدابردنێکی بەئەنقەس����تی خوێنەرانە. هه س����تدەکەم ئەوەندەی ڕق لەپش����تی ئەم تۆمەتانەوەیە، کەمترین هه وڵدانی لەپش����ت نییە بۆ دۆزینەوەی س����ەرچاوە ڕاستەقینەی ڕووانین����ەکان. م����ن نکوڵ����ی ل����ەوە ناکەم مندا له نووس����ینی ڕێژەیی گەش����بینییەکی هه ی����ە، نکوڵیش لەوە ناک����ەم و باوەڕم وایە گۆڕانکاریی پیادەکردن����ی توان����ای ئەگەر و له کوردس����تاندا هه یە، بەاڵم ئەو گەشبینییە ڕێژەییە پەیوەندی بەو تۆمەتانەی س����ەرەوە نییە کە کاک بەختیار دەیانداتە پاڵ من. ئەم گەشبینییە بەشێکی لەو دەزگا چەمکییەوە دێ����ت کە م����ن ب����ۆ خوێندن����ه وەی دیاردە جۆربەجۆرەکان بەکاریدەهێنم، بەشێکیش����ی پەیوەندی ب����ەو ڕوانینەوە ب����ۆ کۆمەڵگاوە هه یە کە کورتی ناکاتەوە بۆ هه ڵگری "یەک" میکانیزم و "یەک" عەقاڵنیەت و "یەک" لۆژیک و، بەشێکی تریش����ی گەشبینییەکی فەلسەفییە لەو جۆرە گەشبینییەی لەهه ناوی ڕوانینەکانی هانا ئارێنت و نووس����ینەکانی کۆتایی سااڵنی هه فتا و سەرەتای س����ااڵنی هه شتای میشێل

فۆک����ۆوە دێت. )بەداخەوە لێ����رەدا مەودای ئەوەم نییە لەسەر ڕوانینەکانی ئەو قۆناغەی میش����ێل فۆکۆ بدوێم کە من لەزۆر ش����وێن و زۆر نووسیندا به کورتی هێمام پێکردن، بەاڵم من له ئێس����تادا خەریکی نووسینی کتێبێکم لەس����ەر میش����ێل فۆکۆ کە بەدرێژیی لەسەر ئەو قۆناغە وەس����تاوم، کتێبەکەش س����اڵی ئاین����دە دەکەوێتە بەردەس����تی خوێنەران(. بەکورتی مەس����ەلەکە له بنەڕەتەوە پابەستی "س����اویلکەیی" و " ش����یکردنەوەی ڕووکەش" نیی����ە، چونکە وەک نیش����انمدا ئەوەی کاک به داهێنانی فیکریی و فەلس����ەفی بەختی����ار خۆی دەزانێت، هه م من و هاوڕێکانم بەدوور و درێژی لەسەرمان نووسیوە و هه م ژمارەیەکی گەورەی خەڵکانی سادە له کوردستاندا ڕۆژانە

دووبارە و سەدبارەی دەکەنەوە.هیوای من و، پێش����موایە هیوای بەش����ێک له هاوڕێکانم، له کۆمەڵگای ئێمەدا لەسەر ئەو بک����ەر و هێز و زمان و ڕوانین����ە هه ڵچنراوە کە دەتوانن و دەڵێن "نا"، کە تەس����لیم نابن، کە قسەی جیاواز و کردەی جیاواز و هه ڵبژاردنی جیاوازیان هه یە، کە ئەو سیستمە سیاسییەیان قبووڵنیی����ە و لەک����ردەی بەرەنگاربوونەوەی ڕۆژانە و بەردەوام����دان. ئەم هێزانە بچووکن، بێکایگەریی ئاش����کرا و ڕاستەوخۆن، ناتوانن له ئێس����تادا دۆخەک����ە بگۆڕن، بەڵ����ێ وایە، بەاڵم هاوکات هه ن و ئامادەن، قس����ەدەکەن و من قس����ەکردنی دەکوژرێن. بەرگریدەکەن و لەسەر مەرگی کاوە گەرمیانی و لەسەر ڕۆحە بەرگرییکارەکان����ی تری دونیای ئێمە، لەپاڵ هه س����تێکی ئینسانی س����ادەدا کە دەیەوێت تێرۆری سیاسی ئیدانەبکات، ئەم ڕوانینە بۆ مرۆڤ و بۆ بەرگریی و بۆ کۆمەڵگا ئاراستەی دەکات. بەبۆچوون����ی من یەکێ����ک له ئەرکە گرنگەکانی ڕۆش����نبیر، له دونایەکی وەک ئەو دونیای����ەی ئێم����ەدا، ئەوەی����ە نەهێڵێت ئەو ئاگ����ری ئومێدە به گۆڕان����ی دونیا بکوژێتەوە کە دەش����ێت له مرۆڤەکان چاوەڕوانی بکەین. کاری ڕۆش����نبیرە بتوانێ����ت ئەگەرەکانی"نا" گوتن و بکەرەکانی "نا"گوتن لەناو کۆمەڵگادا ببینێت، جیاوازیی لەنێوان ئەوانەدا بکات کە دەڵێن "نا" و ئەوانەدا کە بێدەنگن و ئەوانەش کە دەیانەوێت "نا"گوتن له کۆمەڵگادا نەهێڵن.

جیاوازی لەنێوان قس����ە جیاوازەکان و بکەرە جی����اوازەکان و پێگە جی����اوازەکان و مینبەرە جیاوازەکاندا بکات، ن����ەک هه موویان لەژێر دەستەواژەیەکی گش����تی وەک "سیستم" دا کۆبکاتەوە و بەمەش، بۆ نموونە، جیاوازییەک لەنێوان بزوتنەوەی گۆڕان و پارتی دیموکراتی کوردس����تان دا، لەنێ����وان ڕۆژنامەی ئاوێنە و ڕۆژنام����ەی ب����اس دا، لەنێ����وان گەنجان����ی توڕەی کەالر و هێزە دەمامک لەس����ەر و تێاڵ بەدەس����تەکاندا نەهێڵێتەوە و هه موویان وەک دەرکەوتی جیاوازی یەک سیس����تمی فاشی ببینێت، ئەم فاش����یەتەش وەک درێژکراوەی "ڕۆژهه اڵت"ی زەبەالحی مێگا "سیستم"ێکی وێنب����کات کە س����ەرێکی له ئەندەنوس����یایە و سەرەکەی تری له تورکیا، بەشێکی لەهیند و پاکستان و بەش����ەکی تری له مالیزیا و میسر، بێگومان به تێپەڕین به کوردستان و مەغریب و تونس����دا، وەک بەش����ێک لەو "خۆرهه اڵتە"

خورافییە. ئەم شێوازە له نەبینینی جیاوازیی له نێوان کۆمەاڵیەتییە هێ����زە ش����وێن و کۆمەڵ����گا و جیاوزەکاندا، لەنێوان ک����ەس و هێز و پارت و مینبەرە جیاوازەکان����دا، نەک تەنها لەڕووی زانستییەوە هه ڵگری ڕوانینێکی تەواو هه ڵەیە دەربارەی ژیانی کۆمەاڵیەتی و سیاسی، بەڵکو بەتاڵکردنەوەی مرۆڤیش����ە وەک تاکەکەس و وەک گروپی����ش له ه����ه ر توانایەکی کردەیی بیکردنەوە و پراکتیکی سەربەخۆ، گرێدانێکی میکانیک����ی مرۆڤەکانە به جەب����ر و قەدەرێکی زەبەالحەوە کە گوایە سیس����تمەکە لەهه موو کون و قوژبنێکدا هه ڵگریەتی و لەهه موو کون و به جەبر و فش����ارەکانی مرۆڤەکان قوژبنێکدا گی����رۆدە دەکات. ئەم ج����ۆرە ڕوانینە نەک لەناو هیچ زانس����تێک له زانستەکاندا جێگەی نابێتەوە، نەک تەنها ڕەشبینییەکی سیاسیی و ترس����ناکی فەرهه نگی����ی کۆمەاڵیەتی����ی و لێدەکەوێت����ەوە، نەک توان����ای بینینی هیچ پرۆسە و بکەرەێکی کۆنکریتی مسۆگەرناکات، بەڵک����و ڕۆحیەتی بەزان����دن و تاقەت نەمان و حەوسەڵەچوون و بێباکی گەشە پێئەدات. ئەو ڕۆحیەتەی له نووس����ینێکی هاوبەشدا لەگەڵ کاک ئاراس فەتاحدا ناوی شکستباوەڕیمان،

"defeatism"، لێن����ا.

توندوتیژیی و سیستم و بکەر... پاشماوه

بیرم دێ هه ر دوای كاره س����اتی 31ی ئاب، جه نابی مام جه الل به سه فه رێك هات )یه كێتی ( له مه كته به ك����ه ی له نده ن، بۆ كۆبونه وه یه ك����ی به كادره كانی ئه وی كرد، زۆر به حه ماس����ه وه باس����ی پاكس����ازی و

چاكسازی ناو یه كێتی كرد. هه روه ها باس����ی پێشخس����تن و هێنانی خوێن����ی تازه ی كرد بۆ س����ه ركردایه تی . له و كۆبونه وه یه دا كادرێكی پێش����كه وتو له هاوڕێیان����ی هه ولێر له ته نیش����ت منه وه ب����و, وتم تۆ ل����ه و باوه ڕه دایت ئه و كاره بكرێ����ت، چونكه م����ن ڕای خۆمم وتبو، ئه ویش له وه اڵمدا وت����ی : ئه وه یه كه مجار نیه ئه و قسانه كرابێت، هه رگیز ناكرێت، ئه وه ب����و دواتر هه ر به وه وه نه وه س����تان به ڵكو هه ندێك كه س����ی فایل����دار و بێزراو له ناو جه م����اوه ردا س����ه رخران كه ڕۆژی )یه كێتی ( ی����ان گه یاند به م رۆژه و له به ر مش����تێك دۆالر كردیانه پاشكۆی پارتی كه ئه مه ش هۆیه كی س����ه ره كی بو بۆ ئه و

شكسته .به اڵم ئ����ه وه ی كه زۆر جێی س����ه رنج و تێڕامان����ه هی����چ كه س له س����ه ركردایه تی یه كێتی خۆی به هه ڵ����ه نازانێت و ناچێته ژێر باری ئه و شكسته گه وره وه ، هه ر وه ك

ئه وه ی هیچ روینه دابێ.باشه ناكرێت ئه وانه ی هه ڵه ی گه وره یان كردوه بكشێنه دواوه و دان به هه ڵه كه یاندا

بنێن. م����ن لێ����ره دا ته نها ی����ه ك نمونه ده هێنمه وه له باره ی ئه و جۆره كه سانه وه كه دوای دۆڕان����دن وازیانهێناوه . گه وره سیاسی و ده وڵه تداری به ریتانیا )چه رچل( كه س����ه رۆكوه زیران بوه به براوه ی یه كه م دائه ن����را له جه نگی جیهانی دوه مدا، دوای دۆڕاندنی حیزبه كه ی له هه ڵبژاردندا، چوه ماڵ����ه وه و ته نانه ت وازی له سیاس����ه تیش هێن����ا، ئێستاش����ی له گه ڵدا بێ����ت هه ر له پێش����چاوی به گه وره ی����ی ماوه ت����ه وه ،

میلله ته كه ی و جیهاندا.به اڵم پێئه چێ ئه م شكست و دۆڕاندنه ی یه كێت����ی له هه ڵبژاردنه كاندا ته نها خه تای

ئه ندام پۆله ... بوبێت....• ئه م ده س����ته واژه یه م له قس����ه یه كی هاوڕێیه ك����ی كۆچكردوی خۆشه ویس����ت و هه میشه زیندومان )بهجت( حه مه ره شیدی باریكه وه رگرتوه ، دوای 31ی ئابی 1996 هێزه كانی هه اڵتنی پرسیاری شكس����ت و یه كێتی لێئه كه ن به ره و سنور. براده رێكی )م.س( ئه ڵێت: كاك )حه مه ره شید( به و پێیه ی تۆ كادرێكی ك����ۆن و به ئه زمونیت بۆ وامان لێبه سه رهات، له وه اڵمدا ئه ڵێت: به بۆچون����ی من هه موی خه ت����ای ئه ندام

پۆله ... كانه ...براده ره كه ی )م.س(یش پاش كه مێك رامان ئه ڵێت: به خوا من بزانم مه به ستت

ئه ندام سه ركردایه تی و )م.س(ه كانه .

یه كێتی نیشتمانی كوردستان...پاشماوه

ونبون

* ناس���نامه یه كی ژوری بازرگانی سلێمانی ونبوه به ناوی )صالح عزیز عبدالله ( هه ركه س دۆزیه وه بیگه ڕێنێته وه بۆ پرسگه ی ئاوێنه .

* ناسنامه یه كی ژوری بازرگانی سلێمانی ونبوه به ناوی )كارزان كریم محمود( هه ركه س دۆزیه وه بیگه ڕێنێته وه بۆ پرسگه ی ئاوێنه .

ته كنوكرات����ی بزوتنه وه یه ك����ه كه س����اڵی 1932 له ویایه ت����ه یه كگرتوه كان����ی ئه مریكا له ئه ندازیار و ته كنوكراتیه كان ده ستیپێكرد و به زانس����ته كان و س����ه رقاڵ ئابوریناس����انی بیناس����ازییه كان پێكه����ات ل����ه و روانگه یه ی الیه نه ئابورییه كانی سیس����تمی كۆمه اڵیه تی به ئه ندازه ی ئاڵۆزییه كه كه سیاس����ه تمه داران ناتوان����ن لێیبگه ن ی����ان زاڵبن به س����ه ریدا، بۆی����ه پێویس����تی ده كرد ك����ه به رێوه بردنی كاروباری ئابوری بچێته ژێر ركێفی زانایان و

ئه ندازیاران و پسپۆرانه وه .نوس����ه رێكی فه ڕه نس����ی )جان ولیم البییر له كتێب����ی "الث������ورة‌‌‌والتكنوقراطی������ة " باس

له رۆڵی ته كنۆكراتیه كان ده كات له داڕش����تنی له ماوه ی فه ره نسی كۆمه ڵگه ی ناس����نامه ی سێ كۆماری یه ك له دوای یه كی حوكمڕانیدا ك����ه تیایدا بانگهێش����تی به ش����داربونی كرد له داڕشتنی بڕیاره كانی كه سودمه ند ده بێت له پیاده كردن����ی ده س����ه اڵتی راس����ته قینه دا، به اڵم ئه و ئه قڵیه ته ی كه له ده ستكه وته كانی ته كنۆكراتدای����ه و مه رج����ی بنه ڕه تیی����ه كه هه ر وێنایه كی له س����ه ر بونی����اد ده نرێت بۆ نوێبون����ه وه ی كۆمه ڵگ����ه . ل����ه و روانگه یه ی بونیادنه ر له ئه قلێكی بریتیی����ه ته كنۆكراتی نه ك كه س����ێك ش����وێنێك ی����ان وه زیفه یه ك

بگرێت.

واقع و پێكهاته ی كۆمه ڵگه ی كوردیش له روی ش����ڵه ژان و ناس����ه قامگیری ئه من و ئاسایش، گه نده ڵ����ی كارگێڕی و به رێوه ب����ردن، نه بونی نه بونی ده ستور، په رته وازه یی كۆمه اڵیه تی، سیس����تم، زاڵێت����ی ده س����ه اڵتی بنه ماڵه یی و خێڵه كی و ئاینی و ناوچه گه رێتی هه مو ئه وانه واده كه ن بیر له گۆڕانكاری و ئه لته رناتیڤی تر بكرێته وه بۆ حوكمڕانی به وه ی چه ندین ساڵه ئه قڵیه تی سیاسی و حزبی و خاوه ن ئه زمونێكی كه موكورتی پیشه یی و باگراوندێكی زانیاری و زانستی ئاسایی به رێوه ی ده بات و پێویستی زۆری به خوێندنه وه ی بابه تیانه و توێژینه وه ی جدی هه یه تا قه باره ی زیان و له هۆكاره كانی

وردببێت����ه وه و پاش����ان ل����ه و روانگه ی����ه وه دیاریكردنی ئه وله ویات و خاڵی ده ستپێكردن هه نگاوی چاره س����ه ره كان بێت روه و گه شه و بونیادنان����ی ژێرخانی ئابوری و مرۆیی، به اڵم بێگومان به هۆی بون����ی ملمانێی حزبه كان و ته كه توالت����ی نێوه ن����دی خۆیان ب����وه هۆی رونه دانی ئه و واقعه ، به مه ش پێشكه وتنه كانی دواخست و وه زیفه و پۆسته كانیش به شێوه یه ك دابه شبون كه هه ندێجار ده گاته ئه و راده یه ی هه ڵگری خاوه ن بڕوانامه یه كی دیاریكراو كار بكات له به ڕێوه بردنی پسپۆرییه كی جیاوازتر له خۆی����ان و له هاوش����ێوه ی ئ����ه و نمونانه وه پرس����یارێك دێت����ه ئ����اراوه ب����ه وه ی چۆن

نه خوێنده وارێكی نه زان یان نیوه خوێنده وارێك ده توانێت دامه زراوه یه كی نوێ به رێوه به رێت، بۆی����ه بۆ ئ����ه وه ی بتوانین هه م����و به توانا و پسپۆرییه ك له كاری ش����یاودا كار پێبكه ین پێویس����ته له لوتكه ی هه ڕه مه كه وه ره وایه تی پێبدرێت و رێ به كه سانی ته كنۆكرات بدرێت بۆ فه رمانڕه وایه تیكردنی واڵت. چونكه بونی مه یدانێكه مماره سه كردنی ئه قڵی و ژێرخانی شاره زایی به رهه مدینێ ودو مه رجی سه ره كین

بۆ ته وسیفكردنی ئه ركی ته كنۆكرات.بۆیه هه وڵدان بۆ هاتنه كایه وه ی حكومه تی ئه قڵیه ت����ی ج����دی و كاری ته كنۆك����رات ده سه اڵتدارانی پێویس����ته به تایبه ت له الیه ن

س����ه ركردایه تی حزبه كان����ه وه ، چونكه بونی ئه م جۆره ئاڕاس����ته یه ده بێت����ه فاكته رێكی گه نده ڵ����ی و نه هێش����تنی ب����ۆ چاره س����ه ر خزمایه تی و ناس����ین به گشت شێوه كانییه وه ، جگ����ه له وه ی هه نگاوێك����ی كاریگه ر و فعلییه بۆ به گه ڕخس����تنی ئیشكردن و به رپرسیارێتی له الیه ك و بۆ كاركردنی كه سانی خاوه ن توانا و ش����اره زایان له ب����واره جیاجیاكاندا، به وه ش دۆخ����ی كوردس����تان ده گۆڕێ����ت له حاڵه تی ده رفه ت گه شه س����ه ندن و بۆ دواكه وتوییه وه وااڵت����ر ده بێت ب����ۆ به گه ڕخس����تنی كرداری وه به رهێنانێكی فعلی راست له كوردستاندا.

Kner_abdullah@yahoo.com

رۆڵی ته كنۆكرات له فه رمانڕه وایه تیدا!... پاشماوه

ریکام

کاوە گەرمیانی هیوا قادر

ئەگەر شکس���تە کالس���یکییەکانی حیزب���ی کوردی لەن���او یادەوەرییە دەس���تەجەمعییەکانی ئینسانی ئێمەدا س���اڵەکانی 66 و 74 بێت، ئەوا شکس���تە نوێکانی حیزبی کوردی کوش���تنی سەردەش���ت عوس���مان و س���ۆرانی مامە حەمە و کاوە گەرمیانییە. گەر له یەکەمیاندا ئەو شکستە ڕۆحی زۆرینەی ئینس���انی کوردی توشی شکست و ماتەم کردبێت، ئەوا له دوهەمیاندا توشی شۆک و ترسی ئەکات، چونکە له یەکەمیاندا جێیەک مابوەوە بۆ خەونبینی���ن و متمانەکردن، بەاڵم له دوهەمیاندا هیچ جێیەک نەماوەتەوە بۆ خەونبینین و متمانەک���ردن. له یەکەمیاندا کوردبون بەس بو بۆ کوشتن و لەناوبردن بەدەس���تی دەسەاڵتێک کە کورد نەبو، بەاڵم له دوهەمیاندا باسکردنی ئازادی بەسە بۆ کوشتنت بەدەستی دەسەاڵتێک

کە دەسەاڵتی کورد خۆیەتی.لەیەکەمیاندا هەزاران هەزار ئەکوژرا بەاڵم تەنها ش���انازییەک ئەمایەوە کوردبون و خەونبینین بو، بەاڵم له دوهەمیاندا ئینس���انەکان یەک بەدوای یەکدا ئەکوژرێن لەبەرئەوەی باس له کوژرانی ئەو خەونە ئەکەن، ئێس���تا هەمو ئینس���انەکان بێ هیچ جیاوازییەک هەست ئەکەن ڕۆژێک ئەوانیش س���ەرەیان دێت و ئەکوژرێن، له یەکەمیاندا مژدەی گەیشتن بەدواڕۆژێکی گەش وەک تروس���کەیەک له ڕۆحی ئینسانی ئێمەدا ئەگڕا، له دوهەمیاندا

ڕۆحی زۆرینەی ئینسانی کورد توڕە و تاریک ئەکات.کوژرانی کاوە گەرمیانی، کوژرانی هەریەکێک له ئێمە بو لەناو ماڵەکەی خۆیدا، له ب���ەردەم مێزی نوس���ین و لەگەڵ منداڵەکەی ک���ە ئەیبات بۆ قوتابخان���ە و لەناو پ���اس و لەناو ئەوپەڕی س���ەرگەرمی ژیانی ڕۆژانەدا. تەنه���ا جیاوازییەکی هەر یەک له ئێمە لەگ���ەڵ کاوە گەرمیانیدا ئەوەیە کاوە فیشەکەکان بەرجەستەی کەوتن و کوژرا بەاڵم ئێمە ئەو فیشەکانە بەر ویژدان و شوناس���مان کەوت. ئەو کەس���ەی کوژرانی کاوە گەرمیانی له کوژرانی تاکە ئینسانێکدا کۆئەکاتەوە، گەمژەیە؛ ئەو سیاسییەی هێزی بینینی ئەو توڕەبونانەی ناو سنگی هاواڵتیەکانی نەبێت، گەمژەیە؛ ئەو مافیا تازەپێکەوت���وە دەوڵەمەندەی هەناوی حیزبی کوردی کە بێباکانە پێیوایە ئەتوانێت هەمو ڕۆژنامەنوس���ان بکڕێت، گەمژەیە؛ چونکە ئەگەر لەناو هەزاران ڕۆژنامەنوسدا نەتوانێت کاوە گەرمیانییەک بکڕێت، بەسە ب���ۆ خەبەرکردنەوەی توڕەبونێک کە لەناو ی���ادەوەری برینداری ئێمەدا

ڕۆژانە خوێنی لێ ئەڕژێت.زۆر درەنگ���ە بۆ دەس���ەاڵتی کوردی گ���ەر پەلەن���ەکات لەڕاپێچکردنی تاوانب���اری ڕاس���تەقینە بۆ ناو دادگا، چونکە ئێس���تا ئەم دەس���ەاڵتە لەب���ەردەم دوڕیانێکدایە، یا ئازایانە ئەو الیەن���ە ئەخاتە بەردەم دادگا و باکی نابێت له تۆراندن و توڕەبونی دەس���تەو تاقم و عەش���رەتی کەس���ی بڕیاردەر، یان ئەکەوێتە بەردەم ش���ااڵوی توڕەبونێک کە کەس نازانێت کۆتاییەکەی بەرەو چ ئاقارێکی ترسناک ئەڕوات. گەر هەمان سیناریۆی لێدانی ئاس���ۆس هەردی بۆ ئەم کەیس���ەش تاقیبکاتەوە و تەنها کەسی بەکارهەس���تاو زیندانی بکات و بڕیاردەرە دەستڕۆیشتوەکانی پشتی ئەم تاوانە بشارێتەوە، ئەوا بەم کارە ترسناکترین ڕێگا هەڵئەبژێرێت و ئەبێتە هۆی دوبارەبونەوەی ئەو 17ی شوباتانەی کە ئەمجارە خەبەریانبێتەوە

ترسناکتر و شااڵوهێنەرترئەبن.

نوێنه‌ری‌ئاوێنه‌‌له‌ئه‌وروپاشوان‌حه‌مه‌‌ـ‌نه‌رویج004799004729

hamashwan.awene@yahoo.noAweneکوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی سۆرانی مامە حەمە، عەبدولستار تاهیر، سەردەشت عوسمان

خاوه‌نی‌ئیمتیاز:‌کۆمپانیای‌ئاوێنه‌سه‌رنوسه‌ر:‌سه‌ردار‌محه‌مه‌د

ریکالم

براکه ی کاوه گه رمیانی: ئه گه ر مه حمود سه نگاویی ده ستگیرنه کرێت، خێمه هه ڵده ده ین

کاروان محه مه د برای رۆژنامه نوس���ی تیرۆرکراو کاوه گه رمیانی، به ئاوێنه ی راگه یاند ئه گه ر بێت و ئه ندامی مه کته بی سیاسیی یه کێتی نیشتمانی کوردستان مه حمود سه نگاویی، که ئێستا له سه ر که یسی کاوه گه رمیانی له الیه ن دادگای که الره وه داواکراوه ؛ ده ستگیرنه کرێت و نه چێته به رده م دادگا، ئه وا خۆیان وه ک که س و کارو خێزانی کاوه گه رمیانیی

له به رده م دادگاو ناو شاری که الردا خێمه هه ڵده ده ن و مانگرتن ڕاده گه یه نن.ئه م هه ڵوێس���ته ی خێزانی کاوه گه رمیانی، دوای ئه وه دێت که دادوه ری ئه و که یس���ه به پێی ماده ی 406 له یاسای سزادانی عێراقی، داوای له مه حمود سه نگاویی کردوه بێته به رده م دادگا، به اڵم هه رچه نده چه ند رۆژێک به سه ر ئه و داوایه ی دادوه ردا تێپه ڕیوه ، هێشتا ئه و ئه ندام مه کته ب سیاسییه ی یه کێتیی، به ده م ئه و داوایه ی دادگای که الره وه

نه چوه .

ئه گه ر كاوه یه ک بکوژن هه زاران کاوه له دایکده بن

ئامه د