Х ндэт эцэг үэхч дээ сайн үүбайцгаана уу

Х хдийн үүх гжил өт л вшилд ө өэцэг эх болон олон нийтийн байгууллагын

рэг оролцооүү

Зорилго:

Х хэд гэж хэн бэ? Тэдний үүх м жил т л вшил гэж юу ү үү ө өвэ? тэднийг хэрхэн т л вш лэхэд эцэг эх ө ө үүболон олон нийтийн байгууллагын рэг үүоролцоо хэрхэн н л л х ө өө өболон тэдний нас сэтгэх йн үонцлогт тохируулан з в өхарьцахад суралцаж тэднийгээ х м жил ү үүт л вшилтэй з в х н ө ө ө үболоход нь туслах.

Х хэд гэж хэн бэ?үү

1989 оны х хдийн эрхийн үүтухай конвенцид “Насанд х рэх насны хязгаарыг ү

ндэсний хууль тогтоомжид 18-үаас доогуур тодорхойлоог й үн хц лд 18-аас доош насны ө өх нийг х хэд гэнэ” гэж ү үүз вх н насаар нь ө өтодорхойлсон байдаг.

Философийн шинжлэх ухааны доктор Ц.Балхаажав“Х хэд бол аугаа их ерт нц, үү өмаш баян намтартай, олон нарийн нууцыг биедээ агуулсан” х хэд шиг эцэж үүцуцашг й бие , оюуны байнгын ажилтай, үуян хатан, хурдан шалмаг х д лг нтэй, ө ө өөбуруу з вийн нэлгээ хэмж р нд ртэй, ө ү үү ө өх хэд шиг гэнэн цагаан сэтгэл, шулуун үүшударга зантай, учрыг олох, сурч мэдэх оргилуун х сэлтэй, х хэд шиг бие оюунаа ү үүцаг ямагт сорилд оруулж хичээл сургамж авч байдаг, х хэд шиг хариу тооцоог й үү үбусдаас дэмжлэг тус горилж явдаг тэнгэрлиг ариун зэл амьдралаар нэгэн үзэрэг цэнэглэгдсэн д р т рх том х нд ү ө үбайхг й гэж хэлсэн байдаг.ү

Нас бие сэтгэцийн хувьд эрчимтэй хөгжилийн замыг туулж яваа, нийгмийн харилцаанд бие дааж оролцох чадвар хараахан төлөвшөөгүй, эцэг эх асран хамгаалагчдын хараа хяналтанд байдаг, өөрийн гайхамшигт ертөнцөөр хүрээлэн буй орчин болон бусдыг танин мэдэж буй 18 нас хүртэлх хүн бүрийг хүүхэд гэнэ.”

Хүүхдийн төлөвшилХ гжилийн р д н, ө ү ү

амьдралын б хий л йл ү үажиллагаагаар олж авсан мэдлэг, чадвар, дадал, амьдралын туршлага, бие х ний х гжилийн цар х рээ, ү ө үт вшин, ер нхий соёлын ү өб рэлдэх н юм.ү үү

Хүүхдийн хүмүүжил

Хүний эрхэм нандин чанаруудыг төлөвшүүлэх, хүмүүстэй зөв харицах, зан төрхөд үзүүлэх нөлөөлөл бөгөөд түүний үр дүн юм.

Хүүхдийн нийгэмшил

Хүүхэд хүмүүн төрөлхтөний хөгжлийн хуульд захирагдан нийгмийн харилцаанд орж нийгмийн туршлага, үнэт зүйл, хэм хэмжээг өөрийн болгон эзэмших үйл явц.

Хүүхэд гэдэг нь хөгжин төлөвших, нийгэмших үйл явцаар дамжин өөрийгөө танин мэдэж, хөгжүүлэх чадвартай, ертөнцийг үзэх өөрийн үзэлтэй иргэн бие хүн болж төлөвших замд явж буй нийгмийн харилцааны субьект юм. Хүүхэд – бие хүний төлөвшилд нөлөөлөх хүчин зүйлийг байгалийн болон нийгмийн гэж 2 хуваана. Хүүхэд нь байгалийн бүтээгдэхүүн болохын хувьд хүнээс төрж өсөн торниж , үр удмаа залгамжилж, байгалийн шалгарлыг туулдаг дээд зэргийн хөгжилтэй уураг тархи, мэдрэлийн систем бүхий амьд бодьгал бөгөөд түүний хөгжил төлөвшилд удамшил зохих нөлөө үзүүлдэг. Нөгөөтэйгүүр хүүхэд нийгмийн бүтээгдэхүүн болохын хувьд түүний хөгжилд хүрээлэн буй байгаль орчин болон нийгмийн орчин, сургалт хүмүүжил, өөрийн идэвхитэй үйл ажиллагаа нөлөөлнө.

Монгол ардын сурган хүмүүжүүлэх ухаанд хүүхдийг хүмүүжүүлэхэд нас, насны онцлогт зүхицуулан хандахыг чухамчилж ирсэн байдагТухайлбал:1. 0-5 насанд хан хөвүүн мэт

асарч хүмүүжүүл2. 6-10 насанд нь сүүдэр мэт

дагуулан сурга3. 11-14 насанд нь ажил

хөдөлмөрт биеийг нь даалгаж сурга

4. 15-аас дээш насанд нь хүүхэдтэйгээ найз нөхөр мэт харьц гэсэн байдаг

Орчин үеийн хүүхдийн нас зүйн сэтгэл судлалын ухаанд

1. Нялх насны үе (0-1)2. Балчир насны үе (1-3)3. Сургуулийн өмнөх нас (3-6)4. Сургуулийн бага нас (6-12)5. Өсвөр нас (12-16)6. Сургуулийн ахлах нас буюу орь

залуу нас (17-18) гэж бие-оюун сэтгэцийн хөгжилд гарч буй үндсэн өөрчлөлтөөр нь тус тус хуваадаг байна.

Сургуулийн дунд буюу өсвөр нас (12-16)

Энэ насны х хдийн бие бялдар, оюун үүухаан, ёс суртахууны х гжил, харилцаанд өогцом рчл лт орж эхлэх тул “шилжилтийн” өө өнас гэдэг. св р насанд бэлгийн бойжилт Ө өявагдаж энэ нь х хдийн бие бялдар, үүсэтгэлз йн шинэ шинж сэж, х гжих д ү үү ө өн л лд г. Энэ насанд рийнх “Би”-г олж ө өө ө өө өөавах, бусдаар х лээн з вш р лэх, ү ө өө үү

рийг нэлэх, рийг бусадтай өө өө ү өө өөхарьцуулж ойлгох, рийнх дотоод өө өөсэтгэлийг мэдрэх, нэг гээр хэлбэл рийг ү өө өөнээж х гж лэх хэрэгцээ бий болдог. ө үү

Багш, эцэг эх, насанд х рэгчид үухаалаг эв д йтэй хандаж, тэдэнд үтуслах шаардлагатай. св р насны Ө өх хэд аливаад бие дааж хандах үүидэвхи санаачлагатай, урам зоригтой, рийг удирдах, юмс өө өө

зэгдэлд нэлэлт д гнэлт гч ү ү ү өш мжлэлтэй хандах чадвартай үүболдог. Т нчлэн амьдралын үүтуршлага харьцангуй бага, зарим з йлийг буруу ойлгосноос болж ү“З р д” зан, гэнэн болчимг й ө үү үбайдал гаргах явдал харагддаг

Өнөөдөр хүүхэд хүмүүжлээр доголдох асуудал эцэг эх, багш нарын хувьд тулгамдсан асуудалын нэг болж байна.

Х м жлийн доголдлын зарим ү үүилрэл д:үү

§Ажил х д лм р с зайлсхийх, залхуурахө ө ө өөУурлаж уцаарлах, догшин авир гаргах§Эцэг эх , багш нарын шаардлагыг х лээж авахг й ү үбайх§Х нг н, бусдын н л нд амархан автаж буруу ө ө ө өөз йлийг даган дуурайхү§Тамхи татах, согтууруулах ундаа хэрэглэх зэрэг эр л бус дадал хэвшилтэй болохүү§Хараалын г хэрэглэж бусдыг хэл амаар үдоромжлох, бусдыг айлган с рд лэхү үү§Худал хэлэх§Сурах идэвхи сул, сурлагаар хоцорч сэтгэл санаагаар унах, гэх мэт

Х хдийн х м жлээр доголдоход үү ү үүн л л х х чин з йл д:ө өө ө ү ү үү

§Нийгмийн хямрал, эмх замбарааг й байдал, архидалт, үхээл хахууль, садар самуун, архи тамхи зэргийг мэдээллийн хэрэгслээр суртачлах зэрэг нь х хдийн үүх м жлийн доголдлын бодит орчин болдог.ү үү§Эцэг эхч дийн сурган х м ж лэх арга үү ү үү үүажиллагаандаа гаргадаг алдаа дутагдлаас болж х хэд х м жлээр доголдоход х рдэг. Жишээ нь: үү ү үү үх хдээ хэтэрхий эрхл лэх, буруу з йл дээр үү үү ү

м р х, эсвэл х хдээ хайрлаж зохих анхаарал ө өө ө үүтавьдагг й, хэт глэх, х хдийнхээ дотоод ерт нцийг ү ү үү өмэддэгг й, х чээр дуулгавартай байлгахыг хичээх, их ү үхэмжээний м нг , нэтэй з йлээр урамшуулах , гэр ө ө ү үб лийн салат гэх мэтү§Багшийн ухаалаг бус шаардлага,б д лэг харьцаа, ү үүшударга бус нэлгээ, х хдийн х сэл авъяасыг ү үү үх ндэлдэгг й зэрэг шалтгаан.ү ү

Эцэг, эх х хдийн хоорондын үүхарилцаа холбоог батжуулах

Эцэг, эх х хдийн хоорондын харилцаа холбоо нь үүт рс н цагаас нь эхлэн батжин тогтдог. Бие биедээ итгэх ө өитгэл болон хамтрах зэл бодлыг бага наснаас бий үболгосоноороо х хэд с хийн хэрээр энэх холбоо үү ө ө үүнь улам б р батжиж св р насны х хдийн хувьд том ү ө ө үүх н болоход нь тулгуур суурь болдог.ү Хэрэв х хдийн эцэг эхтэйгээ тогтоосон холбоо нь :үү Элэгсэг дотно сэтгэл, хайр энэрлээр д рэнүү Найдвартай, тууштай, итгэж болох б г д урьдчилан ө өөхарж болохоор б рэлдэн тогтсон бол х хэд св р ү үү ө өнасны х гжлийн еийг саадг йгээр бэрхшээл багатай ө ү ү

Эцэг, эхтэйгээ сайн харилцаатай св р насны х хэд:ө ө үү

Бусад св р насныхан болон насанд х рсэн ө ө үх м стэй эв найртай, эерэг харилцан тогтоож чаддаг.ү үү Эцэг, эх рт нь итгэж байгааг мэдэрч, энэх өө үүитгэлийг х с рд лэхг й байхыг хичээдэг.ө ө үү ү Бусдыг х ндэтгэдэг, тэдний юу мэдэрч буйг ойлгож үх лээн авдагү рт итгэлтэй б г д рийг нэлэх нэлэмж Өө өө ө өө өө өө ү үнь ил байдаг.үү Бусад х нтэй сайн хамтран ажиллаж чаддаг.ү Сэтгэцийн хувьд эр л саруул байдаг.үү Эцэг, эхийнхээ з вл г г сонсож, х лээн авдаг ө ө өө үбайна. св р насны х хэдтэйгээ х ндэтгэлтэй, эелдэг Ө ө үү үз л н ханддаг эцэг эхч дэд х хэд нь ч м н ийм өө ө үү үү өбайдлаар ханддаг байна.

Харин эцэг, эх х хэд хоорондын харилцаанд үүхатуу чанд хараа хяналт, зэмлэл, шийтгэл голловол св р насны х хэд.ө ө үү

Эцэг, эхээсээ айж, тэднээс аль болох зайлсхийхийг хичээдэг. Шийтг лэхг йн тулд худал хэлдэг.үү ү Сэтгэлийн дарамтад орж санаа сэтгэлээр унадаг, айдас т гш ртэй болдог.ү үү Уур уцаар хорсол зэв цлийг мэдэрдэг.үү Эцэг, эх болон св р насны х хэд хоорондын ө ө үүсэтгэл санааны холбоо нь тэдний хоорондох харилцааны б хий л нг т рхийг илэрхийлдэг.ү ө ө ө Халуун дулаан, эелдэг ялдам, хайр энхрийллээр д рэн харилцаа нь х хдийн х гжлийн энэ е үү үү ө үшатанд х хдийг сг н х м ж лэх йл хэргийг үү ө ө ү үү үү үихээхэн х нг вчилд гө ө ө

Австралийн сэтгэл з йч, үгэр б л судлаач Стеве үБиддульф (Steve Biddulph) “Аз жаргалтай х хдийн үүнууц” номондоо “Олон х н үаз жаргалтай бус байхад программчлагдсан байдаг. Аз жаргалг й байхыг үтомчууд тэдэнд х хэд үүбайхад нь (зориуд бусаар) зааж сургадаг. Тэгээд х хэд тэр байдал-үүрольдоо насан туршдаа итгэн амьдралын т гсг л ө өх ртэл т нтэйгээ хамт ү үүявдаг”

Бид яаж н л лд г вэ? ө өө ө“Ээ залхуу минь”, “Чи ёстой хар амиа бодогч юмаа”, “Тэнэг юмуу чи”, “Амгалан тайван байлгаж болохг й байна уу”, ү“Замаа хардагг й юмуу?”, “Чи ч Нямаагийн үижил болох нь дээ” (тэрээр шоронд байгаа) “Уур х ргээд чи ч муу х хэд юм даа”, ү үү“Алив наад хутгаа г, гар х л з сэх нь ө ө өө ү

?”үү гэх мэт гс айлуудад сонсогдож үбайдаг. Ийм гс сонссон х хэд рийг ү үү өө өөз вх нө ө “Би муу байж”, "Би буруу юм хийсэн байна" гэж бодоод нг рд гг й, ө ө ө үхарин энэ нь тэдний сэтгэл санаа, ухамсарт ховсдох адилаар н л лд г нь Стеве ө өө өБиддульфийн удирдсан судалгаагаар тогтоогджээ

Ийм гс хэдийчинээ олон давтан үхэрэглэгдэх тохиолдолд х хдэд үүт дийчинээ ойр танил сонсдоно. өИнгээд х хэд т нд итгэж үү үү

нэмшдэг болж, "дутуугийн үмэдрэмж”-ийг авна. Стресстэй ээж, аавын амнаас зориуд бусаар гарсан гс ийнх р ү үү үудамд нь ул м р лдээдэг ө өө үажээ.

Аз жаргалтай байхад суралцаж болдог

Аз жаргалтай насанд х рэгчид бол үбагаасаа аятай мэдрэмж дийг авч, үүолон сайхан, тааламжтай йл явдлын үн л л л дор сч бойжсон байдаг ө өө ө өбайна. нд материаллаг орчин Үүн хц л гэхээсээ сэтгэл санааны ө өтааламжтай м ч д ил н л лд г ө үү үү ө өө өажээ. Ээжийн “Миний охин хаана байна?” гээд энхрийлсэн нсэлт, үаавынх нь “Мундаг х ш ” үү үү гэсэн магтаал, багшийн “Б гудайгаарай” үүгэх зоригжуулалт гэх мэт. Тэгэхээр ээж, аав нар х хдийг аз жаргалтай үүболгоход сургах, тэдэнд туслах боломжтой. Х хэд бол дээд зэргийн үүмэдрэмж, авьяас чадвартай, нарийн ажиглагчид байдаг.

Х хдийг ухаалаг др г байх, үү өө өсэтгэлийн тэнхээтэй болох, р р өө өөхэлбэл аз жаргалтай нэгэн болон с ж ө өх гжих д ээж, аав нар юуны мн дараах ө ө ө өз йлсийг анхаарна. ү• Гэр б лдээ халуун дулаан уур үамьсгалтай байх • р др г байхӨө өө өө ө• Х хдээ тоож, гийг нь сонсох, эрэлт үү үхэрэгцээнд нь мэдрэмжтэй хандах• Х хдээ нэлж байгаагаа мэдр лэхүү ү үү• Х хдээ зоригжуулж, магтаж байхүү• Ч л т цагаа х хэдтэйгээ р ө өө үү үд нтэйгээр нг р лэх (ном уншиж г х, ү ө ө үү ө өх хэдтэйгээ тоглох, мал, амьтан, үүургамал арчлах гэх мэт)• Гэр орныхаа ажлыг хамтран амжуулах• Найз н х дтэй болох, тэдэнтэй хамт ө өбайх боломж олгох, гадаа тоглуулах

Х ний амьдрал з ний ү үүз р дээр тогтсон будаа ү үү

шиг чухал учраас энхрий рстэйгээ ойр дотно үхарилцаатай байж

тэднийхээ х сэл сэтгэлийг үх ндэтгэн дээдэлж з в ү өболовсон х м ж лж ү үү үү

ирээд йн сайхан амьдралд үнь дэмжин тусалцгаая

Анхаарал тавьсанд баярлалаа