دوای ئه وه ی پارتی دیموكراتی كوردستان، له حكومه ت���ی گۆڕان���ی بزوتن���ه وه ی هه رێ���م بێبه ش كرد، كار ب���ۆ پێكهێنانی كابینه یه كی نوێی حكومه ت ده كات، پارته بچوكه كان و توركومان و كلدۆ ئاشوریه كان به ش���دار ده بن و هه ڵوێس���تی سێ الیه نی یه كێت���ی و كۆم���ه ڵ و یه كگرتویش ئه مڕۆ

له هه ولێر یه كالده بێته وه .تایبه ت به ئاوێنه : سه رچاوه یه كی ئاگادار به ئاوێنه ی راگه یاند كه ئه گه ری ئه وه به هێزه له چه ند رۆژی داهاتودا، نێچیرڤان بارزانی س���ه رۆكی حكومه تی هه رێمی كوردستان ده ست له كاركێشانه وه ی خۆی پێشكه ش به مه سعود بارزانی بكات، هاوكات بارزانی

نێچیرڤان له كاركێش���انه وه كه ی ده س���ت بارزانی قب���وڵ ده كا و پاش چه ند رۆژێك رایده سپێرێته وه بۆ پێكهێنانی حكومه ت، ناوی ئ���ه م حكومه ته ش له بنكه فراوانه وه ده گۆڕدرێت بۆ )كابینه ی نۆهه م( یاخود

)كابینه ی كاتیی تا هه ڵبژاردن(.به پێی زانیارییه كان���ی ئاوێنه هه ریه ك

له پارتی دیموكراتی كوردس���تان و یه كێتی یه كگرت���وی كوردس���تان و نیش���تیمانی ئیس���المی و حزب���ی ش���یوعی و حزب���ی حزبی كلدۆئاشوریه كان و زه حمه تكێشان و سۆسیالس���ت، به ش���داری ئه و حكومه ته نوێی���ه ده ك���ه ن، هه روه ه���ا گۆڕانكاری له وه زاره ته كان و پێكهاته ی س���ه رۆكایه تی

په رله ماندا ده كرێت.كۆمه ڵ و یه كێتی و كۆبون���ه وه ی ئه مڕۆ یه كگرت���و ك���ه به ئاماده بونی كه س���انی یه كه می ئه و س���ێ الیه نه ئه نجامده درێت، دوا هه ڵوێستی ئه و سێ الیه نه سه باره ت به دوا پێش���هاته كانی كوردستان یه كالیی

ده بێته وه .

ئاگاداره ك���ه ، س���ه رچاوه به پێ���ی "هه ڵوێس���تی ئه م���ڕۆی ئه و س���ێ الیه نه ئه وه ش رون ده كاته وه بزوتنه وه ی گۆڕان به ته نهاو ب���ێ هاوپه یمانێتی ده هێڵێته وه

یان نا".

یه كێت���ی و س���ه ركردایه تی ئه ندام���ی به رپرس���ی مه ڵبه ن���دی پێش���مه رگه ، مسته فا چاوڕه ش ئاماژه به وه ده كات كه به یاننامه ی هێزه كانی حه فتا به قه ڵه می یه كێ���ك له مه كت���ه ب سیاس���ییه كانی یه كێتی نوس���راوه ، ئ���ه و ده ڵێت "من

نه بوم به پاشكۆی پارتی".ئاوێنه ، سلێمانی : مسته فا چاوڕه ش له چاوپێكه وتنێك���ی تایبه ت به ئاوێنه دا رایگه یان���د كه ئه و به ردب���اران و باره گا سوتانه ی كه مناڵه ورتكه ئه یكات له هیچ قاموسێكدا نیه ، ئه و وتی "دو ساڵ به ر

له ئێس���تا )17ی شوبات( زه مینه یه كی خراپی هێنایه ئ���اراوه و خه ڵكی فێری

به ردباران كردن كرد".نكوڵی له وه ش كرد كه ئه و به یاننامه یه ی فه رمان���ده س���ه ربازییه كانی هێزه كانی حه فتا س���ه باره ت به خۆپیشاندانه كانی ئه مدوایی���ه ده ریانكرد جێ���ی ناڕه زایی بوبێت، یه كێت���ی سیاس���ی مه كته بی ئه و وتی "ئ���ه و به یاننامه یه له مه كته بی سیاسی یه كێتی نوسراوه و هه ركه سیش ده ڵێ���ت ئاگام لێی نی���ه بۆ خۆی وت، یه كێك به قه ڵه م���ی به یاننامه یه ئ���ه و

له مه كت���ه ب سیاس���ییه كانی یه كێت���ی نوس���راوه ، ئه گه ر مه كته بی سیاس���ی دژی ئه و به یاننامه یه یه ، بۆچی بانگمان

ناكات لێپرسینه وه مان له گه ڵ بكه ن؟"وتیشی " نه خێر من نه بوم به پاشكۆی پارتی و ئه وه ش دوره له راستییه وه ، هه تا ئه وكاته ی له یه كێتیدا بم یه كێتیم، ئه گه ر له یه كێتیش نه مام، له ژیانمدا په یوه ست

نابم به هیچ حزبێكی سیاسییه وه ".

وەزی����ری دەرەوەی کانتۆن����ی جەزیرە، به وه ئام����اژه عومەر د.عەبدولکەری����م ک����ه په رلەمان����ی کوردس����تان ده کات دان����ی بەکانتۆنەکانی رۆژئ����اوادا ناوه ، بەاڵم حکومەتی هەرێم تا ئێس����تا دانی پێدا نەن����اوە، ئه و ده ڵێ����ت "به داخه وه

په وه ندیمان له گه ڵ پارتی خراپه ".د.عەبدولکەریم برۆکس����ل: ئاوێن����ه ، له چاوپێکه وتنێک����ی عوم����ەر تایب����ه ت به ئاوێن����ه دا رایگه یان����د ک����ه هێزی دروستکردنی بەخۆرێکخستنەوەو گەل توانییان داعش بشکێنین، ئه و وتی

"لەکاتێکدا هەلی زێرین بۆ کورد هاتۆتە ئاراوەو لەئێس����تادا کورد زۆر پێویستی بەیەکدەنگ����ی و یەکڕیزی����ی هەیە، بەاڵم پارتی تا ئێس����تاش دان بەکانتۆنەکانی رۆژئ����اوادا نانێ����ت، لە کاتێک����دا هەمو دنیا هی����وای بەکانتۆنەکان����ی رۆژئاواو

هەوڵەکانی ئێمە هەیە". وتیشی "ئێمە هەمیشە دەستمان درێژ دەکەین بۆ پارتی و ه����ەر هێزێکی تری کوردو هەتا بۆ تورکیاش بۆ ئاش����تی و دانوس����تان، بەاڵم پارت����ی نایەوێت و تا ئێس����تا هەنگاویان نەناوە بۆ یەکبونی

دەنگمان وەک کورد، جگە لەوە نەبێت ک����ە بەش����داری کۆنگ����رەی پەیەدەیان کرد ل����ەم دوایی����ەدا، بەهیواین پارتی

هەڵوێستی خۆی بگۆڕێت ".

له س���ێ رۆژی خۆپیشاندانه کانی سنوری هه ڵه بجه و پشده رو پارێزگای سلێمانی و گه رمیان���دا ک���ه له هه ین���ی و ش���ه ممه و یه کش���ه ممه دا به رده وامب���و، 5 ک���ه س شه هیدو 172ی دیکه برینداربون، زۆربه ی

برینداره کانیش به به رد پێکراون .به ڕێوه ب���ه ری س���لێمانی: ئاوێن���ه ، د. ته ندروس���تی سلێمانی، فه رمانگه ی میران محه مه د له ب���اره ی کۆی ژماره ی برینداره کان���ی خۆپیش���اندانه کانی ئه م

دواییه ی س���نوری پارێزگای س���لێمانی به ئاوێنه ی راگه یاند که به هه مو سنوری ش���اری س���لێمانی و گه رمیان و پشدەرو بتوێن و ش���اره زور 172 بریندار هه بوه ، ئ���ه و وتی "برینداره کان زۆرینه ی به به رد

بوه و چاره سه ریان بۆ کراوه و چونه ته وه بۆ ماڵه وه ، ته نها له پشده رو بتوێن نه بێت که هه ندێک حاڵه تی فیشه کی تێدابوه".

هه روه ها پزیش���كی نەش���تەرگەری و نەخۆشخانەی لەبەڕێوەبەری فریاكەوتن

فریاكەت���ن لەس���لێمانی، د.ئومید عه لی حەمەس���اڵح بەئاوێن���ەی ڕاگەیان���د که لەخۆپیشاندانەكانی چەند ڕۆژی ڕابردوی ش���اری س���لێمانی 70 حالەت هاتونەتە نەخۆشخانەی فریاكەوتنی سلێمانی 23

حاڵەتیان چاالكیە مەدەنیەكان بون و 47 حاڵەتیان هاواڵتی خۆپیشاندەر بون.

رۆژنامه یه كی سیاسیی گشتییه کۆمپانیای ئاوێنه ده ریده کات

ژماره )498( سێشەممە 2015/10/13

w w w . a w e n e . c o m

ریکالم

2

ئه و قوربانییه ی به ڕێککه وت که وته ناو

خۆپیشاندانه کانه وه

کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات نرخی 1000 دینار ته له فۆن: 3202416 تیراژ: 4500ناونیشان: سلێامنی ته الری زارا - نهۆمی سێه م - شوقه ی ژماره 32

نه وشیروان مسته فا

مرۆڤێکی یاخی

4 318

پارتی‌‌كابینه‌یه‌كی‌‌نوێی‌‌حكومه‌ت‌پێكده‌هێنێتحزبه بچوكه كان به شدارده بن و یه كێتی و كۆمه ڵ و یه كگرتو ئه مڕۆ یه كالده بنه وه

8پشده رو بتوێن

ده روازه ی روداوه هه ژێنه ره کان

رێكخەرێکی خۆپیشاندانەكانی

)طلعت ریحتکم( ی لوبنان بۆ ئاوێنه

ده دوێت

روسییه كی به ڕه چه ڵه ك عێراقی

بێکاریی.. مۆته که ی ژیانی گه نجان

7

له‌‌‌3رۆژی‌خۆپیشاندانه‌کاندا‌‌5که‌س‌شه‌هیدو‌‌172که‌س‌بریندار‌بون

به‌رپرسی‌مه‌ڵبه‌ندی‌پێشمه‌رگه‌:‌به‌یاننامه‌ی‌هێزه‌کانی‌‌70مه‌کته‌ب‌سیاسییه‌ک‌نوسیویه‌تی

وەزیری دەرەوەی کانتۆنی جەزیرە: پەیوه‌ندیمان‌له‌گه‌ڵ‌پارتی‌خراپه‌

خۆپیشاندانه کانی گه رمیان فۆتۆ: ئاراز محه مه د

3

2

4

5

تایبه‌ت(498( سێشه ممه 22015/10/13

له‌سێ‌رۆژی‌خۆپیشاندانه‌کاندا‌‌5شه‌هیدو‌‌172که‌س‌بریندار‌هه‌بون

پارتی هه وڵێكی زۆر ده دات سه رۆكی په رله مان به ره و

هه ولێر نه چێت

ئارام..‌ئه‌و‌قوربانیه‌ی‌به‌رێکه‌وت‌که‌وته‌‌ناو‌خۆپیشانده‌رانه‌وه‌له خۆشه ویستی شه هید ئارام ئه و ناوه یان لێنابو

ئا: مه زهه ر که ریم

له خۆپیشاندانه کانی سنوری پارێزگای سلێمانی و هه ڵه بجه دا، 5 که س شه هیدو

172ی دیکه برینداربون، زۆربه ی برینداره کانیش به به رد پێکراون و

ره وانه ی ماڵه وه کراونه ته وه .

دکت���ۆر میران محه م���ه د، به ڕێوه به ری س���لێمانی ته ندروس���تی فه رمانگ���ه ی له ب���اره ی ک���ۆی ژم���اره ی برینداره کانی خۆپیش���اندانه کانی ئه م دواییه ی سنوری پارێزگای س���لێمانی به ئاوێنه ی راگه یاند س���لێمانی و ش���اری س���نوری "به هه مو گه رمیان و پشدەرو بتوێن و شاره زور 172 برین���دار هه بوه ، برین���داره کان زۆرینه ی به به رد بوه و چاره س���ه ریان ب���ۆ کراوه و چونه ته وه بۆ ماڵه وه ، ته نها له پش���ده رو بتوێ���ن نه بێ���ت ک���ه هه ندێ���ک حاڵه تی فیشه کی تێدابوه. برینداره کانیش تێکه ڵه بوه له نێوان هاواڵتی���ان و هێزه ئه منیی و

چاالکه مه ده نییه کان".هه روه ها باس���ی ل���ه وه ش کرد که هه ر له ئه نجام���ی توندوتیژییه کان���دا 5 که س ش���ه هیدبون، که س���یانیان له قه اڵدزێ و

دوانیان له که الربوه .دکت���ۆر می���ران به داخه ب���ۆ بریندارو ش���ه هیده کان و هی���واداره حاڵه ت���ی له و

شێوه یه دوباره نه بێته وه .دكتۆر ئومید عه لی حەمەساڵح پزیشكی لەبەڕێوەبەری فریاكەوتن نەشتەرگەری و نەخۆش���خانەی فریاكەت���ن لەس���لێمانی لەخۆپیشاندانەكانی ڕاگەیاند" بەئاوێنەی چەند ڕۆژی ڕابردوی ش���اری س���لێمانی 70 حال���ەت هاتونەت���ە نەخۆش���خانەی فریاكەوتن���ی س���لێمانی 23 حاڵەتی���ان چاالكیە مەدەنیەكان بون و 47 حاڵەتیان

هاواڵتی خۆپیشاندەربون ".

ئەو وتی "هەموحاڵەت���ەكان هاتونەتە الی ئێمە وەك نەخۆشخانەی فریاكەتنی س���لێمانی ڕۆش���تونەتەوە بۆماڵ���ەوەو دوان تەنها نەماونەتەوە لەنەخۆش���خانە لەبریندارەكان���ی ق���ەاڵدزێ نەبێ���ت كە نەش���تەرگەریان بۆ ك���راوە و برینەكانیان لەنەخۆشخانەی فریاكەوتنی سەخت بوە س���لێمانی هێڵراونەت���ەوە بەمەبەس���تی

چاودێری كردن"هاواڵتیانەی ئەو بەوەكرد ئاماژەش���ی لەچەند ڕۆژی خۆپیشاندانەكاندا هاتونەتە نەخۆش���خانەی فریاكەوتن���ی س���لێمانی زۆربەیان مێردمنداڵ و گەنج بون تەمەنیان

لەنێوان 15 بۆ 25 ساڵدابوە".هه روه ه���ا دكت���ور عوس���مان محم���د قەاڵدزی گشتی نەخۆش���خانەی جێگری به ئاوێنه ی راگه یاند "لەكۆی توندوتیژیی و خۆپیش���اندانەكانی چەند ڕۆژی ڕابردوی ق���ەزای ڕانی���ە و پش���دەر 18 برین���دار و ئێم���ە لەنەخۆش���خانەكەی 3 ش���ەهید تۆمارك���راوە كە یەكیك لەش���ەهیدەكان مامۆس���تای قوتابخانە ب���وە و دوانەكەی

دیکه ش مێردمنداڵ و قوتابی بون".بەڕێوەبەری محمد جێگ���ری هەڵگورد ك���ەالر فریاكەوتن���ی نەخۆش���خانەی له باره ی قوربانییه کان���ی ئه و ناوچه یه وه به ئاوێنه ی راگه یاند "لەماوەی چەند ڕۆژی توندوتیژی و خۆپیشاندەكانی قەزای كەالر 31 حالەت ڕویداوە كە دوان لەبرینارەكان ش���ەهیدبون و 29 ش���یان چارەس���ەریان

بۆكراوە و گەڕاونەتەوە بۆ ماڵەوە".له رۆژی هه ینی، 9ی تش���رینی یه که م، ده ستیپێکردو له قه اڵدزێ خۆپیش���اندان کرژی و ئاڵۆزی لێکه وته وه ، دوای ئه وه ش خۆپیشاندانه کان بۆ شارو شارۆچکه کانی دیک���ه ی س���نوری پارێزگای س���لێمانی ته ش���ه نه ی س���ه ندو له زۆربه ی ناوچه کان

قوربانی له شه هیدو بریندار لێکه وته وه .

له دو رۆژی رابردودا، پارتی دیموكراتی هه وڵ یه كێتیه وه له ڕێگه ی كوردستان ده دات د.یوس���ف محه مه د س���ه رۆكی پارله مان دوێنێ به ره و هه ولێر نه چێت، ژیانت بچی���ت پێیده ڵێ���ن ته نان���ه ت ده كه وێته مه ترسیه وه ، به اڵم سه رۆكی په رله مان س���ور ده بێت له سه ر بڕیاری

چونی به ره و هه ولێر.تایب���ه ت به ئاوێن���ه : به پێ���ی ئ���ه و كه وتون، ئاوێنه ده س���ت زانیاریانه ی ف���ازڵ میران���ی ش���ه وی یه كش���ه ممه كارگێڕی به ختی���ار به مه ال په یوه ندی مه كته بی سیاس���ی یه كێتیه وه ده كات كه به د.یوس���ف محه م���ه د رابگه یه نن به ره و هه ولێر نه چێت بۆ ئه وه ی ژیانی

نه كه وێته مه ترسیه وه . دوێن���ێ به یانی���ش له كات���ی چونی س���ه رۆكی په رله م���ان له كه ركوك���ه وه بۆ هه ولێر، س���ه رۆكی لیس���تی سه وز له په رله مان���ی كوردس���تان، بێگ���ه رد تاڵه بان���ی په یوه ندی پێ���وه ده كات و پێیده ڵێت كه "كه مێك پێش تۆ رزگار

عه ل���ی ئه ندام���ی مه كته بی سیاس���ی به بازگه ك���ه دا تێپه ڕی���وه و وتویه ت���ی پێیبڵێ���ن به هیچ ش���ێوه یه ك نه یه ت، چونكه هێزێكی ئه وه نده زۆرو گه وره یان هێناوه ت���ه س���ه ر ئه و رێگه ی���ه ره نگه قه ت هێ���زی وایان بۆ ش���ه ڕی داعش نه بردبێ���ت. رزگار عه لی وتویه تی من كه ئه ندامی مه كته بی سیاسی یه كێتیم هه ت���ا به چاوی خۆی���ان منیان نه دیوه

نه یانهێشتوه تێپه ڕم".به د. یوس���ف تاڵه بان���ی بێگ���ه رد بگه ڕێیته وه "ئه گ���ه ر وتوه محه مه دی

ره نگه باش بێت".به اڵم س���ه رۆكی په رله مان سور بوه له س���ه ر ئه وه ی ب���ه ره و هه ولێر بچێت به مه به س���تی ئاماده بون له كۆبونه وه ی

په رله مانی كوردستان.به پێ���ی زانیاریه كانی ئاوێنه ، دوێنێ پارتی هێزێكی گه وره ی به هه مه رو ئێس پیجی و دۆشكه وه له مبه رو ئه وبه ری ئه و رێگه یه دا راگرتوه كه ب���ه ره و بازگه ی

هه ولێر ده چن.

ئا: ئاراز محه مه د

که سێکی نزیکی یه کێک له شه هیده کانی خۆپیشاندانه کانی ئه م چه ند رۆژه ی

رابردوی که الر، باس له ژیانی قوربانییه که ده کات و رایده گه یه نێت که هیواداره شه هیدکردنی ئارام، ئارامیی

له گه ڵ خۆیدا بهێنێت.

له ئێواره یه ک���ی ک���ه بای���ز ئ���ارام ئۆکتۆب���ه ر 10ی رۆژی دره نگ���ی ته رمی له گه ڵ له خانه قینه وه له کاتێکدا که الر، ب���ۆ ده گه ڕێته وه خزمێکیان���دا به ئوتومبێله که یه وه ده که وێته ناو چه ند خۆپیش���انده رانه وه ، ئه منیی و هێزێکی بۆیه ناچ���ار ئوتومبێله که ی جێدێڵێت و ده یه وێت به پێ له و شوێنه دوربکه وێته وه ، له و کاته دا هه رچه ن���ده چه ند کۆاڵنێک ئه ودیو باره گاکه ی پارتی ده بێت، به اڵم فیش���ه ک به ر س���نگی ده که وێت و گیان

له ده ستده دات.عەدال���ەت لەتیف ئامۆزای ئارام باس ل���ه وه ده کات که ئه و هێ���زه ته قه کانی کردوه راس���ته وخۆ بۆ ن���او خه ڵکه که بوه و به ئاس���ماندا نه بوه ، "به ڵگه ش���م بۆ قس���ه که م ئه وه یه ئه و دو که س���ه ی به ر فیشه که کان له ده ستداوه ، گیانیان

سه رو سنگیان که وتوه ".ده کات ل���ه وه ش ب���اس هه روه ه���ا په یوه ن���دی ئامۆزاک���ه ی ک���ه س���ه ر نه بوه و به خۆپیش���اندانه کانه وه نه بوه ، به هی���چ حزبێکی سیاس���ییش "ب���ه اڵم له هه ڵبژاردنه کان���دا ده نگده ری یه کێتی بوه ، به اڵم ئه مه ناکاته ئه وه ی

بڵێین یه کێتی بوه ".بای���ز له دایکبون���ی س���اڵی ئ���ارام 1980ی���ه و خێزانداره و دو کوڕی ته مه ن شه ش س���اڵ و دو ساڵی هه یه . پیشه ی ناحیه ی دانیش���تونی ب���وه و کاس���ب گۆزین���ه ن ب���وه . خاوه نی چ���وار براو ئامۆزاکه ی به وت���ه ی پێنج خوش���که . له خۆشه ویس���تی ش���ه هید ئ���ارام ئه و ناوه یان لێ ناوه و له ناو هاوڕێکانیش���یدا "ئه ویش بانگیانکردوه ، به "حه مه ره ش"

هه ر له خۆشه ویستی شه هید حه مه ره ش بوه ".

که رایده گه یه نێت له تی���ف عه داله ت ئ���ه وان وه ک خێزان، له دوای ته واوبونی پرس���ه که ی له دادگا س���کااڵی یاسایی له س���ه ر "س���کااڵمان تۆمارده ک���ه ن، پاسه وانه کانی ناوچه یه و ئه و به رپرسی هه ی���ه له به رئ���ه وه ی ئ���ه وان ته قه یان

کردوه ".ئ���ه وه ی به رپرس���ی لقی له ب���اره ی گه رمیان���ی پارتی ده ڵێت که ئه وان ئه و ده زانن، خۆیان به ش���ه هیدی شه هیده ئ���ه و ده ڵێت "نه خێر ش���ه هیدی ئه وان نیی���ه و ئه وه قس���ه ی خۆیان���ه ، ئه گه ر شه هیدی ئه وانه با بکوژه که ی یان ئه و که س���ه ی ته قه ی کردوه بدرێته دادگا،

راس���ته له وانه یه پارتی مه به ستی ئه وه نه بوبێ���ت، ب���ه اڵم تۆ ک���ه ته قه تکرد،

یه کێکی هه ر پێوه ده بێت".هه روه ها ئام���اژه ب���ه وه ده کات که به رپرس���ی به ش���ی کۆمه اڵیه تی پارتی داوای ل���ێ ک���ردوه ب���ۆ ئ���ه وه ی بێنه پرسه که وه ، "به اڵم به هۆی ئه وه ی خزم و که س���ه نزیکه کان���ی زۆر نیگه ران بون، قبوڵیان نه بو ئه وان بێنه پرسه که وه ".

له کۆتاییدا ئامۆزاکه ی ئارام داواده کات خوێنی ئ���ارام "ئارامیی" له گه ڵ خۆیدا بهێنێت و جه رگی که سی دیکه نه سوتێت، "به اڵم ئێمه له هه مو حاڵه تێکدا پڕ به دڵ پاڵپشتی داواکارییه کانی خۆپیشانده ران ده که ین که به شێوه یه کی هێمنانه داوای

مافی خۆیان بکه ن".

د. یوسف محه مه د

زۆربه ی برینداره کان به به رد پێکراون

شه هید ئارام بایز

گۆڕان:‌ئه‌وه‌ی‌پارتی‌کردی‌توشی‌

شۆکی‌کردین‌و‌له‌چاوه‌ڕوانی‌

به‌ده‌ربومحەم���ەد حاجی، بەرپرس���ی ژوری دیپلۆماس���یەكانی په یوه ندیی���ه بزوتنەوەی گۆڕان له باره ی ده رکردنی وه زیره کان���ی گ���ۆڕان و رێگریکردنی بۆچون���ه په رله م���ان له س���ه رۆکی هه ولێ���ر ده ڵێ���ت "هیوادارین پارتی مەنتقی عەقاڵن���ی و بەش���ێوەیەكی مامەڵ���ە لەگ���ەڵ ئ���ەم بارودۆخەدا

بكات".ئاوێن���ه : س���ه ردار، زانک���ۆ ئاوێنه له گه ڵ له چاوپێکه وتنێکی���دا ک���ه ده قه که ی له وێبس���ایتی ئاوێنه باڵوده بێته وه ، محه مه د حاجی ده ڵێت "هەڵسوكەوتەكانی پارتی و مامەڵەكان ئێستا هەندێكی لەگەڵ قەیرانەكانی لەپێشبینیەكانی ئێمە دەرچو، پێمان مۆدێلی ئێس���تادا له زەمەنی وانەبو ئەوە مابێت رێگری بكرێت لەوەزیری كابینەی حكوم���ەت بۆئەوەی بچێتە سەر كارەكەی، پێمان وانەبو رێگری بێتە پەرلەمان لەس���ەرۆكی بكرێت هەولێر، لەراس���تیدا هەندێك ش���ت

وەکو شۆكێك بو".هه روه ها له به شێکی دیکه یدا ده ڵێت "پارتی ب���ەم كارانەی دەیەوێت زۆر بەئاشكرا بەخەڵكی كوردستان و هەمو دنیا بڵێت كە هەرێمی كوردستان دو بەشە، بەش���ێكی بەتەواوی موڵكی دیموكراتی پارت���ی وەك���و ئێمەیە بەدڵی هەركەس���ێك كوردس���تان و ئێم���ە نەبێت لەم بەش���ەداو لەگەڵ سیاسەتەكانی ئێمەدا نەبێت و رەخنە بگرێ���ت لەئێمە و كۆك نەبێت لەگەڵ ئێمەدا، ئێمە ناهێڵین لەم سنورەدا نه چاالكی سیاس���ی خۆی بكات، نە وج���ودی هەبێت و ن���ە لەپەرلەمان و حكومەتدا بێت نە بتوانێت جوڵەش

بكات".ت���ه واوی خوێندن���ه وه ی ب���ۆ چاوپێکه وتنکه س���ه ردانی وێباستی

ئاوێنه بکه نwww.awene.com

3(498( سێشه ممه ‌2015/10/13هه‌نوکه

ئا: بنار هیدایه ت

دوای ئه وه ی پارتی دیموكراتی كوردستان بزوتنه وه ی گۆڕانی

له حكومه تی هه رێم بێبه ش كرد، ئه گه ره كانی پێكهێنانی حكومه ت له چه ند رێگایه ك بۆ پێكهێنانی

حكومه تی ئایینده ده گرێته به رو سه رۆكی حكومه تی ئێستا له چه ند

رۆژی ئایینده ده ست له كاركێشانه وه ی خۆی پێشكه ش ده كات.

حكومه ت هه ڵده وه شێته وه به پێ���ی س���ه رچاوه یه كی تایبه ت كه به ئاوێن���ه ی راگه یان���د، له چه ند رۆژی داهاتودا، نێچیرڤان بارزانی س���ه رۆكی حكومه تی هه رێمی كوردس���تان ده ست له كاركێش���انه وه ی خ���ۆی پێش���كه ش به مه س���عود بارزان���ی ده کات، هاوكات بارزانی ده س���ت له كاركێش���انه وه كه ی نێچیرڤ���ان بارزان���ی قب���وڵ ده كات و پ���اش چه ند رۆژێك رایده س���پێرێته وه ب���ۆ پێكهێنان���ی حكومه تێکی نوێ که کاری س���ه ره کی ئاماده کاری ده بێت بۆ

ئه نجامدانی هه ڵبژاردنێکی نوێ.

پێكهێنانی حكومه تی نوێنێچیرڤان بارزانی له الیه ن مه س���عود بارزانییه وه راده سپێرێت بۆ پێكهێنانی حكومه تی نوێ، هاوكات چه ند الیه نێكی به شدار بو و به شدار نه بوی حكومه تی پێشو بانگهێشت ده كاته ناو حكومه ته نوێیه ك���ه ی، ن���اوی ئه وحكومه ت���ه ش له بنك���ه فراوان���ه وه ده گۆڕدرێ���ت بۆ ناوه كانی)حكومه تی نوێ(، ) كابینه ی نۆه���ه م(، یاخود )كابین���ه ی كاتی تا

هه ڵبژاردن(.الیه نه به شداربوه كان

به پێی زانیارییه كانی ئاوێنه هه ریه ك له پارتی دیموكراتی كوردستان و یه كێتی یه كگرتوی نیش���تیمانی كوردس���تان و ئیس���امی و حزب���ی ش���یوعی و حزبی كلدۆئاش���وریه كان و زه حمه تكێش���ان و ئه و به ش���داری حزبی سۆسیالس���ت، هه روه ها ده ك���ه ن، نوێیه حكومه ت���ه گۆڕانكاری له وه زاره ته كان و وه زیره كاندا كوردس���تانیش له په رله مانی ده كرێت و به ئاماده بونی په رله مانتاران س���وێندی یاسایی ده خۆن و په رله مانی كوردستان متمان���ه ی یه كێت���ی به س���ه رۆكایه تی

پێده به خشێت.

پارتی مه رجی به شداربون بۆ كۆمه ڵی ئیسامی داده نێت

به پێی ئه و زانیارییانه ی ده ست ئاوێنه كوردستان دیموكراتی پارتی كه وتوه ، مه رج���ی به ش���داربون ب���ۆ كۆمه ڵ���ی ئیسامی كوردستان له و كابینه نوێیه دا داده نێ���ت، ئه وی���ش ده س���تهه ڵگرتنه له دژایه تی كردنی حكومه تێك كه پارتی سه رۆكایه تی بكات، تا ئێستا كۆمه ڵی ئیس���امی هه ڵوێس���تی خۆی له باره ی به شداری كردن و نه كردن له و كابینه یه دا نه خس���تۆته ڕو، س���ه رچاوه یه كی بااڵو به ئاوێنه ی له گۆڕانكاریی���ه كان ئاگادار وت )له سه دا هه شتا كۆمه ڵ به شداری

ناكات(.دابه شكردنی پۆسته كان

به پێی ئ���ه وه ی پارت���ی پیكهێنه ری حكومه ته كه یه ، س���ه رۆكی ئه نجومه نی دیموكرات���ی پارت���ی ب���ۆ وه زی���ران كوردس���تانه و جێگره ك���ه ی یه كێت���ی هه رچ���ی كوردس���تانه ، نیش���تیمانی س���ه رۆكی په رله مان���ه ب���ۆ یه كێتییه و جێگره ك���ه ی له س���ێ ئه گ���ه ردا خۆی ده بینێت���ه وه یا ده درێت به كه س���ێكی له ئه گه ری به ش���داری یاخود بێایه ن،

كرن���ی كۆمه ڵ���ی ئیس���امی ده درێت به ئ���ه وان، یاخود ده درێ���ت به پارتی و س���كرتێری په رله مانیش بۆ یه كگرتوی ئیسامی كوردستانه ، پۆستی وه زیری دارای���ی ب���ۆ یه كێتیی���ه و كاره باش بۆ یه كگرت���وه ، وه زاره ت���ی بازرگان���ی بۆ ده بێت، ئاش���وری له كل���دان و یه كێك

وه زاره تی س���امانه سروش���تییه كان بۆ وه زاره تی پارتییه ، حزبی سۆسیالست به پێی به رده كه وێ���ت، پێش���مه رگه ی ئ���ه و ئه گه ران���ه ی كه له چه ن���د رۆژی روده دات، حزبی ش���یوعی و ئایین���ده وه زاره تی���ان ی���ه ك زه حمه تكێش���ان پێده درێت، بزوتنه وه ی ئیسامیش له و

حكومه ته بێبه ری كراوه .گۆڕان به ته نها ده مێنێته وه

دابه ش���كردنی ئه و پۆس���تانه ره نگه بزوتن���ه وه ی گ���ۆڕان به ته نه���او ب���ێ ئه وه ش بهێڵێت���ه وه ، هاوپه یمانێت���ی بارگرانییه بۆ گۆڕان، ده بێت له كاتێكدا ب���كات، بارزان���ی پارت���ی و ش���ه ڕی ده بێت ئۆپۆزسیۆن تاكه له كاتێكیشدا به س���ه ر حكومه ت���ه وه ، ده رخس���تنی گه نده ڵی حكومه ت به بێ پش���تیوانی و هاوپه یمانی ئه ركێكی قورس���ه ، چونكه به ته نها ده بێت ش���ه ڕی چه ند الیه نێكی

دیكه ش جگه له پارتی بكات.یه كێتی به شدار ده بێت و كێشه كان قوڵتر ده بنه وه

به به ش���داری یه كێت���ی نیش���تیمانی كوردس���تان له و حكومه ت���ه نوێیه دا، ئه گه ری دروس���تبونی چه ند ده نگێكی

ناڕازی به رز ده بێت���ه وه ، چونكه دوای رێگریكردن���ی یوس���ف محه م���ه د ب���ۆ زۆرینه ی پارتیی���ه وه ، له الیه ن هه ولێر په رله مانتارانی یه كێتی ناڕه زایی خۆیان ده رب���ڕی، هاوكات دوێن���ی ئه ندامێكی س���ه ركردایه تی یه كێت���ی، حزبه ك���ه ی ئ���اگادار كرده وه ك���ه به هاوپه یمانێتی له گه ڵ پارتی و چونه ناو حكومه ته وه ،

ده ست له كار ده كێشێته وه .براوه ی یه كه م كێیه ؟

تا ئێس���تا ك���ه س نازانێ���ت تۆپی الیه نه ، كام له یاری���گای س���ه ركه وتن هه ندێك پارتی به س���ه ركه وتو ده زانن و گ���ۆڕان بزوتن���ه وه ی هه ندێكی���ش گۆڕانكاریی���ه ئ���ه م به س���ه ركه توی سیاس���ییه ده زان���ن ك���ه به ته نها له م هه لومه رجه دا ئه گه ر ئه م س���یناریۆیه ی ئۆپۆزیس���یۆن، پارتی روبدات ده بێته به اڵم هه مو ئه گه ره كان له كابینه ی نوێدا ده رده كه وێ���ت، كه ك���ێ زه ره رمه ندی یه كه م���ه و ك���ێ ب���راوه ی یه كه می ئه و گۆڕانكارییانه یه كه له س���ه ر گۆڕه پانی سیاسیی كوردس���تان له ماوه یه كی زۆر كه م���دا رویدا، ئایین���ده ش وه اڵمی زۆر

پرسیاری وه اڵم نه دراوه ده داته وه .

ئا: ئاوێنه

رۆژانی رابردو له دو به یاننامه ی جیاوازی مه كته بی سیاسی پارتیدا هێرشێكی

توند كرایه سه ر "نه وشیروان مسته فا" و به پیانداڕێژه ری خۆپیشاندانه كانی

ئه مدواییه و به "به رپرسیاری یه كه می كاره تێكده رانه كان" ناوبرا، كه سێكی

نزیكی نه وشیروان مسته فا ده ڵێت "پارتی له بایه خی نه وشیروان مسته فا باش تێده گاو پێشیوایه هاوپه یمانی ئه م چوار الیه نه ی ئێستا دروستبوه

به كاریگه ریی گۆڕانه و نه وشیروان مسته فا سه ركردایه تی ده كات".

س���ه ر په رله مانتاری ره زا مه حم���ود به فراكس���یۆنی گ���ۆڕان له ئه نجومه ن���ی نوێنه رانی عێراق و ئامۆزای نه وش���یروان مسته فا، ئاماژه به وه ده كات كه دژایه تی و رك و كینه ی پارتی دیموكراتی كوردستان و ماڵ���ی بارزانی به رامبه ر به نه وش���یروان مس���ته فا زاده ی ئه م ساته وه خته نییه ، به ڵكو "ره گ و ریشه یه كی مێژویی دوری هه یه له یاده وه ریی ئه واندا"، كه كه رتبونی گۆڤاری ده ركردنی له سه رده می پارتی و رزگاریی���ه وه درێژ ده بێت���ه وه تا ده گات به س���ه رده می ش���اخی ده ی���ه ی 1980و

پاشان كتێب و نوسینه كانی ناوبراو.مه حم���ود ره زا به ئاوێن���ه ی راگه یاند نه وش���یروان ب���ۆ پارت���ی "دژایه ت���ی مس���ته فا، ش���تێكی تازه نیه ، وه ختی خ���ۆی دوای به یاننام���ه ی 11ی ئازاری 1970، س���ه ڕه رای ب���ۆ ماوه یه ك وه ك بردیان بۆ سه ركردایه تی ده ستبه س���ه ر ئه وكاتی پارتی ، پاش ئه وه ش بۆ ئه وه ی زه ف���ه ری پێبه رن، س���یناریۆیه كیان بۆ داڕشت هاوش���ێوه ی ئه و سیناریۆیانه ی نارد ئێس���تا ده یك���ه ن، كابرایه كی���ان قومبه له كی فڕێدایه ئاماده ییه كی كچانی ئۆباڵه كه ش���یان خس���ته س���لێمانییه و ئه ستۆی نه وش���یروان، ئه وه بو به ناچار

كوردستانی به جێهێشت".ك���ه ده كات ل���ه وه جه غ���ت ره زا نه وشیروان مسته فا له گه نجییه وه بڕوای وایه ملمانێ له گ���ه ڵ بنه ماڵه ی بارزانی به چه ك ناكرێت به فكر ده كرێت، ئه و وتی "له گه نجییه وه پێیوای���ه ته نها له ڕێگه ی فكره وه بنه مای فكری بنه ماڵه ی بارزانی

هه ڵده ته كێنرێت".وتیش���ی "ماڵی بارزانی ل���ه م گۆڕانه گه وران���ه ی دونیا تێناگه ن و له خه یاڵدانی خۆی���ان ب���ۆ وێنه یه كی���ان خۆیان���دا دروس���تكردوه كه نیمچه خودای هه مو نه وش���یروان كورده واریین. كۆمه ڵگه ی ده یه وێت ل���ه و خه یاڵدانه ده ریانبهێنێت

كه ئه وان مرۆڤن و بێنه وه سه ر زه وی ".ناوب���راو ئاماژه به وه ده كات كه هه مو ئه و سه ردانانه ی نه وشیروان مسته فا بۆ الی كاك مه س���عود بۆ ئه وه بوه كه ئه و وێنه یه له یاده وری ئه واندا بڕه وێته وه كه

ئه م دوژمنی شه خسی ئه وانه ، ته نانه ت كات���ی حكومه تی���ش پێیوت���ون ئه گه ر ساڵی "چوار ئه نجامبده ن، چاكس���ازی

ئارام" بۆ كوردستان به دیدێت. ره زا وتی "نه وش���یروان مسته فا بڕوای به وه بو ك���ه هه لومه رجی كوردس���تان كوردس���تان هێزێكی هی���چ به جۆرێكه به ته نها ناتوانێت ده ست بداته چاكسازیی ریش���ه یی ، ده بێ���ت كاری پێكه وه ی���ی

بێت".وتیش���ی "به اڵم پارتی به جۆرێكی تر گۆڕان پێیانوابو ده ك���رده وه ، بیری���ان رام ئه كه ن به هه ندێ���ك پاره و ئیمتیازی تایبه تی و بیره ن���ه وت و وه زاره ت راپێچی

گه نده ڵییه كه مان ده كه ن".ناوبراو باس له وه ده كات كه نه وشیروان مس���ته فا هه مو ئه و سه ردانانه ی بۆ الی بارزانی بۆ ئه وه ك���ردوه كه پێیانبڵێ و وتوه بارزانیشی مه س���عود به شه خسی كه "هه مو پش���تیوانییه كت لێده كه م بۆ چاكسازی ریشه یی و گۆڕینی سیسته می حوكمڕانی ، چونكه واڵت به م ش���ێوه یه به ڕێوه ناچێ���ت، ئێم���ه به ته نها نین له م ناوچه ی���ه داو ده وروبه رم���ان گۆڕانكاریی كاریگه ریمان روده دات و تێ���دا گه وره ی تێده كه ن و با ناو ماڵی خۆمان قایم بكه ین بۆ ئه وه ی به رگه ی هه مو وه یشومه كانی ده ره وه ی خۆمان بگری���ن، ئه گه ر ماڵی خۆم���ان قای���م نه كه ین به رگ���ه ی هیچ ناگرین"، نه وشیروان ئه مانه ی به بارزانی

وتوه .

ب���ه اڵم وه ك مه حم���ود ره زا ئاماژه ی پێده كات، پارتی ته نه���ا به ڵێنی زه ردو سوری داوه و ده ستی ده ستیان به گۆڕان ك���ردوه به نی���ازی ئه وه ی له خش���ته یان به رن، ئه و وتی "س���ه ره نجام له خش���ته نه براین، ئێس���تا ده زانن كاریگه ری ئه م پیاوه واته نه وش���یروان مسته فا چه نده ده یانه وێت به م رێگای���ه به خه ڵك بڵێن

پیانمان له دژ ده گێڕێت".وتیش���ی "له وه تێناگه ن وا ده زانن كه

به و قسانه كه سایه تی ده شكێنن، نازانن النیكه م له سلێمانی هه رچی پارتی له دژی

بێت ئه وه نده ی تر مه زن ده بێت".ل���ه وه ش كرد ك���ه تێكچونی نكوڵی بارزانی مسته فا و نه وشیروان په یوه ندی له به ه���اری راب���ردودا په یوه ندی به وه وه بوبێت ك���ه بارزانی هات بۆ س���لێمانی س���ه ردانی تاڵه بانی ك���ردو نه چوه الی نه وشیروان مس���ته فا، ئه و وتی "پارتی ئه م ج���ۆره چیرۆكان���ه به كارده هێنێت ب���ۆ ئ���ه وه ی ملمانێكه بخات���ه قاڵبی

شه خسییه وه ". ئه و تێكچونی "له راس���تیدا وتیش���ی په یوه ندی���ه زیات���ر به ه���ۆی هه ندێ���ك جموجۆڵه وه بو كه ل���ه و كاته دا گۆڕان ئه نجام���ی داو به دڵی مه س���عود بارزانی نه بو، وه ك راگه یاندنی پڕۆژه ی چاكسازی وه زاره ت���ی دارای���ی كه پارتی به قس���ه پشتگیریان لێكردو له پشته وه رێگرییان لێكرد، مه س���ه له ی زانیاری باڵوكردنه وه له سه ر فرۆش و داهاتی نه وت، له وانه ش گرنگتر پێیانوابو هاوپه یمانی ئه م چوار به كاریگه ریی دروستبوه ئێستا الیه نه ی نه وش���یروان به س���ه ركردایه تی گۆڕان و مس���ته فایه ، بۆ ئه وه ی بارزانی نه بێته وه به ش���ێوه یه كی هه رێ���م به س���ه رۆكی نایاس���ایی ، ئه وه كاراكته ری نه وشیروان مسته فایه كه وایكرد ئه م خه ونه ی ئه وان

جارێكیتر نه یه ته دی ".ره زا جه خت���ی ل���ه وه ك���رده وه ك���ه كین���ه ی رك و مس���ته فا نه وش���یروان تایبه ت���ی به رامبه ر به ك���ه س نیه ، له م چه ند س���اڵه ی دوایش���دا ده ركه وت كه ئ���ه و ته نها سیاس���ه تزان نیی���ه ، به ڵكو شاره زای ئه ده ب و كۆمه ڵناسی و مێژوشه و كتێبه كانی ش���اهیدی بۆ ئه ده ن و ته نها س���ه ركرده یه كه له باش���وری كوردستان توانای خوێندنه وه ی ئاینده ی هه یه و كار

بۆ داڕشتنی پانی ستراتیژی ده كات.ئه و وتی "نه وشیروان ده زانێت گۆڕان به ته نها ئ���ه و توانایه ی نیه ئامانجه كانی بێنێته دی ، له به رئه وه به رده وام ده گه ڕێت

ب���ۆ هاوپه یمان بۆ ئه وه ی به یه كه وه ئه م باره هه ڵگرن".

وتیشی "سه ره تا ئێمه هه وڵماندا له گه ڵ یه كێتی س���ه ڕه رای ئه و ناخۆش���ییانه ی كه وته نێوانمان���ه وه ، له دوای هه ڵبژاردن پێش دروس���تبكه ین هاوپه یمانییه ئه م ئه وه ی ئه م كابینه ی حكومه ته دروس���ت بكرێت، ب���ه اڵم س���ه رنه كه وتین و چوین ب���ۆ الی پارتی ب���ۆ ئ���ه وه ی به یه كه وه بكه ی���ن و دروس���ت هاوپه یمانی���ه ك به یه كه وه ئه ركی تێپه ڕاندنی ئه م قۆناغه

به سه المه تی و سه ركه وتویی هه ڵگرین".ره زا جه غت له وه ده كات كه نه وشیروان مس���ته فا پیاوێكه له گه نجییه وه یاخییه و هیچ هێزێ���ك ناتوانێت به كاریبهێنێت بۆ به رژه وه ن���دی خۆی ، ئێس���تا كه له گه ڵ مه س���عود بارزانی دو ئه كته ری سه ره كی نزیكه ی كوردس���تانن و شانۆی سیاسی 50 س���اڵ ملمانێی سیاس���ی ل���ه دوای خۆیان���ه وه به جێده هێڵن، به م ته مه نه ی متمان���ه دروس���تكردنی ئێس���تایانه وه ئاس���ان كارێكی ئه گه رچی له نێوانیاندا نیه ، ب���ه اڵم مه حاڵیش نی���ه ، ئه و وتی "هه میش���ه نه وشیروان مسته فا ئاماده یه له گه ڵ مه س���عود بارزانی گفتوگۆ بكات ئه گ���ه ر له كه لی ش���ه یتان بێته خوارێ و دان به یاس���او قانونێك���دا بنێ���ت ك���ه خۆی ئیم���زای ك���ردوه ، له چوارچێوه ی گۆڕینی سیسته می حوكمڕانیدا ده كرێت

په یوه ندیان ئاسایی بێته وه ".وتیش���ی "نه ك به ناقانونی دو س���اڵه حوكم ده كات و ده یه وێت بیكه ن به عورف و ب���ۆ هه تاهه تای���ی پاش���ایه تی ره هایان هه بێت و به پاش���ایه تی ده ستوریش رازی

نین".رونك���رده وه كه ئه وه ش���ی ناوب���راو به درێژایی ن���ۆ كۆبونه وه ی پێنج قۆڵی ، "پارتی به قه د مس���قاڵه زه ڕه یه ك بیری ل���ه وه نه كردوه ته وه چۆن ئ���ه م قه یرانه تێپه ڕێن���ن"، به ڵكو "ته نه���ا بیری له وه كردوه ت���ه وه چۆن یه كێت���ی له ت بكات و په رله مان دانیشتنه كانی یاسایی رێژه ی نه هێڵێت و چ���ۆن كۆمه ڵ و یه كگرتو له ت ب���كا و رێژه ی یاس���ایی دانیش���تنه كانی

په رله مان نه هێڵێت". گه ڕان���ه وه ی به كات���ی س���ه باره ت نه وشیروان مسته فاش بۆ كوردستان كه ئێس���تا له ده ره وه ی واڵته ، ئه و وتی "من پێمباش���ه جارێ نه گه ڕێت���ه وه ، كه له م كاته دا لێره نه ب���و كۆمه ڵێك ئیجابیاتی باش���ی هه بو، یه كێك له وانه ئه وه ی كه هه م���و ك���ه س ده زانێ���ت به پێچه وانه ی ئ���ه وه ی پارت���ی ده یڵێت نه وش���یروان مسته فا ئاش���وبی نه ناوه ته وه و ئاگاداری ل���ه م خۆپیش���اندانانه نی���ه ، دوه میش به پێچه وانه ی ئه وه ی كه پاگه نده ده كه ن به بێ نه وشیروان ئه م بزوتنه وه یه هیچی بۆ ناكرێت، ئه وه نه وش���یروان مس���ته فا لێره نییه و كاروباره كان به ش���ێوه یه كی

ئاسایی ده ڕۆن به ڕێوه ".

ئا: ئاراز محه مه د

بەرپرسی لقی 22ی گەرمیانی پارتی دیموكراتی كوردستان، ئەكرەم ساڵح

له دیدارێکی ئاوێنه دا باس له هۆکاره کانی هێرشی خۆپیشانده ران بۆ سه ر

باره گاکانی پارتی ده کات و رایده گه یه نێت " كاتێک تێگەشتین هەندێك الیەن دەیانەوێت برینەكان قوڵبكەنەوە

بەبڕیارێكی سیاسی بارەگاكانی خۆمان لەگەرمیان و سلێمانی داخست و تەسلیمی

هێزە ئەمنیەكانمان كردن".

ئاوێنه : بۆچ���ی له م خۆپیش���اندانانه دا باره گاکانی پارتی دیموکراتی کوردس���تان

ده کرێنه ئامانج؟ئەك���رەم س���اڵح: قەیران���ی سیاس���ی و ئاب���وری هەرێم���ی كوردس���تان و هەندێك الیەن ماوەیەكە كارلەس���ەردەرونی خەڵكی هەرێمی كوردستان دەكەن و وه ها پیشانی خه ڵ���ی ده ده نک���ه پارتی بەرپرس���ە لەو قەیرانانه ی لەكوردس���تان هەیە. لەراستیدا ئەم ناوچانەی پارتی دیموكراتی كوردستان هیچ بەرپرس���یارێتیەكی لێینیە، لە ساڵی 1994 وە هی���چ قەیرانێكی ئ���ەم ناوچانە بۆیە نیی���ە، پارتی���دا لەبەرپرس���یارێتی هه ندێ���ک الیه ن هەوڵدەدەن بەش���ێوەیكی ناراس���تەوخۆ هانی خەڵك بدەن بۆ ئەوەی بچنە س���ەر بارەگاكانی پارتی لەم ناوچانە بۆئ���ەوەی وەك كارتێكی فش���ار بەكاری بهێن���ن لەبەرامب���ەر پارتی ب���ۆ هەندێك مەرامی سیاس���ی ك���ە ئامانجێكی نادیاری هه یه لەداهاتوودا خۆیان و خەڵك بزانن بەچ

مەبەستێك ئەو كارە ئەنجام دەدەن.ئاوێنە: مەبەست لەو الیه نانه كێیە؟

ئەكرەم ساڵح: بەپلەی یەك بزوتنەوەی گۆران زۆرترین رۆڵی هەیە لەجواڵندنی ئەو خەڵکه و ئاراس���تە كردنیان بۆ بارەگاكانی پارت���ی دیموكراتی كوردس���تان، خەڵكی تری���ش هەی���ە كەرۆڵیان وەك پێویس���ت نییەو ناكرێت باسیان بكەین هەر ئەوەندە

كافیە.ئاوێنە: بۆچی لەبارەگاكانی ئێوەوە تەقە

لەخۆپیشاندەران دەكرێت؟ئەكرەم س���اڵح: لەبارەگاكانی ئێمە هیچ تەقەی���ەك لەخەڵ���ك نەكراوە لەس���نوری گەرمی���ان، چەند جارێك پەالماری لقی 22 گەرمی���ان درا زۆر هێم���ن بوین لەگەڵیان، خۆپیش���اندانەكە ئاراس���تەی ئەوە دوای گۆڕا بۆ لیژنەی ناوچەی كەالر لەبەرئەوەی بینایەكی ئاس���انی هەیەو دەست ئەدات بۆ خۆپیش���اندەران بچنە سەری. له وێ هێزە ئەمنیەكان تەقەیان كرد بۆ باڵوەپێكردنی خەڵكەكە دوای ئەوەی كە فشارەكە زیاد بو بۆ ئ���ەوەی زیان نه گات بەخەڵك وهەڤااڵنی ناوچەی لیژن���ەی ب���ارەگای ئێمە.ئێم���ه ئەمنەییه كانی راده س���تی دەزگا كەالرمان ق���ەزای ك���ەالر ك���رد، ب���ەاڵم بەداخەوە نەیان توان���ی بیپارێزن و دایان بەدەس���ت

خۆپیشاندەرەكانەوەو سوتاندیان.ئاوێن���ە: وات���ە ئ���ەوەی ك���ە ئەوترێت بەفیش���ەكی كوژراون، دو خۆپیش���اندەر

ئێ���وە نەب���وە به ڵک���و هێ���زە ئەمنەیكان كوشتونیان؟

ئەك���رەم س���اڵح: ئێم���ە ناتوانین ئەوە یەكای���ی بكەین���ەوە، هێ���زە ئەمنیەكانی ئێمەش تەقەی���ان كردوە به ئاس���ماندا بۆ باڵوە پێكردنی خەڵ���ك و چەندین گوللەش ب���ەر بارەگایئێمه کوتوه .ئه و دو هاواڵتیەی كە شەهید بون، یەكێكیان كادری خۆمانەو برای شۆفێرەكەی منە، لەپشتەوە لێی دراوە لەنزیك بارەگای ناوچە. ئەوەی تریش���یان بە خۆپیشاندانەكەوە پەیوەندی هاواڵتیەو نیی���ەو ك���ەس نازانێت لەكوێ���وە گوللەی لێ���دراوە، ئه و دو حاڵه ت���ه جێگەی داخەو پرسەو سەرەخۆشیش لەهەردو خانەوادەكە بەش���ەهیدی هەردوكیش���یان دەكەی���ن و خۆمان دەزانی���ن و زۆریش نیگەرانین و هیچ

جیاوازیەكیان بۆ ئێمە نییە .ئاوێن���ە: ئێوه ده ڵێ���ن خوێنی گەنجێك لەبارەگاكانی ئێمە پیرۆزترە، که واته بۆچی باره گاکانتان چۆڵ نه کرد بۆ ئەوەی خەڵك

شەهید نەبێت؟ئەكرەم س���اڵح: پاراس���تنی بارەگاكانی ئێم���ەو هەم���و الیەنێكی سیاس���ی ئەركی دەزگا ئەمنیەكانی س���نورەكەیە، هەركەم و كورتیەكیش لەپاراستنیدا بێتە ئاراوە ئەوە دام و دەزگای ئیداریی ئەو سنورە بەرپرسە چ لەگەرمیان بێت یان س���لێمانی و هەولێرو دهۆك.ئه م���ه هیچ نەبوەت���ە عورف لەهیچ شوێنێكی دونیا لەنەتیجەی خۆپیشاندانێك الیەن���ەكان بارەگاكان���ی خۆی���ان داخه ن و بچن���ەوە ماڵی خۆیان. ب���ەاڵم كاتێک كە كێش���ەكان قوڵبونەوەو تێگەشتین لەوەی هەندێ���ك الی���ەن دەیانەوێ���ت برین���ەكان قوڵبكەنەوەو كێشەكان ئاڵۆزتربكەن، ئێمە بەبڕیارێكی سیاس���ی زۆربەی دام و دەزگاو بارەگاكانی خۆمان لەگەرمیان و س���لێمانی داخس���ت و تەس���لیمی هێزە ئەمنیەكانمان

كردن.ئاوێن���ە: لەدوای دەركردن���ی وه زیره کان یبزوتنەوەی گۆڕان لەحكومەت مەترس���ی لەس���ەر ژیانی ئێ���وه وه ک کادری پارتی دروست گه رمیان س���لێمانی و له س���نوری

نەبوە؟ئەكرەم ساڵح: ئەوە بابەتێكی سیاسیەو

ئێمە مامەڵە لەگەڵ روداو دەكەین.

ئه گه ره كانی پێكهێنانی حكومه ت بێ به شداری بزوتنه وه ی گۆڕان

بۆچی نه وشیروان مسته فا الی پارتی پیانگێڕو تێكده ره ؟"نه وشیروان مرۆڤێكی یاخییه "

به رپرسی لقی 22ی گه رمیانی پارتی: لەبارەگاكانی ئێمەوه هیچ

تەقەیەك لەخەڵك نەكراوە

دابه شكردنی ئه و پۆستانه ره نگه

بزوتنه وه ی گۆڕان به ته نهاو بێ

هاوپه یمانێتی بهێڵێته وه

زۆربەی بارەگاكانی خۆمان لەگەرمیان و سلێمانی داخست و

تەسلیمی هێزە ئەمنیەكانمان كردن

له سلێمانی هه رچی پارتی

له دژی بێت ئه وه نده ی تر مه زن ده بێت

هەنوکە(498( سێشه ممه 42015/10/13

پشده‌رو‌بتوێن،‌ده‌روازه‌ی‌‌روداوه‌‌هه‌ژێنه‌ره‌کان

به رپرسی مه ڵبه ندی پێشمه رگه : به یاننامه ی هێزه كانی حه فتا به قه ڵه می یه كێك له مه كته ب سیاسییه كان نوسراوه "ئه‌م‌به‌ردباران‌و‌باره‌گا‌سوتانه‌ی‌‌كه‌‌مناڵه‌ورتكه‌‌ئه‌یكات‌له‌هیچ‌قاموسێكدا‌نیه‌"

ئا: په رێز ناسر

خۆپیشاندانه كه ی قه اڵدزێ كه چه ند كوژراوو بریندارێكی لێكه وته وه ، ئه و

پریسكی ئاگره بو روبه رێكی فراوانی گڕ تێبه ردا.

له س���اڵی 1991ه وه تا ئه مڕۆ ده ڤه ری پش���ده رو بتوێن، ده روازه ی زنجیره یه ك گۆڕان���كاری هه ژێن���ه رو گه وره ی���ه ، له و روبه ره دا كه هاوس���نوری ئێ���ران و له پاڵ قه ندیل���ی ب���ن ده س���ه اڵتی په كه ك���ه دا روداوو زنجیره ی���ه ك هه ڵكه وت���وه ، گۆڕانكاری���ی ده س���تیانپێكردوه ، یه كه م هه ن���گاوی راپه ڕین���ی به ه���اری 1991ی كوردس���تان له م ده ڤه ره وه ده ستیپێكرد، یه كه م شه ڕی نێوان بزوتنه وه ی ئیسالمی و لێ���ره وه 1993دا له س���اڵی یه كێت���ی هه ڵگیرسا، یه كه م ته قه ی شه ڕی ناوخۆش له 1994دا هه ر له م ده ڤ���ه ره وه ته قێنرا، ئێستاش خۆپیشاندانه كه ی قه اڵدزێ و ئه و زنجیره روداوانه ی به دوایدا هاتن، خه ریكه وه چه رخانێكی قۆناغ و به ره و كوردستان

گه وره ی دیكه ده گوازێته وه .رائی���د جه الل مام برایم كه یه كێك بوه له رێكخه ران���ی راپه ڕینی س���اڵی 1991، پێیوایه كه راپه ڕین زه مینه س���ازی زیاتر له م ناوچه ی���ه وه بۆ كرابو ك���ه زۆربه ی ئه ندازی���ار و بكه ره كان���ی له رۆژهه اڵت���ی كوردستانه وه ئاودیوی ئه م ده ڤه ره بون و له رانیه چاره نوسسازدا له ساته وه ختێكی

جاڕی راپه ڕینیان دا.ئ���ه و وت���ی "دوای ئه وه ش له س���اڵی 1993 ش���ه ڕی "ی.ن.ك"و بزوتن���ه وه ی ئیس���المی كه هه ڵگیرس���ا، هۆكاره كه ی ئه وه ب���و یه كێك له ئه ندامانی بزوتنه وه ی ئیسالمی كوژرا له كه الر به ده ستی یه كێك له الیه نگران���ی ی.ن.ك، ئه وانیش له ڕانیه په الم���اری كۆمیته یان���داو گرتیان، چه ند پێشمه رگه یه كیان شه هید كرد. دواتر ئه و بزوتنه وه یه به وه ش نه وه ستان بانگه وازی جیهادی���ان ڕگه یان���دو توانی���ان ڕانیه و چوارقوڕنه بگرن، ئه مه ش ش���ه ڕی نێوان یه كێتی و ئیس���المییه كانی هه رچی زیاتر

فراوان و گه رمتر كرد".

ناوبراو ئاماژه به وه ش ده كات كه ساڵی 1994ش كه به رپرس���ێكی دیاری پارتی به ناوی "حه سۆ میرخان"، هاته قه اڵدزێ و ویس���تی چه ند دوكانێك بڕوخێنێت، به و بیانوه ی كه هی باوكیه تی ، شه ڕ له نێوان خه ڵك و حه س���ۆ ڕویدا، له وكاته دا عه لی نه بی و مسته فای سید قادرو تۆفیق كانی وه تمانی و مام جوتیار چون بۆ ناوبژیی، به اڵم له وێ مام جوتیار شه هید كرا، ئه و وتی "ئاگری ئه م ش���ه ڕه ی ئ���ه و رۆژه ی مانگی مایس���ی 1994 له قه اڵدزێ رویدا، زۆری نه برد هه مو كوردس���تانی گرته وه

هه ر له سلێمانیه وه تا بادینان".پش���ده رو بتوێن به درێژایی 50 س���اڵی راب���ردو هه میش���ه كوان���وی ش���ۆڕش و

س���ه رباری بوه ، ملمالن���ێ گۆڕه پان���ی ئه وه ی چه ند رۆژێك ب���و كه هاواڵتیانی كوردستان له پێناو دابینكردنی موچه یاندا ئه نج���ام ئاش���تیانه یان خۆپیش���اندانی رۆژی ب���ه اڵم خۆپیش���اندانه كه ی ده دا، هه ین���ی رابردوی ق���ه اڵدزێ توندوتیژی و

خوێنڕشتنی لێكه وته وه .رۆژی هه ین���ی راب���ردوش به هۆی بێ موچه ی���ی و گ���رژی و ئاڵۆزی سیاس���ی و ده ڤ���ه ره وه ، ئه م پش���تگوێ خس���تنی ئاڕاس���ته ی خه ڵك���ی رق���ی بێ���زاری و باره گایه ك���ی پارتی كرا له ق���ه اڵدزێ كه له ئه نجامدا ته قه كردن و شه هیدو برینداری باره گاكه ی س���ه ره نجامیش لێكه وته وه و

پارتی سوتێندرا.

محه مه د حس���ێن عه لی ك���ه ئه و رۆژه له نزیكه وه ئاگاداری روداوه كه بوه ئاماژه به وه ده كات كه س���ه ره تا ل���ه ده روازه ی شاره وه ده س���تیپێكردو له وێ هاتوچۆی ڕێ���گای رانیه - قه اڵدزێ داخ���را، دواتر خۆپیشاندانه كه چوه به رده م قایمقامیه ت و بینای قایممقامیه ت به ردباران كرا، دواتر خۆپیشانده ران چونه ناو بازاڕی قه اڵدزێ و ئینج���ا خۆپیش���اندانه كه گوازرایه وه بۆ به رده م ناوچ���ه ی پارتی له قه اڵدزێ، ئه و تادره نگانی ش���ه و "خۆپیش���اندان وتی له وێ ب���ه رده وام ب���و، له كۆنتڕۆڵی هێزه به ئه منیه كان ده رچو، خۆپیش���انده ران به ردو پێش���مه رگه و پاس���ه وان و كادرانی به ش���ه ڕیان، ب���و به گولل���ه پارتی���ش

ده س���تیان خۆپیش���انده ران له كۆتاییدا گرت به سه ر باره گای پارتی و سوتاندیان،

ته قه كه رانیش به ڕێكران".وتیش���ی "روداوه كه دو شه هیدو نۆزده برین���داری لێكه وت���ه وه ، ڕۆژی دواتریش ده س���تی خۆپیش���اندان دو كاتژمێ���ر پێكرده وه و باره گایه ك���ی تری پارتی كه له قه اڵدزێ مابو، خۆپیش���انده ران چونه سه ر ئه و باره گایه و ئه ویشیان سوتاند".

له س���اڵی ته قه و ش���ه ڕ و س���وتاندن، 1991ه وه تا ئێستا سه ره تای ئه و روداوه گه ورانه بوه كه له كوردستاندا رویانداوه و به شێكی سه ره كیشیان له ده ڤه ری پشده رو

بتوێنه وه ده ستیانپێكردوه . محه مه د عوس���مان نوس���ه رو روناكبیر

ه���ۆكاری ئ���ه و زنجی���ره توندوتیژیی���ه هه ژێنه رانه ی له م ناوچه یه وه ده س���تیان پێكردوه و هه مو كوردس���تانی گرتوه ته وه ده گه ڕێنێته وه ب���ۆ زیاد له هۆكارێك، ئه و پێیوایه هۆكارێكی س���ه ره كی ئه وه یه كه ده ڤه ری پش���ده رو بتوێ���ن، ناوچه یه كی عه ش���ائیرییه ، له روی س���ایكۆلۆجییه وه رق و كی���ن تیایاندا به هێ���زو لێبورده ییان الوازه ، ئه م���ه جگه ل���ه وه ی كه زۆرجار قس���ه ی مه الیه ك كاریان تێده كات، ئه و وتی "له ڕوی سیاسیش���ه وه ، ئه م ده ڤه ره كاریگ���ه ری زی���اد له هێزێكی له س���ه ره ، پارتی و گ���ۆڕان، یه كێت���ی ، په كه ك���ه ، به گۆڕه پانی كردویانه ئیس���المیه كانیش

زۆرانبازی خۆیان".

دیمانه : بنار هیدایه تمسته فا چاوڕه ش ئه ندامی سه ركردایه تی

یه كێتی و به رپرسی مه ڵبه ندی پێشمه رگه ، له م گفتوگۆیه ی ئاوێنه دا

ده ڵێت "ئه مه ی كه مناڵه ورتكه ئه یكات و به ردبارانی خه ڵك ده كات و باره گا ئه سوتێنێت له هیچ قاموسێكدا نیه ".

ئاوێن���ه : كاتی خۆی ئێوه به رپرس���ی مه ڵبه ند بون له و ده ڤه ره ی كه سه ره تای توندوتیژییه كان���ی ئ���ه م چه ن���د رۆژه ی لێوه ده س���تیپێكرد، ب���ۆ زۆربه ی ئه م روداوانه له ده ڤه ری بتوێن و پش���ده ره وه

سه رهه ڵده ده ن؟مسته فا چاوڕه ش: قۆناغ له گه ڵ قۆناغ جی���اوازی هه ی���ه ، پێش���وتر زه مینه بۆ هه ڵگیرسانی شه ڕ له باربو، ئێسته ش دوای 23 ساڵ له وكاته خراپتره ، من كه سێكی سیاسیم دژی ش���ه ڕم، پێشتر به رپرسی مه ڵبه ند بوم له وێ، پێش���تر پارێزگاری كه ركوك ب���وم، ئه وكاته زه مینه كه له بار بو، فیشه كێك ش���ه ڕی هه ڵده گیرساند، ئه و شه ڕه ش له قه اڵدزێ نه بوایه له كه الر ده ب���و، له هه ولێر ده بو، كه س كه س���ی نه ده خوێنده وه ، حزبه كان نامه ی یه كتریان یه كێت���ی و نه ده خوێنده وه ،به تایبه ت���ی پارتی، هه ردوال خۆیان به كوێخا ده زانی، كه ش���ه ڕیش كرا پێمان كۆنتڕۆڵ نه كراو خه ڵك���ی تیا كوژرا، قه اڵدزێ ش���ارێكی زین���دوه و ش���اری خه بات و تێكۆش���انه ، ن���ه ك له ئێس���تادا به ڵك���و له زه مان���ی ئێستاش به داخه وه نوری س���ه عیده وه ، ئه وه ی روی���دا جێی داخ���ه و دڵگرانین، ئێمه پش���تگیری مافی ره وای هاواڵتیان ئه كه ی���ن كه موچه نیه ، به اڵم ئه مه ی كه مناڵه ورتك���ه ئه یكات و به ردبارانی خه ڵك ده كات و باره گا ئه سوتێنێت ئه مه له هیچ قاموسێكدا نیه ، ئه و قۆناغه به سه رچو، له نێ���وان جه الل واش���نتۆن ئیتفاقیه ی تاڵه بانی و مه س���عود بارزانی كرا كه ئیتر ش���ه ڕی ناوخۆ نه بێته وه ، ك���ه چه ندین كوڕی خه ڵكی تیا كوژرا، ئێستا خه ریكه

زه نگی شه ڕی ناوخۆ لێده درێته وه .ئاوێنه : ئه و ده ڤه ره هاوسنوره له گه ڵ

ئێراندا ئه مه رۆڵی نییه ؟مس���ته فا چاوڕه ش: من ناتوانم كه س تاوانب���ار بكه م، خۆ ئه گه ر بێته س���ه ر س���نور، كه الر سنوره ، ته وێڵه و هه ڵه بجه س���نورن، ئێمه ده بێ���ت خۆمان ئاگامان له ده وری خۆمان بێت، ئه وه ی له رابردودا روی���دا هه وڵبده ی���ن دوب���اره نه بێته وه .

چونكه جه رگی دایك و باوكان سوتاوه .ئاوێن���ه : پێتوایه جارێكی تر ش���ه ڕی

ناوخۆ دروستبێته وه ؟مس���ته فا چاوڕه ش: ته مه ن���ا ده كه ین نه بێت هه وڵبده ین كه ئه وش���ته نه بێت، ئێس���تا خه ڵك دڵی گه رمه و داوای موچه ده كات، به اڵم غه دره باره گا س���وتاندن مان���ای چییه ؟ ئه م���ڕۆ له س���اڵیادێكدا به چه ند مامۆستایه كم وت مافی خۆتانه به اڵم ئه م شه ڕو ده نگه ده نگه كاتی نیه ، له گه ڵ هه مو داواكانی مامۆس���تایانداین، وه رن به هێمنی داواكانت���ان داوا بكه ن، پاشان ئه وه ی كه خۆپیشاندان ده كات و به ردباران ده كات دو مامۆستای تێدا نیه ، هه مویان مێرمن���داڵ و گه نجن، جا چۆن پش���تگیری ده كرێن و چۆن ده جوڵێندرێن ئه وه كارێكی خراپه ، هه مومان به رپرسین به رامبه ر به م دۆخ���ه ، ئه بوایه ئێمه له م (20( س���اڵه ی رابردو كارمان له س���ه ر په روه رده كردن بكردایه ، خه ڵكمان به ره و رۆش���نبیری ببردایه ، نه ك ئه و گه نجانه

ئێستا شه ڕه به رد بكه ن.ئاوێنه : ئه وانه كێن كه گه نج هانده ده ن و

خه ڵك به ره و ئه و ئاقاره ده به ن؟مسته فا چاوڕه ش: دو ساڵ به ر له ئێستا (17( ی شوبات زه مینه یه كی خراپ هاته ئاراوه و خه ڵكی فێ���ری به ردباران كردن كرد، ئه وكاته ش هه ر باره گا س���وتاندن و به رد بارانكردن بو ئه وه ی ئێس���تا به رد ده گرێت���ه خه ڵ���ك نازانێ���ت داوای چی ده كات، منی���ش ده ڵێم ب���ۆ موچه نیه ، رۆژان���ه )150( ته نكه ر ب���ه به رده ماندا دێت و له والوه به بۆری ده ڕوات، خه ڵكیش

ده ڵێت ك���وا پاره ك���ه ی ، ئه م���ه مافی خۆیانه ، به اڵم گوناحی لیژنه یه كی ناوچه ، باره گایه كی بچوك چییه ده چیته سه ری و ب���ه و ده رده ی ده به یت، ب���ۆ ئه وانه ی كه شه ڕه به رد ده كه ن و به رد ده هاوێژن هاتون بڵێن ئه مه داواكارییه كانمانه و له گه ڵ دو كه س دابنیش���ێت و گله یی له دواخستنی داواكارییه كانی بكات، س���ه رجه م چین و مافی توێژه كانی كۆمه ڵگاو موچه خۆران

خۆیانه داوای مافه ره واكانیان بكه ن.ئاوێن���ه : كێ پ���اره ی ئ���ه و ته نكه ره

نه وتانه ده بات؟مس���ته فا چ���اوڕه ش: م���ن نازانم كێ ده یبات، كی به رپرس���یارییه تی ده خاته ئه ستۆی خۆی؟ پێویسته هه مومان داوا بكه ین و بڵێی���ن كێ ئه و پاره یه ده بات، به الیه ن���ی كه م���ه وه وه اڵم���ی هاواڵتیان بدرێته وه ، وت���م خه ڵك ماف���ی خۆیانه خۆپیش���اندانی هێمنانه بك���ه ن و داوای مافه كانیان بكه ن، ب���ه اڵم له گه ڵ باره گا س���وتاندندا نین، ئێمه به یاننامه یه كمان پێش���مه رگه و هێ���زی وه ك ده رك���رد، كه مئه ندامان و پێش���مه رگه ی خانه نشین و هت���د، وتومان���ه له گه ڵ ماف���ی ره وای هاواڵتیانداین، به اڵم له گه ڵ ش���ه ڕه به ردو

باره گا سوتاندندا نین.ئاوێنه : ده نگۆیه ك هه یه كه مه كته بی سیاس���ی یه كێت���ی ناڕه زای���ی هه ب���وه له س���ه ر ئ���ه و به یاننامه ی���ه ی فه رمانده حه فت���ا هێزه كان���ی س���ه ربازییه كانی

ده ریكرد، ئایا وایه ؟مس���ته فا چاوڕه ش: به پێچه وانه وه ،ئه و به یاننامه یه له مه كته بی سیاسی نوسراوه و هه ركه س���یش ده ڵێت ئاگام لێی نیه بۆ خۆی وت، ئێس���تا له مه كته بی سیاسیی هاتومه ته وه ، ئه و به یاننامه یه به قه ڵه می یه كێك له مه كته ب سیاسییه كانی یه كێتی نوسراوه ، ئه گه ر مه كته بی سیاسی دژی ئه و به یاننامه یه یه ، بۆچی بانگمان ناكات

لێپرسینه وه مان له گه ڵ بكات؟ئاوێنه : پارتی دیموكراتی كوردس���تان ده ركردنی بزووتنه وه ی گۆڕانی له حكومه ت

راگه یاند، یه كێتی هه ڵوێستی چی ده بێت، پاڵپشتی كام الیه نی سیاسی ده كات؟

مسته فا چاوڕه ش: ئه وه به ته نها بڕیاری من نیه ، بڕی���اری مه كته بی سیاس���ییه پش���تگیری كام الی���ه ن ده كات، ب���ه اڵم پێموایه ده بێت چاره سه ر بكرێت، چونكه ئه وه ی دروس���ت بوه شتی تری به دوادا چاره س���ه ر له حكومه ت ده ركردن دێت، نیه ، چاره س���ه ر دانیش���تن و گفتوگۆیه ، بڕیاره كۆبونه وه یه ك له هه ولێر بكرێت به به شداری هه مو الیه نه كان بۆ چاره سه ری

ئه و پرسه ، بۆ دۆزینه وه ی رێگاچاره یه ك بۆ ده رچون له م دۆخه ی ئێستا بۆ ئه وه ی

چیتر كوڕی خه ڵكی نه كوژرێت. ئاوێنه : دروس���تبونی ئ���ه م بارگرژییه

ده ستی ده ره كی تێدایه ؟ئه وه ن���ده چ���اوڕه ش: مس���ته فا دۆخه كه تێكچوه ، هیچ ش���تێك به ڕونی نه ماوه ته وه ، ئێمه له شه ڕێكی گه وره داین ب���ه دوری ه���ه زاران كیلۆمه ت���ر، ئه وه تا عه بادی و عه الوی چه ند س���ه ركرده یه كی دیكه په یوه ندیان به مه سعود بارزانییه وه كردوه ، ئ���ه وه بۆ دڵس���ۆزی ئێمه نیه ، ره نگه هه ندێكیان پێش���یان خۆش بێت كه ئه م بارودۆخه هاتۆته ئاراوه ، ئه وه ی له الیه كه وه پێش���ه وه هه ریه كه و هاتۆته ده ستی تێوه رده دات، بۆیه ده بێت پێكه وه چاره س���ه ری ئه و بارودۆخ���ه بكرێت، بۆ ئه وه ی رێگ���ری بكرێت ل���ه وه ی خه ڵك بێت و به رد بهاویژێت و باره گا بسوتێنێت، ئ���ه وه په رله مان و حكوم���ه ت و باره گای حزبه كان له ئاس���تی ب���ه رزدا هه یه ، كێ داواكاری هه ی���ه با بچێت داواكارییه كه ی باس ب���كات، چونكه ئ���ه وه ی روده دات

ئازاری دڵی هه مومان ده دات.ئاوێنه : هه ندێك به رپرس���ی سه ربازی یه كێت���ی به پاش���كۆی پارت���ی و خودی بارزانی تۆمه تبار ده كرێن، له ناویش���اندا

به رێزت، بۆ ئه مه ده ڵێی چی ؟مس���ته فا چ���اوڕه ش: م���ن ئه ندامی سه ركردایه تی یه كێتیم، ئه گه ر شتێكی وا هه بێت بۆ حزبه ك���ه م لێم قبوڵ ده كه ن، ده ساڵه به رپرسی گه وره ترین مه ڵبه ندی یه كێتیم كه مه ڵبه ندی پێشمه رگه یه ، ئه م قس���انه ی كه ده یكه م بۆ ببێت به مایه ی تۆمه ت هه ڵبه ستنم، هه ر دو قسه ی باش بكه ی ده كه ویته ب���ه ر تۆمه ت و بوختان هه ڵبه ستن له الیه ن كه سانێكه وه ، نه خێر من نه بوم به پاشكۆی پارتی و ئه وه ش دوره له راستییه وه ، هه تا ئه وكاته ی له یه كێتیدا بم یه كێتیم، ئه گ���ه ر له یه كێتیش نه مام، له ژیانمدا په یوه ست نابم به هیچ حزبێكی

سیاسییه وه .

ئێستا خه ریكه زه نگی شه ڕی

ناوخۆ لێده درێته وه ئه بوایه ئێمه له م

(20( ساڵه ی رابردو كارمان له سه ر په روه رده كردن

بكردایه ، خه ڵكمان به ره و رۆشنبیری ببردایه ، نه ك ئه و

گه نجانه ئێستا شه ڕه به رد بكه ن

ئه م ده ڤه ره كاریگه ری زیاد

له هێزێكی له سه ره په كه كه ، یه كێتی گۆڕان، پارتی و ئیسالمیه كانیش

كردویانه به گۆڕه پانی

زۆرانبازی خۆیانسوتانی باره گایه کی ناوچه ی پارتی له ده ڤه ری پشده رو بتوێن

مسته فا چاوڕه ش

ئا: فەرمان خێاڵنی – برۆکسل

وەزیری دەرەوەی کانتۆنی جەزیرە له م گفتوگۆیه ی ئاوێنه دا ده ڵێت

"بەخۆرێکخستنەوەو دروستکردنی هێزی گەل توانیمان داعش بشکێنین".

ئاوێنە: چۆن دەستتان بەڕاپەرین کرد؟د. عەبدولکەریم عومەر: هەر لەسەرەتاوە ئێم���ە دەمانزانی کە س���وریا وەک میس���رو تونس نابێ���ت و بەهاری عەرەبی لەس���وریا درێژە دەکێشێت، بۆیە ئێمەش وەک تەڤدەم بڕیارماندا، لەبارودۆخەکە دو بەس���ودبینین یەک���ەم: دەس���ت بەئاواکردن���ی دامودەزگا رێکخراوە دامەزراندنی بۆ خۆبەڕێوەب���ردن و دیموکراتی���ەکان و دامەزراندن���ی یەکینەکانی پاراس���تنی گ���ەل یەپەگ���ە، دوەم بڕیاریش بریت���ی بو لەوەی کە ئێمە نەبینە بەش���ێک لەملمالن���ێ تایەفی و ئیقلیمیەکانی س���وریاو

رژێمی سوریا. ئاوێن���ە: چۆن س���وریا لەمیس���رو تونس

جیاوازترە، مەبەستت چیە؟د.عەبدولکەری���م عوم���ەر: لەبەرئ���ەوەی سروش���تی دەسەاڵتی بەشار ئەسەد جیاوازە لەدەس���ەاڵتدارانی میس���رو تونس، هەروەها رژێمی سوریا پەیوەندی بەهێزی هەیە لەگەڵ روس���یاو ئیقلیمەکانی چواردەوری س���وریا، بەرژەوەندی ئابوری گ���ەورەی هەیە لەگەڵ

روسیا.ئاوێن���ە: چۆن دەتوانیت نەبیتە بەش���ێک

لەملمالنێ تایەفیەکان و ئیقلیمیەکان؟د.عەبدولکەری���م عوم���ەر: ئێم���ە ه���ەر لەسەرەتاوە ئااڵی ئاش���تیمان بەرزکردەوە، دوای سەردانی س���اڵی ٢٠٠٤ ی تەڤگەرمان بۆ الی رژێمی سوریا داوامان کرد لەرژێم کە ١٥٠٠ ئەندامی ئێمە ئازاد بکات کە لەزیندان بون، ئێمەش لەبەرامبەردا رژێمی سوریامان دڵنیاک���ردەوە کە ئێمە نابینە الیەنگری هیچ هێزێکی ئیقلیم���ی و تایەفی ناوخۆیی چونکە ئێمە کێشەی ناس���نامەو خۆبەڕێوەبەرییمان هەی���ە نەک کێش���ەی تایەف���ی و مەزهەبی، بۆی���ە دوای پێنج س���اڵ لەقەیرانی س���وریا ئێمە بەئاش���کرا دەس���تمان کرد بەشۆڕشی خۆم���ان و دواتریش لەس���اڵی٢٠١٢ توانیمان ئ���ەوەش دوای بکەی���ن و رزگار کۆبان���ێ دەس���تمان کرد بەهەڵبژاردن و نوس���ینەوەی دەس���تورو دامەزراندنی حکومەتی هەرێمیی

بۆ خۆبەڕێوەبردن.ئاوێنە: سەرکەوتنی ئێوە لەرۆژئاوا بە چی

بوو؟د.عەبدولکەریم عومەر: بەخۆڕێکخستنەوەو دروس���تکردنی هێزی گ���ەل توانیمان داعش بش���کێنین، داعش���ێک کە توان���ی لەماوەی کەمت���ر لە ٤٨ کاتژمێردا دەس���ت بەس���ەر موس���ڵی دوەم گەورەترین ش���اری عێراقدا بگرێت، داعش���ێک کە مەترس���یە لەس���ەر ئەمنیەتی هەمو دنیاو لەئێستاشدا لەسەدا٣٠ ی س���وریای بەدەس���تەوەیە. ئێس���تا ئێمە بوینەتە ژمارەیەکی گەورەو دیار لەس���وریاو لەهەمو دنیاش���دا. لەهەمان کاتیش���دا ئێمە تاکە هێزین لەسوریا کە پرۆژەی دیموکراتی راس���تەقینەمان پێیە بۆ پاشەرۆژی سوریاو

بنیاتنانەوەی سوریایەکی نوێ.ئاوێن���ە: دەنگ���ۆی ئەوە هەب���و کە ئێوە پەیوەندیەکی باشتان لەگەڵ رژێمی سوریادا هەیە، بۆیە توانیوتانە جێی خۆتان بکەنەوە،

ئەوە راستە؟د.عەبدولکەری���م عوم���ەر: س���اڵی ٢٠١٢ لەش���اری رۆم���ا لەیەکێ���ک لەهۆتێل���ەکان دانیش���تنێکمان لەگ���ەڵ مەس���عود بارزانی کردو ئەو پێی وتین کە نابێ ببینە بەش���ێک لەملمالنێ تایەفیەکانی س���وریا، هەرکەس و الیەنێک لەبەرژەوەندی کورد بو لەگەڵیدابن. ئێم���ەش هەروامان ک���ردو لەگ���ەڵ رژێمی س���وریا دانیش���تنمان کرد ب���ۆ بەرژەوەندی گەل���ی خۆم���ان، چونک���ە لەوکات���ەدا رژێم الواز بوبو، هەروەها ئەس���ەد کەوتە شەڕی عەرەبی سونەو نەیدەویست کوردو سریانیش دژایەتی بکەن و لەیەککاتدا کوردو س���ریان و عەرەبیش لەدژی بجەنگن. بەم سیاسەتەمان توانیمان١٥٠٠ ئەندامی خۆیش���مان لەزیندان ئ���ازاد بکەی���ن و خۆیش���مان رێکبخەینەوەو

دەسەاڵتی خۆبەڕێوەبەریی دابمەزرێنین.ئاوێنە: کانتۆنەکانی رۆژئاوا چۆن خۆیان

بەڕێوەدەبەن؟د.عەبدولکەریم عوم���ەر: هەر کانتۆنێک ئەنجومەن���ی وەزی���ران و پەرلەم���ان و هێزو سوپای خۆی هەیە، بەاڵم پەیوەستبونێکیش هەیە لەنێ���وان ئێمە، بۆ نمونە ئێس���تا من بەنوێنەرایەتی وەزیرانی دەرەوەی هەر س���ێ کانتۆن���ەکان هاتوم بۆ بەش���داری کۆنگرەی نەتەوەی���ی لەکاتێک���دا من تەنه���ا وەزیری کاروب���اری دەرەوەی کانتۆن���ی جەزی���رەم، هەن���دێ جار بۆ دانیش���تن لەگ���ەڵ وەفدی

واڵتان���ی دنیا وەزیری دەرەوەی یەک کانتۆن دەچێت بەناوی هەرسێ کانتۆنەکانەوە.

ئاوێنە: چ ئااڵیەکتان هەڵکردوە وەک ئااڵی حکومەت؟

د.عەبدولکەری���م عوم���ەر: ئێم���ە ئااڵمان نی���ە بەڵکو لۆگۆمان هەی���ە، هەر کانتۆنێک لۆگۆی خۆی هەیەو هەڵی���دەکات، هەروەها ه���ەر وەزارەتێکی���ش لۆگۆی خ���ۆی هەیە، لەبەرامبەریشدا پارتە سیاسیەکانیش ئااڵیان هەی���ە، بەاڵم لەس���ەر بینای دام���ودەزگای حکوم���ی تەنها لۆگ���ۆی کانتۆنەکەو لۆگۆی

دەزگاکە هەڵدەکرێت.ئاوێنە: ئەی ئااڵی کوردستان؟

د.عەبدولکەری���م عوم���ەر: گەل���ی کورد ئااڵی نی���ە، چونکە هێش���تا دەوڵەتی نیە، ئەو ئااڵیەش تۆ باس���ی دەکەیت ئەوە ئااڵی

هەرێمی کوردستانی عێراقە، ئێمە دەمانەوێت کورد ئااڵی هەبێت، بەاڵم بۆ ئەو مەبەس���تە پێویس���تمان بەکۆنگرەیەکی نەتەوەیی هەیە کە هەمو الیەنە کوردیەکانی هەرچوار پارچە تێیدا بەش���داربن و لەوێدا لەسەر ئااڵیەک بۆ گەلی کورد رێکبکەوین، هەر لەبەر ئەوەش���ە ک���ە ئێمەش نامانەوێت ئااڵی���ەک بۆ رۆژئاوا دروست بکەین و دواتر گەلی ئێمە نەزانن ئەم

هەمو ئااڵیە چیە.ئاوێنە: ئێس���تاش هەر سەرقاڵی ئەو سێ کانتۆن���ەی رۆژئ���اوان و ناتانەوێت تەداخولی

سوریا بکەن؟

د.عەبدولکەری���م عوم���ەر: نەخێ���ر، ئێمە لەئێستادا پرۆژەی سوریایەکی دیموکراتیمان هەیەو سەرقاڵی راوێژوگفتوگۆین لەنێو خۆماندا بۆئەوەی کۆمیتەیەک چێ بکەین بەمەبەستی گەیاندنی پرۆژەی ئێم���ە بەالیەنەکانی تری سوریا بۆ دروستکردنی سوریایەکی نوێ کە مافی هەمو نەتەوەو کەمەنەتەوەو ئاینیەکان بپارێزێت و پێکەوە ژیانی ئاش���تیانە لەسوریا بهێنینە دی، پرۆژەکەش���مان دەس���تورێکی مەدەن���ی و دیموکراتیە، هەروەها هاوپەیمانی جڤاک���ی دروس���تبکرێت و حوکم���ی گەالنی جیاوازی س���وریای پێ بکرێ���ت، بەاڵم ئێمە بەهیچ ش���ێوەیەک سازش ناکەین لەبەرامبەر هەرس���ێ کانتۆنەکان���ی خۆمان و ب���ەردەوام

دەبین لەخۆبەڕێوەبردن.ئاوێنە: واتە ئێوە پرۆژەیەکتان نیە بەناوی دروس���تکردنی دەوڵەت یان داوای دەوڵەتی

کوردی؟ئێمە پ���رۆژەی عومەر: د.عەبدولکەری���م پرۆژەی ئاش���تی نێوان گەالن و پێکەوەژیانی ئاش���تیانەیەو بۆ بەدەس���تهێنانی مافەکانی کوردو مافی نەتەوەکانی تریش لەناو سوریا نەک داوای دەوڵەت، چونکە ئێمە پێمانوایە لەئێس���تادا زەمینەی داوای دەوڵەتی کوردی نەڕەخس���اوەو ناش���مانەوێت دەست بدەینە بەردێ���ک کە بۆم���ان هەڵنەگیرێت. هەروەها ئێمە باوەڕمان بەدەوڵەتی نەتەوە نیە، بەڵکو باوەڕمان بەکۆنفیدراڵیە ب���ۆ کوردان لەهەر چوارپارچەو پێش���مانوایە ک���ە کۆنفیدراڵی باش���ترەو چارەسەری کێشەی لەفیدراڵیش ک���ورد بەکۆنفیدراڵیە ن���ەک بەدامەزراندنی

دەوڵەتی نەتەوە.ئاوێنە: لەهەر س���ێ کانتۆن���ی کۆبانێ و جەزیرەو عەفرین عەرەب و ئاس���وری هەن، ئایا ئێوە توانیوتانە ئەوانیش بەش���داری پێ

بکەن؟د.عەبدولکەری���م عوم���ەر: بەدڵنیاییەوە بەش���دارن لەحوکمی خۆس���ەری هەرس���ێ کانتۆن. کانتۆنی عەفرین و کۆبانێ ئاس���وری تێدا نیەو عەرەبیش رێژەیان زۆر کەمە، بەاڵم لەکانتۆنی جەزیرە هەر سێ نەتەوەی کوردو عەرەب و ئاس���وری تێدا دەژی���ن، لەکاتێکدا کە لەتەواوی ناوچەکانی تری س���وریا شەڕی براکوژی و تایەفی هەیە، ئێمە توانیومانە لەم کانتۆنەی خۆماندا بەئاش���تی پێکەوە بژین. هەرس���ێ زمانی کوردی و عەرەبی و س���ریانی زمانی فەرمین، هەروەها حوکمی ئەم کانتۆنە بەهاوپەیمانی دەکرێت، بۆ نمونە رێژەی٣٠% یەکینەکان���ی پاراس���تنی گ���ەل س���ریانی و عەرەبن، بەش���ێوەیەکی گشتیش رێژەی٣٠% ئاسایشی رۆژئاوا لەهەردو نەتەوەی ئاسوری و عەرەب���ن، هاوس���ەرۆکی کانتۆنەکە یەکێک کوردە )هادی یوسف(و یەکێکی تر عەرەبە عەشیرەتی س���ەرۆکی ئەلهادی( )حومێدی ش���ەمەرە، هەروەها س���ەرۆکی ئەنجومەنی وەزیران کوردەو جێگرەکانی یەکێک عەرەبەو پەرلەمان ئاس���وریە، س���ەرۆکی ئەویتریان کوردەو هاوس���ەرۆکی ئەو ژنێکە ئاس���وریەو

سەرۆکی دیوانی پەرلەمان عەرەبە.ئاوێن���ە: ژن چۆن جێگ���ەی خۆی گرتوە

لەدەسەاڵتی کانتۆنەکانی رۆژئاوا؟د.عەبدولکەریم عومەر: لەهەمو دەزگاکانی دادوەری���ی و یاس���ادانان و بەرێوەب���ەری و س���وپادا ژن زۆرتری���ن جێگەی���ان گرتوە، زۆرج���ار حکومەتەکەم���ان بەحکومەتی ژن ناودەبرێت،٤٠% سوپاو بەرپرسانی حکومەت پیاون و٤٠% یش ژن���ەو٢٠% ی دەمێنێتەوەو بەهەڵبژاردن دادەنرێن کە لەوەشدا ژن پشکی ش���ێری بەردەکەوێت، بۆیە رێژەی ژن ئەگەر

لەنیوە زیاتر نەبێت لەنیوە کەمتر نیە. ئاوێنە: بەم قس���انەی تۆ بێت لەئێستادا

ئێوە مەترسیتان لەسەر نیە؟د.عەبدولکەریم عومەر: بەپێکەنینەوە، ئێمە زۆرترین مەترسیمان لەسەرە، لەالیەن رژێمی سوریاو تورکیاو هەردو رێکخراوی تیرۆریستی داعش و بەرەی نوسراوە هێرشی بەردەواممان لەسەرە، ئەگەر ئێمە ئەو هەمو مەترسیەمان لەس���ەر نەبوایە دەمانتوان���ی هەتا ئەو٥٠٠٠ هەزار دیلەی الی داعش���یش ئ���ازاد بکەین و سەرکەوتنی زیاتریش بەدەست بهێنین، ئێمە لەالیەک���ەوە روبەڕوی ئ���ەو دەوڵەت و هێزانە تریش���ەوە س���ەرقاڵی لەالیەکی دەبینەوەو

دامەزراندنی حکومەت���ی خۆماڵین بۆئەوەی بتوانین خۆمان خۆمان بەڕێوەبەرین.

ئاوێن���ە: لەئاس���تی نێودەوڵەتی ئێس���تا مامەڵە لەگەڵ ک���ێ دەکرێت وەکو دەوڵەتی س���وریا؟ پەیوەندیە نێودەوڵەتیەکانی ئێوە

چۆنە؟د.عەبدولکەریم عومەر: دوای سەرکەوتنی ئێم���ە لەرۆژئ���اواو رزگارکردن���ی کۆبان���ێ و ش���کاندنی داعش، هەمو واڵتان���ی ئەوروپاو ئەمری���کا مامەڵە لەگ���ەڵ ئێمە دەکەن وەک هێزێکی ناوخۆیی و بەرگریکار لەمافی گەالنی س���وریاو هێزی روبەڕوبونەوەی داعش، بەاڵم

تا ئێستاش رژێمی ئەسەد رژێمێکی رەسمیە الی نەت���ەوە یەکگرتوەکان، ب���ەاڵم هەندێ دەوڵەتی ئەوروپی مامەڵە لەگەڵ رژێم ناکەن ئەگینا وەک دەوڵەت تا ئێستاش هەر رژێمی ئەسەد فەرمیە لەسوریا. هەتا رژێم بەتەواوی نەڕوخێ���ت ئێمە وەک دەوڵ���ەت یان هەرێم مامەڵەمان لەگەڵ ناکرێ���ت لەالیەن والتانی دنی���اوە. بەاڵم ئێس���تا ئەمری���کا هاریکاری ئێم���ەش دەکات بەچ���ەک و بەفڕۆکەکانی بۆ

روبەڕوبونەوەی داعش.ئاوێنە: دوای ئەوەی داعش دەس���تی گرت بەس���ەر ش���ەنگالدا ئێوە تەداخولتان کردو هێزتان نارد بۆ شەنگال، ئەوە لەسەر داوای

کێ بو؟د.عەبدولکەریم عومەر: ئێمە نامەیەکمان لە س���ەرۆک ئاپۆوە پێگەش���ت کە هەرچی زوە فریای ش���ەنگال بکەوین و گەلی یەزیدی خۆم���ان لەدەس���تی داع���ش رزگار بکەین، ئێم���ەش بەهێزێک���ی زۆرەوە بەرێککەوتین لەگەڵ هێزەکانی گەریال گەیشتینە شەنگال و ش���ارەکەمان لەداع���ش پاکک���ردەوە، بەاڵم لەراس���تیدا ئێمە هەرگیز نەماندەتوانی باوەڕ ب���ەوە بکەین کە لەش���ەنگال بینیمان، یانی ش���ارێک زۆر بەئاس���انی تەس���لیمی دەست داع���ش کرابو بەداخەوە، بەاڵم باش بو ئێمە توانیمان بەسەدان هەزار کوردی یەزیدی ئازاد بکەین و شارەکەش لەداعش پاک بکەینەوە. هەروەها ئێمە کەمپیشمان کردەوە لەرۆژئاوا بۆ ٢٠٠٠ ه���ەزار پەناب���ەری یەزیدی و هەمو

پێداویستیەکانیان بۆ دابین دەکەین.ئاوێنە: بۆچی تا ئێس���تاش لەش���ەنگال ماونەتەوە؟ ئایا بەنیازن کانتۆنی ش���ەنگال

دروست بکەن؟هێزیکی ئێم���ە عومەر: د.عەبدولکەری���م بۆئەوەی هێش���تۆتەوە لەشەنگال بچوکمان راهێنان بکەن بەگەنجان���ی یەزیدی خەڵکی ش���ەنگال بۆئەوەی خۆی���ان بتوانن خۆیان بپارێزن و هۆش���یاریەکی نەتەوەیی وایشیان ال دروس���ت بکەن کە لەفرسەتی ریفراندۆمدا داوای گەڕان���ەوە بک���ەن بۆس���ەر هەرێمی کوردس���تان. ی���ان النیکەم خۆی���ان بتوانن خۆیان بەڕێوەبەرن، ن���ەک وەک ئەوەی کە پارتی پروپاگەندەی باڵوکردبوەوە کە گوایە ئێمە بەنیازین دەستبگرین بەسەر شەنگالدا، ئەم ترس���ە یان بیرکردنەوە لەم شتە بڕێک منااڵنەیە، چونکە ش���ەنگال لەئێستادا سەر بەپارێزگای موس���ڵە ک���ە دوەم گەورەترین ش���اری عێراقە، چۆن دەتوانی بیخەیتە سەر

سوریا کە دەوڵەتێکی ترە!ئاوێن���ە: پەیوەندیت���ان لەگ���ەڵ پارت���ی

دیموکراتی کوردستانی عێراق چۆنە؟د.عەبدولکەری���م عوم���ەر: بەداخەوە باش نیە، لەکاتێکدا هەلی زێرین بۆ کورد هاتۆتە ئ���اراوەو لەئێس���تادا کورد زۆر پێویس���تی بەیەکدەنگ���ی و یەکڕیزیی هەیە، بەاڵم پارتی تا ئێس���تاش دان بەکانتۆنەکان���ی رۆژئاوادا نانێ���ت، ل���ە کاتێک���دا هەمو دنی���ا هیوای بەکانتۆنەکان���ی رۆژئ���اواو هەوڵەکانی ئێمە هەیە. ئێمە هەمیشە دەستمان درێژ دەکەین ب���ۆ پارتی و هەر هێزێکی ت���ری کوردو هەتا بۆ تورکیاش بۆ ئاش���تی و دانوستان، بەاڵم پارتی نایەوێت و تا ئێستا هەنگاویان نەناوە بۆ یەکبونی دەنگمان وەک کورد، جگە لەوە نەبێت کە بەشداری کۆنگرەی پەیەدەیان کرد لەم دواییەدا، بەهیواین پارتی هەڵوێس���تی خۆی بگۆڕێت و دەس���تی خ���ۆی درێژ بکات وەک چۆن ئێمە بەردەوام دەس���تی خۆمان درێ���ژ کردوەو دریژ دەکەی���ن. جگە لەوەش لەئێس���تادا دەنگۆی ئەوە هەیە کە هێزێکی چەند هەزار چەک���داری پارتی بێنە رۆژئاوا، بەمەش پارتی دەیەوێ���ت لەرۆژئاواش وەک نەوەدەکانی باش���ور ش���ەڕی ناوخۆ دروست بکات، بەاڵم ئەوە مەحاڵە، چونکە ش���ەڕی ناوخۆو براک���وژی لەرۆژئاوا هێڵی س���ورە، چونکە ئێوەش دەبینن کە دوای نزیکەی ٢٠ ساڵ لەتەواوبونی هێشتا ئاسەواری هەر ماوە کە خۆی لەدو ئیدارەیی و چەندین جۆری تری کێش���ەدا دەبینێتەوە، بۆی���ە ئێمە رێگە بەو

هێزە نادەین بێنە ناو رۆژئاواوە.ئاوێنە: لەم���اوەی رابردودا رەخنەی ئه وه لەئەمریکا گی���را کە بۆچی چەک���ی نەداوە دەدات چ���ەک لەکاتێک���دا بەپێش���مەرگە بەیەکینەکانی پاراستنی گەل، رای ئێوە چیە

لەسەر ئەو لێدوانە؟د.عەبدولکەریم عومەر: ئێمە دەستخۆشی لەئەمری���کا دەکەی���ن ئەگ���ەر چ���ەک بدات بەپێشمەرگە، خۆ ئەمریکا رێکخراوی خێری نیە ت���ا خێری پێکردبێتین، ئ���ەوان دەزانن کە لەئێس���تادا ئێمە تاکە هێ���زی ناوخۆیین لەس���وریا کە دژ بەداع���ش دەجەنگین، بۆ زانیاری هەمو الیەک ئێمە پێش���مەرگەکانی پارتیشمان پاراست کە شەنگالیان جێهێشت، پاراس���تمان و لەفیش���خابورەوە دەربازم���ان

کردن.

ئاوێنە: مەس���ەلەی خەندەق و داخس���تنی سنور تا ئێستاش ماوە یان چارەسەر بوە؟

د.عەبدولکەری���م عومەر: هەتا هێش���تاش پارتی س���نوری داخس���توەو خەندەق وەک خۆی م���اوە، پارتی ئێس���تا لەتەنگژەدایەو ئەگەر هەڵوێس���تی خۆیش���ی نەگۆڕێت ئەوا لەداهاتویەک���ی نزیک���دا دەکەوێتە تەنگژەی زیاترەوە. هەرچەندە الیەنە کوردستانیەکانی تری باش���ور پش���تگیری لەشۆڕشی رۆژئاوا دەک���ەن و یارمەتی ش���ۆرش دەدەن، بەاڵم ئێم���ە رەخن���ەی توندیش ئاراس���تەی ئەو الیەنانەش دەکەین کە فش���ار ناخەنە س���ەر پارت���ی بۆئەوەی هەڵوێس���تی خراپی خۆی لەس���ەر پرس���ە نەتەوەییەکان و لەبەرامبەر شۆڕش���ی رۆژئاوا بگۆڕێت لەکاتێکدا کە ئەو الیەنانە لەگەڵ پارتی حکومەت پێکدەهێنن و دانوس���تانی لەگەڵ دەکەن، چونکە خەندەق بەن���اوی حکومەتی لێدان و سنورداخس���تن هەرێم���ەوە کراوە، ب���ۆ نمون���ە پەرلەمانی کوردس���تانی باش���ور دان���ی بەکانتۆنەکانی رۆژئاوادا نا، بەاڵم حکومەتی هەرێم تا ئێستا

دانی پێدا نەناوە.ئاوێن���ە: ب���ا بگەڕێینەوە س���ەر ناوخۆی رۆژئ���اوا، چیت���ان کردوە بۆ تەندروس���تی و

پەروەردە؟د.عەبدولکەری���م عوم���ەر: ناتوانین بڵێین س���ەد لەس���ەد تەندروس���تی و پ���ەروەردە لەرەوشێکی باشدان ئەوەش بەهۆی مەترسی لەسەر رۆژئاوا، چونکە هێشتا ئێمە لەحاڵەتی بەرگریداین و لەجەنگداین، بەاڵم بەپێی توانای خۆم���ان هەنگاوی گەورەمان ناوە بۆ ئەو دو بوارە گرنگە. لەئێس���تادا لەکانتۆنی جەزیرە بۆ پەروەردە پۆلەکانی ١،٢،٣ ی سەرەتایی بەتەواوی بەزمان���ی کوردیەو پرۆگراممان بۆ دان���اوە، لەعەفرین و کۆبانێ���ش پۆلەکانی ١ تا ٦ ی س���ەرەتایی کراوە بەکوردی، بەاڵم نەتەوەکان���ی ع���ەرەب و ئاس���وری بەزمانی خۆیان دەخوێنن و تەنان���ەت بەڵگەکانی ناو دامودەزگا فەرمیەکانیش بەهەر سێ زمانە. پرۆگرامی خوێندن هێش���تا ه���ەر پرۆگرامی کۆن���ە، بەاڵم هەمو ش���تێکی ش���ۆڤێنی کە تێیدابوە لێیمان دەرهێناوە. هێشتا زانکۆمان نی���ە، ب���ەاڵم لەهەوڵدای���ن دایبمەزرێنی���ن، لەئێستاش���دا چەند پەیمانگامان کردۆتەوەو دەوامی تێدا دەکرێت. هەرچی تەندروستیشە نەخۆش���خانەمان هەیە لە هەرسێ کانتۆن و چارەسەری پزیش���کی بۆ نەخۆش دەکرێت، بەاڵم لەهەوڵ���ی ئەوەداین کە خزمەتگوزاری

تەندروستیش باشترو فراوانتر بکەین.ئاوێنە: چارەنوسی رژێم چۆن دەبینن؟

د.عەبدولکەریم عومەر: لەئێستای سوریادا س���ێ هێز ه���ەن، هێ���زی یەک���ەم ئێمەین و هێ���زی دوەم هێ���زی رژێمی س���وریایە کە زۆر لەرزۆک���ەو ئەگەر چین و روس���یاو ئێران پش���تگیرییان نەکردایە دەمێک بو روخابو، هێزی س���ێیەم هێزی تیرۆریستی کە خۆیان لەچەند گروپێکدا دەبیننەوە )داعش و بەرەی نوس���رەو ئەحرارولش���ام(، بۆی���ە دەڵێم کە ئایندەی سوریا بەدەس���ت ئێمە دەبێت یان النیکەم ئێمە پشکی ش���ێرمان بەردەکەوێت لەبڕیاردان و دیاریکردنی سوریای نوێ. رەنگە بڕێ���ک درێژە بکێش���ێت، بەاڵم دەس���ەاڵتی

ئەسەد هەر دەڕوخێت.ئاوێن���ە: تورکی���ا چ رۆڵێک���ی بینی���وە

لەهاوکێشە سیاسیەکانی ناو سوریا؟رۆڵێکی تورکیا عوم���ەر: د.عەبدولکەریم زۆر خراپی گێڕاوە، ب���ەاڵم بەقازانجی کورد شکایەوە. لەسەرەتادا ئۆردۆغان پرۆژەیەکی ئیخوانی���ی هەبو ب���ۆ س���وریاو دەیزانی کە س���ەرکەوتنی کورد لەرۆژئاوا س���ەرکەوتنی گەل���ی ک���وردە لەباکوری���ش، بۆی���ە هەر بەرخۆدانی دژایەت���ی کەوتە لەس���ەرەتاوە گەلی ئێمە لەرۆژئاوا، بۆ نمونە هێزی تورکیا بەناوی ئەرتەشی ئازاد هێرشیان کردە سەر س���ەری کانی و گرێی س���پی، بەاڵم تێکمان شکاندن، دوای ئەوەش سەرکەوتنی هەدەپە لەهەڵبژاردنەکانی تورکیا کە بۆ یەکەم جارە کورد بەناوی خۆی و بەناوی پارتێکی سیاسی کوردی بڕۆنە پەرلەمانی تورکیا، هەمو ئەوانە س���ەرکەوتنی کوردو تێکشکاندنی دەسەاڵتی تورکیای���ە. تەنها چارەیەک بۆئەوەی تورکیا پێگ���ەی خۆی لەدەس���ت نەدات پێویس���تە کێش���ەی کورد لەباکور چارەبکات بەڕێگای ئاش���تی. ئەگەر ئۆردۆگان کێش���ەی کوردی باک���ور چارە بکات ی���ان هەنگاوی بۆ بنێت، ئەوکات یەکێتی کوردانیش دروست دەبێت، چونکە پارتی و بارزانیش هەڵوێستی خۆیان کوردان یەکدەنگبون���ی دەس���تی دەگۆڕن و درێ���ژ دەکات ب���ۆ کوردانی ت���ری هەرچوار پارچ���ە. پێش���موایە ئەگ���ەر هەدەپە لەم دوبارەکردنەوەی���ەی هەڵبژاردنەکانی تورکیا سەربکەون، ئەوکات دەوڵەتی تورکیا ناچار دەبێت هەنگاوی چارەسەری بنێت بۆ چارەی

کێشەی کورد لەباکور.

5)٤9٨( سێشه ممه ٢٠١٥/١٠/١٣ هەنوکە

وەزیری دەرەوەی کانتۆنی جەزیرە: پارتی دەیەوێت لەرۆژئاوا وەک نەوەدەکانی باشور شەڕی ناوخۆ دروست بکات

بەخۆرێکخستنەوەو دروستکردنی هێزی گەل توانیمان داعش بشکێنین

ساڵی ١9٦١ لەشاری جەزیرە هاتۆتە دنیاوەخێزاندارەو٣ کوڕی هەیە

١9٨٦ لەزانکۆی دیمەشق بەکالیۆریۆسی لەپزیشکی دەرمانخانە بەدەستهێناوەساڵی ٢٠١٢ دەستەی دامەزرێنەرانی تەڤدەم )تەڤگەرا جڤاکا دیموکراتیک( بوە

ساڵی ٢٠١٤ بەرپرسی پەیوەندی دەرەوەی پەرلەمانی کانتۆنی جەزیرە بوەو لەهەمان کاتدا بەرپرسی پەیوەندی دیپلۆماسی تەڤدەم بوە

ساڵی ٢٠١٥ بوە بەوەزیری دەرەوەی کانتۆنی جەزیرە لەرۆژئاوا

د. عەبدولکەریم عومەر

پارتی ئێستا لەتەنگژەدایەو ئەگەر هەڵوێستی خۆیشی

نەگۆڕێت ئەوا لەداهاتویەکی نزیکدا دەکەوێتە تەنگژەی

زیاترەوە

شەڕی ناوخۆو براکوژی لەرۆژئاوا

هێڵی سورە، چونکە ئێوەش دەبینن کە دوای نزیکەی ٢٠ ساڵ لەتەواوبونی

هێشتا ئاسەواری هەر ماوە، بۆیە ئێمە رێگە

بەهێزی پێشمه رگه نادەین بێنە ناو

رۆژئاواوە

ئۆردۆغان پرۆژەیەکی ئیخوانیی هەبو بۆ سوریاو دەیزانی کە سەرکەوتنی کورد لەرۆژئاوا

سەرکەوتنی گەلی کوردە لەباکوریش،

بۆیە هەر لەسەرەتاوە کەوتە دژایەتی

بەرخۆدانی گەلی ئێمە لەرۆژئاوا

فۆتۆ: ئارام کەریم

په‌رله‌مان(498( سێشه ممه 662015/10/13 parlaman.awene@gmail.com

ئا: مه زهه ر که ریم

ئه ندامانی په رله مانی کوردستان له سه ر خۆپیشاندانه کانی هه رێم

بۆچونی جیاوازیان هه یه ، زۆرینه ی فراکسیۆنه کان جگه له پارتی

به خواستی جه ماوه ریی و توڕه یی هاواڵتیانی ده زانن، به اڵم پارتی پێی

وایه "ملمالنێی حیزبییه ".

گۆڕان: كلیلی چارەسەر الی پارتییه ڕابون مەعروف سەرۆكی فراكسیۆنی كوردس���تان لەپەرلەمان���ی گ���ۆڕان ئ���ەوەی بەئاوێنە ڕاگەیان���د "داخوازی خۆپیشاندەران ڕەوایه و خۆپیشاندانەكان ئاماژەیەكی ترن بۆ شكستی حوكمڕانی

لەهەرێمی كوردستان".هه روه ها ده ڵێت "بەرپرسی سەرەكی ل���ەم بارودۆخ���ە پارت���ی دیموكراتی پارتی وەك پێویس���تە كوردس���تانە، لەهەرێم���ی دەس���ەاڵتدار نوخب���ه ی كوردس���تان لەئاس���تی بەرپرسیارتی و وەاڵم���ی ئێس���تادابێت و هەس���تیاری ئامادەیی بداتەوەو خۆپیش���اندانه کان پیشان بدات بۆ چاكسازی لەسیستەمی

حكومڕانی لەهەرێمدا".سه رۆکی فراکسیۆنی گۆڕان پێی وایه که "ئەگەر پارتی لەئاس���تی بارودۆخی ئێس���تادا وەاڵمی هێزە سیاس���یەكانی تر نەدات���ەوە ئەوە هی���چ گومانم نیە بارودۆخەك���ە ئاڵۆزت���ر دەبێت و كلیلی چارەس���ەر الی چوارالیەنەكە نەماوە و كلیلی چارەسەر الی پارتی دیموكراتی

كوردستانە".له س���لێمانی بۆچی ئه وه ی له باره ی له هه ولێ���ر ده کرێ���ت و خۆپیش���اندان ده ڵێت مه ع���روف راب���ون ناکرێ���ت، "لەسلێمانی ئازادی زیاترە بۆیە خەڵكی دێنەدەرەوەو خۆپیشاندان دەكەن وەك

لەناوچەی پارتی". ئەو وتیشی "شانازی بەوەوە دەكەم خۆپیش���اندەران داخوازییەكانی ك���ە هەم���ان داخوازیەكان���ی گۆڕانە، بەاڵم بزوتن���ەوەی گۆڕان هان���ی توندوتیژی خۆپیش���اندانی پش���تیوانی ن���ادات و كوردس���تان خەڵك���ی مەدەنیان���ەی

دەكات".په رله م���ان و ئه رک���ی له ب���اره ی په رله مانتارانی���ش له دۆخی ئێس���تادا. س���ه رۆکی فراکس���یۆنی گۆڕان ده ڵێت "ئێم���ە پەرلەمانتاری���ن و ئەركی ئێمە لەپەرلەمانی كوردس���تانە، فراكسیۆنی ئێم���ە داوای لەپەرلەمانتاران نەكردوە بەش���داربین لەوخۆپیشادانە و هیوادارم دۆخەك���ە لەوەزیات���ر ب���ەرەو ئاڵۆزی نەڕوات ئەگینا پەرلەمانی كوردس���تان بەیەكج���اری پەكی دەكەوێت، ئێس���ا ئومێدێك ماوە ئ���ەو ئومێدەش ئەوەیە نەرمی كوردس���تان دیموكراتی پارتی بنوێنێ���ت لەگەڵ هێزە سیاس���یەكان و

پەرلەمان بچێتەوە دۆخی ئاسایی خۆی و هیوادارم پارتی نەرمی بنوێنێت".

شیوعی: ئه گه ری دو ئیداره یی هه یه ئەبوكاروان س���ەرۆكی فراكس���یۆنی حزبی شیوعی له په رله مانی کوردستان له ب���اره ی خۆپیش���اندانه کان پێی وایه ک���ه پەیوەن���دی بەڕاگەیاندن���ی پێنج ئه گه ر حیزبەكەوە هەیە و خۆپیشاندان بۆ موچەو دژی گەندەڵی بێت كارێكی ڕەواو باش���ە ، بەاڵم هێرش���كردنە سەر باره گاکان لەجێگەی خۆیدا نییە "تەنها هێرش���بردن بۆ سەر بارەگاكانی پارتی ئەوەم���ان پێده ڵێت جۆرێك لەته حریک هه بێت ب���ە بەرنام���ەی حیزبەكان، بە

بەرنامەیەكی تەوا و بێت یان نا".هه روه ها ده ڵێت "ئ���ەو پێنج حیزبە بەرپرسیاریەتی گەورەیان لەسەر شانە بەتایبەتی پارتی. ئەو چوار حیزبە 15 وەزیریان لەئەنجومەنی وەزیراندا هەیە، لەرێگای ئەنجومەنی وەزیرانەوە لەرێگای حكومەتە هاوبەشەكەیانەوە و پێویستی بەگفتوگۆ و هەڵوێس���ت وەرگرتن هەیە باوەڕناكەم سوتاندنی بارەگایەیەك هیچ

سودێكی هەبێت".ئەب���وكاروان ئاماژەی بەوەكرد ئەوان الیەنەكانی���ان ئاگاداركردۆتەوە كە بەو ئه قڵ���ە كارنەك���ەن ك���ێ دۆڕاوەو كێ براوەیە و "به ڵکو به و عه قڵیه ته کاربکه ن

ک���ه دۆخه که ب���ەرەو خ���راپ دەڕوات داوامان لێك���ردن بەرژەوەندی میللەت بەرژەوەندیەكەوە هەم���و پێش بخەنە

بەاڵم گوێیان لێنەگرتین".سه رۆکی فراکسیۆنی شیوعی پێشی وایه که له م دۆخه دا ڕاستە هەمو كورد زیانی لێدەكەوێ���ت، به اڵم "حیزبەكانی س���لێمانی و خەڵكی ناوچەی سلێمانی

زیانی زیاتریان لێدەكەوێت".له ب���اره ی ئه گ���ه ری به رده وامبون���ی ئه و ئاڵۆزیان���ه ش، ئه بو کاروان ده ڵێت "گەرئەم دۆخە چارەسەرنەبێت ئەگەری دروست بونی دوئیدارەیی هەیە، هیوادارم لەدو ئیدارەی���ی خراپتر نەبێت ناكرێت ئەحزابی سیاس���ی كورد شەڕی داعش لەبەر چاونەگیرێت هێزی پێش���مەرگە بیری لەسەنگەرەكەی دەكردەوە بیری لەمنداڵەكانی دەكردەوە موچەی نەبێت شەهیدكردنی مەترس���ی هێشتا بەاڵم

مناڵەكانی هەیە". پارتی: ئه و خۆپیشاندانانەی دەكرێت ملمالنێیه ک���ی حزبیە نەك خواس���تی

جەماوەریش���وان ئه حمه د ئەندامی پەرلەمانی پارت���ی لەفراكس���یۆنی كوردس���تان ئاماژەی بەوەك���رد ئێمە لە و ناوچانەی لەژێر كۆنتڕۆڵی ئه واندایه "بەحەزەرەوە

داوامانكردوە كە هیچ شتێكی نەخوازراو ڕونەدات، بەاڵم ناش���كرێت بەوشێوەیە بارەگاكان���ی پارت���ی بكرێت���ە ئامانج و

خەڵكانێك هێرش بكرێتە سەریان".گۆران "بزوتنەوەی وتیشی هه روه ها به پله ی یەك لەپشت ئەو بارو دۆخەوەیەو مەس���ئولیەت تەحەمول���ی خۆش���ی ئه و خۆپیشاندانانەی دەكرێت دەكات، ملمالنێیه ک���ی حزبیە نەك خواس���تی جەماوەری، چونكە دیارە ئەوانەی كە داوای داخوازیەكان���ی خۆی���ان دەكەن نە مامۆس���تا و نە فەرمانبەرن ئەوانەی دەبینرێ���ن لەڕاگەیاندن���ەكان هەمویان

مێردمنداڵن".ئه و ئه ندام په رله مانه ی پارتی ئاماژە به وه ش ده کات ک���ه بزوتنەوەی گۆران "تەحەمولی ب���ه اڵم چوه حكوم���ەت و به رپرسیارێتی خۆیان نەكرد، بەداخەوە هان���ی خەڵكانێك دەدەن كە هیش���تا مێردمنداڵن، ئایا كە بارەگایەك س���وتا موچەكە دابیندەكرێت ئایا ئەو بەرنامەی

ئەوان دەیانەوێت جێبەجێ دەكرێت؟"کۆمه ڵ: خۆپیشاندانه کان خۆڕسکن

ئەندام���ی عبدوڕەم���ان هەورام���ان لەفراكسیۆنی كوردس���تان پەرلەمانی له وباره ی���ه وه ئیس���المی كۆمەڵ���ی ده ڵێت "خۆپیش���اندانەكان خۆڕسكن و

دەرئەنجام���ی ئەو هەم���و گه نده ڵیه ن لەكوردستان دەكرێت، زۆر ڕونه خەڵك موچ���ەی نیە، كێش���ەی هەیە، قەیران پەیوەندی خۆپیش���اندانه کان هەی���ە،

به ملمالنێی حیزبیەوە نیە".هه روه ه���ا ده ڵێ���ت "دەبێ���ت هەمو لەناو پەرلەم���ان یەكالیی كێش���ەكان نوێنه ری بكرێتەوە چونك���ە پەرلەمان ڕاس���تەقینەی ئەو جەماوەرەیە، بەاڵم پەرلەمانیان پەك خس���ت بۆیە خەڵك

ناچاربو پەنای بۆشتی تربرد".حزبه ک���ه پێن���ج یه کێتی:ده بێ���ت

بڕیارێکی بوێرانه بده نزانا عبدوڕەحمان ئەندامی پەرلەمانی كوردس���تان له فراکس���یۆنی یه کێت���ی له باره ی خۆپیشانده کانه وه نیش���مانی رایگه یان���د "ئەوەی كە دروس���ت بوە خەڵكە ب���ۆ ژیان و بژێوی دێتە س���ه ر شه قام، پێویس���تە ڕێزی ئیرادەكەیان بگیرێ���ت، ئەبێت خەڵكی لەوە تێبگات كە بەس���وتاندنی ب���ارەگا و هەڵكوتانە س���ەرخەڵك چارەس���ەرنابێت. دەبێت حیزبە كوردستانیەكان بەجدی كاربكەن لەسەر چارەس���ەركردنی داخوازیەكانی خۆپش���اندەران گەر دەیانەوێت، پێنج بوێرانه بڕیارێک���ی دەبێ���ت حیزبەكە

بده ن".

بڕیاره هه روه���ا وتیش���ی "ئه گ���ه ر ئێمه له ن���او حکومه تدا بمێنین، ده بێت ش���ێوه به م هاواڵتی���ان بڕیاربده ی���ن ده سه اڵته ڕازی نین، یان ئه وه تا ده بێت نوێ هه ڵبوه ش���ێته وه و حکومه تێک���ی دروستبکرێت، یان ده بێت چاره سه رێک

بۆ ئه و دۆخه بدۆزرێته وه ". یه کگرتو: هه موی ماندوه به ده س���ت

ئه م دۆخه وه غەریب مس���تەفا حەمەخان ئەندامی لەفراكسیۆنی كوردس���تان پەرلەمانی یەكگرتو ئاماژە به وه ده کات كە ئەوەی قەیرانە ئەو دەرهاویش���تەی ڕودەدات چڕو ئاڵۆزانه یه كە لەساڵەكانی پێشتردا هەرێمیشی "قەیرانی سەرۆكی هەبوە و هاتەسەر، ملمالنێی سیاسییش بەشێكی زۆر كەم���ە به ب���ڕوای م���ن هەمو ئەو حاڵەتە په نگخواردوەیە ئەو گوشارەیە كە دروس���ت بوە لەدەرونی هاواڵتیانی

ئەم نیشتمانە".ده ش���ڵێت "دەچی گوێ لەپیرێژنێک دەگریت هاوار دەكات، گوێ له منداڵێک دەگریت هاوار دەكات، هەموی ماندوه بەدەس���ت ئەم دۆخەوە، کرێکار ئیشی دەس���ت ناكەوێت كۆمپانیاكان كاریان وەس���تاوە، موچەخ���ۆران موچەی���ان

نادرێتێ ".

ئا: شاهۆ ئەحمەد

فەرمانبەران و مامۆستایان لەیەكەم رۆژی خۆپیشاندانەكانەوە داوادەكەن حكومەتی هەرێم موچەی سێ مانگی

رابردویان پێبدات، بەاڵم بەپێی زانیاریەكانی ئاوێنە هەرگیز حكومەت ناتوانێت سێ موچە بەیەكەوە بدات، پەرلەمانتارێكی پارتی ئاماژە بەوە

دەكات ئەوان چەندین جار بۆ خەڵكیان رونكردوەتەوە نەوت چۆن دەفرۆشرێت و

داهاتەكەی چۆنە و چەند موچەی پێی دابین دەكرێت، "بەاڵم چەند

پەرلەمانتارێك دەیانەوێت ئاژاوە بنێنەوە بەلێدوانی درۆ و وتنی ژمارەی هەڵە".

ئەندامی لیژنەی دارایی و پەرلەمانتاری پارتی لەپەرلەمانی كوردس���تان دلش���اد شەعبان لەبارەی دابین كردنی موچە بۆ فەرمانبەران بۆ ئاوێنە وتی "با نەوشیروان مس���تەفا گردەكەی خۆی بفرۆش���ێت كە نزیك���ی 100 ملیۆن دۆالر دەكات موچەی ن���ەك س���ێ دە مانگ���ی مامۆس���تایان و

یان دەكرێت، پێدابی���ن فەرمانبەران���ی ه���ەر بەو پارەیەش دەتوانێت بەردەوامی بەپالنەكەی بدات بۆ ئاژاوەگێری و هێرش

كردنە سەر بارەگاكانی پارتی".هه روه ها ده ڵێت "نەوش���یروان مستەفا بەرپرسیاری یەكەمە لەدواكەوتنی موچە بەوەی ئ���ەو لێدوانە چەواش���ەكاریانەی دەڵێ����ن داویان���ە و پەرلەمانتارەكان���ی لەحكومەت پ���ارە هەیە و ئ���ەو نەوتەی رەوان���ە دەكرێ���ت دەتوانرێ���ت تەواوی پێداویستیەكان دابین بكات كە لەبنەڕەتدا ئەس���ڵ و ئەساس���ی نی���ە، لەبەرئەوەی وەزیری دارایی كە لەس���ەر پشكی گۆڕان هاتوەتە پەرلەمان هەموی رونكردەوەتەوە كە چۆن���ە و چەند دەفرۆش���رێت، بەاڵم ئەوانە هەر بەردەوامن لەچەواشە كردنی

خەڵك".ناوبراو ئاماژەی بەوەش كرد كەوا چەند پەرلەمانتارێكی ئەو چوار حزبە دەیانەوێت كودەتا بەس���ەر دەسەاڵت و پارتیدا بکەن "ئەگ���ەر ئ���ازان با ئەوان بچ���ن موچەی فەرمانب���ەران دابین بكەن، ئێمە لەالیەن خۆمانەوە هەزار جار رونكردنەوەمان داوە

چەند ن���ەوت دەفرۆش���رێت و داهاتەكەی چه نده و چۆن موچە دابین دەكرێت".

هه روه ه���ا ده ڵێت "حكوم���ەت وەاڵمی گێرەش���ێوێنانی نەوش���یروان مس���تەفا ناداتەوە ك���ە خۆی لەواڵتان���ی دەرەوە رۆژان���ە بەچەندین دەفت���ەر دۆالر خەرج دەكات لەگ���ەڵ كوڕەكانی لێرەش كوڕی

خەڵك بەكوشتن دەدات".پەرلەمانت���اری فراكس���ۆنی گ���ۆڕان و س���امانە سروشتیەكان لیژنەی ئەندامی فای���ه ق مس���تەفا ئ���ەوەی ب���ۆ ئاوێنە رونك���ردەوە که لەكابینەی حكومەتدا دو وەزارەتی دارایی هەیە دو قاسەش هەیە "یەكیان پەیوەندی بەوەزارەتی داراییەوە هەیە ئەویتری���ان پەیوەندی بەوەزارەتی سامانە سروشتیەكانەوە هەیە هەردوالیان مامەڵ���ە بەداهاتی نەوتەوە دەكەن، ئێمە لەپەرلەم���ان داوامان كرد هەردو وەزیری دارایی و سامانە سروشتیەكان بانگهێشتی پەرلەمان بكەین، بۆ ئەو مەبەستە وەزیری دارای���ی لەگەڵ هەردو لیژن���ەی دارایی و س���امانە سروش���تیەكان كۆبوەوە و ئێمە قاسەكەی وەزارەتی داراییمان هەڵتەكاند

بەتاڵ بو دو جۆرە پارەی تێدایە بەشێكی داهاتی نەوتە كە بۆ موچەیە و بەشەكەی ت���ری داهاتی ناوخۆیە ك���ە بۆ بودجەی

تەشغیلیە".پەرلەمانتارەك���ەی فراكس���ۆنی گۆڕان ئەوەشی خس���تەڕو "ئەوەی دەمێنێتەوە بەبۆری دەفرۆش���رێت بەش���ێكی تریشی 150 هەروەها دەفرۆش���رێت بەتەنك���ەر ه���ەزار بەرمیلیش دەدرێت بەدو پااڵوتگە ناوخۆیەكە و موشتەقاتەكانی دەفرۆشنەوە بەدەر لەوەش بڕێكی تری نەوت دەدرێت بەپااڵوگ���ە نایاس���ایەكان ك���ە بڕەكەی

نادیارە".هه روه ه���ا ده ڵێت "بەپێ���ی ئەو پالن و بەرنامەیەی وەزیری سامانە سروشتیەكان س���ەبارەت بەفرۆش���تنی نەوت بەئێمەی وەزارەتی سامانە قاسەكەی راگەیاندوە ، سروش���تیەكان دەتوانێت موچەی س���ێ

مانگی فەرمانبەران دابین بكات".س���ۆران عومەر ئەندام���ی پەرلەمانی كوردس���تان لەلیژنەی دارای���ی لەبارەی ئەوەی حكومەت دەتوانێت س���ێ موچە بەیەكەوە دابین بكات بە ئاوێنەی راگەیاند

"هیچ ش���تێك نەماوە بەن���اوی حكومەت تاكو سێ موچە دابین بكات، لەبەرئەوەی بەش���ەهید بونی پێنج خۆپیشاندەر دەبو دەستیلەكاربكێش���ایەتەوە و حكوم���ەت خۆپیش���اندەرانی داخ���وازی وەاڵم���ی بدایەتەوە، بەاڵم ئ���ەو ئاڵۆزیە ئەنجامی شكستخواردوی حكومەتە كە ئەركەكانی خ���ۆی جێبەج���ێ نەك���ردوەو مافەكانی خەڵك���ی دابی���ن نەك���ردوە، هەروەه���ا مان���ەوەی ئەو چوار حزب���ە لەحكومەت

توڕەیی خەڵك زیاتر دەكات".س���ەبارەت ب���ەوەی پەرلەمانتارێك���ی پارتی ئ���ەوەی راگەیاندبو ك���ەوا چەند پەرلەمانتارێك���ی ئەو چوار حزبە بونەتە ه���ۆكاری ئ���ەو ئاڵۆزیەی ئێس���تا، ئەو كۆم���ەڵ فراكس���ۆنی پەرلەمانت���ارەی وتی "ئێمە پاس���ەوانی هی���چ بارەگایەك نین تاوەك���و تەقەمان لەك���وڕی خەڵك كردبێت ئێمە نوێنەری خەڵكین و بەرگری لەمافەكانیان دەكەین، هاواڵتیان دو ساڵە تەحەمولیان كردوە، بەاڵم ئیتر زۆر بێزار بون ئەو دۆخەی لێكەوتەوەو پەرلەمانی

كوردستانیش نوزەی تێدا نەماوە".

په‌رله‌مانتاران‌له‌سه‌ر‌خۆپیشاندانه‌کان‌چی‌ده‌ڵێن؟هه ندێک به خواستی جه ماوه ری و ئه وانی دی به ده ستی حزبی ده زانن

وەزارەتی‌دارایی‌ناتوانێت‌سێ‌موچە‌بەیەكەوە‌دابین‌بكات‌ گۆڕان: له هه رێمدا دو وه زاره تی دارایی و دو قاسه هه یه

ئەگەر پارتی لەئاستی بارودۆخی

ئێستادا وەاڵمی هێزە سیاسیەكانی تر نەداتەوە ئەوە هیچ گومانم نیە

بارودۆخەكە ئاڵۆزتر دەبێت و كلیلی چارەسەر الی

چوارالیەنەكە نەماوە و كلیلی چارەسەر الی

پارتی دیموكراتی كوردستانە

ئێمە نوێنەری خەڵكین و بەرگری لەمافەكانیان

دەكەین، هاواڵتیان دو ساڵە تەحەمولیان كردوە، بەاڵم ئیتر زۆر بێزار بون ئەو دۆخەی لێكەوتەوەو پەرلەمانی كوردستانیش نوزەی

تێدا نەماوە

دیمه نێک له خۆپیشاندانه کانی شاری سلێمانی

7 (498( سێشه ممه 2015/10/13 عێراق

به ش���داری هێرش���ی راس���ته وخۆی فڕۆكه كانی روس���یا بۆ س���ه ر داعش، پوتین���ی له نێ���و ش���یعه كانی عێراقدا هه رچی زیاتر به قه د رو خۆشه ویس���ت ك���ردوه ، ته نانه ت نوكته یه ك به س���ه ر زاری زۆرب���ه ی ئه وانه وه ی���ه كه گوایه باب���ی پوتی���ن به ڕه چه ڵ���ه ك خه ڵكی

ناسریه یه .

پێش���وازیان ش���یعه كان زۆرب���ه ی روسیا س���ه ربازی له ده س���تێوه ردانی كرد ب���ه و پێیه ی رێس���اكانی گه مه كه

ده گۆڕێتكۆمه اڵیه تی له تۆڕه كان���ی پوتی���ن فه یسبوك و تویته ری شیعه كانی عێراقدا به ئه ندازه ی���ه ك س���تایش ده كرێت كه عێراقیان" شه ره فی "هاواڵتی نازناوی له شیعه كان به ش���ێك پێبه خش���یوه ، وێن���ه ی تایبه ت���ی په یج���ی خۆی���ان ده گۆڕن به وێنه ی پوتین و داوا ده كه ن ره گه زنامه ی عێراق���ی بدرێتێ و ده ڵێن

"تازه زانیومانه پوتین شیعه یه "!ئێس���تا له نێ���و ئه وان���دا نوكته یه ك ڤالدیمی���ر گوای���ه ك���ه ب���اوه زۆر ناوی به ڕه چه ڵ���ه ك عێراقییه و پوتین راس���ته قینه ی "عه بدولئه می���ر ئه ب���و

تین"ه .پوتین باوك���ی ده ڵێت: نوكته ك���ه به قاڵ و خه ڵكی ناس���ریه بو، هه نجیر )تین(ی ده فرۆشت و پێیانده وت "ئه بو تی���ن". دوای جه نگی دوه می جیهانی، ئه بوتین ده ڕوا بۆ روسیا و له وێ ده ژی و

كچێكی شۆخ و ش���ه نگی روسی سورو سپی ده هێنێت و كوڕێكی ده بێت ناوی له به رئه وه ی ئه میر". "عه بدول ده نێت روس���ه كان ناوه كه ی���ان به باش���ی بۆ ناهێنرێته سه ر زار، به "ڤالدیمیر" بانگی ده ك���ه ن، به "ئه بو تین"ی باوكیش���ی

ده ڵێن "پوتین".ڤالدیمی���ر پوتین ك���ه دوای ئه وه ی مانگ���ی رابردو گه وره تری���ن مزگه وتی جیهانیی له مۆس���كۆ كرده وه ، دونیای به هێرش���ی فڕۆكه كانی روسیا بۆ سه ر نه یارانی رژێمی به شار ئه سه د غافلگیر كرد، هه فته ی رابردو پێینایه ته مه نی

63 ساڵییه وه . باپیری ئه م س���ه رۆكه ن���اوداره كه پێیخۆش نیه به قه یس���ه ر یان سزاری روس���یا ن���او ببرێت، چێش���تلێنه ری تایبه تی لینین و س���تالین بوه و دایك و

باوكیشی كرێكاری كارگه بون. له تافی الوێتیدا ش���ه یدای پوتی���ن روسیا هه واڵگرییه كانی كه س���ایه تییه بوه ، له لیننیگراد بڕوانامه ی له یاس���ادا پارتی به ئه ندام���ی به ده س���تهێناوه و كۆمۆنیس���ت و تا ئێس���تاش به فه رمی

ده ستی له و پارته نه كێشاوه ته وه .له ته مه نی 21 ساڵیدا له گه ڵ "لۆدمیال" هاوسه رگیریی كردوه و دو كچیان هه یه ، دوای 30 س���اڵ پێكه وه ژیان پوتین و له یه ك له كۆش���كی كرملی���ن لۆدمیال جیابونه وه یان به شێوه یه كی مه ده نیانه

راگه یاند.كاری س���اڵییه وه 24 له ته مه ن���ی

KGB له ده زگای هه واڵگری س���ۆڤیه تكردوه . ئه فسه ری KGB بوه له ئه ڵمانیا

له نێوان سااڵنی 1985 تا 1990.رۆژی 9ی ئاب���ی 1999، رۆژێك���ی جیاوازی ژیانی پوتینه ، له سه رله به یانی ئه و رۆژه دا به سه رۆكی ده زگای هه واڵگری روسیا FSBی بو )ده زگای جێنشینی KGB( له الیه ن "بۆریس یه لتس���ین"ی س���ه رۆكی روس���یاوه به یاری���ده ده ری س���ه رۆك وه زیری ئه وكات "س���ێرگی سپاس���تین" دیاریكرا، هێش���تا چه ند كاتژمێرێك به س���ه ر ئه م دیاریكردنه دا كابینه ك���ه ی ك���ه ب���و تێنه پ���ه ڕی "سپاس���تین" متمانه ی لێسه ندرایه وه ، له نیوه ڕۆی ئه و رۆژه دا ئه ركی سه رۆك ئێواره ی هه مان پێسپێردرا و وه زیرانی رۆژیش كه یه لتسین باری ته ندروستی تێكچو، ناوبراو رایسپارد كه "پوتین"

ببێته جێنشینی.له ركه به ره 200یش���دا له هه ڵبژاردنی به س���ه رۆك ب���رده وه و به هێزه كان���ی كۆم���اری روس���یا هه ڵبژێ���ردرا، ئه م رۆژئاوای س���ه ركرده كانی هه ڵبژاردنه

سه رسام كرد.چواره می���ن دوه می���ن و ئ���ه و دوای روس���یایه س���ه رۆككۆماری هه ره س���هێنانی یه كێت���ی س���ۆڤیه ت و له ساڵی 1999ه وه تا ئێستا به رده وام له پۆس���تی س���ه رۆك كۆمارو سه رۆك وه زی���ری روس���یادا ب���وه . دو خولی س���ه رۆكایه تی ل���ه 2000ه وه ت���ا 2008 س���ه رۆكی ئ���ه و واڵته بوه و پاش���ان

له 2008ه وه بوه به س���ه رۆك وه زیر تا 2012، پاش ئه مه ش بۆ سێهه مین جار

بوه وه به سه رۆك كۆماری روسیا. ئه ندازیاری پوتین پێیانوایه زۆرێك ده رهێنان���ی روس���یا و بوژان���ه وه ی ئ���ه و واڵته ب���وه له و دۆزه خ���ه ی كه تێیكه وتبو، یه لتس���یندا له سه رده می ئابوری روس���یای به هێز ك���رد و رۆڵی نێوده وڵه ت���ی هه رچی زیاتر كارا كرد. ده كرێت تۆمه تب���ار له به رامبه ریش���دا ب���ه وه ی روب���ه ری ئ���ازادی نه یاران و ل���ه و س���ه ربه خۆی رۆژنامه نوس���انی واڵته دا ته نگت���ر كردوه ته وه . هاوكات روسیای سه رده می پوتین تاكه واڵتی ئه وروپایه كه به یاسا هۆمۆسێكسوالی

قه ده غه كردوه .پوتی���ن ك���ه زمانه كان���ی ئه ڵمانی و ده زانێ���ت، به باش���ی ئینگلی���زی جیهان س���ه رۆكی به وه رزش���كارترین ده ناسرێت، ئه و یاریزانێكی ئاستبه رزی جۆدۆو بۆكسێنه و رۆژانه ش كاتژمێرێك خه ریكی مه له كردنه و خولیای لێخۆڕینی ژێر ده ریای���ی و فڕۆكه ی���ه و باكی نیه ل���ه وه ی به نیوه روت���ی وێن���ه بگرێ و باوبێت���ه وه و له راگه یاندنه كانیش���دا زۆر حه زیشی به پۆش���ینی جلوبه رگی

ره سمی و بۆینباخ به ستن نییه . پوتین ك���ه به یه كێك له كاریگه رترین داده نرێت، جیهان سیاس���ه تمه دارانی رۆڵێك���ی كاراو گرن���گ له روداوه كانی ئه م���ڕۆی ئۆكرانیا و س���وریا و عێراقدا

ده بینێت.

ڤالدیمیر پوتینروسییه كی به ڕه چه ڵه ك عێراقی

پرۆفایل

ئا: شاهۆ ئه حمه د

له ماوه ی دو ساڵی رابردودا و دوای پێكهێنانی هاوپه یمانی نێوده وڵه تی بۆ

روبه روبونه وه ی گروپه چه كداره كانی داعش تا ئێستا نه توانراوه ئه و هێزه

چه كداره توندڕه وه له ناو خاكی عێراق ده ربكرێت، ئایا هاتنی روسه كان بۆ

نێو هاوكێشه ی روبه ڕوبونه وه ی داعش ده توانێت ئه و ئامانجه به دیبهێنێت؟

ئه ندامی لیژنه ی ئاس���ایش و به رگری ئه نجومه ن���ی نوێنه رانی عێراق كامه ران مه ال حه س���ه ن له ب���اره ی هاوپه یمانیه روس���یا به ش���داری چوارقۆڵیه ك���ه و له روبه ڕوبون���ه وه ی داع���ش به ئاوێنه ی راگه یان���د "بێگومان روس���یا واڵتێكی له ملمالنێ���كان گه وره ی���ه مح���وه ری له گه ڵ ئه مریكاو رۆژئ���اوا رۆڵی خۆی هه یه له ناوچه ك���ه دا و هه روه ها به دوای به رژه وه ندیه كان���ی خۆی���دا ده گه ڕێت، دۆس���تی سه ره كی له ئێس���تادا به اڵم روس���یا ئێ���ران و س���وریایه به پل���ه ی یه كه م ئێس���تاش عێراقیش به ش���دار ده بێ���ت له و هاوپه یمانی���ه چوارقۆڵیه دژ به هێ���زه چه كداره كان���ی داع���ش، هاوكاریه ب���ه و پێویس���تمان ئێمه ش هه ی���ه ، هه روه ها بۆ عێراق به گش���تی روس���یاش گرینگ���ه به كوردیش���ه وه له روبه ڕوبون���ه وه ی بێ���ت به ش���دار تیرۆرس���تانی داع���ش ه���ه م ل���ه روی زانی���اری هه واڵگریه وه و ه���ه م له روی ئاسمانیش���ه وه ، هه ربۆیه وا چاوه ڕوان ده كرێ���ت ده وری كاریگ���ه ر ببینێ���ت له داهاتو له دژایه تی كردن و له ناوبردنی

داعش له ناو خاكی عێراق".هاوپه یمان���ی چوارقوڵ���ی له به غدای زانیاری ژورێك���ی عێ���راق پایته ختی به به ش���داری پێكهێنراوه هه واڵگ���ری هه ر چوار ده وڵه ته كه بۆ كۆكردنه وه ی زانیاری له سه ر گروپی چه كداری داعش، له باره ی به شداری كورد له و ژوره دا ئه و په رله مانتاره ی عێ���راق ئاماژه ی به وه

كرد كه واپێویسته كوردیش له و ژوره دا به شدار بێت ئێمه وه كو په رله مانتارانی كورد داوام���ان كردوه كه به ش���داری پێبكرێت، له به رئه وه ی ئه و ژوره تایبه ته هه وڵگری زانی���اری به كۆكردن���ه وه ی ده رباره ی هێ���زه چه كداره كانی داعش چاره سه ركردنی عێراق و خاكی له سه ر له رێگای هێرشه ئاسمانیه كانی روسیا، هێزی پێش���مه رگه ش له دوری 1500 كم له داع���ش زۆر به بوێ���ری و خوڕاگریه وه به رگری ده كات و روب���ه روی ئه و هێزه چه ك���داره بۆت���ه وه ، هه ربۆی���ه مافی خۆیه تی زانیاری له باره ی ئه و هێزه وه بزانێ���ت بۆ ئ���ه وه ی باش���تر بتوانێت

روبه روی بێته وه ".

په رله مانتاری كورد له به غداو ئه ندامی لیژنه ی ئاس���ایش و به رگری هۆش���یار عه بدواڵ پێیوایه هاوپه یمانی چوارقۆڵی ئامانجیان له ناوبردنی هێزی تیرۆرستی داعشه ، هه ربۆیه هیچ زیانێكی نابێت و بۆ كوردو عێراقیش باشه ، له مباره یه وه بۆ ئاوێنه وتی "له دو ساڵی مه سه له ی تی���رۆر هاتوه ته پێش���ه وه به تایبه تی گروپ���ی داعش، به ش���داری ئه مریكاو نێوده وڵه تی هاوپه یمان���ی پێكهێنانی ب���ۆ له ناوبردنی داع���ش ده ركه وت كه شکس���تێكی گ���ه وره ی هێن���اوه ، ئه و شکس���ته وای ك���رد هاوپه یمانێك���ی نوێ بێته ئاراوه به به ش���داری روسیا و س���وریا و ئێران و عێراق كه ئامانج لێی

كۆتایی هێنانه به داعش له سه ر خاكی عێراق ئه و هاوپه یمانیه هه ر ده وڵه تێك به شه ش راوێژكار به شداری كردوه سێ ده كات سه رۆكایه تی ده وڵه تێك مانگ ج���اری یه ك���ه م عێراق س���ه رۆكایه تی ده كات، هه روه ه���ا ئ���ه و هاوپه یمانیه زیاتر بۆ كۆكردنه وه ی زانیاریه له سه ر

داعش".ناوب���راو ئام���اژه ی ب���ه وه ش ك���رد كه باش���ی ئه و هاوپه یمانی���ه ئه وه یه ئامانجیان هاوبه ش���ه ب���ۆ له ناوبردنی عێراقیش وه زیرانی س���ه رۆك داعش، راگه یاندوه ك���ه وا هیچ رێگرێك نیه بۆ هێرشی چه كداری روسیا بۆ له ناوبردنی داعش له ن���او خاكی عێراقدا، هه روه ها

ئ���ه و هاوپه یمانی���ه هی���چ زیانێك���ی ته نها ئامانجی���ان له به رئ���ه وه ی نیه ، له ناوبردنی هێزه چه كداره كانی داعشه ، ئه وه ش بۆ ك���ورد و عێراقیش گرینگه به مه رجێ���ك عێ���راق نه بێته ش���وێنی دابه ش كردن له الیه ن هێزه زلهێزه كان، وتیشی "هه رێمی كوردستانیش ناتوانێت هیچ مه رجێك بۆ هێرش���ه كانی روسیا

دابنێت".س���ه رۆكایه تی هه رێمی كوردس���تان له راگه یه نراوێك���دا ئ���ه وه ی خس���ته رو كه وا ئه وان پێش���وازی له واڵتی روسیا ده كه ن ئه گه ر له روبه ڕوبونه وه ی داعش هاوكاری پێش���مه رگه بكات، هه روه ها ئه گ���ه ر هه ماهه نگ���ی و كاری هاوبه ش

نێوده وڵه تی و هاوپه یمانێت���ی له نێوان واڵتی روس���یا ل���ه دژی داعش هه بێت ئه وه ئه نجامی باش���ی لێده كه وێته وه ، ئه گه رچ���ی جه بار ی���اوه ر ئه مینداری گشتی وه زاره تی پێش���مه رگه له چه ند لێدوانێكی پێشوتردا ئه وه ی راگه یاندبو كه وا به هیچ شێوه یه ك كورد ئاگاداری پێكهێنانی ئه و هاوپه یمانیه چوارقۆڵیه نی���ه ، هه ربۆی���ه به ش���ێك نابێت له و روبه روبون���ه وه ی ب���ۆ هاوپه یمانی���ه تیرۆرس���تانی داع���ش، ب���ه اڵم ئه و بۆ ئاوێنه ئه وه ی خس���ته رو كه پشتگیری هه رێم س���ه رۆكایه تی راگه یه نراوه كه ی ده كات و هه مان بۆچونی هه یه له س���ه ر

ئه و مه سه له یه ".

هاتنی روسه كان زیان یان سود به كورد ده گه یه نێت؟هه رێمی كوردستان ناتوانێت هیچ مه رجێك بۆ هێرشه كانی روسیا دابنێت

واپێویسته كوردیش له و ژوره دا به شدار بێت له به رئه وه ی ئه و ژوره تایبه ته

به كۆكردنه وه ی زانیاری هه وڵگری

ده رباره ی هێزه چه كداره كانی داعش

به شداری فڕۆکه کانی روسیا له جه نگی سوریادا

ئابوری(498( سێشه ممه 2015/10/13 8

ئه‌م‌الپه‌ڕه‌یه‌‌به‌‌سپۆنسه‌ری‌گروپی‌کۆمپانیاکانی‌قه‌یوان‌چاپ‌و‌باڵوده‌کرێته‌وه‌

ئا: زانكۆ سەردار

دواكەوتنی موچەی مامۆستایان و فەرمانبەران و نەبونی پارە

لەخەزێنەی حكومەت، كاریگەری لەسەر كۆی گشتی كایەكانی

ژیان دروست كردوە و هاواڵتیانیش پێیانوایە ئەم قەیرانانە بۆتە هۆی

لەدەستدانی متمانە و رێز و كەسایەتی تاكەكانی كۆمەڵگە.

بەر لەدروس����تبونی ئەم قەیرانانە، فرۆش����تنی كۆمپانیاكانی زۆرین����ەی ئامێرە كارەباییەكان و پێداویستیەكانی ناوماڵ، قیستی درێژخایەنیان دەدایە موچەخۆران و ئەو قیس����تەش سودی كڕیار فرۆش����یار و هەردوالیەنی ب����ۆ دەب����و، بەتایبەت بۆ ئەو كەس����انەی ك����ە بەنی����ازی هاوس����ەرگیری بون و ماڵێك ئاسانتر باش����تر و دەیانتوانی پێكەوەبنێن، بەاڵم له ئێستادا بەهۆی قەیرانی دارای����ی و وەرنەگرتنی موچە لەالیەن موچەخۆرانەوە بۆ ماوەی )4( مانگ، ئەو پێشانگایانە قیستەكانیان پێش����ەنگایەكیش خاوەنی راگرتوە و ئام����اژە بەوە دەكات ك����ە )20-18( هاواڵتیان����ە و الی دۆالری دەفت����ەر دەڵێت" تەنها الی من 560 موچەخۆر قەرزی����ان الیە و ناتوان����م پارەكانیان

لێوەربگرمەوە".

نەوزاد حەسەن خاوەنی پێشانگەی ئاوێنە ب����ۆ له س����لێمانی )ش����ارب( رایگەیاند "كە بەهۆی ئەم قەیرانانەوە 80% كارەكانمان وەستاوە، خۆشتان ئەزانن دواكەوتن����ی موچە كاردەكاتە سەر هەمومان لەبەرئەوەی ئیشەكەی ئێمە كۆمەڵێ����ك زنجیره ی پەیوەندیە ئێم����ە و كڕی����ار و ئێم����ە و له نێ����وان

فرۆشیار".هه روه ه����ا ده ڵێ����ت "دی����ارە ئەگەر موچەخ����ۆر له کات����ی خۆی����دا موچە وەربگرێ����ت بێمن����ەت پارەكەی خۆی دەهێنێ����ت، ب����ەاڵم كە موچ����ە نەبو ئەوكاتە منیش ناتوانم قیست بدەمە كڕیارەكان����م كە زۆربەی هەرە زۆریان موچەخ����ۆرن، ئەوەت����ا من ئێس����تا موچەخۆرانەو الی زۆرم پارەیەك����ی چونكە وەربگرمەوە، لێی����ان ناتوانم پێوەدەكەم پەیوەندی����ان ه����ەركات

دەڵێن موچەمان وەرنەگرتوە".ئ����ەو خ����اوەن پێش����انگەیە ئاماژە ب����ەوەش دەدات ك����ە هەوڵی ئەوەی داوە له رێگ����ەی یاس����اوە پارەكان����ی وەربگرێتەوە بەاڵم بەش����ی یاس����ایی كۆمپانیاكەیان ئەوەیان پێ راگەیاندوە كە ناتوانێت لەئێستادا هیچ پارەیەك لەبەرئەوەی موچەیان وەربگرێت����ەوە وەرنەگرتوە بۆیە ئەوانەی قیس����تیان الیە نەیانتوانیوە قیستەكانیان بهێنن، كەواتە دیارە كە لەروی یاساییشەوە

ناتوان����م قیس����تەكانم وەربگرم����ەوە لەكاتێكدا من ئێستا )560( ناوم الیە

كە پارەی قیستیان الیە". ئ����ەو فرۆش����یارە دەڵێت "80% ی ئەو كەسەشی كارەكانمان وەستاوە، ك����ە دێت ش����تێك بكڕێ����ت زۆر زۆر زەرورە ئەگین����ا ئەو پارەیەی پێیەتی نایەوێت سەرفی بكات، ئێستا داهاتی مانگانەم����ان )س����فرە( و رەنگە %10

پارەمان بۆ بگەڕێتەوە".هاوژی����ن زەینەدی����ن ف����ەرەج، كە پیش����ەی كڕین و فرۆشتنی ئۆتۆمبێله بۆ ئاوێنە ئەوەی خستە ڕو كە بەهۆی دواكەوتنی موچەو قەیرانی داراییەوە ئۆتۆمبێلێ����ك ناتوان����ن به دومان����گ بفرۆشن، ئەو وتی "ئه و دۆخه ی ئەمڕۆ هەرێمی گرتۆت����ەوە 100% كاریگەری خراپی لەس����ەر بارودۆخی هاواڵتیان

بازاڕی بڵێم دروس����تكردوە، دەتوانم ئۆتۆمبێلی زۆر ق����ورس كردوە تەنها شتێك كە ماوە لەبازاڕەكەدا ئاڵوگۆڕی ئۆتۆمبێل����ه ئەویش كاتێك كەس����ێك ئۆتۆمبێ����ل دەهێنێ����ت بیگۆڕێت����ەوە بۆ ئەوەیە ك����ە ئۆتۆمبێلێكی مۆدێل نزمت����ر بگرێت و ش����تێك پ����ارەی بۆ بمێنێت����ەوە، هەرچەندە هەندێك جار ئەو پارەیەش����ی بۆنامێنێتەوە چونكە

پارە لەبازاڕدا نەماوە".هاوژین باسی لەوەشكرد كە پێشتر ئۆتۆمبێلمان به قەرز و قیس����ت دەدایە موچەخۆران، "بەاڵم لەئێستادا بەهیچ ش����ێوەیەك ناتوانی����ن ئ����ەوە بكەین لەبەرئەوەی خۆتان ئەزانن كە كەس ناوێرێت ئەو كەم����ە پارەیەی ئەگەر

پێی بێت سەرفی بكات".هاوژین ئەوەش����ی نەش����اردەوە كە

جگە لەوەی بازاڕ وەس����تاوە، نرخی بەرچ����او به رێژەیەك����ی ئۆتۆمبێ����ل دابەزیوە، "بەداخەوە ئەم بارودۆخەیان والێكردوە، ئێمە لەسەرخاكێك دەژین كە هەموی نەوتە، من زۆرجار گومانی ئەوە ئەكەم كە ژێر ماڵەكەمان نەوتی تێدابێت، كەچی ئەوە ژیان و گوزەرانی ئێمەی����ە و دوای ئ����ەم هەمو س����اڵە لەحكومڕانی، تازە بەتازە كەس����مان تازە نیە، له گیرفانمان����دا دینارێ����ك بەتازە خوێنی گەنج����ی ئەم هەرێمە لەپێناو داواكردنی مافی س����ەرەتایی

خۆیدا ده ڕێژرێت".پارێزگای ئەنجومەن����ی ئەندامێكی ئابوری دارایی و له لیژنه ی س����لێمانی ئام����اژە ب����ەوە دەكات ك����ە له ه����ەر دۆخێكی ناجێگیری سیاسیدا جوڵەی ئابوری پێی مەحكوم دەبێت، "رەنگە

كاریگ����ەری بكات����ە س����ەر متمانەی كڕیار و فرۆش����یار ئەم����ەش دۆخێكی سروشتیە له دنیای ئابوریدا، ئەوەشی كە رودەدات دەرئەنجامی كەڵەكەبوی

كۆمەڵێك قەیرانی سیاسیە".رێكەوت زەكی، به ئاوێنه ی راگه یاند جاران هەب����و ئابوری "بنەمایەك����ی دەوترا لەهەر ش����وێنێك فەوزا هەبو ئێستا بەاڵم ترس����نۆكە، س����ەرمایە دەڵێت سەرمایە ئاقڵە لەهەر شوێنێك ئارامی نەبو رائەكات، ئێستا لێرە نەك سەرمایە نیە بەڵكو موچەش لەكاتی

خۆیدا نادرێت".زەك����ی هەروەه����ا وتیش����ی "جگە ناس����ەقامگیریەكان لەموچ����ە، بەاڵم ك����ردوە، تری كاریگەریەك����ی بەنس����بەتی بودجەوە ك����ە هەندێكی بۆ پەرەپێدان و گەش����ەپێدان ئەمەش ئێستا نیە، له س����اڵی 2013 بودجەی پەرەپێدان����ی پارێ����زگای س����لێمانی 378 میلی����ار دینار ب����ەرەو ژور بوە بەاڵم له 2014دا ئەم ژمارەیە س����فرە و هەرنیە، له 2015 دا 9 میلیار دینارە، ئەمە لەكورتیدا پێت بڵێم پەیوەندی بەسیاسەتی هەڵەی نەوتی حكومەتی چونكە هەیە، كوردستانەوە هەرێمی ئ����ەوە وای ك����رد لەگ����ەڵ كۆمەڵێك سیاسی هەڵەی تردا كە بەغدا بودجە ببڕێت، كە بودجەش����ی ب����ڕی هەمو

بودجەكانی پێكەوە بڕی".

قەیرانی موچە، قیستی مامۆستایان و فەرمانبەران رادەگرێت

ئا: ئیمان زەندی

بێکاریی وه ک مۆته که یه ک به ناو گه نجاندا باڵوبوه ته وه به شێوه یه ک

جیاوازی ناکات له نێوان خاوه ن بڕوانامه و بێ بڕوانامه دا،

به ڕێوه به ری راگه یاندنی وه زاره تی کاروباری کۆمه اڵیه تی باس له دو پالنی وه زاره ته که ی ده کات بۆ

ڕوبه ڕوبه نه وه ی بێکاری، گه نجێکی بێکاریش ده ڵێت "ده رچوانی کۆلێژی کشتوکاڵ که کاریان ده ستنه که وێت، وه زاره ت ئه و کۆلێژه دابخات باشتره ".

بەڕێوەب���ەری کان���ی، محه م���ه د ڕاگەیاندن���ی وه زاره ت���ی كاروكاروباری ه���ۆکاری له ب���اره ی كۆمەاڵیەت���ی بێکاریی���ه وه ده ڵێت "هۆكاری گەورەی بێ���کاری دیارە كە قەیران���ی داراییە, لەگەڵ ئەو بارودۆخەی كە كوردستانی

تێکەوتوە، هەروەه���ا بڕینی موچەش لەالیەن بەغداوە ك���ە ئەمەش یەكێكە لەتایبەتترین هۆكاره کان لەبەرزبونەوەی

ڕێژەی بێكاری."کوردس���تان له هه رێم���ی تائێس���تا ئامارێک���ی ورد له به رده س���ت نییه که رێ���ژه ی بێکاریی ده ربخ���ات، محه مه د کانی له وباره یه وه ده ڵێت "راس���ته تا لەبەردەست ئامارێكمان هیچ ئێس���تا نی���ە بۆ دیاریكردنی ڕێ���ژەی بێكاری، لێ���رەدا وەزارەت���ی پالندان���ان ئ���ەم ئەركەیان لەسەر شانە نەك کاروباری

كۆمەاڵیەتی".له ب���اره ی ئه وه ی بۆچی تا ئێس���تا بێ���کاری ئام���اری نه یانتوانی���وه ده ستبخه ن، ده ڵێت "لەبارودۆخێكی وا ناهەمواردا كە هەرێمی گرتۆتەوە دیاری ناكرێت، دەی���ان كۆمپانی���ا هەیە كە كارمەندان���ی ناردۆتەوە بۆ ماڵەكانیان بەه���ۆی بێكاری���ی و بێبازاڕییان، بۆیە

ناتوانین لەماوەیەكی كورتدا ئامارێكی ورد ده ربکه ین".

کاوان محه م���ه د، گه نجێکی ده رچوی زانکۆیه که س���ه ره ڕای ئه وه ی ماوه ی 3 س���اڵه زانکۆی ته واوک���ردوه ، به اڵم ت���ا ئێس���تا کاری ده س���تنه که وتوه ، ئ���ه و ده ڵێت "من کۆلێژی کش���توکاڵم ده رچوان���ی ب���ه اڵم ته واوک���ردوه ، کۆلێژه که ی من که مترین که سیان تێدا داده مه زرێت، به هه مان شێوه له که رتی تایبه تیش���دا هه لی کارمان زۆر که مه ، ئه گه ر هه ر به و شێوه یه به رده وام بێت وه زاره ت���ی خوێندنی ب���ااڵ ئه و کۆلێژه

دابخات زۆر باشتره ".ئه و گه نجه ئام���اژه به وه ش ده کات چه ن���د جارێ���ک له هه ندێ���ک ش���وێن به شێوه یه کی کاتی کاری کردوه ، به اڵم دواتر له گه ڵ س���ه ره تای ئه م قه یرانه دا

کاره که ی له ده ستداوه.ئه و به رپرس���ه ی وه زاره تی کاروباری

کۆمه اڵیه ت���ی ئاماژه ب���ه وه ده کات که لەئێس���تادا وەزارەته که ی���ان دو پالنی داناوە ب���ۆ که مکردن���ه وه ی بێکاریی، ئەویش لەماوەیەكی دیاریكراو جێبەجێ دەكرێ���ت، "ئەگەر بین���ەری هەمو ئەو باڵوكراوان���ە ب���ن ك���ە باڵودەكرێنەوە ب���ەوردی باس���مان لێوەك���ردوە ك���ە سیاس���ەتی بەكارخس���تن چیەو چۆن دانیش���تن دەكەین و چی دەكەین و چی

ناكەین".ده شڵێت "دوەمیش لەم ماوەیەدا 14 وەزارەت لیژنەیەكی بااڵیان پێكهێناوە كە لەالی���ەن ئەنجومەن���ی وەزیرانەوە ئەوی���ش وەزی���ری كار سەرپەرش���تی دەكات ڕاس���تەوخۆ, كە نوێنەری 14 كۆبونەوەیەك تێدای���ەو وەزارەتەكەی بڕیار دەدات بۆ ئەوەی هەمو که سانی بیان���ی ك���ە هاتونەت���ە كوردس���تان ت���ا خزمەتێكی بكەنەوە س���نورداش زیات���ر بەكرێكاری خۆماڵ���ی بكرێت،

لەداهاتوشدا چی دەكەین و چی ناكەین ئاشكرای دەكەین".

بێکاری���ی زۆری گه نجان له ب���اره ی په یمانگاکان و ده رچوان���ی به تایبه تی زانک���ۆکان، محه م���ه د کان���ی ده ڵێت "بۆ ئەوەی گەنج بێكار نەبێ پێش���تر ڕامانگەیاندوە كە هەوڵ دەدەین پشكی وەزارەتی ڕابگەیەنی���ن، دامەزران���دن كار بۆ داهاتو بەپێی ئەو ڕاپرس���یەی ك���ە كردویان���ە چەندی���ن هەل���ی كار

دۆزراونەتەوە".هه روه ه���ا ده ڵێت "لێ���رەدا گەنجان دەتوانن ن���اوی خۆیان تۆم���ار بكەن هەركات هەل���ی كار هەبو پەیوەندیان پێوە دەكەین، ئەوەش دەكەوێتە سەر خۆی���ان بڕیاربدەن كاربكەن یاخود نا، بەنسبەت خەڵكی بیانی ئاماژەم پێكرد كە بڕیارە هەمو ئەو كەسانە سنورداش بكرێنەوە بۆ واڵتی خۆیان تا هەلی كار

زیاتر بێت بۆ خەڵكی خۆماڵی".

بێکاریی.. مۆته که ی ژیانی گه نجانی هه رێموه زاره تی کاروباری کۆمه اڵیه تی به دو پالن روبه روی بێکاری ده بێته وه

80% ی كارەكانمان وەستاوە، ئەو كەسەشی كە دێت شتێك بكڕێت زۆر زۆر زەرورە ئەگینا ئەو پارەیەی پێیەتی نایەوێت

سەرفی بكات

له چاوه ڕوانی کاردا فۆتۆ: ئارام که ریم

بڕیارە هەمو كەسه بیانییه کان

سنورداش بكرێنەوە بۆ واڵتی

خۆیان تا هەلی كار زیاتر بێت بۆ

خەڵكی خۆماڵی

9 (498( سێشه ممه 2015/10/13 کۆمه‌اڵیه‌تی

ئا: سروە جەمال

له خۆپیشاندانه کانی ئه مجاره ی هه رێمدا ژماره یه کی به رچاو له مندااڵن

ده بینرێن، ئه وان هه رچه نده زۆر ئاگاداری دۆخی سیاسیی نین و

ته مه نی یاساییان ته واو نه کردوه ، به اڵم به شدارییه کی به رچاویان له روداوه سیاسییه کاندا هه یه .

من����دااڵن له خۆپیش����اندانەكاندا بەڕێژەیەك����ی بەرچ����او دەبینرێ����ن، بانگەش����ەی كات����ی ه����ەروەك پەرلەمانتارێ����ك هەڵبژاردن����ەكان نایاساییە" "بەشداریكردنیان دەڵێت بەڕێوەب����ەری ڕێكخراوێكی مندااڵنیش دەڵێ "نەمانتوانیوە وەك پێویس����ت فشاردروس����ت بكەی����ن ت����ا مندااڵن

بەكارنەهێنرێن".كاروب����اری لیژن����ەی س����ەرۆكی خێ����زان من����داڵ و كۆمەاڵیەت����ی و لەپەرلەمانی كوردس����تان، گەشە دارا له وباره یه وه به ئاوێنه ی راگه یاند "هەر كارێك به شێوەیەكی نایاسایی بەڕێوە بڕوات دەبێت به پێی یاس����ا بگۆڕێت، ئێمە یاس����امان هەیە ب����ەاڵم خەڵك بەداخەوە ن����اكات، جێبەجێی خۆی ئێس����تا خەڵك س����ەری لێش����ێواوەو له توڕەیی خۆیان مندااڵنیش هاتونەتە سەر شەقام له كاتێكدا ئەگەر یەكێك هۆش����یاری ت����ەواوی نەبێ����ت نابێت

ئەوكارە بكات".به بڕوای بەڕێز عەلی، که دەرچوی زانكۆی����ە؛ ناش����ێت و نابێ����ت منداڵ بخرێتە كایەیەكی لەو جۆرە كە دورە له دونیای خۆی ، "چونكە منداڵ توانای تێگەیش����تنی لەم تەنگەژە سیاسی و كۆمەاڵیەتیانە نییە، لەژێر كاریگەری هەڵچ����ون و داچونەكانی دەوروبەریان ل����ەوەش تۆڕە بەش����داردەبن، جگە باری تێكچون����ی كۆمەاڵیەتی����ەكان و ئابوری هەرێم بەتایبەت خێزانەكانیش

به هاندەرو پاڵنەر دەزانێت".بەهرەمەند ڕێكخراوی بەڕێوەبەری بۆ هۆشیاری مندااڵن، بەكر ڕەحمان من����ااڵن بەش����داریكردنی ئیدان����ەی دەكات له ه����ەر كارێكدا كە پەیوەندی به مندااڵنەوە نەبێت جا له خۆپیشاندان بێت یان بۆ بانگەش����ەی هەڵبژاردن چونكە، "ئەوان هێشتا نەگەیشتونەتە

تەمەنێكی یاسایی".به رپرس����یاره کێ ئه وه ی له باره ی له به ش����داری کردنی مندااڵن له روداوه

ئه و به ڕێوه ب����ه ری سیاس����ییه کاندا، دۆخەكە "بەڕاستی ده ڵێت رێکخراوه هێندە ناس����ەقامگیرە كەس خۆی بە بەرپرس����یار نازانێت لەبەرامبەر ئەم

دیاردەیەدا".به کر ره حمان ڕاگەیاندنەكان و تۆڕە خێزانیش خ����ودی كۆمەاڵیەتیەكان و هەروەها دادەنێ����ت ، بەبەرپرس����یار قوتابخانەكانی خێ����زان و به ئەرك����ی دەزانێت كە هان����ی مندااڵن بدەن تا س����ەرقاڵی ش����تگەلێكی تربن "بەاڵم كاتێك مامۆستا و فەرمانبەران خۆیان بەشداربن ئەستەمە ڕۆڵێكی وابگێڕن كە بەتایب����ەت له هێوركردنەوەی����ان قەیرانەكان تا ناو ماڵەكان ڕۆیشتون و ئاس����تەنگی ئاب����وری و كۆمەاڵیەت����ی

دروستكردوە".هه روه ه����ا به ب����ڕوای گه ش����ه دارا دۆخ����ه ل����ه و یەك����ەم بەرپرس����ی "حكومەتە چونکه بێباكە له داواکاریی خەڵ����ك و هەروەها ئەركی س����ەرەكی مەدەنی كۆمەڵگەی ڕێكخراوەكان����ی

دەبێ����ت ڕێكخس����تنی كۆمەڵگا بێت لەهەر بارودۆخێكدا، لەبەرئەوەی ئەم خۆپیش����اندانانە خۆڕس����كن دەستی كەسی له پش����ت نییە ئەبوایە ئەوان باش����تر بیانتوانیایە ڕابەرایەتی بكەن هۆش����یاری باشتر باڵوبكەنەوە، بەاڵم توندوتی����ژی دەبینی����ن بەداخ����ەوە خەڵ����ك ك����وڕی لێدەكەوێت����ەوەو من����داڵ له ئەنجام����دا دەكوژرێ����ت

زەرەرمەند دەبێت".خۆپیش����اندانه کانی له ش����ه پۆلی ئێس����تای کوردس����تان له دیمه نه کاندا ژماره یه ک����ی به رچاو من����داڵ به رچاو ئه وه ش����دا له ئاکام����ی ده که وێ����ت، منداڵێک����ی ته مه ن 13 س����اڵ له کاتی س����وتانیدا، له ناو باره گایه کی پارتی له قه اڵدزێ کوردس����تاندا دیموکراتی

گیریخواردو گیانی له ده ست دا.س����ه رۆکی لیژنه ک����ه ی په رله م����ان له وباره ی����ه وه ده ڵێت "ئ����ەو مندااڵنە خۆی����ان دەچ����ن و بەش����داریكردنیان نه گونجاوه ، داوا له خێزانەكان ده که م

منداڵەكانی����ان نەنێرن، ت����ا دەتوانن ئەو كێش����ە سیاسیانەیان تێكەاڵوی نه بن، ڕاستە كێشەی هاواڵتیانە بەاڵم خەڵكی تر هەی����ە نوێنەرایەتی بكات داوای مافی له ش����ەقامەكاندا ئەوەتا

هەموان دەكرێت".داوا بەه����رەداران بەڕێوب����ەری به هیچ دەكات ب����اوكان له دای����كان و شێوەیەك ڕێگە بەمنداڵەكانیان نەدەن به شداری ئه و جۆره چاالکییانه بکه ن "چونكە خۆپیشاندانەكان توندوتیژی ناتوانێت منداڵی����ش لێدەكەوێتەوە و

بەرگری له خۆی بكات".ك����ە ڕونیش����كردەوە هه روه ه����ا به ش����ێکی قوربانی����ەكان منداڵن لەم ش����وباتیش له 17 خۆپیش����اندانانەو بۆیە به پێویس����تی دەزانێ����ت "تەنها لەو خۆپیش����اندانانه دا بەشداربن كە ب����ۆ داواكردنی مافەكان����ی مندااڵنە". سەرپەرش����تی ئەوانەی جگەلەوەش حكومەت و دەكەن و خۆپیشاندانەكان دەزگا ئەمنی����ەكان دەبێ����ت ڕێگربن

له بەشداركردنی منداڵ و بپارێزێن.بەڕێز عەلی بەپێویس����تی دەزانێت ڕاگەیاندن هاواڵتیان هۆشیار بكەنەوە ب����ۆ ڕێگریك����ردن له بەش����داریكردنی له خۆپیش����اندانەكاندا منداڵ����ەكان س����ەرقاڵكردنیان دوب����ارە هەروەها به خوێندن و كردنەوەی قوتابخانەكان، "من����داڵ مافی خۆیەتی له ئاش����تی و ب����اری ب����ژی و ئارام����ی و دڵنیای����دا جەس����تەیی و بیری و دەرونی بۆ وەها

دۆخێك شیاوە".یونس����ێف و یاس����اكانی بەپێ����ی جاڕنامەی جیهانی مافەكانی مندااڵن، بەكارهێنان و بەشدارپێكردنی مندااڵن قەدەغەی����ە و له خۆپیش����اندانەكان پێشلكردنی یاساو مافەكانی مندااڵنە، بەكر ڕەحم����ان باس����ی لەوەكرد كە لیس����تی ڕەش����ی هەیەو یونس����ێف سااڵنە ڕاپۆرت باڵو دەكاتەوەو هەمو كە تۆماردەكات پێش����لكارییانە ئەو بەرامبەر مندااڵن دەكرێت "هەرچەندە

له واڵتی ئێمە زۆر چاالك نییە".

بەڕێوه بەری ڕێكخراوی بەهرەمەند، لەگ����ەڵ ئ����ەوەی بەئەرك����ی خۆیان دەزانێ����ت وەك ڕێكخراوێكی مندااڵن، باسی لەوەشكرد چەندین باڵوكراوەیان هەبوە بۆ هۆش����یاركردنەوەی مندااڵن هەیە ئاستەنگمان دنیایەک "ئێمەش كە نەمانتوانیوە وەك پێویست بین و فش����ارێكی وا دروس����ت بكەی����ن كە جارێكی تر من����دااڵن نەبنە قوربانی سیاس����ەت و جگە له ئاستی هۆشیاری كۆمەڵگای كوردی و خێزانەكانیش كە

وەك پێویست نییە".بەك����ر ڕەحمان گلەی����ی له میدیای بین����راو هەی����ە و دەڵێت "راس����تەخۆ گواستنەوەی خۆپیشاندانەكان ڕۆڵێكی خراپی بینیوە، بەداخەوە هەندێ جار

له نەشارەزاییەوە دەیكەن".كاروب����اری لیژن����ەی س����ەرۆكی كۆمەاڵیەتی و منداڵ و خێزان هیوادارە داوا نەمێنێ����ت و دیاردەی����ە ئ����ەو دەكات میدی����ا و ڕێكخ����راوەكان ڕۆڵی

هۆشیاركردنەوە ببینن.

مندااڵن‌له‌ڕیزی‌پێشه‌وه‌ی‌خۆپیشانده‌رانن"مندااڵن لەژێر كاریگەری هەڵچون و داچونەكانی دەوروبەریان بەشداردەبن"

ئا: سروە

هەركات ژنێك دەكوژرێت یان توندوتیژی بەرامبەر دەكرێت و له مافەكانی بێ بەش دەكرێت

باسی ڕۆڵی ڕێكخراوەكانی ژنانە دێتەوە كایە، بەبڕوای چاالكێكی بواری مافەكانی ژنان كۆبونەوەی ناو ئوتێله پێنج ئەستێرەییەكان

"زەڕەیەك كاریگەری لەسەر باشكردنی ڕەوشی ژنان دانانێت"،

ئەندامی ڕێكخراوێكیش ده ڵێت "هەندێك له ڕێكخراوەكان لەسەر ناوی

ژنان كار بۆ حزب دەكەن".

زۆرجار دەوترێت ڕێكخراوەكانی ژنان نەیانتوانیوە هیچ شتێکی کرداریی بۆ وەرگرتن���ەوەی مافەكان���ی ژنان زیاد بکه ن، گوڵس���تان س���ەعید, چاالكی بواری مافەكان���ی ژنان هەمواركردنی یاس���ای كەس���ێتی و باری یاس���ای توندوتیژی خێزان بەتەنها دەسكەوتی ڕێكخراوەكان���ی ژن���ان دەزانێت پاش س���اڵی 1991, "هەرچەن���دە بەجدی

جێبەجێنەكراون".

ئەو نمونە بۆ وتەكانی دەهێنێتەوەو فرەژنی���دا "له بابەت���ی ده ڵێ���ت ك���ە دەبینی���ن زۆر پێش���ێلكاریی له دەرەوەی هەرێم پڕۆس���ەكە له ڕوی یاس���اییەوە ئەنجامدەدرێ���ت و هی���چ ڕێگرییەك نیی���ە، جگە لەوەی ئەوان له هۆشیاركردنەوەی هاواڵتیاندا سستن هەر بۆیە كۆمەڵگایەكی توندوتیژمان هەی���ە كە تاك���ی توندوتی���ژ بەرهەم

دەهێنن".ئەندام���ی محەم���ەد، بێریڤ���ان ڕێكخراوی بەڕێوبەرایەتی ئەنجومەنی ژنان���ی ئازادی كوردس���تان پێی وایە بڵێین ڕێكخراوەكان هیچییان ناكرێت نەكردوە "ئ���ەو كەمە ماف���ەی ژنان گەر بەدەست هاتبێ بەهۆی خەباتی ژن���ان و ڕێكخراوەكان���ەوە بوە، بەاڵم ئەوەندە كەمە لەبەرامبەر هەمو ئەو توندوتیژیانەی كە لەسەر ژنان هەیە چ لەسەر ئاستی حكومەت و چ لەسەر ئاس���تی خێزانەكان, كە هێرش���ێكی ژنان لەسەر بەرفراوان پیاوس���االری

هەیە و ژنان كۆمەڵكوژی دەكات".زۆرج���ار دەوترێ���ت ژنان���ی ن���او پێن���ج لەئوتێل���ی ڕێكخ���راوەكان

ژنانی باس���ی خەمەكانی ئەستێرەدا بێبەش له هەمو ش���ت دەكەن و ناچنە ناو الدێ و ش���وێنە دورەدەستەكان تا بزانن خەمەكانیان چییە، لەوبارەیەوە گوڵستان سەعید بەئاوێنەی ڕاگەیاند "ئەوانەی له ئوتێله پێنج ئەستێرەكان دەدەن ئەنجام ته ش���ریفاتی چاالكی هی���چ ك���ە دەكەم���ەوە دڵنیای���ان سودێكی نییە بۆ خەڵكی و بەتایبەت بۆ ژن���ان چونك���ە ئ���ەو چاالكییانە ب���ۆ دەس���تەبژێرێكە ك���ە ئەوانیش پێویس���تییان بەوە نیی���ە و له هەمان كاتدا پارەیەكی زۆر خەرج دەكرێت و زەڕەیەك كاریگەری لەسەر باشكردنی ڕەوش���ی ژنان دانانێت بەئاڕاس���تەی

بەدەستهێنانی مافەكانیان". چارەس���ەركردنی كێشەكانی ژنان له چاالكانەوە بۆیە لەدیدی بەش���ێك بەخۆەوە بەرچاو پێشچونێكی بەرەو نابینێت چونكە ش���ێواز و میكانیزمی كاركردنیان نەگۆڕاوە، بێریڤان محەمەد لەوبارەی���ەوە دەڵێ���ت "لەبەرامب���ەر هەندێ���ك ڕێكخراودا ك���ە ئیمكانیاتی ه���اوكاری بەردەس���ت و خراوەت���ە دەكرێت، هێشتا بەلۆژیکی 20 بۆ 30

ساڵ پێش ئێس���تا بیر له كێشەی ژن دەكەنەوەو لەس���ەر ناوی ژنان كار بۆ حزب دەكەن و لەس���ەر قوربانیەكانی ژن���ان دەژی���ن، ڕێكخ���راوی ژن���ان بەئاس���تێک ناشرین كراوە له كۆمەڵگا كە ئەو تێكۆشانەی دەیكا كاریگەری نیی���ە بۆیە نەك ه���ەر ڕێكخراوەكان نەیانتوانی���وە ڕێ له كۆمەڵكوژی ژنان بگرن بەڵكو كوشتن و توندوتیژییەكان

زیاتر دەبێت".كێش���ەكانی ژن و بۆئ���ەوەی ببینرێت و مرۆڤبوندا له چوارچێ���وەی پێش���ێلكارییان بەرامب���ەر نەكرێ���ت بەپێویس���تی س���ەعید گوڵس���تان دەزانێت ئەوان���ەی له ڕێكخراوو دەزگا پەیوەندیدارەكاندا كار بۆ مەسەلەكانی ژنان دەك���ەن میكانیزمی كارەكانیان بگوێزنەوە بۆ ناو ماڵەكان و هەروەها بەرف���راوان هۆش���یاری بەرنام���ەی ئەنج���ام بدرێ���ت له گون���د و گەڕەكە هەژارنیش���ینەكان چی���ن و توێژەكان ئاشنا بكەن بەیاساو سزا و مافەكانیان ت���ا هەمو كەس بزانێ���ت كە تاوانێك ئەكات س���زاكەی چییە "هەركەسیش زوڵم���ی لێدەكرێت دادگاو یاس���ایەك

هەی���ە مافی ب���ۆ وەربگرێتەوە، جگە ل���ەوەش تاكەكانی ن���او خێزان درك بەبون���ی خۆیان و ڕەهەن���دە جیاواز و پەیوەس���تەكانی ژیانی خۆیان بكەن و لەگەڵ مرۆڤان���ە ڕەفتارێكی هەم���و یەكتر بكەن و هیچ ك���ەس مافەكانی بەرامبەری پێشل نەكات هەمو هەست بەیەكسانی نێوان نێرو مێ بكەن و ئەو عەقڵەی ڕێخۆش���كەرە بۆ ئەنجامدانی توندوتی���ژی و جی���اكاری ڕەگ���ەزی،

دەستبەرداری بن"بێریڤان محەمەدیش پێشنیاردەكات ژن���ان پێش هەر ش���تێك ریزەكانیان یەكبخ���ەن و كۆتای���ی بەپەرتەوازەیی فك���ری و تێكۆش���انی بهێنرێ���ت و هۆشیاركردنەوە بەرامبەر بەزهنییەتی پیاوس���االری بنچینەی���ی بێ���ت ب���ۆ "هەروەها بەكوش���تن كۆتاییهێن���ان هەوڵی دروستكردنی هێزی پاراستنی ژنان بدەن، جگە لەوەش دەبێت سود له ئەزمونی ژنانی ڕۆژئاوای كوردستان ببین���ن ك���ە هەم���و دونیا ئێس���تا بەهەوڵەكانیان سەرسامن كە له بواری سیاس���ی و ڕێكخراوەی���ی و یاس���ایی و

كۆمەاڵیەتی گەیشتونەتە لوتكە".

"هەندێك‌له‌ڕێكخراوەكانی‌ژنان‌به‌لۆژیکی‌‌20ساڵ‌پێش‌ئێستا‌بیر‌له‌كێشەی‌ژن‌دەكەنەوە"

ئەو كەمە مافەی ژنان گەر بەدەست

هاتبێت بەهۆی خەباتی ژنان و

ڕێكخراوەكانەوە بوە

ده بێت دایکان و باوکان رێگه نه ده ن

منداڵه کانیان به شداری

خۆپیشاندانه کان بکه ن، چونكە

توندوتیژی لێدەكەوێتەوە و

منداڵیش ناتوانێت بەرگری له خۆی

بكاتدیمه نێک له خۆپیشاندانه کانی چه ند رۆژی رابردو فۆتۆ: مه زهه ر که ریم

rangalayawene@gmail.com (498( سێشه ممه ‌2015/10/13ره‌نگاڵه

پێویس���تی به وه نه ده كرد كه كێش���ه ئاساییه كه ت به و شێوه تونده چاره سه ر بكردایه چونكه زه ره رمه ند بویت تێیدا.

سه ركه وتن به ده ست ده هێنیت له زۆربه ی ب���واره كۆمه اڵیه ت���ی و خێزانیی���ه كان، شه ممه به ختی ئێوه یه ده توانیت سودی

لێوه رگریت.

كاتێك بڕیار له سه ر هه ركارێك ده ده یت پێویسته تۆزێك به خۆدا بچیته وه چونكه

له وانه یه بڕیاری به په له ت دابێت.

ئه و سه فه ره دوره ی كه ده یكه یت تۆزێك سه رقاڵی كردوی مێشكتی ئاڵۆز كردوه

تۆزێك ئارام به وه و كاره كان ئاسایین.

مامه ڵه به وریای���ی تۆزێك پێویس���ته له گه ڵ ئه و دۆخه ی ئێس���تات بكه یت با له وه زیاتر كێش���ه ت بۆدروست نه بێت و

ته ندروستیت تێكنه چێت.

ناخۆش���دا دارای���ی به دۆخێك���ی تێده په ڕیت و ره نگه ئه م دۆخه كێشه ی

خێزانیشی به دوای خۆیدا بهێنێت.

نه‌‌هه‌‌‌نگسه‌‌تڵگیسککه‌‌واندوپشکته‌‌رازوو

11

ئا: ئازاد بایز- سنه

جه ال لی مه لەکشا له م دیداره ی ئاوێنه دا باس له سه ره تاکانی تێکه ڵبونی

به دنیای شیعر ده کات، هه روه ها باس له په یوه ندییه کانی له گه ڵ شێرکۆ بێکه س ده کات و ده ڵێت "شێرکۆ خۆی کتێبه کانی

له سویده وه بۆ ناردوم".

جه الل���ی مه لەکش���ا ئێس���تا لەماڵێك���ی رۆژهه اڵتی س���نه ی لەشاری ساردوسڕدا کوردس���تاندا ده ژی و دكتۆری���ش ماوەی

دوساڵی تری بۆ داناوە كە بژی.لەگوندی لەساڵی1951 مەلەكشا جەاللی )مەلەكشا( لەدایكبوه ، قۆناغی خوێندنی سەرەتایی و ناوەندی لەشاری سنە تەواو كردوه ، ئه و له باره ی بون به ش���اعیریه وه بۆ ئاوێنه ده ڵێت "بەڕاستی خۆشم نازانم چ���ۆن بوم بەش���اعیر س���ەرەتا بەزمانی فارس���ی ش���یعرم دەنوس���ی لەڕۆژنامەو گۆڤارەكانی ئێران���دا و بەهۆی مامێكمەوە كە كتێبخانەی هەب���و لەماڵەوەدا دیوانە ش���یعریەكانم دەخوێن���دەوە بەتایبەت���ی نالی، مەولەوی، مەحوی كە كاریگەربون لەس���ەرم وردە وردە بەردەوام بوم تابوم بەئەندامی )ئەنجومەنی نوسەرانی ئێران( ك���ە كەس���انی وەكو )ئەحمەد ش���املۆ،

ئەخەوان، سوهراب(ی تێدابو". هه روه ه���ا ده ڵێت "لەكۆتایی س���اڵەكانی شه س���ته کاندا بەهۆكاری چاالكی سیاسی یەوە )شاهنش���اهی( زیندانی كەوتم���ە چەندین س���اڵ لەزیندان ب���وم كە هاتمە دەرەوە دەس���تم كرد بەنوسینی شیعری ك���وردی. س���ەرەتای ش���ۆڕش لەگ���ەڵ ئەدەبیات���ی نوێی كوردی ئاش���نابوم كە دۆستێكی خەڵكی س���لێمانی دیوانەكانی )ش���ێركۆ بێك���ەس، لەتی���ف هەڵمەت، عەبدواڵ پەشێو(ی بۆهێنابوم دەتوانم بڵێم ئەو ش���اعیرانە كاریگەری ڕاستەوخۆیان هەبو لەو س���ەردەمەدا لەس���ەر خەڵكی ئێرە بەهۆی ئەوەی من لەناو مەس���ەلەی ش���ۆڕش و سیاسەتدا بوم زیاتر تالبی ئەو

شیعرانە بوم". بەسەرەتای س���ەبارەت مەلەكشا جەالل شیعرنوس���ینی دەڵێت "من لەس���ەرەتادا پێش ئەوەی بەتەواوی دەست بەنوسینی شیعر بكەم ناسیۆنالیس���تێكی تۆخ بوم هەر بەو بۆنەیەشەوە كەوتمە زیندان دواتر بابه تی نەتەوایەتی ڕاكێشی كردم و جۆره ناسیۆنالیس���تێكم قبوڵ بو تائێس���تاش

تاڕادەیەك بەوبیرەوە وابەستەم". وتیش���ی "خەڵ���ك ش���یعرێكی دەوێ كە دەاللەت لەزیندەگیان بكات گەر وانەبێت مەگەر ه���ەر بۆخۆی هاوارب���كا بڵێ من

شاعیرم". لەب���ارەی نەبون���ی زمانێكی س���تاندارد و یەكگرتوش، جەالل مەلەكشا وتی "كورد پارچ���ە پارچەیەو هەر پارچەیەكیش���ی لەواڵتێك���دا بوە و كوردی ئ���ەو واڵتانەش مەجبورب���ون بەزمانی ئ���ەو واڵتە بدوێن زمان���ی ك���وردی زمانی خوێن���دن نەبوە زمانێك دەتوانێ ببێتە ستاندار كە زمانی خوێن���دن بێت پۆلی���س و دەوڵەت زمانی

یەكگرتو دروست دەكەن". "بۆنمونە زەمانێ���ك ئەمارەتی وتیش���ی ئ���ەردەاڵن لێرە دەس���ەاڵتی هەبو زمانی هەورامی بااڵبو یان زەمانێكیش بابانەكان لەس���لێمانی لەگەڵ نالی و سالم و كوردی زمانەوانییان م���ن شۆڕش���ی بەبۆچونی

بەرپاكرد بەپەنای شیعرەوە". جەالل مەلەكش���ا ئاماژە بۆ ئەوە دەكات كە "خەڵكی باشور ئازاتربون لەپاراستن و دوەم ك���وردی و زمان���ی هێش���تنەوەی نەتەوەی���ن لەجیهان���دا توانیومانە بەبێ بونی دەوڵەت زمانی خۆمان پاراس���تبێ ئەوەش ڕەنگە بەهۆی شۆڕشی هونەری و

ئەو هەمو داس���تان و بەی���ت و باوانەی كە لەدێرزەمانەوە هەمانەو س���ینە بەس���ینە

هاتوە". مەلەكش���ا ئەوە رەتدەكاتەوە كە هۆكاری نەبون���ی زمانی یەكگرتو ب���ۆ دوبەرەكی نێوان گروپی روانگ���ە و هاوڕێیانی كفری بێ���ت و ئەو لەو بارەی���ەوە دەڵێ "گروپی ڕوانگەو برادەرانی كفری تەنها ئیختیالفی شیعرییان هەبوە ئەوەش سودێك بوە بۆ بەرەو پێشبردنی رەوتی ئەو سەردەمەی ش���یعری كوردی و دەرچونی���ان لەقاڵبی كالس���یك و چونیان بۆ ناو دنیای شیعری هاوچەرخ ئەمەش پێموابێ كارێكی باشەو مەسەلەی ئەدەبیات دەوڵەمەندتر دەكات بریا چەندین گروپی تری بەوشێوەیە كارا

هەبوایەو ئاوەها شیعریان بنوسیایە". هەروەه���ا لەبارەی روانگەییەكانیش���ەوە وتی "بەڕاستی خۆ ڕوانگەش ئەوە نەبوە بڵێن ش���تێكی غەریبیان هێن���اوە تەنها عەبدواڵ قوتابخانەك���ەی درێژەپێ���دەری گۆران بون كێش���ی عروزییان لێ البردوە ئینجا كفرییان لێ جیابوەتەوە من پێموایە هەر ش���اعیرێك پێشتر بنەڕەتێكی نەبێت

ناتوانێت پیتێك بنوسێت". ج���ەالل مەلەكش���ا لەب���ارەی هەندێ���ك لەش���یعرەكانی خۆیەوە دەڵ���ێ "زۆرجار بێزم لەش���یعری ڕاب���ردوم هاتوەتەوە كە

لەسەردەمانێكدا نوسیومە".له گه ڵ په یوه ندی خۆیش���یان له ب���اره ی ش���اعیری کۆچک���ردو ش���ێرکۆ بێکه س، مه له کش���ا ده ڵێت "لەمێژەوە ئا ش���نایه تم هەبوە، تاوای لێهات���وە خۆی كتێبەكانی بۆ ناردوم ئەو وەختەی كە كاك ش���ێركۆ لەس���وید بو هه روه ها ئەو وەختەشی كە شیعری بەناوی جوامێرەوە باڵودەكردەوە س���ەرەتا نەماندەزان���ی ك���ە ش���ێركۆیە بەاڵم دوایی وتم من ئەم خەتە دەناس���م

ناسكییەكەی دیارە كە شێركۆیە".هه روه ها ده ڵێت "دواتر چەند نامەیەكمان كاتی خۆی لەوس���ەردەمەدا گۆڕیی���ەوە ه���ات ئەونامان���ەش باڵودەكەمەوە بیرمە لەدەربەندی پەپولەدا شیعرەكانی شێركۆم تەرجەمە دەكردە س���ەرزمانی فارس���ی و ب���ۆ ش���اعیری گەورە)ئەحمەد ئەمنارد شاملۆ( هەرلەوڕێگەیەوە ئەحمەد شاملۆو شێركۆ بێكەس ئاش���نایەتییەكی باشیان دروست كرد، بەم دواییانەش لە دەزگای سەردەم س���ەرم لەش���ێركۆ دەداو چەند دەخ���واردەوە بەیەكەوە پێكێكیش���مان

)بەپێكەنینەوە(".

له ش���اری بانه خه اڵتێكی ئه ده بی بۆ كتێبی ك���ورد له ژێر ناوی د.ئیبراهیم

یونسی ده به خشرێت. یه كه مین خه اڵتی ئه ده بی كتێبی كورد له ژێر ناوی د.ئیبراهیم یونسی له شاری بانه و به هاوكاری ش���وراو شاره داری بانه ، به به ڕێوبه رایه تی خاتو شه وبۆ

محه مه دیانی ده ستبه كاربو.

شورا و ش���اره داری بانه به هاوكاری ك���ورد روناكبیران���ی نوس���ه ران و ئه مس���اڵدا، رێبه ندان���ی له مانگ���ی یه كه می���ن خه اڵتی كتێب���ی كوردی له بواره كانی: رۆمان، چیرۆك )درێژو كورت(، ش���یعری مودێرن، ره خنه و لێكۆڵین���ه وه ، وه رگێ���ڕان له زمان���ی كوردییه وه بۆ سه ر زمانه كانی دیكه و له دیكه ی زمانه كانه وه بۆ سه ر زمانی ك���وردی، به ش���ێوه زاری س���ۆرانی

به ڕێوه ده بات.له راگه یه ندراوێكی خه اڵته كه دا هاتوه " داوا له هه ر نوسه رێكی كورد ده كرێت كه به شێوه زاری سۆرانی ده نوسن، ال له م خه اڵت���ه بكه نه وه و یارمه تیده ری به رێوه به ران���ی ب���ن". نوس���ه ران بۆ به شداریكردن ده توانن ئه م ئه دره سانه خ���ه اڵت: "ماڵپ���ه ڕی به كاربهێن���ن ژم���اره ی ، www.xellat.com ،00988٧3423٦599 په یوه ن���دی: ناونیش���انی ناردنی كتێبه كان: بانه . صن����دوق پس����تی ١٥١، ده بیرخان����ه ی

جایزه ی ئه ده بی ئیبراهیم یونسی".

ئا: شۆرش

كۆمپانیای ستاك فیلمی سنه به كورته فیلمی سه هۆاڵو به شداری

له فێستیڤاڵێكی سینه مایی ده كات كه له واڵتی ئه لبانیا ئه نجامده درێت.

س���ه تار چه مه ن���ی گ���وڵ به ڕێوه ب���ه ری كۆمپانیای ستاك فیلمی سنه كه ئه ركی فیلمه ی ئه و نێونه ته وه یی باڵوكردنه وه ی له ئه س���تۆدایه له لێدوانێكی���دا به ئاوێنه ی راگه یان���د" به كورته فیلمی )س���ه هۆاڵو( له ده رهێنانی جه الل ساعیدپه نا ده رهێنه ری له خولی به ش���داری ك���ورد س���ینه مای

13هه مین فێستیڤاڵی نێونه ته وه یی تیرانا له واڵتی ئه لبانیا ده كات".

له رۆژان���ی 28ی وتیشی "فێس���تیڤاڵه كه تش���رینی یه كه م 2015 ده س���تپێده كات و 320 فیل���م به ش���داری تێ���دا ده كات كه نوێنه رایه ت���ی چه ن���د واڵتێك���ی جیهان

ده كه ن". پێش���تر فیلمێكی دیكه ی ئه م ده رهێنه ره به ناوی )ڕه ش و سپی ( كه له به رهه مهێنانی به ش���ی س���ینه مای دهۆك���ه له هه رێمی كوردستان له خولی 30هه مینی فێستیڤاڵی نێونه ته وه ی���ی ب���الك ك���ه له ئه ڵمانی���ا به ڕێوه چو خه اڵتی باشترین كورته فیلمی

فێستیڤاڵه كه ی به ده ستهێنا.

جەاللی مەلەكشا: زۆرجار بێزم لەشیعری ڕابردوم هاتوەتەوە

خه اڵتی ئیرباهیم یونسی ده به خرشێت

سه هۆاڵو له ئه لبانیا به شداره

14ی )چوارش���ه ممه ( سبه ینێ 2015 سه عات یه كه می تشرینی ٧ی ئێواره گه له ری ئارام له ژێر ناوی )رۆژانێك من ئۆكۆردیۆنم كۆڕێكی ئێ���واره ده ژه ن���د..!( ش���یعری ب���ۆ دالوه ر قه ره داغی یاییزانه ی ش���اعیر به ده م ورده پیانۆكه ی ش���ه هرام جه س���یم،

ئه نجامده دات. به ئێواره كۆڕه ك���ه و س���ه باره ت له لێدوانێكی ب���ۆ ئاوێنه ، دالوه ر " رایگه یاند ش���اعیر قه ره داغی ئێ���واره كۆڕه ك���ه وه ك زوربه ی ئێواره كۆڕه كانی من كه سااڵنه و ئه نجام وه رزه دا ل���ه م زیاتریش ئارامه و له گه ل���ه ری ده درێ���ن، تێكس���تێك خوێندنه وه ی چه ند له خ���ۆ ده گ���رێ ك���ه له ماوه ی ڕابردودا نوس���راون و هونه رمه ند

شه هرام جه سیم به ئامێری پیانۆ هاوه ڵی خوێندنه وه ی شیعره كان

ده كات". س���ه باره ت ب���ه وه ی بۆچی له م دۆخه نائاس���اییه دا ئێواره كۆڕی دالوه ر ئه نجامده درێت، ش���یعر وه اڵمی وتی "ڕه نگه قه ره داغ���ی ئ���ه و پرس���یاره ش ئه وه بێ ئه ی بۆچی له ناو ئ���ه و هه مو ئێواره نائاسایی و ناشرین و نائه ده بییه دا، ئێواره یه ك���ی ئاس���ایی و جوان و ئه ده بیم���ان نه ب���ێ؟ به دیوێكی كه بگوت���رێ ده كرێ تریش���دا ئه ده بی و ئه م جۆره چاالكیی���ه هونه رییانه ، له م جۆره دۆخانه دا ناڕاس���ته وخۆ یان ڕاس���ته وخۆ هه ق و جوانی و ن���او ده ڕژێنه وه پش���تگیری كردن له داد و ده نگی

ناڕه زایه تی خه ڵك".

سبه ینێدالوه ر قه ره داغی

ئۆكۆردیۆن ده ژه نێ

‌ره‌نگاڵه(498( سێشه ممه 2015/10/13 rangalayawene@gmail.com

گاکاوڕ

بیر له وه بكه وه كه گه شتێكی ئارام بكه ی له گه ڵ خێ���زان و منداڵه كانت، ره نگه ئه م

ئارامكه ره وه یه كی باش بێت بۆ تۆ.

ت���ۆ به وه ناوبانگت هه یه كه زۆربایه خ ئه ده ی���ت و كه متر الیه نی به كاره كه ت سۆزداریت ره چاو ئه كه یت كه ئه مه ش

زیانت پێده گه یه نێت.

هه رچه نده بارودۆخی خێزانیت له بارنیه بۆ كاری نوێ، به اڵم توانیوته كاره كانی

ئێستات به باشی بڕوات.

هه وڵب���ده زیاتر له گ���ه ڵ كاره كه ت خۆت بگونجێنیت چونكه هیچ هه ڵبژارده ی ترت

له به رده ست نیه .

چاوه ڕێت نوێ خۆشه ویستیه كی ره نگه بكات تۆش هه وڵ بده زیاتر س���ه رنجی

به الی خۆتدا رابكێشه .

قرژاڵدوانه‌‌

تۆ به ش���ێوه یه كی باش كارده كه یت كه له گه ڵ هاورێكانت ده بیت، تۆ هه میشه

پشتت به كه سانی تر به ستوه .

فه‌‌ریکشێر

1010

رێگه ی سروشتی ره نگه چه ندین س���پیكردنه وه ی ب���ۆ هه بێ���ت ده موچاو. یه كێك له و رێگایانه ش كه به س���وده ئاوی لیمۆیه . ئه م میوه ی���ه ده توانرێ���ت به چه ندین ش���ێوه س���ودی لێوه گری���ن بۆ

سپیكردنه وه ی ده موچاو:• ئ���اوی لیمۆ بپرژێنه به س���ه ر

ده موچاوتداكه وچكێ���ك ئاوی لیم���ۆ له گه ڵ كه وچكێ���ك ئاو تێك���ه ڵ به یه ك بكه و بیپرژێنه به سه ر ده موچاوتدا له چاوه كانت، دوربێ���ت با به اڵم

دواتر به ئاو بیشۆ.• ده موچاوت به لیمۆ بشۆ

چه ند پارچه لۆكه یه ك به شێوه ی تۆپ خڕ بكه و به ئاوی لیمۆ ته ڕی بك���ه بیخه ره س���ه ر ده موچاوت بۆماوه ی 20 خوله ك، دواتر به ئاو

بیشۆ.• ئاوی لیمۆ و هه نگوین

كه وچكێ���ك ئاوی لیم���ۆ له گه ڵ تۆزێك هه نگوی���ن تێكه ڵ به یه ك بكه و بیده له ده موچاوت بۆماوه ی 15 خوله ك دوات���ر به ئاوی گۆڵ

یاخود ئاوی ئاسایی بیشۆ.

ئا: زانكۆ سه ردار

بورهان قه ره داغی : پێیان وتم شانۆیمان له سه ر ده كه یت؟

ده تتۆپێنین، بۆیه ده سه اڵت به رپرسه له پاراستنی گیان و ژیانم.

بورهان قه ره داغی ده رهێنه ری شانۆیی )ماڵه كه پیسه ئه حۆل( له الیه ن ژماره مۆبایلێك���ه وه هه ڕه ش���ه ی لێده كرێت و وه ك خۆش���ی ده ڵێت له نامه یه كدا پێی وتراوه "شانۆیمان له سه ر ده رده كه یت،

ده تتۆپێنین".وت���ی ئاوێن���ه ب���ۆ قه ره داغ���ی به ش���ێوه یه كی "ش���انۆگه ریه كه مان ته نزئامێز ده س���تی بردوه ب���ۆ گروپه جیهادیه كان، ده ستی بردوه بۆ كێشه و گرفته كانی ئه مڕۆی هه رێمی كوردستان، ئه مه وایكردوه كه دڵ���ی هه ندێك له و الی���ه ن و هه ندێك له و كه س���انه ته نگ

بكات". وتیشی "من هاتبوم ئه مه م به شێوازێكی ته نزئامێز ده ربڕیوه و له په نای ئه مه شدا كارم له س���ه ر جیهادی���ه كان كردوه كه له م ماڵه دا ئیش ده كه ن و به شێوه یه كی

گشتی هه رێمه كه مان پیس بوه ".ئ���ه و له ب���اره ی ده رهێن���ه ره ئ���ه و هه ڕه ش���انه ی كراونه ت���ه س���ه ری وتی "6ی مانگ كاتژمێ���ر 6 و 15 ده قیقه نامه یه كم بۆهات كه نوس���رابو بورهان قه ره داغ���ی ت���ۆ بویت به و كه س���ه ی ش���انۆییمان له س���ه ر ده ربكه یت، بۆیه

ئێمه ده تتۆپێنی���ن، بۆیه منیش داوای یاساییم له س���ه ر ئه و ژماره یه له كه رتی پۆلیسی سه را تۆماركردوه ، به اڵم دیاره به داخه وه به هۆی ئ���ه م دۆخه ی ئه مرۆ كه دروس���تبوه داواكه وه ك پێویس���ت

نه جوڵێنراوه ". وتیش���ی "ژماره ك���ه كۆڕه ك���ه و چه ند جارێكیش په یوه ندیم پێوه كرد به اڵم ئه و ژماره یه به رده س���ت نه بو، وه ك وتراش ژماره كه علوجه و به تێلیش هه ڕه ش���ه ی

لێكردم به شێوه زاری هه ولێری ". بوره���ان قه ره داغی رایگه یاند "ئێس���تا ژیانم له مه ترسیدایه و هه ڕه شه ی نادیار قورس���ه چونكه تۆ الیه ن���ی به رامبه ر ناناسیت، به راستی ئه م واڵته ئه زمونی ناش���رینی تیای���ه ئه زمون���ی فراندن و كوش���تنی رۆژنامه نوس���ان و نوێنه رانی تیایه ، بۆیه پێویس���ته الیه نه ئه منی و په یوه ندیداره كان ژیان و گیانم بپارێزن و

پاراستنم له ئه ستۆی ئه وانه ".

خۆپیشاندانه كان كاری ئه م ده رهێنه ره یان راگرتوه به لیمۆ جوانی

خۆت جوان که سیحری جوانی

ئا: مه زهه ر كریم

هه رچه ن���ده كۆمه ڵگ���ه كان به ره و پێش���ه وه بچن به اڵم كه س���انێك هه ن كه ده س���تبه رداری كلتورو دابونه ریتی

باوباپیرانیان نابن. له كۆمه ڵگه ی كوردی زیاره تكردنی شه خس و

مه رقه ده كان یه كێكه له و نه ریتانه ی كه له گه ڵ ئه وه ی كه می كردوه به اڵم هه ر ماوه و دیارده یه كه

به رچاوده كه وێت.

بێگومان ئه م نه ریته زۆرتر له الی ژنان به دی ده كرێت و بۆ هێنانه دی ڕازو نیازیان سه ردانی شه خس و مه رقه ده كان

ده كه ن. ئه و ژنانه له و بڕوایه دان ئه و پیاوچاكانه له خوداوه نزیكن و خۆشه ویس���تی خودان و خوای گه وره دڵیان ناشكێنێت و داوای چاره سه ری نه خۆش���ی و كردنه وه ی گرێی به خت و چ���اوه زار و چاكبون���ه وه له نه خۆش���یه ده رونیه كانی���ان

لێده كه ن.ژنێكی ته مه ن 35 ساڵ كه دراوسێی شه خسی پیرمه نسوره باس���ی ئه و هاواڵتیانه ده گێڕێته وه كه دێنه س���ه ر ئه م شه خسه و ده ڵێ "پیرمه نس���ور شه خسێكی به ناوبانگه و

ژنان بۆ ڕازو نیاز و نه خۆشی دێنه زیاره تی ". وتیشی "سااڵنی پێشو ژنان له شوێنه دوره كانه وه به پاس

ده هاتن، به اڵم ئێستا چوار كه س و پێنج كه س دێن".ئه و وتیش���ی "باجی فاتمی دراوسێمان سه رپه رشتی ئه و مه رق���ه ده ده كات و پاره ی بۆ كۆده كرێته وه و هه ر ئه ویش

خزمه تی مه رقه ده كه ده كات".یه كێكی تر له و ژنانه ی س���ه ردانی پیرمه نس���ور ده كات ده ڵێت "ئێس���تا خه ڵكی له ش���وێنه دوره كانه وه نایه نه س���ه ر مه رقه دی پیرمه نسور ئه وانه ی كه دێن له ڕزگاری و به ختیاری و ڕاپه رینه وه دێن، به اڵم پێش���تر له ناوچه كانی

ده ره وه ی سلێمانیش ده هاتن".ئاماژه ش���ی به وه كرد "ئه وانه ی كه ده هاتنه سه ر مه رقه د چایان لێده ناو یاپراخی���ان ده هێنا و نانیان ده خوارد و تا

نیوه ڕۆ له سه ر مه رقه ده كه ده مانه وه ".

ڕازو موراز ی ژنان له مه رقه دی شێخه كاندا

كاروان عوم���ه ر ك���ورد هونه رمه ن���دی س���ه ماكاری له پڕۆژه یه ك���ی نوێ���ی هون���ه ری خۆی���دا س���ه مای )چیرۆكه كانی ژنێك..س���ه مایه ك( له شاری سلێمانی و

له نێو پاركی دایك نمایشده كات. هونه رمه ن���د كاروان عومه ر س���ه باره ت به م چاالكیه و له لێدوانێكی بۆ ئاوێنه وتی "له نێو پاركی دایك سه مای پێشكه شكرد. ژنێك..س���ه مایه ك(مان )چیرۆكه كانی كۆی پڕۆژه هونه رییه كاركردن بو له سه ر ئه و چیرۆكانه ی كه روبه ره كانی ژیان و هه ناسه دانیان به رده وام ته سك

ده بنه وه و هه میشه له بچوكبونه وه دان". وتیش���ی "وه ك ئاس���تی كاركردنی هونه ریش كارێكی پڕۆفیش���یۆنااڵنه ی نێ���وان دو موزیككار و جه س���ته ی

سه ماكه رێكه ". ئ���ه م پڕۆژه یه بیرۆك���ه ی س���ه ره كی كاروان عومه ر و داڕشتنی گشتی به ریه ككه وتنی موزیك و به رێوه بردنی له الی���ه ن چه لۆژه نی به توانا ش���یالن عوم���ه ر و كه نار

فه رهاده ". كاروان عومه ر سه باره ت به كۆبونه وه یان له و پڕۆژه یه دا رایگه یاند "خۆشه ویستیه كی پڕ له داهێنان پێكه وه له م

سۆڵۆ سه مایه دا كۆی كردوینه ته وه ". وتیشی "زۆر به گرنگی ده زانم لێره وه سوپاسی هاوڕێی ئازیزم ره حمان غه ریب بكه م كه بواری پێداین له هۆڵێكی ناو سه نته ری میترۆدا پڕۆڤه و كاری خۆئاماده كردنمان

بۆ ئه م پڕۆژه یه ئه نجام بده ین".ژنێك..س���ه مایه ك( )چیرۆكه كان���ی سۆڵۆس���ه مای دوێنێ )12ی تشرینی یه كه می 2015( له پاركی دایك

نمایشكرا.

سه مای چیرۆكه كانی ژنێك

منایشده كرێ

بیروڕا(498( سێشه ممه 2015/10/13 birura.awene@gmail.com 12

کوردستان بەباش���وری س���ەبارەت لەماوەی رابردوداو لەئێس���تادا زۆرجار ئەوە گوتراوە، ک���ەوا ئەلتەرناتیڤ بۆ دەسەاڵتی پارتی و یەکێتی یا بارزانی و تاڵەبان���ی نییە. گوتنەکان س���ۆزدارو الیەنگیرانەن و بەشێوەیەک لەشێوەکان بەئەزم���ون و لەپێداهەڵ���دان بریتی���ن پ���ارت و ئ���ەو گرنگ���ی ش���ارەزایی و کەس���ایەتیانە. گوتن و پش���تگیریەکان نێگەتی���ڤ و فاکت���ە ل���ەو خۆی���ان نەهامەتیان���ە الدەدەن کە لەس���ایەی ئەو دو پارت و س���ەرۆکەوە لەڕابردو و ئێستادا هاتونەتەدی و توشی کۆمەڵگەو

واڵت بوە. ئاش���کرایە لەکۆمەڵگەو واڵتە بەهێزو دیموکراس���یەکاندا ئاڵوگۆری سەرۆک و هەیە، سیس���تەماتیکیانە دەس���ەاڵت سەرۆک هەرچەندی بەتواناو لێهاتوبێ، دەبێ دوای تەواوبوونی ماوەکەی بڕوا، یا پارتی دەس���ەاڵتدار دوای دۆڕاندنی دەس���ەاڵتی دەب���ێ لەهەڵبژاردن���دا ئایا ب���ەاڵم بەڕێوەب���ردن جێبهێڵێت. هۆکارەکانی پێداگرتن لەسەر مانەوەی سەرۆک و خۆس���ەپاندنی پارت بەسەر دەس���ەاڵتدا چین، دیاردەو هەڵوێستی لەمش���ێوەیە لەک���وێ و ل���ەچ ج���ۆرە

سیستەم و واڵتێکدا باون؟س���ەرەکی بەش���ێوەیەکی خۆدورخستەنەوە لەگۆڕان و نوێکردنەوەی دەس���ەاڵت، سیس���تەماتیکیانەی بەڵگەهێنانەوە بۆ رەواکردنی مانەوەی نەگۆڕیان، دەسەاڵتی پارت و سەرۆک و کە سیس���تەمی بارێکدایە لەش���وێن و دیموکراس���ی زۆر الوازە یا بونی نییە، وە دەس���ەاڵت لەژێر ناوی بەرژەوەندی ناسیونالیستی و نیشتیمانیەوە لەڕێگەی سەپاندوە. خۆی هێزەوە زەبروزەنگ و لەوج���ۆرە کۆمەڵگەو واڵتانەدا پیادەی دیموکراس���یانە دەس���ەاڵت ئاڵوگۆری

ناکرێ���ت و س���ەرۆک و پ���ارت خاوەنی دەس���ەاڵتی ڕەهان. نە س���ەرۆک و نە پارتی فەرمانڕەوا هەڵگری بیرو ئایدیای کراوەو دیموکراس���یانە نی���ن و پیادەی ناکەن، ئەگەرچی دەک���رێ بەڕواڵەت و گوتن ڕیکالم���ی بەردەوامی بۆ بکەن و سیناریۆی هەڵبژاردنی رواڵەتی هەبن. هەروەه���ا دەکرێ لەباری سیس���تەمی دیکتات���ۆرو تۆتالیتارانەی یەک پارت و مەرجئامێز هەڵبژاردن���ی ڕێکخ���راودا بەاڵم بگۆڕدرێت، س���ەرۆکیش بکرێ و سیستەم و ئایدۆلۆژیا نەگۆڕەو دەسەاڵت دیموکراس���ی نییە، بۆنمونە سیستەمی کۆمۆنیس���تی چی���ن، یا سیس���تەمی

ئیسالمی ئێران. ل���ەو ش���وێنانەی س���ەرۆک خ���ۆی بەگۆڕین���ی س���ەبارەت س���ەپاندوە، لەسیس���تەمدا گۆڕانکاری س���ەرۆک و الیەن���ی ڕونکردنەوەکان���ی بەڵگ���ەو پێویستبونی لەڕوانگەی دەس���ەاڵتدار مانەوەی سەرۆک و پارتی دەسەاڵتداردا بنچینە دەگرن، گوتن لەئەلتەرناتیڤەکان بەالوە دەنرێ���ن و دەک���رێ وەکو تابو سەیر بکرێن. هەروەکو سەرۆک و پارتی خۆس���ەپێنەر لەماوەی ڕابردودا کاری سیس���تەماتیکیانەیان بۆ ئەوە کردوە، کە وا ئازادی ڕامیاری س���نورداربێت، ئەگ���ەر دیک���ە رێکخ���راوی پ���ارت و کۆنترۆڵ و لەژێ���ر بدرێت رێگەش���یان سانس���ۆری دەس���ەاڵتدا بن، ڕەچاوی بەرژەوەندیەکانی پارتی سەرۆک بکەن و س���نور ب���ۆ گەش���ەکردنیان دابنرێت، هەروەها سنور بۆ هەوڵەکانی کرانەوەو چون بەرەو دیموکراسی دابنێن و ڕێگری لەدروستبونی پارت و رێکخراوی ڕکابەر بکەن، یا سەرکوتی ئەو هەواڵنە بکەن کە مەترسی لەس���ەر بەرژەوەندیەکانی دەس���ەاڵتداردا پارت���ی س���ەرۆک و لەهەمانکات���دا دەک���ەن. دروس���ت لەڕێگەی نادیموکراس���ی دەس���ەاڵتی میدیاکانیەوەو راگەیاندن و کەناڵەکانی لەرێگەی کەناڵە ڕامیاری، س���ەربازی،

کاری ئابوریەکان���ەوە کۆمەاڵیەت���ی و ڕێکخراوانەی بۆ بەرزکردنەوەی سەرۆک کردوەو وەکو کەس���ایەتیەکی بێهاوتاو پروپاگەندەی ناس���اندویەتی، م���ەزن بۆ گرنگی پارتی دەس���ەاڵتدار لەبونی پێش���کەوتن، ئارامی و ئاسایشی واڵتدا کردوە، هەروەکو ئارامی و گەشەکردن و پێش���کەوتن راس���تەوخۆ وەکو چاکەو ه���ەوڵ و کردارەکانی س���ەرۆک و پارتی دەس���ەاڵتدار دەبینێت و پروپاگەندەیان

بۆ دەکات. لەماوەی بونیدا پارتی دەسەاڵتداری خۆس���ەپێنەر ڕێکخراوان���ە کاری ب���ۆ

ئەوە کردوە، ئ���ازادی رامیاری نەبێت ئەلتەرناتیڤی خۆی س���نورداربێت و یا دروست نەبێت، هەروەها کاری بۆ ئەوە کردوە کەرەس���تەو فاکتەرو دامەزراوی پێویس���ت بۆ گۆرانکاری لەسیستەمی رامیاریدا الوازبکرێن و تێکبش���کێندرێن. چونکە هەر ئاراستەو دیاردەیەک لەگەڵ ئاراستەی سەپێندراودا ناتەبابن، وەکو مەترسی لەسەر بەرژەوەندی نیشتیمانی و واڵت س���ەیردەکرێت. لەکۆمەڵگەیەکدا کە بەڕوی گۆڕانی رامی���اری و ئازادیدا داخ���راوە، لەڕێگ���ەی رونکردن���ەوەی الیەنگیرانەوە هەوڵ دەدەرێت پێویستی بونی درێژەی دەس���ەاڵتی س���ەرۆک و بانگەش���ەی بس���ەلمێندرێت. پ���ارت مەترس���ی ئەڵتەرناتی���ڤ و نەبون���ی کۆمەڵگەو لەبەریەکچونی لێکت���رازان و ئابوری و نەهەماتییە واڵت، مەترس���ی کۆمەاڵیەتییەکان بەزەقی دەگوترێنەوەو وەک���و میت���ۆدی تۆقاندن���ی خەڵک و دەوروب���ەر بەکاردەهێندرێن. بەکورتی وا لەخەڵک دەگەیەنرێت، کە کۆمەڵگە بەهۆی ئەو سەرۆک و پارتەوە ئارامی و بگرە بەدەس���تهێناوەو س���ەقامگیری بونی م���اوەو لەئەگەری نەمانی ئەواندا هەڵدەوەش���ێتەوەو لەبەری���ەک واڵت وێران دەبێ���ت. لەو ج���ۆرە واڵتانەدا گوتن و هەڵویس���تی دژی دیموکراسی و پرۆسەی ئاڵوگۆڕی سیستەماتیکیانەی وەک���و زاڵ���ن. ئاس���ایی دەس���ەاڵت بۆنمونە رژێمی ئیران دژی پرۆس���ەی بۆ دیموکراسی دیموکراس���ییەو دەڵێ ئێمە ناگونجێ���ت، هەروەکو ئایدۆلۆژیا ئیس���المیەکەی و سیس���تەمەکەی دژی کرانەوەو ئازادی و دیموکراسییە. رژێمی ئەس���ەدی س���وریا بەر لە2011 هەمان هەڵوێس���تی هەب���و، لەواڵتانی دیکەی نادیموکراس���ی و دیکتاتۆردا بەتایبەتی پارتی سەرۆک و لەژێردەستی ئەوانەی ئایدلۆژی���او خ���اوەن دەس���ەاڵتداری بیروباوەڕی نادیموکراسیانەن، سەرۆک و پ���ارت خۆیان وەکو س���ەرۆک و پارتی

ڕزگارکەرو شۆڕشگێڕی واڵت و کۆمەڵگە دەبینن، ئەو جۆرە گوتنانە زۆرن.

لەو جۆرە سیستەمە خۆسەپێنەرانەدا بەرگ���ری و چەکدارەکان���ی هێ���زە بەڵک���و نی���ن، بێالی���ەن ئاس���ایش بەپ���ارت بەس���تراونەتەوەو لەخزمەتی پارتدان. س���ەرۆک و بەرژەوەندیەکانی گوم���ان ل���ەوەدا نیی���ە ل���ەو ج���ۆرە کۆمەڵگایان���ەی ک���ە مۆنۆپۆلی پارتی دەس���ەاڵتدار بەس���ەر بوارە رامیاری و هەی���ە، س���ەربازیەکاندا ئاب���وری و لەئەگەری داڕمانی دەس���ەاڵتدا ئەوجا لەب���ەر هەرهۆی���ەک بێ���ت، لەئەگەری نەبونی ئۆپۆزیسیۆنی بەهێزدا بۆشایی ئاس���ایش ئابوری و رامیاری و گەورەی دروس���ت دەبن و دەکرێ واڵت توش���ی قەیرانی گەورە ببێت. بەاڵم دروستبونی ناکۆکی ناوخۆی���ی و لەبەریەکدەرهاتنی دەزگاو هەڵوەش���انەوەی کۆمەڵگ���ەو دامەزراوەکان���ی کۆمەڵگە هۆکارەکەی بەش���ێوەیەکی س���ەرەکی پۆلیتیک���ی دەسەاڵتی داس���ەپێنەرانەی و داخراو نادیموکراس���ی رابردوە ک���ە وایکردوە کۆمەڵگە ئام���ادەی گۆڕنکاری ڕامیاری نەبێت و نەتواندرێ س���ەرەداوی کێشە رامیاریەکان ئاب���وری و کۆمەاڵیەت���ی و بەئاس���انی کۆبکرێن���ەوە، بەمج���ۆرە س���ترەکتورو خێرای بەداڕمان���ی بەر ئۆرگانەکان���ی واڵت بگیرێت. هەروەکو ئەو دەس���ەاڵتە نادیموکراسیە لەماوەی بونی���دا تەنها کاری لەس���ەر مانەوەی تاهەتایی خۆی و بەرژەوەندیەکانی خۆی ک���ردوە، خۆی وەکو پارت���ی بێهاوتا، شۆڕش���گێڕو ڕزگارکەری هەمیش���ەیی

گەل بینیوەو پێناسە کردوە. پارت���ی بەه���ەردو س���ەبارەت دەسەاڵتداری باش���ور یەکێتی و پارتی نیشانانەی تایبەتمەندی و لەو کۆمەڵێ کۆمەڵگ���ەو دەستبەس���ەرداگرتنی دەس���ەاڵت ک���ە ئاماژەم���ان بۆکردن دەناس���ینەوە. دیارە دوای دروستبونی بزوتن���ەوەی گۆڕان یەکێتی بەش���ێکی

لەدەستداوە، پیش���وی قورساییەکەی بەاڵم ئێس���تاش هێزەکانی ئاس���ایش و چەکدارەکان لەدەڤەری س���ەوزدا لەژێر چنگ���ی یەکێتیدان، بۆیە ئێستاش���ی هێزە لەرێگ���ەی یەکێتی لەگەڵداب���ێ چەکدارەکانیەوە لەو دەڤەرەدا دەسەاڵتی سەرەکییە. ئەگەر نەخۆشی نەبوایە مام جەالل هەر سەرۆک دەبو و لەڕوانگەی یەکێتی���ەوە ئەلتەرناتیڤی نەبو و کەس لەو بەتواناترو لێهاتوتر نەبو، تەنانەت دوای نەخۆش���کەوتنی و دورکەوتنەوەی تائێس���تا کەس ڕامیاریدا لەگۆڕەپانی لەش���وێنی ئەودا دانەندراوە. هەرچی پارتییە وەکو پێش���و لەدەڤەری زەردا هێزەکانی ڕەهایەو دەسەاڵتی خاوەنی ئاسایش و چەکدارەکان سەر بەپارتین، لەدیدی پارتیش���ەوە مەسعود بارزانی تاکە س���ەرۆکی لێهات���و و بەتوانایەو ئەلتەرناتیڤی نییە. دیارە پارتی لەژێر کاریگ���ەری راس���تەوخۆی بنەماڵ���ەی بارزانیدای���ە ک���ە بەن���ۆرم و نەریت���ی خێڵەکیانەوە بەندن و دەسەاڵتی رەهایان بەسەر پارتیەوە هەیە، ئەوە وایکردوە جۆرێ���ک لەدەس���ەاڵتی خێڵەکیان���ەو میرنش���ینی لەبەرەی زەردا فەرمانڕەوا بێت. بەمجۆرە ئاستی داخراوی بەڕوی کرانەوەدا بەهێزترەو گۆڕینی سەرۆک و

سیستەم سەختترو ئاڵۆزترە.لەکۆتاییدا پێویس���تە جەخت لەسەر ئ���ەوە بکەینەوە کەوا هیچ س���ەرۆک و پارتێک لەجیهان���دا نییە ئەڵتەرناتیڤی نەبێ���ت، ئەو گوت���ن و ڕەوتە تەنها الی س���ەرۆکی خۆس���ەپێنەرو لەسیستەمە نادیموکراسیەکاندا باویان هەیە. ئەوان لەرێگەی سیستەمی داپڵۆسێنەرانەیاندا وایانک���ردوە دەس���ەاڵت نەگ���ۆڕ بێت، دەرگەکانی گۆڕانکاری داخرێن، سیستەم داخراو بێ���ت، قۆرغی دەس���ەاڵتەکان ئابوری رامیاری و چارەنوس���ی بکەن، واڵت بەخۆیانەوە ببەستنەوە، بەجۆرێک خەڵ���ک و واڵت بکەنە بارمتەی ئەگەری

بون و مانەوەی خۆیان.

ڕەتکردنەوەی ئەلتەرناتیڤ و سیستەم گۆڕین لەژێرناوی بەرژەوەندی گەلدا

هیچ سەرۆک و پارتێک لەجیهاندا نییە ئەڵتەرناتیڤی نەبێت، ئەو گوتن و

ڕەوتە تەنها الی سەرۆکی خۆسەپێنەرو لەسیستەمە

نادیموکراسیەکاندا باویان هەیە

شاخەوان شۆڕش

کاتژمێر2:30 نیوەڕۆ بو هەروەک هەمو کاتێک تەماش���ایەکی بەپەلەی گروپی رۆژنامەنوس���انم کرد لەڤایبەر، یەکێک لەهاوڕیان نوس���یبوی:" تکایە کاتژمێر 2 لەفڕۆکەخان���ەی هەولێ���ر ئامادەبن تەرمی 4 گەنجەک���ەی لەناو لۆریەکەی نەمس���ا خنکان دەگات���ە فڕۆکەخانە." هەرچەندە30 خولەک دواکەوتبوم بەاڵم دڵنیابوم لەو کاتەدا ناگەن، هەمیش���ە کە ب���ۆ کارێ���ک دوادەک���ەوم بەخۆم دەڵێم "کورد کەی مەوعیدی ڕاس���ت و دروس���تی هەیە"، بۆیە بەپەلە دەستم دای���ە کامێراک���ەم و خ���ۆم فڕێدایە ناو سەیارەکەم، بەرەو فڕۆکەخانە کەوتمە ڕێ. کاتێ���ک گەش���تمە فرۆکەخان���ە قەرەباڵغیەکی زۆرم بەدی کرد، بەهەر پۆلیسێک گەشتم وتم من رۆژنامەنوسم و بۆ ڕوماڵی تەرم���ی گەنجەکان هاتوم، تکای���ە بەپەلە دواکەوت���وم، زو ڕێگەم بدەن. پاش ئ���ەوەی چەند خولەکێک ماتڵیانک���ردم س���ەرەتا وتیان نابێت، دواتر رێیان���دام بڕۆمە ژورەوە. کاتێک گەیشتمە شوێنی مەبەست لەهاوڕێکانم پرس���ی نەهاتون؟ لە وەاڵم���دا وتیان خەمت نەبێت تا4 ناگەن! منیش لەدڵی خۆمدا وت���م بەخوا ئەم ک���وردە هەتا مەوعیدو وەعدی لەکاتی خۆیا جێبەجێ

نەکات قەت نابێت بەهیچ. ئیدی کامێرام هەڵکردو دەس���تم کرد بەوەرگرتنی ئینس���ێت بۆ ئامادەکردنی هەواڵە ڤیدیۆییەکەم. سەرەتا کۆمەڵێک ژنی ڕەشپۆش���م بینی کە شێوەزاریان گەرمیانیانە بو، ئەو ش���ێوەزارە هەمو کاتێ���ک یادی ئەنفالم بی���ر دێنێتەوە،

بیرم���ە زۆر مناڵب���وم لەتەلەڤیزی���ۆن پێچێکی باوکم پیش���اندەدران کاتێك فرمێسکی دەکردەوەو پش���توێنەکەی پێ دەس���ڕی، بەهەمان ش���ێوە دایکم چمکێکی لەچکەک���ەی دەگرت و چاوی دەسڕی. بە گریانی ئەوان زۆر دڵتەنگ دەبوم و کاتێک لێمدەپرسین بۆ دەگرین دەیانوت" کوڕم تۆ تێناگەیت با گەورە

بیت ئینجا تێدەگەیت!"دوات���ر زوم���ی کامێراک���ەم گرت���ە کۆمەڵێک پیاو لەڕیزی یەک وەستابون و جلی کوردی���ان لەبەرابو تەنانەت یەک پیاوی���ان کابۆو پانتۆڵ و ش���تی وایان لەب���ەر نەبو. دیارب���و چاوەڕێی هاتنی تەرمی کە دەکرد ئەمبوالنس���ەکانیان کوڕو ب���راو ئامۆزاو خاڵ���ۆزای تێدابو. یەک تۆز لەوالترەوە کۆمەڵیک کەس���م بینی کە بۆینب���اخ و چاکەت و پانتۆڵی قش���تیان لەب���ەرا بو کە زوم���م کردە س���ەریان تێگەش���تم ئەوان���ە ئەندامی

پەرلەمانی کوردستانن.بینیم نوێنەری٧ حیزبی لێبو، بەاڵم شیک پۆش���ی و ڕێکوپێکی جلەکانیان لەگ���ەڵ س���ەرو س���یمایان لەبایەخی کەمدەک���ردەوە! چونکە هەواڵەک���ەی وێن���ەی یەکەم و دوەم ک���ە پێکهاتبون لەژنە ڕەشپۆش���ەکان لەگەڵ پیاوەکان بەجل���ی کوردیەوە لەگ���ەڵ ئەو قات و نەدەهاتەوە. شیکپۆش���یەدا ڕیب���ات و کامێرام���ان کاتێک وێن���ەی ئاهەنگێک دەگرێ���ت دەبێ���ت هەم���و فرەیمێکی ئاماژەبێت بۆ خۆش���یی، بەهەمانشێوە کاتێک وێنەی شیوەن دەگریت دەبێت هەم���و ئاماژە بێت بۆ ئ���ەو خەفەتەی دەتەوێت بیگەیەنیتە بینەر، بەاڵم ئەم ق���ات و ڕیبات و شیکپۆش���یە وێنەکەی تێ���ک دەدا لەبەرئ���ەوەی فرەیمی دو

هەواڵی جیاوازن!نازان���م بەس���وتفە بو ی���ان نا بەاڵم ئااڵیەکی سیاس���یەکان لەسەر سەری کوردس���تان دانرابو ک���ە چرچ بەچری دەوت ب���ڕۆ ب���ەوالوە، هەروەها ڕەنگی بەخۆڵبارین���ی هەڵگەڕاب���و زەرد دوێنێش���ەو، زیاتر لەو فانیلەیەم دەچو ک���ە بەمناڵی ب���ۆ یاریک���ردن لەبەرم

دەکردو ل���ەزۆری ئارەق���ە کردنەمەوە پێ���وەی زەرد هەڵگەڕاب���و. بیرمە ئەو فانیلەیەم زۆر خۆش دەویس���ت بەاڵم چونک���ە زۆر کۆن بو ب���و، هەمو کات دایکم داوای لێدەک���ردم کە بیدەمێ و م���اڵ پاککردنەوە، بەپ���ەڕۆی بیکات ڕۆژێک ب���ەزۆر لەبەری داکەندم و کردی بەدەمی ماسیحەکەوەو کاشیەکانی ماڵی خۆمانی پێسڕی. دڵنیام نیشتیمان و ئااڵ چرچ ولۆچەکەی کوردستانیش الی ئەو گەنجانە خۆشەویست بوە بەاڵم زۆرجار مرۆڤ ناچ���ار دەکرێت بەماڵئاوایی لەو شتانەی، لەو کەسانەی خۆشی دەوێن. س���ەرەتا4 ئەمبوالنسی بەتاڵ هاتن کە بەهەر یەکێکیان���ەوە وێنەی گەنجێکی خنکاوی ناو کامیۆنەکەی نەمس���ا پێدا هەڵواسرابو. وێنەی یەکێک لەگەنجەکان کە تەمەنی تەنیا19ساڵ بو زۆر واتادار ب���و، چاکەتێکی لەبەرداب���و کە ئااڵی ئەمەریکای لەس���ەر بو، دیاربو خەونی بەوەوە بینیبو بگاتە ئەمریکا یان هەر شوێنێک کە لەئەمریکا بچێت، دڵنیابوم هی���چ ڕۆژێک بیری ل���ەوە نەکردبوەوە کە تەرمەکەی بێنن ب���ۆ فڕۆکەخانەی هەولێر، ئاخر گەرمیان لەکوێ و نەمسا لەکوێ، نەمس���ا لەکوێ و فڕۆکەخانەی هەولێر لەک���وێ، ئ���ەو بەتەمابو هەر نەیەتەوە هەتا پەساپۆرت وەرنەگرێت. بەاڵم ئااڵی ئەمریکا کە زۆر ئازاریدام، حەزم دەکرد ئااڵی کوردستانی لەبەرا بوای���ە، ب���ەاڵم چ���ی دەڵێ���ی لەگەڵ بێساحێبی لەبێ واڵتی لەبێ نیشتیمانی. بێچاری م���رۆڤ وا لێدەکات عاش���قی جەالدەک���ەی خۆش���ی دەبێت. گەنجی دوەمیان تەمەنی25 س���اڵ بو، وتیان پێش���مەرگە بوە، هەناسەیەکی ساردم هەڵکێشا، ڕۆشتنی پێشمەرگەیەک زۆر مەترس���یدارە، زۆر خەمناک���ە، دڵنیام لەترس���ی مەرگ نەڕۆشتوە بەاڵم پێی گوناح بوە بمرێت لەپێناو کەس���انێک کە ڕێزی پێویس���تی لێناگرن. کە هەر بەمرۆڤیش���ی نازانن، ئیدی بۆ س���نگ بنێت بەگوللەوە؟ گەر هەس���تی بەوە بکردایە ڕێزی ل���ێ دەگیرێت لەم واڵتە پ���اش تەواوبونی جەن���گ، باوەڕناکەم

قەت بڕۆش���تایە، بەاڵم دڵنیابو لەوەی گ���ەر نەمرێت ک���ەس هەر باسیش���ی ناکات، هەربۆیە سەری هەڵگرت و لەناو هەناس���ە دوا ساردوس���ڕ کامیۆنێکی ساردەکانی هەڵکێش���او مرد. پێموایە مردن بەفیش���ەک خۆشتر بێت چونکە کەم ئازارەو یەک سەر دەتکوژێت، بەاڵم لەناو سەالجە مردن زۆر بەئازارە، هەتا ڕەقدەبیتەوەو وشک دەبیت ئازاری زۆر دەکێش���یت. ئەمە قەدەری گەنجی ئەم واڵتەیە دەبێت لەنێوان جۆری مردنەکان ئاس���انترین و خۆشترینیان هەڵبژێرێت. دو گەنجەکەی تر دیاربو کە خوێندبویان لەپەیمانگا یان زانکۆ چونکە گوێم لێبو

دایک���ە ڕەشپۆش���ەکەی لەبەرخۆیەوە ڕۆڵە "ڕۆڵ���ە خۆنەوارەک���ەم، دەیوت بێئیش���ەکەم، رۆڵ���ە بێتاعینەک���ەم،

سەرخۆتت لەپای چی هەڵگرت؟"فڕۆکەخان���ە کارمەندان���ی دوات���ر ئیش���ارەتیان بۆ کوڕو کاڵ���ەکان کرد ک���ە ئامادەب���ن، چونکە ل���ەدورەوە4 ئەمبوالنس دەرکەوت کە دیاربو تەرمی 4 گەنجەک���ەی تێداب���و، دەبو تەرمی4 گەنجەک���ە لەئەمبوالنس���ی فڕۆکەخانە ئەمبوالنسە بۆ4 بیگوازنەوە دەربێنن و

بەتاڵەکە.ژنەکان لەزریک���ەی گوێم س���ەرەتا بو س���وێند بەخودا عەرشی ڕەحمانی بێتاقەت خ���ودای دەکرد، لەتوپ���ەت دەک���رد، ئەوەندە جەرگبڕ بو، ئەوەندە ناخهەژێن بو مەپرس���ە. دواتر وێنەی باوکەکان���م گرت کە فرمێس���کەکانیان بەپشتوێنەکانیان دەشاردەوە، پێدەچێت پێیان عەیب بوبێ���ت لەبەرچاو کامێرا بگری���ن، گوێم لێبو پیاوێ���ک بەباوکی شەهیدێکی دەوت مەگری با گوناحبار نەبیت! ئا لەوکاتەدا رقم لەخۆم بو کە کوردم کە خەڵک���ی ئەم واڵتەم، ئاخر کوا گری���ان گوناحە تا گوناحبار بیت، ئەم کوردە نەگبەتە نە خۆش���ی وەک خۆشی خەڵکە نە ناخۆشی، لەخۆشی توشی گوناح دەبیت لەناخۆشیشا هەر توشی حەرام و گوناح دەبیت، ئاخر ئەم دینە کەی وایە کە ئێوە باسی دەکەن؟ کوا گریان گوناح���ە؟! خوا لەقورئاندا ناڵێ���ت زۆر بگرین و کەم پێبکەنن؟ ئێ ئەوە پڕ بەپێس���تی گەل���ی کورد نیە

گەلۆ؟!!س���ەر دەکەم���ە زوم ب���ەردەوام فرمێسکەکان، خۆشم نازانم بۆ؟ بەاڵم یەکەم جارم بو وێنەی فرمێسک بگرم دەستم هەژاندمی هێندە لەپێش���ەوە، دەل���ەرزی، دواتر بەرچ���اوم ڵێڵ بو، وامزانی فۆکس���ی کامێراکەم تێکچو کە سەیرم کرد لەئۆتۆ دامناوە واتە خۆی ئۆتۆماتیکی وێنەکە رون دەکات، ئەی بۆ ڵێڵە خودایە؟ دواتر تێگەشتم چاوم

پڕ بوە لەفرمێسک.ج���ا خۆ یەکێ���ک یەک ت���ۆز مرۆڤ

بێت لەب���ەردەم ئەو کارەس���اتە خۆی پێناگیرێت، دوبارە ویستم زوم بکەمەوە س���ەر دەموچاوی ژنە ڕەشپۆش���ەکان بەاڵم هێن���دە بێتاقەتب���وم نەمتوانی، حەزم کرد بەهەمو هێزم کامێراکە بدەم بەعەرزاو ئیش���ەکە جێبێڵم، هەزار تفم لەخۆم کرد کە کاری خۆمم جێهێشت و دەس���تمدایە ئ���ەم کارە، ئاخر منێک ک���ە ئەندازیاری شارس���تانیم چیمداوە ل���ەم کارە بێتامە، خودا گرتومی خۆم توشی شتی وادەکەم، من هەر بۆ ئەوە باش���م لەگەڵ دارو بەردو خۆڵ و بلۆک هەڵک���ەم، لەوکارەی پێش���وم هەرگیز

توشی دیمەنی ئاوەها نابم.

س���ەر خس���تە زوم���م دوات���ر پەڕلەمانتارەکان، شتێک لەدەموچاویاندا بو کە پێدەچ���و نیگەرانی بێت! دواتر وتم نا ئ���ەوە عەزابی ویژدانە بەخۆیان دەڵێ���ن خەت���ای ئێمە بو ئ���ەم واڵتە ئاوای لێهات! دواتر بەخۆمم وت گەمژە عەزابی ویژدانی چی کەس���ێک سیاسی

بو کوا ویژدانی هەیە؟دواتر فکرەیەکی جوانترم بۆ هات وتم ئێستا لەدڵی خۆیاندا پارتە سیاسیەکانی تر تاوانبار دەک���ەن، هەریەکەو ئەوی ت���ر بەتاوانبارتر دەزانێت لەخۆی! هەر یەک���ەو لەدڵی خۆیدا دەڵێت گەر ئێمە تەنیا خۆمان لەدەس���ەاڵت بوینایە ئەم واڵتە وای لێنەدەهات، ئاخر گەر مرۆڤ کارەساتێکی وەها بخاتە ئەستۆی خۆی دەبێت بمرێت یان خۆی بکوژێت ئەگینا بەردیش بیت بەردە ناگریت، الیەنیکەم

دەست لەکاری سیاسی هەڵدەگریت!مایکێکی هەریەک���ەو بینی���م دواتر لەبەردەمدایە، باس���ی ئەوەیان دەکرد کە زۆر هەوڵیان داوە هەتا تەرمەکانیان هێناوەت���ەوە! هههههه، ئاخر ئەو رۆژە ناخۆش���ە دەبو ش���تێکی خۆشی تێدا ببیس���تم، وەاڵ ئەم سیاس���یانە تەنیا بۆ ئەوە باش���ن نوکتەو قسەی خۆشت بۆ بکەن. بەڕاس���تی ل���ەو بوارەدا خوا هەڵناگرێت شارەزان، بەڕای من کەس بەقەدەر سیاس���یەکان نوکتەو قسەی

حەلەق و بەلەق و فشقیات نازانێت!

تەرمی گەنجان و روخساری سیاسیەکان

وەاڵ ئەم سیاسیانە تەنیا بۆ ئەوە باشن

نوکتەو قسەی خۆشت بۆ بکەن. بەڕاستی لەو بوارەدا خوا هەڵناگرێت

شارەزان، بەڕای من کەس بەقەدەر

سیاسیەکان نوکتەو قسەی حەلەق و بەلەق و

فشقیات نازانێت

زانا تۆفیق

پێ����م خ����ۆش ب����و ئه مجاره ی����ا ن بابه ته ک����ه م دور بێت له به کارهێنانی موفره داتی)سیاس����ی کۆمه ڵ����ێ به حت(و )زانستی تۆخ( که هه ندێ خوێنه ر که ئه هلی سیاس����ەت نه بن تاقه ت و حه وسه ڵەی ئه وه یان نه بێت ب����ه رده وام ب����ن له خوێندن����ه وه ی. هه وڵمداوه به زمانێکی زۆر س����اده و س����انا ته عبی����ر له جیاوازیه ك بکه م له نێ����و کای����ه ی مه عریف����ی و هزری سیاس����ی و حیزبی سیاسی کوردیدا، ئه وانیش بریتی����ن له جیاوازی نێوان ئه ندامێک����ی زی����ره ک و ئه ندامێک����ی جاهی����ل و هه وڵ ئ����ه ده م بابه ته که م لەدیدی خۆم����ه وه بخه مه ڕو له دنیای کاری سیاسی کوردستانداو بیکه مه به ش����ێك له م بابه ته . له سه ره تادا با ژیره وه ده س����تپێبکه ین. له ئه ندامی تایبه تمه ندیه کانی وه ک خاوه ن فکر، خاوه ن مه ه����ارات و توانای تێڕامان و هه میش����ه چاالك و مه زن و تێفکرینی کارا له بواره کان����ی کاری مه ده ن����ی و هه میش����ه بیرتیژو پ����ڕ له زانیاری و خاوه ن����ی س����ه لیقه ک����ه هه وڵی بۆ ناوه ندی کردن����ی به دامه زراوه ی����ی

حیزبه له س����ه ر بنه مای ڕه خنه گرتن جه رائ����ه ت جورێ����ك له زه بتوره بتی رێکخس����تن دروس����ت بکات، هه وڵی مه ده نی کۆمه ڵگایه کی دامه زراندنی ده دات ک����ه له چاوی ئ����ه ودا تاکێك بخوڵقێ����ت، ک����ه چاکه ی گش����تی و به خت����ه وەری هاونیش����تمانیان تێدا به رجه س����ته بێت. ب����ا بزانی����ن ئه م ئه ندام����ه زیره ک����ه به رئه نجامی ئه م هه مو تواناو باگراونده پڕه توش����ی چ ده رده س����ه ریه ک و نه هامه تیه ک����ی سیاسی ده بێت له نێو کایه ی سیاسی و حیزبیدا،هه میش����ه ئ����ه م ئه ندام����ه چاره گ����ران ده بێ����ت الی خاوه ن����ی ده سه اڵت، که س����ێکی بێزراو ده بێت له الی عه قڵی سیاس����ی پاش����که وتو پێویس����ته دور بخرێت����ه وه ، هه ندێ جاریش ڕوبه ڕوی توهمه یه کی حازرو ده کرێته یان ده بێته وه ، ئاماده کراو خائین و پیاوی واڵتانی ئیقلیم. بۆیه بکرێت پێیانوایه پێویسته کۆنترۆڵ ئه مه زیاده ڕۆی����ی ده کات، له ئاکامدا له گه ڵ حیکمه ته کان س����ه رکردایه تی ی����ه ك ناگرێت����ه وه بۆی����ه هه وڵ����ی ئه مه الیانوایه ده ده ن س����ڕینه وه ی خه ته ریك����ی گه وره ی����ه له داهاتوداو کاریگه ری له سه ر هوشیاری سیاسی حیزبی و ئه ن����دام و کادرانی ده بێت و نابێ����ت هیچ ده س����ه اڵتێکی هه بێت، ه����ه وڵ بدرێ����ت برس����ی بکرێت بۆ ئ����ه وه ی ببێت����ه مێگه لێکی حیزبی و به رده وام له ژێر فش����اری هه ڕه شه دا ده بێ����ت، ئه مان����ه و کۆمه ڵێ ش����تی تر ک����ه وای لێده کات س����ه رئه نجام ببێته ئه ندامێکی س����ه رکێش هه وڵی

تێكشکاندنی ئه و فشاره بدات .

تایبه تمه ندیه کان����ی بابزانی����ن ئه ندامی جاهیل چیه ، نه خوینده وار، بێ ئه ته کێت، ماستاوچی، گه نده ڵ، هه میشه سیاسی، توجاری درۆزن، گوێڕایه ڵ هه رچیه ک به رپرس����ه که ی ده یڵێت به رده وام دەڵێت وایه قوربان، قس����ه ی به ڕێزته ، تۆ حكیمه تت لێ ده بارێت تۆ زاناو داناو تۆ که سێکی به ریئ����ی ت����و خۆشه ویس����تی هه مو که سێکی، تۆ سه رکرده و حه کیمیت. چاوپێکه وتنه ک����ه ی نمون����ه ب����ۆ دایه وه چه ندین دوێنێشه وت ده نگی ته له فونم بۆ هات وتیان ده ستخۆشی لێ بک����ه قوربان تۆ دروس����تکه ری منیت تۆ داهێنه ریت تۆ ئه ندازیارت تۆ شه ره یفیت تۆ نه زیهیت خۆزگه هه م����و به رپرس����ان وه ک����و به ڕێزت خوانی له س����ه ر هه میش����ه بونایه . به رپرس����ه کان و حیزب����ی سیاس����ی له کوردس����تاندا ئه م جۆره ئه ندامانه بۆ ئ����ه و خوان����ه ن، له س����ه ره وه ی پله وپایه و به ده ستهێنانی سه روەت و خۆیان و بۆ شه خس����ی ده سکه وتی داروده س����ته که یان که هه میشه ئه م خوداوه ندا ئه ندامه له به هه ش����تێکی ده ژی که هه مو حۆریه کان و خێربێری واڵتی الیه بۆ ئه م سیاسه تە ده بێته گۆچانه که ی موس����او موعجیزه کانی ڕاوه ش����اندنێکی ه����ه ر عیس����او ئ����ه و گۆچان����ه ده بێت����ه له تکردن و نائه خالقی غیره یه کی دروستکردنی له نێو حیزبی کوردیدا س����ه رئه نجام کاڵبون����ه وه ی ده بێت����ه ه����ۆکاری ئینتیم����ای حیزب����ی و دروس����تبونی بێهیوای����ی و نه مانی متمانه به حیزبی

سیاسی له کوردستان.

ج���اک الکان لەوەاڵم���ی پرس���یارێکدا گوتب���و لەخوێندکارەکان���ی بەیەکێ���ک )لەنێ���وان دو بونەوەردا تەنیا دو ش���ت هەیە: یان قسەکردن یان مردن.( مستەفا س���ەفوان خوێندکارەکەی الکان ئەم رستە راچڵەکێنەرەی هەڵگرت و دواجار کتێبێکی بەهەم���ان ناونیش���انی مامۆس���تاکەیەوە نوسی )قس���ەکردن یان مردن.( سەفوان فەس���ڵی دوهەمی کتێبەکەی بەم رستانە یان کەسدا دو دەس���تپێئەکات:)لەنێوان قسەکردن هەیە یان مردن، یان ساڵوکردن ی���ان بەرد تێگرتن. کە قس���ەکردن هەبو، کە دیالۆگ و پیکەوەدانیش���تن هەبو، هیچ توندوتیژیەک رونادات. توندوتیژی ئەوکاتە دەس���ت پێ ئەکات کە قسەکردن و دیالۆگ ئەوەستێت. ئەوکاتەی ساڵو لەیەک ناکەین، بەرد لەیەکتر ئەگرین. لەنێوان قسەکردن و نەکردندا یاریکردنێک هەیە لەنێوان ژیان و

مردندا.مرۆڤ لەب���ەردەم دوڕیاندایە یان ئەوەتا دیالۆگ بەیەکەوە ئەکات لەژێر سیستەمێکی قسەکردندا کە تیایدا الیەنەکان دان بەبونی یەکدا ئەنێ���ن، ی���ان لەتوندوتیژیەکی دژ بەیەکدا رائەوەستن کە هەرالیەک ئەیەوێت الیەکەی دی بس���ڕێتەوە یان فەرامۆش���ی بکات. کە قس���ەکردن نەبو، کە دانپیانان بەیەک نەبو، توندوتی���ژی و جەنگ هەیە. بێهودە نی���ە هیچ رژێمێکی س���تەمکاری ناتوانێت دروست ببێت گەر لەسەر بناغەی س���ەرکوتکردنی دەنگ و قسەی ئەوانی دی رانەوەستابێت. ستەمکاری چیە جگە لەو رژێم���ەی ناتوانێت جگە لەقس���ەی خۆی گوێی لەهیچ قسەیەکی تر بێت. رژێمێکی سیاس���ی کە بۆ ئەوە دروس���ت بوە خۆی قس���ەبکات و ئەوان���ی دی گ���وێ بگ���رن. لەستەمکاریدا یەک هێز، یەک گروپ و دواجار یەک کەس قس���ە ئەکات. لەسیس���تەمی دیکتاتۆری���دا دیال���ۆگ و پەیوەندی نێوان کەس و الیەنەکان بونی نیە، یان بەجۆریک س���ەرکوتکراوە کە رێگە بەهیچ قسەیەک نادرێ���ت لەدەرەوەی خواس���ت و ویس���تی دیکتاتۆر بێت. بەپێچەوانەی سیس���تەمی دیموکراس���یەوە کە وەک بیریارێک ئەڵێت کۆمەڵگای دیموکراس���ی ئەو کۆمەڵگایەیە کە قس���ە ئەکات. قسەکردن نەک قەدەغە ناکرێت بەڵکو بەیاسا لەهەمو دەستدرێژی و سەرکوتکردنێک ئەپاریزرێت و رێگە بەکەس نادرێت بەهیچ بیانویەک پێش���ێلی بکات. وەک لەش���وێنیکی تردا نوس���یومە رەنگە هی���چ ش���تێک هێن���دەی قس���ەکردن بۆ دروس���تکردنی کۆمەڵگایەکی تەندروست و دور لەتەنگ���ژە گرنگ نەبێ���ت. گرنگترین هەمو کۆمەاڵیەتی س���ەقامگیری رەگەزی کۆمەڵگایەک ئەوەیە هێزو گروپ و تاکەکانی توانای قس���ەکردن و رادەربڕینیان هەبێت. توانای ئەوەیان هەبێت ویس���ت و ئارەزو و خەونەکانی���ان بەدەنگی بەرزو بیس���تراو رابگەیەنن، بەبێ ئەوەی لەوە بترس���ن کە دەشێت ئەم رادەربڕین و قسەکردنە توشی کێش���ەو گیروگرفتیان دەکات. ئەوکاتەی بەهەر بیانویەک بوە مرۆڤەکان لەقسەکردن بترسن، لەوە بترسن رای خۆیان بەئاشکرا دەربب���ڕن، رێگەی���ان خۆش���کردوە ب���ۆ دروس���تبونی کۆمەڵگایەکی س���ەرکوتکەر ک���ە درەن���گ یان زو توش���ی پەش���ێوی کۆمەاڵیەتی و توندوتی���ژی دەبێتەوە. ئەو وانە گرنگەی لەفرۆیدەوە فێری بوین ئەوەیە س���ەرکوتکردن، ئارەزوەکان لەناو نابات، بەڵکو دەیانش���ارێتەوەو دواتر لەش���ێوەی ناعەقاڵنی و بیرلێنەکراوەدا، خۆیان ئاشکرا دەکەن. ه���ەر کۆمەڵگایەکیش دڵی خۆی بەم ش���اردنەوەو بێدەنگبونە خۆشبکات، خۆی دوچ���اری قەیران���ی چاوەڕوانکراوی

توندوتیژ دەکات.ب���ەاڵم ئەم قس���انە بەمان���ای ئەوەنین هەمیشە قس���ەکردن دژ بەکوشتن و مردن بێت. مەرج نیە کە قس���ە هەبو کوش���تن نەبێ���ت. کە س���اڵو هەبو، ب���ەرد تێگرتن نەبێت. قس���ەکردن بۆئەوەی ببێتە کلیلی بەس���ەر دو ژی���ان کردن���ەوەی دەرگای بونەوەردا، ئەبێت بێدەنگی بەشداری تێدا بکات. بێدەنگی بەش���ێکی گرنگی گەمەی قس���ەکردنەو دیالۆگە. مس���تەفا سەفوان جارێک لەجاک الکان ئەپرسێت )مامۆستا ئەوە چەند رۆژە ئ���ەو گەنجە هەفتەی دو یان س���ێجار دێت���ە الم و دنیایەک چیرۆکم بۆ ئەگێڕیتەوەو پ���ارەم ئەداتێ و ئەڕوات، ئەبێ���ت م���ن لەبەرامبەردا چ���ی بدەمێ( ج���اک الکان لەوەاڵمی���دا وتبوی:)چۆن؟ تۆ بێدەنگیەکەت���ی ئەدەیتێ.( بەبێ بونی

بێدەنگی، قس���ەکردنیش نی���ە. بۆئەوەی قس���ەکردن ببێت بەدیالۆگ و دو کەس یان دو گروپ یان دو هێز بەیەکەوە کۆبکاتەوە، ئەبێ���ت بێدەنگ���ی هەبێ���ت. دیالۆگ لەو ش���وێنانەدا نیە کە هەموان قسە ئەکەن و ک���ەس بۆ ماوەی���ەک بێدەن���گ نابێت بۆ ئەوەی گوێ ل���ەوی دی بگرێت. بێدەنگی مەرجی س���ەرەکی ئامادەبونی قسەکردنە. هیچ قس���ەکردنێک نیە گەر بەر بێدەنگی کەس���ێکی تر نەکەویت کە ئامادەیە گوێ بگرێ���ت. قس���ەکردن تا ئ���ەو کاتە مانای هەی���ە کە لەنێوان کەس���ان و هێزێگەلێکدا بن ئامادەی���ی و توانای بێدەنگیان هەبێت. بەخش���ینی بێدەنگ���ی بەش���ێکی گرنگی پرۆس���ەی قس���ەکردنەو بگرە پێشمەرجی بونێتی. گەر بێدەنگی نەبێت قس���ەکردن نابێتە بەشێک لەپرۆس���ەی دیالۆگێک کە تیای���دا بکەرەکان���ی وەک دو بون���ەوەری س���ەربەخۆو خاوەن ڕا یەکتری بدۆزنەوە، بەڵک���و ئەبێت بەمەنەلۆگی کەس���ێک کە ناتوانێت بیدەنگ بێ���ت، چونکە ناتوانێت جگ���ە لەدەنگی خۆی، هی���چ دەنگێکی تر ببیس���تێت. بەبێ ئامادەبون���ی بێدەنگی، س���تەمکاریەک هەیە کە توانای بیس���تنی

قسەی کەسی ترو دەنگی تری نیە.رەنگە یەکێک لەهەرە کێش���ە سیاسیە کوردس���تانیش هەرێم���ی گەورەکان���ی بگەڕێتەوە بۆ ئەم خاڵە. هێزە سیاسیەکان توانای قسەکردنیان یەکجار زۆرە، بەردەوام قس���ە ئەکەن، ئەنوس���ن، ئەڵێ���ن، بەاڵم توانای بیدەنگییان بۆ یەک س���اتیش نیە. ک���ەس ئامادە نیە بێدەن���گ بێت، چونکە هەمو ئەیانەوێت ب���ەس گوێیان لەدەنگی خۆی���ان بێت. کەس توان���ای بێدەنگی بۆ ماوەیەکی کەمیش نیە. مێژوی دانوستانی هێزە سیاس���یەکان نمونەی لەم چەشنەی زۆر تێدایە. کۆبونەوە ماراسۆنیەکانی دوای شەڕی ناوخۆ کە لە٣٠ کۆبونەوە تێپەڕین بەبێ ئ���ەوەی بەهی���چ بگەن، باش���ترین نمونەیە. کۆبونەوەکانی ئێس���تاش کە بۆ نۆهەمج���ارە س���از ئەکرێ���ت و وەک رۆژی یەکەم چۆن دەستی پێکردوە، هەروا تەواو بوە، نمونەیەکی ترە. هێزە سیاس���یەکان قس���ە ئەکەن و کەسیش بێدەنگ نابێت بۆ ئەوەی گوێی لەوی دی بێت. هەموان دێنە کۆبونەوەک���ە بۆئەوەی س���وربونی خۆیان لەسەر هەمو ئەو ش���تانە دوبارە بکەنەوە ک���ە لەکۆبونەوەی یەکەم���دا درکاندویانە. لەدۆخێکی وادا بێگومان هێزەکان هەرگیز بەهیچ چارەس���ەرێک ناگەن. هەموان قسە ئەک���ەن و نایانەوێت گوێی���ان لەهیچ ببێت جگ���ە لەوەی کە لەس���ەرەتاوە گوتویانە. وەک سیاس���یەکی دیار جارێک گوتی پتر لەدیالۆگی کەڕەکان ئەچێت کە هیچ الیەک گوێی لەالکەی دی نیە. کە قس���ەکردنیش نەم���ا، ک���ە توان���ای دیالۆگ راوەس���تا، بێگومان مردن دێتە پێشێ. ئەوەی ئەمرۆ لەناوچەکانی هەرێمی کوردستان روئەدات قسەکەی الکان ئەسەلمێنێت، لەنێوان دو

الیەندا یان قسەکردن هەیە، یان مردن.

)498( سێشه ممه 1٣/2٠15/1٠ birura.awene@gmail.comبیروڕا

رێبین هەردی

13

دیالۆگی کەڕەکان

بڕی���ارو جاڕنام���ه ، لەچەندی���ن پرینسیبی یاسایی جیهانیدا، خەباتی گەالنی دونیا لەپێن���اوی بەدیهێنانی و دانپێدانراو ماف���ی چارەنوس���یان پەس���ندكراوە، گەلی كوردس���تان بۆ گەیش���تن بەو مافە رەوای���ە هەر لە دوای یەكەم دابەشكردنی واڵتەكەیدا، چاڵدیرانی ش���ەڕی لێكەوت���ەی كە ساڵی 1514ی نێوان عوسمانییەكان و لەخەب���ات و ب���و، س���ەفەوییەكاندا

تێكۆشانێكی بەردەوامدایە .دوای كۆتاییهاتنی ش���ەڕی جیهانی یەکەم، كوردستان بەفەرمی دابەشكرا بەسەر چوار واڵتدا، هەرێمی كوردستان بە)بێ رەزامەندیی دانیشتوانەكەی(، دروستكراوی بەدەوڵەتی لكێنرایەوە ناسروشتی عێراقەوە، هەر لەوكاتەوە بەپێی دەرفەت و رەخسانی زەمینەی لەبار، كوردس���تانیان ڕوبەڕوی ڕژێمە دواكەوتوەكان���ی نەتەوەپەرس���ت و حوكمڕانیی لەس���ەردەمی بوه تەوە، بێدەنگ���ی لەس���ایەی بەعس���داو كومەڵگای نێودەوڵه تیدا، تا راپەرینی چەوس���اندنەوەو ،1991 س���اڵی پێش���ێلكارییەكان، گەیش���تە ئاستی جینۆس���ایدی گش���تگیری )خ���اك و

مرۆڤ(. بزاڤ���ی نیش���تمانی كوردس���تان، ڕژێم���ی ڕوخاندن���ی لەپرۆس���ەی بەعسدا، عەرەبسازی خۆسەپێنەری لەس���اڵی 2٠٠٣ بەهاوكاری ئەمریكا، بەرەیەكی گرنگی ملمالنێ و فاكتەرێكی كردەی���ی روخاندنەكە ب���و، چونكە: لەچاو هەمو هێزو بزاڤەكانی دیكەی عێراقی���دا رێكخراوت���ر، خۆڕاگرت���رو جەم���اوەری تر ب���و، لەهەمان كاتدا پێش پرۆس���ەكە هەرێمی كوردستان ش���وێنی مان���ەوەو ئەنجامدانی كارو چاالكییەكانی زۆربەی الیەنە ركابەرە

جیاوازەكانی عێراقی بو.ب���ەاڵم دوای تێپەڕبونی 12 س���اڵ بەس���ەر پێكهێنانی حكومەتی نوێی

عێراق، ك���ە هێزە كوردس���تانیەكان ڕۆڵ���ی س���ەرەكی و بەرچاویان هەبو مافە دیكە جارێكی لەدامەزراندنیدا، دارایی و رەواكانم���ان )دەس���توری، بیركردن���ەوە بەهەم���ان ئاب���وری( ش���ۆڤێنییەكەی جاران و بەهەستێكی )تائیف���ی( ش���ەوە پێش���ێلدەكرێن، ڕوب���ەڕوی كوردس���تان هەرێم���ی پشتگوێخس���تن و چەندین تەنگژەیان كردوە، ئ���ەوە لەكاتێكدایە هێزەكانی پێشمەرگە بەخوێنی 1٣٠٠ شەهید تا ئێستا لەبەرگرییەكی بێ وێنەدان دژ بەهێرشەكانی داعش. ئەم سیاسەتە چەوتە ه���ی هێزگەلێكە كە لە)كاتی دەس���تكورتی و پێویس���تی بونیاندا( هاوس���ۆزی هاوهەڵوێس���ت و وەك بزاڤی سیاس���ی كوردستان نمایشیان

دەكرد.كەوات���ە: هەم���و ئەو هەڵوێس���تە هاوخەباتیی���ەی مروڤدۆس���تانەو گەلەكەمان كاریگەرییان نەبوە، هێزە دەس���ەاڵتداری نوێكانی سیاس���ییە عیراق، ناتوانن لەبیرتەسكی نەتەوەیی – تائیف���ی، رزگاری���ان بێت، ئەگەر لەسەرەتای پێكهێنانی دەسەاڵتداریدا نواندبێت، لەعەقاڵنیەتی���ان جورێك هەڵوێستێكی كاتی بوە، پێویستیان لەب���ار هەبو، بەهێمن���ی و دەرفەتی

لەپێناوی خوڕێكخستنەوەدا. لەبەر رۆشنایی ئەو شیكردنەوەیە، دەبن: دروس���ت پرس���یارێك چەند ئای���ا دەكرێ كوردس���تانییان لەخەم بڕەخس���ێن، كە ڕوب���ەڕوی ئەنفال و دیموكراسی ئایا نابنەوە؟ لەناوبردن لەه���زری لێوانلێ���و لەعێراقێك���ی دواكەوتوی���ی نەتەوەی���ی و تائیف���ی توندوتیژدا رەگەزەكانی دادەمەزرێن؟ ئایا زەمین���ەی پیادەكردن و رێزگرتن لەمافەكانی مروڤ لەبارە؟ بەبۆچونی من؛ وەاڵمی ئەو پرسیارانە بە)نایەكی نەرێنی( كوتایی���ی دێت. بەبەڵگەی: 12 س���اڵی تاقیكردنەوە، لەهەوڵدان هەڵكردن، پێك���ەوە لێبوردەیی و بۆ هێشتا عەقڵیەتی حوكمڕانانی عێراقی ن���وێ لە )چوارچێوەی نەخۆش���ییە دەخولێت���ەوە(: بۆماوه ییەكان���دا زاڵبونی بیری تەسكی ڕەگەزپەرستی،

خۆسەپاندن، دیموكراسی روكەش.بۆی���ە ل���ەو ب���اوەڕەدام: تەنه���ا ڕێ���گا ب���ۆ چارەس���ەركردنی ئ���ەو هەرێمەكەمانی بەرۆك���ی تەنگژانەی دورخس���تنەوەی هەروەها گرت���وە، ئەنجامدان���ی مەترس���ییەكان و

چاكسازی و گش���تگیری هەڵمەتێكی ڕوبەڕوبونەوەی گەندەڵی، گەڕانەوەیە بۆ جێبەجێكردنی بڕیاری )پێكهێنانی ژوری پرۆس���ەی س���ەربەخۆیی( كە لەبەرواری 18-5-2٠15 دا، لەكۆبونەوە فراوانەكەی جەنابی سەرۆكی هەرێم و الیەنە سیاس���ییەكانی كوردس���تاندا

پەسندكراوە.لەب���ارەی ئ���ەو بۆچونان���ەوە، كە دەب���ێ: هەرێمی كوردس���تان، هەمو پێداویستییەكی دەوڵەتبون دابینبكات پێ���ش ڕاگەیاندن���ی س���ەربەخۆیی، بەدەس���تەوەیە ئەوەندەمان پێموایە سیاس���یی و توانای لە:)دامودەزگا، ئیداری، مرۆیی و ئابوری )كە بتوانێت بەرپرس���یارەتی ب���ەردەم بمانخاتە لەو لەچارەی خۆنوس���ین، بڕیاردان جیهان���ەدا نمون���ەی واڵتێ���ك نەبوە ئامادەباشییەوە دەوڵەتبونی بەهەمو

ڕاگەیاندبێت.

دڵنی���ام )بەهیممەت���ی كۆمەاڵنی خەڵك و خۆڕاگریی هێزی پێشمەرگە، یەكهەڵوێستیی الیەنە سیاسییەكان(، ئااڵی نیشتمانەكەمان بەرزدەبێتەوە، وەك )مافێ���ك و دیفاكت���ۆ( چەندین واڵتێش دانی پێدادەنێن، لەو كاتەدا گەلەكەم���ان دەتوانێ���ت ئازادان���ەو ش���ێلگیرانەتر، بی���ر لەچارەس���ەری بنەڕەتی���ی كێش���ەكانی بكات���ه وه ، نمون���ەی دەبێت���ە كوردس���تان واڵت���ی پێكەوەژی���ان و دیموك���رات و خوش���گوزەرانی، دور لەهەر چەشنە

جیاكارییەك .ئاماژە زان���ی لێرەدا بەپێویس���تم بەهەندێ لەو بڕیارو پرینسیپانە بکەم، ك���ە لەبارەی ماف���ی گەالنەوە دراون نیشتمانی و س���ەربەخۆیی لەپێناوی

نەتەوایەتیدا: س���ەربەخۆیی ڕاگەێن���دراوی .1

ئەمری����������كا 17762. جاڕنام���ه ی مافەكان���ی مرۆڤی

شۆڕشی فەرەنسا 1789٣. پرینسیبی س���ەرۆكی ئەمریكی

)جیمس مونرۆ( 18٣٠نێونەتەوەیی كۆنگرەی بڕیاری .4

سوسیالیستەكان لەساڵی 18965. بانگەوازی شۆڕشی ئوكتوبەری

سوشیالیستی سۆڤی����ەت 19176. چواردە پرینسیپەكەی سەرۆكی

ئەمریكا )وودرو ویلسن( 19187. ه���ەردو بڕی���اری )كۆمەڵ���ەی یەكگرت���وەكان( نەت���ەوە گش���تیی بەژم���ارە: 2787 لەس���اڵی 1972،

ژمارە: ٣97٠ لەساڵی 197٣ . بەپێ���ی هەم���و ئ���ەو ڕاگەیه ندراو و پرینس���یپ و بڕی���ارە جیهانییانە، له گه ڵ هەڵسەنگاندنێكی بابەتییانەی بارودۆخی ناهەموارو السەنگی ئه وڕۆی عێراق لە)ئاس���ت تێكچونی بەاڵنس و پێوەرەكانی پێكەوە ژیانی ئاشتیانەو یەك���دی قەبوڵك���ردن(، رەوایەت���ی دەبەخشێت بەكوردس���تانییان مافی باشترو پیادەبكەن، چارەنووس���یان تەندروستتریش���ە، ه���ەر وەك چۆن چیكۆس���لۆڤاكیاو لەهەرێمەكان���ی پێش���و، س���وڤیەتی كۆمارەكان���ی لەتوندوتی���ژی دور بەئاش���تەوایی و پرۆسەی جیابونەوە کرا، لەعێراقیشدا دیال���وگ و بەش���ێوازی پێویس���تە ڕێزی بنەمای لەسەر لێكتێگەیشتن و ئەرێنی، هاوس���ێیەتیی هاوب���ەش و دان بەماف���ی جیابون���ەوەی هەرێمی

كوردستاندا بنرێت.

سەربەخۆیی چارەسەری تەنگژەکانە

جیاوازی نێوان ئه ندامی ژیرو جاهیل

یەکێک لەهەرە کێشە سیاسیە گەورەکانی هەرێمی کوردستان

ئه وه یه هێزە سیاسیەکان توانای قسەکردنیان یەکجار زۆرە، بەردەوام قسە

ئەکەن، ئەنوسن ئەڵێن، بەاڵم توانای بیدەنگییان بۆ یەک

ساتیش نیە

دڵنیام )بەهیممەتی

كۆمەاڵنی خەڵك و خۆڕاگریی هێزی

پێشمەرگە، یەكهەڵوێستیی

الیەنە سیاسییەكان(

ئااڵی نیشتمانەكەمان

بەرزدەبێتەوە

تایبه تمه ندیه کانی ئه ندامی جاهیل

چیه ، نه خوینده وار بێ ئه ته کێت،

ماستاوچی، گه نده ڵ درۆزن، توجاری

سیاسی، هه میشه گوێڕایه ڵ هه رچیه ک

به رپرسه که ی ده یڵێت به رده وام

دەڵێت وایه قوربان قسه ی به ڕێزته ، تۆ حكیمه تت لێ

ده بارێت

زانا توفیق به گ

عارف روشدی

مێژوی جولەک���ە مێژویەکی پێنج هەزار س���اڵیە، سێ هەزار س���اڵی پێش زایین و دو ه���ەزاری دوای زایی���ن. ناوی جوله که ، جوی���ش، جویف، یوده ، یۆد، یەهودات...هتد لەوشه ی عیبری یه هودیەوه هاتوه و بۆ یەکەمین جار لەسەدەکانی ناوەندا سەری هەڵداوەو وەکو ناسنامەیان بەکارهێنراوە. ئ���ەوەش ناوی یه کێك له و دوانزه هۆزانه ی ئیسرائیل بو که له ده وروبه ری یه روشه لیم و هیبرۆندا ده ژیان و پێیانده وترا یه هودا، ئه م ناوه له الی���ه ن ڕۆمان���ی و گریکه کانه وه بۆ ناس���اندنی جوله که به کارده هێنرا، وشەی یه هودا له تۆرا)ت���ه ورات( دا هاتوه و ناوی یاکۆب)یعقوب(. یه کێك���ه له کوڕه کان���ی به پێی سه رگوزش���ته کانی ن���او تۆڕا پاش ئ���ه وه ی له گ���ه ڵ په یامبه رێک���ی خ���وادا زۆرانبازی یان ملمالنێی کردبو ناوی لێنرا یس���رائیل، واته ئه و که سه ی که زۆرانبازی

له گه ڵ خوادا کرد. س���اڵی 3000 تاکو 1500 پێ���ش زاینی له عیبری کۆندا وشه ی ئیفریت بۆ هۆزه کانی جوله که به کارده هێنرا که له ناوه ڕۆکدا هه مان مانای هێبریه ر یان هێبریۆس ده به خشێت، یسرائیلیت هاوچه رخدا له عبری له کاتێکدا بەکارده هێنرێت بۆ ئه و که س���ه ی که سه ر به گه لی ئیس���رائیله ، بۆ ناس���اندنی گه لی ئیس���رائیلیان هه ر 12 هۆزه کانی جوله که له ته وراتدا گه لێك جار مندااڵنی ئیسرائیل )بێن یس���رائیل( ی���ان گه لی ئیس���رائیل )عام یسرائیل( به کارهاتوه ، له دوا کتێبی تەورات���دا یه ه���ودی به کارده هێنرێ���ت بۆ

ناساندنی گه لی ئیسرائیل.له 1500 وه تاکو1900 وشه ی ئیسرائیلیت له ئه وروپادا بۆ جوله که کان به کارده هێنرا، به اڵم ناوه کانی جویش، جویف، یوده ، یۆد..هتد. له سه ده ی نۆزده هه مه وه له ئه وروپادا له الی���ه ن ناحه زه کانیان���ه وه به کارده هێنرا وه ک���و نازناوێك ب���ۆ دواکه وتویی و نزمی جوله که کان، گه رچی ئێس���تا ئه و مانایه ی جاران���ی نه م���اوه و ب���ۆ بێڕێ���زی کردن ئیس���رائیلیت ئه م���ڕۆ به کارناهێنرێ���ت. به ته واوی دانیشتوانی ئیسرائیل ده گوترێت که له س���ه دا بیس���تی عه ره ب���ن و هه ڵگری ناسنامه ی ئیسرائیلین.

کات���ێ له زمانی ئینگلیزی���دا له جودایزم قسه ده کرێت مه به ست له ئایین و الیه نه کانی په یوه ست به ئایینی جوله که یه ، بۆ ناساندنی کۆمه ڵگا یان گه لی جوله که، وشه ی جوری به کارده هێنرێت که ته واوی الیه نه ئێتنی و کولتوریه کانی ئه و گه ل���ه له خۆ ده گرێت. ئه ڵمانی و فه ڕه نس���ی و له زمانەکانی به اڵم هۆڵه ندیدا)یودای���زم، یودنتوم،یۆدن���دۆم( له ب���ری ه���ه ردو زاراوه ی جودایزم و جوری الیه نه کانی س���ه رجه م به کارده هێنرێ���ن و جوله که ناسی ده گرێته وه . هه ندێ جاریش گه لی جوله که به هێبریه ر ناوده هێنرێن که مانگ(، به مانای) وه دێ���ت و له )ئیڤه ریم( ئیڤه ر له ناوی یه کێك له باپیره گه وره کانی

گه لی جوله کەوه وه رگیردراوه .

جوله که کێیه ؟ یان کێ جوله که یه ؟کاتێ ئه م پرس���یاره ئاراس���ته ی جاك پرێزن ده که ن ده ڵێت: گه ر لێم نه پرس���ن ده زان���م کێ جوله که یه ، ب���ه اڵم نازانم چی

وه اڵم بده مه وه ! س���ێ تێڕوانین���ی به ناوبانگ���ی جیاواز

هه یه س���ه باره ت به ناسنامه ی جوله کە که تایبه تی له دونیابینینێک���ی هه ریه که ی���ان ناس���نامه یه ئه و خۆیه وه ده ستنیش���انی

ده کات و پێوانه یه کی بۆ داده نێت: ئۆرتۆدۆکس���ی تێڕوانین���ی یه ک���ه م؛ جوله که یه که له س���ه ر بنچینه ی هه ڵەخایە ئه وه ش له س���ه ر بنەمای حه اڵڵ و حه رام و نوێ���ژو ڕۆژو ...هتد بنیات نراوه ، هه ڵه خا به مانای یاس���اکان دێ���ت، هه ندێ جاریش ناوده هێنرێ���ت، ڕابین���ه کان به یاس���ای هه ڵه خا ده کرێت بەش���ەریعەی ئیس���المی ئۆرتۆدۆکسی بهتێڕوانینی به راوردبکرێت. جوله که ئه و که سه یه که دایکی جوله که یه و ئه رک���ه ده کات و هه ڵه خ���ا په ی���ڕه وی ئاینییه کان به جێدێنێ���ت، به پێی هه ڵه خا که س ناتوانێت ببێ���ت به جوله که، به ڵکو پێویس���ته به جوله که یی له دایكبوبێت، بۆ ئ���ه وه ش مه رج���ی س���ه ره کی دایکە نه ك باوك، له گه ڵ ئه وه ش���دا چونه سه ر ئایینی جوله که له سه ر بنه ماکانی هه ڵه خا مه حاڵ نییه ، به اڵم له س���ه ر ڕابینه کان پێویس���ته به الیه نی که مه وه س���ێ جار داخوازی بونه جوله که ره تبکه نه وه و په س���ه ندی نه که ن، تاکو دڵنیابن له سه ر سوربونی ئه و که سه

بۆ بونه جوله که . نیورنبێ���رگ، یاس���اکانی دوه���ه م؛ له سه رده می ئه ڵمانیای نازیدا، له نیورنبێرگ که شارێکی باشوری ئه ڵمانیایه ، کۆمه ڵێك یاس���ا له س���ه ر بنچینه ی ڕه گه ز بنیاتنرا، به پێی ئه و یاس���ایانه ئه و که س���ه ی چوار نه نك و باپیری واته هه ردو نه نك و باپیری له دایك و باوک���ه وه جوله ک���ه بونایه ئه وا ئه و که س���ه ش جوله که بو، که سێك سێ نه نك و باپی���ری جوله که بوایه ئه وا ده بوه سێ چاره که جوله که ، به نه نك و باپیرێکی جوله که ده ب���وه نیوه جوله که ، تاقه نه نك یان تاقە باپیرێك مرۆڤی دەکردە چاره که

جوله که ....هتد سێهه م؛ یاسای گه ڕانه وه بۆ ئیسرائیل، به پێی ئه م یاس���ایه هه ر که سێك بتوانێت بیس���ه لمێنێت ک���ه یه کێ���ك له نه نك یان باپیره کانی جوله که بون مافی گه ڕانه وه ی بۆ ئیس���رائیل و مافی بونه هاواڵتی هه یه ، جێگه ی س���ه رنجه که ئه م یاس���ایه ته نها له ئیس���رائیل و ئه ڵمانیادا هه یه و په یڕه وی ده ره وه ی که س���ێکی ده کرێ���ت، )ه���ه ر ئه ڵمانیا بتوانێت بیس���ه لمێنێت که نه نکی یان باپیرێک���ی ئه ڵمانی بوه ناس���نامه ی ئه ڵمان���ی پێده درێ���ت( یاس���ای گه ڕانه وه بۆ ئیس���رائیل له الی���ه ن هه ڵه خاوه به س نییه و په س���ه ند ناکرێت هه ربۆیه زۆربه ی ئه وان���ه ی ب���ۆ ئیس���رائیل ده گه ڕێن���ه وه له به رامبه ر یاس���او الی ده وڵه تی ئیسڕائیل هاواڵتیه کی جوله ک���ه ن به اڵم الی جولەکە ئۆرتۆدۆکس���ه کان جوله ک���ه نی���ن و وه کو

جوله که مامه ڵه یان له گه ڵدا ناکرێت.

ئایا جوله که بون په یوه ستەی ئایینی یان ڕەگەزی و نه ته وه ییه ؟

ئه مه پرس���یارێکه هه روه کو ناس���نامه ی جوله که به گه لێك ش���ێوازی جیاواز وه اڵم دراوه ته وه و ناته باییه کی زۆری له س���ه ره . تایبه تمه ندێتی و ناسنامه ی تایبه تی جوله که ه���ۆکاری بنچینه ی���ی بون ب���ۆ تێڕوانینی جیاواز لێیان و هه ربۆیه له س���ه رده مانێکدا جوله که کانی ئه وروپاو واڵتانی ئیس���المی ب���ۆ زۆر ب���واری تایب���ه ت به خۆیان���ه وه هه بو، س���نورداریان جۆره ئۆتۆنۆمیه کی ناوخۆی کاروباری له بواره کانی به تایبه تی

وه کو ژنهێنان و جیابونه وه و میرات و کێشه تایبه تیه کۆمه اڵیه تیه کان و دادگاو کاروباری ئایینی و ب���اج کۆکردنه وه که له س���نوری خودی کۆمه ڵگاکه یاندا جێبه جێ و چاره سه ر ده ک���ران. عوس���مانیه کان ل���ه و ب���واره دا هه نگاوێك له پێ���ش ئه وروپیه کانه وه بون و هه رزوتر سیس���ته مێکی تایبه تیان بۆ ئه و کۆمه ڵگایانه دیاریکردب���و که له ده ره وه ی موس���وڵمانانه وه ب���ون، کۆمه ڵ���گای له سه ره تادا بۆ جوله که کان و ئه رمه نیه کان و باڵکان. واڵتانی ئه رتۆدۆکسه کانی پاشان ئۆتۆنۆمیان���ه ش ده وترا به و چوارچێ���وه )میللەت( )میلله ت���ی ئه رمه نی، میلله تی جوله که ..هت���د(، گه رچی وش���ه ی میلله ت به کارده هێنرا به اڵم هه میش���ه مه به س���ت له ئایین بو نه ك نه ته وه یان گه ل. ئه مه ش ئ���ه وه پێش���ان ده دات ک���ه له س���ه رجه م گه الن���ی موس���وڵمانیان ده ڕوان���ی وه ك له میلله تانی نه ته وه ی���ه ك و یان میلله تێك تری���ان جیاده کردن���ه وه ، ی���ان میلله تانی تری���ان ل���ێ جیاده کردن���ه وه . به هه م���ان ش���ێوه له س���ه ره تادا له واڵتانی ئه وروپادا جوله ک���ه کان جیاده کرانه وه گه رچی وه کو عوسمانیه کان ناوی میلله تیان لێ نه ده نان له پاش س���ه رهه ڵدان و به هێزبونی هه ستی نه ته وایه ت���ی لهئه وروپ���ا له جوله که کانیان ده ڕوان���ی وه کو نه ته وه یه کی ترو له س���ه ر ئه و بنچینه یه له خۆیان دورده خس���تنه وه . له کاتێک���دا پێ���ش جیاکردنه وه یان وه کو نه ته وه ی���ه ك هه میش���ه له دنیابینی ئاینی

جیاوازه وه جیاکرابونه وه و چوارچێوه یه کی ئۆتۆنۆمی خۆیان هه بو.

له ناو تواندنه وه ی جوله که کان پڕۆسه ی گه النی تردا چ ل���ه ڕوی ئایینی و چ له ڕوی نه ته وه ییه وه وه اڵمدانه وه ی ئه و پرس���یاره ئاڵۆزت���ر ده کات به تایبه ت���ی له کۆتای���ی س���ه ده ی س���ه ره تای هه ژده و س���ه ده ی ن���ۆزده دا بزوتنه وه یه کی بەهێزی توانه وه و وازهێنانی ج���ار هه ن���دێ له ده س���تدان و خۆویس���ت له ناسنامه ی ئایینی و نه ته وه یی له ناو کۆمه ڵگای جوله که دا دروستدەبێت و زۆر ل���ه و جوله کانە به پێ���ی ئه و واڵتانه ی به ئه ڵمان���ی، خۆی���ان ده ژی���ان تیای���دا له و ده زانی، ڕوس���ی و..هتد فه ڕه نس���ی، سه رده مه وه جوله که بون یان جوله که نه بون په یوه ست بو به ویس���ت و ئاره زوی خودی تاکه که س���ه کانه وه . ل���ه و کۆمه ڵگایه ی که تیایدا ده ژیان خۆی���ان به جوله که بزانیایه یان نا له الیه ن زۆربه وە هێش���تا هه روه کو جوله ک���ه س���ه یریان ده ک���راو مامه ڵ���ه ی هاواڵتیان له گه ڵدا نه ده کرا، گه رچی له ڕوی هاواڵتیاندا له نێوان یاساییه وه جیاوازیه ك نه بو. ته نانه ت ئ���ه و جوله کانه ی که نه ك هه ر به شێوه ی فه ڕمی هاواڵتی بون ته نانه ت ئه وان���ه ی زمان���ی خۆی���ان له بیرچوبۆوه و ئایین���ی کریس���تیانی یان چوبونه س���ه ر ئه تییست بون هێشتا هه روه کو توخمێکی نامۆی ن���او ئه و کۆمه ڵگایان���ه مامه ڵه یان له گه ڵدا ده کرا. هه ر بۆیه له سه ر پێناسه ی جیاوازو ڕاوبۆچونی گه لێ���ك جوله که بون له یه کت���ر دور هه ی���ه. ئی���دۆ ئه ب���رام که پڕۆفیس���ۆرێکی جوله که ی نه مساییه پێنج په یوه س���ت ده خاته ڕو وه ک���و مه رجێك که هه رکه س���ێك به یه کێ���ك له و خااڵنه وه په یوه س���ت بێت ئه وا ئه و که سە ده کرێت

وه کو جوله کە تێی بڕوانرێ :یەکەم؛ په یوه ستی خێزانی، که سێك که په یوه ندی خێزانی و خزمایه تی به جوله کەوه مابێت و خۆی به به ش���ێك ل���ه وان بزانێت و به هۆی ئ���ه و خزمایه تیه وه مێژوی جوله که

به مێژوی خۆی بزانێت.دوه���ەم؛ په یوه س���تی ئایین���ی، لێره دا گرنگ نییه س���ه ر به چ ئاراس���ته یه کی ناو ئاینی جوله کە بێت هه ر له میانەڕۆوە تاکو ئه رتۆدۆک���س، به ڵکو ته نها به ش���ێوه یه ك الیه نیکه می په یوه ندیه ک���ی له ش���ێوه کان

به تۆراو هه ڵه خاوه هه بێت.سێهەم؛ په یوه ستی واڵتی، په یوه ستیه کی به ئیس���رائیله وه هەبێت و ڕۆحی ده رونی و له س���ه رده مانی خۆش���یدا خۆشحاڵ بێت و له سه رده مانی ناخۆش���ی و لێقه ومانه کانیدا بێزار و غه مگین بێت. ئه م هه سته ش���ی بۆ ئیس���رائیل زیاتر بێت له چاو واڵتانی تردا که به ش���ێوه یه ك له ش���ێوه کان په یوه ست

بێت پێیانه وه و خۆشی بوێن. چوارهەم؛ په یوه س���تی هۆڵۆکۆس���تی، ئه و هه ست و مه ترسیه ی له دڵدا هه بێت که ڕۆژێ له ڕۆژان هۆڵۆکۆس���ت و کۆمه ڵکوژی ببێته ئه ویش ڕوبدات���ه وه و جوله ک���ەکان

قوربانی هۆڵۆکۆستێکی نوێ. پێنجەم؛ په یوه ستی کولتوری، ئاره زوی مۆس���یقاو گۆران���ی و س���ه ماو خ���واردن و جه ژنه کانی جوله که بکات و کاتێ مۆڵه تی

بۆ ڕێکه وت به شداریان تیابکات.هه ندێ جار که س���انێك هه بون که هیچ یه کێك ل���ه و په یوه س���تانه یان نه بو به اڵم له به رئه وه ی له بنه چه دا جوله که بون گەرچی خۆشیان به جوله که نه ده زانی بەاڵم هێشتا هه ر به و شێوه یه و وه کو جوله که مامه ڵه یان

له گه ڵ ده کرا، هەربۆیە تێڕوانینی ده ره کی دوباره ناسنامه ی جوله که ی زیاتر ئاڵۆزتر کردوە، واده کات که جوله کەبون په یوه ست بێت به شوێن و س���ه رده م و هەلومەرجەوەو به پێ���ی ئاراس���ته ی ئایین���ی و ئایدۆلۆژی جیاواز بێت . ژان پۆڵ س���ارته ر سه باره ت به و مه س���ه له یه ده ڵێت ئه نتی سامی مرۆڤ ده کات به جوله ک���ه، زۆرک���ەس جوله کەن تەنها له به رئه وه ی ل���ه ده ره وه ی خۆیانه وه

وە کو جوله که سه یریان ده کرێت. ئ���ه م تێڕوانینه جیاوازانه له پێناس���ه ی جوله که وە هه ستی په یوه ستی به کۆمه ڵگاو خاکی جوله کەوه پرسیارێکی نوێ دێنێته پێشه وه که ئایا چی جوله کەکان به درێژایی مێژوی سێ هه زار ساڵه ی پێش زایین و دو هه زار س���اڵه ی دوای زایین به یه که وه گرێ

ده دات یان له یه کتریان جیاده کاته وه ؟له مێ���ژوی گه ل���ی جوله کەدا هه میش���ه الیەن���ە دی���اردەو جه مس���ه رگیربونی مه ڵبه ندی به یه ک���ه کان دژ پێچه وانه کان و بون و له هه مانکات���دا به یه که وه ته واوکه ری مێ���ژوی جوله ک���ە بون و جه مس���ه رگیری به رده وامب���ون و له یه کداب���ڕان له ت���ه واوی مێ���ژوی ئه و گه له دا به ئاش���کراو به رده وام دێته به رچ���او. به رده وام���ی له په یوه س���ت به کۆمه ڵ���گای خۆیانه وه و به بنه ما ئایینی و کتێبه پیرۆزه کانیان و زمانی عیبریه وه وه ك زمانی ئایی���ن و ئه رکه ئاینیه کان، له هه مان کاتدا زمانی مامه ڵه ی ڕۆژانه له هه ر واڵت و ناوچه یه ك���دا مۆركێکی جی���اوازو تایبه ت به ده وروبه ره که ی���ه وه به خ���ۆوه ده گرێت. جوله که کانی ده وڵه تانی سالڤی و جه رمانی که به ئه شکه ناز ناسرابون به یدیش ده دوان له کاتێک���دا له هه ر ناوچه یه ک���دا کاریگه ری زمان���ه جه رمانی���ه کان یان س���الڤیه کانی به س���ه ره وه بو. جوله که کانی ئیسپانیا که پێیان ده وترا سه فاردیم و له ئیسپانیاوه بۆ واڵتانی ئیسالمی کۆچیان کردبو به زمانێکی تێکه ڵ���ه ی عیبری و ئیس���پانی ده دوان که به الدینۆ ناس���رابو. هه ندێ له جوله که کانی واڵتانی عه رەبی ته نها به عه ره بی ده دوان و عیب���ری ته نه���ا زمان���ی ناو س���یناگۆگ و له قۆناغه کانی بو. نوسین و خوێندنه وه یان دوایی���دا ته نانه ت له و بوارانه ش���دا یدیش

به کار ده هێنرا.به ش���ێکی ت���ر له ودیاردان���ە دابڕان لەو بون تیادەژیان و پەیوەست کۆمەڵگایانەی بەسه رجه م مۆرکێکی تایبه ت به ناسنامه ی بۆ جوله ک���ەو گۆش���ه گیری خۆویس���تی کاریگه ریه کی له س���ه رجه م خۆپاراس���تن ده ره کی بۆ س���ه ر ناسنامه یان له سه رجه م قۆناغه کانی مێژوی ئه و گه له دا روبه ڕومان ده بێت���ه وه . لەهەمانکات���دا به پێچه وانه وه تێکه ڵبونی به ش���ێکی تری���ان تائه ندازه ی توان���ه وه له ن���او گ���ه الن و ئاینه کانی تردا دیارده یه ک���ی زۆر باو و له به رچاوی مێژوی ئ���ه و گه له ی���ه ، ڕای هه ندێ���ك له زانایانی مێ���ژوی جوله که وایه ک���ە ئه گه ر به هۆی توانه وه له ن���او گه النی تردا نه بوایه ئه مڕۆ جوله کەکان���ی ت���ه واوی جیه���ان له ب���ری نزیکه ی چوارده ملیۆن له نێوانی س���ه د تا

سه دوبیست ملیۆندا ده بون.

جه مسه رگیری زایۆن و دیاسپۆرابه ش���ێك له جوله که س���ه رباری مێژوی پێنج هه زار س���اڵی مه ینه تی و داگیرکردن و ئاشوری و داگیرکه رانی تۆقاندنی کوشتن و فارس���ی و گریک���ی و ڕۆمان���ی و بابل���ی و ئیس���المی و کریس���تیانی و ئیمپریالیزم���ی

مانه وه و له خاک���ی خۆیان���دا ڕۆژئاوای���ی ئاماده نه بون خاکه که ی���ان به جێ بهێڵن. وازیان له هه مانکاتدابه ش���ێکیان هه ڵهاتن و له بی���ری گه ڕان���ه وه هێنا بۆ هه میش���ه ، ک���ۆچ زۆری به پێچه وان���ه وه به ش���ێکی کردوه کان هه میش���ه له گه ڵ ئه و هیوایه دا ده ژیان ک���ه ڕۆژێك له ڕۆژان بگه ڕێنه وه بۆ

خاکی ئیسرائیل .جوگرافی���ه وه له یه کدابڕان���ی به ه���ۆی گه لێ���ك جی���اوازی کولت���وری و زمان���ی و ئایین���ی له به رچاو له نێوان جوله کەی واڵته جیاکان���ه وه هاتۆته دی، لۆژی���ك نیه که پاش س���ه دان و هه زاران ساڵ جیاوازیه کی له نێوانی جوله کەکانی یەمەن و بێش���ومار لەالیەکەوەو جولەکەکانی مه غریب ئێراق و ئه مه ری���کاو ئه وروپ���او ڕوس���یادا نه بێت، جیاوازی ئایدۆلۆژی و دونیابینی و ئاراس���ته جی���اوازه ئایینیه کان���ی ناو خۆش���یان با

له والوه بوه ستێت . س���ه رباری ته واوی ئه و جیاوازیانە هه ر له جوله کەکان���ی باکوری ڕوس���یاوه تاکو هه رهه موی���ان ئه تیوپی���ا جوله کەکان���ی تۆرایان هه بوه و که م تازۆر زمانی عیبریان به کارهێناوه ، کۆمه ڵگای جوله که ده کرێت وه کو کۆمه ڵگایه کی زوبانی تێی بڕوانرێت، ته نها گه لێک���ه که به و زوبان���ه ده دوێن و به درێژایی مێژو س���ه رباری گۆڕان و گه شه له زوبانه که یان���دا له چ���او زوبانه کانی تردا وه کو خۆی ماوه ته وه و نه وه ی نوێی ئه مڕۆ له ئیسڕائیل گه رچی به ئیڤریت ده دوێن به اڵم ده توانن عیبری و عیبری کۆن بخوێننه وه و لێ���ی تێبگه ن، مێ���ژوی گه ل���ی جوله که مێژوی به رده وام بون و مانه وه یه له هه مان کات���دا ده وروبه رو کولت���وری واڵتانی کۆچ بۆکراوو گه الن���ی داگیرکه رو کۆمه ڵگاکانی ده وروبه ری���ان کاریگ���ه ری هه مه جۆره یان له سه ر سه رجه م الیه نه کانی ژیانیان کردوه ، ئه مه ته نانه ت الیه نه فیزیکیه کانیش���یانی له نوس���ه رانی جوله که هه ندێ گرتۆته وه ، هه وڵده ده ن ئه و ڕاس���تیه گه وره یه نکۆڵی لێبکه ن و وا پێشان بده ن که ئه و گه له ته نها له خۆیداو به خۆیه وه گه ش���ه ی کردوه و له و باوه ڕه دان که به وه ڕه سه نی گه لی جوله که ده سه لمێنن، ئاخۆ هیچ گه ل و نه ته وه یه ك هه یه به درێژایی مێژو س���ەرباری مانەوەی لەخاك و نیشتیمانی خۆیدا توانیبێتی خۆی له کاریگه ری هه مه الیه نه ی گه الن و کۆمه ڵگا دورونزیکه کانی تر پاراس���تبێت و بەمانای نەخوازەاڵ مابێت���ەوە، ڕەس���ەن ڕەگەزی جولەکەکان کە ت���ەواوی مێژویان تێکەڵ بون بەگ���ەالن بوە لەخاک���ی خۆیان یان

دیاسپۆرا بوە.

� بەشی لەڕۆژهەاڵتناس���ی *ماس���تەر عەرەبی و ئیسالمناسی � زانکۆی کاتۆلیکی http://www. 2007 � لۆڤ���ن � بەلجی���کا

kuleuven.be/english*ماستەر لەپەیوەندیە نێودەوڵەتیەکان و دبلۆماسیەت � زانکۆی ئەنتوێرپن � بەلجیکا https://www.uantwerpen.be/ 2009 �

enسه رچاوه کان

uEncyclopaedia Judaica,...Jer u salem 1971- 1972Vol.I

den Hartogh J, De joodse weg, u een inleiding in de godsdienst van

hetJodendom, Zoetermeer 1993uL. Evers, Jodendom voor begi u

ners, Amsterdam ,1999

بیرورا 14)498( سێشه ممه 2015/10/13

جوله‌که‌و‌ناسنامه‌ی‌ئایینی‌و‌نه‌ته‌وه‌ییانپێشڕه و ئیسماعیل عارف*

بێ هیچ ئه م الوالیه ك ئه وه ی ئه مڕۆكه كوردس����تاندا هه رێمی له ش����ه قامه كانی روده دات و ده ی����ان بینین، هیچ نین جگه ل����ه داواكاری س����ه ره تایترین مافه كان����ی هاواڵتیان خۆی����ان و قوڵترین خه مه كانی هاونیش����تیمانیان، له راس����تیدا بێ هیچ یه كه م به رپرس����ی الوالیه كی����ش ئ����ه م ل����ه م دۆخ����ه پڕقه یرانان����ه ی ك����ه هیچ چێژێكی����ان له ژیانكردن����ی هاواڵتیان����دا نه هێشتۆته وه هه ر پێنچ حیزبه سیاسیه فه رمانڕه واكه ی كوردس����تانن به جیاوازی ئه وه ی ده س����ه اڵته كانیانه وه ، هه بون����ی ئه مڕۆ ده گوزه رێت و تێیداو وه ك هه میشه منداڵ����ی هه ژار ده كات����ه قوربانی و ماڵی هه ژاری تێدا به قوڕ ده گیرێت له مسه ره وه تاوه كو ئه وس����ه ر له ئه س����تۆی ئه و پێنچ الیه نه ی����ه كه پێكه وه ده س����تیان ناوه ته

بیناقاقای هاواڵتیانی ئه م نیشتیمانه .

سیاس����یه ملمالن����ێ به داخ����ه وه ئ����ه وان له پێن����او بون ناش����ه ریفه كانی به س����پایده رمانی خۆیاندا وه های كردوه ، ش����ار خاڵ����ی بێت����ه وه له گه نج و ش����ار یه كپارچه ببێته كه الوه یه كی ده ستكردی ئ����ه وان، ئه وانێك كه هه ر له س����ه ره تاوه ش����ه راكه تیان هه ڵبژارد ب����ۆ خۆڵكردنه چاوی هاواڵتیان و بۆ داماڵینی هاواڵتیان له جوانیه كان و خۆشیه كان و كۆی گشتی ژیانكردن له م نیشتمانه ، ئاخر تۆ ببینه سه ركرده یه كت نه بێت كه مێك خوێنه واری هه بێ����ت و دێڕێ����ك له ئازاره كانی خه ڵكی بخوێنێت����ه وه ، ت����ۆ ببینه سیاس����یه كت نه بێت خاوه ن����ی چاوێك بێت بۆ بینینی ئ����ه م هه مو قه ی����ران و نه هامه تیانه ی كه ه����ه ر رۆژه ی به مۆدێلێك����ی نوێوه دێته

ژیانمانه وه .چ����اوه كان بۆ له س����ه ر پارتین؟ ئه مه ئه و پرس����یاره یه كه هه موم����ان به دوایدا ده گه ڕێین و هه ر حیزبه ش����ی به ئه جندای

خۆی لێكدانه وه ی بۆ ده كات.

پارتی ده ڵێت: ئ����ه وه نه یاره كانی ئه و له الی ده یانه وێت حیزبه كه یان حیزبه ن و هاواڵتیان ناشرین بكه ن، به بۆچونی من ئه مه وه اڵمێكی مه نتیقی نیه له به رئه وه ی پارت����ی دو رۆژ نی����ه دروس����ت بوبێت و

هه موالیه ك ده زانین پارتی چیه و كێیه .گ����ۆڕان ده ڵێ����ت: پارت����ی خاوه ن����ی جومگه كانی ده سه اڵته له م هه رێمه بۆیه چاوه كان له س����ه ر پارتی����ن و ناڕازیه كان روه و باره گاكانی ئه وان ده جوڵێن، منیش له مه دا به هه مان به هانه كه ی پارتی ده ڵێم نامه تیقه ، له به رئه وه ی چ یه كێتی و چ پارتی به خۆیان و مێژوه كه یانه وه نه یانتوانی له م چه ند ساڵه ی رابردودا كاریگه ریان هه بێت له سه ر ده نگی ش����ه قام و خاوه نی نفوس بن، ئه ی بۆ خۆی����ان نه یانده زانی پارتی له جومگه هه س����تیاره كانی ده سه اڵتدایه و سیاس����ه تمه داره كانی گۆڕان پێشینه یان نه ب����وه له گ����ه ڵ پارت����ی و مێژوه كه یدا؟ كورسی و ده س����تبه رداری له رابردودا بۆ ئیمتیازه كانی����ان نه ب����ون و حكوم����ه ت و

په رله مانتان بۆ پارتی و دۆسته كانی چۆڵ بهاتنایه ته به ره ی نه كردو راس����تگۆیانه

شه قامه وه ؟یه كێت����ی ده ڵێ����ت: خه ڵك����ی پارتی كوردس����تان نه هامه تیه كانی به هۆكاری ده زانێت بۆیه ئاراسته ی ناڕه زایه تیه كانیان روه و ئه وێی����ه ، ئه مه ش هیچ جیاوازیه كی نیه له گه ڵ بۆچونه كانی پارتی و گۆڕان، چونكه الم وایه ئه وه ش نامه نتقیه ، ئاخر ئیمانتان بێت )یه كێتی و گۆڕان و پارتی (، س����ێ هێزن كه بونه ته خاوه نی به شێك له بڕیاره كانی ده ره وه ی كوردس����تانیش، ئیتر ئه م هه مو به هانه بێ مانایانه چیه

بۆ هاواڵتیانی ده هۆننه وه .به ڵ����ێ هه مومان ده زانین، س����ه رۆكی هه رێم، سه رۆكی حكومه ت، هێزی ئه منی ، په یوه ندی دبلۆماسی ، فرۆشتن و داهاتی هه س����تیاری جومگه ی زۆر ن����ه وت.... دیموكرات����ی پارت����ی له ده س����تی ت����ر كوردستاندایه ، به اڵم خۆ ئه و دابه شكردنه رازی پڕ ش����ه راكه تی دابه ش����كردنێكی

كردنی هه موتان بو، له هه ر پۆس����تێكدا جێگرێكی هی یه كێتی یان گۆڕانه ، بۆیه پێویسته شه ره فمه ندانه ئۆباڵه كان بگرنه ئه س����تۆ، گه نجێك و دوان و سیان شه هید ده بن، گه نجێك و دوان و ده بریندار ده بن، خوێ����ن ده ڕژێت، خه ڵك پاره ی پێ نیه ، بێڕێزیت����ان له م واڵته دا دروس����ت كرد، جوانیتان نه هێش����ت، ده ستان خستۆته نێ����و ئه خالقی تاكه كان و ئ����ه وه ی ناوی ئینس����انیه ت بێت نه تانهێشت، چیترتان ده وێت به میلله تی بكه ن، هه مو شتێكتان س����وك كرد، كارێكتان ك����ردوه خه ریكه مێ����ژوی خۆتان و مێ����ژوی حیزبتان به ر نه فره ت ده كه وێت، چیت����ر ماوه بیكه ن ب����ه م میلله ته ؟ تكای����ه لێگه ڕێن باوه ك ئینس����ان بژین، ئه گه ر سیاسه ت وه هایه هه زار نه ف����ره ت له سیاس����ه ت. لێگه ڕێن خوای میلله ت بتان گرێت، هه موتان وه ك یه ك بیرده كه نه وه و وه ك یه ك له میلله ت ده ڕوانن، چیترتان ده وێت بیكه ن؟ هه مو

شتێكتان سوك كرد.

چیترتان‌ده‌وێت‌به‌میلله‌تی‌‌بكه‌ن؟‌هه‌موشتێكتان‌سوك‌كردزانكۆ سه ردار

كارێكتان كردوه خه ریكه مێژوی خۆتان و مێژوی

حیزبتان به ر نه فره ت ده كه وێت، چیتر ماوه بیكه ن به م میلله ته ؟ تكایه لێگه ڕێن باوه ك

ئینسان بژین

زۆربه ی ئه وانه ی بۆ ئیسرائیل ده گه ڕێنه وه

له به رامبه ر یاساو الی ده وڵه تی ئیسڕائیل

هاواڵتیه کی جوله که ن به اڵم الی جولەکە ئۆرتۆدۆکسه کان

جوله که نین و وه کو جوله که مامه ڵه یان

له گه ڵدا ناکرێت

15 (498( سێشه ممه 2015/10/13 tandrostyawene@gmail.comته‌ندروستی

ی ری

گاۆژ

امئ

ته ه ف

ه

- یارمه تی گه ش���ه ی قژ ئه دات، یارمه تی بینین ده دات، یارمه تی له ش ده دات بۆ به ڕه نگاربونه وه ی هه وكردن، له س���ه رچاوه كانی ئه م ڤیتامینه ش���یرو به رهه مه كانی و میوه و س���ه وزه و سپیناغ و كه ره وزو

گێزه رو قه یسییه .

له قه ب���زی -بۆخۆپاراس���تنت پێویس���ته ، وه رزش بك���ه ی ، رۆژانه 8 په رداخ ئاو بخۆره وه ، س���ه وزه و خۆراكانه ی ئ���ه و دانه وێڵه و میوه و ده وڵه مه نده به ریشاڵ بخۆ، هه ركات پیس���ایت ه���ات پێویس���ته بچ���ی پیسایی راگرتنی چونكه بۆسه رئاو

ئه بێته هۆی قه بزی .

- پێویسته ئه و كه سه ی له خێزانه كه یاندا شێرپه نجه ی كۆڵۆن هه یه سااڵنه پشكنین بكا، هه وه ها ئه و خواردنانه بخوا كه ریشاڵی تێدایه نابێت قه بز ببن چونكه مانه وه ی پیسای زۆر ئه بێته هۆی

گۆرانكاری له خانه كان، هه روه ها پێویسته پشكنینی جۆره به كتریایه كی گه ده بكرێت.

خۆپاراسنت‌له‌قه‌بزی

شێرپه‌نجه‌ی‌‌كۆڵۆن

Aسوده‌كانی‌‌ڤیتامین‌‌‌

پشكنینی مه مكه كان هه نگاوێكی باشه بۆخۆپاراستنی كه سه كان له نه خۆشیه كانی مه مك به گش����تی و شێریه نجه به تایبه تی . ئه م پش����كنینه گه رچی چه ند خوله كێك ده خایه نێت، به اڵم ئه گه ری زۆره كه سه كه به م پشكنینه كه ش رزگاربكات. له مردن

رێگایانه ده بێت.

س����ه ره تا پێویس����ته س����ه یری ئه مانه بكه یت:

• بون����ی هه ر گرێی����ه ك له مه مكه كان یاخود له ژێرباڵ.

• گۆڕان����كاری له ش����ێوه و قه ب����اره ی مه مكه كان.

• بونی ئ����ازار له مه مك����ه كان یاخود له یه كێكیان یان له ژێر باڵ.

• چونه ن����اوه وه ی ك����ۆی مه مك كه پێشتر وانه بوبێت.

نائاس����ایی ده ردراوی بون����ی •له مه مكه كان.

چۆن پشكنینی مه مكه كان بكه ین؟1. له پێ����ش ئاوێنه ی����ه ك بوه س����ته و

س����ه یری مه مكه كان بكه له ڕوی قه باره و شێوه و ره نگه وه .

2. ده س����تت بخه ره پش����تی سه رت و به جوانی س����ه یری هه رگۆڕانكاریه ك بكه

له مه مكه كان.

3. گۆی مه مكه كه بگوش����ه بزانه هیچ شله یه ك یان ده ردراوێك یان هه رشتێكی

نامۆی لێ دێته ده ره وه .

4. به په نجه كانت به شێوه یه كی بازنه یی به بێ ئه وه ی ده س����ت له س����ه ر مه مكت هه ڵبگ����ری پش����كنین ب����ۆ مه مكه كانت و بنباڵ����ت بك����ه بزان����ه هی����چ گرێی����ه ك به رده س����تت ده كه وێت و دواتر سه رگۆی مه مكت بگوش����ه بزانه هیچ ده ردراوێك

دێته ده ره وه .

5. له كات����ی بونی هه ر گرێیه ك یاخود هه ر ش����له یه ك له مه مكه كان ئه گه ر چی ئازاریش����ی نه بو به زوترین كات سه ردانی

پزیشك بكه .

6. پێویس����ته ژنانی س����ه رو چل ساڵ هه ردو س����اڵ جارێك تیشكی مامۆگرافی

بكه ن بۆ مه مكه كانیان.

به چه ند خوله كێك خۆت له شێرپه نجه ی مه مك رزگاربكه

الوازی سێكس���ی یه كێكه له گرفته كانی زۆری ناره حه ت���ی به هۆی���ه وه پی���اوان و ئاماره كانیش به پێی ده كات، بۆدروس���ت نزیكه ی 150 ملیۆن پیاو له جیهاندا كێشه ی

الوازی سێكسیان هه یه .

هۆكاره كانی الوازی سێكسی چین؟چه ن���د هۆكارێ���ك هه ن ك���ه واده كه ن پیاوان توش���ی الوازی سێكسی بن له وانه چون���ه ته مه ن���ه وه ، هه روه ها نه خۆش���ی درێژخایه ن وه ك ش���ه كره و نه خۆشیه كانی مولول���ه خوێنه كان و نه خۆش���ی ده رونی و ئه مه جگه نه خۆش���ییه كانی گورچیل���ه . ل���ه وه ی كه به كارهێنان���ی هه ندێ ده رمان

ئ���ه و خه مۆك���ی و دژه ده رمان���ی وه ك ده رمانان���ه ی ك���ه می���زت پێده كه ن وه ك په س���تانی خوێ���ن، هه روه ها ده رمان���ی جگه ره كێش���ان و خواردنه وه كهولییه كان و نه كردن���ی وه رزش هۆكارێكی تری الوازی

سێكسین.

كام ته مه نه زیات���ر ناڕه حه تن به الوازی سێكسی ؟

ئه و كه س���انه ی ته مه نیان له نێوان 32 بۆ 36 دایه له ڕوی ده رونیه وه زۆر هه ست ده رونی په س���تانی ده كه ن و به ناڕه حه تی زۆری���ان له س���ه ره به هۆی ئ���ه و الوازیه ی توش���ی ده بن.هه روه ه���ا ئه و كه س���انه ی

ته مه نیان له نێوان 60 بۆ69 ساڵه ئه وانیش په ستانی ده رونی زۆریان له سه ره .

ئایا الوازی سێكسی ئاماژه نیه بۆ بونی نه خۆشی تر؟

زۆرج���ار الوازی سێكس���ی هۆكاره كه ی بونی نه خۆشی دڵ یان مولوله خوێنه كان كه خوێن به باش���ی ناچێت بۆ كۆئه ندامی نێرین���ه ی پیاو كه ئه م���ه ش ئه بێته هۆی الوازی سێكسی . هه روه ها نه خۆشییه كانی كۆئه ندام���ی میزه ڕۆو كێش���ه ی ئاس���تی هۆرمۆن���ی تیستۆس���تیرۆن ه���ۆكارن بۆ دروستبونی ئه م الوازیه ، كێشه ی خێزانی كۆمه اڵیه تی و ب���اری ده رونی و نائارام���ی

هۆكارێكی تری ئه م حاڵه ته ن.

‌150ملیۆن‌پیاو‌له‌جیهاندا‌الوازی‌‌سێكسیان‌هه‌یه‌

به‌م‌‌5هه‌نگاوه‌‌خۆت‌له‌سه‌رئێشه‌‌بپارێزه‌

به پێ���ی ئاماره پزیش���كییه كان 90%ی خه ڵك توش���ی سه رئێش���ه ده بن، زۆرترین جۆری سه رئێشه ئه و جۆره یه كه له ئه نجامی په ستانی ده رونی و گرژبونی ماسولكه كانی

مل و سه ر روئه ده ن.ئ���ه م ئامۆژگاریان���ه یارمه ت���ی ده ده ن له توش���بونت

به سه رئێشه :

1. پشو وه رگره هه ندێ جار س���ه ر ئێش���ه له ئه نجام���ی هیالكییه وه یه ، هه ربۆیه كاتێك هیالك ده بیت هه وڵبده پشو وه ربگریت.

2. كه مخۆری دایمخۆر به هه ندێ جار سه رئێش���ه له ئه نجام���ی دابه زینی رێژه ی ش���ه كره یه له خوێندا، هه ربۆیه هه وڵب���ده كه م كه م بخۆ

به رده وام بخۆ بۆ ئه وه ی ئاستی شه كر دانه به زێ .

3. ئاوی ساردده توانیت ئاوی س���ارد بكه یت به سه رتدا ئه مه ش

زۆر باشه بۆ نه هێشتنی سه رئێشه كه ت.

4. شێالنش���ێالنیش به یه كێك له رێگه باش���ه كان دائه نرێ���ت ب���ۆ نه هێش���تنی سه رئێش���ه به تایبه تی ئه گه ر به شێوه یه كی ته ندروست

بكرێت.

5. خواردنه وه ی شله مه نی وه ك هه مو جارێك و له هه مو بارێكی شله مه نی خواردنه وه ی ته ندروس���تی به یه كێك له رێگه باش���ه كان دائه نرێت، هه ربۆیه كاتێ س���ه ر ئێشه ت هه بو ئاو

زۆر بخۆره وه .

ریکالم

ئا: رێنوار نه جم

له خۆپیشاندان و ناڕه زاییه کانی ئه م دواییه دا مامۆستایان به ر له هه مو چین و توێژه کانی دیکه هاتنه سه ر شه قام بۆ

داواکردنی موچه کانیان. ئه مجاره یان نه ک ته نها مامۆستایانی سنوری

سلێمانی، به ڵکو به شێک له مامۆستایانی سنوری هه ولێرو دهۆکیش هاتنه ڕیزی هاوپیشه کانیان و جگه له بایکۆتکردنی

پۆله کانی خوێندن، خۆپیشاندانی هێمنانه شیان له به رده م په روه رده کاندا

ئه نجامدا.

له دوای ئه و خۆپیشاندانانه ش حکومه تی هه رێم بڕیاری دابینکردنی موچه ی مانگی ته موزی مامۆس����تایانی دا، به اڵم به شێکی زۆری مامۆس����تایان وه رگرتنی ته نیا یه ک موچه ره ت ده که نه وه و داوای موچه ی هه ر سێ مانگی پێشو )ته موز، ئاب، ئه یلول(

ده که ن.ل����ه دوای ئ����ه وه ی حکومه ت����ی هه رێ����م بڕی����اری پێدانی موچه ی مانگی ته موزیدا، لق����ی س����لێمانی یه کێت����ی مامۆس����تایان کۆبونه وه یه کیان سازکرد بۆ گه اڵڵه کردنی

هه ڵوێستێکی نوێ بۆ مامۆستایان.نه وشیروان حه مه غه ریب، کارگێڕی لقی سلێمانی یه کێتی مامۆستایان له وباره یه وه به ئاوێنه ی راگه یاند که جێگری س����ه رۆکی حکومه ت قوب����اد تاڵه بان����ی، به ته له فۆن به شداری له کۆبونه وه که دا کردوه و "ئه وه ی دوپ����ات ک����رده وه ک����ه هه رچۆنێک بێت حکومه تی هه رێم ده توانێت موچه ی مانگی

ته موز بدات به مامۆستایان".ل����ه و کۆبونه وه ی����ه دا به ڵێنی تاڵه بانی به مامۆس����تایانیش داوه که هه وڵ ده ده ن ت����ا کۆتای����ی س����اڵی 2015 موچ����ه کان

رێکبخه نه وه .ل����ه دوای ئ����ه و به ڵێنان����ه ی جێگ����ری سه رۆکی حکومه ت، لقی سلێمانی یه کێتی مامۆس����تایان بڕیاریاندا که تا وه رگرتنی موچه ی مانگی ته م����وز بایکۆت به رده وام بێت و دوای ئه وه مامۆستاکان بچنه وه ناو

پۆله کانی خوێندن.

س����ه ره ڕای ئ����ه و بڕی����اره ی یه کێت����ی به رچاوی به ش����ێکی به اڵم مامۆس����تایان مامۆستایان رایده گه یه نن که به دابه شکردنی ی����ه ک موچه ناچنه وه هۆڵه کانی خوێندن و

شه قام چۆڵ ناکه ن.ئارام س����ه الم که مامۆستای ئاماده ییه و یه کێک����ه ل����ه و مامۆس����تایانه ب����ه رده وام ده چێت����ه خۆپیش����اندانی مامۆس����تایان و له ناڕه زایه تییه کان����دا به ش����داری ده کات، ئه و هه ڵوێسته ی لقی س����لێمانی یه کێتی مامۆس����تایان به ش����ه رمنانه وه سفده کات و پێی وایه که جارێک����ی دیکه یه کێتییه که مامۆس����تایانی نائومێ����د کردوه ته وه ، ئه و رایده گه یه نێت که مامۆستا به پێدانی یه ک

موچه ناگه ڕێته وه پۆله کانی خوێندن."وه ک ده ڵێ����ت مامۆس����تایه ئ����ه و ده توانێ����ت حکوم����ه ت باڵوده کرێت����ه وه موچه ی س����ێ مانگمان بداتێ به اڵم خۆی نایدات، ئ����ه وان ئاگایان له دۆخ و گوزه رانی ئێمه نییه ، مامۆس����تا به هیچ ش����ێوه یه ک

نابێت به سێ موچه که متر رازیبێت".ئه و مامۆس����تایه پێی وای����ه که ئه گه ر له هه فته ی پێشوه وه بایکۆت و خۆپیشاندانی مامۆس����تایان نه بوایه ، ئه وا وازو موچه ی مانگ����ی ته م����وزی مامۆس����تایان دابه ش نه ده کرا، "ئه گه ر مامۆس����تایان به رده وامن له دروس����تکردنی فش����ار ده توانن به مافی ڕه وای دابینکردن����ی موچ����ه قه رزه کانیان

بگه ن".له به رامبه ردا کارگێڕه که ی لقی سلێمانی یه کێت����ی مامۆس����تایان رایده گه یه نێت که باڵوکردنه وه ی پێ����ش گ����روپ کۆمه ڵێک به یاننامه ک����ه ی ئێم����ه ئ����ه وان خۆی����ان کردب����و، خۆپیش����اندانیان بانگه ش����ه ی ئ����ه و ده ڵێت "وه ک یه کێتی مامۆس����تایان ناتوانی����ن بڵێی����ن نوێنه رایه ت����ی ته واوی مامۆس����تایان ده که ین چونکه ژماره یه کی زۆری مامۆستایان له یه کێتییه که دا ئه ندام نین، به اڵم له ڕوی یاساییه وه له به رئه وه ی

تاکه رێکخراوی شه رعین".هه روه ه����ا ده ڵێ����ت "ئه وانه ی له س����ه ر ش����ه قامن به بێ بۆچونی ئێمه و گوێگرتن

له بڕیاره کانی ئێمه خۆپیشاندان ده که ن".خۆیش����ی حه مه غه ری����ب نه وش����یروان ناڕازیی����ه له بڕی����اری لقه که ی����ان له باره ی شکاندنی بایکۆت، "ئه وه ده رفه تێکی باش بو که ئێمه بتوانین دڵی مامۆس����تای تێدا ئاشتبکه ینه وه ، مامۆستایان بایکۆته که یان پێ خۆش����بو، به اڵم یه کێتی مامۆستایان زیاتر بارودۆخی حکومه تی له به رچاو گرت

وه ک له بارودۆخی مامۆستایان".هه روه ها ئاماژه به وه ده کات "مامۆستا ده ڵێت ئه گه ر موچه ی ئه م مانگه وه ربگرم ده بێت بیده مه وه به قه رز، سێ کرێ خانو قه رزارم، سێ قیستم له الیه ، ئه م موچه یه ی

وه ریده گرێت هیچ سودی لێ نابینێت".

ئه و پێی وایه ئه گه ر "له مڕۆدا حکومه ت نه یه ته ژێر باری داواکاری مامۆس����تایان، له بارودۆخی ئاس����اییدا هه ر فه رامۆش����ت

ده کات".له باره ی ئه وه ی ئه و داوایه ی مامۆستایان تا چه ند واقعییه که داوای موچه ی س����ێ مانگ ده که ن به سه ر یه که وه ، کارگێڕه که ی لقی سلێمانی یه کێتی مامۆستایان ده ڵێت "هه رچه نده من وه ک خۆم زۆر پێم واقعی نییه ، به اڵم ده کرا له گه ڵ پێدانی موچه ی ئه م مانگه دا حکومه ت واده ی دابه شکردنی دیاریبکردایه ، داهاتویشی مانگی موچه ی له گه ڵیش����یدا کاتێک دابنرای����ه که موچه

له گه ڵ مانگه کاندا رێکده خرێته وه ".

خوێندن)498( سێشه ممه 162015/10/13 xwendn.awene@gmail.com

جارێکی‌دیکه‌‌یه‌کێتی‌مامۆستایان،‌مامۆستایانی‌نائومێد‌کرده‌وه‌مامۆستایان داوای زۆر ده که ن و حکومه ت که میشی بۆ دابینناکرێت

مامۆستا ده ڵێت ئه گه ر موچه ی ئه م

مانگه وه ربگرم ده بێت بیده مه وه

به قه رز، سێ کرێ خانو قه رزارم،

سێ قیستم له الیه ، ئه م موچه یه ی

وه ریده گرێت هیچ سودی لێ نابینێت

فۆتۆ: زریان محه مه د خۆپیشاندانی مامۆستایان که داوای موچه ی سێ مانگ ده که ن

ئا: بەڕێز عەباس

"باوكی ئەو"ڕۆمانێكی سایكۆلۆجی و پەروەردەیی گرنگە، باس لەدیاردەو

واقعێكی خێزانێكی ئێرانی دەكات كە باوكێك لەپەروەردەكردنی منداڵەكانیدا

جیاوازی دەكات بەوەی فەزڵی یەكێكیان بەسەر ئەویتریاندا دەدات، كە هەمان دیاردەو واقیع كەم تا زۆر لەخێزانی

كوردی و ڕۆژهەاڵتدا بەشێوەیەكی گشتی دەبینرێت و هەیە.

)په رین���وش له نوس���ینی رۆمانه ک���ه س���ه نیعی(یه و روناک ش���وانی کردویه تی ناوه ندی ئه ندێش���ه ئه مس���اڵ به کوردی، باڵوی کردوه ته وه . تێماو پاڵەوانی سەرەكی ڕۆمانەكە منداڵێكە بەناوی "شەهاب". ئەم منداڵە تەمەنی چوار ساڵە تاوانی ئەوەیە هێشتا فێری قسەكردن نەبوەو زمانی گۆ ناكات و دەربڕینی نییە، لێرەوە ژیانی ئاڵۆز دەبێت و ناو نات���ۆرەی دەخرێتە پاڵ و بە" ش���ەهابە گێل" دەناسرێت و بانگ دەكرێت لەالیەن ناسری باوكی و دەوروبەرەكەیەوە! ئ���ەم ن���او نات���ۆرە رەنگدانەوەیەك���ی خ���راپ تەنها بەس���ەر ش���ەهابەوە بەجێ ناهێڵێت، بەڵكو كاریگەری خراپ بەس���ەر دەهێڵێ���ت، بەج���ێ خێزانەكەش���ییەوە بۆنمونە برایەكی شەهاب بەناوی "ئارش" هەمیشە ئازار دراوە بەوەی لەناو خەڵكدا ك���ردوە كە باس���یان بیس���تویەتییەوەو ش���ەهابی برای گێلە، تەنانەت ش���ەهاب جارێكیان گوێی لەئارشی برای دەبێت كە دەڵێت" پێم شەرمە لەتەك ئەمدا بۆ كۆاڵن

بڕۆم، هەمو ئێژن براكەت گێلە". ناخۆشترین كات بۆ شەهاب ئەو كاتەیە كە باوكیش���ی دەگاتە ئەو ب���اوەڕەی كە خەڵك ڕاست دەكەن كوڕەكەی گێلەو هەر بۆیە قسە ناكات! نزیكترین كەسێك دڵی شەهاب بداتەوەو هاوكاری بكات و دەزانێت ش���ەهاب گێل نیی���ە دایكییەت���ی بەناوی مریەم. بەاڵم ئەوەی زیاتر خێزانی شەهابی نیگ���ەران كردوە كەس و كارو خزمەكانیانە ك���ە وازیان لێ ناهێنن و ش���ەهاب بەگێل و نەخ���ۆش دەزانن و هەردەڵێن بیبەن بۆالی

پزیش���ك، دایك و باوكی ش���ەهاب دەڵێن بردومانە هیچ كێش���ە نییە و سروش���تییە، هەندێ���ك من���داڵ زو زم���ان دەگرێ���ت و هەندێكیش تر درەنگ، كەچی ئەم قسانە وەر ناگیرێ���ت و هەردەڵێن ش���ەهاب گێل و نەخۆش���ە چونكە ناكرێت منداڵ تەمەنی

چوار ساڵ بێت و قسە نەكات! ئ���ەم بارودۆخ���ەی دەرەوەی خێ���زان كاریگەری لەسەر خێزانی شەهاب دروست دەكات، دواتر ش���ەهاب زۆر نامۆ دەبێت و جیاواز س���ەیر دەكرێت و ڕەفتاری لەگەڵدا خۆیەوە خێزانەك���ەی لەالی���ەن دەكرێت

بەتایبەتی باوكی. شەهاب هیچ كات ناسری باوكی بەباوكی خ���ۆی نەزانیوە بەڵك���و بەباوكی براكەی

ت���ری زانیوە، چونكە ئ���ارش عاقڵ بوەو هەمو س���اڵ بەیەكەم دەردەچێت و قسەش دەكات، بەاڵم بەپێچەوان���ەوە ئەم باوكی پەراوێزی خستوەو بەگێلی زانیوەو ئازاری داوە تەنه���ا بەهۆی ئەوەی قس���ەناكات، هەر لێرەش���ەوەیە ن���اوی ڕۆمانەكە هاتوە

بەناوی"باوكی ئەو". ش���ەهاب زۆر بەباش���ی هەست دەكات باوك���ی پەراوێ���زی خس���توەو هەمو جار ن���ادات و پێ گرنگ���ی دەیش���كێنێتەوەو بەپێچەوانەش���ەوە تەنه���ا گرنگی و بایەخ لەگێڕان���ەوەی دەدات ب���رای بەئارش���ی چیرۆكەكاندا ش���ەهاب ناڵێت باوكم بەڵكو دەڵێ���ت باوكی ئارش! تەنانەت ناس���ری باوكی ئەوەندە شەهابی پەراوێز خستوەو

گوێی پێ نەداوە لەوێنەگرتنیشدا كەمترین وێنەی ش���ەهابی گرتوە بە بەراورد لەگەڵ

منداڵەكانی تریدا. هون���ەرو وریایی و ئاگای���ی پەروەردەو فێركردن گرنگییەكەی لێرەوە دەردەكەوێت كە تایبەتمەندی منداڵ بپارێزین و هەستیار بی���ن لەوەی جی���اوازی دروس���ت نەكەین لەنێ���وان مندااڵندا ل���ەڕوی گرنگی و بایەخ پێدانەوە چونكە منداڵ بەوە تێكدەشكێت و دونیایەك گومان و پرسیار لەمێشكی خۆیدا دروس���ت دەكات و ڕەنگدان���ەوەی خراپی دەبێت لەداهاتودا، دەبێت تێبگەین لەوەی گەر باوك و دایك جیاوازی دروس���ت كرد لەروی گرنگی و بایەخپێدان���ەوە ئەوا زۆر بەئاس���انی منداڵەكانی هەستی پێدەكەن و

كاریگەری خراپی دەبێت.ناسری باوك هەمیش���ە لەبیانو گەڕاوە بۆئەوەی ئازاری شەهاب بدات و لێی بدات و بیشكێنێتەوە بەهۆی ئەوەی قسە نازانێت و ئابڕوی چوەو گێلە! كاتێك شەهاب لەگەڵ مندااڵنی هاوڕێی یارییان دەكرد كێشەیەك روی بدایە دەیانخستە ملی شەهاب چونكە زمان���ی نەب���و بەڕونی بەرگ���ری لەخۆی بكات لەكاتێكدا شەهاب پەیوەندی نەبوە لێپرسینەوەو بێ باوكیشی بەكێشەكەوە،

وردبونەوە شەهابی داركاری دەكرد.جارێكیان دایك و باوكی شەهاب دەبەن بۆالی پزیش���ك، ش���ەهاب لەدەس���تیان ون دەبێ���ت و نایدۆزن���ەوە بۆماوەی چەند ڕۆژێك، شەهاب دەكەوێتە بازاڕ بەڕێكەوت ژنێ���ك دەبینێ���ت و دەیبات���ەوە ماڵەوە، شەهاب لەوماڵەدا هەس���ت بەبونی خۆی دەكات بەوەی گوێی لێدەگیرێت و دەیبەن بۆش���اری یاری و ماڵێك بوە ئارام و هێمن و خۆش���گوزەران ژن و پیاوێكی لێییە گوێ لەمنداڵەكانی���ان دەگرن هەس���ت دەكات ماڵی ڕاس���تی و ژیانی دروس���تی ئەو لەو ماڵەی���ە ن���ەوەك باوك���ە بایولوژییەكەی پێشوی كە رەفتاری بریتی بوە لەتوڕەیی و ئیهانەكردن���ی ئ���ەو، ب���ەوەی گێلەو هیچ نازانێت! كاتێكیش ش���ەهاب دەدۆزرێتەوە هەست بەهیچ خۆشییەك ناكات بەبینینی باوكی و تەنانەت ناش���چێتە الی! شەهاب دەكەوێتە تێڕامان و بیركردنەوە لەو دوجۆرە ژیان���ە ئ���ەوەی دایك و باوك���ی بایولۆژی لەگەڵ ئەو ژن و پی���اوەی دۆزیویانەتەوەو بۆ ماوەی چەند رۆژێك بەخێویان كردوە، دەڵێ" ئەگەر دایك و باوكم وەك ئەم ژن و پیاوە بونایە دەمتوانی قس���ەبكەم و زمانم

بكەوێتە جوڵە".كەسێكی نزیكی شەهاب بەناوی "بیبی" لەكێشەكانی شەهاب تێدەگات و بڕیار دەدات بیبات���ە قوتابخانە بۆ ئ���ەوەی بخوێنێت، ش���ەهاب لەخوێندن���گا زم���ان دەگرێت و ئازادەو چونك���ە قس���ەكردن، دەكەوێتە مومارەسەی ژیانی منداڵی خۆی دەكات و لەباوك���ە دڵڕەقەك���ەی دور دەكەوێتەوە، دوات���ر ش���ەهاب بەه���رەكان و حەزەكانی لەخوێندن���گا دەردەكەون و دەبێتە یەكێك

لەخوێندكارە دی���ارو بەتواناو لێهاتوەكان نیگاركێش���ان و خۆشنوس���ی و لەب���واری

مامۆستاكانی سەرسام دەكات.ب���ەردەوام دایكی ش���ەهاب مریەم���ی ئامۆژگاری شەهابی كوڕی دەكات، كە باوكی خۆشبوێت لەبەر ئەوەی نان پەیدا دەكات و كار بۆ منداڵەكانی دەكات و گەر ئه و نەبوایه "دەمردین لەبرسان و پارەمان نەدەبو بچین بۆ پزیش���ك ". بەاڵم شەهاب باوكایەتی وا نابینێ���ت و ئامۆژگارییەكانی دایكی خراپی باوكی ناپەروەردەییەكانی هەڵس و كەوتە بیر ناباتەوە نمونەیەك دێنێتەوەو دەڵێت "بارام���ی هاوڕێم باوكی نییەو لەبرس���اش

نامرن و هەروەك منە!" ڕوداوی ڕۆمانەك���ە ب���ەوە كۆتایی دێت كە ش���ەهاب بەهۆی ئ���ەوەی دوای حەزو ئارەزوەكان���ی خۆی كەوت ب���و بەیەكێك لەبواری بەناوبانگ���ەكان لەهونەرمەن���دە شێوەكاری و خۆشنوسیدا و چەندین خەاڵت وەردەگرێت، ئارش���ی براش���ی كە ناسری باوك���ی پێ���وه ی ده نازاو هەمو س���اڵێك هەرچۆنێك دەرچوایە بەیەك���ەم دەبوایە بێ���ت دەبێت ح���ەزی باوك���ی جێبەجێ بكات، بەاڵم لەكۆتاییدا كۆلێژی پزیش���كی ناهێنێت و بەو هۆیەوە نەخۆش دەكەوێت و سێ س���اڵ لەنەخۆش���خانە دەمێنێتەوە! ئەمەش دەرئەنجامی ئەوەبو شەهاب خۆی

بو، بەاڵم ئارش خۆی نەبو.ئەوەی ماوەت���ەوە بیڵێین ئەوەیە، ئەو مامەڵ���ە نادروس���ت و ناپەروەردەییەی كە ش���ەهابی منداڵی تێدا ژیا، ڕه نگدانەوەی لەس���ەر كۆی ژیانی بەجێهێش���ت و كاتێك گەورە دەبێت و تەمەنی دەبێتە بیست ساڵ ش���ەهاب هەست دەكات ئەو هەڵسوكەوتە ناپەروەردەییانەی كە بەمنداڵی بەرانبەری كراوە كاریگەرییەكەی لەئێستاش���دا ماوە، هەس���ت دەكات كاتێك قسەدەكات ڕەنگی تێكدەچێت، ناتوانێت بڕیاری تەواو بدات، شەرم دەكات، بڕوای بەخۆی نییە، ناتوانێت بەئاسانی پەیوەندی لەگەڵ خەڵك دروست بكات. ئەمەش تیۆرەكانی سایكۆلۆجیامان بیردەخەنەوە ك���ە زۆربەیان جەخت لەوە دەكەنەوە بەوەی ژیان و پەروەردەی منداڵ كەسێتی و داهاتوی مرۆڤ دیاری دەكەن.

17)498( سێشه ممه 2015/10/13 کتێب

باوكی ئەو... ڕۆمانێك لەسەر ڕۆڵی باوكایەتی

شەهاب زۆر بەباشی هەست دەكات باوكی

پەراوێزی خستوەو هەمو جار دەیشكێنێتەوەو

گرنگی پێ نادات و بەپێچەوانەشەوە تەنها

گرنگی و بایەخ بەئارشی برای دەدات لەگێڕانەوەی

چیرۆكەكاندا شەهاب ناڵێت باوكم بەڵكو دەڵێت

باوكی ئارش!

سەالح مەحمود

لەچیرۆک���ی پیاوێک ب���اس رۆمانەکە دەکات کە بۆ نمایش���ی تیمس���اح لەگەڵ هاوڕێ و هاوس���ەری چۆت���ە گەلەرییەک، بەاڵم لەالیەن تیمساحەکە قوت دەدرێت.

"لەب���ەرواری س���یازدەی مانگی یەکی ئەمساڵدا کە س���اڵی 18٦5ە، لەکاتژمێر دوازدەونیوی ئەو رۆژەدا، ئیلینا ئیڤانۆڤیا خێزان���ی ئیڤ���ان ماتڤیتیچ���ی هاوڕێ���ی رۆشنبیرم مەیلی سەیری تێگەڕابو، کە هەر ئێستا بۆ بینینی ئەو تیمساحە بچن کە لەگەلەرێیەک بۆ نمایشکردن دانرابو؛ ئەمە لەکاتێکدا بو ک���ە ئیڤان ماتڤیتیچ بلیت���ی دەرەوەی واڵتی لەگیرفاندا بو کە نیازی گەشتکردن بو". تیمۆڤی سیمیۆنیچ ئەم دێڕانەمان ب���ۆ دەگێڕێتەوەو لەگەڵ خاوەنی تیمساحەکەدا دانوستان دەکات کە ئیڤان ماتڤیتیچ کە لەزگی تیمساحەکە بەزیندویی ماوەتەوە، رزگار بکەن، بەاڵم رێگەیەک تیمساح خاوەنی پارەپەرستی

بۆ چارەسەری ناهێڵێتەوە.سەرمایەداری جیهانی دۆستۆیۆفسکی بە"تیمساح" چواندوەو لەرێگەی تەکنیکەوە ک���ۆدی تیمس���احی کردۆتەوە:"وش���ەی تیمس���اح لەبنەڕەتدا ناوێکی ئیتاڵییە کە بەمانای وەرگیراوە، )Corocodaillo(لەچڵێس���ی دێت. ئەم وشەیە لەسەردەمی هەبوەو بونی میسریش فیرعەونییەکانی )Croquer(داڕێژراوە لەوشەی فەڕەنسیک���ە بەواتای خواردن، قوت���دان و مژینی خۆراک دێت. ئەگەر سەیری رۆمانەکەش بکەین ئەوە نوس���ەر لەرێگەی کەسایەتی ناو زگی تیمس���اح، وەس���فی ن���او زگی تیمس���احەکە دەکات ک���ە زۆر فرەی���ەو جێگ���ەی هاوڕێکەی و هاوسەرەکەیش���ی دەبێتەوە. دڵی نییەو لەش���ێوەی بۆشی ناو الستێک دەچێت. بەاڵم بۆنی الستیک ل���ەوەش نیگەرانە کە بێزاری ک���ردوەو پۆتین و جلەکانی دروستکراوی روسیان و

ئەمەش رێگا بۆ ئەگەری هەزم بون و مردنی پۆش���اکەکەی ئاواتەخوازە دەکات���ەوە. بریتان���ی بوبا ک���ە بەدرێژای���ی تەمەنی تیمس���اح کە سێ هەزار س���اڵ مەزەندە کراوە لەناو س���کیدا ژیابا. رۆش���نبیرانی روس���یا هێنانی تیمس���اح بۆ واڵتەکەیان وەک گەشەس���ەندنی ئابوری دەبینن کە

موڵکێکی تایبەتییەو ئیشتیراکی نییە.ئەگ���ەر س���ەیر بکەین ئ���ەوە جیهانی تایبەتمەندی هەم���ان س���ەرمایەداریش تیمس���احی هەیە؛ فیرعەو نئاسا چڵێس و چاوچنۆک���ەو هی���چ بەه���ای ئەخالقی و ویژدانی نییە، ژینگەی تێداوەو بەشێوەی بەرجەس���تە دی���ارە بەهیچ ش���ێوەیەک تێ���ر نابێت. پی���اوی ئەڵمان���ی لەپێناو نمایش���کردنی پ���ارەو بەدەس���تهێنانی تیمس���احەکە بەهیچ ش���ێوەیەک ئامادە نابێ زگی تیمساحەکەی هەڵدڕن و ئیڤان ماتڤیتیچ���ی بێننە دەرەوە، تەنانەت گەر تیمس���احەکەش ش���تێکی بەس���ەر بێت دەبێ خەسارەکەی بدەن. چونکە رۆژانە پارەیەکی لەرادەبەدەر لەرێگەی هاواڵتیانی روس���یا بەدەس���ت دێنێت، رۆشنبیران و رۆژنامەکان ئەمە بەدیاردەیەکی دەگمەن و سەرەتایەکی باش بۆ بوژانەوەی ئابوری واڵتەکەی���ان دەزانن، بەاڵم هیچ کات بیر ل���ەوە ناکەن���ەوە کە پ���ارەی هەمو ئەم نمایش���ە پیاوێکی ئەڵمانی دەیباتەوە بۆ واڵتەکەی خ���ۆی و هیچ بەه���ای مرۆڤی الی گرن���گ نیی���ە. چینێک رۆش���نبیر لەئابوری ئیش���تراکی روسیا بێزارن و بیر لەئاب���وری ئازاد دەکەنەوە. بیر لەهێنانی کۆمپانیاکان���ی یاخ���ود تیمس���احەکان س���ەرمایەداری کە لەپێناو دەوڵەمەندی

تاکێکدایە، دەکەنەوە.ئیڤ���ان ماتڤیتیچی کە لەکاتی قوتدانی ئەم کەوتنی دەک���ەون، چاویلکەکان���ی توانەوەی ب���ۆ پەیامێک���ە چاویلکەی���ە فکری ئەم پیاوە رۆش���نبیرە. بەکەوتنی چاویلکەک���ە پەنجەرەیەک بەرەو جیهانی

وەهم���ی دەکرێت���ەوە. ژیان���ی ئیڤ���ان ماتڤیتیچ���ی لەناو زگی تیمس���اح جگە لەخەی���اڵ و وەهم هیچ ش���تێکیتر نییەو بەدیلی سیستمی ئیشتراکیش نییە، ئەم کەسایەتییە ئامادەیە وەک کۆیلەیەک کە بەکۆیالیەت���ی خۆی رازییەو ئازادی ناوێ

لەناو سکی تیمساحێکدا بژی.لە دیدی دۆستۆیوس���کی هەم جیهانی ناو تیمساح و هەم جیهانە ریالیستییەکەی هاوڕێک���ەی و هاوس���ەرەکەی دو جیهانی مادیپەرستن لەشێوەی تیمساحی دوسەر کە تیای���دا بەهای مەعن���ەوی، ئازادی و ئەخالق بونی نییە، بۆیەش نوس���ەر هەر

دو جیهانەکە رەخنە دەکات."ئاب���وری بنچین���ەی هەمو ش���تێکە" دوبارە زمانی کەس���ایەتیەکان لەس���ەر دەبێتەوە. دۆستۆیۆفس���کی هەم بازاڕی

ئ���ازاد کە تیمساحئاس���ا هەمو ش���تێک لەپێناو بەرژەوەندی و چاوچنۆکی تاکێکی هارە، رەخن���ە دەکات؛ هەمیش ئابوری ئیشتراکی کە تەنها بەدیدی مادی سەیری جیهان دەکات و تاک دەتوێنێتەوە، دەباتە

ژێر پرسیار. دڕن���دەو جیهان���ی دۆستۆیوفس���کی چاوچنۆک���ی س���ەرمایەداری ک���ە ئەمڕۆ بەدەمامک���ی لیبراڵ���ی واڵت���ان داگی���ر ئەڵمان���ی بەتیمس���احێکی دەکات رۆش���نبیرەکان رۆژنامەکان و دەچوێنت و بەچەواشەکار دەزانێت کە رۆڵی سەرەکی لەگەوجاندنی خەڵکدا هەیەو راستییەکان لەپێناو بەدەس���تهێنانی پارەدا چەواشە دەکەن. نوس���ەر باس لەدۆخی دەرونی مرۆڤێک لەناو زگی تیمس���احدا دەکات و بەش���ەوێلەکانیەوە رۆڵی رۆش���نبیرێکی

خەیاڵ���ی پێ���دەدات و بەدنی���ای وەهم و دەکات، تێپەڕی دەرونیدا ناسەقامگیری ئ���ەوەش لێهاتوی���ی و بلیمەتی نوس���ەر

لەدەرونشیکاریدا دەردەخات.بەم پێی���ە وادەردەکەوێ کە نوس���ەر گرنگی بەژیانێ���ک دەدات کە تیایدا هەم ئ���ازادی ت���اک پارێزراو بێ���ت و هەمیش ئ���ەو مەیل���ە چاوچنۆکی���ە پێش���ی پێ بگیرێت. نوس���ەر جیهانی پێش���کەوتنی زانس���تی و پیشەس���ازی ئەڵمانیا لەگەڵ چاوچنۆکی سیس���تمەکە تێكەڵ کردوە، کە پێویس���تە پێش لەچاوچنۆکی تاکی هارو لیب���راڵ بگیرێت و زانس���ت بخرێتە خزمەت بەها مەعنەوییەکانی ژیان یاخود هاوس���ەنگییەک لەنێوان مرۆڤ و ژینگەدا

پارێزراو بێت. کوردس���تان ب���ەم دوایان���ە پ���ڕ بوە

لەتیمساحی ئەمریکی، ئەڵمانی، بریتانی و فەڕەنس���ی و تورکی... ئەو تیمساحانەی ناوی خۆیان لە"کارڵش"ەوە بۆ "لیبراڵ" گۆڕی. ئاڵۆزیەکانی ئەمڕۆی کوردستانیش بەرهەم���ی ملمالنێی ئەم دو جیهانەیە کە هەرکامیان بەشێوەیەک تاک لەناو دەبەن و لەپێناو رۆژنامەکان رۆش���نبیران و رۆڵی

پارەدا تەنها گەوجاندنی خەڵکە.دێڕێ���ک بەچەن���د دۆستۆیڤس���کی هاوکێش���ەکانی جیهانی فیزیاو ماتماتیک دەباتە ژێر پرس���یارو بانگەوازی دەکات کە کێش���ە مرۆییەکان بەزانس���تی دۆگم چارەس���ەر نابن. لەدێڕەکانیدا پەیامێکی وا ش���اراوەیە کە جیهان���ی مرۆڤاییەتی دڵ و ئەق���ڵ و ویژدانی هەی���ە، جیهانێکی وش���ک نییە. جیهانی ناو تیمس���اح نییە ک���ە ئیڤ���ان ماتڤیتیچی قوت���داوەو دڵی نییە. ئەڵمانییەکی لیبراڵ، بێ ئەخالق و چاوچنۆکیشی پێویست نییە. لەقەفەس و س���ەرمایەداری و دەوڵ���ەت قاڵبەک���ە ئیش���تراکیش جێگەی نابێت���ەوە، مرۆڤ جیهانی ئەفسوناوی دڵی و کراوەی دەوێت.

ئەو مرۆڤەی لەچاوچنۆکی داماڵراوە.لەالیەن فیزیکناس���انەوە لەمێژە "زۆر ئ���ەوە س���ەڵمێنراوە کە سروش���ت رقی لەخاڵیبونە. لەم روەوە ناوەوەی الشەی تیمساح پێویستە خاڵی بێت، تیمساحیش بۆ ئەوەی بتوانێت خۆی لەخاڵیبون رزگار بکات، ئەوەیە کە شتێک بێتە سەر رێی، هەڵیدەلوش���ێ. بەخێرایی بێ دواکەوتن و ئەم���ە بەڵگەیەکی لۆژیکیی���ە کە رونی دەکاتەوە بۆچی هەر تیمس���احێک حەز بەقوتدانی مرۆڤ دەکات، بەاڵم جەستەی مرۆڤ بەم شێوەیە دروست نەکراوە؛ بۆ نمونە هەتا مێش���کی مرۆڤ خاڵیتر بێت ئ���ەوە ح���ەزی زۆر کەمت���ری دەبێت بۆ پڕکردنەوەی، ئەمەش جگە لەجیاکارییەک لەیاس���ا گش���تییەکان، هیچی دی نییە، ئێس���تا هەمو ش���تێک بۆ من رونە وەک

روناکی خۆر."

تیمساحی لیبراڵخوێندنەوەیەک بۆ رۆمانی "تیمساح"ی دۆستۆیڤسکی

دۆستۆیڤسکی بەچەند دێڕێک هاوکێشەکانی جیهانی فیزیاو

ماتماتیک دەباتە ژێر پرسیارو بانگەوازی دەکات کە کێشە مرۆییەکان بەزانستی دۆگم

چارەسەر نابن

دیكتاتۆریه تی مێدیایی! د.یه حیا عومه ر رێشاوی *

له نێ���و كایه ی مێدیاییدا ش���ێوازێك له ش���ێوازه كانی قۆرخكاری���ی و داگیركردنی مه یدانه كه هه ست پێده كه یت، كه هه ندێجار سه رده كێشێت بۆ خودپه رستی و ته نها خۆبه ڕاستزانین تا ڕاده ی دیكتاتۆریه ت! هه ندێك پێیانوایه كه كایه ی مێدیایی ته نها له س���ه ر ئه وان تاپۆ كراوه و كه س���انی دی بۆیان نیه قس���ه له سه ر كایه ی مێدیایی بكه ن و هه ندێ جار ئه گه ر بۆیان بلوێت ره نگه رێگه نه ده ن به كه س���انی دی ته نانه ت

كاری میدیاییش ئه نجامبده ن و به زمانه عه ره بیه كه )ئیعتراف(یان پێناكه ن! هه ندێ جار كه س���ێك كه هه ڵگری بڕوانامه یه كی ئه كادیمیه و پسپۆڕێتی له بواری مێدیادا هه یه ، پێیوایه ته نها ئه وه ی ئه و ئه نجامی ده دات كاری مێدیاییه و رۆحی كاری مێدیایی له توێژینه وه ی ئه كادیمیی و قوڵبونه وه له نێو س���ه رچاوه كان و ئه نجامدانی كاری زانستیدا خۆی ده بینێته وه ، پێیوایه شێوازه كانی دیكه ی كاری مێدیایی كاری په راوێزین و ته نها حه زو ئ���اره زون و هیچی دیكه و ئه گه ر به فلته ری ئه كادیمی بون و

بڕوانامه ی زانستیدا پێناسه ی كارێكی مێدیایی كامڵ وه رناگرێت.له به رامبه ردا مێدیاكارێكی سه ر شاشه و رۆژنامه نوسێكی سه ر الپه ڕه ی گۆڤارێك و كامێره مانێك ره نگه پێیانوابێت مێدیا ته نها ئه وه یه كه به پراكتیكی ئه نجامده درێت و رۆژانه ئه وانی سه رقاڵ كردوه ، ئیدی ئه كادیمیه ك له بواری مێدیادا بۆی نیه به خۆی

بڵێت كاری مێدیایی ده كه م و به شێك له گۆڕه پانه كه ش بۆ منه !ئه م حاڵه ته هه ندێج���ار له كۆنفراس و كۆبونه وه كانی تایب���ه ت به كاری مێدیایی و ره وش���ی رۆژنامه گه ریی به رونی هه س���تی پێده كه ین، ده بینی ه���ه ر الیه نه و به جیا باس له پرس���ه كانی تایب���ه ت به مێدیا ده كات و ئه و خه م���ه مێدیاییانه ی كه بڕیاره خه می هاوبه ش بن و هه موان قس���ه ی له س���ه ر بكه ن و ئه و چاالكی و ڤێستیڤااڵنه ی بۆنه ی مێدیایی هاوبه ش���ن، ده بێته جێ باس و قسه ی الیه نێكی دیاریكراو و دواجار

ئامانجه كه ی خۆی به باشی ناپێكێت. زۆرجار ئه م قۆرخكاریه له نێو خودی مێدیاكارو رۆژنامه نوسه كانیش���دا هه س���ت پێده كه ی���ت، ئ���ه وه ی له بواری مێدیای بین���راودا ده رده كه وێت ره نگ���ه به چاوێكی كه مت���ر بڕوانێت���ه كاری مێدیایی نوس���راوو پێیوایه ب���واری كاركردنی ئه م زرق و باق���ی زیاترو كاریگه ریی فراوانتره ، ه���ه ر بۆیه )ئه م( له )ئه و( )موهیم(تره ! ئه م تێگه یش���تنه زۆرجار خۆی ده گه یه نێته خوێندنه ئه كادیمیه كه و ده بینیت خوێندكار بۆ جیاكردنه وه و دابه ش���كردنیان به سه ر لقه كانی )ته له فزیۆن(و )رۆژنامه (دا، شه ڕ له س���ه ر بژارده ی )یه كه م( دروس���تده بێت و )دوه م( ده بێته بژارده یه كی ناچاریی و

نائاره زومه ندانه .پێموای���ه ئ���ه م ج���ۆره تێڕوانینانه بێماناییه ك���ی زۆری له خۆگرت���وه و جۆرێكه له )دیكتاتۆریه ت���ی مێدیایی(، چون بواری مێدیا زۆر له وه فراوانتره كه كه س���ێك به موڵكی خۆی بزانێت و له س���ه ر توێژو كه س���انێكی دیاریكراو تاپۆ بكرێت، ئه مڕۆ مێدی���ا پانتاییه كی به رفراوان���ی داگیركردوه و په یدابونی رۆژنامه نوس���ی هاواڵتی و سۆشیالمێدیا زۆرێك له تێگه شتنه كۆن و باوه كانی ئاوه ژو كردۆته وه ، هه ر بۆیه ئه وه گفتوگۆیه كی بێهوده یه كه هه ندێجار له ناوه نده جیاجیاكاندا دروستده بێت و ده وترێت

داخۆ مێدیاكار پێویسته خاوه نی بڕوانامه یه كی ئه كادیمی بێت یان نا؟!كاری مێدیایی هه م توێژینه وه و راپرسی مه یدانیی و شیكردنه وه ی ناوه رۆكی ده زگا مێدیاییه كانه ، هه م كاری پراكتیكی و بێژه ری به رنامه و سه رنوس���ه ری گۆڤارو كاری مۆنت���اژو ده رهێنانه ، ه���ه م كاركردنه له بواری كاریگه ری سۆش���یالمێدیاو بلۆگه ره كه س���یه كان، بگره ته نها ئه مانه ش نیه و زۆر ب���واری دیكه له خۆده گرێت و پێكه وه دیمه ن���ه مێدیاییه كه ته واو ده كه ن، هه ر بۆیه مافی هیچ كه س���ێك نیه خۆی بكاته

میراتگریی كاری مێدیایی و بێویژدانانه له وانی دی زه وت بكات.

* مامۆستای زانكۆ

تایبه‌ت )498( سێشه ممه 182015/10/13

ئا: نزار گزالی، بەیروت

"سامی عەتالاڵ"ی ته مه ن 43 ساڵ، یەكێكه لەرێكخەرەكانی خۆپیشاندانەكانی )تەلعەت ریحەتكم(و خاوه نی بڕوانامەی بكالۆریۆسه لەزانكۆی )نۆرزئایستن(ی ئه مه ریکا، هه ڵگری بڕوانامه ی ماستەره لەئابوری لەزانكۆی )دیل(ی ئەمریكا، هه روه ها خاوه نی ماستەره لەشیكاری

كوانتیتی لەزانكۆی كۆلۆمبیا، بۆ ماوەیەك لەبانكی نێودەوڵەتی و پاشان

یەكێتی ئەوروپا راوێژكاری دارایی و پیشەسازی بوە و لەساڵی 2011ه وه ناوەندی لوبنانی بۆ لێکۆڵینه وه ی

ستراتیژی بەڕێوەدەبات. سامی عەتالاڵ له م گفتوگۆیه ی ئاوێنه دا ده ڵێت "دۆخەكە

چ لەهەرێمی كوردستان و چ لەلوبنان، بەقۆناغێكی زۆر مەترسیدار تێدەپەڕێت".

ئاوێنە: س���ەرەتا لەناوەندی لوبنانی بۆ لێكۆڵینەوە دەس���ت پێدەكەین و دەپرسم، دیارتری���ن كاری ئەو نێوەندە چی بوەو تا چەند كاریگەری هەبوە لەس���ەر ناوەندی

بڕیار ل ەلوبناندا؟س���امی عەتالاڵ: نێوەندەكەمان لەساڵی 1989 دام���ەزراوە، ئامانج���ی س���ەرەكی گوشار دروستكردن و كاریگەری كردنە سەر خ���اوەن بڕیار و الیەن���ە پەیوەندیدارەكانی واڵت���ە لەرێگ���ەی توێژین���ەوەی ئابوری و كۆمەاڵیەت���ی و رامی���اری، بۆ باش���كردنی دۆخی ئاب���وری و رامی���اری و كۆمەاڵیەتی. هەروەها نێوەندەكەمان جگە لەئەنجامدانی بنیاتنانی توێژین���ەوەی ورد و كاریگ���ەر، جۆرێ���ك لەهاریكاریە لەگ���ەڵ كۆمەڵگەی مەدەنی لەالی���ەك و لەالیەكی دیكە لەگەڵ الیەنە خاوەن بڕیارەكان ئەمیش لەرێگەی ۆركشۆپ و كۆنگرەو كۆبونەوە، دەمانەوێت لەم رێگەیەوە ئەوە بگەیەنین كە هەمیشە بەدیلی سیاس���ی هەیە دەبێت حكومەتی لوبنانی بیگیرێتەبەر بۆ باشكردنی دۆخی

گشتی.ئاوێنە: ئایا ئەو خۆپیشاندانانەی بەناوی تەلعەت ریحەتكم كرا چ هێزێكی لەپشتەوە

بو؟ ئامانجی سیاسی چی بو؟سامی عەتالاڵ: وەك خۆت بینیت زیاتر لەمانگ و نیوێك���ە، هەڵمەتێك هەیە. لێرە ئەوە گرنگ نیە كە كێ لەپشتیەتی هێندەی ئەوە گرنگە كە بزانین هۆكاری ئەم هەڵمەتە چیە، كە وەاڵمەكەش���ی زۆر ڕونەو لەوەدا خۆی دەدۆزێتەوە كە واڵت هەرەسی هێناوە لەپێشكەشكردنی خزمەتگوزاری گۆنجاو چ پاشماوەكان)زبڵ( و كۆككردنەوەی لەڕوی كارەباو ئ���او و رێگەوب���ان بەهاواڵتیانی، لەهاواڵتیانەوە و درك ئەوەش گۆزارشتێك پێكردن���ی هاواڵتیانە بەوەی كە متمانەیان بەحكومەت نەماوە لەوەی بتوانێت دۆخەكە بەرەو باشتر ببات یان چارەسەری بكات. لێرەو لەوێ پرس���یاری ئەوە بەشێوەیەكی بەرباڵو دەوروژێنرێ كە كێ لەپش���ت ئەم گەنجانەیە، م���ن دەڵێم هێن���دەی گەڕان ب���ەدوای چارەس���ەری ئ���ەم هەرەس���ەی حكومەتی لوبنانی گرنگە هێندە ئەوە گرنگ نیە كە لەپش���ت ئەم خۆپیش���اندانانەیە. چونكە هۆكاری ناڕەزای���ی هاواڵتیان زۆر ئاشكرایە وەك پێشتر خستمەڕو، هەروەها هۆكارێكی دیكە هەرەس���هێنانی حكومەتە لەنێ���وان هەماهەنگ���ی لەدروس���تكردنی الیەنە پەیوەندی���دارو الیەنە جیاوازەكان، هەروەها كەمتەرخەمی لەپێشكەش���كردنی ی���ان س���ەرەتاییەكان خزمەتگوزاری���ە پێشكەشكردنیان بەشێوەیەكی كرچوكاڵ و

زۆر گرانبەها. ئاوێنە: بەش���ێوەیەكی دیاریكراو كێ بە بەرپ���رس دەزانن لەكەڵەك���ە بونی زبڵ و

نەبونی خزمەتگوزاریەكانی لوبناندا؟سامی عەتالاڵ: بەش���ێوەیەكی دیاركراو بەرپرس���ی س���ەرەكی لەهەمو كێشەكاندا هەم���و لەگ���ەڵ لوبنانی���ە، حكومەت���ی ئەندامەكانی، بەهەمو ئەو حزب و تایفانەی ك���ە نوێنەرایەتی ئ���ەم حكومەتە دەكەن. دەبێت راس���تگۆ بین لەوەی كە كێشەكە تەنه���ا لەگەڵ یەك الیەن و ی���ەك تایفەی دیاریك���راو نیە، بەڵكو تێك���ڕای ئەوانەی ئێس���تا لەحكومڕانیدان هەرەسیان هێناوە لەبەڕێوەبردنی واڵت. دوای ش���ەڕی ناوخۆ لەس���ەرەتای 1990دا هەوڵێ���ك بینرا بۆ بنیاتن���ان و پڕكردنەوەی ئەم هەمو زیانەی بەر واڵت كەوتبو، لەكاتی شەڕی ناوخۆدا. ب���ەاڵم دوای س���اڵی 1999 دەركەوت كە خزمەتگوزاریەكان كێش���ەیەكی گەورەیان هەیە لەڕوی ژێرخان و بنیاتەوە، دەركەوت

كواڵیتیان نیە، دەركەوت گەندەڵی گەورە هەی���ە لەتەن���دەرەكان و پارەخەرجكردن. س���ەبارەت بەمەسەلەی پاش���ماوەو زبڵ، ئەوە دەكەوێتە ئەستۆی وەزارەت و وەزیری ژینگە، بەاڵم كێشەكە دوالیەنەیە، وەزیر و بەرپرس���ن و لەالیەك���ەوە وەزارەتەك���ەی لەالیەكی دیكەوە هیچیان بەدەس���ت نیە. بەاڵم كە لەڕوی كردەییەوە هەرەس���یهێنا لەدۆزینەوەی چارەس���ەر، ئیت���ر وەزیری ژینگ���ە ب���و ب���ە بەربەس���ت و چەت���ر بۆ گەندەڵكارەكان. بۆیە لێرە وەزیری ژینگە وێڕای بێ دەس���ەالتی لەچارەس���ەركردنی دەس���ەاڵتی و ب���ێ دوب���ارە كێش���ەكە، هەرەسی خۆی نیشاندا لەوەی كە دەست بڵێت چارەسەركردنی لەكاربكێش���ێتەوەو ئەم كێش���ەیە لەتوانای من���دا نیە. دواتر دەستیشی ش���ەقام گوش���ارەكانی دوای لەو لیژنەیە كێش���ایەوە كە پەیوەندیدارە زب���ڵ و مەس���ەلەی بەچارەس���ەركردنی بەكورسیەكەیدا تەنها خۆی پاشماوەكان، هەڵواس���یوە، ئەمەش لەتێڕوانینی ئێمەی خۆپیشاندەر كاری نەگونجاو و نەشیاوە.

ئاوێنە: ئایا بزاڤ���ی مەدەنی لەلوبناندا ئەوەندە بەهێزە كاریگەری لەسەر پرۆسەی

دروستكردنی بڕیاری سیاسی هەبێت؟س���امی عەتالاڵ: بەراستی توانای بزاڤی مەدەنی لەلوبنان و لەجیهانیش بەگش���تی،

كە كاربكاتە س���ەر سیاس���ەتەكانی واڵت ئەمە تاڕادەیەك زۆر الوازە، یان دەرفەتی دەگمەن هەن بۆ ئەمە. بەتایبەت لەواڵتانی عەرەبی. زەحمەتە ت���ۆ بتوانی كاربكەیتە عەرەبی و واڵتانی بڕیاربەدەستەكانی سەر لوبنانیش. بەاڵم گرنگە باس لەقۆناغەكانی گۆشار دروس���تكردنی فشاری كۆمەڵگەی مەدەن���ی لەلوبن���ان بكەین كە ش���تێكی بەنمونە گوشاری نیش���انداوە، ئەرێنییان كۆمەڵگ���ەی مەدەنی لەس���اڵی 1997 كە چاوخشاندنێك لوبنانی حكومەتی وایكرد ب���كات بەبڕیاری درێژكردن���ەوەی ماوەی ئەنجومەنی ی���ان لۆكاڵ���ی ئەنجومەن���ی نزیك���ەی 100 ش���ارەوانیەكان، ئەوەب���و رێكخراوی قازانجنەویست گوشاری دروست كرد و س���ەركەوتو بون، ب���ەاڵم هەڵمەتی دیكەهەن ك���ە كۆمەڵگەی مەدەنی هەوڵی دیك���ەی داو گوێی بۆ نەگیرا و هەرەس���ی هێنا. بەاڵم بۆ ئەوەی كۆمەڵگەی مەدەنی لەهەر شوێنێكی واڵتانی عەرەبی و لوبنان بەتایبەتی بتوانێت س���ەركەوتوانە دو خاڵ هەن دەبێت كاری پێبكرێت، یەكەم دەبێت رێكخس���تن و هەماهەنگ���ی ب���اش لەنێوان هەبێت، مەدەنی كۆمەڵگەی پێكهاتەكانی لەگەڵ هەبونی داواكاری دیاریكراو و رون. هەروەه���ا ئەگەر خاڵی یەك���ەم بەدیكراو هاتەدی ئەوە خاڵی دوەم هەبونی كێشەو نەگونجاویە لەنێوان الیەن و حزبە سیاسیە حكومڕانەكان. چونكە ناكۆكی نێوان حزبە حكومڕانەكان هەلی سەركەوتنی كۆمەڵگەی مەدەنی زیات���ر دەكات كە ئاماژەمان بۆی كرد ئەگ���ەر هەماهەنگی لەنێوان رێكخراو و الیەنەكانی كۆمەڵگەی مەدەنیدا هەبێت.

ئاوێنە: پێشبینی دەكەن لوبنان بەهۆی روداوەكان���ی س���وریاوە زیات���ر ئاڵۆزی و

ملمالنێی تێبكەوێت؟چونكە بێگوم���ان... عەتالاڵ: س���امی لوبنان ناتوانێت س���ەربەخۆ و س���ەقامگیر بێ���ت لەكاتێك���دا شەڕوش���ۆڕ لەس���وریا بەردەوام���ی هەبێت. ئێمە زۆر بەداخین بۆ ئەو ش���ەڕە خوێناویەی سوریا و غەمبارین بۆ میللەتی س���وریا. هەرچەندە ئەو شەڕە درێژە بكێش���ێت مەترس���ی زیاتر هەیە بۆ سەقامگیری و ئاسایش���ی لوبنان. تائێستا لوبن���ان بەڕادەیەكی زۆر توانیویەتی خۆی لەو مەسەلەیە بپارێزیت، بەاڵم مەترسیشی ه���ەر هەیە. ش���ەڕی س���وریا كاریگەری نەرێیانەی بۆ هەمو هاوس���ێكانی هەیە، چ لوبنان بێت، چ ئوردن و چ عێراق. ئێوە زیاتر هەرێمەكەشتان عێراق و س���ەر كاریگەری

دەبین و دركی پێوە دەكەن. ئاوێنە: ئەو بۆش���ایی سه رۆکایه تییه ی لوبنانی تێكەوتوە ت���ا چەند رۆڵی هەبوە لەپەكخس���تنی كاروبارە ئیدارییەكانی ئەم

واڵتەدا؟سامی عەتالاڵ: رەنگەی رای من جیاوازتر بێت لەالیەنە سیاسی و رەخنەگرانی دیكەی لوبنان، من پێموایە كێشەی سەرۆكایەتی كێش���ەیەكی ئەوتۆ نیە كە بتوانیت رۆڵی گرنگ بگێرێت لەچوارچێوەی ئەم یاس���او رێسایانەی ئێستای لوبنان و دەسەاڵتەكانی و

دۆخ���ی ئێس���تای لوبنان. وات���ا رۆڵێكی ئەوتۆی نابێت لەبەرەو باش���بردنی الیەنی خزمەتگوزاری و بەرەو باشتر بردنی دۆخی گوزەران���ی هاواڵتی���ان. هەروەه���ا ئەگەر هەڵبژاردنێكی دیكە بكرێت لەچوارچێوەی ئەم یاساو رێسایانەی ئێستا، یان حكومەت بەتەواوەت���ی البدرێت لەژێر س���ایەی ئەم یاساو رێسایانەی ئێستای لوبنان، كردارەكە تەنها دەبێت���ە گۆڕینی ناوەكان و چیتر نا. ئێمە پێویس���تمان بەگۆڕانكاری ریش���ەیی هەی���ە، كە بتوانێت لەس���ەر چوارچێوەی بنیاتنانەوە بێت، نەك تەنها پڕكردنەوەی بۆش���ایی وەك لەزۆربەی واڵتانی دیكەی عەرەبی و دەوروبەر دەبینین. كە سااڵنێكە هەم���ان الیەنی سیاس���ی و هەمان حزب و تەنه���ا گۆڕینی ن���اوەكان دەكەن، هەندێ جار بەوەش ناوەس���تن تەنه���ا جێگۆڕكێ بەپۆستی كەس���ەكان دەكەن. بۆیە ئیمە راگ���وزەرە، بەقۆناغێك���ی پێویس���تمان پێویس���تمان بەیاس���ایەكی تازە هەیە كە رێگە بەكەسی تازەو حزبی تازە بدات بێنە پێشەوە، ئەمەش لەئێستادا بەدور دەبینین، چونكە ئەمانە پێویس���تیان بەدەس���ەالتی دادوەری س���ەربەخۆ هەیە، پێویس���تمان بەسیستمی المەركەزی زیاترە، پێویستمان بەبەرزبون���ەوەی الیەنی لێپێچینەوە هەیە. هەروەها لەگەڵ گۆڕینی یاسای هەڵبژاردن و باش���تكردن و بەرەو پێشبردنی كۆمەڵگەی مەدەنی هەیە لەلوبن���ان. هەمو ئەمانەش

تائێستا بونیان نیە.ئاوێن���ە: چ���ۆن لەروداوەكان���ی عێراق بەگش���تی و هەرێمی كوردستان بەتایبەتی دەڕوانن، هەس���تدەكەن روداوەكانی عێراق

كاریگەری لەسەر لوبنان هەبوە؟س���امی عەتالاڵ: دۆخەكە چ لەهەرێمی كوردس���تان بێت و چ لەلوبن���ان و جیهانی عەرەب���ی بێ���ت، ئیم���ە بەقۆناغێكی زۆر مەترس���یداردا تێدەپەڕین. لەس���اڵی2011 دەس���تی پێكرد و لەعێراق پێش���تریش كە مەبەست لێی گۆڕانی سیستمی سیاسی بو لەسیس���تمێكی دیكتاتۆری بۆ سیستمێكی دیموكراتی. ب���ەاڵم بەداخەوە ئەم قۆناغە پەككەوتن���ی بەخۆوە بینی و گەیش���تینە دۆخێكی زۆر مەترس���یدار، ك���ە دەبینین كێشەی زۆر هەیە لەسوریاو لیبیاو یەمەن و عێراقیش. بەش���ێك لە واڵتانە ئەگەر تەواو )فاش���ل( نەبووبن نیمچە هەرەسیان پێوە دیارە. بەش���ێك لەو بەرنامەیە مەبەستی نانەوەی ئاژاوەو دابەشكاری ئەو شوێنانەیە، الی ئێوەش لەكوردستان دۆخەكە بەدەرنیە لەكێش���ەی ناوخۆ و گەندەڵی وەك ئەوەی باس���ی دەكرێ. بۆیە دەبێت هەمومان بیر لەسیس���تمێكی دیموكراتی بكەینەوە، بیر لەالمەركەزیەت بكەین���ەوە، دەبێت یەكتر قب���وڵ بكەی���ن، دەبێ���ت وەك ئەڵمانیاو ئەمریكا لەچوارچێوەی پێدانی سەربەخۆیی بەهەندێ���ك لەهەرێمەكان روب���ەڕوی ئەم مەترسیانە ببینەوەو هۆشیاری هەبێت بۆ ئەوەی زاڵبین بەس���ەر ئەوەی كە ئێس���تا لەعێ���راق و س���وریاو تەنان���ەت لوبنانیش

دەگوزەرێت.

سامی‌عەتالاڵ‌یەكێك‌لەرێكخەرەكانی‌خۆپیشاندانەكانی)طلعت‌ریحتکم(ی‌لوبنان‌بۆ‌ئاوێنه‌:

هاواڵتیان متمانەیان بەحكومەت نەماوەكە بتوانێت دۆخەكە بەرەو باشتر ببات

توانای بزاڤی مەدەنی لەلوبنان و

لەجیهانیش بەگشتی كە كاربكاتە سەر

سیاسەتەكانی واڵت ئەمە تاڕادەیەك زۆر الوازە، یان دەرفەتی

دەگمەن هەن بۆ ئەمە

الی ئێوەش لەكوردستان دۆخەكە بەدەرنیە لەكێشەی

ناوخۆ و گەندەڵی وەك ئەوەی باسی

دەكرێ. بۆیە دەبێت هەمومان

بیر لەسیستمێكی دیموكراتی

بكەینەوە، بیر لەالمەركەزیەت

بكەینەوە، دەبێت یەكتر قبوڵ بكەین

ئا: شۆڕش محەمەد

به کارهێنانی توندوتیژی له خۆپیشاندانه کانی هه رێمدا بۆته دیارده یه کی باوو به هۆیه شه وه

زیانێکی زۆری گیانی و ماڵی به هاواڵتیان ده گات، پرسیاره که ئه وه یه بۆچی

خۆپیشانده ران روبه ڕوی توندوتیژی ده بنه وه ؟

س���ەالم نەس���رەدین مامۆس���تای بەش���ی راگەیان���دن لەزانكۆی س���لێمانی له وباره یه وه "كۆمەڵێ���ك هۆكار رایگەیان���د به ئاوێن���ه ی لەئارادای���ە ب���ۆ نواندن���ی توندوتی���ژی دژی خۆپیش���اندەران و بەش���ێكی دەگەڕێتەوە بۆ باكگراوەن���دی تاك���ەكان خۆیان و بەش���ێكی دەگەڕێتەوە بۆ بونی دیاردەی چەكداری و بونی چەك بەدەستی كۆمەڵێك كەسانێك جا حزبی بێت یان ئەهلی بێت و بەش���ێكی دەگەڕێتەوە بۆ نەبونی پالن و نەبونی ستراتیژێك لەكاتی

خۆپیشاندانەكاندا".بەخۆپیش���اندانەكان و پەیوەس���ت توندوتیژیان���ەی ئ���ەو چاودێریكردن���ی ئەندامێك���ی روی���دا، لەخۆپیش���اندانەكان رایده گه یه نێ���ت مەدەن���ی دەستپێش���خەری بەشەڕە بو خۆپیش���اندانەكان "لەبەرئەوەی بەرد و توندوتیژی ئێمە لێی كشاینەوە و لە17ی شوباتدا ئەزمونێكمان وەرگرت و ویستمان بۆ

ئه مجاره شەڕە بەرد نەكرێت".ل���ەو بڕوایەدای���ە خۆپیش���اندانەكان ئەو بەئاراستە و ئاقارێكی خراپدا برا وە ، "بێگومان هەقی خۆشیانە كە كاردانەوەكانیان بەو جۆرە بوە بەرامبەر بەبارودۆخێكی زۆر نائاسایی كە ئەم حكومەت و دەسەاڵتە دروستی كردوە".

ئەمی���ن نمون���ە بەروداوەكانی فەڕەنس���ا دەهێنێتەوە و ئاماژە بۆ ئەوە دەكات كە "خەڵك بەهەزاران س���ەیارەی س���وتاند فیشەكێكیان نەنا بەی���ەك هاواڵتیەوە لەكاتێكدا لێرە باس لەوە دەكرێ كە جامی ش���كاوە ئەبێ خەڵك

بكوژرێت". ئومێ���د حەم���ە عەل���ی ئەندام���ی لیژنەی

مافی م���رۆڤ لەپەرلەمانی كوردس���تان له و لەبەرئەوەی "بەداخ���ەوە ده ڵێ���ت باره یه وه هێ���زی هەندێ���ك ئەمن���ی و دام���ودەزگای تەنانەت ل���ەدەرەوەی زۆرج���ار س���ەربازی حكومەت و دەزگا یاساییەكانی ئەم هەرێمەن بەشێوەیەكی نایاسایی هەڵسوكەوت دەكەن و هەڵس���وكەوتی زیات���ر هەڵس���وكەوتەكان

حزبین".لەبارەی ئەوەی ت���ا چەند پارێزگاریكردنی ب���ارەگاكان لەالی���ەن هێ���زە ئەمنی���ەكان و حكومەتەوە دەتوانێ بەر بەدیاردەی توندوتیژی بگرێت، سەالم نەسرەدین وتی "پێموایە كە تا بارەگا حزبیەكان بەهەمویانەوە بەبێ جیاوازی خاوەنی هێزی چەكداربن ئەم جۆرە روداوانە هەر رودەدات و بەبێ رەچاوكردنی هیچ شتێك و بەب���ێ خوێندنەوەی بەرامب���ەر بەبێ ئەوەی حس���اب بۆ خەڵك بكرێت". وتیشی "باشترە هێزی ئەمن���ی و پۆلیس ب���ارەگاكان بپارێزن چونكە ئەمە دەبێتە هۆی ئەوەی ئەم روداوانە كەمتر بببێتەوە و دەتوانرێ باش���تر مامەڵەی لەگەڵدا بكرێت بەاڵم كاتێك هێزێكی چەكدار ك���ە تایبەت بێ بەب���ارەگا حزبیەكان و پارتە سیاسیەكان بۆ خۆیان بێگومان مامەڵەكردن پێویس���تی لەگەڵیدا تێگەیش���تن لەگەڵیدا و

بەكاتی زۆر و هەوڵی زیاتر دەبێت".پەیوەس���ت بەم باس���ە ئەندامێكی لیژنەی مافی مرۆڤ لەپەرلەمانی كوردس���تان دەڵێ "ئێم���ە لەگفتوگۆی یاس���ای هەڵبژاردندا كە هەموارم���ان كردەوە ئەوەم���ان یەكالكردەوە ك���ە تەنه���ا هێ���زی چاالكیی���ە مەدەنیەكان

خۆپیشاندەران بپارێزن". ئ���ەو ئەندام���ەی لیژن���ەی ماف���ی مرۆڤ لەپەرلەمانی كوردس���تان ئام���اژەی بۆ ئەوە كرد كە " تاكو ئێس���تا ئێمە سیس���تمێكمان نییە كە هەم ژیانی سیاس���ی و هەم ئیداری و چۆنیەتی مامەڵەكردن لەگەڵ ئەو دیاردانەی

لەكۆمەڵگەی ئێمە رودەدەن دابڕێژێت". وتیش���ی"مەزاجی حیزب���ی و كەس���یی زۆر لەدەزگاكان���ی ئ���ەم واڵت���ە بەڕێوەدەب���ات

بەداخەوە".

بۆچی خۆپیشاندەران روبەڕوی توندوتیژی دەبنەوە

سامی عەتالاڵ

(498( سێشه ممه 2015/10/13 19تایبه‌ت

ونبون *وه سڵێکی شاره وانی که الر که بڕه که ی )300( سێ سه د هه زار دیناری عێراقییه به ناوی )جلیل عباس رشید( ونبوه ، هه ركه س

دۆزییه وه بیگه ڕێنیته وه بۆ كتێبخانه ی خــاك له كه الر.www.awene.com

وەزارەتی خوێندنی بااڵ: د.شێرزاد تاڵەبانـــی بەناچـــاری کوردســـتانی جێنەهێشـــتوە، بەڵکـــو زیاتر لەچل

ساڵە کوردستانی بەجێهێشتوە هەفتەنامـــەی لەژمـــارە)49٧(ی بەناونیشانی ڕاپۆرتەهەواڵێک ئاوێنە )ســـەرۆکی زانکۆیـــەک بەناچـــاری جێدەهێڵێـــت( کوردســـتان باڵوکراوەتـــەوە، بۆیـــە وەزارەتـــی خوێندنی بااڵو توێژینەوەی زانســـتی لەســـەر مانشـــێت و ناوەڕۆکـــی ئەو زانی بەپێویســـتی ڕاپۆرتەهەواڵـــە ئـــەم ڕونکردنەوەیە بۆ ڕای گشـــتی

باڵوبکاتەوە.ئـــەم بابەتـــە جاری یەکـــەم نیە باڵودەکرێتـــەوە، بەڵکـــو لەڕابردودا لەچەند کەنـــاڵ و دەزگایەکی دیکەی باڵوکراوەتـــەوەو ڕۆژنامەوانـــی لەکاتی خۆشـــیدا وەاڵمی پێویســـت

دراوەتەوە.سەبارەت بەدۆســـیەی خوێندکارە فەسڵ بوەکە، کە لەڕاپۆرتەهەواڵەکەدا باسی کراوە ئێمە وەک پێشتر ڕامان گەیاندوە: لەسەرەتای دەستپێکردنی ساڵی نوێی خوێندنی پار، پارلەمانی کوردستان پێشنیازێکیان بۆ کردین تا هاوکاری ئەو خوێندکارانە بکەین، کە لەشەڕی پێشمەرگەن و لەهەمانکاتدا بەرگری دژی داعشـــن، بۆیە لەسەر وەزارەتی بەپشتگیری بنەمایەو ئەو پێشمەرگە ئێمە نوسراومان ئاڕاستەی تایبەتـــەکان کرد زانکۆ ســـەرجەم هاریکاری ئـــەو خوێندکارانە بکرێت، کە لەهەمـــان کاتدا پێشـــمەرگەن، لەســـاڵی چوارچێوەیەشـــدا لـــەو خوێندنی )2014-2015( ئێمە بەدەیان نوسراومان ئاڕاستەی زانکۆکان کردو لەوانە زانکۆی نەورۆز لەدهۆک، بەبێ

هیچ کێشـــەو گرفتێک هاوکاری ئەو خوێندکارانەیان کردوە.

کـــە خوێندکارەیشـــی ئـــەو لەڕاپۆرتەهەواڵێکـــدا نـــاوی هاتوە، یەکێک بـــوە لەو حاڵەتانـــەو دوای وەزارەتـــی پشـــتگیری ئـــەوەی پێشـــمەرگەی هێنـــاوە، وەک هـــەر خوێندکارێکی دیکە ئێمە داواکەیمان ئاڕاستەی زانکۆی جیهان لەسلێمانی کـــرد، بەاڵم زانکۆی ناوبراو هاوکاری

ئەو خوێندکارەی نەکرد.ســـەبارەت بەوەی ئەو خوێندکارە پێشمەرگە نیە، ئێمە وەک وەزارەت مامەڵە لەگەڵ نوســـراوی ڕەســـمی دەکەیـــن، کـــە لەالیـــەن وەزارەتی ڕاستکراوەتەوە، پشت پێشمەرگەوە بۆیە ئەگەر ســـەرۆکی ئـــەو زانکۆیە هەیـــە، نوســـراوە لـــەو گومانـــی

دەیانتوانی بەدواداچونی بۆ بکات.

لەڕاپۆرتەهەواڵەکـــەدا ئاماژە بەوە کراوە کە جەنابی وەزیری خوێندنی سەبارەت زانستی توێژینەوەی بااڵو بەبابەتە بانگهێشتی پارلەمان کراوە، ئێمـــە ئـــەوە ڕادەگەیەنیـــن بەهیچ کوردســـتان پارلەمانی شـــێوەیەک بۆ ئەو بابەتە بانگهێشـــتی وەزیری نەکردوە، بەڵکو دوای ئەوەی لەالیەن بااڵو پـــەروەردەو خوێندنی لیژنەی توێژینـــەوەی زانســـتی لەپارلەمانی کوردستان لێکۆڵینەوەو بەدواداچونی خۆیان کـــرد، بۆیـــان دەرکەوت کە دەکرێ بۆیە لەکوێیە، ڕاســـتیەکان پـــەروەردەو لێژنـــەی لەســـەرۆکی خوێندنی بااڵو توێژینەوەی زانســـتی لەپارلەمـــان وەاڵمی ئەو پرســـیارە

بەدەست بهێنرێ. )300( بەوەرگرتنـــی ســـەبارەت ناوچـــە کەرکـــوک و خوێنـــدکاری

ئیدارەی دەرەوەی کوردستانیەکانی هەرێمی کوردســـتان، وەک پێشـــتر باســـمان کـــرد، وەرگرتنـــی ئـــەو خوێندکارانە لەکەناڵەکانی ڕاگەیاندن بانگەوازی بـــۆ کرا، بەاڵم ئاســـتی بەدەنگەوەهاتنـــی خوێندکاران تەنها

ئەو ژمارەیەیە کە ڕامانگەیاندوە.لەمانشـــێتەکەدا هاتـــوە کە گوایە ئەو بەڕێزە )بەناچاری کوردســـتانی جێهێشـــتوە(، ڕاســـتیەکەی ئەوەیە کە د.شـــێرزاد تاڵەبانـــی بەناچاری بەڵکو جێنەهێشـــتوە، کوردستانی زیاتـــر لەچل ســـاڵە کوردســـتانی ســـەرەکی ماڵـــی بەجێهێشـــتوەو لەبەریتانیایـــەو لەمـــاوەی ســـااڵنی دەزگاو لەهیـــچ )200٦ (1991تـــا دامەزراوەیەکـــی وەزارەتی خوێندنی بااڵو توێژینەوەی زانســـتی خزمەتی نەکـــردوە، تەنها لەســـاڵی )200٦(

لەوەزارەتی خوێندنی بۆتە مامۆستا بااڵو تویژینەوەی زانســـتی هەرێمی )2012(ش لەســـاڵی کوردســـتان و خانەنشین کراوەو دواتریش لەکەرتی خوێنـــدن تایبـــەت کاری کـــردوە، بۆیـــە ئەگـــەر د.شـــێرزاد تاڵەبانی مافێکـــی الی وەزارەتـــی خوێندنی بااڵو وەزارەتی پێشـــمەرگە هەبوایە دەیتوانی ڕو بکاتە دادگاو مافەکەی

خۆی وەربگرتایەتەوە.لەســـەر جەخـــت لەکۆتاییشـــدا ئـــەوە دەکەینـــەوە، کە پێویســـتە لەئامادەکردنی ئاوێنـــە هەفتانـــەی هاوســـەنگی ڕاپۆرتەهەواڵەدا ئـــەو وەزارەتەکەمانی بۆچونی ڕابگرتایەو ســـەبارەت بەو بابەتـــە وەربگرتایە بەتایبەت ئێمە پێشتر بەفەرمی لەسەر زاری وتەبێژی فەرمی وەزارەتەکەمان

باڵومان کردبوەوە.

ڕونکردنەوەیەک‌لەوەزارەتی‌‌خوێندنی‌‌بااڵو‌توێژینەوەی‌‌زانستی‌

چه‌ند‌دیمه‌نێک‌له‌خۆپیشاندا‌نه‌کانی‌کوردستان

فۆتۆکان: مه زهه ر که ریم، ئاراز محه مه د

Awene خاوه‌نی‌ئیمتیاز:‌کۆمپانیای‌ئاوێنه‌سه‌رنوسه‌ر:‌سه‌ردار‌محه‌مه‌د

کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی کاوه گه رمیانی، سەردەشت عوسمان، سۆرانی مامە حەمە، عەبدولستار تاھیر

ریکالم