Γιόδωρος: Μερίς Τεηάρηη Πρώηης Βίβλοσ

1.69 – 1.99

Η Αίγσπηος. Ήθη, Έθιμα, Θρηζκεία

01.69.1 πεὶ δὲ ηὰο ηλ ἐλ Αἰγχπηῳ βαζηιέσλ πξάμεηο ἀπὸ ηλ ἀξραηνηάησλ

ρξφλσλ δηειειχζακελ ἀξθνχλησο κέρξη ηῆο Ἀκάζηδνο ηειεπηῆο, ηὰο ινηπὰο ἀλαγξάςνκελ ἐλ ηνῖο νἰθείνηο ρξφλνηο· 2 πεξὶ δὲ ηλ λνκίκσλ ηλ θαη´

Αἴγππηνλ λῦλ δηέμηκελ ἐλ θεθαιαίνηο ηά ηε παξαδνμφηαηα θαὶ ηὰ κάιηζηα ὠθειῆζαη δπλάκελα ηνὺο ἀλαγηλψζθνληαο. πνιιὰ γὰξ ηλ παιαηλ ἐζλ ηλ γελνκέλσλ παξ´ Αἰγππηίνηο ν κφλνλ παξὰ ηνῖο ἐγρσξίνηο ἀπνδνρῆο ἔηπρελ, ἀιιὰ θαὶ παξὰ ηνῖο Ἕιιεζηλ ν κεηξίσο ἐζαπκάζζε· 3 δηφπεξ νἱ

κέγηζηνη ηλ ἐλ παηδείᾳ δνμαζζέλησλ ἐθηινηηκήζεζαλ εἰο Αἴγππηνλ παξαβαιεῖλ, ἵλα κεηάζρσζη ηλ ηε λφκσλ θαὶ ηλ ἐπηηεδεπκάησλ ὡο ἀμηνιφγσλ ὄλησλ. 4 θαίπεξ γὰξ ηῆο ρψξαο ηὸ παιαηὸλ δπζεπηβάηνπ ηνῖο μέλνηο νὔζεο δηὰ ηὰο πξνεηξεκέλαο αἰηίαο, ὅκσο ἔζπεπζαλ εἰο αηὴλ παξαβαιεῖλ ηλ κὲλ ἀξραηνηάησλ ξθεὺο θαὶ ὁ πνηεηὴο Ὅκεξνο, ηλ δὲ κεηαγελεζηέξσλ ἄιινη ηε πιείνπο θαὶ Ππζαγφξαο ὁ άκηνο, ἔηη δὲ φισλ ὁ λνκνζέηεο. 5 ιέγνπζη ηνίλπλ Αἰγχπηηνη παξ´ αηνῖο ηήλ ηε ηλ γξακκάησλ εὕξεζηλ γελέζζαη θαὶ ηὴλ ηλ ἄζηξσλ παξαηήξεζηλ, πξὸο δὲ ηνχηνηο ηά ηε θαηὰ ηὴλ γεσκεηξίαλ ζεσξήκαηα θαὶ ηλ ηερλλ ηὰο πιείζηαο εξεζῆλαη, λφκνπο ηε ηνὺο ἀξίζηνπο ηεζῆλαη. 6 θαὶ ηνχησλ κεγίζηελ ἀπφδεημίλ θαζηλ εἶλαη

ηὸ ηῆο Αἰγχπηνπ πιείσ ηλ ἑπηαθνζίσλ θαὶ ηεηξαθηζρηιίσλ ἐηλ βαζηιεῦζαη ηνὺο πιείνπο ἐγγελεῖο θαὶ ηὴλ ρψξαλ εδαηκνλεζηάηελ πάξμαη ηῆο ἁπάζεο νἰθνπκέλεο· ηαῦηα γὰξ νθ ἄλ πνηε γελέζζαη κὴ ν ηλ ἀλζξψπσλ ρξσκέλσλ θξαηίζηνηο ἔζεζη θαὶ λφκνηο θαὶ ηνῖο θαηὰ πζαλ παηδείαλ ἐπηηεδεχκαζηλ. 7 ὅζα κὲλ νὖλ Ἡξφδνηνο θαί ηηλεο ηλ ηὰο Αἰγππηίσλ πξάμεηο ζπληαμακέλσλ ἐζρεδηάθαζηλ, ἑθνπζίσο πξνθξίλαληεο ηῆο ἀιεζείαο ηὸ παξαδνμνινγεῖλ θαὶ κχζνπο πιάηηεηλ ςπραγσγίαο ἕλεθα, παξήζνκελ, αηὰ δὲ ηὰ παξὰ ηνῖο ἱεξεῦζη ηνῖο θαη´ Αἴγππηνλ ἐλ ηαῖο ἀλαγξαθαῖο γεγξακκέλα θηινηίκσο ἐμεηαθφηεο ἐθζεζφκεζα. 01.69.1 Καη αθνχ κηιήζακε αξθεηά γηα ηηο πξάμεηο ησλ βαζηιηάδσλ ηεο

Αηγχπηνπ απφ ηα αξραία ρξφληα κέρξη ην ζάλαην ηνπ Άκαζη, ηψξα ζα θαηαγξάςνπκε ηα ππφινηπα γεγνλφηα ζηε ρξνλνινγηθή ηνπο ζεηξά. 2 Καη

ηψξα ζα κηιήζνπκε πεξηιεπηηθά γηα ηα ήζε θαη ηα έζηκα ζηελ Αίγππην. Σφζν ηα πεξίεξγα φζα θαη ηα πην ρξήζηκα γηα ηνπο αλαγλψζηεο καο. Γηαηί πνιιά απφ ηα ήζε θαη ηα έζηκα πνπ είραλ απφ ηνπο αξραίνπο ρξφλνπο νη Αηγχπηηνη φρη κφλν δηαηεξήζεθαλ απφ ηνπο ζεκεξηλνχο θαηνίθνπο, αιιά έρνπλ ζαπκάζηεθαλ θαη απφ ηνπο Έιιελεο. 3 Απηφο είλαη ν ιφγνο πνπ φζνη έρνπλ ηε θήκε φηη είλαη πνιχ κνξθσκέλνη ζέινπλ νπσζδήπνηε λα επηζθεθζνχλ ηελ Αίγππην, γηα λα γλσξίζνπλ ηνπο λφκνπο θαη ηελ νξγάλσζή ηεο πνπ ζεσξνχλ φηη είλαη αμηφινγα. 4 Καη παξά ην γεγνλφο φηη γηα ηνπο ιφγνπο πνπ

πξναλαθέξακε, παιηά, νη μέλνη δελ ήηαλ θαζφινπ εχθνιν λα κπνπλ ζηε ρψξα, ηελ είραλ επηζθεθηεί ήδε απφ ηα αξραία ρξφληα ν Οξθέαο θαη ν πνηεηήο κεξνο. Καη αξγφηεξα πνιινί άιινη, φπσο ν Ππζαγφξαο ν άκηνο θαη ν φισλ ν λνκνζέηεο 5 Λέλε επίζεο νη Αηγχπηηνη φηη απηνί πξψηνη αλαθάιπςαλ

ηε γξαθή θαη ηελ παξαηήξεζε ησλ άζηξσλ θαη φηη αλαθάιπςαλ ηηο βαζηθέο αξρέο ηεο γεσκεηξίαο θαη ηηο πεξηζζφηεξεο ηέρλεο θαη ζέζπηζαλ ηνπο θαιχηεξνπο λφκνπο. 6 Καη ε θαιχηεξε απφδεημε γηα φια απηά είλαη φηη ε Αίγππηνο γηα πάλσ απφ ηέζζεξηο ρηιηάδεο εθηαθφζηα ρξφληα θπβεξληφηαλ απφ

βαζηιηάδεο πνπ νη πεξηζζφηεξνη ήηαλ ληφπηνη θαη ε ρψξα επεκεξνχζε πεξηζζφηεξν απφ θάζε άιιε ζηελ νηθνπκέλε. Απηά δελ ζα κπνξνχζαλ λα είλαη αιήζεηα αλ νη άλζξσπνη πνπ ηα έθαλαλ δελ είραλ ηα θαιχηεξα ήζε θαη έζηκα θαη ηνπο θαιχηεξνπο λφκνπο θαη ηελ νξγάλσζε πνπ πξνάγεη ηελ παηδεία. 7 ζν γηα ηα κπζεχκαηα πνπ εθεχξε ν Ηξφδνηνο θαη θάπνηνη άιινη ζπγγξαθείο, ζρεηηθά κε ηα πξάγκαηα ζηελ Αίγππην, νη νπνίνη πξνηίκεζαλ, αληί γηα ηελ αιήζεηα λα εθεχξνπλ παξακχζηα γηα λα ςπραγσγήζνπλ ηνπο αλαγλψζηεο ηνπο, ζα ηνπο παξαιείςνπκε θαη ζα ζπλερίζνπκε κε ηα θαηαγεγξακκέλα απφ ηνπο Αηγχπηηνπο ηεξείο αξρεία, ηα νπνία έρνπκε θηιφηηκα επαιεζεχζεη. 01.70.1 Πξηνλ κὲλ ηνίλπλ νἱ βαζηιεῖο αηλ βίνλ εἶρνλ νρ ὅκνηνλ ηνῖο ἄιινηο ηνῖο ἐλ κνλαξρηθαῖο ἐμνπζίαηο νὖζη θαὶ πάληα πξάηηνπζη θαηὰ ηὴλ ἑαπηλ πξναίξεζηλ ἀλππεπζχλσο, ἀιι´ ἦλ ἅπαληα ηεηαγκέλα λφκσλ ἐπηηαγαῖο, ν κφλνλ ηὰ πεξὶ ηνὺο ρξεκαηηζκνχο, ἀιιὰ θαὶ ηὰ πεξὶ ηὴλ θαζ´ κέξαλ δηαγσγὴλ θαὶ δίαηηαλ. 2 πεξὶ κὲλ γὰξ ηὴλ ζεξαπείαλ αηλ νδεὶο ἦλ νὔη´ ἀξγπξψλεηνο νὔη´ νἰθνγελὴο δνῦινο, ἀιιὰ ηλ ἐπηθαλεζηάησλ ἱεξέσλ πἱνὶ πάληεο, πὲξ εἴθνζη κὲλ ἔηε γεγνλφηεο, πεπαηδεπκέλνη δὲ θάιιηζηα ηλ ὁκνεζλλ, ἵλα ηνὺο ἐπηκειεζνκέλνπο ηνῦ ζψκαηνο θαὶ πζαλ κέξαλ θαὶ λχθηα πξνζεδξεχνληαο ὁ βαζηιεὺο ἔρσλ ἀξίζηνπο κεδὲλ ἐπηηεδεχῃ θαῦινλ· νδεὶο γὰξ ἐπὶ πιένλ θαθίαο πξνβαίλεη δπλάζηεο, ἐὰλ κὴ ηνὺο πεξεηήζνληαο ἔρῃ ηαῖο ἐπηζπκίαηο. 3 δηαηεηαγκέλαη δ´ ἦζαλ αἵ ηε ηῆο κέξαο θαὶ ηῆο λπθηὸο ὧξαη, θαζ´ ἃο ἐθ παληὸο ηξφπνπ θαζῆθνλ ἦλ ηὸλ βαζηιέα πξάηηεηλ ηὸ ζπληεηαγκέλνλ, ν ηὸ δεδνγκέλνλ ἑαπηῶ. 4 ἕσζελ κὲλ γὰξ ἐγεξζέληα ιαβεῖλ αηὸλ ἔδεη πξηνλ ηὰο παληαρφζελ ἀπεζηαικέλαο ἐπηζηνιάο, ἵλα δχλεηαη πάληα θαηὰ ηξφπνλ ρξεκαηίδεηλ θαὶ πξάηηεηλ, εἰδὼο ἀθξηβο ἕθαζηα ηλ θαηὰ ηὴλ βαζηιείαλ ζπληεινπκέλσλ· ἔπεηηα ινπζάκελνλ θαὶ ηνῖο ηῆο ἀξρῆο ζπζζήκνηο κεη´ ἐζζῆηνο ιακπξο θνζκήζαληα ηὸ ζκα ζῦζαη ηνῖο ζενῖο. 5 ηῶ ηε βσκῶ πξνζαρζέλησλ ηλ ζπκάησλ ἔζνο ἦλ ηὸλ ἀξρηεξέα ζηάληα πιεζίνλ ηνῦ βαζηιέσο εὔρεζζαη κεγάιῃ ηῇ θσλῇ, πεξηεζηηνο ηνῦ πιήζνπο ηλ Αἰγππηίσλ, δνῦλαη ηήλ ηε γίεηαλ θαὶ ηἄιια ἀγαζὰ πάληα ηῶ βαζηιεῖ δηαηεξνῦληη ηὰ πξὸο ηνὺο πνηεηαγκέλνπο δίθαηα. 6 ἀλζνκνινγεῖζζαη δ´ ἦλ ἀλαγθαῖνλ θαὶ ηὰο θαηὰ κέξνο ἀξεηὰο αηνῦ, ιέγνληα δηφηη πξφο ηε ηνὺο ζενὺο εζεβο θαὶ πξὸο ηνὺο ἀλζξψπνπο κεξψηαηα δηάθεηηαη· ἐγθξαηήο ηε γάξ ἐζηη θαὶ δίθαηνο θαὶ κεγαιφςπρνο, ἔηη δ´ ἀςεπδὴο θαὶ κεηαδνηηθὸο ηλ ἀγαζλ θαὶ θαζφινπ πάζεο ἐπηζπκίαο θξείηησλ, θαὶ ηὰο κὲλ ηηκσξίαο ἐιάηηνπο ηῆο ἀμίαο ἐπηηηζεὶο ηνῖο ἁκαξηήκαζη, ηὰο δὲ ράξηηαο κείδνλαο ηῆο εεξγεζίαο ἀπνδηδνὺο ηνῖο εεξγεηήζαζη. 7 πνιιὰ δὲ θαὶ ἄιια παξαπιήζηα ηνχηνηο δηειζὼλ ὁ θαηεπρφκελνο ηὸ ηειεπηαῖνλ πὲξ ηλ ἀγλννπκέλσλ ἀξὰλ ἐπνηεῖην, ηὸλ κὲλ βαζηιέα ηλ ἐγθιεκάησλ ἐμαηξνχκελνο, εἰο δὲ ηνὺο πεξεηνῦληαο θαὶ δηδάμαληαο ηὰ θαῦια θαὶ ηὴλ βιάβελ θαὶ ηὴλ ηηκσξίαλ ἀμηλ ἀπνζθῆςαη. 8

ηαῦηα δ´ ἔπξαηηελ ἅκα κὲλ εἰο δεηζηδαηκνλίαλ θαὶ ζενθηιῆ βίνλ ηὸλ βαζηιέα πξνηξεπφκελνο, ἅκα δὲ θαὶ θαηὰ ηξφπνλ δῆλ ἐζίδσλ ν δηὰ πηθξο λνπζεηήζεσο, ἀιιὰ δη´ ἐπαίλσλ θεραξηζκέλσλ θαὶ πξὸο ἀξεηὴλ κάιηζη´ ἀλεθφλησλ. 01.70.1 Καη' αξρή, ε δσή ησλ Αηγππηίσλ βαζηιηάδσλ δελ έκνηαδε κε ηε δσή άιισλ κνλαξρψλ πνπ αζθνχλ ηελ εμνπζία ηνπο ρσξίο λα δίλνπλ ινγαξηαζκφ ζε θαλέλαλ. ιεο ηνπο νη πξάμεηο θαζνξίδνληαη απφ ηνπο λφκνπο, θαη φρη κφλν νη δηνηθεηηθέο ηνπο πξάμεηο, αιιά ε ζπλνιηθή θαζεκεξηλή ηνπο ζπκπεξηθνξά, αθφκα θαη ην θαγεηφ ηνπο. 2 Γηα παξάδεηγκα, θαλείο απφ ηνπο ππεξέηεο ηνπο δελ ήηαλ δνχινο πνπ λα έρεη αγνξαζηεί ή λα έρεη γελλεζεί ζην ζπίηη, αιιά φινη

ηνπο ήηαλ παηδηά επηθαλψλ ηεξέσλ, ειηθίαο πάλσ απφ είθνζη ρξνλψλ θαη είραλ ηελ θαιχηεξε παηδεία απφ φινπο ηνπο νκνεζλείο ηνπο. Καη απηά γηα λα κελ κπνξεί ν βαζηιηάο λα δηαπξάμεη θακηά θαθή πξάμε, αθνχ είρε θνληά ηνπ λα ηνλ πξνζέρνπλ θαη λα ηνλ ππεξεηνχλ κέξα θαη λχρηα ηνπο θαιχηεξνπο πνιίηεο. Γηαηί θαλέλαο κνλάξρεο δελ κπνξεί λα πξνρσξήζεη ζην θαθφ αλ φζνη ηνλ πεξηηξηγπξίδνπλ δελ ζπλαηλέζνπλ ζηηο επηζπκίεο ηνπ. 3 Οη ψξεο ηεο

εκέξαο ηνπ αιιά θαη ηεο λχρηαο ηνπ ήηαλ πξνζρεδηαζκέλεο θαη έπξεπε λα θάλεη φηη ν λφκνο απαηηνχζε θαη φρη φηη ζεσξνχζε θαιχηεξν. 4 Σν πξσί, γηα

παξάδεηγκα, κφιηο μχπλαγε έπξεπε λα δηαβάζεη ηηο επηζηνιέο πνπ ηνπ έζηειλαλ απφ παληνχ, γηαηί έηζη ζα κπνξνχζε λα εθηειέζεη θαιχηεξα ηα δηνηθεηηθά ηνπ θαζήθνληα θαη θάζε πξάμε ηνπ λα είλαη ζσζηή, έρνληαο πιεξνθνξεζεί ηί ζπλέβαηλε ζε φιν ην βαζίιεηφ ηνπ. Μεηά, αθνχ έθαλε ην κπάλην ηνπ θαη θφξαγε ηα ιακπξά θνζκήκαηα θαη ηα πινχζηα ξνχρα ηνπ θαζψο θαη ηα εκβιήκαηα ηνπ ζξφλνπ ηνπ, έπξεπε λα ζπζηάζεη ζηνπο ζενχο. 5

ηαλ ηα ζχκαηα είραλ πξνζαρζεί ζην βσκφ, ήηαλ ζπλεζηζκέλν γηα ηνλ αξρηεξέα λα ζηέθεηαη δίπια ζην βαζηιηά θαη ην πιήζνο ησλ Αηγππηίσλ λα καδεχνληαη γχξσ ηνπο. Καη φινη πξνζεχρνληαλ κε δπλαηή θσλή γηα πγεία θαη γηα φια ηα αγαζά πνπ αξκφδνπλ ζην βαζηιηά, εθφζνλ απηφο θεξφηαλ δίθαηα πξνο ηνπο ππεθφνπο ηνπ. 6 Έπξεπε επίζεο λα θάλεη κηα δεκφζηα εμνκνιφγεζε γηα θάζε κηα απφ ηηο αξεηέο ηνπ βαζηιηά, φπνπ ν ηεξέαο δηαβεβαίσλε ηνπο ζενχο φηη ν βαζηιηάο ήηαλ επζεβήο πξνο απηνχο θαη δίθαην ο θαη κεγαιφςπρνο πξνο ηνπο ππεθφνπο ηνπ, φηη έιεγε ηελ αιήζεηα, ήηαλ δίθαηνο θαη γελλαηφδσξνο κε ηελ πεξηνπζία ηνπ, κε άιια ιφγηα, φηη δελ ελέδηδε ζε ακαξηίεο θαη ηηκσξνχζε ηνπο ελφρνπο κε πνηλέο θαηψηεξεο απφ απηέο πνπ ηνπο άμηδε θαη επεξγεηνχζε ηνπο επεξγέηεο ηνπ κε κεγαιχηεξεο επεξγεζίεο. 7 Καη αθνχ έιεγε [ν ηεξέαο] πνιιά παξφκνηα, ηειείσλε ηηο επρέο ηνπ κε κηα θαηάξα γηα φζα ιάζε είραλ δηαπξαρζεί, εμαηξψληαο απφ απηά ην βαζηιηά θαη δεηψληαο λα πέζεη φιν ην θηαίμηκν ζε απηνχο πνπ ηνλ ππεξεηνχζαλ θαη ηνλ δίδαμαλ λα θάλεη ην θαθφ. 8 ια απηά γηα λα πξνηξέπεη ην βαζηιηά λα θνβάηαη ηνπο ζενχο θαη λα δεη ζχκθσλα κε ηηο πξνζηαγέο ηνπο, αιιά θαη γηα λα ηνλ νδεγήζεη ζην ζσζηφ δξφκν, φρη κε λνπζεηήζεηο, αιιά επαηλψληαο ηνλ θαη δείρλνληάο ηνπ ην δξφκν ηεο αξεηήο. 9 Μεηά απφ απηά, φηαλ ν βαζηιηάο είρε

επηζεσξήζεη ηνλ ηεξφ κφζρν θαη είρε αθηηλνζθνπήζεη ηα εληφζζηά ηνπ, θαη είρε απνθαζίζεη φηη νη νησλνί ήηαλ αίζηνη, ν ηεξφο γξακκαηέαο δηάβαδε ζηνπο παξηζηάκελνπο απφ ην ηεξά βηβιία πνπ είραλ θαηαγξαθεί νη πξάμεηο ησλ πην επηθαλψλ αλζξψπσλ θαη ησλ πην γελλαίσλ εγεκφλσλ, γηα λα δηαιέμεη ν βαζηιηάο κε ην κπαιφ ηνπ ηηο θαιχηεξεο γεληθέο αξρέο θαη λα ηηο εθαξκφζεη ζε φιεο ηηο ιεηηνπξγίεο ηεο δηνίθεζεο. 10 Καη ν ρξφλνο ηνπ ήηαλ θαζνξηζκέλνο,

φρη κφλν γηα ηηο αθξνάζεηο πνπ αθνξνχζαλ ηα δηνηθεηηθά θαη ηηο δηθαζηηθέο θξίζεηο, αιιά αθφκα θαη γηα ηνπο πεξηπάηνπο ηνπ, γηα ην κπάλην ηνπ, γηα ην πφηε ζα θνηκάηαη κε ηε γπλαίθα ηνπ. Με άιια ιφγηα γηα φιε ηε δσή ηνπ. 11 Οη βαζηιηάδεο ζηηίδνληαλ ζπλήζσο κε απιέο ηξνθέο, ηξψγνληαο κφλν θξέαο κφζρνπ πάπηαο θαη πίλνληαο κφλν κεηξεκέλν θξαζί, πνπ ε πνζφηεηά ηνπ δελ ήηαλ ηφζε ψζηε ηνπο δαιίζεη ή λα ηνπο κεζχζεη. 12 ε γεληθέο γξακκέο, ην

δηαηηνιφγηφ ηνπ βαζηιηά ήηαλ πξνθαζνξηζκέλν κε ηφζε αθξίβεηα, πνπ είρε ηε κνξθή λφκνπ, θηηαγκέλνπ φκσο φρη απφ θάπνηνλ λνκνζέηε, αιιά απφ ηνλ θαιχηεξν γηαηξφ πνπ είρε θαηά λνπ ηελ πγεία ηνπ. 01.71.1 παξαδφμνπ δ´ εἶλαη δνθνῦληνο ηνῦ κὴ πζαλ ἔρεηλ ἐμνπζίαλ ηὸλ

βαζηιέα ηῆο θαζ´ κέξαλ ηξνθῆο, πνιιῶ ζαπκαζηψηεξνλ ἦλ ηὸ κήηε δηθάδεηλ κήηε ρξεκαηίδεηλ ηὸ ηπρὸλ αηνῖο ἐμεῖλαη, κεδὲ ηηκσξήζαζζαη κεδέλα δη´ ὕβξηλ

ἠ δηὰ ζπκὸλ ἢ ηηλα ἄιιελ αἰηίαλ ἄδηθνλ, ἀιιὰ θαζάπεξ νἱ πεξὶ ἑθάζησλ θείκελνη λφκνη πξνζέηαηηνλ. 2 ηαῦηα δὲ θαηὰ ηὸ ἔζνο πξάηηνληεο νρ ὅπσο

γαλάθηνπλ ἠ πξνζέθνπηνλ ηαῖο ςπραῖο, ἀιιὰ ηνλαληίνλ γνῦλην ἑαπηνὺο δῆλ βίνλ καθαξηψηαηνλ· 3 ηνὺο κὲλ γὰξ ἄιινπο ἀλζξψπνπο ἐλφκηδνλ

ἀινγίζησο ηνῖο θπζηθνῖο πάζεζη ραξηδνκέλνπο πνιιὰ πξάηηεηλ ηλ θεξφλησλ βιάβαο ἠ θηλδχλνπο, θαὶ πνιιάθηο ἐλίνπο εἰδφηαο ὅηη κέιινπζηλ ἁκαξηάλεηλ κεδὲλ ἧηηνλ πξάηηεηλ ηὰ θαῦια, θαηηζρπνκέλνπο π´ ἔξσηνο ἠ κίζνπο ἢ ηηλνο ἑηέξνπ πάζνπο, ἑαπηνὺο δ´ ἐδεισθφηαο βίνλ ηὸλ πὸ ηλ θξνληκσηάησλ ἀλδξλ πξνθεθξηκέλνλ ἐιαρίζηνηο πεξηπίπηεηλ ἀγλνήκαζη. 4 ηνηαχηῃ δὲ ρξσκέλσλ ηλ βαζηιέσλ δηθαηνζχλῃ πξὸο ηνὺο πνηεηαγκέλνπο, ηὰ πιήζε ηαῖο εἰο ηνὺο γνπκέλνπο ελνίαηο πζαλ ζπγγεληθὴλ θηινζηνξγίαλ πεξεβάιιεην· ν γὰξ κφλνλ ηὸ ζχζηεκα ηλ ἱεξέσλ, ἀιιὰ θαὶ ζπιιήβδελ ἅπαληεο νἱ θαη´ Αἴγππηνλ νρ νὕησ γπλαηθλ θαὶ ηέθλσλ θαὶ ηλ ἄιισλ ηλ παξρφλησλ αηνῖο ἀγαζλ ἐθξφληηδνλ ὡο ηῆο ηλ βαζηιέσλ ἀζθαιείαο. 5

ηνηγαξνῦλ πιεῖζηνλ κὲλ ρξφλνλ ηλ κλεκνλεπνκέλσλ βαζηιέσλ πνιηηηθὴλ θαηάζηαζηλ ἐηήξεζαλ, εδαηκνλέζηαηνλ δὲ βίνλ ἔρνληεο δηεηέιεζαλ, ἕσο ἔκεηλελ πξνεηξεκέλε ηλ λφκσλ ζχληαμηο, πξὸο δὲ ηνχηνηο ἐζλλ ηε πιείζησλ ἐπεθξάηεζαλ θαὶ κεγίζηνπο πινχηνπο ἔζρνλ, θαὶ ηὰο κὲλ ρψξαο ἔξγνηο θαὶ θαηαζθεπάζκαζηλ ἀλππεξβιήηνηο, ηὰο δὲ πφιεηο ἀλαζήκαζη πνιπηειέζη θαὶ παληνίνηο ἐθφζκεζαλ. 01.71.1 ζν θαη λα θαίλεηαη παξάμελν φηη ν βαζηιηάο δελ έιεγρε ηελ θαζεκεξηλή δηαηξνθή ηνπ, αθφκα πην παξάμελν είλαη ην γεγνλφο φηη νη βαζηιηάδεο δελ ήηαλ ειεχζεξνη νχηε λα βγάδνπλ δηθαζηηθέο απνθάζεηο ή λα θάλνπλ ηπραίεο δηνηθεηηθέο πξάμεηο ή λα ηηκσξνχλ θάπνηνλ κε χβξεηο ή κε ζπκφ ή θάπνηα άδηθε αηηία, αιιά κφλν ζχκθσλα κε φζα φξηδαλ νη ππάξρνληεο λφκνη. 2 Καη αθνινπζψληαο ηηο παξαδφζεηο, ζε ηέηνηα ζέκαηα, δελ έλνησζαλ

αγαλάθηεζε θαη δελ έβιαπηαλ ηελ ςπρή ηνπο, αιιά, αληίζεηα, δνχζαλ επηπρηζκέλνη. 3 Γηαηί πίζηεπαλ φηη φινη νη άιινη άλζξσπνη, αθνινπζψληαο

αιφγηζηα ηα θπζηθά πάζε ηνπο, δηαπξάηηνπλ πνιιέο πξάμεηο πνπ ηνπο βιάπηνπλ θαη ηνπο ζέηνπλ ζε θηλδχλνπο, θαη φηη ζπρλά κεξηθνί, αλ θαη μέξνπλ φηη ακαξηάλνπλ, δηαπξάηηνπλ παξ' φια απηά ηηο πξάμεηο απηέο παξαζπξκέλνη απφ έξσηα, κίζνο ή θάπνην άιιν πάζνο. Δλψ νη βαζηιηάδεο, δηάγνληαο ηε δσή ηνπο κε εξεκία, ζχκθσλα κε φζα είραλ επηιέμεη γη' απηνχο νη πην ζνθνί, έθαλαλ ηα ιηγφηεξα ιάζε. 4 Καη επεηδή ν βαζηιηάο ήηαλ ηφζν δίθαηνο απέλαληη

ζηνπο ππεθφνπο ηνπ, νη πνιίηεο έδεηρλαλ ηελ εχλνηά ηνπο πξνο ηνπο εγεκφλεο ηνπο νη νπνίνη παξακέξηδαλ αθφκα θαη ηε ζηνξγή πξνο ηνπο ζπγγελείο ηνπο. Γηαηί φρη κφλν ην ζχζηεκα ησλ ηεξέσλ, αιιά γεληθά φινη νη Αηγχπηηνη, ελδηαθέξνληαλ πεξηζζφηεξν γηα ηνπο βαζηιηάδεο ηνπο παξά γηα ηηο γπλαίθεο θαη ηα παηδηά ηνπο θαη ηα αγαζά πνπ είραλ ζηελ θαηνρή ηνπο. 5 Γηαπηφ, ζηε δηάξθεηα ηεο βαζηιείαο ησλ πεξηζζνηέξσλ εγεκφλσλ ηνπο νπνίνπο αλαθέξνπκε εδψ, ε πνιηηηθή θαηάζηαζε ήηαλ νκαιή θαη νη πνιίηεο δνχζαλ επηπρηζκέλνη, φζν ηνπιάρηζηνλ ην ζχζηεκα ησλ λφκσλ βξηζθφηαλ ζε ηζρχ. Δπηπιένλ, θπξίεπαλ πεξηζζφηεξα έζλε θαη ε Αίγππηνο ήηαλ ην πην πινχζην θξάηνο θαη δηαθφζκεζαλ φιε ηε ρψξα κε κλεκεία θαη θηίξηα πνπ φκνηά ηνπο δελ έρνπλ μαλαγίλεη θαη ηηο πφιεηο ηνο κε πνιπηειέζηαηα αλαζήκαηα θάζε είδνπο. 01.72.1 Καὶ ηὰ κεηὰ ηὴλ ηειεπηὴλ δὲ γηλφκελα ηλ βαζηιέσλ παξὰ ηνῖο Αἰγππηίνηο ν κηθξὰλ ἀπφδεημηλ εἶρε ηῆο ηνῦ πιήζνπο ελνίαο εἰο ηνὺο γνπκέλνπο· εἰο ἀλεπαίζζεηνλ γὰξ ράξηλ ηηκὴ ηηζεκέλε καξηπξίαλ ἀλφζεπηνλ πεξηεῖρε ηῆο ἀιεζείαο. 2 ὁπφηε γὰξ ἐθιείπνη ηηο ηὸλ βίνλ ηλ

βαζηιέσλ, πάληεο νἱ θαηὰ ηὴλ Αἴγππηνλ θνηλὸλ ἀλῃξνῦλην πέλζνο, θαὶ ηὰο κὲλ ἐζζῆηαο θαηεῤῥήηηνλην, ηὰ δ´ ἱεξὰ ζπλέθιεηνλ θαὶ ηὰο ζπζίαο ἐπεῖρνλ θαὶ ηὰο ἑνξηὰο νθ ἦγνλ ἐθ´ κέξαο ἑβδνκήθνληα θαὶ δχν· θαηαπεπιαζκέλνη δὲ ηὰο θεθαιὰο πειῶ θαὶ πεξηεδσζκέλνη ζηλδφλαο πνθάησ ηλ καζηλ ὁκνίσο ἄλδξεο θαὶ γπλαῖθεο πεξηῇζαλ ἀζξνηζζέληεο θαηὰ δηαθνζίνπο ἠ ηξηαθνζίνπο, θαὶ ηὸλ κὲλ ζξῆλνλ ἐλ ῥπζκῶ κεη´ ᾠδῆο πνηνχκελνη δὶο ηῆο κέξαο ἐηίκσλ ἐγθσκίνηο, ἀλαθαινχκελνη ηὴλ ἀξεηὴλ ηνῦ ηεηειεπηεθφηνο, ηξνθὴλ δ´ νὔηε ηὴλ ἀπὸ ηλ ἐκςχρσλ νὔηε ηὴλ ἀπὸ ηνῦ ππξνῦ πξνζεθέξνλην, ηνῦ ηε νἴλνπ θαὶ πάζεο πνιπηειείαο ἀπείρνλην. 3 νδεὶο δ´ ἂλ νὔηε ινπηξνῖο νὔη´ ἀιείκκαζηλ νὔηε ζηξσκλαῖο πξνείιεην ρξῆζζαη, ν κὴλ νδὲ πξὸο ηὰ ἀθξνδίζηα πξνζειζεῖλ ἂλ ἐηφικεζελ, ἀιιὰ θαζάπεξ ἀγαπεηνῦ ηέθλνπ ηειεπηήζαληνο 4 ἕθαζηνο πεξηψδπλνο γηλφκελνο ἐπέλζεη ηὰο εἰξεκέλαο κέξαο. ἐλ δὲ ηνχηῳ ηῶ ρξφλῳ ηὰ πξὸο ηαθὴλ ιακπξο παξεζθεπαζκέλνη, θαὶ ηῇ ηειεπηαίᾳ ηλ κεξλ ζέληεο ηὴλ ηὸ ζκα ἔρνπζαλ ιάξλαθα πξὸ ηῆο εἰο ηὸλ ηάθνλ εἰζφδνπ, πξνεηίζεζαλ θαηὰ λφκνλ ηῶ ηεηειεπηεθφηη θξηηήξηνλ ηλ ἐλ ηῶ βίῳ πξαρζέλησλ. 5 δνζείζεο δ´ ἐμνπζίαο ηῶ βνπινκέλῳ θαηεγνξεῖλ, νἱ κὲλ ἱεξεῖο

ἐλεθσκίαδνλ ἕθαζηα ηλ θαιο αηῶ πξαρζέλησλ δηεμηφληεο, αἱ δὲ πξὸο ηὴλ ἐθθνξὰλ ζπλεγκέλαη κπξηάδεο ηλ ὄρισλ ἀθνχνπζαη ζπλεπεπθήκνπλ, εἰ ηχρνη θαιο βεβησθψο, 6 εἰ δὲ κή, ηνλαληίνλ ἐζνξχβνπλ. θαὶ πνιινὶ ηλ βαζηιέσλ δηὰ ηὴλ ηνῦ πιήζνπο ἐλαληίσζηλ ἀπεζηεξήζεζαλ ηῆο ἐκθαλνῦο θαὶ λνκίκνπ ηαθῆο· δηὸ θαὶ ζπλέβαηλε ηνὺο ηὴλ βαζηιείαλ δηαδερνκέλνπο κὴ κφλνλ δηὰ ηὰο ἄξηη ῥεζείζαο αἰηίαο δηθαηνπξαγεῖλ, ἀιιὰ θαὶ δηὰ ηὸλ θφβνλ ηῆο κεηὰ ηὴλ ηειεπηὴλ ἐζνκέλεο ὕβξεψο ηε ηνῦ ζψκαηνο θαὶ βιαζθεκίαο εἰο ἅπαληα ηὸλ αἰλα. ηλ κὲλ νὖλ πεξὶ ηνὺο ἀξραίνπο βαζηιεῖο λνκίκσλ ηὰ κέγηζηα ηαῦη´ ἔζηηλ. 01.72.1 Αιιά θαη νη ηειεηέο πνπ αθνινπζνχζαλ ηνπο βαζηιηάδεο ησλ

Αηγππηίσλ κεηά ην ηέινο ηεο δσήο ηνπο, δελ ήηαλ θαζφινπ κηθξφηεξε απφδεημε ηεο εχλνηαο ησλ πνιηηψλ πξνο ηνπο εγέηεο ηνπο. Καη κφλν ην γεγνλφο φηη νη ιαηξείεο απεπζχλνληαλ ζε θάπνηνπο πνπ δελ κπνξνχζαλ πηα λα ηηο εθηηκήζνπλ, δείρλεη πφζν γλήζηεο ήηαλ. 2 ηαλ ινηπφλ πέζαηλε έλαο

βαζηιηάο, ηνλ ζξελνχζαλ ελσκέλνη φινη νη θάηνηθνη ηεο Αηγχπηνπ, ζρίδνληαο ηα ξνχρα ηνπο, θιείλνληαο ηα ηεξά θαη αλαζηέιινληαο ηηο ζπζίεο θαη ηηο γηνξηέο γηα εβδνκήληα δχν κέξεο, θαη θαιχπηνληαο ην θεθάιη ηνπο κε ιάζπε θαη ηπιίγνληαο ην ζψκα ηνπο, θάησ απφ ην ζηήζνο, κε ζεληφληα. Άλδξεο θαη γπλαίθεο ηξηγπξλνχζαλ ζε νκάδεο δηαθνζίσλ σο ηξηαθνζίσλ αλζξψπσλ, θαη δπν θνξέο ηελ εκέξα κνηξνινγνχζαλ θαη παίλεπαλ ηηο αξεηέο ηνπ πεζακέλνπ. Καη δελ έηξσγαλ θξέαο ή νηηδήπνηε δσληαλφ ή θαγεηά απφ ζηηάξη θαη απείραλ απφ θξαζί θαη απφ θάζε πνιπηέιεηα. 3 Καη θαλείο ηνπο δελ ζα ζθεθηφηαλ ηα

ινπηξά, ηηο αινηθέο θαη ηα καιαθά θξεβάηηα. Καη νχηε λα έρνπλ εξσηηθέο επαθέο. Αιιά φινη ζξελνχζαλ θαη κνηξνινγνχζαλ ζε φιε ηε δηάξθεηα ησλ εβδνκήληα δχν εκεξψλ, ζα λα είρε πεζάλεη ην παηδί ηνπ. 4 ην δηάζηεκα απηφ γίλνληαλ νη ιακπξέο πξνεηνηκαζίεο γηα ηελ ηαθή. Καη ηελ ηειεπηαία κέξα έβαδαλ ην θέξεηξν κε ηνλ λεθξφ ζηελ είζνδν ηνπ ηάθνπ θαη, φπσο πξφζηαδε ην έζηκν, έθξηλαλ ηηο πξάμεηο ηνπ λεθξνχ ζηε δηάξθεηα ηεο δσήο ηνπ. 5 Καη

φπνηνο ήζειε κπνξνχζε λα θαηεγνξήζεη ην λεθξφ, ελψ νη ηεξείο εγθσκίαδαλ ηηο θαιέο ηνπ πξάμεηο, ηε κηα κεηά ηελ άιιε, θαη νη δεθάδεο ρηιηάδεο φρινπ πνπ είραλ ζπγθεληξσζεί γηα ηελ θεδεία, άθνπγαλ θαη επεπθεκνχζαλ ην βαζηιηά πνπ είρε δήζεη ελάξεηα. 6 Αλ φκσο δελ ήηαλ ελάξεηνο, ζνξπβνχζαλ θαη

δηακαξηχξνληαλ. Πξάγκαηη, πνιινί βαζηιηάδεο είραλ ζηεξεζεί ηε δεκφζηα θεδεία ιφγσ ηεο δηακαξηπξίαο ηνπ πιήζνπο152. Γηαπηφ νη δηάδνρνί ηνπο ζην

ζξφλν εθάξκνδαλ ηε δηθαηνζχλε, θαη φρη κφλν γηα ηνπο παξαπάλσ ιφγνπο, αιιά θαη γηαηί θνβφληνπζαλ ηελ αλνζηφηεηα πνπ ζα πάζαηλε ην ζψκα ηνπο κεηά ην ζάλαηφ ηνπο ζηελ αησληφηεηα. Απηά είλαη ινηπφλ ηα έζηκα πνπ αθνξνχζαλ ζηνπο αξραίνπο Αηγχπηηνπο βαζηιηάδεο. 01.73.1 Σῆο Αἰγχπηνπ δὲ πάζεο εἰο πιείσ κέξε δηῃξεκέλεο, ὧλ ἕθαζηνλ θαηὰ ηὴλ ιιεληθὴλ δηάιεθηνλ ὀλνκάδεηαη λνκφο, ἐθ´ ἑθάζηῳ ηέηαθηαη λνκάξρεο ὁ ηὴλ ἁπάλησλ ἔρσλ ἐπηκέιεηάλ ηε θαὶ θξνληίδα. 2 ηῆο δὲ ρψξαο ἁπάζεο εἰο ηξία κέξε δηῃξεκέλεο ηὴλ κὲλ πξψηελ ἔρεη κεξίδα ηὸ ζχζηεκα ηλ ἱεξέσλ, κεγίζηεο ἐληξνπῆο ηπγράλνλ παξὰ ηνῖο ἐγρσξίνηο δηά ηε ηὴλ εἰο ηνὺο ζενὺο ἐπηκέιεηαλ θαὶ δηὰ ηὸ πιείζηελ ζχλεζηλ ηνὺο ἄλδξαο ηνχηνπο ἐθ παηδείαο εἰζθέξεζζαη. 3 ἐθ δὲ ηνχησλ ηλ πξνζφδσλ ηάο ηε ζπζίαο ἁπάζαο ηὰο θαη´ Αἴγππηνλ ζπληεινῦζη θαὶ ηνὺο πεξέηαο ηξέθνπζη θαὶ ηαῖο ἰδίαηο ρξείαηο ρνξεγνῦζηλ· νὔηε γὰξ ηὰο ηλ ζελ ηηκὰο ᾤνλην δεῖλ ἀιιάηηεηλ, ἀιι´ πφ ηε ηλ αηλ ἀεὶ θαὶ παξαπιεζίσο ζπληειεῖζζαη, νὔηε ηνὺο πάλησλ πξνβνπιεπνκέλνπο ἐλδεεῖο εἶλαη ηλ ἀλαγθαίσλ. 4 θαζφινπ γὰξ πεξὶ ηλ κεγίζησλ νὗηνη πξνβνπιεπφκελνη ζπλδηαηξίβνπζη ηῶ βαζηιεῖ, ηλ κὲλ ζπλεξγνί, ηλ δὲ εἰζεγεηαὶ θαὶ δηδάζθαινη γηλφκελνη, θαὶ δηὰ κὲλ ηῆο ἀζηξνινγίαο θαὶ ηῆο ἱεξνζθνπίαο ηὰ κέιινληα πξνζεκαίλνληεο, ἐθ δὲ ηλ ἐλ ηαῖο ἱεξαῖο βίβινηο ἀλαγεγξακκέλσλ πξάμεσλ ηὰο ὠθειῆζαη δπλακέλαο παξαλαγηλψζθνληεο. 5 ν γάξ, ὥζπεξ παξὰ ηνῖο Ἕιιεζηλ, εἷο ἀλὴξ ἠ κία

γπλὴ ηὴλ ἱεξσζχλελ παξείιεθελ, ἀιιὰ πνιινὶ πεξὶ ηὰο ηλ ζελ ζπζίαο θαὶ ηηκὰο δηαηξίβνπζη, θαὶ ηνῖο ἐθγφλνηο ηὴλ ὁκνίαλ ηνῦ βίνπ πξναίξεζηλ παξαδηδφαζηλ. εἰζὶ δὲ νὗηνη πάλησλ ηε ἀηειεῖο θαὶ δεπηεξεχνληεο κεηὰ ηὸλ βαζηιέα ηαῖο ηε δφμαηο θαὶ ηαῖο ἐμνπζίαηο. 6 ηὴλ δὲ δεπηέξαλ κνῖξαλ νἱ βαζηιεῖο

παξεηιήθαζηλ εἰο πξνζφδνπο, ἀθ´ ὧλ εἴο ηε ηνὺο πνιέκνπο ρνξεγνῦζη θαὶ ηὴλ πεξὶ αηνὺο ιακπξφηεηα δηαθπιάηηνπζη, θαὶ ηνὺο κὲλ ἀλδξαγαζήζαληαο δσξεαῖο θαηὰ ηὴλ ἀμίαλ ηηκζη, ηνὺο δ´ ἰδηψηαο δηὰ ηὴλ ἐθ ηνχησλ επνξίαλ ν βαπηίδνπζη ηαῖο εἰζθνξαῖο. 7 ηὴλ δὲ κεξίδα ηὴλ ηειεπηαίαλ ἔρνπζηλ νἱ κάρηκνη

θαινχκελνη θαὶ πξὸο ηὰο ιεηηνπξγίαο ηὰο εἰο ηὴλ ζηξαηείαλ παθνχνληεο, ἵλ´ νἱ θηλδπλεχνληεο ελνχζηαηνη ηῇ ρψξᾳ δηὰ ηὴλ θιεξνπρίαλ ὄληεο πξνζχκσο ἐπηδέρσληαη ηὰ ζπκβαίλνληα θαηὰ ηνὺο πνιέκνπο δεηλά. 8 ἄηνπνλ γὰξ ἦλ ηὴλ κὲλ ηλ ἁπάλησλ ζσηεξίαλ ηνχηνηο ἐπηηξέπεηλ, πὲξ νὗ δὲ ἀγσληνῦληαη κεδὲλ αηνῖο πάξρεηλ θαηὰ ηὴλ ρψξαλ ζπνπδῆο ἄμηνλ· ηὸ δὲ κέγηζηνλ, επνξνπκέλνπο αηνὺο ῥᾳδίσο ηεθλνπνηήζεηλ, θαὶ δηὰ ηνῦην ηὴλ πνιπαλζξσπίαλ θαηαζθεπάζεηλ, ὥζηε κὴ πξνζδεῖζζαη μεληθῆο δπλάκεσο ηὴλ ρψξαλ. 9 ὁκνίσο δ´ νὗηνη ηὴλ ηάμηλ ηαχηελ ἐθ πξνγφλσλ δηαδερφκελνη ηαῖο κὲλ

ηλ παηέξσλ ἀλδξαγαζίαηο πξνηξέπνληαη πξὸο ηὴλ ἀλδξείαλ, ἐθ παίδσλ δὲ δεισηαὶ γηλφκελνη ηλ πνιεκηθλ ἔξγσλ ἀλίθεηνη ηαῖο ηφικαηο θαὶ ηαῖο ἐκπεηξίαηο ἀπνβαίλνπζηλ. 01.73.1 ιε ε Αίγππηνο ινηπφλ είρε δηαηξεζεί ζε πνιιά κέξε ηα νπνία ζηα

Διιεληθά νλνκάδνληαλ λνκνί. Καη ζε θάζε έλα απφ απηά είρε δηνξηζηεί έλαο λνκάξρεο, ππεχζπλνο ηφζν λα επνπηεχεη φζν θαη λα θξνληίδεη γηα φια. 2

Δπηπιένλ, φιε ε ρψξα είλαη δηαηξεκέλε ζε ηξία κέξε, κε ην πξψην λα αλήθεη ζηνπο ηεξείο πνπ νη ληφπηνη ηηκνχλ πεξηζζφηεξν απφ φινπο, ηφζν γηαηί νη ηεξείο επηκεινχληαη ηεο ιαηξείαο ησλ ζεψλ, φζν θαη γηαηί είλαη νη πην κνξθσκέλνη θαη έρνπλ κεγάιε ζνθία. 3 Με ηα έζνδα πνπ έρνπλ απφ ηελ πεξηνπζία ηνπο [153]

ζπληεινχλ ζπζίεο ζε φιε ηελ Αίγππην, ηξέθνπλ ηνπο βνεζνχο ηνπο θαη ηθαλνπνηνχλ ηηο αλάγθεο ηνπο. Γηαηί ε ιαηξεία ησλ ζεψλ δελ έπξεπε λα αιιάμεη πνηέ, αιιά έπξεπε λα ζπληειείηαη κε ηνλ ίδην ηξφπν απφ ηνπο ίδηνπο αλζξψπνπο νη νπνίνη ελ έπξεπε λα ζηεξνχληαη ηίπνηα. 4 Γεληθά, νη ηεξείο είλαη

ππεχζπλνη γηα ηα πην ζπνπδαία πξάγκαηα θαη βξίζθνληαη πάληα ζην πιεπξφ ηνπ βαζηιηά, άιινηε ζαλ βνεζνί ηνπ θαη άιινηε ζαλ ζχκβνπινη θαη δάζθαινη θαη κε ηηο γλψζεηο ηνπο ζηελ αζηξνινγία θαη ηελ ηεξνζθνπία πξνβιέπνπλ ην κέιινλ θαη δηαβάδνπλ ζην βαζηιηά απφ ηα ηεξά βηβιία ηηο πην σθέιηκεο πξάμεηο ηνπ παξειζφληνο γηα λα ηνλ βνεζήζνπλ ζηηο απνθάζεηο ηνπ. 5 Καη νη Αηγχπηηνη δελ θάλνπλ φηη νη Έιιελεο, φπνπ έλαο κφλνο άλδξαο ή κηα γπλαίθα αλαιακβάλεη ηελ ηεξνζχλε, αιιά πνιινί είλαη απηνί πνπ ζπκκεηέρνπλ ζηηο ζπζίεο θαη ζηηο ηηκέο γηα ηνπο ζενχο θαη κεηαβηβάδνπλ ηηο ζπλήζεηεο απηέο ζηνπο κεηαγελέζηεξνπο. Καη δελ πιεξψλνπλ θαλέλα θφξν θαη ζε δφμα θαη εμνπζία είλαη ζε δεχηεξνη κφλν κεηά ην βαζηιηά. 6 Σν δεχηεξν θνκκάηη ηεο

ρψξαο αλήθεη ζηνπο βαζηιηάδεο γηα λα έρνπλ έζνδα θαη λα ρξεκαηνδνηνχλ ην θφζηνο ησλ πνιέκσλ, λα ζπληεξνχληαη κε ιακπξφηεηα θαη λα αληακείβνπλ ζχκθσλα κε ηελ αμία ηνπο φζνπο αλδξαγάζεζαλ. Καη λα κε ρξεηάδεηαη λα εηζπξάηηνπλ εηζθνξέο απφ ηδηψηεο, αθνχ ηα εηζνδήκαηά ηνπο είλαη αξθεηά. 7

Σν ηειεπηαίν θνκκάηη ηεο ρψξαο αλήθεη ζηνπο ιεγφκελνπο κάρηκνπο, νη νπνίνη κπνξνχλ λα θιεζνχλ ζην ζηξάηεπκα. Γηαηί απηνί πνπ δηαθηλδπλεχνπλ ηε δσή ηνπο, κπνξεί λα είλαη πην πξφζπκνη λα πνιεκήζνπλ φηαλ έρνπλ έλα θιήξν 8 Γηαηί ζα ήηαλ επηθίλδπλν λα εμαξηάηαη ε αζθάιεηα κηαο νιφθιεξεο ρψξαο ζε απηνχο ηνπο αλζξψπνπο θαη νη ίδηνη λα κελ έρνπλ ζηελ θαηνρή ηνπο θάηη άμην λα ηνπο εκπλεχζεη. Σν ζπνπδαηφηεξν φκσο είλαη φηη, αλ νη άλζξσπνη απηνί είλαη εχπνξνη, ζα γελλνχλ επραξίζησο πεξηζζφηεξα παηδηά θαη ζα απμάλεηαη έηζη ν πιεζπζκφο ηεο ρψξαο θαη δελ ζα ρξεηάδεηαη λα θαινχληαη κηζζνθφξνη. 9 Δπεηδή ε ηάμε ηνπο, φπσο θαη απηή ησλ ηεξέσλ, είλαη θιεξνλνκηθή, νη κάρηκνη πξνηξέπνληαη ζηηο αλδξαγαζίεο απφ ηηο γελλαίεο πξάμεηο ησλ παηεξάδσλ ηνπο. Καη αθνχ απφ παηδηά γίλνληαη δεισηέο ηνπ πνιέκνπ, θαηαιήγνπλ λα είλαη αθαηακάρεηνη ιφγσ ηεο ηφικεο θαη ηεο εκπεηξίαο ηνπο [154]. 01.74.1 Ἔζηη δ´ ἕηεξα ζπληάγκαηα ηῆο πνιηηείαο ηξία, ηφ ηε ηλ λνκέσλ θαὶ ηὸ

ηλ γεσξγλ, ἔηη δὲ ηὸ ηλ ηερληηλ. νἱ κὲλ νὖλ γεσξγνὶ κηθξνῦ ηηλνο ηὴλ θαξπνθφξνλ γῆλ ηὴλ παξὰ ηνῦ βαζηιέσο θαὶ ηλ ἱεξέσλ θαὶ ηλ καρίκσλ κηζζνχκελνη δηαηεινῦζη ηὸλ πάληα ρξφλνλ πεξὶ ηὴλ ἐξγαζίαλ ὄληεο ηῆο ρψξαο· ἐθ λεπίνπ δὲ ζπληξεθφκελνη ηαῖο γεσξγηθαῖο ἐπηκειείαηο πνιὺ πξνέρνπζη ηλ παξὰ ηνῖο ἄιινηο ἔζλεζη γεσξγλ ηαῖο ἐκπεηξίαηο· 2 θαὶ γὰξ ηὴλ ηῆο γῆο θχζηλ θαὶ ηὴλ ηλ δάησλ ἐπίῤῥπζηλ, ἔηη δὲ ηνὺο θαηξνὺο ηνῦ ηε ζπφξνπ θαὶ ηνῦ ζεξηζκνῦ θαὶ ηῆο ἄιιεο ηλ θαξπλ ζπγθνκηδῆο ἀθξηβέζηαηα πάλησλ γηλψζθνπζη, ηὰ κὲλ ἐθ ηῆο ηλ πξνγφλσλ παξαηεξήζεσο καζφληεο, ηὰ δ´ ἐθ ηῆο ἰδίαο πείξαο δηδαρζέληεο. 3 ὁ δ´ αηὸο ιφγνο ἐζηὶ θαὶ πεξὶ ηλ λνκέσλ, νἳ ηὴλ ηλ ζξεκκάησλ ἐπηκέιεηαλ ἐθ παηέξσλ ὥζπεξ θιεξνλνκίαο λφκῳ παξαιακβάλνληεο ἐλ βίῳ θηελνηξφθῳ δηαηεινῦζη πάληα ηὸλ ηνῦ δῆλ ρξφλνλ, 4 θαὶ πνιιὰ κὲλ παξὰ ηλ πξνγφλσλ πξὸο ζεξαπείαλ θαὶ δηαηξνθὴλ

ἀξίζηελ ηλ βνζθνκέλσλ παξεηιήθαζηλ, νθ ὀιίγα δ´ αηνὶ δηὰ ηὸλ εἰο ηαῦηα δῆινλ πξνζεπξίζθνπζη, θαὶ ηὸ ζαπκαζηψηαηνλ, δηὰ ηὴλ πεξβνιὴλ ηῆο εἰο ηαῦηα ζπνπδῆο νἵ ηε ὀξληζνηξφθνη θαὶ νἱ ρελνβνζθνὶ ρσξὶο ηῆο παξὰ ηνῖο ἄιινηο ἀλζξψπνηο ἐθ θχζεσο ζπληεινπκέλεο γελέζεσο ηλ εἰξεκέλσλ δῴσλ αηνὶ δηὰ ηῆο ἰδίαο θηινηερλίαο ἀκχζεηνλ πιῆζνο ὀξλέσλ ἀζξνίδνπζηλ· 5 ν γὰξ ἐπῳάδνπζη δηὰ ηλ ὀξλίζσλ, ἀιι´ αηνὶ παξαδφμσο ρεηξνπξγνῦληεο ηῇ ζπλέζεη θαὶ θηινηερλίᾳ ηῆο θπζηθῆο ἐλεξγείαο νθ ἀπνιείπνληαη. 6 ἀιιὰ κὴλ θαὶ ηὰο ηέρλαο ἰδεῖλ ἔζηη παξὰ ηνῖο Αἰγππηίνηο κάιηζηα δηαπεπνλεκέλαο θαὶ πξὸο ηὸ θαζῆθνλ ηέινο δηεθξηβσκέλαο· παξὰ κφλνηο γὰξ ηνχηνηο νἱ δεκηνπξγνὶ πάληεο νὔη' ἐξγαζίαο ἄιιεο νὔηε πνιηηηθῆο ηάμεσο κεηαιακβάλεηλ

ἐληαη πιὴλ ηῆο ἐθ ηλ λφκσλ ὡξηζκέλεο θαὶ παξὰ ηλ γνλέσλ παξαδεδνκέλεο, 7 ὥζηε κήηε δηδαζθάινπ θζφλνλ κήηε πνιηηηθνὺο

πεξηζπαζκνὺο κήη´ ἄιιν κεδὲλ ἐκπνδίδεηλ αηλ ηὴλ εἰο ηαῦηα ζπνπδήλ. παξὰ κὲλ γὰξ ηνῖο ἄιινηο ἰδεῖλ ἔζηη ηνὺο ηερλίηαο πεξὶ πνιιὰ ηῇ δηαλνίᾳ πεξηζπσκέλνπο θαὶ δηὰ ηὴλ πιενλεμίαλ κὴ κέλνληαο ηὸ παξάπαλ ἐπὶ ηῆο ἰδίαο ἐξγαζίαο· νἱ κὲλ γὰξ ἐθάπηνληαη γεσξγίαο, νἱ δ´ ἐκπνξίαο θνηλσλνῦζηλ, νἱ δὲ δπνῖλ ἠ ηξηλ ηερλλ ἀληέρνληαη, πιεῖζηνη δ´ ἐλ ηαῖο δεκνθξαηνπκέλαηο πφιεζηλ εἰο ηὰο ἐθθιεζίαο ζπληξέρνληεο ηὴλ κὲλ πνιηηείαλ ιπκαίλνληαη, ηὸ δὲ ιπζηηειὲο πεξηπνηνῦληαη παξὰ ηλ κηζζνδνηνχλησλ· παξὰ δὲ ηνῖο Αἰγππηίνηο, εἴ ηηο ηλ ηερληηλ κεηάζρνη ηῆο πνιηηείαο ἠ ηέρλαο πιείνπο ἐξγάδνηην, κεγάιαηο πεξηπίπηεη ηηκσξίαηο. 8 Σὴλ κὲλ νὖλ δηαίξεζηλ ηῆο πνιηηείαο θαὶ ηὴλ ηῆο ἰδίαο ηάμεσο ἐπηκέιεηαλ δηὰ πξνγφλσλ ηνηαχηελ ἔζρνλ νἱ ηὸ παιαηὸλ ηὴλ Αἴγππηνλ θαηνηθνῦληεο. 01.74.1 Τπάξρνπλ άιιεο ηξεηο ηάμεηο ειεπζέξσλ πνιηηψλ, δειαδή νη

θηελνηξφθνη, νη γεσξγνί θαη νη ηερλίηεο. Οη γεσξγνί κηζζψλνπλ θζελά θαιιηεξγήζηκε γε απφ ην βαζηιηά θαη ηνπο ηεξείο αιιά θαη ηνπο κάρηκνπο, θαη αζρνινχληαη απνθιεηζηηθά κε ηηο θαιιηέξγεηεο. Καη επεηδή απφ λήπηα καζαίλνπλ ηα κπζηηθά ηεο γεσξγίαο, γίλνληαη νη πην πεπεηξακέλνη γεσξγνί ζε φιε ηελ νηθνπκέλε. 2 Γηαηί καζαίλνπλ πεξηζζφηεξα γηα ηε θχζε θαη ηελ άξδεπζε, αθφκα γηα ηελ επνρή ηεο ζπνξάο θαη ηεο ζπγθνκηδήο ησλ θαξπψλ . Μεξηθά απφ απηά έκαζαλ απφ ηνπο πξνγφλνπο ηνπο θαη άιια απφ δηθέο ηνπο εκπεηξίεο. 3 Σα ίδηα απηά πνπ είπακε ηζρχνπλ θαη γηα ηνπο θηελνηξφθνπο νη

νπνίνη καζαίλνπλ λα θξνληίδνπλ ηα δψα ηνπο απφ ηνπο παηεξάδεο ηνπο θαη φιε ηνπο ηε δσή αθνινπζνχλ ηελ θηελνηξνθία. 4 Καη καζαίλνπλ πνιιά απφ

ηνπο πξνγφλνπο ηνπο γηα ηε θξνληίδα ησλ δψσλ, ηε βνζθή θαη ην ηάηζκά ηνπο, αιιά πξνζζέηνπλ θαη ηελ πείξα ηνπο. Σν πην πεξίεξγν είλαη φηη, ιφγσ ηεο εηδηθήο ηνπο αζρνιίαο, νη νξληζνηξφθνη θαη νη εθηξνθείο ρελψλ, εθηφο απφ ηνλ θπζηθφ ηξφπν αλαπαξαγσγήο ησλ πηελψλ, πνπ γλσξίδεη φινο ν θφζκνο, αλαπαξάγνπλ κε εηδηθέο κεζφδνπο ηεξάζηην αξηζκφ πνπιηψλ. 5 Γελ ρξεζηκνπνηνχλ ηα πνπιηά γηα λα επσάδνπλ ηα απγά, αιιά, παξαδφμσο, ην θάλνπλ κε ηερλεηά κέζα, απφ ηελ εκπεηξία ηνπο, θαη φκσο ε θχζε δελ κπνξεί λα ηνπο μεπεξάζεη [155]. 6 Αιιά θαη ζηηο ηέρλεο, εχθνια δηαπηζηψλεηαη φηη νη

Αηγχπηηνη δηαθξίλνληαη ηδηαίηεξα. Γηαηί είλαη ε κνλαδηθή θνηλσλία φπνπ νη ηερλίηεο απαγνξεχεηαη λα αζρνινχληαη κε νηηδήπνηε άιιν ή λα αλήθνπλ ζε νπνηαδήπνηε άιιε ηάμε πνιηηψλ, εθηφο απφ απηή πνπ πξνβιέπεη ν λφκνο θαη πνπ παξέιαβαλ απφ ηνπο πξνγφλνπο ηνπο. Σν απνηέιεζκα είλαη φηη ηίπνηα δελ απνζπά ηελ πξνζνρή ηνπο απφ ηα θαζήθνληά ηνπο, νχηε θζφλνο γηα ην δάζθαιφ ηνπο, νχηε πνιηηηθνί αληηπεξηζπαζκνί, νχηε νηηδήπνηε άιιν. 7 Καη

ελψ ζε άιια έζλε νη ηερλίηεο απαζρνινχλ ην κπαιφ ηνπο θαη κε πνιιά άιια πξάγκαηα, θαη ε επηζπκία ηνπο λα πξννδεχζνπλ δελ πεξηνξίδεηαη ζηε ηέρλε ηνπο. Μεξηθνί δνθηκάδνπλ ηελ ηχρε ηνπο ζηε γεσξγία, άιινη αζρνινχληαη παξάιιεια κε ην εκπφξην θαη άιινη απαζρνινχληαη ηαπηφρξνλα ζε δπν ή ηξία επαγγέικαηα. ε φζα δε θξάηε έρνπλ δεκνθξαηία, κεγάινο αξηζκφο ηερληηψλ ηξέρνπλ λα ζπκκεηάζρνπλ ζηελ εθθιεζία ηνπ δήκνπ θαη ιπκαίλνληαη ην θξάηνο ελψ ηαπηφρξνλα κηζζνδνηνχληαη απφ ην δεκφζην ηακείν [156]. ηελ Αίγππην φκσο αλ θάπνηνο ηερλίηεο ζπκκεηέρεη ζηα δεκφζηα ή αλ αζθεί θάπνην άιιν επάγγεικα, ηηκσξείηαη απζηεξά. 8 Απηέο είλαη ινηπφλ νη ηάμεηο ησλ πνιηηψλ φπσο ππάξρνπλ απφ παιηά ζηελ Αίγππην θαη ε έηζη ηηο ηεξνχλ νη Αηγχπηηνη, φπσο δειαδή ηηο βξήθαλ απφ ηνπο πξνγφλνπο ηνπο.

01.75.1 πεξὶ δὲ ηὰο θξίζεηο ν ηὴλ ηπρνῦζαλ ἐπνηνῦλην ζπνπδήλ, γνχκελνη ηὰο ἐλ ηνῖο δηθαζηεξίνηο ἀπνθάζεηο κεγίζηελ ῥνπὴλ ηῶ θνηλῶ βίῳ θέξεηλ πξὸο ἀκθφηεξα. 2 δῆινλ γὰξ ἦλ ὅηη ηλ κὲλ παξαλνκνχλησλ θνιαδνκέλσλ, ηλ δ´ ἀδηθνπκέλσλ βνεζείαο ηπγραλφλησλ, ἀξίζηε δηφξζσζηο ἔζηαη ηλ ἁκαξηεκάησλ· εἰ δ´ ὁ θφβνο ὁ γηλφκελνο ἐθ ηλ θξίζεσλ ηνῖο παξαλνκνῦζηλ ἀλαηξέπνηην ρξήκαζηλ ἠ ράξηζηλ, ἐζνκέλελ ἑψξσλ ηνῦ θνηλνῦ βίνπ ζχγρπζηλ. 3 δηφπεξ ἐθ ηλ ἐπηθαλεζηάησλ πφιεσλ ηνὺο ἀξίζηνπο ἄλδξαο ἀπνδεηθλχληεο δηθαζηὰο θνηλνὺο νθ ἀπεηχγραλνλ ηῆο πξναηξέζεσο. ἐμ Ἡιίνπ γὰξ πφιεσο θαὶ Θεβλ θαὶ Μέκθεσο δέθα δηθαζηὰο ἐμ ἑθάζηεο πξνέθξηλνλ· θαὶ ηνῦην ηὸ ζπλέδξηνλ νθ ἐδφθεη ιείπεζζαη ηλ Ἀζήλεζηλ Ἀξενπαγηηλ ἠ ηλ παξὰ Λαθεδαηκνλίνηο γεξφλησλ. 4 ἐπεὶ δὲ ζπλέιζνηελ νἱ ηξηάθνληα, ἐπέθξηλνλ ἐμ ἑαπηλ ἕλα ηὸλ ἄξηζηνλ, θαὶ ηνῦηνλ κὲλ ἀξρηδηθαζηὴλ θαζίζηαλην, εἰο δὲ ηὸ ηνχηνπ ηφπνλ ἀπέζηειιελ πφιηο ἕηεξνλ δηθαζηήλ. ζπληάμεηο δὲ ηλ ἀλαγθαίσλ παξὰ ηνῦ βαζηιέσο ηνῖο κὲλ δηθαζηαῖο ἱθαλαὶ πξὸο δηαηξνθὴλ ἐρνξεγνῦλην, ηῶ δ´ ἀξρηδηθαζηῇ πνιιαπιάζηνη. 5 ἐθφξεη δ´ νὗηνο πεξὶ ηὸλ ηξάρεινλ ἐθ ρξπζῆο ἁιχζεσο ξηεκέλνλ δῴδηνλ ηλ πνιπηειλ ιίζσλ, ὃ πξνζεγφξεπνλ ἀιήζεηαλ. ηλ δ´ ἀκθηζβεηήζεσλ ἢξρνλην ἐπεηδὰλ ηὴλ ηῆο ἀιεζείαο εἰθφλα ὁ ἀξρηδηθαζηὴο πξφζζνηην. 6 ηλ δὲ

πάλησλ λφκσλ ἐλ βηβιίνηο ὀθηὼ γεγξακκέλσλ, θαὶ ηνχησλ παξαθεηκέλσλ ηνῖο δηθαζηαῖο, ἔζνο ἦλ ηὸλ κὲλ θαηήγνξνλ γξάςαη θαζ´ ἓλ ὧλ ἐλεθάιεη θαὶ πο γέγνλε θαὶ ηὴλ ἀμίαλ ηνῦ ἀδηθήκαηνο ἠ ηῆο βιάβεο, ηὸλ ἀπνινγνχκελνλ δὲ ιαβφληα ηὸ ρξεκαηηζζὲλ πὸ ηλ ἀληηδίθσλ ἀληηγξάςαη πξὸο ἕθαζηνλ ὡο νθ ἔπξαμελ ἠ πξάμαο νθ δίθεζελ ἠ ἀδηθήζαο ἐιάηηνλνο δεκίαο ἄμηφο ἐζηη ηπρεῖλ. 7 ἔπεηηα λφκηκνλ ἦλ ηὸλ θαηήγνξνλ ἀληηγξάςαη θαὶ πάιηλ ηὸλ

ἀπνινγνχκελνλ ἀληηζεῖλαη. ἀκθνηέξσλ δὲ ηλ ἀληηδίθσλ ηὰ γεγξακκέλα δὶο ηνῖο δηθαζηαῖο δφλησλ, ηὸ ηεληθαῦη´ ἔδεη ηνὺο κὲλ ηξηάθνληα ηὰο γλψκαο ἐλ ἀιιήινηο ἀπνθαίλεζζαη, ηὸλ ἀξρηδηθαζηὴλ δὲ ηὸ δῴδηνλ ηῆο ἀιεζείαο πξνζηίζεζζαη ηῇ ἑηέξᾳ ηλ ἀκθηζβεηήζεσλ. 01.75.1 ηελ άζθεζε ηεο δηθαηνζχλεο, νη Αηγχπηηνη δείρλνπλ παξαπάλσ απφ απιφ ελδηαθέξνλ. Θεσξνχλ φηη νη δηθαζηηθέο απνθάζεηο αζθνχλ ηε κεγαιχηεξε επίδξαζε ζην δεκφζην βίν θαη απηφ κε δπν ηξφπνπο. 2 Θεσξνχλ απηνλφεην φηη φζνη παξαλνκνχλ πξέπεη λα ηηκσξνχληαη θαη ηα ζχκαηά ηνπο πξέπεη λα απνδεκηψλνληαη, θαη κφλν έηζη εμαιείθνληαη νη αδηθίεο. Αλ φκσο επηηξέπεηαη ζηνπο θαηεγνξνχκελνπο λα ηξνκνθξαηήζνπλ ή λα δσξνδνθήζνπλ ηα δηθαζηήξηα, ηφηε ζα θαηαζηξαθεί ε θνηλσληθή δσή. 3 Δπνκέλσο δηνξίδνπλ δηθαζηέο ηνπο θαιχηεξνπο πνιίηεο ζε θάζε πφιε ζε φιε ηε ρψξα θαη έηζη επηηπγράλνπλ ην ζθνπφ ηνπο. Γηαηί, απφ ηελ Ηιηνχπνιε κέρξη ηηο Θήβεο θαη ηε Μέκθηδα, επηιέγνληαη δέθα δηθαζηέο ζε θάζε πφιε, θαη ηα δηθαζηήξηά ηνπο ζεσξνχληαη εθάκηιια ηνπ Αξείνπ Πάγνπ ησλ Αζελψλ ή ηεο Βνπιήο ησλ Γεξφλησλ ησλ Λαθεδαηκφλησλ [157]. 4 Οη ηξηάληα απηνί ζπγθεληξψλνληαη θαη ν

θαιχηεξνο αλάκεζά ηνπο επηιέγεηαη αξρηδηθαζηήο θαη ε πφιε ηνπ ηνλ αληηθαζηζηά κε άιιν δηθαζηή. Ο βαζηιηάο θξνληίδεη λα πιεξψλνληαη ψζηε λα κελ έρνπλ νηθνλνκηθέο αλάγθεο θαη λα δνπλ θαιά, θαη πνιχ πεξηζζφηεξν ν αξρηδηθαζηήο. 5 Απηφο ν ηειεπηαίνο, θνξάεη ζην ιαηκφ ηνπ κε ρξπζή αιπζίδα

έλα κηθξφ νκνίσκα απφ πνιχηηκνπο ιίζνπο πνπ νλνκάδεηαη “αιήζεηα”. Οη δηθαζηηθέο ππνζέζεηο αξρίδνπλ φηαλ ν αξρηδηθαζηήο θνξέζεη ηελ εηθφλα ηεο αιήζεηαο. 6 Καη φινη νη λφκνη είλαη θαηαγεγξακκέλνη ζε βηβιία, ζε νθηψ ηφκνπο νη νπνίνη βξίζθνληαη κπξνζηά ζηνπο δηθαζηέο θαη ην έζηκν ζέιεη ηνλ θαηήγνξν λα παξνπζηάδεη ηηο θαηεγνξίεο ηνπ εγγξάθσο, δειαδή ηα γεγνλφηα, πψο ζπλέβεζαλ θαη ηελ αμία ηνπ αδηθήκαηνο ή ηεο βιάβεο. ηε ζπλέρεηα ν

θαηεγνξνχκελνο παίξλεη ην έγγξαθν πνπ θαηέζεζε ν αληίδηθνο θαη απαληάεη εγγξάθσο ζε θάζε θαηεγνξία, είηε αξλνχκελνο ηηο πξάμεηο πνπ ηνπ απνδίδνληαη, είηε, αλ ηηο είρε δηαπξάμεη, είηε αξλνχκελνο φηη αδίθεζε θαλέλαλ, είηε – αλ πξάγκαηη απνδέρεηαη ηελ ελνρή ηνπ – επηδηψθνληαο ειαθξχηεξε πνηλή. 7 Μεηά απφ απηά, ν λφκνο απαηηεί φηη ν θαηήγνξνο απαληάεη εγγξάθσο θαη ν θαηεγνξνχκελνο αληαπαληάεη επίζεο εγγξάθσο. Καη αθνχ νη δπν αληίδηθνη έρνπλ παξνπζηάζεη εγγξάθσο ζηνπο δηθαζηέο ηηο ζέζεηο ηνπο ζε δπν έγγξαθα, νη ηξηάληα δηθαζηέο πξέπεη ακέζσο λα εθθξάζεη ν θαζέλαο ηελ θξίζε ηνπ θαη ν αξρηδηθαζηήο θνξάεη ζε ζην ιαηκφ θάπνηνπ πνπ εμέθξαζε κηα απφ ηηο δπν θξίζεηο ηελ εηθφλα ηεο αιήζεηαο. 01.76.1 ηνχηῳ δὲ ηῶ ηξφπῳ ηὰο θξίζεηο πάζαο ζπληειεῖλ ηνὺο Αἰγππηίνπο, λνκίδνληαο ἐθ κὲλ ηνῦ ιέγεηλ ηνὺο ζπλεγφξνπο πνιιὰ ηνῖο δηθαίνηο ἐπηζθνηήζεηλ· θαὶ γὰξ ηὰο ηέρλαο ηλ ῥεηφξσλ θαὶ ηὴλ ηῆο πνθξίζεσο γνεηείαλ θαὶ ηὰ ηλ θηλδπλεπφλησλ δάθξπα πνιινὺο πξνηξέπεζζαη παξνξλ ηὸ ηλ λφκσλ ἀπφηνκνλ θαὶ ηὴλ ηῆο ἀιεζείαο ἀθξίβεηαλ· 2 ζεσξεῖζζαη γνῦλ ηνὺο ἐπαηλνπκέλνπο ἐλ ηῶ θξίλεηλ πνιιάθηο ἠ δη´ ἀπάηελ ἠ δηὰ ςπραγσγίαλ ἠ δηὰ ηὸ πξὸο ηὸλ ἔιενλ πάζνο ζπλεθθεξνκέλνπο ηῇ δπλάκεη ηλ ζπλεγνξνχλησλ· ἐθ δὲ ηνῦ γξάθεηλ ηὰ δίθαηα ηνὺο ἀληηδίθνπο ᾤνλην ηὰο θξίζεηο ἀθξηβεῖο ἔζεζζαη, γπκλλ ηλ πξαγκάησλ ζεσξνπκέλσλ. 3 νὕησ γὰξ {ἂλ} κάιηζηα κήηε ηνὺο εθπεῖο ηλ βξαδπηέξσλ πιενλεθηήζεηλ κήηε ηνὺο ἐλεζιεθφηαο ηλ ἀπείξσλ κήηε ηνὺο ςεχζηαο θαὶ ηνικεξνὺο ηλ θηιαιήζσλ θαὶ θαηεζηαικέλσλ ηνῖο ἢζεζη, πάληαο δ´ ἐπ´ ἴζεο ηεχμεζζαη ηλ δηθαίσλ, ἱθαλὸλ ρξφλνλ ἐθ ηλ λφκσλ ιακβαλφλησλ ηλ κὲλ ἀληηδίθσλ ἐμεηάζαη ηὰ παξ´ ἀιιήισλ, ηλ δὲ δηθαζηλ ζπγθξῖλαη ηὰ παξ´ ἀκθνηέξσλ. 01.76.1 Απ' φηη ιέλε, κε ηνλ ηξφπν απηφ νη Αηγχπηηνη δηεμήγαγαλ φιεο ηηο δηθαζηηθέο ππνζέζεηο, γηαηί πίζηεπαλ φηη αλ επέηξεπαλ ζηνπο ζπλεγφξνπο λα κηιήζνπλ, ζα επηζθίαδαλ ηε δηθαηνζχλε, γηαηί ήμεξαλ φηη νη ζπλήγνξνη ήηαλ θαινί ξήηνξεο θαη ν ιφγνο ηνπο γνήηεπε. Ήμεξαλ επίζεο φηη ηα θιάκαηα ησλ θαηεγνξνπκέλσλ ζα επεξέαδαλ ηνπο δηθαζηέο θαη ζα ηνπο έθαλαλ λα παξαβιέςνπλ ηελ απζηεξφηεηα ησλ λφκσλ θαη ηελ αθξίβεηα ηεο αιήζεηαο. 2

Οπσζδήπνηε ήμεξαλ φηη αθφκα θαη νη πην αμηνζέβαζηνη δηθαζηέο παξαζχξνληαη απφ ηελ επθξάδεηα ησλ ζπλεγφξσλ, είηε γηαηί εμαπαηψληαη, είηε γηαηί γνεηεχνληαη απφ ηνλ ξήηνξα, είηε γηαηί ηνπο πξνθαινχλ ηνλ νίθην. ηαλ φκσο νη αληίδηθνη παξνπζηάδνπλ ηηο ππνζέζεηο ηνπο εγγξάθσο, πίζηεπαλ φηη νη απνθάζεηο ησλ δηθαζηψλ ζα ήηαλ δίθαηεο θαη ην κφλν πνπ ζα έπαηξλαλ ππφςε ηνπο ζα ήηαλ ηα γεγνλφηα. 3 ηελ αληίζεηε πεξίπησζε, νη επθπέζηεξνη

ξήηνξεο ζα πιενλεθηνχζαλ απέλαληη ηνπο βξαδχηεξνπο ή νη πην έκπεηξνη απέλαληη ζηνπο πξσηάξεδεο, ή ηνικεξνί ςεχηεο απέλαληη ζηνπο ζπλεζηαικέλνπο θηιαιήζεηο. Ο λφκνο φκσο απαηηεί λα ππάξρεη απφιπηε ηζφηεηα ηφζν αλάκεζα ζηνπο αληίδηθνπο φζν θαη αλάκεζα ζηνπο δηθαζηέο πνπ θξίλνπλ ηα επηρεηξήκαηα ησλ δπν πιεπξψλ. 01.77.1 πεὶ δὲ ηῆο λνκνζεζίαο ἐκλήζζεκελ, νθ ἀλνίθεηνλ εἶλαη ηῆο

πνθεηκέλεο ἱζηνξίαο λνκίδνκελ ἐθζέζζαη ηλ λφκσλ ὅζνη παξὰ ηνῖο Αἰγππηίνηο παιαηφηεηη δηήλεγθαλ ἠ παξειιαγκέλελ ηάμηλ ἔζρνλ ἠ ηὸ ζχλνινλ ὠθέιεηαλ ηνῖο θηιαλαγλσζηνῦζη δχλαληαη παξαζρέζζαη. 2 πξηνλ κὲλ νὖλ θαηὰ ηλ ἐπηφξθσλ ζάλαηνο ἦλ παξ´ αηνῖο ηὸ πξφζηηκνλ, ὡο δχν ηὰ κέγηζηα πνηνχλησλ ἀλνκήκαηα, ζενχο ηε ἀζεβνχλησλ θαὶ ηὴλ κεγίζηελ ηλ παξ´ ἀλζξψπνηο πίζηηλ ἀλαηξεπφλησλ. 3 ἔπεηηα εἴ ηηο ἐλ ὁδῶ θαηὰ ηὴλ ρψξαλ ἰδὼλ

θνλεπφκελνλ ἄλζξσπνλ ἠ ηὸ θαζφινπ βίαηφλ ηη πάζρνληα κὴ ῥχζαηην δπλαηὸο ὤλ, ζαλάηῳ πεξηπεζεῖλ ὤθεηιελ· εἰ δὲ πξὸο ἀιήζεηαλ δηὰ ηὸ ἀδχλαηνλ κὴ

θαηηζρχζαη βνεζῆζαη, κελῦζαί γε πάλησο ὤθεηιε ηνὺο ιῃζηὰο θαὶ ἐπεμηέλαη ηὴλ παξαλνκίαλ· ηὸλ δὲ ηαῦηα κὴ πξάμαληα θαηὰ ηὸλ λφκνλ ἔδεη καζηηγνῦζζαη ηεηαγκέλαο πιεγὰο θαὶ πάζεο εἴξγεζζαη ηξνθῆο ἐπὶ ηξεῖο κέξαο. 4 νἱ δὲ ςεπδο ηηλσλ θαηεγνξήζαληεο ὤθεηινλ ηνῦην παζεῖλ ὃ ηνῖο ζπθνθαληεζεῖζηλ ἐηέηαθην πξφζηηκνλ, εἴπεξ ἔηπρνλ θαηαδηθαζζέληεο. 5 πξνζεηέηαθην δὲ θαὶ πζη ηνῖο Αἰγππηίνηο ἀπνγξάθεζζαη πξὸο ηνὺο ἄξρνληαο ἀπὸ ηίλσλ ἕθαζηνο πνξίδεηαη ηὸλ βίνλ, θαὶ ηὸλ ἐλ ηνχηνηο ςεπζάκελνλ ἠ πφξνλ ἄδηθνλ ἐπηηεινῦληα ζαλάηῳ πεξηπίπηεηλ ἦλ ἀλαγθαῖνλ. ιέγεηαη δὲ ηνῦηνλ ηὸλ λφκνλ πὸ φισλνο παξαβαιφληνο εἰο Αἴγππηνλ εἰο ηὰο Ἀζήλαο κεηελερζῆλαη. 6εἰ δέ ηηο ἑθνπζίσο ἀπνθηείλαη ηὸλ ἐιεχζεξνλ ἠ ηὸλ δνῦινλ, ἀπνζλήζθεηλ ηνῦηνλ νἱ λφκνη πξνζέηαηηνλ, ἅκα κὲλ βνπιφκελνη κὴ ηαῖο δηαθνξαῖο ηῆο ηχρεο, ἀιιὰ ηαῖο ηλ πξάμεσλ ἐπηβνιαῖο εἴξγεζζαη πάληαο ἀπὸ ηλ θαχισλ, ἅκα δὲ δηὰ ηῆο ηλ δνχισλ θξνληίδνο ἐζίδνληεο ηνὺο ἀλζξψπνπο πνιὺ κιινλ εἰο ηνὺο ἐιεπζέξνπο κεδὲλ ὅισο ἐμακαξηάλεηλ. 7 θαὶ θαηὰ κὲλ ηλ γνλέσλ ηλ

ἀπνθηεηλάλησλ ηὰ ηέθλα ζάλαηνλ κὲλ νρ ὥξηζαλ, κέξαο δὲ ηξεῖο θαὶ λχθηαο ἴζαο ζπλερο ἦλ ἀλαγθαῖνλ πεξηεηιεθφηαο ηὸλ λεθξὸλ πνκέλεηλ θπιαθῆο παξεδξεπνχζεο δεκνζίαο· ν γὰξ δίθαηνλ πειήθζε ηὸ ηνῦ βίνπ ζηεξίζθεηλ ηνὺο ηὸλ βίνλ ηνῖο παηζὶ δεδσθφηαο, λνπζεηήζεη δὲ κιινλ ιχπελ ἐρνχζῃ θαὶ κεηακέιεηαλ ἀπνηξέπεηλ ηλ ηνηνχησλ ἐγρεηξεκάησλ· 8 θαηὰ δὲ ηλ ηέθλσλ ηλ γνλεῖο θνλεπζάλησλ ηηκσξίαλ ἐμειιαγκέλελ ἔζεθαλ· ἔδεη γὰξ ηνὺο θαηαδηθαζζέληαο ἐπὶ ηνχηνηο θαιάκνηο ὀμέζη δαθηπιηαῖα κέξε ηνῦ ζψκαηνο θαηαηκεζέληαο ἐπ´ ἀθάλζαηο θαηαθάεζζαη δληαο· κέγηζηνλ ηλ ἐλ ἀλζξψπνηο ἀδηθεκάησλ θξίλνληεο ηὸ βηαίσο ηὸ δῆλ ἀθαηξεῖζζαη ηλ ηὴλ δσὴλ αηνῖο δεδσθφησλ. 9 ηλ δὲ γπλαηθλ ηλ θαηαδηθαζζεηζλ ζαλάηῳ ηὰο

ἐγθχνπο κὴ ζαλαηνῦζζαη πξὶλ ἂλ ηέθσζη. θαὶ ηνῦην ηὸ λφκηκνλ πνιινὶ θαὶ ηλ ιιήλσλ θαηέδεημαλ, γνχκελνη παληειο ἄδηθνλ εἶλαη ηὸ κεδὲλ ἀδηθῆζαλ ηῶ ἀδηθήζαληη ηῆο αηῆο κεηέρεηλ ηηκσξίαο, θαὶ παξαλνκήκαηνο ἑλὸο γελνκέλνπ παξὰ δπνῖλ ιακβάλεηλ ηὸ πξφζηηκνλ, πξὸο δὲ ηνχηνηο θαηὰ πξναίξεζηλ πνλεξὰλ ζπληειεζζέληνο ηνῦ ἀδηθήκαηνο ηὸ κεδεκίαλ πσ ζχλεζηλ ἔρνλ πὸ ηὴλ ὁκνίαλ ἄγεηλ θφιαζηλ, ηὸ δὲ πάλησλ κέγηζηνλ, ὅηη ηαῖο θπνχζαηο ἰδίᾳ ηῆο αἰηίαο ἐπελελεγκέλεο νδακο πξνζήθεη ηὸ θνηλὸλ παηξὸο θαὶ κεηξὸο ηέθλνλ ἀλαηξεῖζζαη· 10 ἐπ´ ἴζεο γὰξ ἄλ ηηο θαχινπο δηαιάβνη θξηηὰο ηνχο ηε ηὸλ

ἔλνρνλ ηῶ θφλῳ ζψδνληαο θαὶ ηνὺο ηὸ κεδὲλ ὅισο ἀδηθῆζαλ ζπλαλαηξνῦληαο. 11 ηλ κὲλ νὖλ θνληθλ λφκσλ νἱ κάιηζηα δνθνῦληεο

ἐπηηεηεῦρζαη ηνηνῦηνί ηηλεο ἦζαλ. 01.77.1 Μηιήζακε ινηπφλ γηα ηε λνκνζεζία θαη ηψξα λνκίδνπκε φηη δελ ζα

ήηαλ πεξηηηφ ζηελ ηζηνξία καο λα απαξηζκήζνπκε ηνπο λφκνπο εθείλνπο ησλ Αηγππηίσλ πνπ είλαη πνιχ αξραίνη, ή έρνπλ θάπνηα ηδηαηηεξφηεηα ή είλαη παξάμελνη θαη έηζη έρνπλ ελδηαθέξνλ γηα ηνπο αλαγλψζηεο καο. 2 Πξψηα λα αλαθέξνπκε φηη ε πνηλή γηα ηνπο επίνξθνπο ήηαλ ν ζάλαηνο, γηαηί ν επίνξθνο ζεσξνχηαλ φηη έθαλε δπν ζαλάζηκα ακαξηήκαηα: έδεηρλε αζέβεηα πξνο ηνπο ζενχο θαη αλέηξεπε ηελ κεγίζηε πίζηε ησλ αλζξψπσλ [158]. 3 Αλ πάιη έλα

θάπνηνο πεξπαηψληαο ζην δξφκν έβιεπε λα δνινθνλνχλ θάπνηνλ ή λα ηνλ αζθνχλ πάλσ ηνπ βία, θαη δελ έζπεπδε λα ηνλ βνεζήζεη, ελψ κπνξνχζε, έπξεπε επίζεο λα πεζάλεη. Καη αλ γηα νπνηαδήπνηε αληηθεηκεληθή αηηία δελ ήηαλ ζε ζέζεη λα βνεζήζεη, έπξεπε λα θαηαγγείιεη ηνπο ιεζηέο θαη αλ δελ έθαλε νχηε απηφ έπξεπε λα ηηκσξεζεί κε καζηίγσκα κε θαζνξηζκέλν αξηζκφ ρηππεκάησλ θαη λα κείλεη ρσξίο ηξνθή γηα ηξεηο κέξεο. 4 ζνη

ζπθνθαληνχζαλ άιινπο ηηκσξνχληαλ κε ηηο πνηλέο πνπ ζα επηβάιινληαλ ζηνπο θαηεγνξνχκελνπο αλ ήηαλ πξάγκαηη έλνρνη. 5 ινη νη Αηγχπηηνη ήηαλ

ππνρξεσκέλνη λα πξνζέξρνληαη ζηηο αξρέο θαη λα δειψλνπλ ηηο πεγέο ησλ εηζνδεκάησλ ηνπο. Καη φπνηνο έθαλε ςεπδή δήισζε ή είρε εηζνδήκαηα απφ παξάλνκεο δξαζηεξηφηεηεο, ηηκσξνχηαλ κε ζάλαην [159]. Λέγεηαη φηη ν φισλαο έθεξε ην λφκν απηφλ ζηελ Αζήλα κεηά ηελ επίζθεςή ηνπ ζηελ Αίγππην [160]. 6 πνηνο εθνχζηα δνινθνλνχζε έλαλ ειεχζεξν άλζξσπν ή έλαλ δνχιν, ν λφκνο απαηηνχζε λα ζαλαησζεί. Γηαηί ην πξψην πνπ ήζειαλ ήηαλ λα πεξηνξίζνπλ ηηο θαθέο πξάμεηο πνπ έθαλε θάζε άλζξσπνο, φρη ηηο ηπρφλ αληηπαξαζέζεηο αλάκεζά ηνπο. Καη επίζεο ήζειαλ λα πείζνπλ ηνλ θφζκν λα ζέβεηαη ηνπο δνχινπο θαη λα κελ αδηθνχλ ηνπο ειεχζεξνπο αλζξψπνπο. 7 ε πεξηπηψζεηο πνπ γνλείο δνινθνλνχζαλ ηα παηδηά ηνπο, αλ

θαη ν λφκνο δελ πξνέβιεπε ηελ πνηλή ηνπ ζαλάηνπ, νη έλνρνη έπξεπε λα θξαηνχλ ζηα ρέξηα ηνπο ηα λεθξά ζψκαηα ησλ παηδηψλ ηνπο γηα ηξία ζπλερφκελα κεξφλπρηα, κε ηελ παξαθνινχζεζε θξαηηθνχ θξνπξνχ, γηαηί δελ ζεσξνχζαλ ζσζηφ λα πάξνπλ ηε δσή απηψλ πνπ έθεξαλ ζηε δσή ηα παηδηά ηνπο, αιιά λα ηνπο επηβιεζεί πνηλή πνπ λα απνηξέπεη παξφκνηεο πξάμεηο. 8 Αιιά φηαλ ηα παηδηά δνινθνλνχζαλ ηνπο γνλείο ηνπο, ε πνηλή ήηαλ βαξχηαηε. ζνη θξίλνληαλ έλνρνη ελφο ηέηνηνπ εγθιήκαηνο ηνπο έθνβαλ θνκκάηηα απφ ηηο ζάξθεο ηνπο, ίζα κε ην κέγεζνο ελφο δαθηχινπ, κε αηρκεξά αγθάζηα θαη ηα θαίγαλε, κέρξη λα θανχλ νιφθιεξνη. Γηαηί ζεσξνχζαλ φηη ην παίξλεη θάπνηνο ηε δσή απηνχ πνπ ηνπ είρε δψζεη ηε δσή ήηαλ ην θνβεξφηεξν έγθιεκα πνπ κπνξνχζε λα δηαπξάμεη έλαο άλζξσπνο 9 Οη έγθπεο γπλαίθεο πνπ θαηαδηθάδνληαλ ζε ζάλαην δελ εθηεινχληαλ κέρξη λα γελλήζνπλ. Ο λφκνο απηφο είρε πηνζεηεζεί απφ πνιιέο Διιεληθέο πφιεηο γηαηί δελ ήζειαλ λα ππνθέξνπλ νη αζψνη καδί κε ηνπο έλνρνπο, νχηε λα ηηκσξνχληαη δπν γηα θάηη πνπ έθαλε έλαο. Καη επίζεο, αθνχ ην έγθιεκα είρε γίλεη κε θαθφ ζθνπφ, δελ έπξεπε λα ηηκσξεζεί έλα πιάζκα πνπ αθφκα δελ είρε δηάλνηα. Καη ην πην ζεκαληηθφ: αθνχ ε έγθπνο κεηέξα είρε ζθνηψζεη, δελ ήηαλ θαζφινπ ζσζηφ λα ζαλαησζεί έλα παηδί πνπ αλήθε θαη ζηνλ παηέξα. 10 γηαηί ν θφζκνο πίζηεπε

φηη ν δηθαζηήο πνπ ραξίδεη ηε δσή ηνπ δνινθφλνπ, δελ είλαη ρεηξφηεξνο απφ ηνλ άιιν δηθαζηή πνπ θαηαδηθάδεη ζε ζάλαην έλαλ αζψν. 11 Απφ φινπο ηνπο

λφκνπο πνπ αθνξνχλ ζηηο δνινθνλίεο, απηνί είλαη νη πιένλ επηηπρείο. 01.78.1 Σλ δ´ ἄιισλ ὁ κὲλ πεξὶ ηλ πνιέκσλ θείκελνο θαηὰ ηλ ηὴλ ηάμηλ

ιηπφλησλ ἠ ηὸ παξαγγειζὲλ πὸ ηλ γεκφλσλ κὴ πνηνχλησλ ἔηαηηε πξφζηηκνλ ν ζάλαηνλ, ἀιιὰ ηὴλ ἐζράηελ ἀηηκίαλ· 2 εἰ δ´ ὕζηεξνλ ηαῖο

ἀλδξαγαζίαηο πεξβάινηλην ηὰο ἀηηκίαο, εἰο ηὴλ πξνυπάξμαζαλ παῤῥεζίαλ ἀπνθαζίζηα, ἅκα κὲλ ηνῦ λνκνζέηνπ δεηλνηέξαλ ηηκσξίαλ πνηνῦληνο ηὴλ ἀηηκίαλ ἠ ηὸλ ζάλαηνλ, ἵλα ηὸ κέγηζηνλ ηλ θαθλ ἐζίζῃ πάληαο θξίλεηλ ηὴλ αἰζρχλελ, ἅκα δὲ ηνὺο κὲλ ζαλαησζέληαο γεῖην κεδὲλ ὠθειήζεηλ ηὸλ θνηλὸλ βίνλ, ηνὺο δὲ ἀηηκσζέληαο ἀγαζλ πνιιλ αἰηίνπο ἔζεζζαη δηὰ ηὴλ ἐπηζπκίαλ ηῆο παῤῥεζίαο. 3 θαὶ ηλ κὲλ ηὰ ἀπφῤῥεηα ηνῖο πνιεκίνηο ἀπαγγεηιάλησλ

ἐπέηαηηελ ὁ λφκνο ἐθηέκλεζζαη ηὴλ γιηηαλ, ηλ δὲ ηὸ λφκηζκα παξαθνπηφλησλ ἠ κέηξα θαὶ ζηαζκὰ παξαπνηνχλησλ ἠ παξαγιπθφλησλ ηὰο ζθξαγῖδαο, ἔηη δὲ ηλ γξακκαηέσλ ηλ ςεπδεῖο ρξεκαηηζκνὺο γξαθφλησλ ἠ ἀθαηξνχλησλ ηη ηλ ἐγγεγξακκέλσλ, θαὶ ηλ ηὰο ςεπδεῖο ζπγγξαθὰο ἐπηθεξφλησλ, ἀκθνηέξαο ἐθέιεπζελ ἀπνθφπηεζζαη ηὰο ρεῖξαο, ὅπσο νἷο ἕθαζηνο κέξεζη ηνῦ ζψκαηνο παξελφκεζελ, εἰο ηαῦηα θνιαδφκελνο αηὸο κὲλ κέρξη ηειεπηῆο ἀλίαηνλ ἔρῃ ηὴλ ζπκθνξάλ, ηνὺο δ´ ἄιινπο δηὰ ηῆο ἰδίαο ηηκσξίαο λνπζεηλ ἀπνηξέπῃ ηλ ὁκνίσλ ηη πξάηηεηλ. 4 πηθξνὶ δὲ θαὶ πεξὶ

ηλ γπλαηθλ λφκνη παξ´ αηνῖο πῆξρνλ. ηνῦ κὲλ γὰξ βηαζακέλνπ γπλαῖθα ἐιεπζέξαλ πξνζέηαμαλ ἀπνθφπηεζζαη ηὰ αἰδνῖα, λνκίζαληεο ηὸλ ηνηνῦηνλ κηᾶ

πξάμεη παξαλφκῳ ηξία ηὰ κέγηζηα ηλ θαθλ ἐλεξγεθέλαη, ηὴλ ὕβξηλ θαὶ ηὴλ θζνξὰλ θαὶ ηὴλ ηλ ηέθλσλ ζχγρπζηλ· εἰ δέ ηηο πείζαο κνηρεχζαη, ηὸλ κὲλ ἄλδξα ῥάβδνηο ρηιίαο πιεγὰο ιακβάλεηλ ἐθέιεπνλ, ηῆο δὲ γπλαηθὸο ηὴλ ῥῖλα θνινβνῦζζαη, πνιακβάλνληεο δεῖλ ηῆο πξὸο ἀζπγρψξεηνλ ἀθξαζίαλ θαιισπηδνκέλεο ἀθαηξεζῆλαη ηὰ κάιηζηα θνζκνῦληα ηὴλ επξέπεηαλ. 01.78.1 Αλάκεζα ζηνπο άιινπο λφκνπο ηνπο, έλαο πνπ αθνξνχζε ζηηο

πνιεκηθέο ππνζέζεηο πξνέβιεπε πνηλέο γηα ηνπο ιηπνηάθηεο θαη γηα φζνπο δελ ππάθνπαλ ζηηο δηαηαγέο ησλ αλσηέξσλ ηνπο, φρη ην ζάλαην, αιιά ηελ εζράηε αηίκσζε. 2 Αξγφηεξα φκσο, αλ νη άλζξσπνη απηνί μεπεξλνχζαλ ηελ αηίκσζε κε πξάμεηο γελλαίεο, απνθηνχζαλ πάιη ηελ ειεπζεξία ηνπ ιφγνπ ηνπο [161]. Ο λνκνζέηεο ινηπφλ ζεσξνχζε ηελ αηίκσζε πην ζθιεξή απφ ην ζάλαην θαη ζέιεζε λα δείμεη ζε φινπο φηη ε αηίκσζε είλαη ην ρεηξφηεξν πνπ κπνξεί θάπνηνο λα πάζεη. Σαπηφρξνλα έδεηρλε φηη, ελψ νη λεθξνί δελ είραλ γηα ηελ θνηλσλία θακηά αμία, νη θαηαδηθαζκέλνη ζε αηίκσζε κπνξνχζαλ κε ηηο θαιέο πξάμεηο ηνπο λα πξνζθέξνπλ πνιιά επεηδή ήζειαλ λα απνθηήζνπλ πάιη ηελ ειεπζεξία ηνπ ιφγνπ. 3 Γηα φζνπο απνθάιππηαλ ζηξαηησηηθά κπζηηθά ζηνλ

ερζξφ, ν λφκνο πξνέβιεπε φηη έπξεπε λα ηνπο θφςνπλ ηε γιψζζα, ελψ γηα ηνπο παξαραξάθηεο ηνπ λνκίζκαηνο θαη γηα φζνπο πιαζηνγξαθνχζαλ ηα κέηξα θαη ηα ζηαζκά ή παξαπνηνχζαλ ηηο ζθξαγίδεο θαη γηα ηνπο επίζεκνπο γξαθείο πνπ έθαλαλ πιαζηέο εγγξαθέο ή έζβελαλ ηηο πξαγκαηηθέο, ν λφκνο απαηηνχζε λα ηνπο θφςνπλ θαη ηα δπν ρέξηα, κε ην ζθεπηηθφ φηη έπξεπε λα ζηεξεζνχλ ηα κέιε ηνπ ζψκαηφο ηνπο πνπ είραλ ρξεζηκνπνηεζεί γηα ηηο παξαλνκίεο. Καη νη έλνρνη παξέκελα αλάπεξνη κέρξη ην ζάλαηφ ηνπο θαη απνηεινχζαλ γηα φινπο παξάδεηγκα πξνο απνθπγή. 4 Πνιχ απζηεξνί ήηαλ

θαη νη λφκνη πνπ αθνξνχζαλ ζηηο γπλαίθεο. Αλ θάπνηνο βίαδε κηα ειεχζεξε παληξεκέλε γπλαίθα, αθξσηεξίαδαλ ηα γελλεηηθά ηνπ φξγαλα, γηαηί ζεσξνχζαλ φηη φπνηνο έθαλε έλα ηέηνην έγθιεκα ήηαλ ήηαλ ηαπηφρξνλα έλνρνο γηα ηα ηξία κεγαιχηεξα θαθά: ηελ χβξε, ηελ νκεξεία θαη ηελ θαθνπνίεζε ησλ ηέθλσλ. Αλ φκσο θάπνηνο θξηλφηαλ έλνρνο γηα κνηρεία, κε ηε ζπγθαηάζεζε ηεο γπλαίθαο, έπξεπε λα δερζεί ρίιηα ρηππήκαηα απφ ην ξαβδί θαη ζηε γπλαίθα έπξεπε λα θφςνπλ ηε κχηε, γηαηί πίζηεπαλ φηη κηα γπλαίθα πνπ έθαλε κηα ηφζν αζπγρψξεηε πξάμε, έπξεπε λα ράζεη ην πην θαιισπηζηηθφ κέξνο ηνπ πξνζψπνπ ηεο. 01.79.1 Σνὺο δὲ πεξὶ ηλ ζπκβνιαίσλ λφκνπο Βνθρφξηδνο εἶλαί θαζη.

πξνζηάηηνπζη δὲ ηνὺο κὲλ ἀζχγγξαθα δαλεηζακέλνπο, ἂλ κὴ θάζθσζηλ ὀθείιεηλ, ὀκφζαληαο ἀπνιχεζζαη ηνῦ δαλείνπ, πξηνλ κὲλ ὅπσο ἐλ κεγάιῳ ηηζέκελνη ηνὺο ὅξθνπο δεηζηδαηκνλζη· 2 πξνδήινπ γὰξ ὄληνο ὅηη ηῶ πνιιάθηο ὀκφζαληη ζπκβήζεηαη ηὴλ πίζηηλ ἀπνβαιεῖλ, ἵλα ηῆο ερξεζηίαο κὴ ζηεξεζῇ, πεξὶ πιείζηνπ πο ηηο ἄμεη ηὸ κὴ θαηαληλ ἐπὶ ηὸλ ὅξθνλ· ἔπεηζ´ πειάκβαλελ ὁ λνκνζέηεο ηὴλ ὅιελ πίζηηλ ἐλ ηῇ θαινθἀγαζίᾳ πνηήζαο πξνηξέςεζζαη πάληαο ζπνπδαίνπο εἶλαη ηνῖο ἢζεζηλ, ἵλα κὴ πίζηεσο ἀλάμηνη δηαβιεζζη· πξὸο δὲ ηνχηνηο ἄδηθνλ ἔθξηλελ εἶλαη ηνὺο ρσξὶο ὅξθνπ πηζηεπζέληαο πεξὶ ηλ αηλ ζπκβνιαίσλ ὀκφζαληαο κὴ ηπγράλεηλ πίζηεσο. ηνὺο δὲ κεηὰ ζπγγξαθῆο δαλείζαληαο ἐθψιπε δηὰ ηνῦ ηφθνπ ηὸ θεθάιαηνλ πιένλ πνηεῖλ ἠ δηπιάζηνλ. 3 ηλ δὲ ὀθεηιφλησλ ηὴλ ἔθπξαμηλ ηλ δαλείσλ ἐθ ηῆο νζίαο κφλνλ ἐπνηήζαην, ηὸ δὲ ζκα θαη´ νδέλα ηξφπνλ εἴαζελ πάξρεηλ ἀγψγηκνλ, γνχκελνο δεῖλ εἶλαη ηὰο κὲλ θηήζεηο ηλ ἐξγαζακέλσλ ἠ παξὰ θπξίνπ ηηλὸο ἐλ δσξεαῖο ιαβφλησλ, ηὰ δὲ ζψκαηα ηλ πφιεσλ, ἵλα ηὰο θαζεθνχζαο ιεηηνπξγίαο ἔρσζηλ αἱ πφιεηο θαὶ θαηὰ πφιεκνλ θαὶ θαη´ εἰξήλελ· ἄηνπνλ γὰξ ηὸ ζηξαηηψηελ εἰο ηὸλ πὲξ ηῆο παηξίδνο πξντφληα θίλδπλνλ, εἰ ηχρνη, πξὸο

δάλεηνλ πὸ ηνῦ πηζηεχζαληνο ἀπάγεζζαη, θαὶ ηῆο ηλ ἰδησηλ πιενλεμίαο ἕλεθα θηλδπλεχεηλ ηὴλ θνηλὴλ ἁπάλησλ ζσηεξίαλ. 4 δνθεῖ δὲ θαὶ ηνῦηνλ ηὸλ

λφκνλ ὁ φισλ εἰο ηὰο Ἀζήλαο κεηελεγθεῖλ, ὃλ ὠλφκαζε ζεηζάρζεηαλ, ἀπνιχζαο ηνὺο πνιίηαο ἅπαληαο ηλ ἐπὶ ηνῖο ζψκαζη πεπηζηεπκέλσλ δαλείσλ. 5 κέκθνληαη δέ ηηλεο νθ ἀιφγσο ηνῖο πιείζηνηο ηλ παξὰ ηνῖο Ἕιιεζη λνκνζεηλ, νἵηηλεο ὅπια κὲλ θαὶ ἄξνηξνλ θαὶ ἄιια ηλ ἀλαγθαηνηάησλ ἐθψιπζαλ ἐλέρπξα ιακβάλεζζαη πξὸο δάλεηνλ, ηνὺο δὲ ηνχηνηο ρξεζνκέλνπο ζπλερψξεζαλ ἀγσγίκνπο εἶλαη. 01.79.1 Λέλε φηη νη λφκνη πνπ αθνξνχλ ηα ζπκβφιαηα αλάγνληαη ζην βαζηιηά Βνθρφξε. Οξίδνπλ φηη απηνί πνπ δαλείζηεθαλ ρξήκαηα ρσξίο λα ππνγξάςνπλ απνδείμεηο, θαη ζηε ζπλέρεηα αξλνχληαη φηη ηα νθείινπλ, κπνξνχλ λα νξθηζηνχλ επίζεκα θαη απαιιάζζνληαη απφ ηελ θαηεγνξία. Ο ιφγνο είλαη φηη νη άλζξσπνη θνβνχληαη πνιχ λα ζηαζνχλ κπξνζηά ζηνπο ζενχο θαη νξθηζηνχλ ςεπδψο. 2 Καη είλαη απνδεδεηγκέλν φηη φπνηνο επαλεηιεκκέλα δίλεη

ηέηνηνπο φξθνπο, ζην ηέινο ζα ράζεη ηελ εκπηζηνζχλε ησλ άιισλ, θαη φινη απνθεχγνπλ λα δίλνπλ ηέηνηνπο φξθνπο γηα λα κελ ράζνπλ ηελ αμηνπηζηία ηνπο. Δπίζεο, ν λνκνζέηεο πίζηεπε φηη αλ βαζηζηεί απνθιεηζηηθά ζηελ θαιή ζέιεζε ησλ αλζξψπσλ, ζα ηνπο έθεξλε φινπο ζην δξφκν ηεο αξεηήο γηα λα κελ θαηεγνξεζνχλ φηη είλαη άδηθνη. Θεσξνχζε επίζεο άδηθν, απηνί πνπ είραλ δαλεηζηεί ρσξίο φξθν, λα κελ γίλεηαη δεθηφο ν φξθνο ηνπο ζρεηηθά κε ην ίδην δήηεκα, εθ ησλ πζηέξσλ. Καη φπνηνο δάλεηδε ρξήκαηα κε απνδείμεηο, δελ είρε ην δηθαίσκα λα εηζπξάμεη, κε ηνπο ηφθνπο, παξαπάλσ απφ ην δηπιάζην ηνπ θεθαιαίνπ. 3 ζν γηα ηνπο νθεηιέηεο, ν λνκνζέηεο φξηζε φηη ε απνπιεξσκή ησλ δαλείσλ έπξεπε λα πξνέξρεηαη απφ ηελ πεξηνπζία ησλ δαλεηδνκέλσλ θαη ζε θακηά πεξίπησζε δελ επηηξεπφηαλ λα ζπιιεθζεί ν νθεηιέηεο, γηαηί πίζηεπε φηη ε κελ πεξηνπζία αλήθε απνθιεηζηηθά ζηνπο πνιίηεο πνπ είηε ηελ είραλ λφκηκα απνθηήζεη ή ηνπο ηελ είρε δσξίζεη θάπνηνο, ηα δε θπζηθά πξφζσπα αλήθνπλ ζην θξάηνο θαη κφλν απηφ κπνξνχζε λα απαηηήζεη απφ ηνπο πνιίηεο λα ηνπ απνδψζνπλ φηη ηνπ φθεηιαλ, ζηελ εηξήλε θαη ζηνλ πφιεκν. Γηαηί δελ ζεσξνχζε ζσζηφ, έλαο πνιίηεο πνπ θαιείην λα πάεη λα πνιεκήζεη γηα ηελ παηξίδα ηνπ, λα είλαη ζηε θπιαθή γηα θάπνην δάλεην απφ ηνλ δαλεηζηή ηνπ. Γηαηί, ζε ηέηνηεο πεξηπηψζεηο, ε πιενλεμία ησλ ηδησηψλ είλαη επηθίλδπλε γηα φινπο 4 Φαίλεηαη ινηπφλ φηη ν φισλ έθεξε απηφ ην λφκν ζηελ Αζήλα θαη ηνλ νλφκαζε “απεκπινθή” [162], φπνπ απάιιαμε φινπο ηνπο πνιίηεο απφ ηα ρξέε πξνο ηδηψηεο. 5 Οξηζκέλνη φκσο, κε ην δίθην ηνπο, θαηεγνξνχλ ηνπο Έιιελεο λνκνζέηεο φηη απαγφξεπζαλ ηελ θαηάζρεζε φπισλ, αξφηξσλ θαη άιισλ απαξαηηήησλ εξγαιείσλ, ζαλ ελέρπξα δαλείσλ, αιιά επέηξεςαλ ηελ ππνδνχισζε απηψλ πνπ ηα ρξεζηκνπνηνχζαλ. 01.80.1 πῆξρε δὲ θαὶ πεξὶ ηλ θιεπηλ λφκνο παξ´ Αἰγππηίνηο ἰδηψηαηνο. ἐθέιεπε γὰξ ηνὺο κὲλ βνπινκέλνπο ἔρεηλ ηαχηελ ηὴλ ἐξγαζίαλ ἀπνγξάθεζζαη πξὸο ηὸλ ἀξρίθσξα, θαὶ ηὸ θιαπὲλ ὁκνιφγσο ἀλαθέξεηλ παξαρξῆκα πξὸο ἐθεῖλνλ, ηνὺο δὲ ἀπνιέζαληαο παξαπιεζίσο ἀπνγξάθεηλ αηῶ θαζ´ ἕθαζηνλ ηλ ἀπνισιφησλ, πξνζηηζέληαο ηφλ ηε ηφπνλ θαὶ ηὴλ κέξαλ θαὶ ηὴλ ὥξαλ θαζ´ ἡλ ἀπψιεζελ. 2 ηνχηῳ δὲ ηῶ ηξφπῳ πάλησλ ἑηνίκσο εξηζθνκέλσλ, ἔδεη

ηὸλ ἀπνιέζαληα ηὸ ηέηαξηνλ κέξνο ηῆο ἀμίαο δφληα θηήζαζζαη ηὰ ἑαπηνῦ κφλα. ἀδπλάηνπ γὰξ ὄληνο ηνῦ πάληαο ἀπνζηῆζαη ηῆο θινπῆο εὗξε πφξνλ ὁ λνκνζέηεο δη´ νὗ πλ ηὸ ἀπνιφκελνλ ζσζήζεηαη κηθξλ δηδνκέλσλ ιχηξσλ. 3 Γακνῦζη δὲ παξ´ Αἰγππηίνηο νἱ κὲλ ἱεξεῖο κίαλ, ηλ δ´ ἄιισλ ὅζαο ἂλ ἕθαζηνο πξναηξῆηαη· θαὶ ηὰ γελλψκελα πάληα ηξέθνπζηλ ἐμ ἀλάγθεο ἕλεθα ηῆο πνιπαλζξσπίαο, ὡο ηαχηεο κέγηζηα ζπκβαιινκέλεο πξὸο εδαηκνλίαλ ρψξαο

ηε θαὶ πφιεσλ, λφζνλ δ´ νδέλα ηλ γελλεζέλησλ λνκίδνπζηλ, νδ´ ἂλ ἐμ ἀξγπξσλήηνπ κεηξὸο γελλεζῇ· 4 θαζφινπ γὰξ πεηιήθαζη ηὸλ παηέξα κφλνλ

αἴηηνλ εἶλαη ηῆο γελέζεσο, ηὴλ δὲ κεηέξα ηξνθὴλ θαὶ ρψξαλ {κφλνλ} παξέρεζζαη ηῶ βξέθεη, θαὶ ηλ δέλδξσλ ἄῤῥελα κὲλ θαινῦζη ηὰ θαξπνθφξα, ζήιεα δὲ ηὰ κὴ θέξνληα ηνὺο θαξπνχο, ἐλαληίσο ηνῖο Ἕιιεζη. 5 ηξέθνπζη δὲ ηὰ παηδία κεηά ηηλνο ερεξείαο ἀδαπάλνπ θαὶ παληειο ἀπίζηνπ· ἑςήκαηα γὰξ αηνῖο ρνξεγνῦζηλ ἔθ ηηλνο εηειείαο ἑηνίκεο γηλφκελα, θαὶ ηλ ἐθ ηῆο βχβινπ ππζκέλσλ ηνὺο δπλακέλνπο εἰο ηὸ πῦξ ἐγθξχβεζζαη, θαὶ ηλ ῥηδλ θαὶ ηλ θαπιλ ηλ ἑιείσλ ηὰ κὲλ ὠκά, ηὰ δ´ ἕςνληεο, ηὰ δ´ ὀπηληεο, 6 δηδφαζηλ. ἀλππνδήησλ δὲ θαὶ γπκλλ ηλ πιείζησλ ηξεθνκέλσλ δηὰ ηὴλ εθξαζίαλ ηλ ηφπσλ, ηὴλ πζαλ δαπάλελ νἱ γνλεῖο, ἄρξη ἂλ εἰο ιηθίαλ ἔιζῃ ηὸ ηέθλνλ, ν πιείσ πνηνῦζη δξαρκλ εἴθνζη. δη´ ἃο αἰηίαο κάιηζηα ηὴλ Αἴγππηνλ ζπκβαίλεη πνιπαλζξσπίᾳ δηαθέξεηλ, θαὶ δηὰ ηνῦην πιείζηαο ἔρεηλ κεγάισλ ἔξγσλ θαηαζθεπάο. 01.80.1 Ο Αηγππηηαθφο λφκνο πνπ αθνξά ζηνπο θιέθηεο είλαη επίζεο πεξίεξγνο. Γηαηί δηέηαδε φινπο φζνπο ήζειαλ λα αθνινπζήζνπλ απηφ ην επάγγεικα λα θαηαγξάςνπλ ην φλνκά ηνπο ζηνλ θαηάινγν ηνπ αξρεγνχ ησλ θιεθηψλ θαη λα ζπκθσλήζνπλ λα ηνπ παξαδίδνπλ ακέζσο ηα θιεςηκαίηθα θαη φπνηνο είρε ράζεη θάηη λα ην θαηαγξάςεη ζηνλ θαηάινγν ησλ απνιεζζέλησλ, αλαθέξνληαο ηνλ ηφπν, ηελ εκέξα θαη ηελ ψξα ηεο απψιεηαο. 2 Καη κε απηφλ

ηνλ ηξφπν φια ηα ρακέλα αληηθείκελα έβξηζθαλ ηνλ θάηνρφ ηνπο ν νπνίνο γηα λα ηα πάξεη έπξεπε λα θαηαβάιεη ην έλα ηέηαξην ηεο αμίαο ηνπο. Καη επεηδή ήηαλ αδχλαηνλ λα εκπνδίζεη φιε ηελ νηθνπκέλε λα θιέβεη, ν λνκνζέηεο εθεχξε απηφ ην θφιπν κε ην νπνίν φπνηνο έραλε θάηη κπνξνχζε λα ην αλαθηήζεη κε κηθξφ ηίκεκα. 3 χκθσλα κε ηνπο Αηγππηηαθνχο λφκνπο πεξί γάκνπ, νη ηεξείο δηθαηνχληαλ κφλν κηα ζχδπγν ελψ φινη νη άιινη κπνξνχζαλ λα παληξεπηνχλ φζεο ήζειαλ [163]. Δπίζεο, νη Αηγχπηηνη πξέπεη λα κεγαιψλνπλ φια ηα παηδηά ηνπο, γηα λα απμεζεί ν πιεζπζκφο [164], θαη εθφζνλ ν κεγάινο πιεζπζκφο είλαη ν θπξηφηεξνο παξάγνληαο επεκεξίαο ησλ πφιεσλ θαη ηεο ρψξαο. Καη θαλέλα παηδί δελ ζεσξείην λφζν, αθφκα θαη αλ είρε γελλεζεί απφ κεηέξα πνπ ήηαλ δνχια. 4 Καη ζεσξνχζαλ φηη κνλαδηθφο παξάγνληαο ζηε γέλλεζε ησλ παηδηψλ είλαη ν παηέξαο θαη ε κεηέξα απιά παξέρεη ζην έκβξπν θηινμελία θαη ηξνθή. Καη νλνκάδνπλ “αξζεληθά” ηα θαξπνθφξα δέληξα, ελψ ηα κε θαξπνθφξα ηα ιέλε “ζειπθά”, αθξηβψο αληίζεηα κε φηη θάλνπλ νη Έιιελεο. 5 Σξέθνπλ δε ηα παηδηά ηνπο κε εχθνιν θαη αλέμνδν ηξφπν: ηνπο δίλνπλ αθεςήκαηα απφ θζελά θαη πνιχ ζπλεζηζκέλα πξντφληα θαη θαιάκηα απφ ηα έιε ηεο Βαβπιψλαο πνπ ςήλνληαη εχθνια ζηα θάξβνπλα θαη ξίδεο απφ δηάθνξα θπηά πνπ ηξψγνληαη σκά ή βξαζκέλα. 6 Καη αθνχ ηα πεξηζζφηεξα

παηδηά κεγαιψλνπλ ρσξίο παπνχηζηα θαη ξνχρα, ιφγσ ηνπ εχθξαηνπ θιίκαηνο ηεο ρψξαο, ν θάζε γνληφο, γηα λα κεγαιψζεη ην παηδί ηνπ κέρξη λα ελειηθησζεί, δελ μνδεχεη παξαπάλσ απφ είθνζη δξαρκέο. Απηφο είλαη ν θχξηνο ιφγνο πνπ ε Αίγππηνο έρεη ηφζν κεγάιν πιεζπζκφ θαη γηαπηφ έρεη ηφζν πνιιά κλεκεία. 01.81.1 Παηδεχνπζη δὲ ηνὺο πἱνὺο νἱ κὲλ ἱεξεῖο γξάκκαηα δηηηά, ηά ηε ἱεξὰ θαινχκελα θαὶ ηὰ θνηλνηέξαλ ἔρνληα ηὴλ κάζεζηλ. γεσκεηξίαλ δὲ θαὶ ηὴλ ἀξηζκεηηθὴλ ἐπὶ πιένλ ἐθπνλνῦζηλ. 2 ὁ κὲλ γὰξ πνηακὸο θαη´ ἐληαπηὸλ πνηθίισο κεηαζρεκαηίδσλ ηὴλ ρψξαλ πνιιὰο θαὶ παληνίαο ἀκθηζβεηήζεηο πνηεῖ πεξὶ ηλ ὅξσλ ηνῖο γεηηληζη, ηαχηαο δ´ ν ῥᾴδηνλ ἀθξηβο ἐμειέγμαη κὴ γεσκέηξνπ ηὴλ ἀιήζεηαλ ἐθ ηῆο ἐκπεηξίαο κεζνδεχζαληνο. 3 δ´ ἀξηζκεηηθὴ

πξφο ηε ηὰο θαηὰ ηὸλ βίνλ νἰθνλνκίαο αηνῖο ρξεζηκεχεη θαὶ πξὸο ηὰ γεσκεηξίαο ζεσξήκαηα, πξὸο δὲ ηνχηνηο νθ ὀιίγα ζπκβάιιεηαη θαὶ ηνῖο ηὰ

πεξὶ ηὴλ ἀζηξνινγίαλ ἐθπνλνῦζηλ. 4 ἐπηκεινῦο γὰξ, εἰ θαὶ παξά ηηζηλ ἄιινηο, θαὶ παξ´ Αἰγππηίνηο παξαηεξήζεσο ηπγράλνπζηλ αἱ ηλ ἄζηξσλ ηάμεηο ηε θαὶ θηλήζεηο· θαὶ ηὰο κὲλ πεξὶ ἑθάζησλ ἀλαγξαθὰο ἐμ ἐηλ ἀπίζησλ ηῶ πιήζεη θπιάηηνπζηλ, ἐθ παιαηλ ρξφλσλ ἐδεισκέλεο παξ´ αηνῖο ηῆο πεξὶ ηαῦηα ζπνπδῆο, ηὰο δὲ ηλ πιαλήησλ ἀζηέξσλ θηλήζεηο θαὶ πεξηφδνπο θαὶ ζηεξηγκνχο, ἔηη δὲ ηὰο ἑθάζηνπ δπλάκεηο πξὸο ηὰο ηλ δῴσλ γελέζεηο, ηίλσλ εἰζὶλ ἀγαζλ ἠ θαθλ ἀπεξγαζηηθαί, 5 θηινηηκφηαηα παξαηεηεξήθαζη. θαὶ πνιιάθηο κὲλ ηνῖο ἀλζξψπνηο ηλ αηνῖο κειιφλησλ ἀπαληήζεζζαη θαηὰ ηὸλ βίνλ πξνιέγνληεο ἐπηηπγθάλνπζηλ, νθ ὀιηγάθηο δὲ θαξπλ θζνξὰο ἠ ηνλαληίνλ πνιπθαξπίαο, ἔηη δὲ λφζνπο θνηλὰο ἀλζξψπνηο ἠ βνζθήκαζηλ ἐζνκέλαο πξνζεκαίλνπζη, ζεηζκνχο ηε θαὶ θαηαθιπζκνὺο θαὶ θνκεηλ ἀζηέξσλ ἐπηηνιὰο θαὶ πάληα ηὰ ηνῖο πνιινῖο ἀδχλαηνλ ἔρεηλ δνθνῦληα ηὴλ ἐπίγλσζηλ, ἐθ πνιινῦ ρξφλνπ παξαηεξήζεσο γεγελεκέλεο, πξνγηλψζθνπζη. 6 θαζὶ δὲ θαὶ ηνὺο ἐλ Βαβπιλη Υαιδαίνπο, ἀπνίθνπο Αἰγππηίσλ ὄληαο, ηὴλ δφμαλ ἔρεηλ ηὴλ πεξὶ ηῆο ἀζηξνινγίαο παξὰ ηλ ἱεξέσλ καζφληαο ηλ Αἰγππηίσλ. 7 ηὸ δ´ ἄιιν πιῆζνο ηλ Αἰγππηίσλ ἐθ παίδσλ καλζάλεη παξὰ ηλ

παηέξσλ ἠ ζπγγελλ ηὰο πεξὶ ἕθαζηνλ βίνλ ἐπηηεδεχζεηο, θαζάπεξ πξνεηξήθακελ. γξάκκαηα δ´ ἐπ´ ὀιίγνλ δηδάζθνπζηλ νρ ἅπαληεο, ἀιι´ νἱ ηὰο ηέρλαο κεηαρεηξηδφκελνη κάιηζηα. παιαίζηξαλ δὲ θαὶ κνπζηθὴλ ν λφκηκφλ ἐζηη παξ´ αηνῖο καλζάλεηλ· πνιακβάλνπζη γὰξ ἐθ κὲλ ηλ θαζ´ κέξαλ ἐλ ηῇ παιαίζηξᾳ γπκλαζίσλ ηνὺο λένπο νρ γίεηαλ ἕμεηλ, ἀιιὰ ῥψκελ ὀιηγνρξφληνλ θαὶ παληειο ἐπηθίλδπλνλ, ηὴλ δὲ κνπζηθὴλ λνκίδνπζηλ ν κφλνλ ἄρξεζηνλ πάξρεηλ, ἀιιὰ θαὶ βιαβεξάλ, ὡο {ἂλ} ἐθζειχλνπζαλ ηὰο ηλ ἀθνπφλησλ ςπράο. 01.81.1 ην ζέκα ηεο εθπαίδεπζεο ησλ παηδηψλ ηνπο, νη ηεξείο ηνπο καζαίλνπλ δπν γξαθέο, απηήλ πνπ νλνκάδεηαη “ηεξή” θαη απηή πνπ ρξεζηκνπνηείηαη απφ ην επξχ θνηλφ [165]. Ιδηαίηεξε πξνζνρή έδηλαλ ζηελ γεσκεηξία θαη ηελ αξηζκεηηθή.2 ζν γηα ηνλ πνηακφ, κε ην λα αιιάδεη θάζε ρξφλν ηε ρψξα κε

πνιινχο ηξφπνπο ηξνθνδνηεί πνιιέο θαη πνηθίιεο δηαθνξέο αλάκεζα ζε γείηνλεο γηα ηα φξηα ηεο ηδηνθηεζίαο ηνπο. Οη δηαθνξέο απηέο κπνξνχλ λα κπνξνχλ λα δηεπζεηεζνχλ κφλν ηελ εθαξκνγή ηεο εκπεηξίαο θάπνηνπ γεσκέηξε.3 Η αξηζκεηηθή ρξεζηκεχεη ζηελ νηθνλνκηθή δσή αιιά θαη γηα λα

απνδεηθλχεη ηα ζεσξήκαηα ηεο γεσκεηξίαο. Δίλαη φκσο θαη πνιχ ζεκαληηθή γηα ηνπο κειεηεηέο ηεο αζηξνλνκίαο. 4 γηαηί νη Αηγχπηηνη, πεξηζζφηεξν απφ

φινπο, ελδηαθέξνληαλ πάληα γηα ηε ζέζε, ηε δηάηαμε αιιά θαη ηηο θηλήζεηο ησλ αζηέξσλ. Μέρξη θαη ζήκεξα δηαηεξνχλ αξρεία ζρεηηθά κε ηνπο αζηέξεο, γηα απίζηεπην αξηζκφ εηψλ, αθνχ ηεξνχζαλ απφ ηελ αξραηφηεηα κε πξνζνρή αξρεία παξαηεξήζεσλ πνπ δείρλνπλ ηηο θηλήζεηο, ηηο ηξνρηέο, αιιά θαη ηηο αλαδξνκέο ησλ πιαλεηψλ θαζψο θαη ηηο επηδξάζεηο θαζελφο απφ απηνχο πάλσ ζηηο αλζξψπηλεο γεληέο – δειαδή ηα θαιά θαη ηα θαθά πνπ ηνπο ζπκβαίλνπλ θαη ησλ νπνίσλ είλαη νη αίηηνη. 5 Καη ζπρλά πξνβιέπνπλ κε αθξίβεηα ηί ζα ζπκβεί ζηνπο αλζξψπνπο ζηε δηάξθεηα ηεο δσήο ηνπο, πξνβιέπνπλ θαηαζηξνθή ησλ θαξπψλ ή πινπζηνπάξνρεο ζνδεηέο ή αξξψζηηεο πνπ ζα πξνζβάιινπλ ηνπο αλζξψπνπο θαη δψα. Καη ζαλ απνηέιεζκα ησλ παξαηεξήζεψλ ηνπο γλσξίδνπλ απφ πξηλ ηνπο ζεηζκνχο θαη ηηο πιεκκχξεο, ηνπο θνκήηεο θαη φια φζα είλαη αδχλαην λα γλσξίδεη ν θνηλφο άλζξσπνο. 6 Λέλε ινηπφλ φηη νη Υαιδαίνη ζηε Βαβπιψλα, πνπ ήηαλ άπνηθνη απφ ησλ Αίγππην, είραλ ηε θήκε κεγάισλ αζηξνιφγσλ γηαηί είραλ κάζεη ηελ επηζηήκε ηνπο ζηελ Αίγππην 7 Οη πεξηζζφηεξνη Αηγχπηηνη καζαίλνπλ απφ παηδηά, απφ ηνπο παηεξάδεο θαη ηνπο ζπγγελείο ηνπο, ηα επηηεδεχκαηα πνπ ζα

αθνινπζήζνπλ γηα φιε ηνπο ηε δσή, φπσο πεξηγξάςακε πην πάλσ. ζνλ αθνξά δε ηε γξαθή θαη ηελ αλάγλσζε, νη Αηγχπηηνη, ζε γεληθέο γξακκέο, δίλνπλ ζηα παηδηά ηνπο κηα επηθαλεηαθή εθπαίδεπζε, θαη φρη φινη, αιιά θπξίσο φζνη αζρνινχληαη κε ηηο ηέρλεο. Γελ ζπλεζίδνπλ πάλησο λα εθπαηδεχνληαη θαζφινπ ζηελ πάιε θαη ζηε κνπζηθή [166], γηαηί πηζηεχνπλ φηη κε ηελ θαζεκεξηλή ελαζρφιεζε ζηα αζιήκαηα, νη λένη δελ απνθηνχλ κφληκε επξσζηία, αιιά κφλν παξνδηθή ε νπνία είλαη θαη επηθίλδπλε, ελψ γηα ηε κνπζηθή πηζηεχνπλ φηη είλαη άρξεζηε θαη πνιιέο θνξέο επηθίλδπλε γηαηί εθπνξλεχεη ηνπο αθξναηέο ηεο. 01.82.1 Σὰο δὲ λφζνπο πξνθαηαιακβαλφκελνη ζεξαπεχνπζη ηὰ ζψκαηα

θιπζκνῖο θαὶ λεζηείαηο θαὶ ἐκέηνηο, ἐλίνηε κὲλ θαζ´ ἑθάζηελ κέξαλ, ἐλίνηε δὲ ηξεῖο ἠ ηέηηαξαο κέξαο δηαιείπνληεο. 2 θαζὶ γὰξ πάζεο ηξνθῆο ἀλαδνζείζεο

ηὸ πιένλ εἶλαη πεξηηηφλ, ἀθ´ νὗ γελλζζαη ηὰο λφζνπο· ὥζηε ηὴλ πξνεηξεκέλελ ζεξαπείαλ ἀλαηξνῦζαλ ηὰο ἀξρὰο ηῆο λφζνπ κάιηζη´ ἂλ παξαζθεπάζαη ηὴλ γίεηαλ. 3 θαηὰ δὲ ηὰο ζηξαηείαο θαὶ ηὰο ἐπὶ ηῆο ρψξαο ἐθδεκίαο ζεξαπεχνληαη πάληεο νδέλα κηζζὸλ ἰδίᾳ δηδφληεο· νἱ γὰξ ἰαηξνὶ ηὰο κὲλ ηξνθὰο ἐθ ηνῦ θνηλνῦ ιακβάλνπζη, ηὰο δὲ ζεξαπείαο πξνζάγνπζη θαηὰ λφκνλ ἔγγξαθνλ, πὸ πνιιλ θαὶ δεδνμαζκέλσλ ἰαηξλ ἀξραίσλ ζπγγεγξακκέλνλ. θἂλ ηνῖο ἐθ ηῆο ἱεξο βίβινπ λφκνηο ἀλαγηλσζθνκέλνηο ἀθνινπζήζαληεο ἀδπλαηήζσζη ζζαη ηὸλ θάκλνληα, ἀζῶνη παληὸο ἐγθιήκαηνο ἀπνιχνληαη, ἐὰλ δέ ηη παξὰ ηὰ γεγξακκέλα πνηήζσζη, ζαλάηνπ θξίζηλ πνκέλνπζηλ, γνπκέλνπ ηνῦ λνκνζέηνπ ηῆο ἐθ πνιιλ ρξφλσλ παξαηεηεξεκέλεο ζεξαπείαο θαὶ ζπληεηαγκέλεο πὸ ηλ ἀξίζησλ ηερληηλ ὀιίγνπο ἂλ γελέζζαη ζπλεησηέξνπο. 01.08.1 Πξνζηαηεχνπλ ηελ ζσκαηηθή ηνπο πγεία κε θιχζκαηα, λεζηείεο θαη εκεηνχο, είηε κηα θνξά ηελ εκέξα, είηε θάζε δπν ή ηξεηο κέξεο.2 Γηαηί

πηζηεχνπλ φηη ην κεγαιχηεξν κέξνο ηεο ηξνθήο πνπ παίξλεη ην ζψκα είλαη πεξηηηφ θαη απφ απηή ηελ απιεζηία πξνέξρνληαη ηα λνζήκαηα, θαη επνκέλσο ε παξαπάλσ ζεξαπεία πξνζηαηεχεη ηνλ άλζξσπν απφ ηηο αξξψζηηεο θαη ηνλ δηαηεξεί πγηή. 3 ηαλ πξφθεηηαη λα ιάβνπλ κέξνο ζε κηα ζηξαηησηηθή

εθζηξαηεία ή λα ηαμηδεχζνπλ, παίξλνπλ φινη ηαηξηθή θξνληίδα ρσξίο λα πιεξψζνπλ ηίπνηα, γηαηί νη γηαηξνί πιεξψλνληαη απφ ην δεκφζην ηακείν θαη ζεξαπεχνπλ ηνλ θφζκν, ζχκθσλα κε ηνλ γξαθηφ λφκν, ν νπνίνο γξάθηεθε ζηα αξραία ρξφληα απφ πνιχ ζπνπδαίνπο γηαηξνχο. Αθφκα θαη φηαλ δελ κπνξνχλ λα ζεξαπεχζνπλ ηνπο αζζελείο, απαιιάζζνληαη απφ θαηεγνξίεο, αξθεί λα έρνπλ ηεξήζεη ην λφκν. Αλ φκσο θάλνπλ θάηη ελάληηα ζην λφκν, πξέπεη λα δηθαζηνχλ θαη λα ηνπο επηβιεζεί ε πνηλή ηνπ ζαλάηνπ, γηαηί ν λνκνζέηεο πηζηεχεη φηη ειάρηζηνη γηαηξνί ζα βξνπλ θαιχηεξεο ζεξαπείεο απφ απηέο πνπ εθάξκνζαλ γηα πνιιά ρξφληα νη πην άξηζηνη επηζηήκνλεο. 01.83.1 Πεξὶ δὲ ηλ ἀθηεξσκέλσλ δῴσλ θαη´ Αἴγππηνλ εἰθφησο θαίλεηαη

πνιινῖο παξάδνμνλ ηὸ γηλφκελνλ θαὶ δεηήζεσο ἄμηνλ. ζέβνληαη γὰξ ἔληα ηλ δῴσλ Αἰγχπηηνη θαζ´ πεξβνιὴλ ν δληα κφλνλ, ἀιιὰ θαὶ ηειεπηήζαληα, νἷνλ αἰινχξνπο θαὶ ηνὺο ἰρλεχκνλαο θαὶ θχλαο, ἔηη δ´ ἱέξαθαο θαὶ ηὰο θαινπκέλαο παξ´ αηνῖο ἴβεηο, πξὸο δὲ ηνχηνηο ηνχο ηε ιχθνπο θαὶ ηνὺο θξνθνδείινπο θαὶ ἕηεξα ηνηαῦηα πιείσ, πεξὶ ὧλ ηὰο αἰηίαο ἀπνδηδφλαη πεηξαζφκεζα, βξαρέα πξφηεξνλ πὲξ αηλ δηειζφληεο. 2 πξηνλ κὲλ γὰξ ἑθάζηῳ γέλεη ηλ

ζεβαζκνῦ ηπγραλφλησλ δῴσλ ἀθηέξσηαη ρψξα θέξνπζα πξφζνδνλ ἀξθνῦζαλ εἰο ἐπηκέιεηαλ θαὶ ηξνθὴλ αηλ· πνηνῦληαη δὲ θαὶ ζενῖο ηηζηλ ερὰο πὲξ ηλ παίδσλ νἱ θαη´ Αἴγππηνλ ηλ ἐθ ηῆο λφζνπ ζσζέλησλ· μπξήζαληεο γὰξ ηὰο ηξίραο θαὶ πξὸο ἀξγχξηνλ ἠ ρξπζίνλ ζηήζαληεο δηδφαζη ηὸ λφκηζκα

ηνῖο ἐπηκεινκέλνηο ηλ πξνεηξεκέλσλ δῴσλ. 3 νἱ δὲ ηνῖο κὲλ ἱέξαμη θξέα θαηαηέκλνληεο θαὶ πξνζθαινχκελνη κεγάιῃ ηῇ θσλῇ πεηνκέλνηο ἀλαῤῥίπηνπζη, κέρξη ἂλ δέμσληαη, ηνῖο δ´ αἰινχξνηο θαὶ ηνῖο ἰρλεχκνζη θαηαζξχπηνληεο ηνὺο ἄξηνπο εἰο γάια θαὶ πνππχδνληεο παξαηηζέαζηλ ἠ ηλ ἰρζχσλ ηλ ἐθ ηνῦ Νείινπ θαηαηέκλνληεο ὠκο ζηηίδνπζηλ· ὡζαχησο δὲ θαὶ ηλ ἄιισλ δῴσλ ἑθάζηῳ γέλεη ηὴλ ἁξκφδνπζαλ ηξνθὴλ ρνξεγνῦζη. 4 ηὰο δὲ

γηλνκέλαο πεξὶ ηαῦηα ιεηηνπξγίαο νρ νἷνλ ἐθθιίλνπζηλ ἠ ηνῖο ὄρινηο γελέζζαη θαηαθαλεῖο ἐπαηζρχλνληαη, ηνλαληίνλ δ´ ὡο πεξὶ ηὰο κεγίζηαο ηλ ζελ γηλφκελνη ηηκὰο ζεκλχλνληαη θαὶ κεηὰ ζεκείσλ ἰδίσλ πεξηέξρνληαη ηὰο πφιεηο θαὶ ηὴλ ρψξαλ. πφῤῥσζελ δ´ ὄληεο θαλεξνὶ ηίλσλ δῴσλ ἔρνπζη ηὴλ ἐπηκέιεηαλ, πὸ ηλ ἀπαληψλησλ πξνζθπλνῦληαη θαὶ ηηκληαη. 5 ὅηαλ δ´ ἀπνζάλῃ ηη ηλ εἰξεκέλσλ, ζηλδφλη θαηαθαιχςαληεο θαὶ κεη´ νἰκσγῆο ηὰ ζηήζε θαηαπιεμάκελνη θέξνπζηλ εἰο ηὰο ηαξηρείαο· ἔπεηηα ζεξαπεπζέλησλ αηλ θεδξίᾳ θαὶ ηνῖο δπλακέλνηο εσδίαλ παξέρεζζαη θαὶ πνιπρξφληνλ ηνῦ ζψκαηνο ηήξεζηλ ζάπηνπζηλ ἐλ ἱεξαῖο ζήθαηο. 6 ὃο δ´ ἂλ ηνχησλ ηη ηλ δῴσλ ἑθὼλ δηαθζείξῃ, ζαλάηῳ πεξηπίπηεη, πιὴλ ἐὰλ αἴινπξνλ ἠ ηὴλ ἶβηλ ἀπνθηείλῃ· ηαῦηα δὲ ἐάλ ηε ἑθὼλ ἐάλ ηε ἄθσλ ἀπνθηείλῃ, πάλησο ζαλάηῳ πεξηπίπηεη, ηλ ὄρισλ ζπληξερφλησλ θαὶ ηὸλ πξάμαληα δεηλφηαηα δηαηηζέλησλ, θαὶ ηνῦη´ ἐλίνηε πξαηηφλησλ ἄλεπ θξίζεσο. 7 δηὰ δὲ ηὸλ ἐπὶ ηνχηνηο θφβνλ νἱ ζεαζάκελνη ηεζλεθφο ηη ηνχησλ ηλ δῴσλ ἀπνζηάληεο καθξὰλ βνζηλ ὀδπξφκελνί ηε θαὶ καξηπξφκελνη θαηεηιῆθζαη {αηὸ} ηεηειεπηεθφο. 8 νὕησ δ´ ἐλ ηαῖο ηλ ὄρισλ ςπραῖο ἐληέηεθελ πξὸο ηὰ δῶα ηαῦηα δεηζηδαηκνλία θαὶ ηνῖο πάζεζηλ ἀκεηαζέησο ἕθαζηνο δηάθεηηαη πξὸο ηὴλ ηνχησλ ηηκήλ, ὥζηε θαὶ θαζ´ ὃλ ρξφλνλ Πηνιεκαῖνο κὲλ ὁ βαζηιεὺο πὸ Ῥσκαίσλ νὔπσ πξνζεγφξεπην θίινο, νἱ δ´ ὄρινη πζαλ εἰζεθέξνλην ζπνπδὴλ ἐθζεξαπεχνληεο ηνὺο παξεπηδεκνῦληαο ηλ ἀπὸ ηῆο Ἰηαιίαο θαὶ ζπεχδνληεο κεδεκίαλ ἀθνξκὴλ ἐγθιήκαηνο ἠ πνιέκνπ δνῦλαη δηὰ ηὸλ θφβνλ, ἀπνθηείλαληνο Ῥσκαίνπ ηηλὸο αἴινπξνλ, θαὶ ηνῦ πιήζνπο ζπλδξακφληνο ἐπὶ ηὴλ νἰθίαλ ηνῦ πξάμαληνο, νὔζ´ νἱ πεκθζέληεο πὸ ηνῦ βαζηιέσο ἄξρνληεο ἐπὶ ηὴλ παξαίηεζηλ νὔζ´ ὁ θνηλὸο ἀπὸ ηῆο Ῥψκεο θφβνο ἴζρπζελ ἐμειέζζαη ηῆο ηηκσξίαο ηὸλ ἄλζξσπνλ, θαίπεξ ἀθνπζίσο ηνῦην πεπξαρφηα· 9 θαὶ ηνῦη´ νθ ἐμ ἀθνῆο κεῖο ἱζηνξνῦκελ, ἀιι´ αηνὶ θαηὰ ηὴλ γεγελεκέλελ κῖλ ἐπηδεκίαλ θαη´Αἴγππηνλ ἑνξαθφηεο. 01.83.1 ζν γηα ηα ηεξά δψα ζηελ Αίγππην, ζίγνπξα πνιινί ζα ζεσξήζνπλ παξάδνμα απηά πνπ ζπκβαίλνπλ θαη γηαπηφ αμίδεη λα ηα αλαθέξνπκε. Οη Αηγχπηηνη ινηπφλ ζέβνληαη ππεξβνιηθά νξηζκέλα δψα, θαη φρη κφλν φζν απηά δνπλ, αιιά θαη φηαλ πεζάλνπλ [167]. Σέηνηα δψα είλαη ηα αηινπξνεηδή, νη ηρλεχκνλεο, ηα ζθπιηά αιιά θαη ηα γεξάθηα, θαη ηα πνπιηά πνπ νλνκάδνπλ “ίβηδεο”, αιιά θαη ηνπο ιχθνπο θαη ηνπο θξνθφδεηινπο θαη πνιιά άιια είδε δψσλ. Καη αθνχ πξψηα αλαθέξακε θάπνηα απφ ηα δψα, ζα πνχκε παξαθάησ γηαηί ηα ζεσξνχλ ηεξά θαη ηα ζέβνληαη. 2 Πξψηα λα πνχκε φηη γηα θάζε είδνο

δψνπ πνπ ζεσξνχλ ηεξφ έρνπλ αθηεξψζεη κηα πεξηνρή ε νπνία λα απνδίδεη αξθεηά ρξήκαηα γηα ηελ θξνληίδα θαη ηελ ηξνθή ηνπο. Οη Αηγχπηηνη επίζεο πξνζεχρνληαη ζε θάπνηνπο ζενχο γηα λα είλαη ηα παηδηά ηνπο πγηή θαη λα κελ ηα αθήλνπλ λα αξξσζηήζνπλ, θαη μπξίδνπλ ηα καιιηά ηνπο θαη ηα δπγίδνπλ θαη πξνζθέξνπλ ηα βάξνο ηνπο ζε αζήκη ή ρξπζφ ζε φζνπο πξνζέρνπλ ηα δψα απηά. 3 Οη ηειεπηαίνη απηνί ηα ηαΐδνπλ ηα γεξάθηα πεηψληαο ηνπο ζηνλ αέξα

θνκκάηηα θξέαο θαη θσλάδνληάο ηα δπλαηά κέρξη λα ηα πηάζνπλ. Δλψ γηα ηα αηινπξνεηδή θαη ηνπο ηρλεχκνλεο θφβνπλ θνκκάηηα ςσκί θαη γάια, θαη ζθπξίδνπλ γηα λα έξζνπλ ηα δψα θαη ηα αθήλνπλ κπξνζηά ηνπο γηα λα ηα θάλε. Ή θαη πηάλνπλ ςάξηα απφ ην Νείιν θαη ηνπο ηα δίλνπλ λα ηα θάλε σκά.

Με παξφκνην ηξφπν ηαΐδνπλ φια ηα δψα κε ηηο θαηάιιειεο ηξνθέο. 4 Καη φζνλ αθνξά ζηε θξνληίδα απηψλ ησλ δψσλ, νη Αηγχπηηνη θάζε άιιν παξά πξνζπαζνχλ λα ηηο απνθχγνπλ, αθνχ, αληίζεηα, απνδίδνπλ κεγάιε ζεκαζία ζε απηέο γηαηί πηζηεχνπλ φηη κε απηέο ηηκνχλ ηνπο ζενχο. Φνξψληαο ινηπφλ εηδηθέο ζηνιέο γπξίδνπλ απφ πφιε ζε πφιε αιιά θαη ζηελ επαξρία. Καη επεηδή απφ καθξηά θαίλεηαη πηα δψα θξνληίδνπλ, φζνη ηνπο ζπλαληνχλ ηνπο ραηξεηνχλ θαη ηνπο ηηκνχλ. 5 ηαλ έλα απφ ηα δψα απηά ςνθήζεη, ην ηπιίγνπλ ζε ζεληφλη θαη, κε θιάκαηα θαη νδπξκνχο, ην πάλε γηα ηαξίρεπζε. Καη φηαλ ην αιείςνπλ κε ιάδη θέδξνπ θαη φια ηα πιηθά πνπ αξσκαηίδνπλ θαη δηαηεξνχλ ην ζψκα γηα πνιχ θαηξφ [168], ην ζάβνπλ ζε ηεξνχο ηφπνπο. 6 Καη φπνηνο

ζθνηψζεη εζειεκέλα θάπνην απφ ηα δψα απηά, ζαλαηψλεηαη, εθηφο αλ πξφθεηηαη γηα γάηα ή ίβηδα. Αλ φκσο ζθνηψζεη θάπνην απφ απηά, εζειεκέλα ή άζεια, ζαλαηψλεηαη νπσζδήπνηε απφ ηνλ φριν ν νπνίνο καδεχεηαη ακέζσο απεηιεηηθέο δηαζέζεηο ελαληίνλ ηνπ, θαη θακηά θνξά δελ πεξηκέλνπλ θαλ ηε δίθε. 7 Καη επεηδή θνβνχληαη απηέο ηηο ηηκσξίεο, φπνηνη αληηθξίζνπλ έλα ηέηνην δψν λεθξφ, απνκαθξχλνληαη ακέζσο θαη νδπξφκελνη δηαθεξχζζνπλ φηη βξήθαλ ην δψν απηφ λεθξφ. 8 Σφζν πνιχ ζηηο ςπρέο ηνπ θφζκνπ είλαη ξηδσκέλεο απηέο νη δεηζηδαηκνλίεο πνπ αθνξνχλ ζηα δψα απηά, θαη ηφζν αλαιινίσηεο παξακέλνπλ ζηε ζπλείδεζε ησλ απιψλ αλζξψπσλ, πνπ θάπνηε, ζηελ επνρή ηνπ βαζηιηά Πηνιεκαίνπ, ν βαζηιηάο ηνπο δελ είρε αθφκα αλαγλσξηζηεί απφ ηνπο Ρσκαίνπο ζαλ θίινο, θαη ελψ φινη πξνζπαζνχζαλ λα γνεηεχζνπλ ηνπο απεζηαικέλνπο απφ ηελ Ιηαιία, θαη απέθεπγαλ θάζε πξνθιεηηθή ελέξγεηα ελαληίνλ ηνπο, παξφια απηά, φηαλ έλαο Ρσκαίνο ζθφησζε κηα γάηα, έλα κεγάιν πιήζνο επηηέζεθε ζην ζπίηη ηνπ, θαη νχηε ε θξνπξά πνπ έζηεηιε ν βαζηιηάο γηα λα απνκαθξχλεη ην Ρσκαίν, νχηε ν θφβνο ηεο Ρψκεο, πνπ φινη αηζζάλνληαλ, ήηαλ αξθεηά λα ζψζνπλ ηνλ άλζξσπν απφ ηελ ηηκσξία, αλ θαη ε πξάμε ηνπ δελ ήηαλ εζειεκέλε. 9 Αλαθέξνπκε ην πεξηζηαηηθφ απηφ, φρη γηαηί ην αθνχζακε, αιιά γηαηί ην είδακε κε ηα ίδηα καο ηα κάηηα ζηε δηάξθεηα ηεο επίζθεςεο καο ζηελ Αίγππην. 01.84.1 ἀπίζησλ δὲ θαηλνκέλσλ πνιινῖο ηλ εἰξεκέλσλ θαὶ κχζνηο

παξαπιεζίσλ πνιιῶ παξαδνμφηεξα θαλήζεηαη ηὰ κεηὰ ηαῦηα ῥεζεζφκελα. ιηκῶ γάξ πνηε πηεδνκέλσλ ηλ θαη´ Αἴγππηφλ θαζη πνιινὺο ἀιιήισλ κὲλ ἅςαζζαη δηὰ ηὴλ ἔλδεηαλ, ηλ δ´ ἀθηεξσκέλσλ δῴσλ ηὸ παξάπαλ κεδ´ αἰηίαλ ζρεῖλ κεδέλα πξνζελελέρζαη. 2 ἀιιὰ κήλ γε θαὶ θαζ´ ἡλ ἂλ νἰθίαλ εξεζῇ

θχσλ ηεηειεπηεθψο, μπξληαη πάληεο νἱ θαη´ νἶθνλ ὄληεο ὅινλ ηὸ ζκα θαὶ πνηνῦληαη πέλζνο, θαὶ ηὸ ηνχηνπ ζαπκαζηψηεξνλ, ἐὰλ νἶλνο ἠ ζῖηνο ἢ ηη ηλ πξὸο ηὸλ βίνλ ἀλαγθαίσλ ηπγράλῃ θείκελνλ ἐλ ηνῖο νἰθήκαζηλ νὗ ηὸ δῆλ ἐμέιηπέ ηη ηλ ζεξίσλ, νθ ἂλ ἔηη ρξήζαζζαη πξὸο νδὲλ αηνῖο πνκείλεηαλ. 3 θἂλ ἐλ ἄιιῃ ρψξᾳ πνπ ζηξαηεπφκελνη ηχρσζη, ιπηξνχκελνη ηνὺο αἰινχξνπο θαὶ ηνὺο ἱέξαθαο θαηάγνπζηλ εἰο Αἴγππηνλ· θαὶ ηνῦην πξάηηνπζηλ ἐλίνηε ηλ ἐθνδίσλ αηνὺο πνιηπφλησλ. 4 ηὰ δὲ γηλφκελα πεξὶ ηὸλ Ἆπηλ ηὸλ ἐλ Μέκθεη {πνηθίινλ} θαὶ ηὸλ Μλεῦηλ ηὸλ ἐλ Ἡιηνππφιεη θαὶ ηὰ πεξὶ ηὸλ ηξάγνλ ηὸλ ἐλ Μέλδεηη, πξὸο δὲ ηνχηνηο ηὸλ θξνθφδεηινλ ηὸλ θαηὰ ηὴλ Μνίξηδνο ιίκλελ θαὶ ηὸλ ιένληα ηὸλ ηξεθφκελνλ ἐλ ηῇ θαινπκέλῃ Λεφλησλ πφιεη, θαὶ πνιιὰ ηνηαῦζ´ ἕηεξα, δηεγήζαζζαη κὲλ ερεξέο, ἀπαγγείιαληα δὲ πηζηεπζῆλαη παξὰ ηνῖο κὴ ηεζεακέλνηο δχζθνινλ. 5 ηαῦηα γὰξ ἐλ ἱεξνῖο κὲλ πεξηβφινηο ηξέθεηαη,

ζεξαπεχνπζη δ´ αηὰ πνιινὶ ηλ ἀμηνιφγσλ ἀλδξλ ηξνθὰο δηδφληεο ηὰο πνιπηειεζηάηαο· ζεκίδαιηλ γὰξ ἠ ρφλδξνλ ἕςνληεο ἐλ γάιαθηη θαὶ πέκκαηα παληνδαπὰ κέιηηη θπξληεο, θαὶ θξέα ρήλεηα ηὰ κὲλ ἕςνληεο, ηὰ δ´ ὀπηληεο ἀλεθιείπησο ρνξεγνῦζη, ηνῖο δ´ ὠκνθάγνηο πνιιὰ ηλ ὀξλέσλ ζεξεχνληεο

παξαβάιινπζη, θαὶ ηὸ θαζφινπ κεγάιελ εἰζθέξνληαη ζπνπδὴλ εἰο ηὴλ πνιπηέιεηαλ ηῆο ηξνθῆο. 6 ινπηξνῖο ηε ριηαξνῖο ρξψκελνη θαὶ κχξνηο ηνῖο

θξαηίζηνηο ἀιείθνληεο θαὶ παληνδαπὰο εσδίαο ζπκηληεο ν δηαιείπνπζη, ζηξσκλάο ηε ηὰο πνιπηειεζηάηαο θαὶ θφζκνλ επξεπῆ ρνξεγνῦζη, θαὶ ηλ ζπλνπζηλ ὅπσο ηπγράλῃ θαηὰ θχζηλ θξνληίδα πνηνῦληαη ηὴλ κεγίζηελ, πξὸο δὲ ηνχηνηο ὁκνθχινπο ζειείαο ἑθάζηῳ ηλ δῴσλ ηὰο εεηδεζηάηαο ζπληξέθνπζηλ, ἃο παιιαθίδαο πξνζαγνξεχνπζη θαὶ ζεξαπεχνπζη ηαῖο κεγίζηαηο δαπάλαηο θαὶ ιεηηνπξγίαηο. 7 ἐὰλ δὲ ηειεπηήζῃ ηη, πελζνῦζη κὲλ ἴζα

ηνῖο ἀγαπεηλ ηέθλσλ ζηεξνκέλνηο, ζάπηνπζη δὲ ν θαηὰ ηὴλ ἑαπηλ δχλακηλ, ἀιιὰ πνιὺ ηὴλ ἀμίαλ ηῆο ἑαπηλ νζίαο πεξβάιινληεο. 8 κεηὰ γὰξ ηὴλ

Ἀιεμάλδξνπ ηειεπηήλ, Πηνιεκαίνπ ηνῦ Λάγνπ παξεηιεθφηνο ἄξηη ηὴλ Αἴγππηνλ, ἔηπρελ ἐλ Μέκθεη ηειεπηήζαο ὁ Ἆπηο γήξᾳ· ὁ δὲ ηὴλ ἐπηκέιεηαλ ἔρσλ αηνῦ ηήλ ηε ηνηκαζκέλελ ρνξεγίαλ, νὖζαλ πάλπ πνιιήλ, εἰο ηαθὴλ ἅπαζαλ ἐδαπάλεζε θαὶ παξὰ ηνῦ Πηνιεκαίνπ πεληήθνληα ἀξγπξίνπ ηάιαληα πξνζεδαλείζαην. θαὶ θαζ´ κο δέ ηηλεο ηλ ηὰ δῶα ηαῦηα ηξεθφλησλ εἰο ηὰο ηαθὰο αηλ νθ ἔιαηηνλ ηλ ἑθαηὸλ ηαιάλησλ δεδαπαλήθαζηλ. 01.84.1 Αλ γηα κεξηθνχο απηά πνπ είπακε θαίλνληαη απίζηεπηα θαη ζαλ κπζεχκαηα, απηά πνπ αθνινπζνχλ ζα θαλνχλ αθφκα πην παξάδνμα. Λέλε φηη θάπνηε, φηαλ νη Αηγχπηηνη ππέθεξαλ απφ ιηκφ, πνιινί αλαγθάζηεθαλ λα ηξψλε ν έλαο ηνλ άιινλ, αιιά πνηέ δελ αλαθέξζεθε φηη θάπνηνο έθαγε έλα ηεξφ δψν. 2 Δπίζεο, φηαλ βξνπλ ςφθην ζθχιν ζε έλα ζπίηη, φινη νη έλνηθνη μπξίδνπλ φιν ηνπο ην ζψκα θαη πελζνχλ. Καη ην πην πεξίεξγν αλ ζπκβεί λα έρνπλ απνζεθεχζεη ζην ζπίηη πνπ ςφθεζε ην δψν, θξαζί ή ζηηεξά ή άιια ηξφθηκα δελ πξέπεη λα ηα ρξεζηκνπνηήζνπλ γηα θαλέλα ιφγν. 3 Καη αλ ηχρεη λα έρνπλ

εθζηξαηεχζεη ζε άιιε ρψξα, πιεξψλνπλ ιχηξα θαη απειεπζεξψλνπλ ηα αηρκαισηηζκέλα γάηεο θαη γεξάθηα θαη ηα θέξλνπλ ζηελ Αίγππην. Καη απηφ ην θάλνπλ αθφκα θαη φηαλ ηα ρξήκαηα θαη ηα εθφδηα γηα ην ηαμίδη είλαη πεξηνξηζκέλα. 4 ζν γηα ηηο ηειεηέο πνπ ζπλδένληαη κε ηνλ Άπη ζηελ Μέκθηδα

θαη ηνλ Μλεχη ζηελ Ηιηνχπνιε θαη κε ηνλ ηξάγν ζηελ Μέλδε θαζψο θαη κε ηνλ θξνθφδεηιν ζηε ιίκλε Μνίξηδα, θαη ηνλ ιένληα ζηελ Πφιε Σσλ Λεφλησλ, θαη πνιιέο άιιεο παξφκνηεο ηειεηέο, ζα κπνξνχζακε εχθνια λα δηεγεζνχκε, αιιά δχζθνια ζα καο πίζηεπε ν αλαγλψζηεο πνπ δελ έρεη ν ίδηνο δηθέο ηνπ εκπεηξίεο. 5 Σα δψα απηά ινηπφλ δνπλ ζε ηεξνχο πεξηβφινπο θαη ηα θξνληίδνπλ πνιινί θαη δηαθεθξηκέλνη άλζξσπνη κε αθξηβέο ηξνθέο. Σνπο δίλνπλ ζε ηαθηά ρξνληθά δηαζηήκαηα ηα θαιχηεξα ζηαξέληα δεκεηξηαθά θαη γάια, θάζε είδνπο θαιά θξέαηα κε κέιη, θξέαο πάπηαο, ςεηφ ή βξαζκέλν, ελψ γηα ηα ζαξθνθάγα δψα παξέρεηαη πηάλνληαη πνπιηά θαη ηνπο δίλνληαη άθζνλα θαη γεληθά πξνζέρνπλ λα έρνπλ ηα δψα κηα θαιή δσή. 6 Πιέλνπλ ζπλερψο ηα

δψα κε δεζηφ λεξφ, ηα αιείθνπλ κε αθξηβέο αινηθέο θαη θαίλε γηα ράξε ηνπο ηα πην αξσκαηηθά ιηβάληα. Σνπο παξέρνπλ ηα πην αθξηβά ζηξσζίδηα θαη ζαπκάζηα θνζκήκαηα θαη θξνληίδνπλ λα απνιακβάλνπλ ζεμνπαιηθή ζπλνπζία φπσο απαηηεί ε θχζε ηνπο. Γηα θάζε δψν δηαηεξνχλ ηα πην θαιά ζειπθά ηνπ ίδηνπ γέλνπο θαη ηα απνθαινχλ παιιαθίδεο πνπ ηηο θξνληίδνπλ ρσξίο λα ζθέπηνληαη ηα έμνδα θαη ηε δνπιεηά. 7 ηαλ έλα απφ απηά ηα δψα ςνθήζεη,

ζξελνχλ ζαλ λα έραζαλ έλα απφ ηα θαιχηεξα παηδηά ηνπο θαη ην ζάβνπλ θάλνληαο έμνδα πνπ μεπεξλνχλ ηηο δπλαηφηεηέο ηνπο 8 Γηα παξάδεηγκα, κεηά

ην ζάλαην ηνπ Αιεμάλδξνπ θαη ιίγν πξηλ αλαιάβεη ηελ Αίγππην ν Πηνιεκαίν ν γηνο ηνπ Λαγνχ, έηπρε λα πεζάλεη απφ γεξάκαηα ζηελ Μέκθηδα ν Σαχξνο ηνπ Άπη θαη ν άλζξσπνο πνπ είρε ηε θξνληίδα ηνπ μφδεςε γηα ηελ ηαθή ηνπ φρη κφλν φιν ην κεγάιν πνζφ πνπ ηνπ είρε ρνξεγεζεί γηα ηε θξνληίδα ηνπ δψνπ,

αιιά θαη δαλείζηεθε απφ ηνλ Πηνιεκαίν πελήληα αζεκέληα ηάιαληα [169]. Καη ζηηο κέξεο καο, θάπνηνη απφ απηνχο πνπ θξνληίδνπλ ηα δψα μνδεχνπλ γηα ηελ ηαθή ηνπο φρη ιηγφηεξα απφ εθαηφ ηάιαληα. 01.85.1 Πξνζζεηένλ δὲ ηνῖο εἰξεκέλνηο ηὰ ιεηπφκελα ηλ γηλνκέλσλ πεξὶ ηὸλ

ἱεξὸλ ηαῦξνλ ηὸλ ὀλνκαδφκελνλ Ἆπηλ. ὅηαλ γὰξ ηειεπηήζαο ηαθῇ κεγαινπξεπο, δεηνῦζηλ νἱ πεξὶ ηαῦη´ ὄληεο ἱεξεῖο κφζρνλ ἔρνληα θαηὰ ηὸ ζκα παξάζεκα ηὰ παξαπιήζηα ηῶ πξνυπάξμαληη· 2 ὅηαλ δ´ εξεζῇ, ηὰ κὲλ πιήζε ηνῦ πέλζνπο ἀπνιχεηαη, ηλ δ´ ἱεξέσλ νἷο ἐζηηλ ἐπηκειὲο ἄγνπζη ηὸλ κφζρνλ ηὸ κὲλ πξηνλ εἰο Νείινπ πφιηλ, ἐλ ᾗ ηξέθνπζηλ αηὸλ ἐθ´ κέξαο ηεηηαξάθνληα, ἔπεηη´ εἰο ζαιακεγὸλ λαῦλ νἴθεκα θερξπζσκέλνλ ἔρνπζαλ ἐκβηβάζαληεο ὡο ζεὸλ ἀλάγνπζηλ εἰο Μέκθηλ εἰο ηὸ ηνῦ Ἡθαίζηνπ ηέκελνο. 3 ἐλ δὲ ηαῖο πξνεηξεκέλαηο ηεηηαξάθνλζ´ κέξαηο κφλνλ ὁξζηλ αηὸλ αἱ γπλαῖθεο θαηὰ πξφζσπνλ ἱζηάκελαη θαὶ δεηθλχνπζηλ ἀλαζπξάκελαη ηὰ ἑαπηλ γελλεηηθὰ κφξηα, ηὸλ δ´ ἄιινλ ρξφλνλ ἅπαληα θεθσιπκέλνλ ἐζηὶλ εἰο ὄςηλ αηὰο ἔξρεζζαη ηνχηῳ ηῶ ζεῶ. 4 ηῆο δὲ ηνῦ βνὸο ηνχηνπ ηηκῆο αἰηίαλ ἔληνη θέξνπζη ιέγνληεο ὅηη ηειεπηήζαληνο ζίξηδνο εἰο ηνῦηνλ ςπρὴ κεηέζηε, θαὶ δηὰ ηαῦηα δηαηειεῖ κέρξη ηνῦ λῦλ ἀεὶ θαηὰ ηὰο ἀλαδείμεηο αηνῦ κεζηζηακέλε πξὸο ηνὺο κεηαγελεζηέξνπο· 5 ἔληνη δὲ ιέγνπζη ηειεπηήζαληνο ζίξηδνο πὸ

Σπθλνο ηὰ κέιε ζπλαγαγνῦζαλ ηὴλ Ἶζηλ εἰο βνῦλ μπιίλελ ἐκβαιεῖλ βχζζηλα πεξηβεβιεκέλελ, θαὶ δηὰ ηνῦην θαὶ ηὴλ πφιηλ ὀλνκαζζῆλαη Βνχζηξηλ. πνιιὰ δὲ θαὶ ἄιια κπζνινγνῦζη πεξὶ ηνῦ Ἄπηδνο, πὲξ ὧλ καθξὸλ γνχκεζα ηὰ θαζ´ ἕθαζηνλ δηεμηέλαη. 01.85.1 Πξέπεη λα πξνζζέζνπκε φηη δελ έρνπκε αθφκα πεη ζρεηηθά κε ηηο ηειεηέο γηα ηνλ ηεξφ ηαχξνπ ηνπ Άπε. ηαλ πέζαλε ηνπ έγηλε κεγαινπξεπήο ηαθή θαη νη ηεξείο πνπ ην θξφληηδαλ έςαμαλ λα βξνπλ έλαλ λεαξφ ηαχξν πνπ λα έρεη ζην ζψκα ζεκάδηα παξφκνηα κε απηά ηνπ πξνθαηφρνπ ηνπ.2 Καη φηαλ

ηνλ βξήθαλ ν θφζκνο ζηακάηεζε ν πέλζνο θαη νη αξκφδηνη ηεξείο έθεξαλ ηνλ λεαξφ ηαχξν ζηελ Νεηιφπνιε, φπνπ έκεηλε γηα ζαξάληα κέξεο θαη κεηά ηνλ έβαιαλ ζε πνιπηειή κανχλα κε ρξπζή θακπίλα θαη ηνλ κεηέθεξαλ ζηε Μέκθηδα, ζην ηεξφ ηέκελνο ηνπ Ηθαίζηνπ. 3 ηε δηάξθεηα ησλ ζαξάληα

εκεξψλ, κφλν γπλαίθεο κπνξνχζαλ λα ηνλ βιέπνπλ νη νπνίεο ηνλ θνηηνχζαλ θαηά πξφζσπν θαη ζήθσλαλ ηα ξνχρα ηνπο θαη έδεηρλαλ ηα γελλεηηθά ηνπο φξγαλα, αιιά κεηά δελ επηηξέπεηε λα αληηθξίζνπλ μαλά ην ζεφ. 4 Μεξηθνί εμεγνχλ ηηο ηηκέο πνπ γίλνληαη ζηνλ ηαχξν ιέγνληαο φηη φηαλ πέζαλε ν ζηξηο ε ςπρή ηνπ πέξαζε ζε έλα δψν θαη κέρξη ζήκεξα πεξλάεη ζηνπο κεηαγελέζηεξνπο ηαχξνπο. 5 Άιινη πάιη ιέλε φηη φηαλ πέζαλε ν ζηξηο απφ ηα

ρέξηα ηνπ Σπθψλα, ε Ίζηδα κάδεςε ηα θνκκάηηα ηνπ θαη έβαιε ζε έλα μχιηλν βφδη ζθεπαζκέλα κε ζαπκάζηα ιηλά. Καη απφ απηφ πήξε ην φλνκά ηεο ε πφιε Βνχζηξηο. Καη πνιιέο άιιεο ηζηνξίεο ιέγνληαη γηα ηνλ Σαχξν ηνπ Άπε αιιά ζα ρξεηαδφηαλ πνιχο ρξφλνο γηα λα ηηο αλαθέξνπκε ιεπηνκεξψο. 01.86.1 Πάληα δὲ ζαπκάζηα θαὶ κείδσ πίζηεσο ἐπηηεινῦληεο νἱ θαη´ Αἴγππηνλ εἰο ηὰ ηηκψκελα δῶα πνιιὴλ ἀπνξίαλ παξέρνληαη ηνῖο ηὰο αἰηίαο ηνχησλ δεηνῦζηλ. 2 νἱ κὲλ νὖλ ἱεξεῖο αηλ ἀπφῤῥεηφλ ηη δφγκα πεξὶ ηνχησλ ἔρνπζηλ, ὃ πξνεηξήθακελ ἐλ ηνῖο ζενινγνπκέλνηο π´ αηλ, νἱ δὲ πνιινὶ ηλ Αἰγππηίσλ ηξεῖο αἰηίαο ηαχηαο ἀπνδηδφαζηλ, ὧλ ηὴλ κὲλ πξψηελ κπζψδε παληειο θαὶ ηῆο ἀξρατθῆο ἁπιφηεηνο νἰθείαλ. 3 θαζὶ γὰξ ηνὺο ἐμ ἀξρῆο

γελνκέλνπο ζενχο, ὀιίγνπο ὄληαο θαὶ θαηηζρπνκέλνπο πὸ ηνῦ πιήζνπο θαὶ ηῆο ἀλνκίαο ηλ γεγελλ ἀλζξψπσλ, ὁκνησζῆλαί ηηζη δῴνηο, θαὶ δηὰ ηνῦ ηνηνχηνπ ηξφπνπ δηαθπγεῖλ ηὴλ ὠκφηεηα θαὶ βίαλ αηλ· ὕζηεξνλ δὲ ηλ θαηὰ ηὸλ θφζκνλ πάλησλ θξαηήζαληαο, θαὶ ηνῖο αἰηίνηο ηῆο ἐμ ἀξρῆο ζσηεξίαο ράξηλ

ἀπνδηδφληαο, ἀθηεξζαη ηὰο θχζεηο αηλ νἷο ἀθσκνηψζεζαλ, θαὶ θαηαδεῖμαη ηνῖο ἀλζξψπνηο ηὸ ηξέθεηλ κὲλ δληα πνιπηειο, ζάπηεηλ δὲ ηειεπηήζαληα. 4

δεπηέξαλ δὲ ιέγνπζηλ αἰηίαλ, ὅηη ηὸ παιαηὸλ νἱ θαη´ Αἴγππηνλ δηὰ ηὴλ ἀηαμίαλ ηὴλ ἐλ ηῶ ζηξαηνπέδῳ πνιιαῖο κάραηο πὸ ηλ πιεζηνρψξσλ ηηεζέληεο ἐπελφεζαλ ζχλζεκα θνξεῖλ ἐπὶ ηλ ηαγκάησλ. 5 θαζὶλ νὖλ θαηαζθεπάζαληαο εἰθφλαο ηλ δῴσλ ἃ λῦλ ηηκζη, θαὶ πήμαληαο ἐπὶ ζαπλίσλ, θνξεῖλ ηνὺο γεκφλαο, θαὶ δηὰ ηνχηνπ ηνῦ ηξφπνπ γλσξίδεηλ ἕθαζηνλ ἧο εἴε ζπληάμεσο· κεγάια δὲ ζπκβαιινκέλεο αηνῖο ηῆο δηὰ ηνχησλ εηαμίαο πξὸο ηὴλ λίθελ, δφμαη ηῆο ζσηεξίαο αἴηηα γεγνλέλαη ηὰ δῶα· ράξηλ νὖλ αηνῖο ηνὺο ἀλζξψπνπο ἀπνδνῦλαη βνπινκέλνπο εἰο ἔζνο θαηαηάμαη ηλ εἰθαζζέλησλ ηφηε κεδὲλ θηείλεηλ, ἀιιὰ ζεβνκέλνπο ἀπνλέκεηλ ηὴλ πξνεηξεκέλελ ἐπηκέιεηαλ θαὶ ηηκήλ. 01.86.1 ια φζα θάλνπλ νη Αηγχπηηνη γηα λα ηηκήζνπλ ηα δψα είλαη άμηα

κεγάιεο απνξίαο θαη ζρεδφλ απίζηεπηα θαη είλαη δχζθνιν λα βξεη θάπνηνο απφ πνχ πξνέξρνληαη.2 Οη ηεξείο δηαηεξνχλ απφξξεηα φζα πηζηεχνπλ γηα ηελ

πξνέιεπζε ησλ ζεψλ, φπσο έρνπκε ήδε αλαθέξεη. Αιιά νη πεξηζζφηεξνη Αηγχπηηνη δίλνπλ ηηο παξαθάησ ηξεηο εμεγήζεηο, ε πξψηε απφ ηνο νπνίεο αλήθεη θαζαξά ζηε ζθαίξα ηνπ κχζνπ. 3 Λέλε ινηπφλ φηη νη πξψηνη ζενί, πνπ ήηαλ ιίγνη, επεηδή δελ κπνξνχζαλ λα ππεξηζρχζνπλ απέλαληη ζηνπο άλνκνπο αλζξψπνπο πνπ θαηνηθνχζαλ ζηε γε [170], έπαηξλαλ ηηο κνξθέο θάπνησλ δψσλ θαη έηζη ζψζεθαλ απφ ηελ σκή βία ησλ αλζξψπσλ. Καη αξγφηεξα, φηαλ είραλ εμαζθαιίζεη ηελ εμνπζία ηνπο ζε φιν ην ζχκπαλ, απφ επγλσκνζχλε ζε απηά ηα δψα ράξε ζηα νπνία είραλ ζσζεί αξρηθά, ηεξνπνίεζαλ εθείλα ησλ νπνίσλ ηε κνξθή είραλ πάξεη θαη έδεημαλ ζηνπο αλζξψπνπο πψο λα ηα θξνληίδνπλ κε πνιπηέιεηα φζν δνχλε θαη πψο λα ηα ζάβνπλ φηαλ πεζάλνπλ. 4

Η δεχηεξε εμήγεζε πνπ δίλνπλ είλαη φηη επεηδή νη πξψηνη θάηνηθνη ηεο Αηγχπηνπ είραλ ληθεζεί, ιφγσ απεηζαξρίαο, ζε πνιιέο κάρεο κε ηνπο γεηηνληθνχο ιανχο, ζθέθηεθαλ λα δψζνπλ ζε θάζε ηάγκα έλα δηθφ ηνπ ιάβαξν. 5 Οη δηνηθεηέο ησλ ηαγκάησλ ινηπφλ, επηλφεζαλ εηθφλεο δψσλ ηα νπνία ηψξα

ηηκνχλ θαη ηηο αλάξηεζαλ ζε πιαίζηα. Καη έηζη θάζε άλδξαο ήμεξε ηε ζέζε ηνπ. Η επηαμία απηή είρε ζαλ απνηέιεζκα λα θεξδίζνπλ ηηο κάρεο, θαη ε αηηία ηεο λίθεο ήηαλ ηα δψα. Γηαπηφ νη άλζξσπνη απνθάζηζαλ λα κελ ηα ζθνηψλνπλ, αιιά λα ηα ζέβνληαη θαη λα ηα θξνληίδνπλ κε ηνλ ηξφπν πνπ είπακε. 01.87.1 ηξίηελ δ´ αἰηίαλ θέξνπζη ηῆο ἀκθηζβεηήζεσο ηλ δῴσλ ηὴλ ρξείαλ, ἡλ ἕθαζηνλ αηλ πξνζθέξεηαη πξὸο ηὴλ ὠθέιεηαλ ηνῦ θνηλνῦ βίνπ θαὶ ηλ ἀλζξψπσλ. 2 ηὴλ κὲλ γὰξ ζήιεηαλ βνῦλ ἐξγάηαο ηίθηεηλ θαὶ ηὴλ ἐιαθξὰλ ηῆο γῆο ἀξνῦλ, ηὰ δὲ πξφβαηα δὶο κὲλ ηίθηεηλ θαὶ ηνῖο ἐξίνηο ηὴλ ζθέπελ ἅκα θαὶ ηὴλ εζρεκνζχλελ πεξηπνηεῖλ, ηῶ δὲ γάιαθηη θαὶ ηῶ ηπξῶ ηξνθὰο παξέρεζζαη πξνζελεῖο ἅκα θαὶ δαςηιεῖο. ηὸλ δὲ θχλα πξφο ηε ηὰο ζήξαο εἶλαη ρξήζηκνλ θαὶ πξὸο ηὴλ θπιαθήλ· δηφπεξ ηὸλ ζεὸλ ηὸλ παξ´ αηνῖο θαινχκελνλ Ἄλνπβηλ παξεηζάγνπζη θπλὸο ἔρνληα θεθαιήλ, ἐκθαίλνληεο ὅηη ζσκαηνθχιαμ ἦλ ηλ πεξὶ ηὸλ Ὄζηξηλ θαὶ ηὴλ Ἶζηλ. 3 ἔληνη δέ θαζη ηῆο Ἴζηδνο πξνεγνπκέλνπο ηνὺο θχλαο θαζ´ ὃλ θαηξὸλ ἐδήηεη ηὸλ Ὄζηξηλ, ηά ηε ζεξία θαὶ ηνὺο ἀπαληληαο ἀπείξγεηλ, ἔηη δ´ ελντθο δηαθεηκέλνπο ζπδεηεῖλ ὠξπνκέλνπο· δηὸ θαὶ ηνῖο Ἰζείνηο πξνπνξεχεζζαη ηνὺο θχλαο θαηὰ ηὴλ πνκπήλ, ηλ θαηαδεημάλησλ ηνῦην ηὸ λφκηκνλ ζεκαηλφλησλ ηὴλ παιαηὰλ ηνῦ δῴνπ ράξηλ. 4 θαὶ ηὸλ κὲλ αἴινπξνλ πξφο ηε ηὰο ἀζπίδαο ζαλάζηκα δαθλνχζαο εὔζεηνλ πάξρεηλ θαὶ ηἄιια δάθεηα ηλ ἑξπεηλ, ηὸλ δ´ ἰρλεχκνλα ηλ θξνθνδείισλ παξαηεξνῦληα ηνὺο γφλνπο ηὰ θαηαιεθζέληα ηλ ᾠλ ζπληξίβεηλ, θαὶ ηαῦη´ ἐπηκειο θαὶ θηινηίκσο ἐλεξγεῖλ κεδὲλ ὠθεινχκελνλ. 5 ηνῦην δ´ εἰ κὴ ζπλέβαηλε γίλεζζαη, δηὰ ηὸ πιῆζνο ηλ γελλσκέλσλ ζεξίσλ ἄβαηνλ ἂλ γελέζζαη ηὸλ πνηακφλ.

ἀπφιιπζζαη δὲ θαὶ ηνὺο θξνθνδείινπο αηνὺο πὸ ηνῦ πξνεηξεκέλνπ δῴνπ παξαδφμσο θαὶ παληειο ἀπηζηνπκέλῃ κεζφδῳ· ηνὺο γὰξ ἰρλεχκνλαο θπιηνκέλνπο ἐλ ηῶ πειῶ ραζθφλησλ αηλ θαζ´ ὃλ ἂλ ρξφλνλ ἐπὶ ηῆο ρέξζνπ θαζεχδσζηλ εἰζπεδλ δηὰ ηνῦ ζηφκαηνο εἰο κέζνλ ηὸ ζκα· ἔπεηηα ζπληφκσο ηὴλ θνηιίαλ δηαθαγφληαο αηνὺο κὲλ ἀθηλδχλσο ἐμηέλαη, ηνὺο δὲ ηνῦην παζφληαο λεθξνὺο πνηεῖλ παξαρξῆκα. 6 ηλ δ´ ὀξλέσλ ηὴλ κὲλ ἶβηλ ρξεζίκελ

πάξρεηλ πξφο ηε ηνὺο ὄθεηο θαὶ ηὰο ἀθξίδαο θαὶ ηὰο θάκπαο, ηὸλ δ´ ἱέξαθα πξὸο ηνὺο ζθνξπίνπο θαὶ θεξάζηαο θαὶ ηὰ κηθξὰ ηλ δαθέησλ ζεξίσλ ηὰ κάιηζηα ηνὺο ἀλζξψπνπο ἀλαηξνῦληα. 7 ἔληνη δὲ ιέγνπζη ηηκζζαη ηὸ δῶνλ ηνῦην δηὰ ηὸ ηνὺο κάληεηο νἰσλνῖο ηνῖο ἱέξαμη ρξσκέλνπο πξνιέγεηλ ηὰ κέιινληα ηνῖο Αἰγππηίνηο. 8 ηηλὲο δέ θαζηλ ἐλ ηνῖο ἀξραίνηο ρξφλνηο ἱέξαθα βηβιίνλ ἐλεγθεῖλ εἰο Θήβαο ηνῖο ἱεξεῦζη θνηληθῶ ῥάκκαηη πεξηεηιεκέλνλ, ἔρνλ γεγξακκέλαο ηὰο ηλ ζελ ζεξαπείαο ηε θαὶ ηηκάο· δηὸ θαὶ ηνὺο ἱεξνγξακκαηεῖο θνξεῖλ θνηληθνῦλ ῥάκκα θαὶ πηεξὸλ ἱέξαθνο ἐπὶ ηῆο θεθαιῆο. 9 ηὸλ δ´ ἀεηὸλ Θεβαῖνη ηηκζη δηὰ ηὸ βαζηιηθὸλ εἶλαη δνθεῖλ ηνῦην ηὸ δῶνλ θαὶ ηνῦ Γηὸο ἄμηνλ. Η ηξίηε εμήγεζε πνπ δίλνπλ γηα ηηο ηηκέο πνπ απνδίδνπλ ζηα δψα είλαη φηη έρεη ζρέζε κε ην φθεινο πνπ θάζε έλα απφ απηά πξνζθέξεη ζηελ αλζξψπηλε θνηλσλία. 2 Η αγειάδα, γηα παξάδεηγκα, γελλάεη εξγάηεο [171] θαη νξγψλεη ην ειαθξχ ρψκα. Σα πξφβαηα γελλνχλ αξληά δπν θνξέο ην ρξφλν θαη κε ην καιιί ηνπο πξνζθέξνπλ πξνζηαζία θαη νκνξθηά ζην ζψκα, ελψ κε ην γάια ηνπο θαη ην ηπξί παξέρνπλ γεπζηηθή θαη άθζνλε ηξνθή. Ο ζθχινο πάιη είλαη ρξήζηκνο ηφζν ζην θπλήγη φζν ζηελ πξνζηαζία ηνπ αλζξψπνπ, γηαπηφ θαη ν ζεφο ηνπο ν Αλνχβεο έρεη θεθάιη ζθχινπ, απνδεηθλχνληαο φηη ήηαλ θχιαθαο ηνπ ζηξη θαη ηεο Ίζηδαο. 3 Άιινη πάιη ιέλε φηη ζθχινη νδήγεζαλ ηελ Ίζηδα φηαλ αλαδεηνχζε ηνλ ζηξη θαη ηελ πξνζηάηεπαλ απφ ηα άγξηα ζεξία, θαη ηελ γάβγηδαλ γηαηί ηελ αγαπνχζαλ. Γηαπηφ, ιέλε, ζηελ πνκπή πνπ γίλεηαη θαηά ηηο ενξηέο ηεο Ίζηδαο, πξνπνξεχνληαη ζθπιηά, γηα λα ηηκεζεί ε θαινζχλε πνπ είραλ δείμεη παιαηφηεξα απηά ηα δψα. 4 Καη ε γάηα είλαη ρξήζηκε θαηά ηεο θφκπξαο πνπ δαγθψλεη ζαλάζηκα θαη θαηά ησλ άιισλ εξπεηψλ πνπ ηζηκπάλε, ελψ νη ηρλεχκνλεο ςάρλνπλ θαη βξίζθνπλ ηα απγά ησλ θξνθνδείισλ θαη ηα ζπλζιίβνπλ επηκεισο, ρσξίο λα έρνπλ θακηά ηδηαίηεξε σθέιεηα 5 Αλ δελ

γηλφηαλ απηφ, ηα πνηάκηα ζα ήηαλ αδηάβαηα απφ ηα πνιιά ζεξία πνπ ζα γελληφληαλ. Σα ίδηα δψα ζθνηψλνπλ θαη ηνπο θξνθφδεηινπο κε πεξίεξγν θαη απίζηεπην ηξφπν. Οη ηρλεχκνλεο θπιηνχληαη ζηε ιάζπε θαη φηαλ νη θξνθφδεηινη θνηκεζνχλ κε αλνηρηφ ην ζηφκα, πεδνχλ κέζα ζην δψν, θηάλνπλ κέρξη ηα έληεξά ηνπ θαη γξήγνξα πεδνχλ έμσ, αθνχ πξψηα ζθνηψζνπλ ην δψν. 6 Καη ην ηεξφ πνπιί ίβηο ρξεζηκεχεη ζηελ πξνζηαζία απφ ηα θίδηα, ηηο αθξίδεο θαη ηηο θάκπηεο, ην γεξάθη πξνζηαηεχεη απφ ηνπο ζθνξπηνχο, ηηο νρηέο θαη άιια κηθξά δψα πνπ δαγθψλνπλ θαη ηαιαηπσξνχλ ηνπο αλζξψπνπο. 7 Μεξηθνί φκσο ιέλε

φηη ην γεξάθη ηηκάηαη γηαηί ρξεζηκνπνηείηαη ζαλ νησλφο γηα ηελ πξφβιεςε ησλ γεγνλφησλ πνπ ζα ζπκβνχλ ζηελ Αίγππην 8 Άιινη πάιη ιέλε φηη ζηνπο

αξραίνπ θαηξνχο έλα γεξάθη έθεξε ζηνπο ηεξείο ζηηο Θήβεο έλα βηβιίν κε πνξθπξφ πεξίβιεκα κε νδεγίεο γηα ηε ιαηξεία ησλ ζεψλ θαη ηηο νθεηιφκελεο ζε απηνχο ηηκέο. Καη απηφο είλαη ν ιφγνο, ιέλε, πνπ νη ηεξνί γξακκαηείο θνξνχλ ζην θεθάιη ηνπο πνξθπξή δψλε κε θηεξφ γεξαθηνχ. 9 Οη δε Θεβαίνη

ηηκνχλ ηνλ αεηφ γηαηί ηνλ ζεσξνχλ βαζηιηθφ δψν επάμην ηνπ Γία. 01.88.1 ηὸλ δὲ ηξάγνλ ἀπεζέσζαλ, θαζάπεξ θαὶ παξὰ ηνῖο Ἕιιεζη ηεηηκῆζζαη

ιέγνπζη ηὸλ Πξίαπνλ, δηὰ ηὸ γελλεηηθὸλ κφξηνλ· ηὸ κὲλ γὰξ δῶνλ εἶλαη ηνῦην θαησθεξέζηαηνλ πξὸο ηὰο ζπλνπζίαο, ηὸ δὲ κφξηνλ ηνῦ ζψκαηνο ηὸ ηῆο

γελέζεσο αἴηηνλ ηηκζζαη πξνζεθφλησο, ὡο ἂλ πάξρνλ ἀξρέγνλνλ ηῆο ηλ δῴσλ θχζεσο. 2 θαζφινπ δὲ ηὸ αἰδνῖνλ νθ Αἰγππηίνπο κφλνλ, ἀιιὰ θαὶ ηλ

ἄιισλ νθ ὀιίγνπο θαζηεξσθέλαη θαηὰ ηὰο ηειεηάο, ὡο αἴηηνλ ηῆο ηλ δῴσλ γελέζεσο· ηνχο ηε ἱεξεῖο ηνὺο παξαιαβφληαο ηὰο παηξηθὰο ἱεξσζχλαο θαη´ Αἴγππηνλ ηνχηῳ ηῶ ζεῶ πξηνλ κπεῖζζαη. 3 θαὶ ηνὺο Πλαο δὲ θαὶ ηνὺο αηχξνπο θαζὶλ ἕλεθα ηῆο αηῆο αἰηίαο ηηκζζαη παξ´ ἀλζξψπνηο· δηὸ θαὶ ηὰο εἰθφλαο αηλ ἀλαηηζέλαη ηνὺο πιείζηνπο ἐλ ηνῖο ἱεξνῖο ἐληεηακέλαο θαὶ ηῇ ηνῦ ηξάγνπ θχζεη παξαπιεζίαο· ηὸ γὰξ δῶνλ ηνῦην παξαδεδφζζαη πξὸο ηὰο ζπλνπζίαο πάξρεηλ ἐλεξγέζηαηνλ· ἐθείλνηο νὖλ δηὰ ηαχηεο ηῆο ἐκθάζεσο ράξηλ ἀπνδηδφλαη πεξὶ ηῆο πνιπηεθλίαο ηῆο ἑαπηλ. 4 ηνὺο δὲ ηαχξνπο ηνὺο

ἱεξνχο, ιέγσ δὲ ηφλ ηε Ἆπηλ θαὶ ηὸλ Μλεῦηλ, ηηκζζαη παξαπιεζίσο ηνῖο ζενῖο, ζίξηδνο θαηαδείμαληνο, ἅκα κὲλ δηὰ ηὴλ ηῆο γεσξγίαο ρξείαλ, ἅκα δὲ θαὶ δηὰ ηὸ ηλ εξφλησλ ηνὺο θαξπνὺο ηὴλ δφμαλ ηαῖο ηνχησλ ἐξγαζίαηο παξαδφζηκνλ γεγνλέλαη ηνῖο κεηαγελεζηέξνηο εἰο ἅπαληα ηὸλ αἰλα. ηνὺο δὲ ππῤῥνὺο βνῦο ζπγρσξεζῆλαη ζχεηλ δηὰ ηὸ δνθεῖλ ηνηνῦηνλ ηῶ ρξψκαηη γεγνλέλαη Σπθλα ηὸλ ἐπηβνπιεχζαληα κὲλ ζίξηδη, ηπρφληα δὲ ηηκσξίαο πὸ ηῆο Ἴζηδνο δηὰ ηὸλ ηἀλδξὸο θφλνλ. 5 θαὶ ηλ ἀλζξψπσλ δὲ ηνὺο ὁκνρξσκάηνπο ηῶ Σπθλη ηὸ παιαηὸλ πὸ ηλ βαζηιέσλ θαζὶ ζχεζζαη πξὸο ηῶ ηάθῳ ηῶ ζίξηδνο· ηλ κὲλ νὖλ Αἰγππηίσλ ὀιίγνπο ηηλὰο εξίζθεζζαη ππῤῥνχο, ηλ δὲ μέλσλ ηνὺο πιείνπο· δηὸ θαὶ πεξὶ ηῆο Βνπζίξηδνο μελνθηνλίαο παξὰ ηνῖο Ἕιιεζηλ ἐληζρῦζαη ηὸλ κῦζνλ, ν ηνῦ βαζηιέσο ὀλνκαδνκέλνπ Βνπζίξηδνο, ἀιιὰ ηνῦ ζίξηδνο ηάθνπ ηαχηελ ἔρνληνο ηὴλ πξνζεγνξίαλ θαηὰ ηὴλ ηλ ἐγρσξίσλ δηάιεθηνλ. 6 ηνὺο δὲ ιχθνπο ηηκζζαη ιέγνπζη δηὰ ηὴλ πξὸο ηνὺο θχλαο ηῆο θχζεσο ὁκνηφηεηα· βξαρὺ γὰξ δηαιάηηνληαο αηνὺο ηαῖο θχζεζη ηαῖο ἐπηκημίαηο δσνγνλεῖλ ἐμ ἀιιήισλ. θέξνπζη δ´ Αἰγχπηηνη θαὶ ἄιιελ αἰηίαλ ηῆο ηνῦ δῴνπ ηνχηνπ ηηκῆο κπζηθσηέξαλ· ηὸ γὰξ παιαηφλ θαζη ηῆο Ἴζηδνο κεηὰ ηνῦ παηδὸο Ὥξνπ κειινχζεο δηαγσλίδεζζαη πξὸο Σπθλα παξαγελέζζαη βνεζὸλ ἐμ ᾅδνπ ηὸλ Ὄζηξηλ ηῶ ηέθλῳ θαὶ ηῇ γπλαηθὶ ιχθῳ ηὴλ ὄςηλ ὁκνησζέληα· ἀλαηξεζέληνο νὖλ ηνῦ Σπθλνο ηνὺο θξαηήζαληαο θαηαδεῖμαη ηηκλ ηὸ δῶνλ νὗ ηῆο ὄςεσο ἐπηθαλείζεο ηὸ ληθλ ἐπεθνινχζεζελ. 7 ἔληνη δὲ ιέγνπζη, ηλ Αἰζηφπσλ ζηξαηεπζάλησλ ἐπὶ ηὴλ Αἴγππηνλ, ἀζξνηζζείζαο πακπιεζεῖο ἀγέιαο ιχθσλ ἐθδημαη ηνὺο ἐπειζφληαο ἐθ ηῆο ρψξαο πὲξ πφιηλ ηὴλ ὀλνκαδνκέλελ ιεθαληίλελ· δηὸ θαὶ ηφλ ηε λνκὸλ ἐθεῖλνλ Λπθνπνιίηελ ὀλνκαζζῆλαη θαὶ ηὰ δῶα ηὰ πξνεηξεκέλα ηπρεῖλ ηῆο ηηκῆο. 01,88.1 Έρνπλ ζενπνηήζεη ηελ θαηζίθα, γηα ηνλ ίδην ιφγν πνπ νη Έιιελεο ιέλε

φηη ηηκνχλ ηνλ Πξίαπν [172], ιφγσ ηνπ γελλεηηθνχ ηνπ νξγάλνπ ην νπνίν έρεη κεγάιεο ηθαλφηεηεο ζπλνπζίαο. Καη θαιψο ηηκάηαη ην γελλεηηθφ κφξην, γηαηί είλαη ην αίηην ηεο αλαπαξαγσγήο πνπ εμαζθαιίδεη ηελ δηαηήξεζε ησλ δψσλ ζηε δσή. 2 ρη κφλν νη Αηγχπηηνη, αιιά θαη άιινη ιανί ηηκνχλ κε ηεξέο ηειεηέο

ην αληξηθφ κφξην γηαηί ζε απηφ νθείιεηαη ε δηαηψληζε ηεο δσήο. Καη νη Αηγχπηηνη ηεξείο πνπ θιεξνλνκνχλ ην αμίσκά ηνπο απφ ηνπο παηεξάδεο ηνπο κπνχληαη πξψηα ζ' απηφ ην ζεφ. 3 Λέλε φηη γηα ηνλ ίδην ιφγν ηηκψληαη νη Πάλεο θαη νη άηπξνη. Καη γηαπηφ πνιινί άλζξσπνη δηαηεξνχλ ηηο εηθφλεο ηνπο ζηα ηεξά ησλ ζπηηηψλ ηνπο, θαη νη θαιινί ηνπο είλαη ζεθσκέλνη, φπσο ηαηξηάδεη ζηε θχζε ηεο θαηζίθαο, γηαηί θαηά παξάδνζε ην δψν απηφ είλαη πάληα έηνηκν γηα ζπλνπζία. Αλαπαξηζηψληαο ινηπφλ ηα δψα απηά κε απηφ ηνλ ηξφπν, νη πηζηνί ειπίδνπλ λα θάλνπλ πνιιά παηδηά. 4 Οη ηεξνί ηαχξνη, θαη ελλνψ ηνλ Άπε θαη

ηνλ Μλεχε, ηηκψληαη ζαλ ζενί, φπσο θαζφξηζε ν ζηξηο, ηφζν γηα ηε ρξεζηκφηεηά ηνπο ζηε γεσξγία, αιιά θαη γηαηί ε θαιή θήκε απηψλ πνπ

αλαθάιπςαλ ηνπο θαξπνχο ηεο γεο παξαδφζεθε ζηηο κέιινπζεο γεληέο, γηα πάληα, κε ηε δηθή ηνπο εξγαζία. Μπνξνχλ φκσο λα ζπζηάδνληαη ηα θφθθηλα βφδηα, γηαηί πηζηεχεηαη φηη θφθθηλν ήηαλ ην ρξψκα ηνπ Σπθψλα, πνπ επηβνπιεχηεθε ηνλ ζηξη θαη ηηκσξήζεθε απφ ηελ Ίζηδα γηα ην θφλν ηνπ ζπδχγνπ ηεο. 5 Παιαηφηεξα ζπζηάδνληαλ θαη άλζξσπνη πνπ είραλ ην ίδην ρξψκα κε ηνλ Σπθψλα, φπσο ιέλε, απφ ηνπο βαζηιηάδεο ζηνλ ηάθν ηνπ ζηξη. Λίγνη φκσο Αηγχπηηνη ππάξρνπλ κε θφθθηλν ρξψκα, νη πεξηζζφηεξνη απφ απηνχο δελ είλαη Αηγχπηηνη, θαη απηή είλαη ε αηηία πνπ ζηνπο Έιιελεο θπθινθνξεί ε θήκε φηη ν Βνχζηξηο ζθνηψλεη ηνπο μέλνπο, αλ θαη ν βαζηιηάο δελ νλνκαδφηαλ Βνχζηξηο, αιιά απηφ ζηελ ηνπηθή γιψζζα είλαη ην φλνκα ηνπ ηάθνπ ηνπ ζηξη [173] 6 Σηκνχλ ηνπ ιχθνπο γηαηί, φπσο ιέλε, κνηάδνπλ κε ηνπο ζθχινπο, κηα νη δηαθνξέο αλάκεζα ζηα δπν απηά δψα είλαη κηθξέο, θαη γίλνληαη επηκημίεο κεηαμχ ηνπο. Οη Αηγχπηηνη δίλνπλ κηα άιιε εμήγεζε γηα ηηο ηηκέο πνπ απνδίδνπλ ζε απηά ηα δψα, ε νπνία φκσο κνηάδεη πεξηζζφηεξν κε κχζν παξά κε πξαγκαηηθφηεηα. Λέλε ινηπφλ φηη ζηνπο παιηνχο θαηξνχο, φηαλ ε Ίζηδα, κε ηε βνήζεηα ηνπ γηνπ ηεο Ώξνπ, ήηαλ έηνηκε λα μεθηλήζεη ηνλ αγψλα κε ηνλ Σπθψλα, ν ζηξηο, γηα λα βνεζήζεη ηε γπλαίθα ηνπ θαη ην γην ηνπ, ήξζε απφ ηνλ Άδε κε ηε κνξθή ιχθνπ. Καη κεηά ηνλ ζάλαην ηνπ Σπθψλα, νη ληθεηέο δηέηαμαλ ηνπο αλζξψπνπο λα ηηκνχλ ην δψν πνπ κε ηελ παξνπζία ηνπ ηνπο εμαζθάιηζε ηε λίθε. 7 Κάπνηνη πάλησο ιέλε φηη φηαλ επηηέζεθαλ ζηελ Αίγππην

νη Αηζίνπεο, πνιιέο αγέιεο άγξησλ ιχθσλ ζπγθεληξψζεθαλ θαη έδησμαλ απφ ηε ρψξα ηνπο εηζβνιείο, θαηαδηψθνληάο ηνπο κέρξη ην λεζί Διεθαληίλε, γηαπηφ θαη ν λνκφο εθεί νλνκάζηεθε Λπθνπνιηηηθφο 01.89.1 Λείπεηαη δ´ κῖλ εἰπεῖλ πεξὶ ηῆο ηλ θξνθνδείισλ ἀπνζεψζεσο, πὲξ

ἧο νἱ πιεῖζηνη δηαπνξνῦζη πο ηλ ζεξίσλ ηνχησλ ζαξθνθαγνχλησλ ηνὺο ἀλζξψπνπο ἐλνκνζεηήζε ηηκλ ἴζα ζενῖο ηνὺο ηὰ δεηλφηαηα δηαηηζέληαο. 2

θαζὶλ νὖλ ηῆο ρψξαο ηὴλ ὀρπξφηεηα παξέρεζζαη κὴ κφλνλ ηὸλ πνηακφλ, ἀιιὰ θαὶ πνιὺ κιινλ ηνὺο ἐλ αηῶ θξνθνδείινπο· δηὸ θαὶ ηνὺο ιῃζηὰο ηνχο ηε ἀπὸ ηῆο Ἀξαβίαο θαὶ Ληβχεο κὴ ηνικλ δηαλήρεζζαη ηὸλ Νεῖινλ, θνβνπκέλνπο ηὸ πιῆζνο ηλ ζεξίσλ· ηνῦην δ´ νθ ἄλ πνηε γελέζζαη πνιεκνπκέλσλ ηλ δῴσλ θαὶ δηὰ ηλ ζαγελεπφλησλ ἄξδελ ἀλαηξεζέλησλ. 3 ἔζηη δὲ θαὶ ἄιινο ιφγνο ἱζηνξνχκελνο πεξὶ ηλ ζεξίσλ ηνχησλ. θαζὶ γάξ ηηλεο ηλ ἀξραίσλ ηηλὰ βαζηιέσλ, ηὸλ πξνζαγνξεπφκελνλ Μελλ, δησθφκελνλ πὸ ηλ ἰδίσλ θπλλ θαηαθπγεῖλ εἰο ηὴλ Μνίξηδνο θαινπκέλελ ιίκλελ, ἔπεηζ´ πὸ θξνθνδείινπ παξαδφμσο ἀλαιεθζέληα εἰο ηὸ πέξαλ ἀπελερζῆλαη. ηῆο δὲ ζσηεξίαο ράξηλ ἀπνδηδφλαη βνπιφκελνλ ηῶ δῴῳ πφιηλ θηίζαη πιεζίνλ ὀλνκάζαληα Κξνθνδείισλ· θαηαδεῖμαη δὲ θαὶ ηνῖο ἐγρσξίνηο ὡο ζενὺο ηηκλ ηαῦηα ηὰ δῶα θαὶ ηὴλ ιίκλελ αηνῖο εἰο ηξνθὴλ ἀλαζεῖλαη· ἐληαῦζα δὲ θαὶ ηὸλ ηάθνλ ἑαπηῶ θαηαζθεπάζαη ππξακίδα ηεηξάπιεπξνλ ἐπηζηήζαληα, θαὶ ηὸλ ζαπκαδφκελνλ παξὰ πνιινῖο ιαβχξηλζνλ νἰθνδνκῆζαη. 4 Παξαπιήζηα δὲ θαὶ πεξὶ ηλ ἄιισλ

ιέγνπζηλ, πὲξ ὧλ ηὰ θαζ´ ἕθαζηνλ καθξὸλ ἂλ εἴε γξάθεηλ. ὅηη γὰξ ηῆο ὠθειείαο ἕλεθα ηῆο εἰο ηὸλ βίνλ νὕησο ἑαπηνὺο εἰζίθαζη, θαλεξὸλ εἶλαη πζηλ ἐθ ηνῦ πνιιὰ ηλ ἐδσδίκσλ παξ´ αηνῖο ἐλίνπο κὴ πξνζθέξεζζαη. ηηλὰο κὲλ γὰξ θαθλ, ηηλὰο δὲ θπάκσλ, ἐλίνπο δὲ ηπξλ ἠ θξνκκχσλ ἢ ηηλσλ ἄιισλ βξσκάησλ ηὸ παξάπαλ κὴ γεχεζζαη, πνιιλ παξρφλησλ θαηὰ ηὴλ Αἴγππηνλ, δῆινλ πνηνῦληαο δηφηη δηδαθηένλ ἐζηὶλ ἑαπηνὺο ηλ ρξεζίκσλ ἀπέρεζζαη, θαὶ δηφηη πάλησλ πάληα ἐζζηφλησλ νδὲλ ἂλ ἐμήξθεζε ηλ ἀλαιηζθνκέλσλ. θαὶ ἑηέξαο δ´ 5 αἰηίαο θέξνληέο ηηλέο θαζηλ ἐπὶ ηλ παιαηλ

βαζηιέσλ πνιιάθηο ἀθηζηακέλνπ ηνῦ πιήζνπο θαὶ ζπκθξνλνῦληνο θαηὰ ηλ γνπκέλσλ, ηλ βαζηιέσλ ηηλὰ ζπλέζεη δηαθέξνληα δηειέζζαη κὲλ ηὴλ ρψξαλ

εἰο πιείσ κέξε, θαζ´ ἕθαζηνλ δ´ αηλ θαηαδεῖμαη ηνῖο ἐγρσξίνηο ζέβεζζαί ηη δῶνλ ἠ ηξνθῆο ηηλνο κὴ γεχεζζαη, ὅπσο ἑθάζησλ ηὸ κὲλ παξ´ αηνῖο ηηκψκελνλ ζεβνκέλσλ, ηλ δὲ παξὰ ηνῖο ἄιινηο ἀθηεξσκέλσλ θαηαθξνλνχλησλ, κεδέπνηε ὁκνλνῆζαη δχλσληαη πάληεο νἱ θαη´ Αἴγππηνλ. 6

θαὶ ηνῦην ἐθ ηλ ἀπνηειεζκάησλ θαλεξὸλ εἶλαη· πάληαο γὰξ ηνὺο πιεζηνρψξνπο πξὸο ἀιιήινπο δηαθέξεζζαη, πξνζθφπηνληαο ηαῖο εἰο ηὰ πξνεηξεκέλα παξαλνκίαηο. 01.89.1 Γε κέλεη παξά λα κηιήζνπκε γηα ηε ζενπνίεζε ησλ θξνθνδείισλ, θάηη

πνπ νη πεξηζζφηεξνη αδπλαηνχλ λα εμεγήζνπλ, αθνχ απηά ηα ζεξία ηξψλε ηελ αλζξψπηλε ζάξθα θαη δελ ήηαλ πνηέ λφκηκν λα ηηκψληαη ζεξία κε ηφζν απνηξφπαηεο ζπλήζεηεο. 2 Η απάληεζε είλαη φηη ε αζθάιεηα ηεο ρψξαο εμαζθαιίδεηαη φρη κφλν απφ ηνλ πνηακφ, αιιά θαη απφ ηνπο θξνθφδεηινπο πνπ πεξηέρεη. Απηφο είλαη ν ιφγνο πνπ νη ιεζηέο πνπ ζπρλάδνπλ ζηε Αξαβία θαη ζηε Ληβχε δελ ηνικνχλ λα πεξάζνπλ ην Νείιν, γηαηί θνβνχληαη ηα ζεξία, ησλ νπνίσλ ν αξηζκφο είλαη κεγάινο, θαη θάηη ηέηνην ζα ήηαλ αδχλαηνλ αλ δελ πνιεκνχζαλ ζπλερψο ηνπο θξνθφδεηινπο θαη αλ ηνπο είραλ εμαθαλίζεη νη θπλεγνί. 3 Τπάξρεη φκσο θαη κηα άιιε εμήγεζε γηα ηα ζεξία απηά. Κάπνηνη ιέλε γηα έλαλ απφ ηνπο αξραίνπο πξψηνπο βαζηιηάδεο ηνλ Μελά, πνπ ηνλ θαηαδίσμαλ ηα ίδηα ηα ζθπιηά ηνπ θαη θπλεγεκέλνο έθηαζε ζηε ιίκλε Μνίξηδα, φπνπ, φζν παξάμελν θαη λα θαίλεηαη, έλαο θξνθφδεηινο ηνλ πήξε ζηελ πιάηε ηνπ θαη ηνλ έθεξε ζηελ απέλαληη φρζε. Θέινληαο λα δείμεη ηελ επγλσκνζχλε ηνπ πξνο ην ζεξίν πνπ ηνλ έζσζε, ίδξπζε ηελ πφιε, εθεί θνληά θαη ηελ νλφκαζε Κξνθνδεηιφπνιε, θαη δηέηαμε ηνπο ληφπηνπο ζηελ πεξηνρή λα ιαηξεχνπλ ηνπο θξνθφδεηινπο ζαλ ζενχο θαη ηνπο αθηέξσζε ηε ιίκλε γηα λα δήζνπλ θαη εθεί επίζεο θαηαζθεχαζε ηνλ ηάθν ηνπ, ρηίδνληαο ππξακίδα κε ηέζζεξηο πιεπξέο θαη έρηηζε ην ιαβχξηλζν πνπ ζαπκάδνπλ πνιινί [174] 4

Παξφκνηα πνηθηιία ππάξρεη θαη γηα φζα ιέγνληαη ζρεηηθά κε φια ηα άιια έζηκα, αιιά ζα ήηαλ καθξνζθειέο λα ηα γξάςνπκε φια ιεπηνκεξψο [175]. Δίλαη ζαθέο πάλησο φηη απέθηεζαλ απηά ηα έζηκα γηαηί 'αρνπλ πνιιά πιενλεθηήκαηα γη' απηνχο, γεγνλφο πνπ απνδεηθλχεηαη απφ ην φηη πνιινί δελ αγγίδνπλ θάπνηεο ηξνθέο. Μεξηθνί γηα παξάδεηγκα δελ ηξψλε θαζφινπ θαθέο, άιινη δελ αγγίδνπλ ηα θαζφιηα θαη άιινη δελ ηξψλε ηα ηπξηά ή ηα θξεκκχδηα θαη άιια ηξφθηκα πνπ ππάξρνπλ άθζνλα ζηελ Αίγππην. Με απηφ ζέινπλ λα δείμνπ φηη ν άλζξσπνο πξέπεη λα κάζεη λα απέρεη απφ ρξήζηκα πξάγκαηα θαη φηη αλ φινη έηξσγαλ απφ φια, ε πξνκήζεηεο δελ ζα αξθνχζαλ. 5 Άιινη φκσο πξνβάιινπλ άιιεο αηηίεο θαη ιέλε φηη, επεηδή ζηε δηάξθεηα ηεο βαζηιείαο ησλ αξραίσλ βαζηιηάδσλ ππήξραλ ζπρλέο επαλαζηάζεηο θαηά ηεο εμνπζίαο ηνπο, έλαο ηδηαίηεξα ζνθφο βαζηιηάο δηαίξεζε ηε ρψξα ζε πνιιά κέξε θαη δηέηαμε ηνπο θαηνίθνπο θάζε κέξνπο λα ιαηξεχνπλ έλα ζπγθεθξηκέλν δψν ή λα κελ ηξψλε έλα ζπγθεθξηκέλν ηξφθηκν, γηαηί ζθέθηεθε φηη θάζε νκάδα ζα ήηαλ πεξήθαλε γηα ηηο δηθέο ηεο ζπλήζεηεο θαη ζα απερζαλφηαλ ηηο ζπλήζεηεο ησλ άιισλ θαη έηζη νη θάηνηθνη ηεο Αηγχπηνπ δελ ζα ελψλνληαλ πνηέ. 6 θαη ιέλε φηη

ν ζθνπφο απηφο θαίλεηαη μεθάζαξα απφ ην απνηέιεζκα, αθνχ νη θάηνηθνη θάζε λνκνχ ζηελ Αίγππην βξίζθνληαη έρνπλ δηαθνξέο κε ηνπο γείηνλέο ηνπο, αθνχ ιέλε φηη φινη απερζάλνληαη ηα έζηκα ησλ άιισλ. 01.90.1 Φέξνπζη δὲ θαί ηηλεο ηνηαχηελ αἰηίαλ ηῆο ηλ δῴσλ ἀθηεξψζεσο.

ζπλαγνκέλσλ γὰξ ἐλ ἀξρῇ ηλ ἀλζξψπσλ ἐθ ηνῦ ζεξηψδνπο βίνπ, ηὸ κὲλ πξηνλ ἀιιήινπο θαηεζζίεηλ θαὶ πνιεκεῖλ, ἀεὶ ηνῦ πιένλ δπλακέλνπ ηὸλ ἀζζελέζηεξνλ θαηηζρχνληνο· κεηὰ δὲ ηαῦηα ηνὺο ηῇ ῥψκῃ ιεηπνκέλνπο πὸ ηνῦ ζπκθέξνληνο δηδαρζέληαο ἀζξνίδεζζαη θαὶ πνηῆζαη ζεκεῖνλ ἑαπηνῖο ἐθ

ηλ ὕζηεξνλ θαζηεξσζέλησλ δῴσλ· πξὸο δὲ ηνῦην ηὸ ζεκεῖνλ ηλ ἀεὶ δεδηφησλ ζπληξερφλησλ, νθ εθαηαθξφλεηνλ ηνῖο ἐπηηηζεκέλνηο γίλεζζαη ηὸ ζχζηεκα· 2 ηὸ δ´ αηὸ θαὶ ηλ ἄιισλ πνηνχλησλ δηαζηῆλαη κὲλ ηὰ πιήζε θαηὰ ζπζηήκαηα, ηὸ δὲ δῶνλ ηὸ ηῆο ἀζθαιείαο ἑθάζηνηο γελφκελνλ αἴηηνλ ηηκλ ηπρεῖλ ἰζνζέσλ, ὡο ηὰ κέγηζη´ εεξγεηεθφο· δηφπεξ ἄρξη ηλ λῦλ ρξφλσλ ηὰ ηλ Αἰγππηίσλ ἔζλε δηεζηεθφηα ηηκλ ηὰ παξ´ ἑαπηνῖο ἐμ ἀξρῆο ηλ δῴσλ θαζηεξσζέληα. θαζφινπ δέ θαζη ηνὺο Αἰγππηίνπο πὲξ ηνὺο ἄιινπο ἀλζξψπνπο εραξίζησο δηαθεῖζζαη πξὸο πλ ηὸ εεξγεηνῦλ, λνκίδνληαο κεγίζηελ ἐπηθνπξίαλ εἶλαη ηῶ βίῳ ηὴλ ἀκνηβὴλ ηῆο πξὸο ηνὺο εεξγέηαο ράξηηνο· δῆινλ γὰξ εἶλαη δηφηη πάληεο πξὸο εεξγεζίαλ ὁξκήζνπζη ηνχησλ κάιηζηα παξ´ νἷο ἂλ ὁξζη θάιιηζηα ζεζαπξηζζεζνκέλαο ηὰο ράξηηαο. 3 δηὰ δὲ ηὰο αηὰο αἰηίαο δνθνῦζηλ Αἰγχπηηνη ηνὺο ἑαπηλ βαζηιεῖο πξνζθπλεῖλ ηε θαὶ ηηκλ ὡο πξὸο ἀιήζεηαλ ὄληαο ζενχο, ἅκα κὲλ νθ ἄλεπ δαηκνλίνπ ηηλὸο πξνλνίαο λνκίδνληεο αηνὺο ηεηεπρέλαη ηῆο ηλ ὅισλ ἐμνπζίαο, ἅκα δὲ ηνὺο βνπινκέλνπο ηε θαὶ δπλακέλνπο ηὰ κέγηζη´ εεξγεηεῖλ γνχκελνη ζείαο κεηέρεηλ θχζεσο. 4 πεξὶ κὲλ νὖλ ηλ ἀθηεξσκέλσλ δῴσλ εἰ θαὶ

πεπιενλάθακελ, ἀιι´ νὖλ γε ηὰ κάιηζηα ζαπκαδφκελα ηλ παξ´ Αἰγππηίνηο λφκηκα δηεπθξηλήθακελ. 0190.1 Άιινη πάιη πξνβάινπλ ηνπο παξαθάησ ιφγνπο γηα ηελ ζενπνίεζε ησλ δψσλ. Λέλε φηη φηη φηαλ νη άλζξσπνη έπαςαλ γηα πξψηε θνξά λα δνπλ ζαλ ζεξία θαη ζρεκάηηζαλ θνηλσλίεο, αξρηθά έηξσγαλ ν έλαο ηνλ άιινλ θαη λα πνιεκνχλ κεηαμχ ηνπο θαη νη πην δπλαηνί επηθξαηνχζαλ πάλσ ζηνπο πην αδχλακνπο. Αξγφηεξα φκσο, νη αδχλακνη έκαζαλ λα πξνζηαηεχνπλ ηα ζπκθέξνληά ηνπο θαη ζπλελψζεθαλ θαη γηα ιάβαξν, θάζε νκάδα είρε έλα δψν ην νπνίν έηζη έγηλε ηεξφ. ηε ζπλέρεηα, φιν θαη πεξηζζφηεξνη άλζξσπνη θαηέθεπγαλ θνβηζκέλνη ζε απηέο ηηο νκάδεο πνπ ηζρπξνπνηήζεθαλ, θαη έγηλαλ αλίθεηεο γηα ηνπο επηηηζέκελνπο. 2 Καη φηαλ φινη έθαλαλ ην ίδην, φινο ν θφζκνο έθζαζε λα είλαη δηαηξεκέλνο ζε νξγαλσκέλεο θνηλσλίεο θαη θάζε κηα απφ απηέο είρε έλα δψν ην νπνίν ηνπο είρε ελψζεη θαη ήηαλ ππεχζπλν γηα ηελ αζθάιεηά ηνπο θαη επνκέλσο ηηκνχζαλ ηα δψα θαη ζεσξνχζαλ φηη κέζσ απηψλ ηηκνχζαλ ηνπο ζενχο θαη θάζε κέξνο ζηελ Αίγππην ιάηξεπε δηαθνξεηηθφ δψν. Καη ιέλε φηη γεληθά νη Αηγχπηηνη δείρλνπλ εμαηξεηηθά κεγάιε ιαηξεία πξνο ηνπο ζενχο, πεξηζζφηεξε απφ θάζε άιιν ιαφ, γηαηί πηζηεχνπλ φηη νη ζενί ζε αληάιιαγκα ηνπο σθεινχλ ηα κέγηζηα.