σκιαγράφησησκιαγράφηση 46ΔΕΙΚΤΗΣ ΑΙΤΗΣΗΣΘΕΡΑΠΕΙΑΣ 01

Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ 02

Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ 05

ΕΡΕΥΝΑ: ΚΟΣΤΟΣΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΤΩΝ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ 05

ΒΕΛΤΙΣΤΕΣ ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ 07

ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ 09

ΠΗΓΕΣ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ 10

ΕΘΝΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΓΙΑ ΤΑ ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ 11

ΣΥΝΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ 13

ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΟΜΑΔΑΓΙΑ ΤΑ ΝΑΡΚΩΤΙΚΑΤΗΣ Ε.Ε. 14

ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΜΕΝΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΓΥΝΑΙΚΩΝ«ΑΓΙΑΣ ΣΚΕΠΗΣ» 14

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣΝΕΑΣ ΔΟΜΗΣ ΑΠΕΞΑΡΤΗΣΗΣΚΑΙ ΕΠΑΝΕΝΤΑΞΗΣ «ΕΝΤΑΤΙΚΟΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΗΜΕΡΑΣ ΕΥΗΜΕΡΟΣ», ΕΓΚΕΚΡΙΜΕΝΟΑΠΟ ΤΟ ΑΝΤΙΝΑΡΚΩΤΙΚΟΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΥΠΡΟΥ (ΑΣΚ) 15

ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟΜΑΡΤΙΟΣ-ΜΑΙΟΣ 2012 16

Σ’ΑΥΤΟ ΤΟ ΤΕΥΧΟΣ...

Ο δείκτης Αίτησης Θεραπείας αφορά στη συστηματική καταγραφή των

χαρακτηριστικών όλων των χρηστών που ζητούν βοήθεια από όλα τα

συμβουλευτικά και θεραπευτικά προγράμματα της χώρας. To Εθνικό Κέντρο

Τεκμηρίωσης και Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά (ΕΚΤΕΠΝ), συλλέγει σε

συστηματική βάση τα στοιχεία της Αίτησης Θεραπείας από το έτος 2004. Τα

στοιχεία αίτησης θεραπείας προσφέρουν χρήσιμες πληροφορίες σε όσους

παρέχουν θεραπεία, αλλά και σε όσους σχεδιάζουν τη δημιουργία υπηρεσιών.

Συγκεκριμένα, τα στοιχεία παρέχουν τη δυνατότητα για:

• Γνώση των χαρακτηριστικών των χρηστών που ζητούν βοήθεια από

συγκεκριμένα προγράμματα. Η γνώση αυτή μπορεί ν’ αποτελέσει τη βάση

για την αξιολόγηση ενδεχόμενων προσπαθειών προσέλκυσης στη θεραπεία

συγκεκριμένων υποομάδων χρηστών.

• Συγκέντρωση πληροφοριών για χρήστες που ζητούν θεραπεία για πρώτη φορά.

Οι πληροφορίες αυτές αποτελούν ένα ευαίσθητο δείκτη της σχετικής

«ελκυστικότητας» των διαφόρων υπηρεσιών, καθώς και της εξέλιξης σε ότι

αφορά την προβληματική χρήση.

• Πληροφόρηση σε ότι αφορά τη διαχρονική πορεία των προβληματικών

χρηστών εξαρτησιογόνων ουσιών που εξυπηρετούν οι υπηρεσίες.

• Πληροφορίες σε ότι αφορά τη συχνότητα εμφάνισης νέων περιπτώσεων

χρηστών (επίπτωση).

• Πληροφορίες σε ότι αφορά την αλλαγή συμπεριφοράς ως προς τον τρόπο

χρήσης ουσιών σε διάφορες υποομάδες χρηστών.

• Μελέτες σε ότι αφορά την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας των

θεραπευτικών προγραμμάτων.

ΔΕΙΚΤΗΣ ΑΙΤΗΣΗΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ

ΜΑΡΤΙΟΣ 2012ISSN 1450 - 3794

02 03

• Σε ότι αφορά την κύρια ουσία κατάχρησης λόγω της οποίας τα άτομα αποτείνονται για θεραπεία, παρατηρείται μεγάλη αύξηση των χρηστών κάνναβης και περαιτέρω σταθεροποίηση έως και μείωση των χρηστών ηρωίνης. Η τάση αυτή είναι ειδικά εμφανής ανάμεσα στους «νέους» χρήστες, όπως απεικονίζεται στο Γράφημα 5.

Γράφημα 5: Κύρια ουσία κατάχρησης ανάμεσα σε νέους χρήστες ανά έτος

Η μεγάλη αύξηση στον αριθμό των χρηστών κάνναβης κατά το έτος 2010, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι, όπως έχει προαναφερθεί, η μεγαλύτερη αύξηση σημειώθηκε στα κέντρα «Περσέας» και «Προμηθέας», όπου τα πλείστα άτομα παραπέμπονται από την ΥΚΑΝ, ενδέχεται να οφείλεται σε τρεις κύριους παράγοντες:• Αλλαγή στη διαδικασία παραπομπής ατόμων στη θεραπεία από την ΥΚΑΝ (διεύρυνση της ηλικιακής ομάδας)• Αλλαγή στη διαδικασία καταγραφής των αιτημάτων για θεραπεία από τα συγκεκριμένα κέντρα σχετικά με τις παραπομπές της ΥΚΑΝ• Τάση/ στροφή των χρηστών (κυρίως των Ελληνοκυπρίων) στις νέες συνθετικές ουσίες (τα λεγόμενα «legal highs»), κάτι που φαίνεται και από τις κατασχέσεις της ΥΚΑΝ για το έτος 2010, όπου για πρώτη φορά κατασχέθηκαν μεγάλες ποσότητες συνθετικής κάνναβης (περίπου 25 κιλά). Σε ότι αφορά την περαιτέρω σταθεροποίηση έως και μείωση του αριθμού των ατόμων που ζητούν θεραπεία λόγω χρήσης ηρωίνης ή άλλων οπιοειδών, σημαντικό είναι να σημειωθεί ότι η μείωση αυτή αφορά μόνο στους Ελληνοκύπριους. Όπως φαίνεται στο Γράφημα 6, η ηρωίνη είναι επικρατέστερη ανάμεσα στους αλλοδαπούς, αφού το έτος 2010 το 80% των αλλοδαπών ανέφερε τη συγκεκριμένη ουσία ως την κύρια ουσία κατάχρησης, σε σχέση με 30% των Ελληνοκυπρίων.

1. Κατάσταση στην Κύπρο

Για το έτος 2010, στοιχεία για τους χρήστες που αναζήτησαν θεραπεία λόγω χρήσης παράνομων ουσιών εξάρτησης παρέδωσαν στο ΕΚΤΕΠΝ όλα τα υφιστάμενα συμβουλευτικά και θεραπευτικά κέντρα της Κύπρου πλην του προγράμματος των Κεντρικών Φυλακών που κατά το έτος 2010 ανέστειλε τη λειτουργία του λόγω υποστελέχωσης και άλλων προβλημάτων. Από τις αρχές Ιανουαρίου μέχρι τέλος Δεκεμβρίου 2010 καταγράφηκαν στη θεραπεία 884 άτομα, 117 από τα οποία συνέχιζαν τη θεραπεία από το προηγούμενο έτος. Οι τάσεις σε ότι αφορά τον αριθμό ατόμων στη θεραπεία ανά έτος απεικονίζονται στο πιο κάτω γράφημα.

Γράφημα 1: Αριθμός ατόμων στη θεραπεία, ανά έτος

Όπως φαίνεται στο Γράφημα 1, κατά τη διάρκεια της υπό αναφορά περιόδου, ο αριθμός των ατόμων στη θεραπεία, έχει σχεδόν διπλασιαστεί. Ανάλογη, αν και πιο μικρής έντασης είναι και η αύξηση των ατόμων που αποτείνονται για θεραπεία για πρώτη φορά στη ζωή τους, των «νέων» δηλαδή χρηστών. Εκτός από την αύξηση των ατόμων με πρόβλημα ουσιοεξάρτησης αυτή καθαυτή, στην τάση αυτή φαίνεται να συνέβαλαν και άλλοι παράγοντες. Συγκεκριμένα, στην αύξηση αυτή πολύ σημαντικό ρόλο φαίνεται να διαδραμάτισε το θεραπευτικό συνεχές, το οποίο επεκτάθηκε κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, προσφέροντας μεγαλύτερο εύρος θεραπευτικών προγραμμάτων και παρεμβάσεων. Ιδιαίτερη σημασία είχε δε η εφαρμογή προγραμμάτων θεραπείας φαρμακευτικής υποστήριξης (υποκατάστατης), καθώς και η πρακτική παραπομπών νεαρών παραβατών από την ΥΚΑΝ (συμπεριλαμβανομένου του προγράμματος “Fred goes Net”). Συγκεκριμένα, κατά το έτος 2010 παρατηρήθηκε πολύ μεγάλη αύξηση των ατόμων που απευθύνθηκαν στα κέντρα απεξάρτησης για εφήβους «Προμηθέας» και «Περσέας», κάτι που αποτελεί απτή ένδειξη της σημαντικής προόδου που επιτεύχθηκε στο θέμα της έγκαιρης παρέμβασης.Σε ότι αφορά την κατανομή των ατόμων ανάλογα με το είδος προσφερόμενης θεραπείας, όπως φαίνεται στο Γράφημα 2, οι μισοί καταγράφηκαν σε προγράμματα απεξάρτησης, ενώ στο άλλο 50% χορηγήθηκε φαρμακευτική αγωγή, στη πλειοψηφία για σκοπούς αποτοξίνωσης.

απεξάρτηση, 49

αποτοξίνωση, 34

υποκατάσταση, 17

Γράφημα 2: Κατανομή ατόμων στη θεραπεία κατά το έτος 2010, ανά είδος προσφερόμενης θεραπείας (%)

1.1 Κύρια χαρακτηριστικά των ατόμων που καταγράφηκαν στη θεραπεία κατά το έτος 2010 • Από το σύνολο των 884 ατόμων που καταγράφηκαν στη θεραπεία κατά το υπό αναφορά έτος, 109 ήταν γυναίκες και 775 άντρες. • Η πλειοψηφία των ατόμων ήταν στην ηλικιακή ομάδα 20-34 ετών, όπως απεικονίζεται πιο κάτω. Η μέση ηλικία όλων των ατόμων έφτασε στα 30,2 χρόνια, ενώ οι «νέοι χρήστες» ήταν κατά δύο χρόνια μικρότερης ηλικίας. Παράλληλα, οι άντρες ήταν κατά 1,4 χρόνια μεγαλύτεροι από τις γυναίκες.

Γράφημα 3: Κατανομή ηλικιακής ομάδας ατόμων στη θεραπεία κατά το έτος 2010

• Σε ότι αφορά την εθνικότητα, το 70% αποτελούσαν Ελληνοκύπριοι, 19% υπήκοοι κρατών μελών της Ε.Ε. και το υπόλοιπο 11% υπήκοοι τρίτων χωρών.• Η ανεργία έφτασε στο 39% ανάμεσα σε όλα τα άτομα που καταγράφηκαν στη θεραπεία το έτος 2010, ενώ η σταθερή απασχόληση αναφέρθηκε από το 23% των ατόμων αυτών.• Η πλειοψηφία των ατόμων (57%) διέμενε με τους γονείς τους, αλλά σημαντικός αριθμός (110 άτομα) διέμενε με το/α παιδί/ ά τους.• Σε ότι αφορά το εκπαιδευτικό επίπεδο, σχεδόν οι μισοί (47%) ανέφεραν ότι είχαν ολοκληρώσει μόνο τη δημοτική εκπαίδευση.• Η ηρωίνη παρέμεινε η κύρια ουσία λόγω της οποίας τα άτομα αιτούνται θεραπεία, με δεύτερη την κάνναβη και τρίτη την κοκαΐνη.

0

5

10

15

20

25

30

<15 15-19 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 50-54 55-59 60+

0,1

7,7

20,2

26,1

18,4

13,3

7,1

3,61,6 1,1 0,6

%

1.2 Κύριες αναδυόμενες τάσεις

• Από το έτος 2003 φαίνεται πως η μέση ηλικία των ατόμων που αποτείνονται για θεραπεία αυξάνεται. Όπως φαίνεται στο γράφημα πιο κάτω, από το έτος 2003 η μέση ηλικία του συνόλου των χρηστών έχει αυξηθεί κατά τρία χρόνια, ενώ των «νέων» χρηστών, αυτών δηλαδή που ζητούν θεραπεία για πρώτη φορά στη ζωή τους, κατά δύο χρόνια.

Γράφημα 4: Μέση ηλικία του συνόλου και των νέων χρηστών ανά έτος.

• Σε ότι αφορά την εθνικότητα, κατά το έτος 2010 παρατηρείται κάποια αύξηση στον αριθμό των υπηκόων κρατών μελών της Ε.Ε, ειδικά των ατόμων από την Ελλάδα. Το γεγονός αυτό φαίνεται να αντανακλά μια πιο γενική τάση που παρατηρείται σχετικά με την εισροή ατόμων από την Ελλάδα στην Κύπρο, που φαίνεται να συνδέεται με τη δύσκολη οικονομική κατάσταση που επικρατεί στην Ελλάδα την τελευταία περίοδο. Επιπλέον, λαμβάνοντας υπόψη τον σημαντικό αριθμό αυτής της ομάδας που καταγράφηκαν σε θεραπεία υποκατάστασης στην Κύπρο κατά το έτος 2010, σε συνδυασμό με μεγάλες λίστες αναμονής για τέτοιου τύπου θεραπεία στην Ελλάδα (ΕΚΤΕΠΝ 2011, μη δημοσιευμένο), συμπεραίνεται ότι σημαντικός αριθμός υπηκόων της Ελλάδας έρχεται στην Κύπρο λόγω αυξημένης διαθεσιμότητας στη θεραπεία υποκατάστασης, καθώς και στη σχετικά εύκολη πρόσβαση σε τέτοιου είδους θεραπεία στη χώρα μας. Όσον αφορά στον αριθμό των Ελληνοπόντιων στη θεραπεία, που παραδοσιακά ήταν αρκετά μεγάλος, κατά το έτος 2010 σημείωσε μείωση. Η τάση αυτή διαφαίνεται και στο γενικό πληθυσμό, αφού μεγάλος αριθμός Ελληνοπόντιων έχει φύγει από την Κύπρο, λόγω της αυξανόμενης ανεργίας, ειδικά στην επαρχία της Πάφου, όπου συγκεντρωνόταν μεγάλος αριθμός της συγκεκριμένης ομάδας του πληθυσμού (ECRI 2011).

423

528

778

641

785

884

191245

224

371

276 319340

0

100

200

300

400

500

600

700

800

900

1000

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

σύνολο χρηστών “νέοι” χρήστες

450

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

κάνναβη30 32,3 40,2 43,3 41,2 48,2 40,1 63,3

ηρωίνη53,1 49,6 42,1 34,4 42 34,1 35,4 18,9

κοκαΐνη4,6 9,7 12,9 17,9 11,1 15,2 16,6 10,1

0

10

20

30

40

50

60

70

% τ

ων

"νέω

ν" χ

ρη

στώ

ν

23

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

30.230.5

28.9

29.5

28.227.9

27.5

27.1

26.2

26.7

26.1

27.327.4

28.9

28.2

28.6

24

25

26

27

28

29

30

31

ετώ

ν

νέοι χρήστες σύνολο χρηστών

04 05

49,046,9

38,535,4

30,4 30,1

30,5

24,420,4

8,9 9,7

16,9

13,812,6 11,8

9,0

0,0

10,0

20,0

30,0

40,0

50,0

60,0

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

%

Τρέχουσαενδοφλέβια χρήση

Τρέχουσα χρήσηκοινής σύριγγας

0,0 20,0 40,0 60,0 80,0 100,0

Ολλανδία

Γαλλία

Αυστρία

Ουγγαρία

Μέσος όρος

Μάλτα

Κύπρος

Ιταλία

Βουλγαρία

Τσεχία

Λετονία

62.0

67,1

(με βάση τα στοιχεία για το έτος 2007)

Γράφημα 6: Ηρωίνη ως κύρια ουσία κατάχρησης ανάμεσα στους Ελληνοκύπριους και αλλοδαπούς ανά έτος

Οι λόγοι που πιθανώς να συνέβαλαν στη σταδιακή σταθεροποίηση και μείωση της ηρωίνης ανάμεσα στους Ελληνοκύπριους που καταγράφηκαν στη θεραπεία, είναι οι εξής:- Μείωση στη διαθεσιμότητα της ηρωίνης, η οποία παρατηρείται και σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Με βάση τα στοιχεία του Ευρωπαϊκού Κέντρου Παρακολούθησης των Ναρκωτικών και της Τοξικομανίας που δημοσιεύτηκαν στην Ετήσια του Έκθεση το έτος 2011, η παγκόσμια παραγωγή οπίου υπολογίζεται ότι μειώθηκε σε σχέση με τα πρωτοφανή επίπεδα του 2007, κυρίως λόγω μείωσης της παραγωγής του Αφγανιστάν από 6 900 τόνους το 2009 σε 3 600 τόνους το 2010. (ΕΚΠΝΤ 2011).- Μείωση στον αριθμό των ατόμων που δοκιμάζουν ηρωίνη.- Στροφή προς νέες συνθετικές ουσίες.- Εφαρμογή προγραμμάτων μείωσης της βλάβης (π.χ. θεραπεία υποκατάστασης).Τέλος, σε ότι αφορά την κύρια ουσία κατάχρησης, κατά το έτος 2010 για πρώτη φορά η χρήση μεθαμφεταμινών (“crystal meth”) αποτέλεσε την αιτία να αναζητήσουν βοήθεια 7 άτομα. • Η ενδοφλέβια χρήση (ως ο συνήθης τρόπος χρήσης της κύριας ουσίας) αναφέρθηκε από περίπου το 72 % των χρηστών ηρωίνης. Όπως φαίνεται στο πιο κάτω γράφημα, από το έτος 2003 παρατηρείται μια σταθερή μείωση της συμπεριφοράς αυτής. Αν και σε σχέση με το έτος 2009 φαίνεται να υπάρχει μια μικρή ποσοστιαία αύξηση στην ενέσιμη χρήσης της ηρωίνης, αυτό δεν ισχύει όταν ληφθούν υπόψη απόλυτοι αριθμοί. Επιπλέον, όπως και στην περίπτωση της χρήσης ηρωίνης, η ενδοφλέβια λήψη της ουσίας είναι επικρατέστερη ανάμεσα στους αλλοδαπούς που καταγράφηκαν στη θεραπεία.

Γράφημα 7: Συνήθης τρόπος χρήσης της ηρωίνης ανά έτος

• Περαιτέρω αύξηση φαίνεται να σημειώνεται κατά το έτος 2010 στη μέση διάρκεια χρήσης της κύριας ουσίας κατάχρησης, αφού από 7,8 χρόνια το έτος 2008, 8,5 το έτος 2009 αυξήθηκε σε 9,2 χρόνια το 2010. Η μέση διάρκεια χρήσης της κύριας ουσίας ανάμεσα στους «νέους» χρήστες έφτασε στα 7,8 χρόνια το έτος 2010. Η μέση διάρκεια χρήσης διαφοροποιείται αναλόγως της κύριας ουσίας χρήσης και όπως φαίνεται μεσολαβούν κατά μέσο όρο 8 χρόνια μέχρι οι χρήστες κάνναβης (ως κύριας ουσίας) να αποταθούν για θεραπεία. Αυτό που προκύπτει είναι ότι μέσα σε αυτή την περίοδο των 8 ετών, μπορούν να γίνουν προσπάθειες παρέμβασης, έτσι ώστε τα άτομα αυτά να αποτείνονται για θεραπεία πιο νωρίς, προλαμβάνοντας έτσι τον κίνδυνο μετάβασης τους στη χρήση άλλων ουσιών. Αυτός είναι μεταξύ άλλων και ο στόχος του προγράμματος «Fred goes Net», στο οποίο παραπέμπονται από την ΥΚΑΝ οι νεαροί συλληφθέντες, στην πλειονότητα τους χρήστες κάνναβης, οι οποίοι χωρίς την παρέμβαση αυτή πιθανώς να χρειάζονταν περισσότερο χρόνο για να έρθουν σε επαφή με το θεραπευτικό σύστημα. Ή να μην αποτείνονταν ποτέ.• Σε ότι αφορά την πολύ-χρήση, κατά το έτος 2010 παρατηρείται σημαντική μείωση στο ποσοστό των ατόμων που εκτός από την κύρια ουσία, κάνουν χρήση και άλλων δευτερευουσών ουσιών (53% το έτος 2010, σε σχέση με 60% το έτος 2008). Αν και η μείωση αυτή μπορεί ν’ αποδοθεί εν μέρει στη μεγάλη αύξηση των χρηστών κάνναβης στη θεραπεία το έτος 2010 (ανάμεσα στους οποίους η πολύ-χρήση δεν είναι διαδεδομένη σε σύγκριση με χρήστες άλλων ουσιών), ακόμη και ανάμεσα σε αυτή την ομάδα των χρηστών παρατηρείται μείωση της πολύ-χρήσης. • Σχετικά με την συμπεριφορά υψηλού κινδύνου η οποία αποτελεί ένα από τους σημαντικότερους κινδύνους που συνδέεται με προβλήματα υγείας από τη χρήση ναρκωτικών, όπως τα λοιμώδη νοσήματα που μεταδίδονται με το αίμα (π.χ. HIV/AIDS, ηπατίτιδες) ή θάνατο από υπερβολική δόση, η γενική αναλογία των ατόμων στη θεραπεία κατά το έτος 2010 που ανέφερε ενδοφλέβια χρήση έστω και μια φορά, παρέμεινε σε παρόμοια επίπεδα με τα προηγούμενα έτη. Σε ότι αφορά την τρέχουσα (κατά τις τελευταίες 30 μέρες) ενδοφλέβια χρήση και χρήση κοινής σύριγγας, παρατηρείται μια σταθεροποίηση έως και μείωση της, όπως απεικονίζεται στο Γράφημα 8.

Γράφημα 8: Τάσεις σχετικά με την τρέχουσα συμπεριφορά υψηλού κινδύνου ανάμεσα στα άτομα που αιτούνται θεραπείας ανά έτος

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

% τ

ης

εθνι

κότη

τας

Ελληνοκύπριοι Aλλοδαποί

85,579,5

71,7

76,970,4

66,7 66,6

71,8

9,9

18,9

24,9

20,3

27,2 30,230,7

25,3

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

% τ

ων

χρη

στώ

ν η

ρω

ίνη

ς

ένεση κάπνισμα

Συγκεκριμένα, σε αριθμό χωρών επικρατέστερη ως η κύρια ουσία λόγω της οποίας τα άτομα ζητούν θεραπεία είναι οι αμφεταμίνες, σε άλλο σύμπλεγμα χωρών επικρατεί η κοκαΐνη και σε άλλες η ηρωίνη. Για το λόγο αυτό, η σύγκριση της κατάστασης είναι περίπλοκη, γιατί εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, όπως τη διαθεσιμότητα των διαφόρων ουσιών, τη γεωγραφική θέση κ.ά. Γενικά όμως, φαίνεται πως στην Κύπρο η αναλογία των χρηστών ηρωίνης που αποτείνεται για θεραπεία είναι μεγαλύτερη από τον αντίστοιχο μέσο όρο στην Ε.Ε. Επίσης, η ενδοφλέβια χρήση οπιούχων στην Κύπρο φαίνεται να ξεπερνά το μέσο όρο της Ε.Ε, Σημειώνεται όμως ότι, τα στοιχεία είναι περιορισμένα και αφορούν μικρό αριθμό χωρών που παρέδωσαν στοιχεία, όπως διαφαίνεται και στο γράφημα.

Γράφημα 9: Ενέσιμη χρήση οπιούχων ως κύρια ουσία κατάχρησης ανά χώρα.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ• Αντιναρκωτικό Συμβούλιο Κύπρου 2009 – Εθνική Στρατηγική για τα Ναρκωτικά 2009-2012 • ΕΚΤΕΠΝ 2011- Ετήσια Έκθεση για το ΕΚΠΝΤ 2011• ΕΚΠΝΤ 2011- Ετήσια Έκθεση 2011• ΕΚΠΝΤ 2011 – Στατιστικό Δελτίο 2011• European Commission against Racism and Intolerance (ECRI) 2011 - ECRI Report on Cyprus.

ΕΡΕΥΝΑΚόστος και χρηματοδότηση των θεραπευτικών υπηρεσιών στην Ευρώπη1. ΕισαγωγήΣύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία του Ευρωπαϊκού Κέντρου για τα ναρκωτικά (ΕΚΠΝΤ, 2011), κάθε χρόνο πάνω από ένα εκατομμύριο Ευρωπαίοι λαμβάνουν θεραπεία για προβλήματα που συνδέονται με τη χρήση παράνομων ουσιών εξάρτησης. Από αυτούς,

περισσότεροι από τους μισούς λαμβάνουν θεραπεία υποκατάστασης για προβλήματα που συνδέονται με τη χρήση οπιοειδών, κυρίως ηρωίνης. Ενώ η μέτρηση και βελτίωση των αποτελεσμάτων της θεραπείας από τα ναρκωτικά ήταν σχετικά υψηλά στην ημερήσια διάταξη της έρευνας τα τελευταία

Παράλληλα, όπως και σε άλλες περιπτώσεις, η συμπεριφορά αυτή διαφοροποιείται ανάλογα με την εθνικότητα των ατόμων. Συγκεκριμένα, η κοινή χρήση σύριγγας ανάμεσα στους χρήστες ηρωίνης είναι επικρατέστερη ανάμεσα σε αλλοδαπούς, 62,5% των οποίων δήλωσε ότι έχει κάνει κοινή χρήση σύριγγας, σε σχέση με 38% των Ελληνοκυπρίων. Όπως διαφαίνεται από τα πιο πάνω, ενώ η χρήση ηρωίνης και οι συμπεριφορές υψηλού κινδύνου σταθεροποιούνται ή και μειώνονται ανάμεσα στους Ελληνοκύπριους που καταγράφονται στη θεραπεία, η κατάσταση ανάμεσα στους αλλοδαπούς είναι πιο ανησυχητική. Οι ιδιαίτερες ανάγκες διαφόρων ειδικών υποομάδων του πληθυσμού των χρηστών, μεταξύ άλλων των αλλοδαπών, αναγνωρίζονται και μέσα από την Εθνική Στρατηγική για τα Ναρκωτικά 2009-2012, με βάση την οποία «(…)Η εφαρμογή επαρκών στρατηγικών και η παροχή κατάλληλης θεραπείας για τις ομάδες αυτές, συχνά απαιτεί στοχοθετημένες και διαφοροποιημένες προσεγγίσεις σε ότι αφορά την επαφή με τις υπηρεσίες και την είσοδο στη θεραπεία, τις κλινικές παρεμβάσεις, τις θεραπευτικές δομές και την οργάνωση των υπηρεσιών με τρόπο που να ανταποκρίνονται καλύτερα στις ανάγκες αυτών των υπό-ομάδων (…)» (ΑΣΚ 2009).

2. Κατάσταση στη Ευρώπη

Σε ότι αφορά την κατάσταση στην Ευρώπη, παρατηρούνται μεγάλες αποκλίσεις από χώρα σε χώρα όσον αφορά στις αιτήσεις για θεραπεία απεξάρτησης από τις διάφορες ουσίες, τόσο σε απόλυτους αριθμούς όσο και ποσοστιαία.

06 07

χρόνια, το κόστος της θεραπείας έχει λάβει πολύ λιγότερη ερευνητικήπροσοχή. Η αντιμετώπιση αυτού του κενού ενημέρωσης είναι πιθανό να έχει κάποια θετικά τόσο για τους υπεύθυνους λήψης αποφάσεων όσο και για αυτούς στον τομέα παρεχόμενων υπηρεσιών. Από τη μία πλευρά, χρειάζονται ακριβείς πληροφορίες σχετικά με το κόστος της παροχής υπηρεσιών προκειμένου να σχεδιάσουν οι υπεύθυνοι την κατανομή των πόρων. Από την άλλη, οι φορείς λήψης αποφάσεων και οι χρηματοδότες μπορεί να χρησιμοποιήσουν τις πληροφορίες αυτές ως μέσα ελέγχου του κόστους, για παράδειγμα, συγκρίνοντας το κόστος παρόμοιων υπηρεσιών. Τέλος, ως μέρος μιας πληρέστερης οικονομικής ανάλυσης, πληροφορίες για το κόστος των υπηρεσιών χρειάζονται για να προσδιορίσουν τη σχέση κόστους - αποτελεσματικότητας των παρεμβάσεων και των προγραμμάτων θεραπείας.Το επιλεγμένο θέμα του ΕΚΠΝΤ παρέχει μια επισκόπηση των κυριότερων πηγών χρηματοδότησης των θεραπευτικών υπηρεσιών και των χρηματοδοτικών μηχανισμών σε Ευρωπαϊκές χώρες. Τα διαθέσιμα στοιχεία που παρουσιάζονται αφορούν το ποιός πληρώνει για τη θεραπεία, πώς γίνεται η διαχείριση των χρηματοδοτήσεων και με ποιό τρόπο κατανέμεται η χρηματοδότηση μεταξύ των διάφορων θεραπευτικών υπηρεσιών. Στη συνέχεια γίνεται μια ανάλυση του κόστους ανά θεραπευτική υπηρεσία, για κάθε είδος θεραπείας. Σημαντικό είναι να αναφερθεί ότι το επιλεγμένο θέμα επικεντρώνεται στο κόστος θεραπείας των παράνομων εξαρτησιογόνων ουσιών και δεν επιχειρεί να προβεί σε ευρύτερη οικονομική ανάλυσης της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης και των κοινωνικών δαπανών που σχετίζονται με αυτές (ΕΚΠΝΤ,2011).

2. Μεθοδολογία και πηγές πληροφοριών

Οι περιορισμένες διαθέσιμες πληροφορίες σχετικά με το κόστος της θεραπείας στην Ευρώπη προέρχεται από δύο κύριες πηγές: τις μελέτες του κόστους, και πληροφορίες για τις εθνικές δαπάνες. Οι κύριες πηγές πληροφοριών είναι τα εθνικά εστιακά σημεία, το δίκτυο του ΕΚΠΝΤ που αποτελείται από εθνικούς εταίρους των 27 κρατών μελών, τις δυο υποψήφιες χώρες και τη Νορβηγία. 13 χώρες από το σύνολο των 27 παρείχαν στοιχεία σχετικά με το κόστος θεραπείας και τη χρηματοδότηση, μέσω των ετήσιων εκθέσεων τους προς το ΕΚΠΝΤ. Οι πληροφορίες που παρείχαν ποικίλουν σε έκταση και βάθος, και η ανάλυση στο επιλεγμένο θέμα βασίστηκε κατά κύριο λόγο σε λεπτομερείς πληροφορίες από τέσσερις χώρες: Τσεχία, Γερμανία, Λουξεμβούργο και Ηνωμένο Βασίλειο. Στα δεδομένα αυτά προστέθηκαν και πληροφορίες που δόθηκαν από εθνικούς εμπειρογνώμονες, καθώς και από επιστημονική βιβλιογραφία (ΕΚΠΝΤ, 2011). Πληροφορίες σχετικά με το κόστος της θεραπείας από τα ναρκωτικά συλλέχθηκαν χρησιμοποιώντας ορισμούς του ΕΚΠΝΤ με έμφαση στην αποτοξίνωση, ενδονοσοκομειακή και εξωνοσοκομειακή ψυχοκοινωνική θεραπεία και θεραπεία υποκατάστασης οπιοειδών.

Το κόστος μπορεί να οριστεί με διάφορους τρόπους: α) το ποσό των χρημάτων που έχουν καταβληθεί για την αγορά ενός αγαθού ή μιας υπηρεσίας, β) η αξία των πόρων που χρησιμοποιούνται για την απόκτηση ενός αγαθού ή μιας υπηρεσίας, είτε πληρώνονται είτε όχι, ή γ) η αγοραστική αξία ενός αγαθού ή υπηρεσίας. Αυτό το επιλεγμένο θέμα, ενώ λαμβάνει υπόψη τον ευρύτερο ορισμό, εστιάζει στη ροή του χρήματος όσον αφορά στην αγορά αγαθών και υπηρεσιών, με εξαίρεση τα μη καταβεβλημένα ποσά (π.χ. εθελοντές).

3. Αποτελέσματα

3.1 Χρηματοδότηση θεραπείας ουσιοεξαρτήσεωνΣτοιχεία σχετικά με τους κύριους χρηματοδότες των θεραπευτικών υπηρεσιών για τα ναρκωτικά είναι διαθέσιμα για δεκατρία κράτη μέλη.

• Το κράτος είναι ο κύριος χρηματοδότης της θεραπεία, αν και σε κάθε χώρα παρατηρείται διαφορετική κατανομή και διαχείριση των χρηματικών πόρων ως προς το επίπεδο της Κυβέρνησης (κεντρικό επίπεδο σε Εσθονία, Ελλάδα, Κύπρο, Λουξεμβούργο, Πορτογαλία και Ηνωμένο Βασίλειο, τοπικό ή περιφερειακό επίπεδο σε Δανία, Ισπανία και Φινλανδία).• Τα συστήματα κοινωνικών ασφαλίσεων υγείας είναι επίσης σημαντικοί χρηματοδότες σε διάφορες χώρες: Τσεχία, Γερμανία, Λουξεμβούργο, Αυστρία και Σλοβενία).

3.2 Υπολογισμός των δαπανών για τη θεραπεία των ουσιοεξαρτήσεων στην Ευρώπη Εννέα χώρες ανέφεραν εκτιμήσεις των εθνικών δαπανών τους για τη θεραπεία των ουσιοεξαρτήσεων.

• Από τις περιορισμένες διαθέσιμες πληροφορίες, μπορεί να εκτιμηθεί σε γενικές γραμμές ότι κάθε χρόνο τα εν λόγω κράτη δαπανούν μεταξύ 1 και 20 ευρώ ανά κεφαλή του ενήλικου πληθυσμού, για τη θεραπεία της εξάρτησης.• Για τις επτά χώρες οι οποίες διαθέτουν επαρκή στοιχεία για τους απαραίτητους υπολογισμούς, η μέση ετήσια δαπάνη ανά άτομο που βρίσκεται στη θεραπεία εκτιμάται ότι κυμαίνεται από 550 μέχρι 4900 ευρώ.

3.3 Κατανομή της χρηματοδότησης ανά είδος θεραπείας Αναλυτικές πληροφορίες για τη κατανομή των κονδυλίων είναι διαθέσιμες για τη Τσεχία, τη Γερμανία, το Λουξεμβούργο και το Ηνωμένο Βασίλειο.

• Στις τέσσερις αυτές χώρες, η θεραπεία αποτοξίνωσης φέρεται να λαμβάνει περίπου το 20% της συνολικής χρηματοδότησης.• Η θεραπεία με υποκατάστατα έχει αναφερθεί ότι λαμβάνει περισσότερο από το ήμισυ των κονδυλίων για τη θεραπεία σε Γερμανία και περισσότερο από τα δύο τρίτα στο Ηνωμένο Βασίλειο, ενώ στη Τσεχία και το Λουξεμβούργο το ποσοστό αντιστοιχεί σε λιγότερο από 7%.• Η Ψυχοκοινωνική θεραπεία απορροφά το μεγαλύτερο μέρος των πόρων στη Τσεχία (θεραπεία εσωτερικής και εξωτερικής νοσηλείας), λαμβάνοντας η κάθε θεραπεία περίπου το ένα τρίτο του συνόλου της χρηματοδότησης και στο Λουξεμβούργο (εξωτερικά προγράμματα ψυχοκοινωνικής θεραπείας), περίπου το ήμισυ του προϋπολογισμού της θεραπείας.

3.4 Κόστος θεραπείας ανά άτομο Το κόστος θεραπείας ανά άτομο, παρουσιάζεται ως το ημερήσιο κόστος της θεραπείας ενός ασθενούς. Τα στοιχεία βασίζονται σε έξι κράτη: τη Τσεχία, τη Γερμανία, το Λουξεμβούργο, τη Νορβηγία, τη Σουηδία και το Ηνωμένο Βασίλειο καθώς και σε μελέτες που έχουν δημοσιευθεί στην επιστημονική βιβλιογραφία.

• Το υψηλότερο κόστος ανά ασθενή, αναφέρεται για προγράμματα εσωτερικής νοσηλείας. Συγκεκριμένα, τα κλειστά προγράμματα αποτοξίνωσης κοστίζουν μεταξύ 110 και 303 ευρώ ανά ασθενή ανά ημέρα, στο Ηνωμένο

Βασίλειο. Το κόστος εσωτερικής νοσηλείας για ψυχοκοινωνική θεραπεία, κυμαίνεται μεταξύ 59 και 404 ευρώ ανά ασθενή, ανά ημέρα με τη Σουηδία να αναφέρει το υψηλότερο κόστος ανάμεσα στις υπόλοιπες χώρες.• Η θεραπεία υποκατάστασης με μεθαδόνη φέρεται να έχει το χαμηλότερο κόστος αφού κυμαίνεται μεταξύ 2 και 37 ευρώ ανά ασθενή ανά ημέρα. Το υψηλότερο κόστος αναφέρθηκε από τη Νορβηγία.

4. Κόστος Θεραπείας στην Κύπρο

Όσον αφορά στο κόστος θεραπείας στην Κύπρο,

α) στον δημόσιο τομέα:Το κόστος θεραπείας στη Θεραπευτική Μονάδα Απεξάρτησης «Άνωση», η οποία είναι και η μόνη κρατική μονάδα εσωτερικής νοσηλείας, ανήλθε το 2010 στα €902 060. Συγκεκριμένα, το ποσό αφορά σε 130 άτομα που εισήχθηκαν στη μονάδα με συνολική παραμονή 1702 βράδια και ημερήσιο κόστος €530.

β) στον ιδιωτικό τομέα1:Το κόστος εσωτερικής νοσηλείας στον ιδιωτικό τομέα για ένα χρήστη παράνομων εξαρτησιογόνων ουσιών ανέρχεται στοποσό των €250 ημερησίως και περιλαμβάνει φάρμακα, φαγητό, επισκέψεις γιατρού, ψυχολόγων και αναλύσεις αίματος. Σε περίπτωση συνοδού καταβάλλεται το ποσό των €50 για φαγητό. Όταν δεν υπάρχει φαγητό η παραμονή είναι δωρεάν (Βερεσιές, 2011).

γ) στον Μη-Κυβερνητικό τομέα: Το κόστος θεραπείας στο Μη-Κυβερνητικό τομέα όπως στην Θεραπευτική Κοινότητα «Αγία Σκέπη» δύναται να υπολογισθεί

έχοντας υπόψη των αριθμό ατόμων που έτυχαν περίθαλψη στο εν λόγω έτος, σε σχέση με τα συνολικά έξοδα του οργανισμού, τα οποία κατά την διάρκεια του 2011 ανήλθαν περίπου στα €750 000. Τα έξοδα αυτά συμπεριλαμβάνουν όλα τα προγράμματα του οργανισμού, όπως συμβουλευτικά κέντρα, πρόγραμμα στήριξης των οικογενειών, πρόγραμμα κοινωνικής επανένταξης, καθώς και το κλειστό θεραπευτικό πρόγραμμα.

5. Συμπεράσματα

Τα επίπεδα παροχής υπηρεσιών θεραπείας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, είναι το αποτέλεσμα μιας επέκτασης των υπηρεσιών που πραγματοποιήθηκε κατά τη διάρκεια των δύο τελευταίων δεκαετιών. Σε αυτό το διάστημα, οι υπηρεσίες διευρύνθηκαν ως αποτέλεσμα του συνεχούς αυξανόμενου προβλήματος των ναρκωτικών και σε μια χρονική περίοδο όπου οι οικονομικές συνθήκες ήταν ευνοϊκές. Τώρα όμως, σε μια εποχή περικοπών των κρατικών δαπανών, η διαχείριση του κόστους της θεραπείας και η διασφάλιση της όσο το δυνατόν καλύτερης ποιότητας των υπηρεσιών που παρέχονται με το χαμηλότερο δυνατό κόστος, αποτελεί προτεραιότητα. Εντούτοις, με σκοπό την καλύτερη κατανόηση του κόστους και της χρηματοδότησης της θεραπείας της ουσιοεξάρτησης στην Ευρώπη, χρειάζεται σημαντική βελτίωση της συλλογής στοιχείων από τα κράτη μέλη. Η βελτίωση αυτή πρέπει να περιλαμβάνει την ανάπτυξη μιας ομάδας εύχρηστων εργαλείων έτσι ώστε να συλλέγονται συγκρίσιμα στοιχεία κόστους σε όλη την Ευρώπη.

Έλενα Δημοσθένους, Λειτουργός ΕΚΤΕΠΝ

1. Τα στοιχεία αφορούν στην Ιδιωτική Κλινική Βερεσιέ, για το έτος 2011.

Τύπος προγράμματος: Θεραπεία

Ομάδα στόχος: ενήλικες

Γενικός στόχος: η προώθηση της εφαρμογής και αξιολόγησης μιας παρέμβασης αυτοελέγχου με σκοπό τη μείωση των συνεπειών της χρήσης ουσιών εξάρτησης στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Γενικές πληροφορίες και μεθοδολογία: Τα προγράμματα χαμηλού ουδού (low-threshold), όπως τα προγράμματα υποκατάστατων, τα προγράμματα δουλειάς

στο δρόμο, κ.τ.λ. χρειάζεται να εφαρμόσουν μια απλή προσέγγιση κινητοποίησης των χρηστών, με στόχο την υποκίνηση και την ενίσχυση του αυτοελέγχου των ατόμων, έτσι ώστε να περιοριστεί όσο το δυνατόν η κατάχρηση παράνομων ουσιών. Αυτό το πρόγραμμα αντικρούει αντιλήψεις οι οποίες θεωρούν τη χρήση ως ηθικά λανθασμένη ή ως αποτέλεσμα μιας ασθένειας. Το πρόγραμμα θεωρεί το χρήστη ως γενικά ικανό να αξιολογήσει την κατάσταση στην οποία βρίσκεται και να επωφεληθεί από την παρέμβαση η οποία ενισχύει και κινητοποιεί τον αυτό-έλεγχο των συμμετεχόντων. Επιπρόσθετα, το πρόγραμμα στοχεύει στην ενίσχυση του

Βέλτιστες Διεθνείς Πρακτικές«Εφαρμογή και αξιολόγηση του προγράμματος αυτοελέγχου για χρήστες παράνομων ουσιών» (Evaluation and implementation of the self-control information programme for drug users).

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ• ΕΚΠΝΤ (2011). Επιλεγμένο θέμα: Cost and Financing of Drug Treatment Services in Europe: An Exploratory Study, 2011. •Δρ. Βερεσιές Κ., (2011). Προσωπική επικοινωνία σχετικά με το κόστος θεραπείας στην Κλινική Βερεσιέ, 2011.

08 09

Αναγνώσεις

Ναρκωτικά και Δημόσια ΥγείαΜετάφραση από: «Drugs and Public Health, Australian Perspectives on Policy and Practice», David Moore and Paul Dietze,2008.Εκδόσεις: Oxford University Press.Το βιβλίο αποτελείται από δυο βασικές ενότητες: α) μια σύνοψη των υφιστάμενων πρακτικών για την κατανάλωση αλκοόλ και τη χρήση ναρκωτικών και β) την αναγνώριση της ανάγκης για εφαρμογή καινοτόμων πρακτικών. Καλύπτει ένα ευρύ φάσμα ναρκωτικών, πληθυσμών και παρεμβάσεων.Το βιβλίο απευθύνεται σε πτυχιούχους και μεταπτυχιακούς φοιτητές ψυχολογίας που ειδικεύονται σε θέματα εξαρτήσεων και δημόσιας υγείας.

Ναρκωτικά και Πολιτική για τα Ναρκωτικά. Ότι χρειάζεται κανείς να γνωρίζει.Μετάφραση από: «Drugs and Drug Policy, What Everyone Needs to Know», Mark A.R. Kleiman, Jonathan P. Caulkins and Angela Hawken, 2011. Εκδόσεις: Oxford University Press.Η έκδοση δίνει ένα ορισμό του τι είναι ναρκωτικά, εξετάζει πώς αυτά δρουν στον εγκέφαλο και τι βλάβη επιφέρει η χρήση τους στους ίδιους τους χρήστες. Στη συνέχεια το βιβλίο εστιάζει σε θέματα πολιτικής δίνοντας απαντήσεις σε ερωτήματα σχετικά με τη νομιμοποίηση, το ρόλο των ποινικών απαγορεύσεων και την ανοχή όσον αφορά στο αλκοόλ και τον καπνό. Επιπρόσθετα οι συγγραφείς εστιάζουν στο εμπόριο ναρκωτικών, στους διακινητές στους δρόμους, στους μεγαλέμπορους και δίνουν την ακριβή εικόνα της σχέσης μεταξύ ναρκωτικών και εγκλήματος. Εξετάζουν θέματα αποτελεσματικότητας της θεραπείας και το ρόλο της δημόσιας πολιτικής. Τέλος αναφέρονται στο ρόλο των ναρκωτικών σε επίπεδο εξωτερικής πολιτικής, τη σχέση τους με την τρομοκρατία και τις πολιτικές που περιβάλλουν το θέμα αυτό των ναρκωτικών.

Αμφεταμίνη: Η οπτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο Παγκόσμιο περιβάλλονΜετάφραση από: «Amphetamine: a European Union perspective in the global context». EMCDDA/Europol, 2011 Η έκδοση αποτελεί μια εις βάθος μελέτη της παράνομης αγοράς αμφεταμινών φέρνοντας μαζί στοιχεία όπως οι κατασχέσεις, και η επικράτηση της χρήσης. Τα στοιχεία που αφορούν στην επικράτηση της χρήσης κατατάσσουν την Ευρώπη πρώτη παραγωγό και καταναλωτή αμφεταμινών παγκοσμίως. Τα μέτρα που λαμβάνονται στην Ευρώπη στοχεύουν στην απαγόρευση των διάφορων χημικών που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή της αμφεταμίνης. Παρόλα αυτά, η παράνομη αγορά έχει αναπτύξει διάφορους τρόπους για να ξεφεύγει από αυτά τα μέτρα ελέγχου. Τονίζοντας το ρόλο της συνεργασίας ανάμεσα στα τμήματα καταστολής της κάθε χώρας, η έρευνα αυτή εστιάζει στην ανάγκη για καλύτερη κατανόηση της αγοράς αμφεταμινών έτσι ώστε να ενισχυθούν τα μέτρα αντιμετώπισης και να είναι πιο αποτελεσματικά.

Το ‘έθνος’ των ναρκωτικών. Πρότυπα, προβλήματα, φόβοι και πολιτικές Μετάφραση από: «Drug Nation, Patterns, problems, panics & policies», Martin Plant, Roy Robertson, Moira Plant, and Patrick Miller, 2010.Εκδόσεις: Oxford University Press.Το βιβλίο παρέχει μια σαφή εισαγωγή σε θέματα υγείας και κοινωνικά θέματα που συνδέονται με τη χρήση παράνομων ουσιών εξάρτησης. Κάνει μια ανασκόπηση διαφόρων ουσιών όπως οι αμφεταμίνες, η κάνναβη, η κοκαΐνη, το έκστασι, η ηρωίνη και το LSD, λαμβάνοντας υπόψη και τη νομοθεσία που συνδέεται με αυτές τις ουσίες. Είναι γραμμένο από εμπειρογνώμονες με μεγάλη εμπειρία στον τομέα των παράνομων ουσιών και παρέχει έτσι μια εικόνα βασισμένη σε πραγματικά δεδομένα. Τέλος, το βιβλίο μπορεί να είναι χρήσιμο σε όσους ενδιαφέρονται για τη χρήση ναρκωτικών, συμπεριλαμβανομένων ψυχολόγων, συμβούλων και όσων εργάζονται στον τομέα δημόσιας υγείας.

Έλενα Δημοσθένους, Λειτουργός ΕΚΤΕΠΝ

κινήτρου των χρηστών για αλλαγή του τρόπο ζωής τους. Συγκεκριμένα, το πρόγραμμα στοχεύει στην επιτάχυνση των διαδικασιών ανάκαμψης των χρηστών βοηθώντας τους: 1) να αξιολογήσουν ρεαλιστικά τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα της χρήσης και της διακοπής της «συνήθειας» (kicking the habit), 2) να αντιμετωπίσουν τη διαδικασία της διακοπής της συνήθειας που μπορεί να είναι βαθμιαία, παρά οριστική, 3) να κατανοήσουν την ελεγχόμενη χρήση η οποία είναι ενσωματωμένη μέσα στο πλαίσιο ενός συμβατικού τρόπου ζωής ως επιτυχία προς τη σωστή κατεύθυνση, 4) να αξιολογούν την παρούσα ποιότητα της ζωής τους και να την συγκρίνουν με τη ζωή που οραματίζονται και 5) να διατυπώσουν μια σταδιακή στρατηγική και να την εφαρμόσουν με στόχο την απόκτηση της ποιότητας της ζωής που οραματίζονται. Το Ολλανδικής καταγωγής πρόγραμμα είναι καταχωρημένο στη βάση βέλτιστων πρακτικών του ΕΚΠΝΤ και έτυχε αξιολόγησης τόσο της διαδικασίας όσο και του αποτελέσματος. Ο αριθμός των οργανισμών και των

υπηρεσιών που προσάρμοσαν και εφάρμοσαν το πρόγραμμα χρησιμοποιήθηκε ως δείκτης για την αξιολόγηση του προγράμματος.

Τα αποτελέσματα της αξιολόγησης έδειξαν ότι:Η μετάφραση, η προσαρμογή, και η εφαρμογή των κειμένων των εντύπων του προγράμματος, ήταν επιτυχείς και αποτέλεσαν ενισχυτικά εργαλεία για τους χρήστες στο Βέλγιο, τη Γερμανία, την Ελλάδα, και την Ουαλία. Η ολλανδική προέλευση του προγράμματος δεν αποτέλεσε πρόβλημα σε καμία από τις τοποθεσίες, αλλά πρόσθεσε στην αξιοπιστία του. Οι παράγοντες οι οποίοι ελκύουν την εφαρμογή του προγράμματος είναι η ευκολία προσαρμογής του, η μη-ηθικολογική δεοντολογία του, οι ελκυστικές απεικονίσεις των κειμένων και το ερευνητικό πλαίσιο που συνοδεύει το πρόγραμμα.

(Για περισσότερες πληροφορίες βλέπε: http://www.emcdda.europa.eu)

Τύπος προγράμματος: πρόληψη

Ομάδα στόχος: ενήλικες

Γενικός στόχος: η εκμετάλλευση της δυνατότητας που δίνεται μετά από κάποιο τροχαίο ατύχημα για άσκηση επιρροής στη συμπεριφορά των μη αλκοολικών ατόμων, όσον αφορά στην οδήγηση και την κατανάλωση αλκοόλ, μέσω συμβουλευτικής εντός του νοσοκομείου.

Γενικές πληροφορίες και μεθοδολογία: Ο ρυθμός ανάπτυξης των τροχαίων ατυχημάτων που σχετίζεται με την κατανάλωση αλκοόλ θα μπορούσε να μειωθεί κατά το ένα τρίτο ή περισσότερο εάν οι επαγγελματίες πρώτων βοηθειών είχαν τη δυνατότητα να βελτιώσουν την παρεχόμενη πληροφόρησης σχετικά με τους κινδύνους που σχετίζονται με την κατανάλωση αλκοόλ και οδήγησης.Η απωθητική εμπειρία ενός τροχαίου ς ατυχήματος αποτελεί μια κατάλληλη στιγμή όπου τα άτομα είναι δεκτικά σε οποιαδήποτε παρέμβαση, όπως επίσης και η μετα-τραυματική περίοδος αποτελεί ευκαιρία για υλοποίηση εκπαιδευτικών παρεμβάσεων. Όσον αφορά στους επικίνδυνους καταναλωτές αλκοόλ, τα τμήματα πρώτων βοηθειών είναι σε άριστη θέση να τους αξιολογήσουν και να τους εντοπίσουν και συνεπώς να εφαρμόσουν την κατάλληλη παρέμβαση. Το εν λόγω πρόγραμμα στοχεύει: 1) στη μείωση της κατανάλωση αλκοόλ από τα θύματα τροχαίων ατυχημάτων στους οποίους βρέθηκε υψηλή συγκέντρωση αλκοόλης στο αίμα, εντός ενός έτους μετά από το ατύχημα, 2) στη μείωση του αριθμού των τροχαίων ατυχημάτων που σχετίζονται με την κατανάλωση αλκοόλ ανάμεσα στα θύματα που έχουν λάβει μέρος στο πρόγραμμα κατά την εντός ενός έτους περίοδο μετά από το ς ατύχημα.

Η μέθοδος εφαρμογής του προγράμματος περιγράφεται πιο κάτω:Σε αρχικό στάδιο, το νοσηλευτικό προσωπικό και οι κοινωνικοί λειτουργοί εκπαιδεύονται και στη συνέχεια αξιολογούνται οι δυνατότητες τους. Τα θύματα τροχαίων ατυχημάτων που επισκέπτονται τα τμήματα πρώτων βοηθειών επιλέγονται με βάση τα αποτελέσματα συγκέντρωσης αλκοόλης στο αίμα, μετά από τεστ σάλιου και ακολούθως επιλέγεται ο είδος παρέμβασης που θα εφαρμοστεί α)βραχυπρόθεσμη ή β) ελάχιστη παρέμβαση. Η βραχυπρόθεσμη παρέμβαση αποτελείται από παρεμβάσεις κινητοποίησης διάρκειας περίπου 20 λεπτών και ενημερωτικό υλικό αυτοβοήθειας που δίνεται στον ασθενή. Η ελάχιστη παρέμβαση αποτελείται από συμβουλευτικές συναντήσεις διάρκειας 10 λεπτών, και ενημερωτικό υλικό που δίνεται στον ασθενή. Και οι δύο παρεμβάσεις υλοποιούνται σύμφωνα με καθορισμένες οδηγίες.Το Ισπανικής καταγωγής πρόγραμμα είναι καταχωρημένο στη βάση βέλτιστων πρακτικών του ΕΚΠΝΤ και έτυχε αξιολόγησης τόσο της διαδικασίας, όσο και του αποτελέσματος.

Τα αποτελέσματα της αξιολόγησης έδειξαν ότι:Οι περιπτώσεις που εντοπίστηκαν αντιπροσώπευαν το 8% των ενήλικων θυμάτων τροχαίων ατυχημάτων που εισήχθηκαν στα τμήματα πρώτων βοηθειών κατά την περίοδο εφαρμογής του προγράμματος. Η πιστή εφαρμογή του πρωτοκόλλου βρισκόταν υπό συνεχή έλεγχο και επίβλεψη μέσω της αναθεώρησης των αρχείων, καθώς και συνεντεύξεις με τις συνεργαζόμενες νοσοκόμες. Η απόδοσή τους ήταν συνήθως ικανοποιητική.

(Για περισσότερες πληροφορίες βλέπε: http://www.emcdda.europa.eu)

Νατάσα Σαββοπούλου, Λειτουργός ΕΚΤΕΠΝ

«Βραχυπρόθεσμη παρέμβαση σε άτομα που εμπλάκηκαν σε οδικά δυστυχήματα σχετιζόμενα με την κατανάλωση αλκοόλ» (Brief intervention in alcohol-related traffic casualties).

10 11

Ευρωπαϊκή Επιτροπή - Πολιτική για τον Έλεγχο των Ναρκωτικώνhttp://ec.europa.eu/justice/anti-drugs/index_en.htm

Πηγές στο Διαδίκτυο ELISADhttp://www.elisad.eu/

Το ELISAD είναι ο Ευρωπαϊκός Σύνδεσμος Βιβλιοθηκών και Υπηρεσιών Πληροφόρησης για τις Εξαρτήσεις (European Association of Libraries and Information Services on Addictions). Σκοπός του οργανισμού αυτού είναι να διευκολύνει την ανταλλαγή των ιδεών και εμπειριών όσων εργάζονται στον τομέα του αλκοόλ και των ναρκωτικών, με στόχο τη βελτίωση των γνώσεων, των δεξιοτήτων και της αποτελεσματικότητας στην εργασία τους.

Το ELISAD προσπαθεί να πετύχει τον σκοπό του μέσω της επαγγελματικής δικτύωσης και συναλλαγής, και συνεπώς επεκτείνει πρόσκληση εγγραφής (βλ. οικοσελίδα) σε όσους επιθυμούν να γίνουν μέλη. Η εγγραφή μέλους γίνεται με την πληρωμή μίας ετήσιας συνδρομής, και τα μέλη λαμβάνουν έγκυρη και έγκαιρη πληροφόρηση για τις εξαρτήσεις μέσω του έντυπου περιοδικού του οργανισμού (ELISAD Journal, διατίθεται δείγμα

στην σελίδαhttp://www.elisad.eu/images/ejournal5.pdf), πλήρη πρόσβαση στον ιστότοπο και σε επιστημονικές συλλογές του τομέα των εξαρτήσεων σε όλη την Ευρώπη, καθώς και δικτύωση και επικοινωνία με Ευρωπαίους συναδέλφους μέσω λίστας ηλεκτρονικού ταχυδρομείου.

Τα εθνικά κέντρα πληροφόρησης και τεκμηρίωσης για τα ναρκωτικά πολλών κρατών-μελών της Ευρώπης, συμπεριλαμβανομένου του ΕΚΤΕΠΝ Κύπρου, είναι μέλη του ELISAD. Οποιοδήποτε όμως επιστημονικό κέντρο, ή και ιδιώτης, ενδιαφέρεται για την πληροφόρηση, διάχυση και τεκμηρίωση των επιστημονικών γνώσεων για τα ναρκωτικά, μπορεί να εγγραφεί. Συνεπώς βιβλιοθήκες κλινικών και νοσοκομείων, κέντρων απεξάρτησης, εθελοντικών συνδέσμων και άλλων οργανισμών θα μπορούσαν να επωφεληθούν και να ενισχύσουν τις δυνατότητες τους με συμμετοχή στο ELISAD.

Βύρωνας Γκέιστ, Λειτουργός ΕΚΤΕΠΝ

Οι ιστοσελίδες που βρίσκονται στην παραπάνω διεύθυνση, αφορούν στην Ευρωπαϊκή πολιτική για τον έλεγχο των ναρκωτικών και αποτελούν ένα τμήμα του ιστότοπου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για θέματα δικαιοσύνης. Ο ενδιαφερόμενος μπορεί να βρει στον ευρύτερο αυτό ιστότοπο Ευρωπαϊκά δεδομένα για τα θεμελιώδη δικαιώματα του Ευρωπαίου πολίτη, το δίκαιο των καταναλωτών, την αντιμετώπιση των διακρίσεων, ποινικά θέματα κ.α.

Η αρχική σελίδα μας υπενθυμίζει ότι κάθε χρόνο περίπου 8.500 άτομα πεθαίνουν στην Ε.Ε από υπερβολική δόση ναρκωτικών, 2.100 πεθαίνουν από HIV/AIDS που οφείλεται στη χρήση ναρκωτικών, και 3.000 άνθρωποι προσβάλλονται από τον ιό HIV εξαιτίας των ναρκωτικών. Συνεπώς η ανάπτυξη κοινών συνισταμένων στον τομέα της αντιμετώπισης των ναρκωτικών για τα κράτη-μέλη της Ε.Ε αποτελεί σταθερό σημείο αναφοράς, στο οποίο προσπαθεί να συμβάλει η δημιουργία του ιστότοπου αυτού. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιχειρεί να βοηθήσει στη συγκρότηση ενός ευρωπαϊκού πλαισίου μέσω της παρακολούθησης και αξιολόγησης των μέτρων που λαμβάνονται από τις χώρες της Ε.Ε για

τη μείωση της χρήσης ναρκωτικών, και της πρόληψης της εγκληματικότητας που σχετίζεται με τα ναρκωτικά και της διακίνησή τους. Προσφέρεται η δυνατότητα εισήγησης πανευρωπαϊκών μέτρων ελέγχου για νέα ναρκωτικά, όταν κρίνεται απαραίτητο έπειτα από ενδελεχή ανάλυση των αξιολογήσεων κινδύνου, η επιβολή των νόμων της Ε.Ε για τον έλεγχο και την πρόληψη της χρήσης χημικών ουσιών για την παρασκευή παράνομων ναρκωτικών, και η προαγωγή της ευρωπαϊκής συνεργασίας, μέσω της παροχής οικονομικής βοήθειας στο πεδίο των παράνομων ναρκωτικών.

Ο ιστότοπος είναι ιδιαίτερα βοηθητικός για την ανεύρεση νομοθεσιών για τα ναρκωτικά σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Για παράδειγμα, στο κάθετο δεξιά μενού, εντοπίζεται η επιλογή «νομοθεσία», η οποία μας δίνει πρόσβαση σε πολλές από τις σχετικές Ευρωπαϊκές Συμβάσεις, Διεθνείς Συμφωνίες, Αποφάσεις, Στρατηγικές και Σχέδια Δράσης, Εταιρικές Δράσεις, Κανονισμούς κλπ. Όπως προκύπτει από τα πιο πάνω, πρόκειται για μία πλούσια πηγή υλικού, απαραίτητη για τον επαγγελματία (και ιδιαίτερα για όσους σχεδιάζουν κοινωνική πολιτική) και τον ενδιαφερόμενο Ευρωπαίο πολίτη.

Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας Π.Ο.Υhttp://www.who.int/topics/substance_abuse/en/

Ανάμεσα στη μεγάλη γκάμα θεμάτων, τα οποία διαχειρίζεται ο Π.Ο.Υ., είναι φυσικά και η κατάχρηση ναρκωτικών ουσιών. Συνεπώς, στον ιστότοπο του ο Π.Ο.Υ. αφιερώνει αρκετές σελίδες στα ναρκωτικά, οργανωμένες στις εξής κατηγορίες ξεκινώντας από την παρακάνω σελίδα: «Γενικές Πληροφορίες» (για τις ουσίες), «Συναφή θέματα» (π.χ. κάπνισμα, αλκοόλ), «Πρόγραμμα Π.Ο.Υ.» (για την διαχείριση των εξαρτήσεων), «Τεχνικές πληροφορίες», «Δημοσιεύσεις», «Στατιστικές», και «Κατάχρηση Ουσιών σε Περιοχές Παγκόσμια».

Πλοηγώντας στην κατηγορία «Τεχνικές πληροφορίες» για παράδειγμα, βρίσκουμε χρήσιμο οδηγό για τη ψυχοκοινωνικά ενισχυμένη φαρμακοθεραπεία της εξάρτησης στα οπιοειδή

(Guidelines for the Psychosocially Assisted Pharmacological Treatment of Opioid Dependence), ο οποίος μας δίνει στην Αγγλική κατευθυντήριες γραμμές για τα προγράμματα μείωσης της βλάβης σε εθνικό, τοπικό και ατομικό επίπεδο.

Αυτό είναι μόνο ένα δείγμα του υλικού που παρέχει ο ιστότοπος.

Στην σελίδα http://www.who.int/substance_abuse/ publications/en/index.html μπορούμε να εντοπίσουμε περαιτέρω δημοσιεύσεις για θέματα ξεκινώντας από τις ουσίες γενικότερα, μέχρι και ειδικότερα για τους ευάλωτους πληθυσμούς.

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΣΦΑΛΟΥΣ ΝΥΧΤΕΡΙΝΗΣ ΔΙΑΣΚΕΔΑΣΗΣ“Safer Nights” είναι το Πρόγραμμα Ασφαλούς Νυχτερινής Διασκέδασης το οποίο για την περίοδο 2009-2011 συντονιζόταν από το Αντιναρκωτικό Συμβούλιο Κύπρου και εφαρμοζόταν από τον Οργανισμό Νεολαίας Κύπρου. Το πρόγραμμα εφαρμόστηκε σε στενή συνεργασία με οργανώσεις νέων και ιδιοκτητών χώρων νυχτερινής διασκέδασης και απευθυνόταν στο νεαρό πληθυσμό. Σκοπός του προγράμματος ήταν η μείωση των κινδύνων που σχετίζονται με την χρήση νόμιμων και παράνομων ουσιών κατά τις βραδινές εξόδους, για διασφάλιση τόσο του προσωπικού όσο και των νέων που διασκεδάζουν στους χώρους νυχτερινής διασκέδασης.

Σε συνέχεια της πιλοτικής εφαρμογής του προγράμματος Safer Nights, από το 2012 το συντονισμό και υλοποίηση του προγράμματος, αναλαμβάνει ο Οργανισμός Νεολαίας Κύπρου. Οι συνεργάτες για υλοποίηση της πιλοτικής εφαρμογής του προγράμματος για την περίοδο 2010-2011 ήταν ήταν ο Οργανισμός Νεολαίας Κύπρου, οι Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας του Υπουργείου Υγείας, και ο Παγκύπριος Σύνδεσμος Ιδιοκτητών Κέντρων Αναψυχής και ειδικότερα οι χώροι ΟΚΤΑΝΑ, Uqbar, Ithaki Venue, Blinkers και Reckless Bar, με τους οποίους θα πραγματοποιηθούν συναντήσεις για ενημέρωση των αλλαγών όσον αφορά στον συντονισμό αλλά και στις παρεμβάσεις μέχρι τις αρχές του 2012. Αφού τελικός στόχος είναι η πλήρης υιοθέτηση του προγράμματος μείωσης της βλάβης σε περισσότερους χώρους σε όλες τις επαρχίες της Κύπρου, ο Οργανισμός Νεολαίας Κύπρου σε συνεργασία με ανάδοχους συνεργάτες θα προβούν σε αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας των υφιστάμενων παρεμβάσεων και θα διερευνήσουν περαιτέρω ανάγκες για πιθανό επανασχεδιασμό και επαναστόχευση του προγράμματος.

Λήδα Χριστοδούλου, Λειτουργός ΑΣΚ

ΕΘΝΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗγια τα Ναρκωτικά

12 13

Διαδικασία Έγκρισης Προληπτικών και Θεραπευτικών Δομών / Προγραμμάτων 2011-2012

Το ΑΣΚ, μέσα από το πλαίσιο που η νομοθεσία ορίζει, εγκρίνει τα Προγράμματα που πληρούν τις προδιαγραφές καλής πρακτικής, αλλά και στηρίζει με κάθε τρόπο όσα χρήζουν βελτίωσης. Σε συνέχεια υποβολής των Προληπτικών και Θεραπευτικών Προγραμμάτων το ΑΣΚ αξιολόγησε της σχετικές αιτήσεις κατά το 2011. Συνοπτικά οι Δομές και τα Προγράμματα που εγκρίθηκαν κατά το 2011 παρουσιάζονται πιο κάτω:

Πρόληψη

1. Δημοτική Ομάδα Πρόληψης- Δήμος Γεροσκήπου «Νιώθω ασφαλής στο σχολείο μου»«Από το ΕΓΩ και το ΕΣΥ στο ΕΜΕΙΣ»«Ψυχική Υγεία: Ενίσχυση της αυτοεκτίμησης»«Όλα όσα πρέπει να ξέρω γύρω από τις ουσίες»«Ανοιχτές συναντήσεις γονέων»Ομάδες Γονέων

2. Ίδρυμα Lions Quest Κύπρου «Δεξιότητες για την εφηβεία» 3. Σύνδεσμος Καταπολέμησης Ναρκωτικών Λάρνακας (ΣΥ.ΚΑ.ΝΑ Λάρνακας)«Πρόληψη για τους νέους που βρίσκονται σε κίνδυνο»«Οι γονείς προλαμβάνουν τη χρήση ουσιών»

4. Αντιναρκωτικός Σύνδεσμος Ιδρύματος Σολομώντος Παναγίδη (ΑΣΠΙΣ)«Εφηβικά Εργαστήρια»«Η πρόληψη στη νηπιακή ηλικία: Σεμινάριο για νηπιαγωγούς- με δειγματικά μαθήματα σε ιδιωτικά νηπιαγωγεία»

5. Παγκύπριος Σύλλογος Ψυχολόγων«Κοινοτική Ψυχολογία : Ψυχολόγοι στην πρόληψη χρήσης ναρκωτικών»6. Γραφείο Πρόληψης Υπηρεσίας Καταπολέμησης Ναρκωτικών (ΥΚΑΝ) & Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού«Λαϊκές ιστορίες και παραμύθια ενάντια στην εξάρτηση»

7. Γραφείο Πρόληψης Υπηρεσίας Καταπολέμησης Ναρκωτικών (ΥΚΑΝ)«Δεξιότητες για την εφηβεία»

8. Σταθμός Πρόληψης και Συμβουλευτικής ΙΘΑΚΗ «Γνωρίζω, έχω άποψη και καταναλώνω αλκοόλ υπεύθυνα»

9. ΚΕΝΘΕΑ & Σταθμοί Πρόληψης και Συμβουλευτικής ΙΘΑΚΗ, ΑΧΙΛΛΕΑΣ, ΘΗΣΕΑΣ«Σχολείο χωρίς καπνό»«Ταξίδι Ζωής»«Οικογενειακό Συμβούλιο»

10. ΚΕΝΘΕΑ«Από νέο σε νέο» «Κύκλωπας και Οδυσσέας»«Οικογενειακό Συμβούλιο»

11. Κέντρο Πρόληψης «ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ»«Άτομα που έχουν κατάθλιψη και αγχώδεις διαταραχές»

12. Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού – Συντονιστική Επιτροπή Αγωγής Υγείας και ΠολιτότηταςΜΕΝΤΩΡ Δημοτικής Εκπαίδευσης ΜΕΝΤΩΡ Μέσης ΕκπαίδευσηςΑντιναρκωτικά Σεμινάρια

Θεραπεία

1. Θεραπευτικό Πρόγραμμα «Τόλμη» Λάρνακα2. Θεραπευτικό Πρόγραμμα «Τόλμη» Λεμεσός3. Θεραπευτικό Πρόγραμμα «Τόλμη» Πάφος4. Θεραπευτικό Πρόγραμμα «Αγία Σκέπη»5. Θεραπευτικά Προγράμματα Συμβουλευτικού Σταθμού «Αγία Σκέπη»6. Θεραπευτικά Προγράμματα Συμβουλευτικού Σταθμού «Αγία Σκέπη»7. Πρόγραμμα Ομάδων Αυτοβοήθειας «Μεσόγειος»8. Θεραπευτικά Προγράμματα (Υποκατάστασης, Αποτοξίνωσης, Βήμα με Βήμα ) «Κλινικής Βερεσιέ»9. Πρόγραμμα Ψυχολογικής Απεξάρτησης «Ιθάκη»10. Θεραπευτικά Προγράμματα «Περσέας»11. Θεραπευτικά Προγράμματα «Προμηθέας»12. Θεραπευτικά Προγράμματα «Τοξότη»13. Πρόγραμμα Απεξάρτησης και Επανένταξης «Πλοηγός»14. Πρόγραμμα Υποκατάστασης «Σωσίβιο»15. Θεραπευτικό Πρόγραμμα «Άνωση»16. Πρόγραμμα Ψυχολογικής Απεξάρτησης 360� "Στροφή" 17. Θεραπευτικά Προγράμματα "ΘΕΜΕΑ"18. Πρόγραμμα Υποκατάστασης "Γέφυρα"19. Πρόγραμμα Στήριξης Συγγενών και Φίλων Εξαρτημένων Ατόμων 20. Θεραπευτικό Πρόγραμμα "Ευήμερος"

Μαρία Ματθαίου, Εύα Συμεωνίδου, Λειτουργοί ΑΣΚ

Β. Η 1η Συνάντηση της Ομάδας Εργασίας για καθιέρωση εκπαιδευτικών προγραμμάτων στον τομέα της ουσιοεξάρτησης πραγματοποιήθηκε ήδη στο Παρίσι, 30-31 Ιανουαρίου του 2012. Η ομάδα εμπειρογνωμόνων είχε συναντήσεις μέσα στα πλαίσια του προγράμματος εργασιών του Μεσογειακού Δικτύου, μετά από πρόταση που επικυρώθηκε στην Συνάντηση Μονίμων Αντιπροσώπων στην Λουμπλιάνα τον Νοέμβριο του 2011. Η ομάδα θα πραγματοποιήσει 4 συναντήσεις κατά την περίοδο 2012-2013, με στόχο την ετοιμασία ενός πλαισίου που θα λάβει υπόψη την προώθηση της εκπαίδευσης όλων των επαγγελματιών χάραξης πολιτικής και επαγγελματιών των δομών ουσιοεξάρτησης.

Γ. Μέσα στα πλαίσια συνεργασίας μας με το Μεσογειακό Δίκτυο της Ομάδας Πομπιντού, το ΑΣΚ θα διοργανώσει εκπαιδευτική επίσκεψη για μια ομάδα εμπειρογνωμόνων από χώρα μέλος του Δικτύου της περιφέρειας της Νότιας Μεσογείου (Ιορδανία, Αίγυπτος ή Λίβανος), η οποία θα προγραμματιστεί κατά το 1ο εξάμηνο του 2012. Στόχος των εκπαιδευτικών επισκέψεων είναι η ανταλλαγή πληροφοριών για την δημιουργία εθνικών κέντρων παρακολούθησης και τεκμηρίωσης στον τομέα της ουσιοεξάρτησης στις χώρες της Νότιας Μεσογείου.

Λήδα Χριστοδούλου, Λειτουργός ΑΣΚ

Ετήσια Συνάντηση για τον Δείκτη Θανάτων και Θνησιμότητας σχετιζόμενων με τα ναρκωτικά, Λισσαβώνα, 16-17 Νοεμβρίου 2011Η συνάντηση αυτή πραγματοποιείται ετησίως, ως μέρος της παρακολούθησης και εξέλιξης του επιδημιολογικού δείκτη για τους θανάτους και την θνησιμότητα που σχετίζονται με τα ναρκωτικά στην χώρα μας και στο πανευρωπαϊκό επίπεδο. Οι συμμετέχοντες στην συνάντηση είναι μέλη του προσωπικού του Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου (EMCDDA), οι λειτουργοί των εστιακών σημείων του δικτύου REITOX (ΕΚΤΕΠΝ Κύπρου), καθώς και προσκεκλημένοι ειδικοί, όπως τοξικολόγοι, καθηγητές επιδημιολογίας, ιατροδικαστές κ.α..Κατά την διάρκεια της συνάντησης έγιναν πολλές εισηγήσεις και παρουσιάσεις, τόσο εκ μέρους του Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου, όσο και από τους προσκεκλημένους και πραγματοποιήθηκαν τέσσερα παράλληλα απογευματινά εργαστήρια, (πολυεστιακές έρευνες θνησιμότητας, ειδικά αρχεία, θάνατοι από κοκαΐνη, OD4 Index θάνατοι από μεθαδόνη). Το ΕΚΤΕΠΝ Κύπρου συμμετείχε σε δύο από τα εργαστήρια αυτά, έχοντας υπόψη τις τρέχουσες ανάγκες του δείκτη στην Κύπρο. Αξίζει να αναφερθεί, ότι σε συνέχεια της συμμετοχής μας στο εργαστήριο «Cocaine related-deaths reported in special registries», το ΕΚΤΕΠΝ Κύπρου θα συμμετέχει σε έρευνα που αποτελεί πρωτοβουλία του Βρετανικού παρατηρητηρίου, η οποία θα μελετήσει το φαινόμενο των θανάτων που σχετίζονται με την χρήση της κοκαΐνης σε επιλεγμένες Ευρωπαϊκές χώρες.

Βύρωνας Γκέιστ, Λειτουργός ΕΚΤΕΠΝ

Συναντήσεις στο εξωτερικό Συνάντηση της Επιτροπής Εθνικής Πολιτικής & Δράσης για το Αλκοόλ(Committee of National Alcohol Policy and Action Meeting), Λουξεμβούργο 18-19 Απριλίου 2012Το Αντιναρκωτικό Συμβούλιο Κύπρου εκπροσωπεί τα θέματα του Αλκοόλ σε εθνικό, ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο, συμπεριλαμβανομένου της Επιτροπής για Εθνική Πολιτική για το Αλκοόλ και Δράση (Committee on National Alcohol Policy and Action) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.Στη συνάντηση της Επιτροπής Εθνικής Πολιτικής & Δράσης για το Αλκοόλ (Committee of National Alcohol Policy and Action Meeting) το Consultancy within Engineering, Environmental Science and Economics (COWI) Consortium, η ομάδα που ανέλαβε το έργο της αξιολόγησης της Ευρωπαϊκής Στρατηγικής για το Αλκοόλ, θα παρουσιάσει τα πρώτα αποτελέσματα της αξιολόγησης και τα μέλη της επιτροπής θα έχουν την ευκαιρία να συζητήσουν τα εν λόγω αποτελέσματα. Μετά την συνάντηση υψηλού επιπέδου της Επιτροπής Εθνικής Πολιτικής & Δράσης για το Αλκοόλ στις Βρυξέλλες, προστέθηκαν κι’ άλλα κράτη μέλη στην Συμβουλευτική Ομάδα Αξιολόγησης από πλευράς της Επιτροπής. Η Συμβουλευτική Ομάδα Αξιολόγησης αποτελείται από τις εξής χώρες: Βέλγιο, Εσθονία, Φινλανδία, Γαλλία, Γερμανία, Ιρλανδία, Ιταλία, Πορτογαλία, Ρουμανία και Σουηδία. Μέσα στα πλαίσια της συνάντησης θα πραγματοποιηθεί σεμινάριο αναφορικά με το μάρκετινγκ και το αλκοόλ.

Λήδα Χριστοδούλου, Λειτουργός ΑΣΚ

Μεσογειακό Δίκτυο Ομάδας ΠομπιντούΑ. Μέσα στα πλαίσια των δραστηριοτήτων του Μεσογειακού Δικτύου, η ΟΠ διοργανώνει περιφερειακό συνέδριο για την αξιοποίηση ερευνών για τα ναρκωτικά στις πολιτικές στην περιφέρεια της Μεσογείου (Regional Seminar on the use of drug research in policy in the Mediterranean Region). Το συνέδριο θα πραγματοποιηθεί στις 22-23 Μαρτίου το 2012 στη Ραμπάτ. Συγκεκριμένα οι στόχοι του συνεδρίου είναι: (α) η συγκέντρωση των ερευνητών από την Αλγερία, την Αίγυπτο, την Ιορδανία, το Λίβανο, το Μαρόκο και την Τυνησία, που έχουν ήδη διεξάγει ή θα ήθελαν να διεξάγουν έρευνες γενικού πληθυσμού ή Mediterranean School Survey Project on alcohol and other drugs (MedSPAD). (β) η συμμετοχή του αρμόδιου φορέα χάραξης πολιτικής του Μαρόκου και άλλων ενδιαφερομένων χωρών, (γ) η συζήτηση και σύγκριση των αποτελεσμάτων των ερευνών γενικού πληθυσμού (Αλγερία) και μαθητικών ερευνών MedSPAD (Λίβανος, Μαρόκο),(δ) η συζήτηση πιθανής επανάληψης των μαθητικών ερευνών MedSPAD στον Λίβανο και στο Μαρόκο, και σε άλλες χώρες(ε) η εμπλοκή επαγγελματιών που συμμετείχαν στην ESPAD για την σύνταξη περιφερειακής έκθεσης MedSPAD για τις χώρες του Μεσογειακού Δικτύου.

14 15

Οριζόντια Ομάδα για τα Ναρκωτικά της Ε.Ε

Εξειδικευμένο Πρόγραμμα Γυναικών «Αγίας Σκέπης»

Στη συνάντηση της Οριζόντιας Ομάδας Εργασίας της Ε.Ε για τα Ναρκωτικά (ΟΟΝ), το Δεκέμβριο του 2011, παρουσιάστηκε από τη Δανική Αντιπροσωπεία το πρόγραμμα της προεδρίας της, όσον αφορά στον τομέα των ναρκωτικών. Η Δανική Προεδρία θα διαρκέσει από τον Ιανουάριο μέχρι και τον Ιούνιο του 2012 και θα διοργανώσει συνολικά τέσσερις συναντήσεις της ΟΟΝ. Τα κύρια θέματα τα οποία θα απασχολήσουν την Ομάδα κατά τη διάρκεια της Δανικής Προεδρίας είναι: α) το μέλλον της ευρωπαϊκής πολιτικής στον τομέα των ναρκωτικών, β) η υλοποίηση του Σχεδίου Δράσης της Ε.Ε για τα Ναρκωτικά 2009-2012, γ) η Προετοιμασία των κρατών μελών της Ε.Ε ενόψει της 55ης Συνόδου της Επιτροπής Ναρκωτικών Ουσιών των Ηνωμένων Εθνών και δ) η διεθνής συνεργασία.Όσον αφορά στο μέλλον της πολιτικής στον τομέα των ναρκωτικών σε ευρωπαϊκό επίπεδο, αναμένονται τα αποτελέσματα της εξωτερικής αξιολόγησης της υφιστάμενης Στρατηγικής της Ε.Ε για τα Ναρκωτικά 2005-2012, τα οποία θα συζητηθούν εις βάθος στην ΟΟΝ. Βάσει αυτών των αποτελεσμάτων θα ανταλλαχθούν και απόψεις αναφορικά με τις Αρχές και τις Κατευθύνσεις που θα πρέπει να έχει η νέα Στρατηγική για τα Ναρκωτικά. Η συζήτηση επί του θέματος θα αρχίσει επί Δανικής Προεδρίας αλλά το έργο της

διαμόρφωσης της νέας Στρατηγικής θα αναλάβει να το ολοκληρώσει η Κυπριακή Προεδρία.Σχετικά με την υλοποίηση του Σχεδίου Δράσης για τα Ναρκωτικά, η Δανική Προεδρία θα προωθήσει τις δράσεις: α) 19- Ανάπτυξη κοινής θέσης Ε.Ε για τα κριτήρια ποιότητας στην Πρόληψη, Θεραπεία, Μείωση της Βλάβης και Κοινωνική Επανένταξη, β) 65- Ανάπτυξη Δεικτών Μείωσης της Προσφοράς και γ) 63- Έρευνα που σχετίζεται με τα ναρκωτικά.Η 55η Σύνοδος της Επιτροπής Ναρκωτικών Ουσιών θα λάβει χώρα μεταξύ 12-16 Μαρτίου 2012, στη Βιέννη και η Δανία θα αναλάβει να εκπροσωπήσει εκεί την Ε.Ε, μέσω δηλώσεων που εγκρίνονται σε επίπεδο ΟΟΝ και αποτελούν την κοινή τοποθέτηση των κρατών μελών σε διάφορα ζητήματα.Περαιτέρω, αναφορικά για τις σχέσεις της Ε.Ε με τρίτες χώρες/περιφέρειες με στόχο την αποτελεσματικότερη και από κοινού αντιμετώπιση του φαινομένου, η Δανική Προεδρία θα διοργανώσει δύο συναντήσεις της Τεχνικής Επιτροπής για τα ναρκωτικά Ε.Ε και χωρών Λατινικής Αμερικής και Καραϊβικής (ΛΑΚ), τη συνάντηση Υψηλού Επιπέδου Ε.Ε- ΛΑΚ και τη συνάντηση Ε.Ε- ΗΠΑ.

Εύη Κυπριανού, Λειτουργός ΑΣΚ

Η επισκόπηση του φαινομένου των ναρκωτικών σε Ευρωπαϊκή διάσταση ανάγει τοv παράγοντα φύλο ως καθοριστικό για την ύπαρξη βασικών διαφορών που αφορούν σ’ όλες σχεδόν τις πτυχές του φαινομένου της χρήσης παράνομων ψυχοδραστικών ουσιών. Τα στοιχεία δείχνουν ότι οι γυναίκες που αντιμετωπίζουν πρόβλημα χρήσης ουσιών εξάρτησης έχουν συγκεκριμένες ανάγκες, οι οποίες απαιτούν και ειδικές παρεμβάσεις.Η διασφάλιση της πρόσβασης των γυναικών σε προγράμματα που ανταποκρίνονται στις ανάγκες τους εντάσσεται ως ξεχωριστή δράση στην Εθνική Στρατηγική για τα Ναρκωτικά, λαμβάνοντας υπόψη ότι η απουσία θεραπείας εξειδικευμένης ως προς το φύλο, μπορεί να ενεργήσει ανασταλτικά ως προς την αναζήτηση θεραπείας από τις γυναίκες.Το θεραπευτικό συνεχές στην Κύπρο καλύπτει ένα ευρύ φάσμα υπηρεσιών παρέχοντας θεραπευτικές παρεμβάσεις που αφορούν στη μεγαλύτερη ομάδα χρηστών που αιτούνται θεραπείας, που είναι κατά κύριο λόγο άντρες. Κενό εντοπίζεται ως προς τα Προγράμματα που εξειδικεύονται ως προς το φύλο, δεδομένο που μπορεί να ενεργήσει ανασταλτικά ως προς την αναζήτηση θεραπείας από τις γυναίκες. Παρόλα αυτά, η διασφάλιση της προσβασιμότητας των γυναικών στη θεραπεία επιτυγχάνεται σ’ ένα βαθμό με την εξυπηρέτηση

των γυναικών σ’ όλες τις υφιστάμενες δομές θεραπείας και κοινωνικής επανένταξης με παρεμβάσεις όπως π.χ. ομάδες γυναικών.Εντοπίζοντας το πιο πάνω κενό, η Αγία Σκέπη κατέθεσε στο ΑΣΚ πρόταση αναφορικά με το σχεδιασμό εξειδικευμένου προγράμματος για γυναίκες σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο στο κτίριο της Αγίας Σκέπης στο Φιλάνι. Στις θεραπευτικές κοινότητες, όπως και στην Αγία Σκέπη, ο κύριος θεραπευτής είναι η ίδια η κοινότητα. Η αλληλεπίδραση δηλαδή και η σχέση που αναπτύσσεται μέσα από την συνύπαρξη ανθρώπων. Την κοινότητα αποτελούν τα μέλη και το προσωπικό επί 24ώρου βάσεως. Η αποτοξίνωση είναι όρος εισδοχής και όχι στόχος θεραπείας.

Βασικά στοιχεία της λειτουργίας της Κοινότητας είναι:• Ο κύριος θεραπευτής είναι η ίδια η κοινότητα.• Σύστημα ιεραρχίας.• Μπορεί το άτομο να βιώσει την αλλαγή.• Η ομάδα προωθεί την αλλαγή.• Τα άτομα πρέπει να αναλάβουν προσωπική ευθύνη.

Πλαίσια και δομές πρέπει να υπάρχουν ώστε τα πιο πάνω να μπορούν να δημιουργηθούν.

Ανακοίνωση λειτουργίας νέας δομής απεξάρτησης και επανένταξης «Εντατικό Πρόγραμμα Ημέρας Ευήμερος», Εγκεκριμένο από το Αντιναρκωτικό Συμβούλιο Κύπρου (ΑΣΚ) Βρίσκεται στη Λεμεσό και λειτουργεί στα πλαίσια ΜΚΟ. Παρέχει υπηρεσίες που στοχεύουν στην αποκατάσταση και επανένταξη ενηλίκων ατόμων με ιστορικό εξάρτησης. Ο ΕΥΗΜΕΡΟΣ είναι εντατικό ολοκληρωμένο πρόγραμμα απεξάρτησης και επανένταξης. Στοχεύει στην εξατομικευμένη πολύ-επίπεδη φροντίδα και επιδιώκει το μέγιστο θεραπευτικό αποτέλεσμα. Εμπεριέχει 4 σπονδυλωτές φάσεις που επιδιώκουν τη θεραπευτική αλλαγή με τις λιγότερες δυνατές υποτροπές:

4 φάσεις• Αξιολόγηση: σκιαγράφηση ψυχολογικού προφίλ και εκτίμηση των αναγκών φροντίδας • Κινητοποίηση: ανάδειξη του προβλήματος και της ανάγκης για θεραπεία • Σταθεροποίηση: Καλλιέργεια δεξιοτήτων αντίστασης στην εξαρτητική συμπεριφορά• Ευημερία: προσωπική ωρίμανση και κοινωνική επανένταξη

Ελάχιστη διάρκεια συμμετοχής: 3 μήνεςΜέγιστη διάρκεια: 24 μήνες

Θεραπευτικές Προτεραιότητες: • Bελτίωση ψυχοκοινωνικών δεξιοτήτων. • Συναισθηματική σταθεροποίηση και αυτοέλεγχος. • Ανάδειξη της προσωπικής ηθικής. • Αναζήτηση και ικανοποίηση προσωπικών ενδιαφερόντων και χαρισμάτων.• Παροχή ευκαιριών επαγγελματικής κατάρτισης.

• Συστηματική οικογενειακή συμβουλευτική.• Κοινωνική ενσωμάτωση.

Στον ΕΥΗΜΕΡΟ μπορούν να ενταχθούν: • Εξαρτημένα άτομα μετά το στάδιο της αποτοξίνωσης• Άτομα που λαμβάνουν υποκατάστατα ουσιών εξάρτησης /φαρμακευτική αγωγή• Άτομα που αναζητούν ψυχολογική απεξάρτηση• Άτομα που επιδιώκουν την κοινωνική επανένταξη

Δυνατότητα ένταξης παρέχεται και σε αγγλόφωνους ή ρωσσόφωνους.

Θεραπευτική ομάδα:

ψυχολόγοι √ εκπαιδευτικοί √

ψυχοθεραπευτές √ εργοπράκτες √

ιατροί √ εικαστικοί θεραπευτές √

συνοδοί εργασίας √ γυμναστές √

διατροφολόγοι √

Επικοινωνία: Εντατικό Πρόγραμμα Ημέρας Ευήμερος Πάτμου 15, 3046, ΛεμεσόςΤηλ. 70005532Φαξ. 25716558 evimerosidc@cytanet.com.cy

Το Πρόγραμμα των γυναικών θα στελεχώνεται εξολοκλήρου από γυναίκες όπου οι θεραπευτικές ανάγκες να αντιμετωπίζονται όσο το δυνατό ξεχωριστά από τον αντρικό πληθυσμό, μέχρι την επανένταξη όπου εκεί μπορούν να δουλέψουν τις σχέσεις μεταξύ τους. Οι γυναίκες που θα βρίσκονται στο πρόγραμμα θα συμμετέχουν σε θεραπευτικές ομάδες, εργασιοθεραπεία και παραγωγική απασχόληση. Επίσης, η ψυχαγωγία και η ετοιμασία των γευμάτων θα γίνεται ξεχωριστά από τους άντρες ενώ η επαφή μεταξύ

αντρών και γυναικών θα είναι τέτοια ώστε τα οφέλη ναυπερτερούν των μειονεκτημάτων, όπως καθορίζονται από την βιβλιογραφία.To Εξειδικευμένο Πρόγραμμα Γυναικών «Αγίας Σκέπης» θα λειτουργήσει πιλοτικά για διάρκεια ενός έτους, ενώ στη συνέχεια θα επαναξιολογηθεί η λειτουργία του.

Εύα Συμεωνίδου, Λειτουργός ΑΣΚ

5 Μαρτίου: Οριζόντια Ομάδα για τα ναρκωτικά, Βρυξέλλες. Συμμετοχή ΑΣΚ. 6 Μαρτίου: Συνάντηση Ευρωπαϊκής Ένωσης και χωρών Λατινικής Αμερικής και Καραϊβικής, Βρυξέλλες. Συμμετοχή ΑΣΚ. 12-16 Μαρτίου: Συνάντηση Επιτροπής για τα Ναρκωτικά, Βιέννη. Συμμετοχή ΑΣΚ. 18 Απριλίου: Οριζόντια Ομάδα για τα ναρκωτικά, Βρυξέλλες. Συμμετοχή ΑΣΚ. 19 Απριλίου: Συνάντηση Ευρωπαϊκής Ένωσης και χωρών Λατινικής Αμερικής και Καραϊβικής, Βρυξέλλες. Συμμετοχή ΑΣΚ. 14 Μαΐου: Οριζόντια Ομάδα για τα ναρκωτικά, Βρυξέλλες. Συμμετοχή ΑΣΚ. 15 Μαΐου: Συνάντηση Ευρωπαϊκής Ένωσης και Η.Π.Α, Βρυξέλλες. Συμμετοχή ΑΣΚ.

16 Μαΐου: Συνάντηση Ομάδας του Δουβλίνου, Βρυξέλλες. Συμμετοχή ΑΣΚ.

ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟΜάρτιος-Μάιος 2012

Ναι ■Όχι ■

Ίσως ■Δεν γνωρίζω ■

Για να ψηφίσετε μπορείτε να επισκεφθείτε την ιστοσελίδα του ΕΚΤΕΠΝ: www.ektepn.org.cy

ΘΕΩΡΕΙΤΕ ΤΙΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΜΕΙΩΣΗΣ ΤΗΣ ΒΛΑΒΗΣ ΧΡΗΣΙΜΕΣ;