Ηµεροµηνία: Κυριακή 5 Απριλίου 2015 ∆ιάρκεια ...µκθεση 2006-2015...γ) Κυριαρχεί η αναφορική λειτουργία της

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2015

ΟΜΟΣΠΟΝ∆ΙΑ ΕΚΠΑΙ∆ΕΥΤΙΚΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΩΝ ΕΛΛΑ∆ΟΣ (Ο.Ε.Φ.Ε.) – ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2015 Β΄ ΦΑΣΗ

Ε_3.ΒΝλ3Γ(ε)

ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΟΡΙΖΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑΚΗΣ ΜΟΝΑ∆ΑΣ ΣΕΛΙ∆Α: 1 ΑΠΟ 4

ΤΑΞΗ: Γ΄ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ / ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ∆ΕΙΑΣ

Ηµεροµηνία: Κυριακή 5 Απριλίου 2015

∆ιάρκεια Εξέτασης: 3 ώρες

ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ

ΚΕΙΜΕΝΟ

Πώς θεραπεύεις έναν φανατικό

Πώς θεραπεύουµε λοιπόν έναν φανατικό; Η εξαπόλυση κυνηγητού εναντίον

µιας οµάδας φανατικών στα βουνά του Αφγανιστάν είναι ένας τρόπος. Η

καταπολέµηση του φανατισµού όµως είναι κάτι εντελώς διαφορετικό. Φοβάµαι ότι

δεν έχω κάτι το ιδιαίτερο να προσφέρω σχετικά µε τη σύλληψη των φανατικών στα

βουνά, έχω ωστόσο µερικές σκέψεις σχετικά µε τη φύση του φανατισµού και µε τα

µέσα, αν όχι της θεραπείας του, τουλάχιστον του περιορισµού του. […]

Ο φανατισµός βρίσκεται παντού. ∆εν εννοώ τις ολοφάνερες εκδηλώσεις

φονταµενταλισµού1 και φανατισµού. ∆εν αναφέροµαι µόνο σ’ αυτούς τους

ολοφάνερους φανατικούς, αυτούς που βλέπουµε στην τηλεόραση, σε µέρη όπου

υστερικά πλήθη κουνούν τις γροθιές τους ενάντια στις κάµερες ενώ κραυγάζουν

συνθήµατα σε γλώσσες που δεν καταλαβαίνουµε. Όχι, ο φανατισµός είναι σχεδόν

παντού, και οι λιγότερο θορυβώδεις, πιο πολιτισµένες µορφές του βρίσκονται παντού

γύρω µας και ίσως είναι µέσα µας. Γνωρίζω καλά αντικαπνιστές που είναι έτοιµοι να

σας κάψουν ζωντανούς γιατί ανάψατε τσιγάρο κοντά τους! Γνωρίζω καλά

χορτοφάγους που θα σας φάνε ζωντανούς γιατί φάγατε κρέας! […]

∆ε λέω βέβαια ότι όποιος ή όποια υψώσει τη φωνή του ή τη φωνή της ενάντια

σε κάτι είναι φανατικός ή φανατική. Και βέβαια δεν υποστηρίζω ότι όλοι όσοι έχουν

απόψεις είναι φανατικοί. Εκείνο που λέω είναι ότι ο σπόρος του φανατισµού

βρίσκεται πάντα στην αδιάλλακτη αίσθηση του δικαίου, τη µάστιγα πολλών αιώνων.

Βέβαια, υπάρχουν διαβαθµίσεις του κακού. Ένας οικολόγος ακτιβιστής για θέµατα

προστασίας του περιβάλλοντος µπορεί να είναι αδιάλλακτα ορθός, αλλά δεν µπορεί

να προκαλέσει µεγάλο κακό, συγκρινόµενος, για παράδειγµα, µε κάποιον που ασκεί

εθνοκάθαρση ή έναν τροµοκράτη. Παράλληλα θα ανακαλύψετε ότι πολύ συχνά οι

φανατικοί είναι αφάνταστα συναισθηµατικοί: συχνά προτιµούν να αισθάνονται αντί

να σκέφτονται και τρέφουν ιδιαίτερο θαυµασµό για το δικό τους θάνατο.

1 Φονταµενταλισµός: η τάση για επιστροφή στις πηγές της θρησκείας, η εµµονή σε άκρως συντηρητικά

θρησκευτικά βιώµατα του παρελθόντος, τα οποία λειτουργούν ως µέσο αντίστασης σε κάθε ενδεχόµενη αλλαγή

ή θρησκευτική µεταρρύθµιση.

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2015



Ε_3.ΒΝλ3Γ(ε)


Απεχθάνονται τούτο τον κόσµο και δε βλέπουν την ώρα να τον ανταλλάξουν µε τον

«παράδεισο». Ο δικός τους παράδεισος, ωστόσο, συνήθως νοείται ως αιώνια ευτυχία

στο τέλος µιας κακής ταινίας. […]

Συµµόρφωση και οµοιοµορφία, ανάγκη ένταξης και επιθυµία να εντάξουν και

άλλους, αυτές µπορεί να είναι οι πιο διαδεδοµένες, αν όχι οι πιο επικίνδυνες µορφές

φανατισµού. […] Πράγµατι, αφού σηµείωσα ότι η συµµόρφωση και η οµοιογένεια

αποτελούν ήπιες αλλά διαδεδοµένες µορφές φανατισµού, πρέπει να προσθέσω ότι

πολύ συχνά η προσωπολατρία, η εξιδανίκευση πολιτικών ή θρησκευτικών ηγετών, η

λατρεία λαµπερών ατόµων µπορεί να είναι άλλη µια διαδεδοµένη µορφή φανατισµού.

Ο 20ος

αιώνας φαίνεται ότι διέπρεψε και στις δύο µορφές. Ολοκληρωτικά καθεστώτα,

φονικές ιδεολογίες, επιθετικός σοβινισµός, βίαιες µορφές θρησκευτικού

φονταµενταλισµού από τη µία πλευρά και παγκόσµια εξιδανίκευση µίας Μαντόνα2 ή

ενός Μαραντόνα3 από την άλλη. […]

Η ουσία του φανατισµού έγκειται στην επιθυµία εξαναγκασµού του άλλου να

αλλάξει. Στην κοινή τάση βελτίωσης του γείτονά σας, ή της διόρθωσης του συζύγου

σας, ή του ελέγχου του παιδιού σας, ή της καλυτέρευσης του αδελφού σας αντί να

τους αφήσετε στην ησυχία τους. Ο φανατικός είναι κατά βάση ανιδιοτελές άτοµο. Ο

φανατικός είναι µεγάλος αλτρουιστής. Συχνά ο φανατικός δείχνει µεγαλύτερο

ενδιαφέρον για εσάς παρά για τον ίδιο του τον εαυτό. Θέλει να σώσει την ψυχή σας,

θέλει να σας λυτρώσει, θέλει να σας απελευθερώσει από τα αµαρτήµατά σας, από τα

λάθη, από το κάπνισµα, από την πίστη σας ή από την απιστία σας, θέλει να βελτιώσει

τις διατροφικές σας συνήθειες ή να σας γιατρέψει από το ποτό ή από τις εκλογικές

σας συνήθειες. Ο φανατικός ενδιαφέρεται πάρα πολύ για εσάς, είτε θέλει να σας

σφίξει το λαιµό γιατί σας αγαπά πραγµατικά, είτε θέλει να σας κόψει το λαιµό αν

αποδειχθεί ότι είστε χαµένη περίπτωση. Με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, ο φανατικός

ενδιαφέρεται περισσότερο για εσάς από ό,τι για τον εαυτό του, για τον απλούστατο

λόγο ότι ο φανατικός δεν είναι καθόλου ή είναι ελάχιστα εγωιστής. […]

Προσεκτικά, χωρίς µεγαλοστοµίες, πιστεύω ότι η φαντασία µπορεί να

χρησιµεύσει ως περιορισµένης έκτασης αντίδοτο έναντι του φανατισµού. Πιστεύω ότι

ένα άτοµο που µπορεί να φανταστεί τι συνεπάγονται οι ιδέες του ή οι ιδέες της, ένα

τέτοιο άτοµο µπορεί να γίνει λιγότερο φανατικό – γεγονός που αποτελεί µικρή

βελτίωση. Θα ήθελα να µπορούσα να σας πω στο σηµείο αυτό ότι η λογοτεχνία είναι

µια απάντηση, γιατί η λογοτεχνία περιέχει το αντίδοτο στο φανατισµό, καθώς

προσφέρει στους αναγνώστες της φαντασία. […]

Τελικά, αν δεν µπορούµε να κατατροπώσουµε το φανατισµό, ίσως µπορούµε

τουλάχιστον κάπως να τον αναχαιτίσουµε. Η ικανότητα να αυτοσαρκαζόµαστε

αποτελεί εν µέρει θεραπεία – η ικανότητα να βλέπουµε τους εαυτούς µας όπως µας

2 Μαντόνα: Αµερικανίδα τραγουδίστρια, µουσικός, χορεύτρια, ηθοποιός και σκηνοθέτρια. Κατά τη διάρκεια

της καριέρας της έχει κυκλοφορήσει πληθώρα επιτυχηµένων και πολυβραβευµένων δίσκων. Ο διεθνής τύπος

την έχει χαρακτηρίσει βασίλισσα της Ποπ µουσικής. 3 Μαραντόνα: Ο Ντιέγκο Αρµάντο Μαραντόνα είναι Αργεντινός πρώην ποδοσφαιριστής και νυν προπονητής

ποδοσφαίρου. Θεωρείται από τους σηµαντικότερους ποδοσφαιριστές όλων των εποχών.

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2015



Ε_3.ΒΝλ3Γ(ε)


βλέπουν οι άλλοι είναι ένα άλλο φάρµακο. Η ικανότητα επιβίωσης σε καταστάσεις

άγνωστης έκβασης, ακόµη και η εκµάθηση του τρόπου απόλαυσης τέτοιων

καταστάσεων µπορεί επίσης να βοηθήσει. ∆εν κηρύσσω πλήρη ηθικό σχετικισµό –

σίγουρα όχι. Προσπαθώ να ενισχύσω την ανάγκη να φανταστεί ο ένας τον άλλον. Να

φανταστεί ο ένας τον άλλον όταν καβγαδίζουµε, να φανταστεί ο ένας τον άλλον όταν

παραπονιόµαστε, να φανταστεί ο ένας τον άλλον ακριβώς τη στιγµή που

αισθανόµαστε ότι έχουµε απόλυτο δίκιο.

Άµος Οζ, Κατά του φανατισµού, εκδόσεις Καστανιώτη,

Αθήνα 2005, σελ. 11, 16-17, 19-20, 23, 25.

(κείµενο διασκευασµένο)

Α. Να γράψετε την περίληψη του κειµένου µε 100-120 λέξεις περίπου.

Μονάδες 25

Β1. «… πολύ συχνά οι φανατικοί είναι αφάνταστα συναισθηµατικοί: συχνά προτιµούν να αισθάνονται αντί να σκέφτονται»: Να αναπτύξετε µε 70 – 90

λέξεις το νόηµα της παραπάνω περιόδου.

Μονάδες 10

Β2. Το κείµενο ανήκει στο γραµµατειακό είδος του αποδεικτικού δοκιµίου. Να

επισηµάνετε τρία χαρακτηριστικά του κάνοντας αναφορές σε σχετικά χωρία.

Μονάδες 6

Β3. «Η ουσία του φανατισµού … ότι είστε χαµένη περίπτωση»: Με ποια

συλλογιστική πορεία (παραγωγική-επαγωγική), αναπτύσσεται το συγκεκριµένο

απόσπασµα του κειµένου; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

Μονάδες 5

Β4. αδιάλλακτη, απεχθάνονται, συµµόρφωση, ανιδιοτελές: Με καθεµιά από τις

παραπάνω λέξεις στον ίδιο γραµµατικό τύπο, να γράψετε µία πρόταση ή

περίοδο στην οποία να αναδεικνύεται το νόηµά τους.

Μονάδες 4

Β5. α) Να βρείτε στο κείµενο τέσσερις λέξεις/φράσεις µε

µεταφορική/συνυποδηλωτική λειτουργία της γλώσσας.

Μονάδες 4

β) «Πράγµατι, αφού σηµείωσα ότι η συµµόρφωση και η οµοιογένεια αποτελούν

ήπιες αλλά διαδεδοµένες µορφές φανατισµού, πρέπει να προσθέσω ότι πολύ

συχνά η προσωπολατρία, η εξιδανίκευση πολιτικών ή θρησκευτικών ηγετών,

η λατρεία λαµπερών ατόµων µπορεί να είναι άλλη µια διαδεδοµένη µορφή

φανατισµού.»

Να αναγνωρίσετε το είδος (ενεργητική – παθητική) της σύνταξης (Μονάδες

1), να γράψετε γιατί επιλέχθηκε (Μονάδες 2) και να τη µετατρέψετε στην

αντίθετή της (Μονάδες 3).

Μονάδες 6

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2015



Ε_3.ΒΝλ3Γ(ε)


Γ. Ο φανατισµός είναι ένα νοσηρό φαινόµενο που έχει λάβει εκρηκτικές

διαστάσεις τα τελευταία χρόνια. Ποιοι πιστεύετε ότι είναι οι παράγοντες που

τον εκτρέφουν; Γιατί µια τέτοια συµπεριφορά είναι ανησυχητική για τα άτοµα

και τις κοινωνίες; Υποθέστε ότι γράφετε άρθρο (500-600 λέξεις) που θα

δηµοσιευτεί σε πολιτική εφηµερίδα ευρείας κυκλοφορίας.

Μονάδες 40

ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΕΠΙΤΥΧΙΑ!!!

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2015



Ε_3.ΒΝλ3Γ(α)






ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α

1. Ο δοκιµιογράφος πραγµατεύεται το θέµα του φανατισµού εστιάζοντας στον

τρόπο µε τον οποίο µπορεί να περιοριστεί. Αρχικά, επισηµαίνει ότι το

φαινόµενο αυτό χαρακτηρίζεται από ποικιλία στην εκδήλωση των µορφών του.

Βέβαια, πηγάζει από µια πεισµατική αίσθηση του δικαίου σε συνδυασµό µε τη

συναισθηµατική φύση, που απορρίπτει τη σύγχρονη πραγµατικότητα.

Αναφέρει ως µορφή φανατισµού αφενός τη µαζοποίηση και αφετέρου τη

λατρεία στο πρόσωπο ενός λαοπρόβλητου ηγέτη. Προσθέτει ως ενδεικτικά

γνωρίσµατά του την εµµονή στη µεταβολή του χαρακτήρα του συνανθρώπου,

που προέρχεται από µια ανυστερόβουλη τάση, χωρίς στοιχεία εγωισµού. Για

την αντιµετώπιση του φαινοµένου επικαλείται τη δύναµη της φαντασίας,

δίνοντας πρωτεύοντα ρόλο στη λογοτεχνία. Παράλληλα, θεωρεί απαραίτητη

την αυτοσαρκαστική διάθεση, την υιοθέτηση της οπτικής γωνίας του άλλου

και την προσαρµοστικότητα σε απρόβλεπτες καταστάσεις.

Β12. Χαρακτηριστική είναι η τάση του φανατικού να εγκλωβίζει τη σκέψη και να

αποθεώνει τη συναισθηµατική έκφραση. Πιο συγκεκριµένα, ο φανατικός

άνθρωπος αποµακρύνει κάθε έννοια λογικής, παθητικοποιώντας τις

πνευµατικές διεργασίες και το λογικό προβληµατισµό. Ενοχοποιεί την

πνευµατικότητα και οδηγούµενος σε µια ασυνείδητη χειραγώγηση κυριεύεται

από πληθώρα συναισθηµάτων. Κατακλύζεται από το θυµικό, αντιλαµβάνεται

την πραγµατικότητα µε τις αισθήσεις. Έτσι, υποτάσσεται στα πάθη και στις

άλογες παρορµήσεις διαµορφώνοντας µια ιδεατή, αλλά ψεύτικη

πραγµατικότητα. Το συναίσθηµα, λοιπόν, θολώνει τις επιλογές του και τον

οδηγεί σε ενστικτώδεις και τις περισσότερες φορές, βίαιες αντιδράσεις.

Β2

3: Το κείµενο είναι αποδεικτικό δοκίµιο και αυτό πιστοποιείται από τα

ακόλουθα στοιχεία:

1 Έκφραση-Έκθεση Γενικού Λυκείου, τεύχος Β΄, σελ. 262-265.

2 Οι µαθητές µπορούν να χρησιµοποιήσουν την πρόταση ως θεµατική περίοδο της παραγράφου τους ή ως

νοηµατική αφόρµηση. 3 Έκφραση-Έκθεση Γενικού Λυκείου, τεύχος Γ΄, σελ. 112, 123, 124.

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2015



Ε_3.ΒΝλ3Γ(α)


α) Έχει λογική οργάνωση και διακριτή δοµή: στον πρόλογο εκθέτει το θέµα, τη

θεραπεία ενός φανατικού, και τη θέση του, που αφορά σε προτάσεις

περιορισµού του φαινοµένου. Στο κύριο µέρος προσκοµίζει το υλικό που

διαθέτει για να διασαφηνίσει την κύρια ιδέα και να αποδείξει την αρχική του

θέση. Στον επίλογο επαναδιατυπώνει την αρχική του θέση για την αναχαίτιση

του φανατισµού.

β) Κυρίαρχος τρόπος πειθούς είναι η επίκληση στη λογική, καθότι χρησιµοποιεί

επιχειρήµατα (5η

§: «Η ουσία του φανατισµού … ελάχιστα εγωιστής.») και

παραδείγµατα (2η §: «Γνωρίζω καλά αντικαπνιστές που είναι έτοιµοι να σας

κάψουν ζωντανούς γιατί ανάψατε τσιγάρο κοντά τους! Γνωρίζω καλά

χορτοφάγους που θα σας φάνε ζωντανούς γιατί φάγατε κρέας!») για να

υποστηρίξει τη θέση του.

γ) Κυριαρχεί η αναφορική λειτουργία της γλώσσας, η επιστηµονική και

λογοκρατική διατύπωση.

Εναλλακτικά:

δ) Ο δοκιµιογράφος προσεγγίζει ένα θέµα που τον ενδιαφέρει (φανατισµός),

εκθέτει, διασαφηνίζει και υποστηρίζει τις ιδέες του, χρησιµοποιώντας

επιχειρήµατα (5η

§: «Η ουσία του φανατισµού … ελάχιστα εγωιστής.»),

τεκµήρια (4η §: «Συµµόρφωση και οµοιοµορφία, ανάγκη ένταξης και επιθυµία

να εντάξουν και άλλους, αυτές µπορεί να είναι οι πιο διαδεδοµένες, αν όχι οι

πιο επικίνδυνες µορφές φανατισµού.», 4η §: «Ο εικοστός αιώνας φαίνεται ότι

διέπρεψε και στις δύο µορφές. Ολοκληρωτικά καθεστώτα, φονικές

ιδεολογίες…») και παραδείγµατα4 (2

η §: «Γνωρίζω καλά αντικαπνιστές που

είναι έτοιµοι να σας κάψουν ζωντανούς γιατί ανάψατε τσιγάρο κοντά τους!

Γνωρίζω καλά χορτοφάγους που θα σας φάνε ζωντανούς γιατί φάγατε κρέας!»,

3η §: «Ένας οικολόγος ακτιβιστής για θέµατα προστασίας του περιβάλλοντος

µπορεί να είναι αδιάλλακτα ορθός, αλλά δεν µπορεί να προκαλέσει µεγάλο

κακό, συγκρινόµενος, για παράδειγµα, µε κάποιον που ασκεί εθνοκάθαρση ή

έναν τροµοκράτη.», 4η §: «…παγκόσµια εξιδανίκευση µίας Μαντόνα ή ενός

Μαραντόνα από την άλλη.»). Επιχειρεί να ερµηνεύσει τη φύση του

φανατισµού και καταλήγει σε κάποιες προτάσεις για την αντιµετώπισή του.

Μπορούµε, εποµένως, να πούµε ότι έχει την πρόθεση να περάσει στον

αναγνώστη κάποιες προσωπικές απόψεις και να τον πείσει.

ε) Το ύφος του δοκιµίου είναι αντικειµενικό χωρίς πρόθεση να εντυπωσιάσει,

αλλά να πείσει για τη λογική ορθότητα των συλλογισµών.

4 Τα παραδείγµατα σαφώς και ανήκουν στα τεκµήρια. Ωστόσο, εδώ καταγράφηκαν ξεχωριστά, γιατί

ακολουθήθηκε πιστά το σχολικό βιβλίο (σελ. 112).

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2015



Ε_3.ΒΝλ3Γ(α)


στ) Το συγκεκριµένο δοκίµιο έχει σαν πρώτο και τελικό στόχο να βαθαίνει τη

δυνατότητα του προβληµατισµού µας. Κυριαρχεί δηλαδή ο διδακτικός τόνος

µε την έννοια ότι µας ενηµερώνει, µας πληροφορεί, πλουτίζει τις γνώσεις µας,

οξύνει την κρίση µας, καλλιεργεί την ευαισθησία µας.

Β35: Ο συγγραφέας στο συγκεκριµένο απόσπασµα ακολουθεί παραγωγική

συλλογιστική πορεία. Στην αρχή της παραγράφου προβάλλει την προσωπική

του θέση, θεωρώντας βάση του φανατισµού την επιθυµία βίαιης αλλαγής των

άλλων (γενική θέση). Στην συνέχεια χρησιµοποιεί επιµέρους παραδείγµατα

(ειδικότερες θέσεις), όπως η βελτίωση του γείτονα, η διόρθωση του συζύγου…

για να ενισχύσει την αρχική του θέση. Ακολουθεί δηλαδή µια πορεία από τα

γενικότερα στα επιµέρους.

Β4. Η αδιάλλακτη στάση του εφετείου και η επίµονη άρνησή του για την

επανεξέταση της δίκης οδήγησε σε σωρεία αντιδράσεων των συγγενών του

κατηγορουµένου.

Ήταν γνωστή η δράση του ως εθνικιστή και ανθρώπου, που απεχθανόταν

οποιαδήποτε συζήτηση για την καταπάτηση των δικαιωµάτων των µεταναστών

στη χώρα µας.

Μια αποτελεσµατική και δίκαιη ποινή αποσκοπεί στη συµµόρφωση και

σωφρονισµό του δράστη και όχι στην εκδίκησή του.

Με αναµνηστική πλακέτα από το δήµαρχο της πόλης τιµήθηκε σήµερα

γνωστός ιατρός, ως ένδειξη αναγνώρισης της ανιδιοτελούς προσφοράς του

στην οργάνωση και λειτουργία του κοινωνικού ιατρείου.

Β5.α)6 … όποιος ή όποια υψώσει τη φωνή του…

… τρέφουν ιδιαίτερο θαυµασµό…

… η λογοτεχνία περιέχει το αντίδοτο στο φανατισµό …

… αν δεν µπορούµε να κατατροπώσουµε το φανατισµό …

β)7 Η σύνταξη είναι ενεργητική. Με την επιλογή της ο συγγραφέας επιλέγει να

δώσει έµφαση στο πρόσωπο που ενεργεί, δηλαδή στο ίδιο το υποκείµενο.

Θα µετατραπεί σε παθητική ως εξής:

«Πράγµατι, αφού σηµειώθηκε (από εµένα) ότι η συµµόρφωση και η

οµοιογένεια αποτελούν ήπιες αλλά διαδεδοµένες µορφές φανατισµού,

πρέπει να προστεθεί (από εµένα) ότι πολύ συχνά η προσωπολατρία, η

εξιδανίκευση πολιτικών ή θρησκευτικών ηγετών, η λατρεία λαµπερών

ατόµων µπορεί να είναι άλλη µια διαδεδοµένη µορφή φανατισµού.»

5 Έκφραση-Έκθεση Γενικού Λυκείου, τεύχος Α΄, σελ. 72 – Έκφραση-Έκθεση Γενικού Λυκείου, τεύχος Γ΄, σελ.

9. 6 Έκφραση-Έκθεση Γενικού Λυκείου, τεύχος Α΄, σελ. 44-46.

7 Έκφραση-Έκθεση Γενικού Λυκείου, τεύχος Β΄, σελ. 45, 266.

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2015



Ε_3.ΒΝλ3Γ(α)


Γ8. Παραγωγή λόγου

Από τις σταυροφορίες … στη Τζιχάντ

Πρόλογος

Από την εποχή των σταυροφοριών και της Ιεράς Εξέτασης και από άλλες

τέτοιες εκδηλώσεις ακραίου φανατισµού και µισαλλοδοξίας είναι αλήθεια ότι έχουν

περάσει αιώνες. Ο ορθολογισµός και η επιστηµονική σκέψη κυριάρχησαν και έδωσαν

στον άνθρωπο τη δύναµη να κάνει βήµατα πολιτισµού, απαλλαγµένος από

δογµατισµούς. Ωστόσο, οι σπόροι του φανατισµού φαίνεται πως έχουν µείνει στο

συλλογικό υποσυνείδητο και µε την πρώτη ευκαιρία καρπίζουν. Τζιχαντιστές στη Μ.

Ανατολή αλλά και παντού στον πλανήτη δρουν ανεξέλεγκτα, τυφλωµένοι οπαδοί

αθλητικών οµάδων µετατρέπουν τα γήπεδα σε µατοβαµµένες αρένες, ακραίοι

εθνικιστές ρίχνουν στο πυρ το εξώτερον οτιδήποτε «µολύνει» την εθνική καθαρότητα.

Αυτά είναι µόνο µερικά παραδείγµατα που πιστοποιούν ότι ο άνθρωπος δεν έχει

ξεφύγει από θεοκρατικές ερµηνείες και αυθεντικά σχήµατα και επιβεβαιώνουν την

αποστροφή του Άµοζ Οζ ότι «ο φανατισµός βρίσκεται παντού».

Α΄ ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ: ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΚΤΡΕΦΟΥΝ ΤΟ

ΦΑΝΑΤΙΣΜΟ

• Έλλειψη παιδείας. Ο απαίδευτος άνθρωπος δεν µπορεί να ξεφύγει από

εµµονές και προλήψεις. ∆εν έχει τις απαιτούµενες πνευµατικές

αντιστάσεις, ώστε να βάλει φρένο στη συναισθηµατική παρόρµηση, στο

τυφλό πάθος. Αφήνεται στην παραζάλη των αυθαίρετων ερµηνειών

χωρίς να µπορεί να εκλογικεύσει την πραγµατικότητα.

• Ο φανατισµός είναι πάθος κατεξοχήν συλλογικό. Η οµάδα φουντώνει τα

πάθη και το άτοµο συµπαρασύρεται από τη δυναµική της. «Ο

φανατισµός ανθεί όταν κυριεύει ένα σύνολο ανθρώπων, συντηρείται από

τη µέθεξη πολλών υποκειµένων, φουντώνει όπως η φωτιά σ’ ένα

ανεµοδαρµένο δάσος – το ένα δέντρο λαµπαδιάζει το άλλο, ώσπου όλο το

δάσος γίνει παρανάλωµα και στάχτη». (Μ. Πλωρίτης)

• ∆ιάφοροι δηµαγωγοί και τυχάρπαστοι εκµεταλλεύονται την ευπιστία

του κόσµου και εξάπτουν τα πάθη σε όλα τα επίπεδα της κοινωνικής

δράσης (πολιτική, θρησκεία κ. λ.π.) προς ίδιον όφελος.

• Η τυφλή πίστη στον έναν και µοναδικό Θεό, η προσκόλληση σε

δόγµατα και υπερβατικά σχήµατα, που τάζουν τον επίγειο και τον

8 Αφόρµηση από την επικαιρότητα και το σχολικό βιβλίο, Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο, Θεµατικοί

κύκλοι, σελ. 231-247 και 379-424.

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2015



Ε_3.ΒΝλ3Γ(α)


επουράνιο παράδεισο, εκτρέφουν την άνευ όρων αφοσίωση και

µετατρέπουν τον οποιονδήποτε αλλόθρησκο σε εχθρό.

• Οι εθνικιστικές αντιλήψεις υποθάλπουν το φανατισµό. Η ιδέα του

περιούσιου λαού, οι υψηλές πολιτισµικές καταβολές, το πατρογονικό

κλέος, ενισχύουν την εθνική υπερηφάνεια και πωρώνουν τους θιασώτες

του σοβινισµού, οι οποίοι µε ασίγαστο πάθος υπερασπίζονται τα ιερά

και τα όσια της φυλής.

• Τα ΜΜΕ µε την τεράστια εµβέλεια που διαθέτουν, «ρίχνουν λάδι στη

φωτιά», εξυπηρετώντας την προπαγάνδα διαφόρων οικονοµικών και

πολιτικών παραγόντων. Αποκρύπτοντας ειδήσεις και προβάλλοντας

δογµατικά θέσεις, εκτιµήσεις, ερµηνείες, υποδαυλίζουν την εµπάθεια

και την εχθρότητα.

• Ο φανατισµός αναφαίνεται και φουντώνει σε περιόδους κρίσεων –

οικονοµικών, πολιτικών, κοινωνικών. Σε τέτοιες περιόδους, όπου ο

άνθρωπος πελαγοδροµεί και βρίσκεται ανερµάτιστος, είναι πολύ εύκολο

να γίνει θύµα των προαγωγών του φανατισµού, που παρουσιάζονται ως

αυτόκλητοι σωτήρες και τον καθηλώνουν µε όσα πρεσβεύουν.

• Ο φανατικός πάντα εµπνέεται από ευγενή ιδεώδη, από έναν ιδιότυπο

δονκιχωτισµό. Η ιδέα να αλλάξει τον κόσµο, να εξαλείψει κάθε είδους

αδικία, µε κάθε τρόπο και µέσο, θολώνουν τον νου και τον µετατρέπουν

σε εµµονικό επιτηρητή της παγκόσµιας τάξης, που αφιερώνει τη ζωή

του στη διακονία του δικού του «σωστού», του δικού του «δικαίου», µε

λάθος όµως τρόπο.

ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΗ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ

Ο φανατισµός, λοιπόν, εκκολάπτεται από πληθώρα συνθηκών και παραγόντων

που έχουν να κάνουν κυρίως µε την ελλειµµατική παιδεία και τα προβλήµατα που

ταλανίζουν τις κοινωνίες. Το λυπηρό, όµως, είναι ότι ο φανατισµός συνδέεται µ’ ένα

πλέγµα συνεπειών, που αφορούν τόσο τα άτοµα όσο και τις κοινωνίες. Πρόκειται,

δηλαδή, για µια συµπεριφορά ανησυχητική, που σαφώς θα πρέπει να προβληµατίσει

όλους όσοι είναι υπέρµαχοι του ορθού λόγου και της ευθυκρισίας.

Β΄ ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ: ΓΙΑΤΙ ΜΙΑ ΤΕΤΟΙΑ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΕΙΝΑΙ

ΑΝΗΣΥΧΗΤΙΚΗ ΓΙΑ ΤΑ ΑΤΟΜΑ ΚΑΙ ΤΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΕΣ

Άτοµο:

• Το άτοµο αδυνατεί να αντιληφθεί την αλήθεια. Τυφλωµένο από τα πάθη

του και εγκλωβισµένο στο θυµικό, δεν έχει καθαρή όραση και

αντιλαµβάνεται τα πράγµατα µέσα από µια στενόµυαλη οπτική.

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2015



Ε_3.ΒΝλ3Γ(α)


• Πιστεύει ότι κατέχει τη µία και µοναδική αλήθεια. Έτσι, βρίσκεται σε

µια διαρκή πλάνη αδυνατώντας να δει σφαιρικά τα πράγµατα και ζει στο

σκοτάδι της απολυτότητας εµµένοντας σε µονόπλευρες, µονολιθικές

τοποθετήσεις.

• ∆εν µπορεί να ασκήσει κριτική και κυρίως αυτοκριτική. Θέτει τον

εαυτό του στο απυρόβλητο, γιατί πιστεύει ότι υπηρετεί το θέσφατο, ότι

βρίσκεται σε θεόπνευστη αποστολή. Από την άλλη, δεν µπορεί να

επέµβει κριτικά στα δρώµενα, γιατί η εµµονική προσκόλληση στις ιδέες

του ευνουχίζει τα όποια ψήγµατα αντικειµενικής και νηφάλιας

τοποθέτησης.

• Εγκλωβίζεται στο δογµατισµό και τη µισαλλοδοξία. Κυριεύεται από τα

πάθη του και επιδεικνύει εµπάθεια σε οτιδήποτε διαφέρει από τα δικά

του πιστεύω, οτιδήποτε απειλεί τις ιδέες και τα οράµατά του.

Κοινωνία:

• Ο φανατισµός βρίσκεται σε διαλεκτική σχέση µε τη βία. Το πάθος

εύκολα εξελίσσεται σε µένος, σε επιθετικότητα απέναντι σ’ αυτό που

θεωρείται απειλή. Ο φανατικός προκειµένου να υπερασπιστεί τις ιδέες,

τις πίστεις, τον προσωποποιηµένο Μεσσία που λατρεύει, δε διστάζει να

χρησιµοποιήσει τη βία.

• Προκαλεί εµφύλιες διαµάχες και συγκρούσεις µεταξύ των λαών.

∆ιασαλεύονται η κοινωνική οµαλότητα και η παγκόσµια ειρήνη, ενώ

πολλοί άνθρωποι χάνουν τη ζωή τους στο βωµό των απόλυτων

σχηµάτων και του δογµατισµού.

• Ο φανατισµός γίνεται αιτία έξαψης πολιτικών και άλλων παθών.

∆ιαµορφώνεται µια κοινωνία χαρακωµάτων, µια κοινωνία

αντιπαλότητας. Έτσι, διαρρηγνύεται η κοινωνική συνοχή, καθώς ο

φανατισµός εµφιλοχωρεί στις διεκδικήσεις των διαφόρων οµάδων.

• Επιβάλλει το δίκαιο του ισχυρού. Ο φανατισµός νοµιµοποιεί το

καθεστώς της ζούγκλας, όπου ο αδύναµος γίνεται βορά του δυνατού. Το

δίκιο δεν επιβάλλεται µε όρους συντεταγµένης κοινωνίας, αλλά µε

όρους αυτοδικίας και ετσιθελισµού.

• Υπονοµεύει το δηµοκρατικό πολίτευµα. Ο φανατικός δε διαλέγεται,

αγνοεί τους συµβιβασµούς και τις ευγενικές παραχωρήσεις. Επιβάλλει

την άποψή του παραγκωνίζοντας οτιδήποτε διαφορετικό, κάτι που δε

συνάδει µε τα δηµοκρατικά ιδεώδη.

• Συντελεί στην επικράτηση ρατσιστικών καθεστώτων και στη διάπραξη

εγκληµάτων κατά της ανθρωπότητας. Ακόµη στοιχειώνουν την

ανθρωπότητα οι θηριωδίες των Ναζί, η ρατσιστική δράση της Κου-

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2015



Ε_3.ΒΝλ3Γ(α)


Κλουξ-Κλαν στην Αµερική, ενώ απέραντη θλίψη προκαλεί η κτηνωδία

των τζιχαντιστών στη Συρία και το Ιράκ που αφαιρούν,

κινηµατογραφικά, ανθρώπινες ζωές και καταστρέφουν αµύθητης αξίας

αρχαιολογικούς θησαυρούς.

Επίλογος

Ο φανατισµός, παµπάλαιο ανθρώπινο σαράκι, έγινε πολλές φορές η αιτία να

πάει ο πολιτισµός πολλά βήµατα πίσω. Σε πείσµα του ορθολογισµού και των

επιστηµονικών κατακτήσεων ο φανατισµός είναι ακόµη εδώ για να µας θυµίζει ότι η

µάχη µε το παράλογο, το αυθαίρετο, το παρωπιδικό δεν έχει προς το παρόν κερδηθεί.

Υποχρέωσή µας είναι να εστιάσουµε στην ανθρωπιστική παιδεία, ώστε να βάλουµε

τις βάσεις για µια κοινωνία απροκατάληπτη, µετριοπαθή, αφανάτιστη. Το οφείλουµε

στον άνθρωπο όπου γης και στον πολιτισµό του, γιατί είναι ο µόνος που τον

καταφάσκει και τον πραγµατώνει ως οντότητα.

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2015


ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2015 Α΄ ΦΑΣΗ

Ε_3.AΝλ3Γ(ε)




Ηµεροµηνία: Σάββατο 3 Ιανουαρίου 2015



ΚΕΙΜΕΝΟ

Το φαινόµενο της επιθετικότητας στο σχολείο

Όπως γνωρίζουµε, η λειτουργία του σχολείου είναι συνυφασµένη µε την

τήρηση µιας σειράς κανόνων, θεσπισµένων αφενός από την πολιτεία και αφετέρου από το ίδιο το σχολείο, ανάλογα µε τις ιδιαιτερότητές του. Η πειθαρχία σ’ αυτούς τους κανόνες είναι απαραίτητο συστατικό για την καλή λειτουργία και µαθησιακή

αποτελεσµατικότητα του σχολείου, αλλά παράλληλα σχετίζεται άµεσα και µε το έργο της αγωγής, µε την κοινωνικοποίηση των µαθητών και την εσωτερίκευση από αυτούς αρχών και αξιών που θα τους βοηθήσουν να συγκροτήσουν την προσωπικότητά τους και να ενταχθούν στο κοινωνικό σύνολο οµαλά και δηµιουργικά.

Από τα µέσα της δεκαετίας του 1990, αυτό που έχει απασχολήσει σε µεγάλο

βαθµό τους ερευνητές στα περισσότερα κράτη της Ευρώπης είναι η βία και η επιθετικότητα των µαθητών στο χώρο του σχολείου. […]

Μια µορφή βίας που εµφανίζεται συχνά στο σχολείο είναι ο εκφοβισµός (bullying) ή η θυµατοποίηση (victimization). Ο σχολικός εκφοβισµός / θυµατοποίηση είναι οι δύο όροι που έχουν µεταφραστεί από τον αγγλικό όρο «Bullying», παρατηρούνται στο σχολικό περιβάλλον και δυσχεραίνουν την προσαρµογή των

παιδιών. Πιο συγκεκριµένα, µε τον όρο «θυµατοποίηση» αποδίδουµε τον αγγλικό όρο «victimization» που είναι αποτέλεσµα εκφοβισµού (Bullying), δηλαδή µιας συγκεκριµένης µορφής επιθετικής συµπεριφοράς µε ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Οι

βασικές προϋποθέσεις για τη χρησιµοποίηση του όρου είναι η επανάληψη αυτών των ενεργειών µε σταθερή συχνότητα και µεθόδευση προς τους πιο αδύναµους µαθητές.

Σύµφωνα µε τον Olweus, ο εκφοβισµός µπορεί να οριστεί µε τον ακόλουθο τρόπο: «ένας µαθητής γίνεται αντικείµενο εκφοβισµού ή θυµατοποιείται όταν υποβάλλεται, κατ’ επανάληψη και κατ’ εξακολούθηση, σε αρνητικές ενέργειες από

έναν ή περισσότερους άλλους µαθητές». Η αρνητική ενέργεια µπορεί να είναι λεκτική (πειράγµατα, απειλές, ειρωνείες κ.ά.), σωµατική (χτυπήµατα, σπρώξιµο, κ.ά.), όπως και ψυχολογική (συκοφάντηση, αποκλεισµός από οµάδα, αποµόνωση κ.ά.). […]

Η σηµασία του σχολικού εκφοβισµού για την κοινωνία έχει οδηγήσει πολλούς ερευνητές στη διερεύνηση και την αναζήτηση των παραγόντων και των κοινωνικών

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2015



Ε_3.AΝλ3Γ(ε)


συνθηκών που τον προκαλούν ή και τον ευνοούν. […] Συγκεκριµένα, µαθητές, των οποίων το κοινωνικό υπόβαθρο, οι γνωστικές τους ικανότητες και το γλωσσικό ή

πολιτισµικό υπόβαθρο διαφέρει ή αποκλίνει από το αντίστοιχο των άλλων µαθητών της τάξης, βρίσκονται σε αυξηµένο κίνδυνο τόσο ως δράστες όσο και ως θύµατα σχολικής βίας και εκφοβισµού. Από εµπειρικά δεδοµένα, υπάρχουν ενδείξεις ότι ο

βαθµός, κατά τον οποίο ορισµένα παιδιά θυµατοποιούνται, επηρεάζεται από το αν είναι µέλη κάποιας µειονότητας ή αν αποκλίνουν από αυτό που θεωρείται προέχον οµαδικό πρότυπο σε θέµατα συµπεριφοράς, εξωτερικών χαρακτηριστικών, οικογενειακής προέλευσης και τόσων άλλων. […]

Επίσης, η µεταβλητή «κοινωνικό φύλο» (gender) έχει επισηµανθεί από όλες

σχεδόν τις έρευνες. Τα αγόρια έχουν περισσότερες πιθανότητες εµπλοκής σε περιστατικά σχολικής βίας (ως θύµατα και ως θύτες) συγκριτικά µε τα κορίτσια, µια διαπίστωση που αναµφίβολα συνδέεται µε τη διαδικασία της διαφορικής κοινωνικοποίησης. Όπως αναφέρουν οι ∆εληγιάννη-Κουϊµτζή και Σακκά, «το

σχολείο αποτελεί φορέα κοινωνικοποίησης που προωθεί, στηρίζει και αναπαράγει την κυρίαρχη άποψη για το πώς πρέπει και πώς δεν πρέπει να συµπεριφέρονται τα δύο φύλα και δοµεί ηγεµονικές ανδρικές και γυναικείες ταυτότητες». […]

Σύµφωνα µε τη θεωρία της κοινωνικής µάθησης, παιδιά που γίνονται µάρτυρες βίαιης συµπεριφοράς µεταξύ των γονέων τους έχουν περισσότερες πιθανότητες να

µάθουν και να αντιγράψουν αυτά τα επιθετικά πρότυπα συµπεριφοράς. Η έκθεση σ’ αυτές τις µορφές συµπεριφοράς µπορούν να επηρεάσουν την εικόνα του παιδιού γύρω από την επιθετική συµπεριφορά και να τη θεωρήσουν ως µια αποδεκτή µορφή και µέθοδο αντιµετώπισης συγκρούσεων.

Τέλος, σχετικά µε την επίδραση των συνοµηλίκων στην εκδήλωση βίαιης και

επιθετικής συµπεριφοράς, υπάρχουν πλούσια ερευνητικά δεδοµένα. Στις έρευνες για τη σχολική βία και τον εκφοβισµό επισηµαίνεται η επίδραση της οµάδας των συνοµηλίκων στην άσκηση της βίας και τα «παιχνίδια εξουσίας» µεταξύ των συνοµηλίκων, την ιεράρχηση των φίλων, τη θέση του µαθητή στην οµάδα των συνοµηλίκων του, τις αξίες, τις στάσεις και συµπεριφορές της οµάδας.

Ελένη ∆. Τρίγκα – Μερτίκα, Σχολική Βία, εκδόσεις Γρηγόρη,

Αθήνα 2011, σελ. 37, 41, 50-51.

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2015



Ε_3.AΝλ3Γ(ε)


ΘΕΜΑΤΑ

Α. Να γράψετε την περίληψη του κειµένου µε 100-120 λέξεις.

Μονάδες 25

Β1. «Το σχολείο αποτελεί φορέα κοινωνικοποίησης που προωθεί, στηρίζει και

αναπαράγει την κυρίαρχη άποψη για το πώς πρέπει και πώς δεν πρέπει να συµπεριφέρονται τα δύο φύλα και δοµεί ηγεµονικές ανδρικές και γυναικείες ταυτότητες»: Να αναπτύξετε το νόηµα της περιόδου µε 70-80 λέξεις.

Μονάδες 11

Β2. Να επισηµάνετε τρία χαρακτηριστικά γνωρίσµατα επιστηµονικού λόγου στο

κείµενο που σας δίνεται.

Μονάδες 6

Β3. Η συγγραφέας χρησιµοποιεί ως τρόπο πειθούς, εκτός των άλλων, και την επίκληση στην αυθεντία. Να εντοπίσετε δύο περιπτώσεις επίκλησης στην αυθεντία (µονάδες 2) και να δικαιολογήσετε τη χρήση τους (µονάδες 4).

Μονάδες 6

Β4. Να γράψετε ένα συνώνυµο για καθεµιά από τις παρακάτω λέξεις του κειµένου:

συνυφασµένη, εµφανίζεται, αποτέλεσµα, αναµφίβολα, συγκρούσεων.

Μονάδες 5

Β5. α) Συγκεκριµένα, Επίσης, Τέλος: Ποια νοηµατική σχέση εκφράζει η χρήση καθεµιάς από τις παραπάνω λέξεις;

Μονάδες 3

β) Να αιτιολογήσετε τη χρήση των εισαγωγικών στις παρακάτω περιπτώσεις:

«θυµατοποίηση»

«ένας µαθητής γίνεται αντικείµενο εκφοβισµού ή θυµατοποιείται όταν

υποβάλλεται, κατ’ επανάληψη και κατ’ εξακολούθηση, σε αρνητικές ενέργειες από έναν ή περισσότερους άλλους µαθητές»

Μονάδες 4

Γ. Φαινόµενο που προκαλεί ιδιαίτερη ανησυχία το τελευταίο διάστηµα είναι ο σχολικός εκφοβισµός. Σε σχετική ηµερίδα που διοργανώνει το σχολείο σας

εκφωνείτε οµιλία (500-600 λέξεις) στην οποία καταγράφετε τις συνέπειες του σχολικού εκφοβισµού και προτείνετε τρόπους αντιµετώπισής του.

Μονάδες 40

Σας ευχόµαστε επιτυχία!!!

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2015



Ε_3.AΝλ3Γ(α)




Ηµεροµηνία: Σάββατο 3 Ιανουαρίου 2015



1. Το κείµενο πραγµατεύεται τη µαθητική επιθετικότητα στους σχολικούς

χώρους. Το σχολείο λειτουργεί µε κανόνες που αποσκοπούν στην οµαλή

λειτουργία του και στην κοινωνικοποίηση των µαθητών. Ωστόσο, σχετικά πρόσφατα, εµφανίζονται στους σχολικούς χώρους µορφές βίας, όπως ο εκφοβισµός και η θυµατοποίηση µε κύρια χαρακτηριστικά τη συχνότητα και

την στοχοποίηση των αδύναµων µαθητών. Αυτή η επιθετικότητα οφείλεται σε συγκεκριµένες αιτίες, που συνδέονται µε κοινωνικές, γνωστικές και πολιτισµικές διαφορές ή µε αποκλίσεις από τα κυρίαρχα πρότυπα συµπεριφοράς και εµφάνισης. Επιπλέον, η σχολική βία ενισχύεται από τα

στερεότυπα για το φύλο, ενώ και η πρόσληψη της ενδοοικογενειακής βίας οδηγεί στη θεώρηση της επιθετικότητας ως αποδεκτού µέσου επίλυσης διαφορών. Τέλος, η ερµηνεία του φαινοµένου ολοκληρώνεται µε την επίδραση

των συνοµηλίκων.

Β1. Το σχολείο ως φορέας κοινωνικοποίησης δεν προάγει δικές του αξίες, αλλά

αντίθετα αναπαράγει τις ήδη υπάρχουσες κοινωνικές. Πιο απλά, συντηρεί και

παγιώνει στερεοτυπικές πεποιθήσεις αναπαράγοντας ισχύοντα κοινωνικά πρότυπα. Ανάµεσα στις πεποιθήσεις αυτές ανήκουν κι εκείνες που αφορούν τα δύο φύλα, µε το ανδρικό να θεωρείται πιο βίαιο και περισσότερο ηγεµονικό. Σε

κάθε περίπτωση οι σεξιστικές αντιλήψεις της κοινωνίας καθρεφτίζονται και στο σχολείο που παραµένει ένας φορέας συντήρησης των κατεστηµένων δοµών.

Β22. α) Στο κείµενο χρησιµοποιείται ειδικό λεξιλόγιο, κυρίως ορολογία της

παιδαγωγικής επιστήµης: «θυµατοποίηση», µεταβλητή «κοινωνικό φύλο», θεωρία κοινωνικής µάθησης, προέχον οµαδικό πρότυπο, οµάδα

συνοµηλίκων κ.ά.


2 Έκφραση-Έκθεση Γενικού Λυκείου, τεύχος Γ΄, σελ. 84, 188.

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2015



Ε_3.AΝλ3Γ(α)


β) Χαρακτηριστικό των επιστηµονικών κειµένων είναι ο περιγραφικός λόγος. Αυτός εντοπίζεται στην τρίτη παράγραφο του κειµένου όπου η συγγραφέας περιγράφει/ορίζει τι είναι ο σχολικός εκφοβισµός και η

θυµατοποίηση.

γ) Η συγγραφέας χρησιµοποιεί την επίκληση στη λογική παραθέτοντας πληθώρα ερευνητικών δεδοµένων (5

η §: «Η σηµασία του σχολικού

εκφοβισµού έχει οδηγήσει πολλούς ερευνητές…», 8η §: «Στις έρευνες

για τη σχολική βία…») και απόψεις έγκριτων µελετητών/επιστηµόνων (4η §: Olweus, 6

η §: ∆εληγιάννη-Κουϊµτζή και Σακκά), στοιχείο που

προσιδιάζει στον επιστηµονικό λόγο.

Εναλλακτικά:

δ) Η γλώσσα χρησιµοποιείται µε τον τρόπο που αφορά το λογικό µας και

όχι το συναίσθηµα (λογική και όχι συγκινησιακή χρήση της γλώσσας). Μ’ άλλα λόγια, κυριαρχεί η αναφορική λειτουργία της γλώσσας, ενώ λείπουν οι συναισθηµατικές εξάρσεις.

ε) Ο λόγος είναι απρόσωπος και αντικειµενικός. Σε όλο το κείµενο

κυριαρχούν το γ’ ενικό και το γ’ πληθυντικό πρόσωπο (απουσιάζει το α’ πρόσωπο), ενώ η διατύπωση είναι ακριβής και σαφής.

Β33. α) 4

η §: Olweus

β) 6η §: ∆εληγιάννη-Κουϊµτζή, Σακκά

Με την επίκληση στην αυθεντία η συγγραφέας προσδίδει στο κείµενό της/στις απόψεις της αντικειµενικότητα και αξιοπιστία, ενώ

παράλληλα καταδεικνύει τη βιβλιογραφική της ενηµέρωση. Β4

4. συνυφασµένη = συνδεµένη

εµφανίζεται = παρουσιάζεται, εκδηλώνεται αποτέλεσµα = συνέπεια, απόρροια, επακόλουθο αναµφίβολα = αναντίλεκτα, αδιαµφισβήτητα, αδιαφιλονίκητα,

αναντίρρητα, σίγουρα συγκρούσεων = αντιπαραθέσεων, ρήξεων, διαµαχών

Β5. α)

5 Συγκεκριµένα = επεξήγηση

Επίσης = προσθήκη Τέλος = χρονική σχέση, απαρίθµηση-ολοκλήρωση επιχειρήµατος

3 Έκφραση-Έκθεση Γενικού Λυκείου, τεύχος Γ΄, σελ. 45.

4 Τα συνώνυµα ακολουθούν: α. το Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας του Γ. Μπαµπινιώτη β. το Ελληνικό

Λεξικό των Τεγόπουλου-Φυτράκη και γ. το Ερµηνευτικό Λεξικό της Νέας Ελληνικής Α΄, Β΄, Γ΄ Γυµνασίου. 5 Έκφραση-Έκθεση Γενικού Λυκείου, τεύχος Β΄, σελ. 248.

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2015



Ε_3.AΝλ3Γ(α)


β)6 Στην πρώτη περίπτωση τα εισαγωγικά εσωκλείουν επιστηµονικό όρο,

ενώ στη δεύτερη µεταφέρουν αυτούσια τα λόγια τρίτου.

Γ7. Παραγωγή λόγου

Πρόλογος

Κυρίες και κύριοι, το σχολείο είναι από τους σηµαντικότερους θεσµούς της κοινωνίας µας.

Αποτελεί τον κύριο φορέα αγωγής και κοινωνικοποίησης των παιδιών µαζί µε την οικογένεια και τον βασικότερο πυλώνα της γνωστικής τους επάρκειας. Ωστόσο, τα

τελευταία χρόνια παρατηρείται το ανησυχητικό φαινόµενο του σχολικού εκφοβισµού, γεγονός που δυναµιτίζει τον κοινωνικοποιητικό του ρόλο και υπονοµεύει την παιδαγωγική του αξία.

Α΄ ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ: ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΥ

• Το άτοµο που δέχεται λεκτική, σωµατική και ψυχολογική βία καταλαµβάνεται

από ένα αίσθηµα φόβου και ανασφάλειας. Κλείνεται στον εαυτό του και

παρουσιάζει δυσκολία στο να συνάψει διαπροσωπικές σχέσεις.

• Μειώνεται το ενδιαφέρον του για τα µαθήµατα. Βιώνει το σχολείο ως ένα

εχθρικό περιβάλλον, κάτι που το αποπροσανατολίζει από το αγαθό της γνώσης.

Μοιραία η επίδοση στα µαθήµατα πέφτει.

• Οι µαθητές που θυµατοποιούνται παρουσιάζουν συµπτώµατα άγχους, χαµηλής

αυτοπεποίθησης, συναισθήµατα κατωτερότητας, ακόµη και κατάθλιψη.

∆ιαταράσσεται η ψυχοσωµατική τους υγεία και εµφανίζουν τάσεις παραίτησης

και µελαγχολία. Το σχολικό περιβάλλον µετατρέπεται σ’ έναν αφιλόξενο χώρο

που δεν τους παρέχει κίνητρα για αυτοβελτίωση αλλά αποκτά τραυµατικές

διαστάσεις.

• Οι µαθητές-θύτες από την άλλη, εξοικειώνονται µε τη βία, την ανυπακοή και

συµπεριφέρονται προκλητικά. Η παραβατική τους συµπεριφορά τους

αποµακρύνει από τις αξίες του σχολείου και τους καθιστά επιρρεπείς στην

ανοµία και σε αρνητικές επιδράσεις. Μάλιστα είναι πολύ πιθανό να

διατηρήσουν αυτή τη συµπεριφορά και κατά την ενηλικίωσή τους

εµφανίζοντας αδυναµία να συνάψουν υγιείς κοινωνικές σχέσεις.

• ∆ιαταράσσεται η αρµονική συνύπαρξη των µελών της σχολικής κοινότητας

καθώς κυριαρχούν η εξουσιαστική επιβολή, ο εκφοβισµός, η παραβατικότητα.

6 Γραµµατική Νέας Ελληνικής Γλώσσας, Σ. Χατζησαββίδης – Αθ. Χατζησαββίδου, σελ. 26.

7 Αφόρµηση από την επικαιρότητα και το σχολικό βιβλίο, Έκφραση-Έκθεση, τεύχος Γ΄, σελ. 30.

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2015



Ε_3.AΝλ3Γ(α)


Τα µέλη του σχολείου χωρίζονται σε αντίπαλα στρατόπεδα µε αποτέλεσµα να

παγιώνεται ένα εχθρικό κλίµα που κυοφορεί διαστρεβλωµένες αρχές

ισοπεδώνοντας τις σχολικές αξίες.

• Οι εκπαιδευτικοί χάνουν την παιδαγωγική τους αξιοπιστία στα µάτια των

παιδιών. Παρουσιάζονται ανίκανοι να λύσουν το πρόβληµα είτε γιατί το

αγνοούν, είτε γιατί δεν ενδιαφέρονται, είτε γιατί αδυνατούν να το προβλέψουν.

Έτσι το σχολικό περιβάλλον µετατρέπεται σε αρένα επιβίωσης, αντί να

προάγει ευγενείς αξίες.

ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΗ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ

Η σχολική βία, κυρίες και κύριοι, είναι εντός των πυλών και υπονοµεύει την οµαλή λειτουργία του σχολείου. Πρόκειται για ένα ανησυχητικό φαινόµενο µε απροσµέτρητες συνέπειες τόσο για τα θύµατα όσο και για τους θύτες. Αν θέλουµε να

διαφυλάξουµε το θεσµό και να διαµορφώσουµε ένα περιβάλλον αγωγής υγιές, πρέπει να δράσουµε άµεσα κυρίως σε προληπτικό επίπεδο.

Β΄ ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ: ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟΥ

ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΥ

• Το σχολείο πρέπει να ενισχύσει τις οµαδοσυνεργατικές δράσεις. Με τον τρόπο

αυτό θα ενθαρρύνει τους µαθητές να καλλιεργήσουν συναισθήµατα

αλληλοαποδοχής, αλληλεγγύης και υποστήριξης.

• Μέσα από τις οµαδοσυνεργατικές διαδικασίες οι µαθητές θα έρθουν κοντά και

θα µάθουν, µε βιωµατικό τρόπο, να αποδέχονται το διαφορετικό υιοθετώντας

µια κουλτούρα ανοχής και σεβασµού στο αλλότριο.

• Οι εκπαιδευτικοί πρέπει να ανανεώνουν όχι µόνο το γνωστικό τους δυναµικό,

αλλά και τις παιδαγωγικές τους δεξιότητες. Σ’ αυτό καίριο ρόλο διαδραµατίζει

το κράτος που οφείλει να αναλάβει την επιµόρφωση των εκπαιδευτικών

καθιστώντας τους επαρκείς ώστε να αντιµετωπίσουν τέτοιου είδους φαινόµενα.

• Εκτός από τους εκπαιδευτικούς καταλυτικό ρόλο παίζουν οι γονείς. Όταν ένα

παιδί µεγαλώνει σ’ ένα υγιές περιβάλλον και διαπλάθει το χαρακτήρα του µε

γνώµονα ανθρωπιστικές αξίες και αρχές, είναι πολύ δύσκολο να υποπέσει σε

παραβατική συµπεριφορά.

• Παράλληλα οι γονείς πρέπει να στρέφουν τα παιδιά τους σε δηµιουργικές

διεξόδους απασχόλησης όπως αθλητικές δραστηριότητες, ένταξη σε

συλλόγους, καλλιτεχνικές απασχολήσεις. Έτσι τα παιδιά θα εκτονώνουν

γόνιµα την ενεργητικότητά τους αποφεύγοντας την έκθεση σε αρνητικά

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2015



Ε_3.AΝλ3Γ(α)


κοινωνικά πρότυπα που προάγονται κυρίως από τα ΜΜΕ και τα ηλεκτρονικά

παιχνίδια.

• Η αντιµετώπιση του σχολικού εκφοβισµού προϋποθέτει την αγαστή

συνεργασία των εκπαιδευτικών, των γονέων και κηδεµόνων αλλά και των

αρµόδιων κρατικών υπηρεσιών και φορέων. Μέσα από το γόνιµο διάλογο, την

υγιή διαλεκτική σχέση αλλά και τη συνδροµή καταρτισµένων ανθρώπων

(ψυχολόγοι, θεραπευτές, ειδικοί παιδαγωγοί, κοινωνικοί λειτουργοί), το

φαινόµενο του σχολικού εκφοβισµού θα περιοριστεί σε σηµαντικό βαθµό.

Επίλογος

Κυρίες και κύριοι, το σχολείο είναι η κοιτίδα της αγωγής, ο θεσµός που διαχρονικά µεταβιβάζει

από γενιά σε γενιά τις αξίες της κοινωνίας. Στο χέρι µας είναι να το θωρακίσουµε

ώστε να µην αναπαράγει στρεβλά κοινωνικά πρότυπα, αλλά να προετοιµάζει πολίτες µε ήθος και ανθρωπιά. Μόνο έτσι θα επιτελέσει τον παιδαγωγικό του ρόλο καταστέλλοντας κάθε µορφής επιθετικότητα και αποτελώντας τον υγιή προθάλαµο για τη ζωή.

Σας ευχαριστώ

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2014


ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2014 Ε_3.Νλ3Γ(ε)







ΚΕΙΜΕΝΟ

Και πάλι για τη «σιωπή των διανοουµένων»...

Σε ορισµένες εποχές και σε ορισµένους τόπους έχει οπωσδήποτε νόηµα,

πνευµατικό, πολιτικό και κοινωνικό, η απαίτηση ή και η έκκληση «να µιλήσουν οι διανοούµενοι», η οποία ακούγεται συνήθως µε µορφή επιτακτικού, αν όχι επιτιµητικού ερωτήµατος: «Γιατί σιωπούν οι διανοούµενοι;». Όχι µόνον όταν τα

σκιάζει όλα η φοβέρα, όταν τυραννικά καθεστώτα οποιασδήποτε µορφής επιβάλλουν το φίµωτρό τους, αλλά και όταν δεσπόζει η σύγχυση και η θολούρα σε αισθήµατα και σκέψεις, όταν η κατάθλιψη τείνει να γίνει πανεθνικό γνώρισµα, τότε όσοι συµβατικά αποκαλούνται «πνευµατικοί άνθρωποι» ή «διανοούµενοι» (ούτε αυτός ο όρος έχει την

ίδια σηµασία για όλους) οφείλουν να βγουν από τον χρυσελεφάντινο πύργο που τους αποδίδει σαν ιδιοκτησία ένας στεριωµένος µύθος και να µιλήσουν. Να αναλάβουν, πλην της ευθύνης του καλλιτέχνη, και την ευθύνη του πολίτη. Να ρισκάρουν.

Όχι για να καθοδηγήσουν αφ’ υψηλού, τάχα σαν αυθεντίες και γνώστες των µυστικών της ιστορίας. Όχι σαν ποιµένες που –των αδυνάτων αδύνατο– µένουν

αδιάβροχοι στα πάθη, στις πολιτικές ιδέες, στις ιδεολογικές συγκρούσεις. Αλλά σαν πολίτες που κάποια στιγµή έτυχε ν’ ακούσουν ή να διαβάσουν τον θουκυδίδειο Επιτάφιο («τον µηδέν τώνδε µετέχοντα ουκ απράγµονα, αλλ’ αχρείον νοµίζοµεν: εκείνον που δεν συµµετέχει στα κοινά, δεν τον θεωρούµε φιλήσυχο αλλά άχρηστο.»),

που άλλωστε τον έχουµε περί πολλού, «πνευµατικοί» και µη, και συχνά-πυκνά τον µνηµονεύουµε µετά θαυµασµού για τις υψηλές ιδέες του, ακόµα κι αν δεν τον έχουµε διαβάσει. Ή έτυχε να πέσει στην αντίληψή τους και να γραφτεί στη µνήµη τους σαν

επιταγή «ο πιο πρωτότυπος και παράξενος νόµος του Σόλωνα: να χάνει τα πολιτικά του δικαιώµατα όποιος προτιµά να µένει ουδέτερος ενώ έχουν ξεσπάσει εµφύλιες ταραχές» («των δ’ άλλων αυτού νόµον ίδιος µεν µάλιστα και παράδοξος ο κελεύων άτιµον είναι τον εν στάσει µηδετέρας µερίδος γενόµενον»). […]

Η συµφωνία για το ποιοι είναι οι διανοούµενοι, άρα και πόσοι είναι, δεν ήταν

ποτέ εύκολη. Θα ήταν πάντως άστοχο και υπερβολικό αν λέγαµε πως είναι διανοητές όλοι µα όλοι οι γραφιάδες, όλοι οι λογοτέχνες, όλοι οι εικαστικοί, οι µουσικοσυνθέτες, οι άνθρωποι του θεάτρου και του κινηµατογράφου, των τεχνών εν γένει, και µαζί τους όλοι οι πανεπιστηµιακοί και οι Αθάνατοι της Ακαδηµίας. Τόσο

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2014




υπερβολικό και άστοχο όσο και το να πιστεύουµε ότι όλοι οι διανοούµενοι είναι οπαδοί της ίδιας (πολιτικής ή ιδεολογικής) θρησκείας, έχουν την ίδια γνώµη για τα

πράγµατα, την ίδια αντίληψη για τον κόσµο. Ποτέ δεν ίσχυσε κάτι τέτοιο. Και ποτέ δεν θα ισχύσει. Ευτυχώς. Γιατί το πνεύµα λιµνάζει δίχως σύγκρουση. Και οι διανοούµενοι που έχουν να επιδείξουν µόνο ακράδαντες σιγουριές και δεν

χαλαλίζουν ούτε µία λέξη στην αυτοκριτική και την αµφισβήτηση των δογµάτων τους, καθώς και όσοι καταντούν κόλακες της κάθε εξουσίας και υπηρέτες της, παύουν απλώς να αξίζουν τον τίτλο του διανοούµενου, όσο χαλαρά κι αν τον ορίσουµε.

∆ύσκολη όµως φαίνεται πως είναι και η συµφωνία ως προς το αν όντως σιωπούν οι διανοούµενοι (από δειλία, ιδιοτέλεια ή αδιαφορία για τα κοινά) ή όχι.

Προσωπική µου γνώµη, που την έχω διατυπώσει και από δω, είναι πως όχι µόνο δεν σιωπούν, αλλά, χάρη και στη διεύρυνση της επικράτειας των Μέσων και την εµφάνιση νέων τρόπων ανακοίνωσης και µετάδοσης της γνώµης (το Ιντερνετ, που διαθέτει στον καθέναν όσα «µετερίζια»

1 ορέγεται, επώνυµα ή ψευδώνυµα), µάλλον

για πολυλογία θα µπορούσαµε να µιλήσουµε παρά για σιωπή. Και σίγουρα για διχασµό στον χώρο της διανόησης, για εσωτερικές αντιδικίες και συγκρούσεις, στο πλαίσιο των οποίων δεν λείπουν η χλεύη και τα λιβελλογραφήµατα

2.

Μιλάνε λοιπόν οι διανοούµενοι, όσοι τέλος πάντων ορίζονται και αναγνωρίζονται από το κοινό σαν διανοούµενοι. […] Μιλάνε, αλλά επειδή, όπως

είναι λογικό, όσα λένε δεν συµφωνούν ούτε µεταξύ τους ούτε βέβαια µε όσα έχουµε εµείς στην κεφαλή µας, µε όσα δηλαδή θα θέλαµε να πούνε ώστε να τους χειροκροτήσουµε, επιµένουµε να ισχυριζόµαστε ότι κωφεύουν και δεν απαντούν, ότι ναρκισσεύονται και δεν µετέχουν, ότι αδρανούν και δεν παρεµβαίνουν. Αλλά η

συµµετοχή τους, για να έχει νόηµα, πρέπει να γίνεται µε τους δικούς τους όρους και όχι µε τους δικούς µας. Να λένε δηλαδή ό,τι έχουν να πουν, όσο ενοχλητικό κι αν είναι για τα κλισέ µας. Και να κρίνονται για ό,τι λένε, µε κριτήριο δηλαδή το αν τα

λεγόµενά τους έχουν συνοχή και καθαρότητα, θάρρος και µέτρο, ευθύτητα και ειλικρίνεια, και όχι µε κριτήριο το πόσο συµφωνούν µε όσα θα θέλαµε εµείς να τους υπαγορεύσουµε, σαν αθέατοι υποβολείς.

Ελαφρώς διασκευασµένο κείµενο του Π. Μπουκάλα,

εφηµ. «Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ», 20/10/2013

Λεξιλόγιο:

1. µετερίζι = µεγάλης σηµασίας οχυρωµένη θέση από την οποία ξεκινούν οι επιθέσεις κατά του εχθρού, οχύρωµα, προµαχώνας.

2. λιβελλογράφηµα = δηµοσίευµα, άρθρο ή βιβλίο που περιέχει δυσφηµιστικά σχόλια και κακόβουλους, συκοφαντικούς χαρακτηρισµούς.

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2014




ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Α. Να γράψετε στο τετράδιό σας την περίληψη του κειµένου που σας δόθηκε

(100-120 λέξεις).

Μονάδες 25

Β1. Να αναπτύξετε σε παράγραφο 80-90 λέξεων το περιεχόµενο του ακόλουθου

αποσπάσµατος από το κείµενο: «Οι διανοούµενοι οφείλουν να βγουν από τον

χρυσελεφάντινο πύργο που τους αποδίδει σαν ιδιοκτησία ένας στεριωµένος µύθος και να µιλήσουν. Να αναλάβουν, πλην της ευθύνης του καλλιτέχνη,

και την ευθύνη του πολίτη». Μονάδες 10

Β2. Με ποιους τρόπους αναπτύσσεται η τέταρτη (4

η) παράγραφος του κειµένου;

(«∆ύσκολη όµως φαίνεται … λιβελλογραφήµατα».). Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.

Μονάδες 5

Β3. «Η συµφωνία για το ποιοι … αν τον ορίσουµε.». Στη συγκεκριµένη

παράγραφο να διερευνήσετε:

α) Ποιον τρόπο πειθούς επιστρατεύει ο συγγραφέας; (Μονάδες 2)

β) Ποια µέσα πειθούς χρησιµοποιεί; Να αναφέρετε ένα παράδειγµα για κάθε περίπτωση. (Μονάδες 3)

Μονάδες 5

Β4. α) Γιατί ο συγγραφέας χρησιµοποιεί το α’ πληθυντικό πρόσωπο σε ορισµένα

σηµεία του κειµένου; Να καταγράψετε δύο σχετικά παραδείγµατα από το κείµενο που σας δόθηκε. (Μονάδες 2)

β) Βασικό χαρακτηριστικό του δηµοσιογραφικού λόγου είναι η αναφορική λειτουργία της γλώσσας. Να καταγράψετε τρία σχετικά παραδείγµατα από το κείµενο που σας δόθηκε. (Μονάδες 3)

Μονάδες 5

Β5. Να σχηµατίσετε µία πρόταση ή µία περίοδο για καθεµία από τις παρακάτω

λέξεις: δεσπόζει, καθοδηγήσουν, ακράδαντες, αντιδικίες, αδρανούν.

Μονάδες 5

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2014




Β6. Από το β’ συνθετικό των παρακάτω λέξεων να σχηµατίσετε µία νέα σύνθετη

λέξη: διανοούµενοι, ιδιοκτησία, καλλιτέχνη, αµφισβήτηση,

χειροκροτήσουµε. Μονάδες 5

Γ. Ο ∆ήµος σας διοργανώνει µια εκδήλωση µε θέµα: «Ο ρόλος των πνευµατικών

ανθρώπων στην κοινωνία». Ως εκπρόσωπος της µαθητικής σας κοινότητας αναλάβατε τη σύνταξη ενός κειµένου που θα εκφωνηθεί στην εκδήλωση. Σ’

αυτό να αναφέρετε τους λόγους για τους οποίους οι άνθρωποι του πνεύµατος σήµερα έχουν αποµακρυνθεί από την κοινωνία και τα προβλήµατά της και να προτείνετε τρόπους επανασύνδεσής τους µε αυτήν (500-600 λέξεις).

Μονάδες 40

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2014


ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2014 Ε_3.Νλ3Γ(α)







1. Ο Π. Μπουκάλας προβληµατίζεται για τη σιωπή των διανοουµένων. Αρχικά µε

αφορµή το αίτηµα για τον παρεµβατικό λόγο των διανοουµένων αναφέρει τους

λόγους, για τους οποίους πρέπει να «σπάσουν» τη σιωπή τους. Αυτό είναι το χρέος τους ως πολίτες, σύµφωνα µε όσα εντέλλονται ο Θουκυδίδης και ο Σόλωνας. Στη συνέχεια επισηµαίνεται ότι δεν υπάρχει συµφωνία για το ποιοι

χαρακτηρίζονται ως διανοούµενοι. Ανάλογη διαφωνία υπάρχει και για το αν πράγµατι σιωπούν οι διανοούµενοι. Κατά τον αρθρογράφο αξιοποιώντας τα τεχνολογικά µέσα µάλλον µιλούν υπερβολικά µε γνωρίσµατα τις µεταξύ τους αντιπαραθέσεις. Τελικά για να είναι αποδοτική η παρέµβασή τους πρέπει ο

λόγος τους να διακρίνεται για τη σαφήνεια, την τόλµη και την ειλικρίνεια, έστω κι αν αυτά δεν ανταποκρίνονται σε όσα θέλουν να ακούσουν οι πολίτες.

Β1. Χρέος των διανοουµένων είναι να αρθρώσουν παρεµβατικό λόγο ως υπεύθυνοι πολίτες. Αυτό σηµαίνει ότι οφείλουν να στηλιτεύσουν τα φαινόµενα διαφθοράς, να διαλύσουν τη σύγχυση και την ασάφεια στον ιδεολογικό χώρο, να αναδείξουν ένα νέο αξιακό σύστηµα που θα αντικαταστήσει το ήδη

φθαρµένο και να προτείνουν τρόπους ίασης των σύγχρονων παθογενών καταστάσεων. Ακόµη µε την προσωπική τους δραστηριοποίηση µπορούν να ενισχύσουν τη συλλογικότητα και τη συµµετοχικότητα και των άλλων

πολιτών. Έτσι, δεν θα κατηγορούνται πλέον για αναχωρητισµό αλλά θα αποδείξουν έµπρακτα την πολιτική τους υπόσταση.

Β2

2. Η παράγραφος αναπτύσσεται µε αιτιολόγηση και παραδείγµατα. Ο

συντάκτης του κειµένου αιτιολογεί την άποψή του για τη µη σιωπή των διανοουµένων στο χωρίο: «Χάρη… λιβελλογραφήµατα». Χρησιµοποιεί επίσης το παράδειγµα µε το internet για να τεκµηριώσει την εµφάνιση νέων τρόπων

µετάδοσης της γνώσης.


2 Έκφραση – Έκθεση Γ’ Λυκείου, σελ. 283

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2014




Β3

3. Ο συγγραφέας στη συγκεκριµένη παράγραφο χρησιµοποιεί ως τρόπο πειθούς

την επίκληση στη λογική στην προσπάθειά του να προσδιορίσει ποιοι θεωρούνται διανοούµενοι, αλλά και να αιτιολογήσει τη διαφορετικότητα των απόψεών τους σε κοινωνικοπολιτικά ζητήµατα. Ως µέσα πειθούς χρησιµοποιεί

τεκµήρια µε τη χρήση αληθειών (…όλοι µα όλοι οι γραφιάδες, όλοι οι λογοτέχνες … κόσµο), καθώς επίσης και επιχείρηµα (Τόσο υπερβολικό και τόσο άστοχο … όσο χαλαρά κι αν τον ορίσουµε ). Ενδεικτική η παρουσία της διαρθρωτικής λέξης «Γιατί» που αιτιολογεί την αποδεικτέα θέση που

προηγήθηκε. Β4. α)

4 Με τη χρήση πρώτου πληθυντικού προσώπου (αν λέγαµε..., να

πιστεύουµε…, θα θέλαµε) επιδιώκει να καταστήσει το ύφος πιο οικείο, ζωντανό και παραστατικό, να παράσχει στον αναγνώστη το αίσθηµα της ασφάλειας και της συµµετοχής στις απόψεις του αναφορικά µε την παρουσία των διανοουµένων στα κοινωνικοπολιτικά δρώµενα.

Πρόκειται για έναν προβληµατισµό που αφορά όλους, καθολικό, οπότε και το α’ πληθυντικό πρόσωπο κρίνεται αναγκαίο.

β)5 «Γιατί σιωπούν οι διανοούµενοι;» (1

η παράγραφος)

«Να αναλάβουν ... ευθύνη του πολίτη» (1η παράγραφος)

«Η συµφωνία για … εύκολη» (3η παράγραφος)

Β5. Λείπουν από την κοινωνία οι πνευµατικοί εκείνοι άνθρωποι που µε το πνεύµα τους θα καθοδηγήσουν ορθά τη νεολαία. Οι παρατεταµένες αντιδικίες στο χώρο της πολιτικής δεν προωθούν την

επίλυση των σύνθετων κοινωνικών προβληµάτων. Όσοι πολίτες αδρανούν και αδιαφορούν για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος συµβάλλουν στην υποβάθµισή του. Η µαρτυρία αυτή αποτελεί ακράδαντη απόδειξη της αθωότητάς του.

Στην είσοδο της πόλης δεσπόζει το καλοδιατηρηµένο ενετικό κάστρο. Β6. κατανόηση, κτηµατολόγιο, τεχνοτροπία, παράβαση, πυροκροτητής.

3 Έκφραση – Έκθεση Γ’ Λυκείου, σελ. 12

4 Έκφραση – Έκθεση Γ’ Γενικού Λυκείου, Βιβλίο Εκπαιδευτικού σελ. 127

5 Έκφραση – Έκθεση Γ’ Λυκείου, σελ. 171, Έκφραση – Έκθεση Α’ Γενικού Λυκείου, σελ. 44-45

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2014




Γ6.

Κυρίες και Κύριοι

Πρόλογος

Ο πολυµαθής άνθρωπος, αυτός που µε αίσθηµα ευθύνης υπηρετεί την επιστήµη, τα γράµµατα και τις τέχνες και συµµετέχει ενεργά στην προαγωγή τους δρα ως διανοούµενος, ως πνευµατικός άνθρωπος ή ταγός. Είναι αυτός

που ασχολείται µε τα κοινωνικά, πολιτιστικά και ηθικά προβλήµατα της κοινωνίας, µε την έρευνα της αλήθειας. ∆εν περιορίζεται σε άγονες γνώσεις, αλλά µετουσιώνει τα διανοήµατά του σε στάση ζωής για να διαπαιδαγωγήσει

και να µορφώσει την κοινωνία µέσα στην οποία ζει. ∆ηλαδή, προβληµατίζεται µε κριτικό πνεύµα πάνω στα προβλήµατα της ζωής και ενδιαφέρεται, πέρα από τον εαυτό του, για τον άνθρωπο.

Μετάβαση – Σχόλιο

Σήµερα, όµως, όλοι αυτοί, οι σοβαροί και αντιπροσωπευτικοί φορείς των

πνευµατικών δυνάµεων του τόπου, οι οποίοι θα µπορούσαν άφοβα και έντιµα να σηµάνουν την έναρξη ενός δηµιουργικού αγώνα, να µπουν µπροστά µε το λόγο τους και το παράδειγµά τους, να εµπνεύσουν αισιοδοξία στον

συνάνθρωπο, απέχουν από την καθηµερινότητα, από τους εν εξελίξει αγώνες. Σωπαίνουν προκλητικά και ο ρόλος τους τελεί υπό αµφισβήτηση. Η αποστασιοποίησή τους συνδέεται µε την περιορισµένη ανάληψη της κοινωνικής και πολιτικής ευθύνης, αλλά και η αποχή τους από τους

κοινωνικούς και πολιτικούς αγώνες. Α’ Σκέλος: γιατί αποστασιοποιούνται

1η §: Η εποχή µας µπορεί να χαρακτηριστεί εποχή επικράτησης της εξειδίκευσης

και εποµένως της πνευµατικής µονοµέρειας και όχι της σφαιρικής ανθρωπιστικής παιδείας και της ολόπλευρης µόρφωσης.

• Η ειδίκευση καθιστά πιο εύκολη την αποπνευµατοποίηση του

σύγχρονου ανθρώπου και οδηγεί στην ιδεολογική του σύγχυση.

• Η κοινωνία κατακλύζεται από τις νέες, εύπεπτες αξίες των µαζικών µέσων ενηµέρωσης, τα οποία οδηγούν τον πολίτη στη διανοητική νωθρότητα και στην απραξία.

2

η §: Τα ηλεκτρονικά µαζικά µέσα ενηµέρωσης µεταγγίζουν διαβρωτικές αξίες

και αναδεικνύουν είδωλα αµφιβόλου ποιότητας.

6 Αφόρµηση από την επικαιρότητα και το σχολικό βιβλίο, Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο, σελ. 326-

329. Έκδοση 2001.

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2014




• Προβάλλουν υλικά πρότυπα ζωής χωρίς κανένα νόηµα. Στα µέσα µαζικής ενηµέρωσης είναι δικαιολογηµένο να αναζητηθούν λόγοι

αποκαθήλωσης της πνευµατικής ηγεσίας.

• Στην τηλεόραση, στον τύπο, στο ραδιόφωνο δεν προσκαλούνται συχνά άνθρωποι του πνεύµατος, οι οποίοι θα εντυπωσιάσουν το κοινό µε την πνευµατική τους διαύγεια και θα προτείνουν έναν διαφορετικό τρόπο

θεώρησης των πραγµάτων. Τα µέσα δεν τους θέλουν. ∆εν πουλούν, δεν φέρνουν θεαµατικότητα.

3η §: Πολλοί πνευµατικοί άνθρωποι οχυρώθηκαν πίσω από πρόσκαιρες

προσωπικές επιτυχίες.

• Απολαµβάνουν τη µοναξιά, την αποµόνωσή τους, ενώ παρατηρούν τα δρώµενα προστατευµένοι και αποστασιοποιηµένοι από τα καθηµερινά όχι για να γίνουν παραδείγµατα δηµιουργικά, αλλά για να αποφύγουν τις συγκρούσεις, τις πολλαπλές αντιπαραθέσεις.

• Πνευµατικός άνθρωπος, ο οποίος πιστεύει πως είναι «επαρκής καθ’ εαυτόν», είναι εγωιστής και άγονος ιδεολογικά. Ο αληθινός πνευµατικός άνθρωπος όχι µόνο στοχάζεται για τον εαυτό του και τους άλλους, αλλά κυρίως δρα για τους άλλους. Όσο σοφός, όσο

«ευλογηµένος» πνευµατικά κι αν είναι, αν παραµένει άπραγος, καταντά άχρηστος.

4η §: Πρόσθετα γνωρίσµατα της εποχής µας δυσκολεύουν την ανάδειξη του

πνευµατικού ανθρώπου.

• Ο ορθολογισµός και η βιοµηχανοποιηµένη ζωή που επιβάλλει η τεχνολογική έκρηξη, δεν αφήνουν περιθώρια για πνευµατικές αναζητήσεις.

• Η ιδιοτέλεια και ο ατοµικισµός και όχι η ποιοτική συνύπαρξη µε τους

άλλους συνθέτουν το πλαίσιο της σύγχρονης τεχνοκρατικής κοινωνίας. Σε αυτά τα πλαίσια οι πνευµατικοί άνθρωποι αποστασιοποιούνται ή τίθενται στο περιθώριο.

5η §: Ορισµένοι εν ζωή διανοούµενοι παραµένουν σε λήθαργο ή εκφράζονται

σπασµωδικά και αποσπασµατικά.

• Ίσως έχουν καταληφθεί από τον εγωκεντρισµό, ίσως πάλι να έχει επενεργήσει το κυνήγι της ευδαιµονίας και της καταξίωσης µέσω των δηµόσιων σχέσεων και των δηµοσιεύσεων.

• Για πολλούς η ρίζα του κακού έγκειται στην έλλειψη αληθινών

πνευµατικών ηγετών στον τόπο µας. Πρόκειται για παράµετρο της πνευµατικής καχεξίας αυτού του τόπου που κατά το παρελθόν παρήγαγε αξιόλογες προσωπικότητες.

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2014




Β’ Σκέλος: επαναπροσδιορισµός της σχέσης

Μετάβαση: Ο πνευµατικός άνθρωπος άλλων εποχών στην ιστορική και πολιτισµική διαδροµή της Ελλάδας βρισκόταν σε µια συνεχή και άµεση

επικοινωνία µε τους πολίτες. Αυτοί θέλουν τον πνευµατικό άνθρωπο ενεργό συµπαραστάτη τους στον αγώνα για ελευθερία, δικαιοσύνη, δηµοκρατία, εθνική κυριαρχία και αυτοδιάθεση. Τον θέλουν στο πλευρό τους να αγωνίζεται όχι από τη θέση «ισχύος» που κατέχει και την ασφάλεια που του εξασφαλίζουν

οι στήλες µιας επιφυλλίδας σε µια έγκριτη εφηµερίδα ή το ακαδηµαϊκό βήµα, αλλά να αγωνίζεται δίπλα σε κάθε ευάλωτη και αδύναµη κοινωνική οµάδα. Στις µέρες µας η εσωστρέφεια του πνευµατικού ανθρώπου είναι πολυτέλεια,

πνευµατικός ναρκισσισµός, ηθικό ατόπηµα, επικίνδυνη ολιγωρία για την υπόσταση της κοινωνίας µας. 1

η §: Στην εποχή της έντονης αλληλεπίδρασης των λαών ο πνευµατικός

άνθρωπος υπερασπίζει από τη θέση του τη συναδέλφωσή των λαών για την επικράτηση της παγκόσµιας ειρήνης.

• Καταδικάζει φαινόµενα παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωµάτων από τους «ισχυρούς» σε βάρος των «αδυνάτων» συµµετέχοντας σε διεθνείς οργανισµούς (Μ.Κ.Ο.). Μετατρέπεται σε θεµατοφύλακα του διεθνούς δικαίου.

• Επίσης, δε µένει αµέτοχος στην έξαρση και άλλων προβληµάτων παγκόσµιας εµβέλειας, όπως το οικολογικό, το ενεργειακό, η πείνα των τριτοκοσµικών χωρών, αλλά επισηµαίνει τη σοβαρότητά τους από τη

θέση του ποιητή, του ιστορικού, του φιλοσόφου, του δηµοσιογράφου, του µουσικού προτείνοντας λύσεις.

2

η §: Ο σκεπτόµενος άνθρωπος κρίνει αναγκαία τη διαφύλαξη της πολιτισµικής

φυσιογνωµίας της χώρας του στο πλαίσιο της παγκοσµιοποίησης.

• Ως άριστος γνώστης της γλώσσας του, της ιστορίας του, των ηθών του

τόπου του µάχεται µε όπλο του το λόγο και τη γραφίδα για τη διατήρηση της εθνικής φυσιογνωµίας και ταυτότητας.

• Με τα κείµενά του στα έντυπα και στο διαδίκτυο, αλλά και µε διαλέξεις και ηµερίδες καταδικάζει την ξενοµανία και τον άγονο µιµητισµό του

τρόπου ζωής, του τρόπου σκέψης που άκριτα υιοθετούν οι συµπολίτες του.

3η §: Ο λόγος του ποιητή, του δασκάλου, του καλλιτέχνη, του επιστήµονα, του

ακαδηµαϊκού αρθρώνεται ελεύθερος, αφού του παρέχεται βήµα στα σύγχρονα µέσα ενηµέρωσης. Αποµένει να είναι συνεπής και ενεργός για να διαχέονται οι απόψεις του στους συµπολίτες του.

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2014




• Άλλωστε σήµερα οι πνευµατικοί άνθρωποι δεν εξορίζονται ούτε θανατώνονται. ∆εν διώκονται για τα πολιτικά τους φρονήµατα. Τα

βιβλία τους ούτε απαγορεύονται ούτε ρίχνονται στην πυρά. Κάθε πνευµατική τους εργασία προβάλλεται και διακινείται ελεύθερα και κρίνεται από το ευρύ κοινό µε τη µορφή της αποδοχής ή της απόρριψης.

• Οφείλει ο άνθρωπος του πνεύµατος να «αναγνώσει» την κατάπτωση

που βιώνει ο τόπος του σε πολιτικό, εκπαιδευτικό, κοινωνικό και πνευµατικό επίπεδο, να την κατανοήσει σε όλες της τις συνιστώσες και να βγει µπροστά προκειµένου να ενηµερώσει τους συµπολίτες του για

το τι µπορούν να πράξουν. 4

η §: Όσο πνευµατικός είναι ένας άνθρωπος, τόσο περισσότερο απέχει από µια

κοινή ιδεολογική στράτευση. Γι’ αυτό τον απλό λόγο:

• ο γνήσιος άνθρωπος του πνεύµατος είναι ο δηµιουργός της ιδεολογίας και όχι ο καταναλωτής της. Αλλιώς δε θα ήταν γνήσιος άνθρωπος του

πνεύµατος.

• Όχι ο καθένας ως µεµονωµένη περίπτωση και αποσπασµατικά, αλλά ως εκπρόσωπος µιας ολόκληρης γενιάς να διατυπώσει τα αιτήµατα εκείνα που θα ήθελαν να πουν αµέτρητοι συµπολίτες του.

Επίλογος ∆εν έχει το παραµικρό άλλοθι σήµερα κανένας πνευµατικός άνθρωπος

αυτού του τόπου να σιωπά, να αποστασιοποιείται από τα τρέχοντα προβλήµατα της χώρας µας και να ατενίζει τα διάφορα στάδια λεηλασίας του κοινωνικού, πνευµατικού, ιστορικού και ψυχολογικού πλούτου της κοινωνίας, πέραν όλων των άλλων τεκταινοµένων. Να περιορίζεται σε προκλητική

αδιαφορία, κάποια συγκαταβατικά σχόλια και µια πραγµατικά αγέρωχη σιωπή, σα να έπαψε να έχει και να χρησιµοποιεί ως ερέθισµα και κινητήριο µοχλό του έργου του τις κοινωνικές αντιθέσεις, τους αγώνες και τις αγωνίες του τόπου

του και όλα τα προβλήµατα που αναγκαστικά τα συνοδεύουν.

Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2013






Ηµεροµηνία: Κυριακή 31 Μαρτίου 2013



ΚΕΙΜΕΝΟ

Οι «δηµοκρατικοί» αντίπαλοι της ∆ηµοκρατίας

«Σε µια δηµοκρατία», έγραψε ο Αµερικανός δικαστής Φίλιξ Φρανκφούρτερ,

«το υψηλότερο αξίωµα είναι αυτό του πολίτη». Αυτό είναι µια άλλη ανάγνωση του πρώτου άρθρου στα συντάγµατα όλων των χωρών, που περίπου λένε ό,τι και το ελληνικό: «Θεµέλιο του πολιτεύµατος είναι η λαϊκή κυριαρχία. Όλες οι εξουσίες

πηγάζουν από το λαό...». Αυτό δεν σηµαίνει ότι κάθε πολίτης από µόνος, κατέχοντας το υψηλότερο αξίωµα, µπορεί να κάνει ό,τι γουστάρει, αλλά οι περισσότεροι πολίτες µαζί ορίζουν την τύχη µιας χώρας· είτε προς το καλύτερο είτε προς το χειρότερο.

Την περασµένη Κυριακή, οι Έλληνες άσκησαν την ύψιστη εξουσία τους και ίσως πρέπει να ξεκαθαρίσουµε µερικά πράγµατα. Και αυτό, διότι όπως συµβαίνει και µε όλα τα άλλα πράγµατα, στην Ελλάδα και η έννοια της δηµοκρατίας έχει

κακοποιηθεί τόσο πολύ ώστε τα πάντα κατέληξαν πολτός. Τα πολιτικά δικαιώµατα συγχέονται µε τα ατοµικά· ο νόµος της πλειοψηφίας µε το «δίκιο» µιας τάξης· η υποχρέωση τήρησης των νόµων µε το δικαίωµα (υπό όρους) της πολιτικής

ανυπακοής· η δηµοκρατία µε την οχλοκρατία· η πολιτική µε τον χουλιγκανισµό· το δικαίωµα της ελευθερίας του λόγου µε τις βιαιότητες· το δικαίωµα της συνάθροισης µε τις καταλήψεις· η νόµιµη βία, που οφείλει να ασκεί τηρώντας τους κανόνες το κράτος, µε την παράνοµη βία εκείνου που θεωρεί ότι αδικείται. […]

Όµως, η δηµοκρατία δεν είναι ένα σύστηµα απόλυτης ελευθερίας· είναι το πιο

ελεύθερο σύστηµα που έχουµε γνωρίσει µέχρι τώρα. ∆εν ευλογεί την παραβίαση των κανόνων συµβίωσης, απλώς επιτρέπει σε όλους να συµµετάσχουν στον ορισµό αυτών των κανόνων. ∆εν είναι ένα σύστηµα που επιτρέπει στις µειοψηφίες να κάνουν ό,τι θέλουν· είναι ένα σύστηµα που επιτρέπει στις µειοψηφίες να λένε ό,τι θέλουν, έτσι

ώστε να πείσουν και να γίνουν µε τη σειρά τους κάποια στιγµή πλειοψηφία για να ορίσουν τους κανόνες. ∆εν επιτρέπει καν στην πλειοψηφία να κάνει ό,τι θέλει. Υπάρχουν τα θεµελιώδη δικαιώµατα κάθε ατόµου, που δεν µπορεί να καταπατήσει ούτε το 99,9% του υπόλοιπου λαού. […]

Η δηµοκρατία δεν εξασφαλίζει σοφά αποτελέσµατα – µην ξεχνάµε ότι

δηµοκρατικά εξελέγη ο Αλκιβιάδης, που οδήγησε στην καταστροφή της Αθήνας –,

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2013




αλλά ότι οι άνθρωποι θα δρέπουν τους καρπούς των σωστών αποφάσεων και υφίστανται τις συνέπειες των λαθών τους. Όπως γράφει ο Ρεζίς Ντεµπρέ: «Ο ρόλος

της δηµοκρατίας δεν είναι να κάνει τους ανθρώπους ευτυχισµένους. Ούτε σκοπός της είναι να αγαπιόµαστε όλοι µεταξύ µας. Είναι µόνο µία συµφωνία που µας επιτρέπει να διαχειριζόµαστε καλύτερα τις διαφωνίες µας. Ή, τέλος πάντων, να τις διαχειριζόµαστε µε το µικρότερο δυνατό κόστος».

Φυσικά, το πολίτευµα της ∆ηµοκρατίας δεν είναι τέλειο. Όχι µε την έννοια ότι

δεν παράγει άριστα αποτελέσµατα. Το πρόβληµα µε τη δηµοκρατία είναι και ως διαδικασία, όπως λέει ο Ντεµπρέ, «έχει κι αυτό τα όριά του, τις σκιές του, τις µαύρες τρύπες του». Γι’ αυτό και το αίτηµα για περισσότερη δηµοκρατία είναι πάντα

ζωντανό. Είναι το µόνο πολίτευµα που έχει µηχανισµούς αυτοαξιολόγησης και διαρκούς αναθεώρησης. Έχει διαδικασίες αναθεώρησης του Συντάγµατος, πλην φυσικά των θεµελιωδών ατοµικών δικαιωµάτων. […]

Η δηµοκρατία δεν πραγµατώνεται κάθε τέσσερα χρόνια. Βεβαίως, µετά την αποµάκρυνση εκ της κάλπης ουδέν λάθος αναγνωρίζεται. Οι πολίτες εκλέγουν για µία τετραετία εκείνους –καλούς, κακούς, ποδοσφαιριστές, τραγουδιστές· δεν έχει

σηµασία– που θα τους εκπροσωπήσουν. Επιλέγουν πολιτικές και διαµορφώνουν, εν πολλοίς, την πορεία που θα πάρει ο τόπος. Συνήθως απογοητεύονται διότι η δηµοκρατία για να προχωρήσει χρειάζεται τόσο τις διαφωνίες όσο και τους

συµβιβασµούς. Ουδέποτε µια συλλογική απόφαση µπορεί να ικανοποιήσει πλήρως ένα άτοµο. Γι’ αυτό ακριβώς εφευρέθηκε η ∆ηµοκρατία· για να θεσπίζει εκείνους τους συµβιβασµούς που θα ικανοποιούν σε µεγάλο βαθµό τους περισσότερους ανθρώπους. Κανόνες που ικανοποιούν πλήρως µόνο έναν άνθρωπο είναι η απολυταρχική µοναρχία.

Η δηµοκρατία, τέλος, έχει κόστος. Την αιώνια επαγρύπνηση που έλεγε ο Τόµας Τζέφερσον. Η δηµοκρατία δεν τελειώνει µε τις εκλογές. Οι πολίτες έχουν υποχρέωση διαρκούς συµµετοχής στη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Ελέγχουν αυτούς που εξέλεξαν, πιέζουν –µε δηµοκρατικά µέσα µόνο– για τη λήψη των

αποφάσεων που θεωρούν σωστές, εναντιώνονται σε κάθε απόπειρα καταστρατήγησης των νόµων· είτε αυτή επιχειρείται από τα πάνω είτε από τα κάτω, δηλαδή από οµάδες πολιτών που θέλουν να επιβάλουν µε παράνοµες πράξεις τη

θέλησή τους. Στη δηµοκρατία, κανένας σκοπός δεν αγιάζει τα αντιδηµοκρατικά µέσα και η καταστρατήγηση των νόµων –δηλαδή η ακύρωση της θέλησης της πλειοψηφίας– δεν µπορεί ποτέ να νοηθεί ως δηµοκρατική πράξη.

Κείµενο του Π. Μανδραβέλη από τον τύπο, ελαφρά διασκευασµένο, 13 Μαΐου 2012.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Α. Να γράψετε την περίληψη του κειµένου σε 100-120 λέξεις περίπου.

Μονάδες 25

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2013




Β1. Από το κείµενο προκύπτει ότι: «Η ∆ηµοκρατία εφευρέθηκε για να θεσπίζει εκείνους τους συµβιβασµούς, οι οποίοι θα ικανοποιούν τους περισσότερους ανθρώπους, ενώ η απολυταρχική µοναρχία για να καλύπτει µόνο έναν άνθρωπο». Να αναπτύξετε το νόηµα αυτής της φράσης µε τη µέθοδο της σύγκρισης-αντίθεσης σε µια παράγραφο 80-100 λέξεων.

Μονάδες 10

Β2. Να εντοπίσετε δύο τρόπους πειθούς και τα µέσα τους στην 4η παράγραφο του

κειµένου. («Η δηµοκρατία δεν εξασφαλίζει … µικρότερο δυνατό κόστος»). Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας εντοπίζοντας τα σχετικά χωρία.

Μονάδες 5

Β3. Με ποιον τρόπο-µέθοδο αναπτύσσεται η 3η παράγραφος («Όµως η

δηµοκρατία … του υπόλοιπου λαού») του κειµένου; Να δικαιολογήσετε την

απάντησή σας.

Μονάδες 5

Β4. α) «για να θεσπίζει εκείνους τους συµβιβασµούς που θα ικανοποιούν σε µεγάλο βαθµό τους περισσότερους ανθρώπους»: Να χαρακτηριστεί το

είδος της σύνταξης και να µετατραπεί στην αντίθετή της. (Μονάδες 3)

β) Να αιτιολογήσετε τη χρήση των ρηµατικών προσώπων στα παρακάτω παραδείγµατα:

- «που έχουµε γνωρίσει µέχρι τώρα» - «Οι πολίτες έχουν υποχρέωση διαρκούς συµµετοχής στη

διαδικασία λήψης αποφάσεων» (Μονάδες 2)

Μονάδες 5

Β5. α) Να γράψετε ένα συνώνυµο για καθεµιά από τις παρακάτω λέξεις: συνάθροισης, καταπατήσει, αίτηµα, λάθος, εναντιώνονται. (Μονάδες

5)

β) Να γράψετε ένα αντώνυµο για καθεµιά από τις παρακάτω λέξεις: συγχέονται, επιτρέπει, θεµελιωδών, απογοητεύονται, επαγρύπνηση. (Μονάδες 5)

Μονάδες 10

Γ. Σε ηµερίδα που διοργανώνει το σχολείο σας µε θέµα «Η ∆ηµοκρατία στη σύγχρονη Ελλάδα», συµµετέχετε ως εκπρόσωπος του δεκαπενταµελούς

συµβουλίου µε µια εισήγηση 500-600 λέξεων. Στην εισήγηση να αναδείξετε τα φαινόµενα κακοποίησης της δηµοκρατίας και να προτείνετε τρόπους προκειµένου το σχολείο να διαµορφώσει πολίτες µε δηµοκρατικό φρόνηµα, ικανούς να συµβάλουν στην οµαλή λειτουργία της.

Μονάδες 40

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2013









1. Στο κείµενο ο Μανδραβέλης επιχειρεί να προσδιορίσει την έννοια της

δηµοκρατίας, ενός πολιτεύµατος που στηρίζεται στη λαϊκή κυριαρχία.

Αφόρµησή του αποτελεί η σηµερινή της διαστρέβλωση καθώς επικρατούν η αυθαιρεσία της µειοψηφίας, η ανυπακοή και η βία. Ο αρθρογράφος, λοιπόν, θεωρεί ότι η δηµοκρατία δεν ταυτίζεται µε την ελευθεριότητα, αλλά στηρίζεται

στη δύναµη της πειθούς. Βέβαια, οι αποφάσεις που λαµβάνονται συχνά είναι ατελέσφορες, ωστόσο εξασφαλίζονται οι συνθήκες για την καλύτερη διαχείριση των διαφωνιών. Παράλληλα, µέσα από τους αναθεωρητικούς και ελεγκτικούς µηχανισµούς ικανοποιείται το αίτηµα για διεύρυνση των ορίων

της δηµοκρατίας, ενώ θεσπίζονται εκείνοι οι συµβιβασµοί που ανταποκρίνονται στις διεκδικήσεις της πλειοψηφίας. Καταληκτικά, ο Μανδραβέλης θεωρεί αναγκαία τη συνεχή αφύπνιση των πολιτών, ώστε να

αποφεύγονται η παράβαση των νόµων και η επιβολή µειοψηφικών αποφάσεων.

Β1

2. (Η ∆ηµοκρατία εφευρέθηκε για να θεσπίζει εκείνους τους συµβιβασµούς, οι

οποίοι θα ικανοποιούν τους περισσότερους ανθρώπους, ενώ η απολυταρχική µοναρχία για να καλύπτει µόνο έναν άνθρωπο). Η δηµοκρατία ως πολίτευµα βασίζεται στη σύνθεση πολλών και διαφορετικών απόψεων. Λαµβάνει υπόψη

της τις ανάγκες των πολιτών και θεσπίζει εκείνους τους συµβιβασµούς που θα ικανοποιούν σε µεγάλο βαθµό τους περισσότερους. Με άλλα λόγια, συνθέτει τα αντικρουόµενα συµφέροντα, συναιρεί τις αντιθέσεις και προκρίνει τις συµφερότερες λύσεις για το σύνολο των πολιτών. Στον αντίποδα βρίσκεται η

απολυταρχική µοναρχία, η οποία θεσπίζει κανόνες που ικανοποιούν πλήρως έναν µόνο άνθρωπο. Σε ένα τέτοιο καθεστώς η γνώµη των πολλών συνθλίβεται και υποτάσσεται στον ισχυρότερο. Τα δικαιώµατα των πολιτών

καταστρατηγούνται και οι νόµοι εξυπηρετούν τη βούληση του δυνάστη.


2 Οι µαθητές µπορούν να χρησιµοποιήσουν την πρόταση ως θεµατική περίοδο της παραγράφου τους ή ως

νοηµατική αφόρµηση.

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2013




Β2. Ο πρώτος τρόπος πειθούς είναι η επίκληση στη λογική3. Η φράση «Η

δηµοκρατία δεν εξασφαλίζει σοφά αποτελέσµατα» αποτελεί τη θέση του συγγραφέα. Η θέση αυτή ενισχύεται µε τη χρήση ενός τεκµηρίου - ιστορικού γεγονότος - σχετικού µε την εκλογή του Αλκιβιάδη στην αρχαία Αθήνα

(δηµοκρατικά εξελέγη ο Αλκιβιάδης, που οδήγησε στην καταστροφή της Αθήνας).

Ο δεύτερος τρόπος πειθούς είναι η επίκληση στην αυθεντία4. Ο συγγραφέας

παραθέτει αυτούσιο απόσπασµα από το έργο του Ρεζίς Ντεµπρέ («Ο ρόλος της δηµοκρατίας δεν είναι να κάνει τους ανθρώπους ευτυχισµένους. Ούτε σκοπός

της είναι να αγαπιόµαστε όλοι µεταξύ µας. Είναι µόνο µία συµφωνία που µας επιτρέπει να διαχειριζόµαστε καλύτερα τις διαφωνίες µας. Ή, τέλος πάντων, να τις διαχειριζόµαστε µε το µικρότερο δυνατό κόστος»).

Β3. Η παράγραφος αναπτύσσεται µε σύγκριση–αντίθεση

5. Ο συντάκτης

καταγράφει σηµείο προς σηµείο τι επιτρέπεται στη δηµοκρατία και τι δεν επιτρέπεται. Αντιπαραθέτει, δηλαδή, τα ουσιώδη γνωρίσµατα της δηµοκρατίας

µε αυτά που επιβάλλονται κατά το δοκούν. Ενδεικτική είναι η παραβολή των αρνητικών διατυπώσεων µε τις αντίθετές τους καταφατικές: δεν είναι ≠ είναι, δεν ευλογεί ≠ επιτρέπει, δεν επιτρέπει ≠ υπάρχουν. Έτσι, ο ένας όρος της

αντίθεσης φωτίζεται από τον άλλο και γίνεται εύκολα κατανοητός. Β4. α) Η σύνταξη είναι ενεργητική και µετατρέπεται:

για να θεσπίζονται εκείνοι οι συµβιβασµοί (από τη ∆ηµοκρατία) από τους

οποίους θα ικανοποιούνται σε µεγάλο βαθµό οι περισσότεροι άνθρωποι.6

β)

7 Το α’ πληθυντικό πρόσωπο (έχουµε γνωρίσει) εκφράζει

συναισθηµατική συµµετοχή του ποµπού σε όσα αναφέρει, οικειότητά του µε τον δέκτη και καθολικότητα του βιώµατος.

Το γ’ πληθυντικό πρόσωπο (έχουν) εκφράζει αντικειµενικότητα, ουδετερότητα και δείχνει γενίκευση.

3 Έκφραση-Έκθεση Γενικού Λυκείου, τεύχος Γ΄, σελ.12.

4 Έκφραση-Έκθεση Γενικού Λυκείου, τεύχος Γ΄, σελ.45.

5 Έκφραση- Έκθεση Γενικού Λυκείου, τεύχος Γ΄, σελ. 285, Έκφραση-Έκθεση Γενικού Λυκείου, τεύχος Β΄,

σελ. 131-133. 6 Έκφραση-Έκθεση Γενικού Λυκείου, τεύχος Β΄, σελ. 45, 266.

7 Γραµµατική Νέας Ελληνικής Γλώσσας Α, Β, Γ Γυµνασίου, Σ. Χατζησαββίδης-Αθ. Χατζησαββίδου, σελ. 130

και Βιβλίο Καθηγητή Νεοελληνικής Γλώσσας Γ΄ Λυκείου, σελ 127.

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2013




Β58. α) συνάθροισης: συγκέντρωσης, σύναξης

καταπατήσει: στερήσει, παραβεί, αθετήσει

αίτηµα: αξίωση, διεκδίκηση λάθος: σφάλµα, ατόπηµα εναντιώνονται: αντιτίθενται, αντιτάσσονται

β) συγχέονται: αποσαφηνίζονται

επιτρέπει: απαγορεύει θεµελιωδών: δευτερευόντων, ασήµαντων

απογοητεύονται: αισιοδοξούν, ενθαρρύνονται, εµψυχώνονται επαγρύπνηση: παθητικότητα, αδράνεια, αποχαύνωση

Γ9.

Πρόλογος

Κυρίες και κύριοι,

η δηµοκρατία είναι το πολίτευµα της ευθύνης, της ανοχής και της διαφοράς. Είναι η σύνθεση των ανόµοιων αντιλήψεων και αντικρουόµενων συµφερόντων σε κοινό στόχο και όραµα, σε ενιαία εθνική πορεία. Από τη στιγµή, όµως, που φανερώθηκε

στην αττική γη µέχρι σήµερα αποτελεί επιδίωξη, επίκληση, αλλά και συγκάλυψη άνοµων συµφερόντων. Καθώς λοιπόν, οι κίνδυνοι που την απειλούν πληθαίνουν, έχουµε περισσότερη ανάγκη από ποτέ να την ορίσουµε και να την προστατεύσουµε.

Α΄ ζητούµενο: Φαινόµενα κακοποίησης της δηµοκρατίας 1η § Οι περισσότεροι θεωρούν ότι έχουν µόνο δικαιώµατα και όχι υποχρεώσεις.

Εφαρµόζουν τη δηµοκρατία κατά το δοκούν και πάντοτε στις περιπτώσεις όπου δε θίγονται τα συµφέροντά τους.

• Η καταπάτηση των νόµων ή η µη εφαρµογή τους είναι σύνηθες φαινόµενο.

• Παρατηρείται έξαρση της βίας, των συγκρούσεων και γενικότερα της παραβατικής συµπεριφοράς.

• ∆ίνεται η δυνατότητα στις µειοψηφίες να επιβάλουν µε αυθαίρετο τρόπο τις απόψεις τους, καθώς η δύναµη των επιχειρηµάτων έχει αντικατασταθεί από τη

δύναµη της φωνής.

2η§ Οι πολιτικοί έχουν χάσει την αξιοπιστία τους εξαιτίας της συµπεριφοράς τους

καθώς και εξαιτίας των σκανδάλων που ξεσπούν.

• Επικρατούν πελατειακές πολιτικές σχέσεις, η αξιοκρατία αντικαταστάθηκε από την ευνοιοκρατία και οι άριστοι από τους αρεστούς.

• Παρατηρείται έξαρση της πολιτικής διαφθοράς και της αυθαιρεσίας.

8 Τα συνώνυµα και τα αντώνυµα ακολουθούν: α. το Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής, Μ. Τριανταφυλλίδης και

β. το Ερµηνευτικό Λεξικό της Νέας Ελληνικής Α΄, Β΄, Γ΄ Γυµνασίου. 9 Αφόρµηση από την επικαιρότητα και το σχολικό βιβλίο, Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο, Θεµατικοί

κύκλοι, σελ. 379-424.

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2013




• Η δικαιοσύνη αρκετές φορές κλίνει υπέρ των πολιτικά ή οικονοµικά ισχυρών µετά από πολιτικές παρεµβάσεις.

3η§ Η έντεχνα εκπεµπόµενη προπαγάνδα ακόµα και από τα µαζικά µέσα ενηµέρωσης

συσκοτίζει την αλήθεια και αποπροσανατολίζει τους πολίτες.

• Οι πολίτες αποµακρύνονται από την ενεργό συµµετοχή στα κοινά, η οποία συνήθως εξαντλείται την ώρα της κάλπης.

• Οι περισσότεροι αρκούνται στη δηµοκρατία του «καναπέ» καταναλώνοντας, ηδονιζόµενοι, εικόνες.

4η§ Εµφανίζονται ιδεολογικά άκρα, τα οποία αποκτούν δύναµη στηριζόµενα στην

απογοήτευση των πολιτών.

• Κατ’ επάγγελµα εκφραστές του πατριωτισµού και της αναγκαίας βίας στρέφουν τους αγανακτισµένους πολίτες, αλλά και τους ιδεολογικά ανερµάτιστους νέους σε µία στρεβλή προσέγγιση της δηµοκρατικής ιδέας.

• Η πολιτική και οι πολιτικοί παρουσιάζονται ως εκφυλισµένα πρότυπα, ενώ

συχνά κάνουν λόγο για το τέλος των ιδεολογιών.

• Προσπαθούν να αναδείξουν την πολιτική και ιδεολογική ισοπέδωση µε έµφαση στην αδυναµία του πολιτικού συστήµατος να επιλύσει τα προβλήµατα των πολιτών.

Μεταβατική παράγραφος

Όλα αυτά κλονίζουν την εµπιστοσύνη των πολιτών προς το πολίτευµα και τους

θεσµούς, µε αποτέλεσµα να οδηγούνται σε ισοπεδωτικές γενικεύσεις και σε αντιδηµοκρατικές συµπεριφορές. Γι’ αυτό είναι επιβεβληµένη η δηµοκρατική αγωγή των πολιτών, έργο που µπορεί να αναλάβει και να φέρει σε πέρας ένα δηµοκρατικό σχολείο, αντάξιο των προσδοκιών όταν υπηρετείται άξια, υπεύθυνα και µε συνέπεια

από αυτούς που το στελεχώνουν.

Β΄ ζητούµενο: Ρόλος σχολείου στη διαµόρφωση πολιτών µε δηµοκρατικό

φρόνηµα

1η§ Πριν από όλα το σχολείο προσφέρει γνώσεις και διευρύνει τον νου, τη σκέψη.

Και η δηµοκρατική συνείδηση προϋποθέτει τη γνώση και την κρίση.

• Πρόκριση της ποιοτικής γνώσης και αποφυγή της µηχανιστικής εκµάθησης και της παπαγαλίας.

• Έµφαση στην ανθρωπιστική παιδεία και επικαιροποίησή της, ώστε να

καλλιεργηθούν αρετές, όπως η υπευθυνότητα και ο σεβασµός.

• Ενίσχυση διαλόγου, κυρίως του παιδευτικού, µέσω του οποίου καλλιεργείται ο γόνιµος προβληµατισµός και η αµφισβήτηση, φωτίζεται η αλήθεια, επιλύονται προβλήµατα και χαράζεται κοινή στάση.

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2013




2η§ Μέσα στη σχολική κοινότητα το νέο παιδί εξοικειώνεται µε την έννοια της

συνεργασίας. Η συλλογική αντιµετώπιση των προβληµάτων είναι η κύρια ευθύνη κάθε δηµοκρατικού πολίτη.

• Επαναθέσπιση των µαθητικών κοινοτήτων και δυνατότητα παρέµβασής τους στη διαµόρφωση της σχολικής πραγµατικότητας µε ιδέες και προτάσεις.

• Αναβάθµιση του θεσµού της Βουλής των Εφήβων µε περισσότερες συµµετοχές και δηµοσιεύσεις των θέσεων των µαθητών στα µέσα ενηµέρωσης µε στόχο τη διαµόρφωση του δηµοκρατικού φρονήµατος και τη

συνειδητοποίηση των υποχρεώσεων και των δικαιωµάτων που πηγάζουν από το πολίτευµα.

3η§ Το εκπαιδευτικό σύστηµα εµπνέει το νέο άνθρωπο µε ιδανικά, του εµφυσά αξίες,

όπως ο σεβασµός στον άνθρωπο, η αγάπη στην ελευθερία, η κατανόηση και ανοχή, η ισότητα. Όλες αυτές οι αξίες είναι ακρογωνιαίοι λίθοι της δηµοκρατίας.

• Καλλιέργεια των ιδεωδών της αλληλεγγύης και της κοινωνικής ευαισθητοποίησης µε την παροχή ουσιαστικής δωρεάν παιδείας και την

εξασφάλιση του δικαιώµατος των ίσων ευκαιριών για την εκπαίδευση και την κοινωνική ολοκλήρωση.

• ∆ιάδοση µαθητικών εφηµερίδων µέσω των οποίων ο µαθητής θα κάνει αισθητή την παρέµβασή του στα κοινωνικοπολιτικά δρώµενα.

• Συµµετοχή σχολείων σε εκδηλώσεις και ηµερίδες που αφορούν ευρύτερα κοινωνικά και πολιτικά προβλήµατα.

4η§ Καθώς το σχολείο µεταδίδει στο µαθητή τη συσσωρευµένη πείρα της

ανθρωπότητας, τον µαθαίνει να σέβεται τις ρίζες του και να αποκτά το αίσθηµα της ευθύνης για το µέλλον. Μόνο έτσι ένας µελλοντικός πολίτης µπορεί να αντιστέκεται σε τεχνικές χειραγώγησης, στη ρητορεία, στην προπαγάνδα, να διατηρεί την αυτονοµία και τις αξίες του.

• Η γνώση της ιστορίας, της εθνικής συνέχειας, της πολιτιστικής ταυτότητας αποτελούν το αναγκαίο πλαίσιο της πολιτικής ευαισθησίας.

• Ιστορική και κοινωνιολογική προσέγγιση της ∆ηµοκρατίας µέσα από τα αντίστοιχα µαθήµατα.

Επίλογος

Η δηµοκρατία είναι ένα ευαίσθητο πολίτευµα και πρέπει όλοι να τη φροντίζουµε. Και να µην ξεχνάµε ότι οι εχθροί της καραδοκούν. Είναι νοσταλγοί και οπαδοί ακραίων

πολιτικών συστηµάτων, αναιρετικών της δηµοκρατίας. Είναι επίσης εχθροί της ελευθερίας και της πολιτικής ισότητας και προπάντων εχθροί και περιφρονητές του λαού. ∆ε διστάζουν να τον µεταβάλουν από υποκείµενο σε αντικείµενο της εξουσίας, να κυβερνούν ερήµην του και κάτι χειρότερο, να τον καταπιέζουν και να τον

τροµοκρατούν. Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




ΤΑΞΗ: Γ΄ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ / ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ∆ΕΙΑΣ


ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ ΚΕΙΜΕΝΟ

Σεβασµός της διαφορετικότητας, ο µεγάλος στόχος Οι παλαιές και οι νέες µορφές διακρίσεων και µισαλλοδοξίας εξακολουθούν να

διαιρούν τις κοινωνίες σε όλο τον κόσµο. Το αίσθηµα της ξενοφοβίας βρίσκεται σε άνοδο και συχνά γίνεται αντικείµενο

εκµετάλλευσης για δηµαγωγικούς ή σκοτεινούς πολιτικούς σκοπούς. Μέρα µε τη µέρα η διαβρωτική επίδραση της ξενοφοβίας υπονοµεύει τα δικαιώµατα των αµέτρητων θυµάτων. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο στη φετινή Ηµέρα των Ανθρωπίνων ∆ικαιωµάτων (10 ∆εκεµβρίου 2009), τα Ηνωµένα Έθνη ζήτησαν από όλο τον κόσµο να αγκαλιάσει τη διαφορετικότητα και να δώσει τέλος στις διακρίσεις.

Οι διακρίσεις µπορούν να λάβουν πολλές µορφές, κρυφές ή ολοφάνερες, δηµόσιες ή ιδιωτικές. Μπορεί να πάρουν τη µορφή του θεσµοθετηµένου ρατσισµού ή της εθνοτικής διαµάχης και να εκδηλώνονται µε επεισόδια µισαλλοδοξίας και απόρριψης πέρα από κάθε έλεγχο. Θύµατα των διακρίσεων είναι τα άτοµα ή οι οµάδες ατόµων που θεωρούνται διαφορετικοί, λόγω της φυλής, του χρώµατος, του φύλου, της γλώσσας, της θρησκείας, των πολιτικών ή άλλων πεποιθήσεων, της εθνικής ή κοινωνικής προέλευσης, της περιουσιακής κατάστασης, του τόπου γέννησης, της αναπηρίας ή του σεξουαλικού τους προσανατολισµού.

Οι διακρίσεις έχουν πολλά επίπεδα. Τον µεγαλύτερο αποκλεισµό και τη µεγαλύτερη περιστολή των δικαιωµάτων τους αντιµετωπίζουν τα περιθωριοποιηµένα άτοµα όταν επιχειρούν να αποκτήσουν πρόσβαση στη στέγαση, την τροφή, την ιατροφαρµακευτική περίθαλψη και την εκπαίδευση.

Τα άτοµα µε αναπηρία αποτελούν τη µεγαλύτερη και πιο µειονεκτούσα µειονότητα του κόσµου. Για παράδειγµα, το 98% των παιδιών µε αναπηρίες στις αναπτυσσόµενες χώρες δεν πηγαίνει στο σχολείο. Οι αυτόχθονες πληθυσµοί αντιπροσωπεύουν το 5% του συνολικού παγκόσµιου πληθυσµού, αλλά και το 15% των φτωχότερων µελών του. Οι γυναίκες εργάζονται τα δύο τρίτα των ωρών εργασίας και παράγουν τη µισή ποσότητα των τροφίµων παγκοσµίως. Ωστόσο, λόγω των διακρίσεων και των στερεοτύπων σχετικά µε τον ρόλο των φύλων, κερδίζουν µόνο το 10% του παγκόσµιου εισοδήµατος ενώ κατέχουν λιγότερο από το 1% των ιδιοκτησιών σε παγκόσµιο επίπεδο.

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




Η Ιστορία έχει αποδείξει επανειληµµένως ότι όταν οι διακρίσεις, η ανισότητα και η µισαλλοδοξία αποκτήσουν ρίζες, µπορούν να καταστρέψουν τα ίδια τα θεµέλια των κοινωνιών, να περάσουν τα σύνορα και να δηλητηριάσουν τις σχέσεις µεταξύ των εθνών. Η Ιστορία έχει επίσης επιβεβαιώσει ότι αυτού του είδους οι αποτρόπαιες πρακτικές δεν έχουν καµία απολύτως θετική πλευρά. Οι διακρίσεις υπονοµεύουν την κοινωνική και οικονοµική συνοχή της κοινωνίας. Αποµυζούν τους πόρους της. Σπαταλούν τα ταλέντα της. Περιθωριοποιούν τα παραγωγικά άτοµα και καταπιέζουν τη δηµιουργικότητά τους.

Οφείλουµε να καταπολεµήσουµε τη µισαλλοδοξία και τα στενά συµφέροντα που γεννούν τις διακρίσεις. Το πράττουµε ήδη. Το όραµα των υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωµάτων, η απόλυτη αποφασιστικότητα και η ενέργειά τους έχουν αποδώσει καρπούς.

Είναι αδιαµφισβήτητο ότι έχουµε επιτύχει αξιοσηµείωτη πρόοδο, αλλά δεν θα πρέπει να σταµατήσουµε εδώ. Οι διακρίσεις δεν εξαφανίζονται µόνες τους. Πρέπει να τις καταπολεµούµε εκεί που εµφανίζονται. Πρέπει να προχωρήσουµε µπροστά και να προχωρήσουµε γρήγορα.

∆εν πρέπει να παραβλέπουµε επίσης το γεγονός ότι η προστασία των ανθρωπίνων δικαιωµάτων µάς κάνει όλους πλουσιότερους. Αντίθετα, η υποβίβαση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας έχει συνέπειες για όλους µας. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τις σηµερινές πολυεθνικές και πολυπολιτισµικές κοινωνίες µας. Είναι επίσης εξαιρετικά επείγον να καταπολεµήσουµε τις διακρίσεις σε περιόδους κρίσης, όπως στην τρέχουσα οικονοµική ύφεση, η οποία έχει δυσανάλογες επιπτώσεις για τους περισσότερο ευάλωτους και τις ήδη περιθωριοποιηµένες οµάδες της κοινωνίας. Ο ανταγωνισµός για τους λιγοστούς πλέον πόρους εκθέτει τις µειονότητες σε υπόνοιες και επιθέσεις.

Στις 10 ∆εκεµβρίου 1948, η Οικουµενική ∆ιακήρυξη των Ανθρωπίνων ∆ικαιωµάτων διακήρυττε κατηγορηµατικά ότι όλοι οι άνθρωποι γεννιούνται ελεύθεροι και ίσοι στην αξιοπρέπεια και τα δικαιώµατα. Περισσότερα από εξήντα χρόνια αργότερα, τα λόγια αυτά ηχούν µε αµείωτη ένταση. Ας κάνουµε τις αρχές της Οικουµενικής ∆ιακήρυξης πραγµατικότητα παντού. Η παγκόσµια ανεκτικότητα και ο σεβασµός της διαφορετικότητας είναι ο µεγάλος µας στόχος.

Κείµενο της Navi Pillay (Ύπατη Αρµοστής των Η.Ε. για τα Ανθρώπινα ∆ικαιώµατα)

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Α. Να γράψετε την περίληψη του κειµένου σε 100 περίπου λέξεις.

(25 µονάδες)

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




Β 1. α. Να συµπληρώσετε το συµπέρασµα του συλλογισµού, να τον χαρακτηρίσετε ως προς την πορεία της σκέψης. Α. Η Ιστορία έχει αποδείξει επανειληµµένως ότι όταν οι διακρίσεις,

η ανισότητα και η µισαλλοδοξία αποκτήσουν ρίζες, µπορούν να περάσουν τα σύνορα και να δηλητηριάσουν τις σχέσεις µεταξύ των εθνών.

Β. Στις µέρες µας τα φαινόµενα αυτά δεν έχουν εκλείψει από τις κοινωνίες.

Γ. Εποµένως . . . . . . (4 µονάδες)

β. Να αναγνωρίσετε το είδος του κειµένου µε βάση τα δοµικά, υφολογικά και γλωσσικά χαρακτηριστικά του.

(3 µονάδες) Β2. «Τα άτοµα … σε παγκόσµιο επίπεδο»: ποια µέθοδο πειθούς χρησιµοποιεί η

συγγραφέας στην παράγραφο; (5 µονάδες)

Β3. α. Να εντοπίσετε στο κείµενο τρεις (3) λέξεις, οι οποίες εξασφαλίζουν τη συνοχή προτάσεων ή παραγράφων και να εξηγήσετε το διαρθρωτικό ρόλο τους.

β. υπονοµεύει, µισαλλοδοξία, πολυπολιτισµικές: να γράψετε µία πρόταση για κάθε λέξη, ώστε να αναδεικνύεται η σηµασία της.

(6 µονάδες) Β4. α. «Οι διακρίσεις … κάθε έλεγχο»: ποιον τρόπο ανάπτυξης εντοπίζετε στο

απόσπασµα της παραγράφου; β. «Οι διακρίσεις … προσανατολισµού»: ποια είναι τα δοµικά στοιχεία

της παραγράφου; (7 µονάδες)

Β5. «∆εν πρέπει να παραβλέπουµε επίσης το γεγονός ότι η προστασία των ανθρωπίνων δικαιωµάτων µάς κάνει όλους πλουσιότερους»: να αναπτύξετε την πρόταση αυτή σε παράγραφο αιτιολόγησης 80 περίπου λέξεων.

(10 µονάδες) Γ. «Η παγκόσµια ανεκτικότητα και ο σεβασµός της διαφορετικότητας είναι ο

µεγάλος µας στόχος». Η συγγραφέας διατυπώνει την άποψη αυτή ως επιστέγασµα του προβληµατισµού της. Με αφετηρία αυτή την πρόταση να συντάξετε ένα κείµενο 600 λέξεων, το οποίο θα διαβάσετε στην τάξη µε σκοπό να καταδείξετε και να αιτιολογήσετε τους παράγοντες απόρριψης της διαφορετικότητας στις σύγχρονες κοινωνίες, αλλά και να εξηγήσετε τους τρόπους µε τους οποίους θα επιτευχθεί ο στόχος της συγγραφέως.

(40 µονάδες)

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




ΤΑΞΗ: Γ΄ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ / ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ∆ΕΙΑΣ


ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α. ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Η συγγραφέας του κειµένου µε αφορµή την Ηµέρα των Ανθρώπινων ∆ικαιωµάτων αναφέρεται στην αναγκαιότητα προάσπισης του δικαιώµατος της διαφορετικότητας. Αρχικά επισηµαίνει τις πολλαπλές µορφές και τα επίπεδα των διακρίσεων που είτε εκδηλώνονται µε επεισόδια µισαλλοδοξίας και απόρριψης είτε µε περιστολή των δικαιωµάτων ατόµων ή κοινωνικών οµάδων. Τα φαινόµενα αυτά υπονοµεύουν τις σχέσεις των κρατών και την κοινωνική συνοχή, αλλά και καταπιέζουν τη δηµιουργικότητα ατόµων ικανών να προσφέρουν. Χωρίς να παραγνωρίζει την αξιοσηµείωτη πρόοδο που έχει συντελεστεί, κρίνει επιτακτική την ανάγκη της περαιτέρω καταπολέµησης της µισαλλοδοξίας και των συµφερόντων που προκαλούν τις διακρίσεις ειδικά σε περιόδους γενικότερης κρίσης, όπως η σηµερινή. Στόχος λοιπόν ήταν και παραµένει η ανεκτικότητα και ο σεβασµός στη διαφορετικότητα.

Β1. α. Εποµένως και στις µέρες µας οι διακρίσεις, η ανισότητα και η

µισαλλοδοξία µπορούν να δηλητηριάσουν τις σχέσεις µεταξύ των εθνών. Ο συλλογισµός χαρακτηρίζεται παραγωγικός, επειδή από µία γενική τεκµηριωµένη διαπίστωση στην πρώτη προκείµενη (Η ιστορία … εθνών), καταλήγει στο ειδικότερο συµπέρασµα (Εποµένως … των εθνών: αναφέρεται στη δηλητηρίαση των σχέσεων των εθνών και στις µέρες µας), το οποίο αποτελεί επαλήθευση της αρχικής θέσης σήµερα.

β. Το κείµενο είναι άρθρο. ∆ιαθέτει τίτλο και το µέγεθός του είναι

ευσύνοπτο. Η συντάκτρια πραγµατεύεται ένα θέµα µε χαρακτήρα επικαιρικό, δηλαδή το σεβασµό στη διαφορετικότητα. Στην αρχή δίνεται η αφόρµηση του άρθρου (Παγκόσµια ηµέρα των Ανθρωπίνων ∆ικαιωµάτων). Στο κύριο µέρος του άρθρου αναπτύσσεται ο σεβασµός της διαφορετικότητας, αλλά και αποτυπώνεται η σύγχρονη πραγµατικότητα των διακρίσεων. Η συγγραφέας εκ µέρους των Ηνωµένων Εθνών απευθύνει έκκληση στην παγκόσµια κοινότητα να γίνει σεβαστή η διαφορετικότητα υπενθυµίζοντας ότι τελικός σκοπός

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




είναι η κατίσχυση των αρχών της Οικουµενικής ∆ιακήρυξης Ανθρωπίνων ∆ικαιωµάτων. Το ύφος του κειµένου είναι σοβαρό και αντικειµενικό µε σαφείς θέσεις και τεκµήρια, ώστε να εξασφαλιστεί η καθολικότητα των απόψεων. Η χρήση α’ πληθυντικού (Οφείλουµε…, πράττουµε…, έχουµε επιτύχει…, προχωρήσουµε…, ∆εν πρέπει να παραβλέπουµε …, Ας κάνουµε…, ο µεγάλος µας στόχος) εξασφαλίζει την αµεσότητα. Η συντάκτρια απευθύνεται στους αναγνώστες της παροτρύνοντάς τους να οικειωθούν και να υιοθετήσουν τις αρχές του ανθρωπισµού και της ισότητας. Κυριαρχεί η αναφορική λειτουργία της γλώσσας. Ο ρηµατικός χρόνος είναι παροντικός για να δοθεί έµφαση και να αποτυπωθεί η σηµερινή εικόνα του φαινοµένου.

Β2. Η συγγραφέας χρησιµοποιεί την επίκληση στη λογική. Στην αρχή της

παραγράφου παραθέτει τη θέση της (Τα άτοµα µε … του κόσµου). Στη συνέχεια χρησιµοποιεί ως µέσα πειθούς τα τεκµήρια: i. παράδειγµα (Για παράδειγµα, το … στο σχολείο) και ii. στατιστικά στοιχεία (Οι αυτόχθονες … 5% του … και το 15% των

φτωχότερων µελών του./ Οι γυναίκες εργάζονται … παγκοσµίως. /Ωστόσο … κερδίζουν µόνο το 10% … λιγότερο από το 1% των ιδιοκτησιών σε παγκόσµιο επίπεδο.).

Με την επίκληση στη λογική η συγγραφέας πείθει για την ορθότητα της άποψής της. Με τα τεκµήρια αποσαφηνίζει την αποδεικτέα θέση και ενισχύει την αποδεικτική αξία µε αναντίρρητα στοιχεία.

Β3. α. λόγω (3η §): αιτιολογεί την προηγούµενη θέση (άτοµα που θεωρούνται

διαφορετικά). Για παράδειγµα (5η §): επεξηγεί, αποσαφηνίζει µε εισαγωγή παραδείγµατος την αρχική αποδεικτέα θέση (Τα άτοµα µε αναπηρία αποτελούν τη µεγαλύτερη και πιο µειονεκτούσα µειονότητα του κόσµου). Ωστόσο (5η §): εισάγει αντίθεση προς τα προηγούµενα (παραγωγή της µισής ποσότητας τροφίµων). Εναλλακτικά: (Η Ιστορία έχει) επίσης (6η §): προσθήκη επιχειρήµατος Αντίθετα (9η §): αντίθεση, εναντίωση προς την αρχική θέση (∆εν πρέπει να παραβλέπουµε … πλουσιότερους).

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




β. Η έξαρση της εγκληµατικότητας υπονοµεύει την κοινωνική αρµονία. Οι πολυπολιτισµικές κοινωνίες είναι αποτέλεσµα της µετακίνησης πληθυσµών και της συνύπαρξης ανθρώπων µε διαφορετικές καταβολές. Ο πολιτικά φανατισµένος εκδηλώνει τη µισαλλοδοξία ως παραλήρηµα µίσους και οργής προς κάθε άποψη διαφορετική από τη δική του.

Β4 α. Το απόσπασµα της παραγράφου αναπτύσσεται µε διαίρεση. Τα

συστατικά στοιχεία της διαίρεσης είναι: Α. ∆ιαιρετέα έννοια: διακρίσεις Β. ∆ιαιρετική βάση: µορφές Γ. Μέλη της διαίρεσης: κρυφές ή ολοφάνερες, δηµόσιες ή ιδιωτικές,

θεσµοθετηµένου ρατσισµού ή της εθνοτικής διαµάχης (ως ειδικές αποσαφηνίσεις της διαιρετικής βάσης)

β. Θεµατική περίοδος: Οι διακρίσεις µπορούν να λάβουν πολλές µορφές,

κρυφές ή ολοφάνερες, δηµόσιες ή ιδιωτικές. Λεπτοµέρειες ανάπτυξης: Μπορεί να πάρουν τη µορφή … προσανατολισµού. Επεξηγούνται οι µορφές διακρίσεων. Στην επόµενη φράση παρατίθενται τα θύµατα των διακρίσεων και οι λόγοι για τους οποίους θεωρούνται κάποιοι άνθρωποι διαφορετικοί. Κατακλείδα: ∆εν υπάρχει.

Β5. Είναι γεγονός ότι η απόρριψη της διαφορετικότητας αναδεικνύει την ανάγκη

προστασίας των δικαιωµάτων µε ευεργετικά αποτελέσµατα για το άτοµο και την κοινωνία. Ο άνθρωπος επιδεικνύοντας σεβασµό και ανοχή στο συνάνθρωπο εµπλουτίζεται ως προσωπικότητα και καταξιώνεται ηθικά. Η κοινωνία προοδεύει όχι µόνο υλικά, µα κυρίως ηθικά και πνευµατικά, επειδή αναγνωρίζει ως ίσους και τους διαφορετικούς και µε άξονα τη συλλογική δράση διαµορφώνει συνθήκες αρµονίας και ευηµερίας. Έτσι πραγµατώνονται οι θεµελιώδεις αρχές της ∆ηµοκρατίας και του κράτους δικαίου. Συνεπώς ο σεβασµός των δικαιωµάτων καθιστά πλουσιότερους άτοµα και λαούς.

Γ. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Συµµαθήτριες και συµµαθητές, οι σύγχρονες κοινωνίες χαρακτηρίζονται από τη συνύπαρξη ατόµων διαφορετικών δυνατοτήτων και πεποιθήσεων. Αυτή η ποικιλία απαιτεί το σεβασµό της προσωπικότητας όλων των ανθρώπων, την ανοχή στην ποικιλοµορφία και την άρση των διακρίσεων, ώστε να µπορέσει ο νέος τύπος

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




συµβίωσης των ανθρώπων να λειτουργήσει. Ωστόσο, παρά το δηµοκρατικό και φιλελεύθερο χαρακτήρα των αναπτυγµένων κοινωνιών διαρκώς παρουσιάζονται φαινόµενα απαξίωσης της διαφορετικότητας και προσβολής της προσωπικότητας ατόµων που διαφοροποιούνται ως προς την καταγωγή, τις αντιλήψεις, τις επιλογές ή τις ικανότητες από αυτό που θεωρείται «κανονικό» σε κάθε κοινωνία. (Παράγοντες απόρριψης της διαφορετικότητας στις σύγχρονες κοινωνίες) 1η § Ειδικότερα ένα τµήµα του πληθυσµού που αρνείται το διαφορετικό κατατρύχεται από ιδεοληψίες και συµπλεγµατικές αντιδράσεις. • Η συνεχιζόµενη κρίση του αξιακού συστήµατος οδηγεί στην απουσία

γνήσιου πνεύµατος ανθρωπισµού ή στην υποκριτική µόνο παρουσία του.

• Αναβιώνουν και ενισχύονται φοβικές αντιλήψεις και ιδεολογίες, οι οποίες επιβεβαιώνουν την ανωτερότητα µέσα από το στιγµατισµό του διαφορετικού.

• Έτσι εντείνεται η προσπάθεια της κοινωνίας να κρατήσει το συµπαγή της χαρακτήρα επισείοντας απειλές σε όποιον ανήκει στις «διαφορετικές» κατηγορίες.

2η § Οι ανασφάλειες και οι φοβίες, οι οποίες τείνουν να εξελιχθούν σε οµαδικές ψυχώσεις, οφείλονται στην κρίση φορέων αγωγής και κυρίως στην απουσία διαλόγου. • Η έλλειψη διαλόγου στην οικογένεια συντηρεί την καχυποψία του

ατόµου απέναντι στο διαφορετικό. Πολλές φορές µάλιστα ενισχύεται, όταν οι γονείς εµφορούνται από ακραίες ιδεολογίες.

• Στερεότυπα και προκαταλήψεις εµφυτεύονται από πολύ νωρίς στην κοινωνική συνείδηση του ατόµου και γίνονται αιτίες απόρριψης του διαφορετικού.

• Ειδικότερα στην εκπαίδευση απουσιάζει το ανθρωπιστικό περιεχόµενο µε αποτέλεσµα να ευνοούνται οι κατηγοριοποιήσεις και οι διακρίσεις των ανθρώπων.

• Ο αλλιώτικος λοιπόν εµπεριέχει εξ ορισµού το διαφορετικό και κατ’ επέκταση το επικίνδυνο. Έτσι χαρακτηρίζεται ως «ασθενής» από τα «υγιή» µέλη της κοινωνίας.

3η § Η απορριπτική αυτή τάση του διαφορετικού ενισχύεται στον κοινωνικό και οικονοµικό χώρο. • Ο µεγάλος αριθµός των οικονοµικών µεταναστών και των πολιτικών

προσφύγων έχει προκαλέσει έξαρση των ρατσιστικών ιδεολογιών και φορέων τους. Οι µετανάστες και οι πρόσφυγες γίνονται θύµατα

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




εκµετάλλευσης και ρατσιστικών συµπεριφορών, οι οποίες αναβιώνουν στις χώρες υποδοχής τους.

• Οι σύγχρονες απρόσωπες και µαζοποιηµένες κοινωνίες υιοθετούν τον τυποποιηµένο και οµοιόµορφο τρόπο σκέψης και ζωής. Εξοστρακίζονται, όµως, όσοι άνθρωποι, ιδέες ή εικόνες ταράζουν την αποδεκτή ισορροπία.

• Η απόρριψη του ανθρώπου από άνθρωπο «ηθικοποιείται» µε την υποτίµηση του θεωρούµενου ως «άλλου», διαφορετικού.

4η § Η άνιση κατανοµή πλούτου και δύναµης οδηγεί σε στέρηση βασικών δικαιωµάτων σε άτοµα, τα οποία δεν έχουν είτε την οικονοµική δυνατότητα είτε τη µόρφωση για να αντισταθούν και έτσι περιθωριοποιούνται. • Η υποχώρηση του κράτους πρόνοιας, ο συγκεντρωτισµός της εξουσίας

και η γραφειοκρατία δηµιουργούν κατηγορίες ευνοηµένων και µη στα πλαίσια της ίδιας κοινωνίας.

• Επιπλέον ο σύγχρονος άνθρωπος ναρκώθηκε από την υλική ευµάρεια και περιχαρακώθηκε αυτιστικά στο µικρόκοσµο των απολαύσεων αδιαφορώντας για το συνάνθρωπό του.

Για όλους αυτούς τους λόγους το διαφορετικό απορρίπτεται, περιθωριοποιείται, ενώ οι διακρίσεις εξακολουθούν µε κάθε µορφή να επιβιώνουν και να θέτουν υπό αµφισβήτηση το δηµοκρατικό και φιλελεύθερο χαρακτήρα των σύγχρονων κοινωνιών. Γι’ αυτό απαιτείται (Τρόποι µε τους οποίους θα επιτευχθεί ο στόχος της παγκόσµιας ανεκτικότητας και ο σεβασµός της διαφορετικότητας) 1η § Να επαναπροσδιοριστεί ο ρόλος των ηθικών αξιών απέναντι στις υλικές και οι άνθρωποι να επιδιώξουν την ηθικοπνευµατική τους ολοκλήρωση. • ∆ιαπαιδαγώγηση της νέας γενιάς στο εσωτερικό της οικογένειας µε

έµφαση στο σεβασµό της ετερότητας και στο πνεύµα ανεκτικότητας. • Ανθρωπιστική παιδεία και διαπολιτισµική εκπαίδευση µέσα από

µαθήµατα ανθρωπιστικού κυρίως χαρακτήρα (ιστορία, γλώσσα, θρησκευτικά), προγράµµατα ανταλλαγής µαθητών και οµαδικές εργασίες στις οποίες θα συµµετέχουν γηγενείς και αλλοδαποί µαθητές

2η § Η πολιτεία απαιτείται να πάρει πρωτοβουλίες µε σκοπό τον περιορισµό των ανισοτήτων και τη διασφάλιση της δηµοκρατικής λειτουργίας των θεσµών. • Η τήρηση και η διασφάλιση της αξιοκρατίας, της ισονοµίας και της

ισότητας πρέπει να αποτελέσουν πρωταρχικό µέληµα των αρχών κάθε κράτους.

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




• Αυτά θα οδηγήσουν στην ενσυνείδητη και κριτική αντιµετώπιση των κοινωνικών αλλαγών που συντελούνται, καθώς και στην ανοχή της κοινωνικής ποικιλοµορφίας.

3η § Οι ∆ιεθνείς Οργανισµοί και Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις µπορούν µε τη δράση τους να αµβλύνουν την αρνητική εικόνα για το διαφορετικό και να δηµιουργήσουν τις προϋποθέσεις για την κοινωνική αποδοχή του. • Οφείλουν να αναλάβουν εθελοντικές πρωτοβουλίες στήριξης των

αδυνάτων και να προβούν αφενός σε εντατικότερη ενηµέρωση των πολιτών για την αξία της διαφορετικότητας και αφετέρου σε αυστηρότερη κριτική των ενεργειών της εκάστοτε κρατικής εξουσίας.

• Έτσι θα εφαρµοστούν γενικευµένα οι διεθνείς συνθήκες από τους ∆ιεθνείς Φορείς και όχι µε επιλεκτική ευαισθησία.

4η § Τα Μέσα Ενηµέρωσης, αφού απεγκλωβιστούν από οικονοµικά και πολιτικά συµφέροντα, θα µπορέσουν να αφυπνίσουν τους πολίτες και να τους ενηµερώσουν για τα δικαιώµατά τους. • Ως ο ισχυρότερος ανώνυµος παιδαγωγός, οφείλουν µε παιδευτικά

προγράµµατα και εκποµπές να καταστήσουν το διαφορετικό οικείο, να αποµυθοποιήσουν την αρνητική του επενέργεια στη συλλογική συνείδηση.

• Με εµφανίσεις σε τηλεοπτικά προγράµµατα θα δραστηριοποιηθούν και οι πνευµατικοί άνθρωποι, οι οποίοι θα αναδείξουν την ισότητα και την ανθρώπινη αξία.

• Έτσι όσοι θεωρούν ότι ανήκουν στην οµάδα των «κανονικών» θα κατανοήσουν ότι για απροσδιόριστους λόγους ίσως βρεθούν στη θέση του στιγµατιζόµενου «διαφορετικού».

ΕΠΙΛΟΓΟΣ Φίλοι µου, κάθε άνθρωπος ως µοναδική προσωπικότητα έχει τη δική του αναντικατάστατη συµµετοχή στο κοσµικό έργο. Η σύνθεση των διαφορών δηµιουργεί την αρµονία στον κόσµο σα να πρόκειται για µια κοσµική ορχήστρα, η οποία συνθέτει τον οικουµενικό ρυθµό. Έτσι καθίσταται οµορφιά και αρετή η διαφορετικότητα, ενώ ο άνθρωπος υψώνεται ως αξία πάνω από κατασκευασµένες διαφορές και διακρίσεις. Ευχαριστώ για την προσοχή σας!

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2011

Επαναληπτικά Θέµατα ΟΕΦΕ 2011

Οµοσπονδία Εκπαιδευτικών Φροντιστών Ελλάδος (ΟΕΦΕ)

1

1

Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ∆ΕΙΑΣ

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ Α. ΚΕΙΜΕΝΟ Η εξέγερση των νέων, κυρίως µαθητών, τον τελευταίο µήνα του έτους (2008) ήρθε να µας υπενθυµίσει ότι τα χρόνια κυλάνε, για άλλους πιο ευχάριστα, για πολλούς όχι και τόσο, αλλά η κοινωνία µοιάζει να είναι ικανοποιηµένη απλώς µε αυτή τη ροή των πραγµάτων. Μας υπενθύµισαν ότι δεν υπάρχουν αξιόλογες µεταρρυθµίσεις, ριζοσπαστικές ιδέες να τη συνεπάρουν, αλλαγές που θα την προβληµατίσουν. Με άλλα λόγια, δεν υπάρχει πρόοδος. Πολλοί από αυτούς βλέπουν ότι δεν έχουν και µέλλον, ή πάντως αξιοπρεπές και δηµιουργικό µέλλον. Η ελληνική κοινωνία βρίσκεται ακίνητη εδώ και δεκαετίες. Αναρωτήθηκαν ορισµένοι αν είχε κοινωνικά χαρακτηριστικά αυτή η εξέγερση. Μα επρόκειτο για ένα µεγάλο κοµµάτι της µαθητικής νεολαίας σε όλες σχεδόν τις µεγάλες πόλεις και για ένα µεγάλο κοµµάτι της ελληνικής κοινωνίας. Αφορµή ήταν η δολοφονία του µαθητή Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου. Αλλά δεν ήταν µόνο το ψυχολογικό σοκ που ξεσήκωσε τους µαθητές και πολύ ακόµη κόσµο. Ήταν η οργή. Οργή για το ίδιο το γεγονός, αλλά κυρίως για τον τρόπο και το περιβάλλον όπου ζουν, για τον τρόπο που τους αντιµετωπίζει η πολιτεία. Η εξέγερση των νέων έσπασε µε βίαιο τρόπο την επιφάνεια της φαινοµενικής οµαλότητας και της εύθραυστης ευηµερίας. Οι ερµηνείες των φαινοµένων της εξέγερσης και της βίας που προκάλεσε ποικίλλουν αναλόγως του πολιτικού και ιδεολογικού οράµατος του κρίνοντος. Για άλλους ήταν η γενιά των 700 ευρώ, και ας είναι οι µαθητές ανένταχτοι στην αγορά, και ας ήταν διαστρωµατική η εξέγερσή τους αφού δεν ήταν µόνο τα παιδιά των φτωχών οικογενειών αλλά και των µεσαίων και ανώτερων στρωµάτων. Για άλλους ήταν ο ξένος δάκτυλος ή οι αναρχικοί της πλατείας. Και ας ήταν το παιδί τους εκεί. Η αλήθεια είναι ότι υπήρχαν χιλιάδες λόγοι για να κατεβεί ένας µαθητής στις διαδηλώσεις του ∆εκεµβρίου και δεν έµοιαζαν όλοι µεταξύ τους. Είναι επίσης αλήθεια ότι οι µαθητές δεν είχαν συγκεκριµένα πολιτικά αιτήµατα πέρα από το ότι αυτή η κοινωνία δεν τους βολεύει, και ίσως έχουν την αίσθηση ότι δεν τους πολυχρειάζεται. ∆εν θελήσαµε να κοιτάξουµε βαθιά στον εαυτό µας και να αναρωτηθούµε για το πώς κατασκευάστηκε αυτή η κοινωνία. Οι πολιτικοί νόµιζαν ότι η κοινωνία θα προχωράει µε κοινοτικά πακέτα, οι δε κυβερνώντες πιστεύουν ότι όσο έχουν πλειοψηφία µπορούν να νοµιµοποιούν όλες τις

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2011



2

2

πολιτικές και ποινικές ευθύνες τους. Υπουργός εµπλεκόµενος σε ένα από τα µεγαλύτερα πολιτικά σκάνδαλα των τελευταίων χρόνων δεν ήταν αυτός που ξεστόµισε ότι «το ηθικό είναι το νόµιµο»; ∆ηλαδή ανισότητα, αδιαφάνεια, διαπλοκή, διαφθορά, κοµµατισµός, αναξιοκρατία είναι ηθικά αρκεί να είναι νόµιµα; Γιατί να συµφωνήσει ένας νέος σε αυτό το συµπέρασµα; Ένας ποιητής γράφει κάπου πως «η πραγµατικότητα δεν γίνεται κατανοητή χωρίς την κατανόηση της αθλιότητας και της απελπισίας». Όσοι πιστεύουν ότι είναι ταγοί του έθνους χρειάζεται να σκύψουν πιο βαθιά σε αυτά τα σηµάδια που άτσαλα και βρώµικα η ελληνική νεολαία άφησε πάνω στα πεζοδρόµια της πόλης. Αλλά και οι υπόλοιποι, οι πολίτες αυτής της χώρας, χρειάζεται να πάρει ο καθένας το µερτικό του. Να συµβάλει καταρχάς στον προβληµατισµό τού τι πρέπει να γίνει και να κάνει προτάσεις. Μεταρρυθµιστικές, οδυνηρές ή ριζοσπαστικές, που θα «βλέπουν» όµως στο µέλλον. Και ας µην ξεχάσουν, ό,τι και να προτείνουν, να ζητήσουν για αυτό και τη γνώµη των παιδιών τους. Γιατί η εξέγερσή τους ήταν η ενηλικίωσή τους.

(Άρθρο, δηµοσιευµένο στο Βήµα, την 1η Ιανουαρίου 2009) Β. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 1. Να γράψετε την περίληψη του κειµένου σε 100 έως 120 λέξεις.

Μονάδες 25 2. Να σχολιάσετε σε 80 µε 100 λέξεις την φράση «η πραγµατικότητα δεν

γίνεται κατανοητή χωρίς την κατανόηση της αθλιότητας και της απελπισίας».

Μονάδες 12 3. Το κείµενο ανήκει στο γραµµατειακό είδος του άρθρου. Αναφερθείτε σε

τρία χαρακτηριστικά του γνωρίσµατα µε σχετικές αναφορές στο κείµενο.

Μονάδες 6 4. Με ποια συλλογιστική πορεία αναπτύσσει τη σκέψη του ο συγγραφέας

στην τρίτη παράγραφο του κειµένου; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

Μονάδες 7

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2011



3

3

5. α) µοιάζει, ροή, αξιόλογες, ριζοσπαστικές, συνεπάρουν: Να δώσετε από µία συνώνυµη για καθεµία από τις παραπάνω λέξεις της 1ης παραγράφου του κειµένου.

Μονάδες 5

β) αναρωτηθούµε, πιστεύουν, εµπλεκόµενος, διαφθορά, αναξιοκρατία: Να δώσετε από µία αντώνυµη για καθεµιά από τις παραπάνω λέξεις της 4ης παραγράφου του κειµένου.

Μονάδες 5 Γ. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ Σε ένα κείµενο που θα δηµοσιεύσετε στην ιστοσελίδα του σχολείου σας, καταθέτετε τις απόψεις σας για το θέµα της αµφισβήτησης και της συµµετοχής των νέων στα κοινά. Στο κείµενό σας να αναφερθείτε στους λόγους που µπορούν να εξεγείρουν τους νέους της εποχής µας αλλά και στους τρόπους µε τους οποίους µπορούν να συντελέσουν στην πρόοδο της κοινωνίας µέσα από τη συµµετοχή τους στα κοινά. (500 – 600 λέξεις)

Μονάδες 40

ΚΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ!

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2011



1

1

Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ∆ΕΙΑΣ


ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Β. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 1. Ο αρθρογράφος πραγµατεύεται στο συγκεκριµένο κείµενο την εξέγερση των

νέων , το ∆εκέµβρη του 2008, και τις προεκτάσεις της. Αρχικά τονίζει ότι η εξέγερση µας υπενθύµισε ότι ζούµε σε µία κοινωνία που βρίσκεται σε τέλµα. Στη συνέχεια, υπεραµύνεται του κοινωνικού χαρακτήρα της, υπογραµµίζοντας ότι µε αφορµή τη δολοφονία του Γρηγορόπουλου ένα µεγάλο κοµµάτι των µαθητών και της κοινωνίας διαµαρτυρήθηκαν για τον τρόπο που αντιµετωπίζονται. Αναφέρεται στη µαζικότητα της εξέγερσης µε βασικό αίτηµα την αλλαγή της κοινωνίας, που περιθωριοποιεί τους νέους, και την αλλαγή της νοοτροπίας των πολιτικών που διοικούν µε τακτικές που υποθάλπουν τη διαφθορά και την αναξιοκρατία. Τέλος, καταλήγει συνιστώντας στους επίδοξους πολιτικούς και πνευµατικούς ηγέτες να αφουγκραστούν τα µηνύµατα της εξέγερσης των νέων και στους πολίτες να συµµετέχουν ενεργά στη µεταρρύθµιση της κοινωνίας µε ορίζοντα το µέλλον.

2. Στην εποχή του υλικού ευδαιµονισµού βλέπουµε την πραγµατικότητα µέσα

από το δικό µας ιδιοτελές πρίσµα χωρίς καµιά διάθεση προβληµατισµού και ουσιαστικής συµµετοχής στο κοινωνικό γίγνεσθαι. Αυτή η αντιµετώπιση της πραγµατικότητας όµως είναι επιφανειακή και αποπροσανατολίζει από τα βασικά προβλήµατα της κοινωνίας. Η πραγµατικότητα γίνεται κατανοητή όταν εξετάζονται και οι αρνητικές πτυχές της. Γι’ αυτό πρέπει να δούµε σε βάθος τα προβλήµατα που αντιµετωπίζει ο σύγχρονος άνθρωπος. Πιο συγκεκριµένα να προσεγγίσουµε ουσιαστικά τα προβλήµατα της ανεργίας, της ανισότητας, της αναξιοκρατίας, της διαφθοράς, της φτώχιας, της οικολογικής καταστροφής, της πείνας, του ρατσισµού, της βίας και των πολεµικών συγκρούσεων. Τότε µόνο θα δούµε τις άθλιες συνθήκες που δηµιουργούν τα προβλήµατα αυτά, θα ευαισθητοποιηθούµε και θα κινητοποιηθούµε για την ουσιαστική επίλυσή τους.

3. α. Έχει αφόρµηση από επίκαιρο θέµα [«η εξέγερση των νέων του

τελευταίου µήνα του έτους (2008) »] για την εποχή που γράφτηκε και σχολιάζοντας, ερµηνεύει το γεγονός της νεανικής αντίδρασης µε αναφορές στη σύγχρονη κοινωνική πραγµατικότητα.

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2011



2

2

β. Ανήκει στην κατηγορία των άρθρων γενικού ενδιαφέροντος, συγκεκριµένα κοινωνικού. Πραγµατεύεται ένα θέµα που απασχολεί την κοινή γνώµη, την αντίδραση των νέων.

γ. Κυριαρχεί η αναφορική λειτουργία της γλώσσας.

δ. Έχει ουδέτερο ύφος. Ενδεικτική είναι η χρήση γ΄ προσώπου (π.χ.

«µοιάζει, δεν υπάρχουν, βρίσκεται, επρόκειτο.... »).

ε. Έχει σύντοµη έκταση. 4. Η τρίτη παράγραφος του κειµένου αναπτύσσεται µε παραγωγική συλλογιστική

πορεία. Ο συγγραφέας ξεκινά από τη γενική διαπίστωση ότι οι ερµηνείες για τα φαινόµενα εξέγερσης και βίας (που προκάλεσε η δολοφονία του µαθητή Αλέξη Γρηγορόπουλου) διαφέρουν ανάλογα µε το πολιτικό και το ιδεολογικό υπόβαθρο αυτού που κρίνει. Στη συνέχεια, δικαιολογεί την άποψή του µε την ειδικότερη θέση ότι κάποιοι κατηγορούν τα παιδιά των 700 ευρώ γι’ αυτά τα γεγονότα, ενώ άλλοι τους ξένους δακτύλους ή τους αναρχικούς.

5. α) µοιάζει: φαίνεται

ροή: εξέλιξη αξιόλογες: σηµαντικές, αξιοσηµείωτες ριζοσπαστικές: ρηξικέλευθες, καινοτόµες συνεπάρουν: ενθουσιάσουν

β) αναρωτηθούµε: αποδεχτούµε

πιστεύουν: αµφιβάλλουν, αµφισβητούν εµπλεκόµενος: αµέτοχος διαφθορά: διαφάνεια, νοµιµότητα αναξιοκρατία: αξιοκρατία

Γ. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ ΤΙΤΛΟΣ: Η ΝΕΑΝΙΚΗ ΑΜΦΙΣΒΗΤΗΣΗ Α: ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Σε κάθε κοινωνία, σε κάθε εποχή και κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες, το πιο ελπιδοφόρο κοµµάτι µιας κοινωνίας είναι οι νέοι άνθρωποι. Είναι η δύναµη που µπορεί να ανανεώσει και να ωθήσει προς την εξέλιξη κάθε πτυχή της κοινωνικής ζωής. Όταν λοιπόν οι νέοι σε µία κοινωνία εξεγείρονται η κοινωνία αυτή οφείλει να σκύβει µε ενδιαφέρον και αγάπη και να νιώθει τους λόγους που πυροδοτούν την κάθε εξέγερση των νέων.

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2011



3

3

Β: ΚΥΡΙΟ ΜΕΡΟΣ

1. Α΄ ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ: ΛΟΓΟΙ ΠΟΥ ΕΞΕΓΕΙΡΟΥΝ ΤΟΥΣ ΝΕΟΥΣ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ ΜΑΣ Ανεργία, οικονοµικό αδιέξοδο, ασφυξία των νέων, γενιά των 700 ευρώ,

και από την άλλη πλουτισµός, ατοµισµός, αποθέωση της λογικής του χρήµατος.

Ανεπάρκεια του εκπαιδευτικού συστήµατος, τεχνοκρατικός χαρακτήρας, τυποποιηµένες γνώσεις, εντατικοποίηση και εξετασιοκεντρικός χαρακτήρας, ανούσιο περιεχόµενο.

Κρίση ηθικών και κοινωνικών αξιών, ανισότητα οικονοµική και κοινωνική, µεγάλες οµάδες νέων ανθρώπων που εξωθούνται στο κοινωνικό και επαγγελµατικό περιθώριο.

Κρίση των ανθρώπινων σχέσεων, ωφελιµισµός και υστεροβουλία, φόβος και αποξένωση της σύγχρονης µεγαλούπολης.

∆υσλειτουργία της δηµοκρατίας – διαφθορά – αδιαφάνεια – αδυναµία προβολής των αιτηµάτων της νέας γενιάς που αισθάνεται αποκλεισµένη από την πολιτική εκπροσώπηση.

Άνοδος αντιανθρώπινων, µισαλλόδοξων και ρατσιστικών ιδεολογιών και αντίστοιχων πολιτικών κοµµάτων – στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες -, που προτάσσουν µε δογµατικό τρόπο αντιδηµοκρατικά, εθνικιστικά και ξενοφοβικά κηρύγµατα και ευαγγελίζονται έναν ασφυκτικό και αυταρχικό θαυµαστό νέο κόσµο.

Πολιτιστική ισοπέδωση, κυριαρχία του µοντέλου της τηλεοπτικής αισθητικής, χλευασµός από τα τηλεοπτικά ανεγκέφαλα και επιφανειακά πρότυπα και είδωλα κάθε διαφορετικής ποιοτικής πρότασης που υπερβαίνει την λογική της τηλεοπτικής πραγµατικότητας.

Η καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος και η έλλειψη ουσιαστικών θεσµών και δράσεων προς την κατεύθυνση της ανατροπής µιας πορείας που φαντάζει χωρίς επιστροφή.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ: Εκτός από τους παραπάνω λόγους η εξέγερση είναι συνυφασµένη µε

την ίδια τη νεότητα, αφού αποτελεί συστατικό της στοιχείο. Κατά συνέπεια είναι εύλογο να περιµένει κανείς την εξέγερση των νέων µε όποιον τρόπο και αν αυτή τελικά εκφράζεται.

Μια άλλη οµάδα ανθρώπων επισηµαίνει πάλι, ότι η εξέγερση των νέων είναι προϊόν της ευκολίας µε την οποία παραχωρήθηκαν στη γενιά αυτή όλα τα αγαθά που επιθυµούσε –κυρίως υλικά αγαθά- µε ευθύνη –κυρίως -της οικογένειας. Όταν λοιπόν η νέα γενιά συνειδητοποιεί ότι τίποτε δεν πρέπει να θεωρείται δεδοµένο, αισθάνεται προδοµένη και αντιδρά ανώριµα, σπασµωδικά και βίαια, χωρίς να αναλαµβάνει τις ευθύνες που της αντιστοιχούν και χωρίς να δείχνει διάθεση να εργαστεί σκληρά για να ξεπεράσει την κρίση.

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2011



4

4

2. Β΄ ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ: ΤΡΟΠΟΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΟ∆Ο ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

ΠΡΟΟ∆ΕΥΤΙΚΗ ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΣΤΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΑΥΤΑ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ∆ΩΣΕΙ ΜΟΝΟ Η ΥΓΙΗΣ ΚΑΙ ΙΣΟΡΡΟΠΗΜΕΝΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΣΤΑ ΚΟΙΝΑ ΠΟΥ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΠΙΤΕΥΧΘΕΙ ΜΕ ΠΟΙΚΙΛΟΥΣ ΤΡΟΠΟΥΣ

∆ιαµόρφωση υγιούς πολιτικής συνείδησης άσκηση στις δηµοκρατικές

διαδικασίες, στις αρχές του διαλόγου και της ισότητας µέσω του θεσµού της οικογένειας και της εκπαίδευσης- (συµµετοχή-ανάληψη πρωτοβουλιών στο πλαίσιο των σχολικών κοινοτήτων).

Συµµετοχή στο δηµόσιο διάλογο είτε θεσµικά – µέσω των φοιτητικών συλλόγων ή των µαθητικών κοινοτήτων- είτε µεµονωµένα – µέσω της δηµόσιας διαβούλευσης-.

Θετική οπτική και προτάσεις - λύσεις και όχι µόνο εντοπισµός των κακώς κειµένων και άσκηση αρνητικής κριτικής.

Συµµετοχή στις πολιτικές οργανώσεις –πολιτικές νεολαίες ή κόµµατα – και στα κοινωνικά κινήµατα, χωρίς όµως φανατισµό και κοµµατικό πατριωτισµό, που ακυρώνουν την κριτική σκέψη και τη δηµιουργική σύζευξη των αντιτιθέµενων απόψεων.

Συνδικαλιστική δράση –συµµετοχή στις µαθητικές κοινότητες, τους φοιτητικούς συλλόγους και στις οργανώσεις των εργαζοµένων- και άρνηση στους χώρους αυτούς κάθε λογικής που θα προτάσσει τα κοµµατικά και προσωπικά συµφέροντα.

Ενεργή δράση και στήριξη των µη κυβερνητικών οργανώσεων παρέµβασης στην κοινωνία και το περιβάλλον – ∆ιεθνής Αµνηστία, WWF, GREEN PEACE –. Η εθελοντική συµµετοχή και δράση των νέων στις οργανώσεις αυτές αποτελεί το πιο αισιόδοξο µήνυµα της εποχής µας.

Αξιοποίηση των δυνατοτήτων του διαδικτύου – χώρος συζητήσεων, ανταλλαγής απόψεων, εναλλακτικής ενηµέρωσης-. Είναι χαρακτηριστικό ότι το διαδίκτυο και τα δίκτυα κοινωνικής δικτύωσης (Twitter και Facebook) αποτέλεσαν το βασικό εργαλείο για την εξέγερση των λαών και των νέων στις χώρες της Βόρειας Αφρικής –Αίγυπτος, Τυνησία, Λιβύη-.

Πολιτιστικές οµάδες που θα προτείνουν µια διαφορετική προσέγγιση και θα αποτελέσουν απάντηση στη µονοκρατορία της τηλεοπτικής εικόνας.

Γ: ΕΠΙΛΟΓΟΣ ∆εν νοείται ζωντανή, δρώσα και ευφάνταστη κοινωνική και πολιτική ζωή χωρίς την ενεργητική συµµετοχή των νέων. Η καθοριστική συµβολή τους αποτελεί την εγγύηση για τη δηµιουργία κοινωνιών που θα µπορούν να καθορίζουν τις εξελίξεις και να προωθούν την ανθρωπότητα σε δρόµους δικαιοσύνης και συναδέλφωσης ιδιαίτερα σε περιόδους κρίσεων.

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2010


Τα θέµατα προορίζονται για αποκλειστική χρήση της φροντιστηριακής µονάδας

1

1

Γ' ΤΑΞΗ ΓΕΝ.ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ∆ΕΙΑΣ


ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ Η εθνική οµοιογένεια και η δηµοκρατία Τα εκπαιδευτικά συστήµατα όλων των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και το ελληνικό, είναι έντονα εθνοκεντρικά. Εµφανίζουν τα έθνη σαν αιώνιες οντότητες, αποσιωπούν τις µακριές διαδικασίες διαµόρφωσης των εθνών και παρουσιάζουν τα σηµερινά έθνη-κράτη να κατοικούνται από πληθυσµούς απολύτως οµοιογενείς πολιτισµικά.. [...] Η εθνική οµοιογένεια είναι µύθος κοινός στα σχολικά συστήµατα των ευρωπαϊκών χωρών και έχει στενή σχέση µε δύο σοβαρά φαινόµενα της εποχής µας. Το ένα είναι ο φόβος, που κατέχει πλατιά κοινωνικά στρώµατα σε διάφορες χώρες, για την αλλοίωση ή εξαφάνιση της εθνικής κουλτούρας (γλώσσας, θρησκείας, ταυτότητας) εξαιτίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το δεύτερο φαινόµενο είναι συνέπεια του πρώτου και συνοψίζεται σε ξενοφοβικές και ρατσιστικές θέσεις για την ανάγκη να προστατευθεί η κάθε χώρα από την παρουσία αλλοεθνών µεταναστών και προσφύγων που αλλοιώνουν την εθνική οµοιογένεια. Ο φόβος αλλοίωσης ή και απώλειας της εθνικής κουλτούρας, µε αίτιο τη συνάντηση των πολιτισµών και την αλληλεπίδραση, τη συνεργασία των λαών και την παρουσία µεταναστών εργαζοµένων, παρουσιάζει µία χαρακτηριστική ιδιαιτερότητα. Ο φόβος αυτός δεν εµφανίζεται µόνο σε µικρές και ανίσχυρες οµάδες. Αντίθετα, συχνότερα εµφανίζεται σε οµάδες ισχυρές αριθµητικά και κυρίαρχες πολιτισµικά για τις οποίες δεν υπάρχει κανένας ρεαλιστικός κίνδυνος αλλοίωσης. [...] Ο φόβος, δηλαδή, είναι έκφραση µίας τάσης προς τη µισαλλοδοξία και την αυταρχική κοινωνία. Αν αυτός ο φόβος πήγαζε από πραγµατικούς κινδύνους να αλλοιωθούν τα πολιτισµικά χαρακτηριστικά µίας ανθρώπινης οµάδας, η Ελλάδα π.χ. θα ήταν σε θέµατα θρησκείας η ανεκτικότερη χώρα της Ευρώπης. Η πολύ υψηλή θρησκευτική οµοιογένεια θα δηµιουργούσε ένα γενικό αίσθηµα ασφάλειας και σιγουριάς απέναντι στις θρησκευτικές διαφορές και θα οδηγούσε σε πλήρη ελευθερία άσκησης της λατρείας όλων των άλλων θρησκειών στις οποίες πιστεύουν οι λίγοι πολίτες αυτής της χώρας που δεν ανήκουν στην επικρατούσα θρησκεία, καθώς και οι µετανάστες και λοιποί αλλοεθνείς. Ωστόσο, όπως συµπεραίνουν νοµικοί, πολιτικοί, επιστήµονες και πανεπιστηµιακοί καθηγητές Θεολογίας, η Ελλάδα είναι στα θέµατα θρησκείας η λιγότερο ελεύθερη για τους αλλόθρησκους χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η έννοια της οµοιογένειας, λοιπόν, και οι φόβοι αλλοίωσής της σχετίζονται µε την αυταρχική κοινωνία και ενέχουν κινδύνους θεµελιωδώς πολιτικούς.

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2010



2

2

Η εθνική πολιτισµική οµοιογένεια παρουσιάζει τα µέλη του έθνους σαν να ήταν απολύτως ίδια και οµοιογενή, χωρίς γεωγραφικές, κοινωνικές, οικονοµικές και πολιτισµικές διαφορές. Για να το πετύχει αυτό, συχνά περιγράφει το έθνος σαν µια αρµονική και αγαπηµένη οικογένεια. Αυτή η παροµοίωση του έθνους-κράτους µε την οικογένεια έχει πολλές αφανείς, αλλά ιδιαίτερα σοβαρές πολιτικές συνέπειες. Καλλιεργεί τα παραδοσιακά και ρατσιστικά στερεότυπα, γιατί αποδίδει στο κάθε άτοµο τα χαρακτηριστικά της οµάδας και στην οµάδα τα χαρακτηριστικά ενός ατόµου. Έτσι, εµποδίζει την κατανόηση των πολιτικών φαινοµένων. Αν π.χ. δεν καλλιεργείται το στερεότυπο ότι π.χ. οι Ιταλοί στον Β’ Παγκόσµιο Πόλεµο ήταν δειλοί, ανοίγει ο δρόµος για να γίνει αντιληπτό ότι µεγάλο µέρος του ιταλικού λαού, που έστειλε ο Μουσολίνι σε πολέµους, δεν ήθελε ούτε να σκοτωθεί ούτε να σκοτώσει για τη φασιστική κυβέρνησή του. Η παρουσίαση του έθνους σαν µια αγαπηµένη και αρµονική οικογένεια έχει για την ίδια την εθνική οµάδα ακόµη πιο σοβαρές πολιτικές συνέπειες. Αποκρύπτει τις κοινωνικές διαφορές και ναρκοθετεί τη δηµοκρατική κοινωνία. Η παροµοίωση του έθνους µε την οικογένεια περιθωριοποιεί όλες τις άλλες κοινωνικές ταυτότητες εκτός της εθνικής. Έτσι παραµερίζει τις κοινωνικές και οικονοµικές διαφορές και επιτρέπει ν’ αποκρύπτονται οι σχέσεις ανισότητας και κυριαρχίας ανάµεσα στις κοινωνικές τάξεις. Παραµερίζει τις τεράστιες διαφορές ανδρών και γυναικών και επιτρέπει ν’ αποκρύπτονται οι σχέσεις ανισότητας και κυριαρχίας ανάµεσα στα κοινωνικά φύλα. Ίσως, τέλος, το σηµαντικότερο να είναι ότι η ταύτιση του έθνους µε την οικογένεια υποκρύπτει την παροµοίωση της εξουσίας µε τους γονείς. Η έννοια του πολίτη, όπως την ορίζει η δηµοκρατική θεωρία του κοινοβουλευτισµού, υποβιβάζεται και οι υπεύθυνοι πολίτες µετατρέπονται στα «παιδιά» της πολιτικής εξουσίας, δηλαδή ανήλικα και ανεύθυνα, που χρειάζονται προστασία και έλεγχο.

Άννα Φραγκουδάκη, εφ. Τα Νέα, 21/6/1997 (διασκευασµένο κείµενο)

ΑΣΚΗΣΕΙΣ A. Να παρουσιάσετε την περίληψη του κειµένου στους συµµαθητές σας σε 120 -

140 λέξεις. Μονάδες 25

Β1. «Ίσως, τέλος, το σηµαντικότερο να είναι ότι η ταύτιση του έθνους µε την οικογένεια υποκρύπτει την παροµοίωση της εξουσίας µε τους γονείς». Να αναπτύξετε την παραπάνω άποψη σε µια παράγραφο 80-90 λέξεων.

Μονάδες 12 Β2. Ποιον τρόπο και ποια µέσα πειθούς χρησιµοποιεί η συγγραφέας στην 8η

παράγραφο (Καλλιεργεί τα παραδοσιακά … κυβέρνησή του.); Μονάδες 6

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2010



3

3

Β3. Να εντοπίσετε πώς επιτυγχάνεται η συνοχή από τη 2η έως και την 6η παράγραφο του κειµένου.

Μονάδες 6 Β4. Ποια η δοµή και ο τρόπος ανάπτυξης της 10ης παραγράφου (Η παροµοίωση …

στα κοινωνικά φύλα); Να αιτιολογηθεί η απάντησή σας Μονάδες 6

Β5. α) αποσιωπούν, οµοιογένεια, αλλοιώνουν: να γράψετε από ένα συνώνυµό τους.

β) αλληλεπίδραση, αυταρχικός: από το τελευταίο συνθετικό των παραπάνω λέξεων να γράψετε ένα απλό παράγωγο.

Μονάδες 5 Γ. Σε µια εισήγησή σας ( 600 περίπου λέξεων) στη Βουλή των Εφήβων, αναλύετε

για ποιους λόγους η εκπαίδευσή µας πρέπει να αντιµετωπίζει τους νέους και ως Ευρωπαίους πολίτες , καθώς και πώς θα τους ετοιµάσει ώστε να σταθούν στην Ευρωπαϊκή πραγµατικότητα.

Μονάδες 40

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2010



1

1



ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α. ΠΕΡΙΛΗΨΗ:

Αγαπητοί συµµαθητές, Η συγγραφέας στο κείµενό της εστιάζει στο µύθο της οµοιογένειας ενός έθνους και στις συνέπειές του. Αρχικά, υποστηρίζει πως ο Εθνοκεντρικός χαρακτήρας των ευρωπαϊκών εκπαιδευτικών συστηµάτων καλλιεργεί αυτό το µύθο µε συνέπεια το φόβο της εξάλειψης της εθνικής κουλτούρας και την καλλιέργεια ξενοφοβίας και ρατσισµού ακόµα και σε χώρες πολιτισµικά κυρίαρχες. Ο φόβος αυτός οδηγεί στη µισαλλοδοξία, φέρνοντας ως παράδειγµα την Ελλάδα που αν και υπάρχει ισχυρή θρησκεία δεν δείχνει ανοχή στους αλλόθρησκους και αλλοεθνείς. Μέσω παραδειγµάτων υποστηρίζεται πως η Εθνική οµοιογένεια υποκρύπτει πολιτικούς κινδύνους αφού η συχνή παροµοίωση του έθνους µε την οικογένεια διαιωνίζει στερεότυπα και υποθάλπει την ανισότητα µέσα στο κοινωνικό σύνολο. Τέλος, καταλήγει η συγγραφέας, υπονοµεύεται η δηµοκρατία αφού υποβιβάζεται η έννοια του πολίτη που µετατρέπεται σε ετερόβουλο ον στα πλαίσια µιας εξουσίας πατερναλιστικού χαρακτήρα.

Β.1. Πίσω από την πρακτική της ταύτισης του έθνους µε την οικογένεια

υπολανθάνει η παροµοίωση της εξουσίας µε τους γονείς. Το κράτος, λοιπόν, σαν γονέας αυτοπροσδιορίζεται ως ο µοναδικός υπεύθυνος για το µέλλον των «παιδιών» του, που δεν είναι άλλοι από τους πολίτες. Οι τελευταίοι στο ρόλο των «τέκνων» είναι «υποχρεωµένοι» να ακολουθούν τις συµβουλές της µητέρας – εξουσίας στερούµενοι την ευθύνη, την αυτενέργεια, τη δράση που χαρακτηρίζει ένα δηµοκρατικό πολίτη. Αυτός ο πατερναλισµός, λοιπόν, εξυπηρετεί την εξουσία που ανεµπόδιστα χαράζει το µέλλον των «παιδιών» της µε βάση τα δικά της κριτήρια πλήττοντας ταυτόχρονα τη ∆ηµοκρατία.

Β.2. Η παράγραφος αναπτύσσεται µε επίκληση στη λογική του δέκτη. Η

συγγραφέας χρησιµοποιεί ως µέσα πειθούς επιχειρήµατα (Καλλιεργεί … των πολιτικών φαινοµένων) καθώς και τεκµήρια και συγκεκριµένα παραδείγµατα. Πρώτον, το παράδειγµα της καλλιέργειας στερεοτύπων καθώς και, δεύτερον, το ιστορικό παράδειγµα που αντλεί από το Β΄ Παγκόσµιο πόλεµο.

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2010



2

2

Β.3. Η συνοχή ανάµεσα στις παραγράφους επιτυγχάνεται:

• 2η – 3η: µε νοηµατική σύνδεση αφού στην τρίτη παράγραφο εντοπίζει την ιδιαιτερότητα του φόβου που έχει αναλύσει στη δεύτερη παράγραφο (σε αυτό συνδράµει και η λέξη «φόβος» στην τρίτη) καθώς και µε επανάληψη λέξης: «αλλοιώνουν» στην 1η παράγραφο και «αλλοίωσης» στη 2η.

• 3η -4η: µε νοηµατική σύνδεση αφού συνεχίζει να προσδιορίζει το φόβο στον οποίο αναφέρεται στην προηγούµενη παράγραφο καθώς και µε τη διαρθρωτική λέξη «δηλαδή» που δηλώνει επεξήγηση.

• 4η – 5η: µε τη διαρθρωτική λέξη «ωστόσο» που δηλώνει αντίθεση. • 5η – 6η: µε τη διαρθρωτική λέξη «λοιπόν» που δηλώνει συµπέρασµα

Β.4 . ∆οµή παραγράφου

θεµατική πρόταση: «Η παροµοίωση του … ταυτότητες εκτός της εθνικής». λεπτοµέρειες: « Έτσι παραµερίζει … στα κοινωνικά φύλα». κατακλείδα: δεν υπάρχει Τρόπος ανάπτυξης Η παράγραφος αναπτύσσεται µε αίτιο – αποτέλεσµα αφού στη θεµατική περίοδο η συγγραφέας παρουσιάζει την αιτία (η περιθωριοποίηση όλων των κοινωνικών ταυτοτήτων λόγω της παροµοίωσης έθνους οικογένειας) και στη συνέχεια τα αποτελέσµατα (απόκρυψη σχέσεων ανισότητας ανάµεσα στις κοινωνικές τάξεις και ανάµεσα στα φύλα), κάτι που πιστοποιείται και από την ύπαρξη του «έτσι».

Β.5. α) αποσιωπούν: αποκρύπτουν

οµοιογένεια: οµοιοµορφία αλλοιώνουν : νοθεύουν

β) αλληλεπίδραση: δραστικός αυταρχικός: αρχή

Γ. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ: Κυρίες και κύριοι βουλευτές, αναφερόµαστε στον εθνικό χαρακτήρα που έχει η εκπαίδευση µας στην Ευρωπαϊκή πραγµατικότητα όπως έχει διαµορφωθεί τα τελευταία

χρόνια στην ανάγκη ανταπόκρισης της ελληνικής εκπαίδευσης στις ευρωπαϊκές

προκλήσεις της εποχής µας.

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2010



3

3

ΚΥΡΙΩΣ ΘΕΜΑ: Ζητούµενο α': για ποιους λόγους η εκπαίδευσή µας πρέπει να αντιµετωπίζει

τους νέους και ως Ευρωπαίους πολίτες. Η νέα Ευρωπαϊκή πραγµατικότητα, η ενοποίηση σε θεσµικό-πολιτικό-

οικονοµικό επίπεδο. Ένα µεγάλο µέρος της πολιτικής της χώρας µας χαράσσεται στην Ευρώπη. Ο Έλληνας ως Ευρωπαίος πολίτης θα κλιθεί να αναλάβει ευθύνες, να λάβει αποφάσεις, να ψηφίσει. Τα προβλήµατα (µετανάστευση, βία, ναρκωτικά, καταστροφή του

περιβάλλοντος, οικονοµική κρίση) δεν επιλύονται πια σε εθνικό επίπεδο αλλά στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ζούµε σε µια εποχή έξαρσης του εθνικισµού και η µοναδική λύση είναι

η συνειδητοποίηση της Ευρωπαϊκής µας ταυτότητας και η καλλιέργεια κλίµατος ανεκτικότητας στα πλαίσια της Ευρώπης. Η εξέλιξη της τεχνολογίας (Μ.Μ.Ε., µέσα µεταφοράς), η

παγκοσµιοποίηση καθώς και η διεύρυνση της Ευρώπης καθιστούν εύκολη και συχνή την επαφή µε τους Ευρωπαίους συµπολίτες µας. Τόσο στα πλαίσια του τουρισµού, όσο και σε επαγγελµατικό, εµπορικό και πολιτικό πεδίο θα πρέπει να σταθούµε ως ισότιµοι Ευρωπαίοι, απέναντι στις προκλήσεις του µέλλοντος, χωρίς φαινόµενα επαρχιωτισµού και σύνδροµα κατωτερότητας. Αν το σχολείο αντιµετωπίσει το µαθητή ως Ευρωπαίο από µικρή ηλικία

τότε ο νέος εξοικειώνεται µε την Ευρωπαϊκή πραγµατικότητα, δεν εντυπωσιάζεται εύκολα από το ξένο αφού το έχει δει στις πραγµατικές του διαστάσεις. Εποµένως, µειώνεται ο κίνδυνος αλλοίωσης της εθνικής του ταυτότητας, τόσο µέσω της αποµυθοποίησης του διαφορετικού όσο και µέσω της σύγκρισής του µε αυτό. Πολλοί νέοι θα ακολουθήσουν πτυχιακές και µεταπτυχιακές σπουδές

στα Ευρωπαϊκά πανεπιστήµια ενώ αρκετοί από αυτούς ίσως εργαστούν στην Ευρώπη .

Ζητούµενο β΄: πώς θα τους ετοιµάσει (τους νέους) ώστε να σταθούν στην

Ευρωπαϊκή πραγµατικότητα. Μέσα από τη διδασκαλία µαθηµάτων που θα φέρουν σε επαφή το

µαθητή µε την ιστορία, τη λογοτεχνία και γενικότερα τον πολιτισµό και την τέχνη της Ευρώπης, αλλά και µε τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των άλλων Ευρωπαϊκών χωρών. Είναι σηµαντικό οι Έλληνες µαθητές να αντιληφθούν τη σηµαντική προσφορά του ελληνικού πολιτισµού στην Ευρώπη αλλά και αντίστροφα τις επιρροές του Ευρωπαϊκού πολιτισµού στο δικό µας. Ενηµέρωση για την Ευρωπαϊκή πραγµατικότητα αναφορικά µε τους

θεσµούς, τους φορείς, τα όργανα, την πολιτική, τα δικαιώµατα και τις υποχρεώσεις ενός Ευρωπαίου πολίτη, τις ισορροπίες που έχουν διαµορφωθεί καθώς και τα προβλήµατα που αντιµετωπίζει η Ευρώπη.

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2010



4

4

Εκπαιδευτικές εκδροµές και προγράµµατα ανταλλαγής µαθητών στα πλαίσια της ∆ευτεροβάθµιας και της Τριτοβάθµιας εκπαίδευσης ώστε να γνωρίσουν από κοντά την Ευρωπαϊκή πραγµατικότητα καθώς και συνεργασία σε επίπεδο σχολείων µε κοινές δραστηριότητες, ανταλλαγή απόψεων και εµπειριών, κοινή δράση για τα προβλήµατα της Ευρώπης. Επίσης µέσω της τηλεκπαίδευσης θα µπορούσαν οι Έλληνες µαθητές να παρακολουθούν κάποιες διδακτικές ώρες σε σύνδεση µε Ευρωπαϊκά σχολεία. Επαρκής επαγγελµατική κατάρτιση (κυρίως στην Τριτοβάθµια

εκπαίδευση) σε συνδυασµό µε την επαφή µε τις τελευταίες τεχνολογικές εξελίξεις και την επαρκή γνώση ξένων γλωσσών ώστε οι νέοι µας να ανταποκριθούν στις προκλήσεις στον επαγγελµατικό τοµέα και στον ανταγωνισµό της Ευρώπης. Φυσικά, για να ισχύσουν όλα αυτά πρέπει ο ίδιος δάσκαλος να

µεταλαµπαδεύσει µε βιωµατικό τρόπο τις Ευρωπαϊκές αξίες στους µαθητές του. Μέσα από το διάλογο µε τους µαθητές του, χωρίς ο ίδιος να υιοθετεί στερεοτυπικές αντιλήψεις και όντας φορέας των ανθρωπιστικών αξιών που χαρακτηρίζουν την Ευρώπη, µπορεί να σταθεί δίπλα τους καλλιεργώντας τους την κριτική στάση απέναντι σε ακραίες απόψεις.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ: Ένας από τους ρόλους της εκπαίδευσης είναι να ανταποκρίνεται στα

καλέσµατα των καιρών. Η Ευρωπαϊκή πραγµατικότητα έχει αλλάξει τους ρόλους, τις απαιτήσεις,

τις ευθύνες όλων µας σε πολιτικό-κοινωνικό-οικονοµικό-πολιτισµικό επίπεδο. Εποµένως, είναι απαραίτητο ένα «πάντρεµα» εθνικής-ευρωπαϊκής

εκπαίδευσης ώστε ο µαθητής µας να είναι έτοιµος να σταθεί επάξια στον Ευρωπαϊκό χώρο αισθανόµενός οικεία και έτοιµος.

Σας ευχαριστώ. (Η ανάπτυξη του θέµατος είναι ενδεικτική. Ο µαθητής δεν είναι απαραίτητο να περιλάβει όλα αυτά τα στοιχεία στην απάντησή του. Εξάλλου, δεν αποκλείονται οι διαφορετικές προσεγγίσεις στο θέµα.)

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2009



1

1




Η βία στις διαπροσωπικές σχέσεις ΤΗΣ ΜΠΕΤΙΝΑΣ ΝΤΑΒΟΥ*

Από τα γραπτά του προσωκρατικού φιλοσόφου Εµπεδοκλή ως αυτά του σύγχρονου κοινωνιολόγου Kemper αλλά και από πλήθος ψυχολογικών και ανθρωπολογικών µελετών προκύπτει ότι η ανθρώπινη αλληλεπίδραση, παρ' όλη την πολυπλοκότητα της, κινείται ανάµεσα σε δύο πόλους: στη «φιλότητα»1 που περιλαµβάνει όλες τις δυνάµεις που ενώνουν τους ανθρώπους και στο «νείκος»2 που αφορά τις δυνάµεις που τους χωρίζουν. Οι δύο αυτές πτυχές αποτελούν θεµελιώδεις επεξηγηµατικές παραµέτρους της ανθρώπινης αλληλεπίδρασης. Τα συναισθήµατα αγάπης, στοργής και χαράς ενώνουν δηµιουργικά τους ανθρώπους, ενώ τα συναισθήµατα θυµού, φόβου, περιφρόνησης και αηδίας βρίσκονται στη βάση της έχθρας και της αντιπαλότητας. Τα συναισθήµατα που ορίζουν τους δύο πόλους της αλληλεπίδρασης είναι οικουµενικά. Ωστόσο, κάθε πολιτισµός, µε τις δικές του ιδιαίτερες συνθήκες και πρακτικές, συµβάλλει στην ένταση ή στην εξασθένηση της εκδήλωσης ορισµένων συναισθηµάτων. Τι είναι λοιπόν αυτό, που στις «δικές µας» σύγχρονες δυτικές κοινωνίες εντείνει το θυµό, το φόβο, την περιφρόνηση και την αηδία, δηλαδή όλα εκείνα τα συναισθήµατα επί των οποίων χτίζεται η βίαιη αλληλεπίδραση µεταξύ των ανθρώπων; Θυµώνει όποιος διαψεύδεται και όποιος δυσφορεί, όποιος βρίσκεται συνεχώς µπροστά σε εµπόδια αλλά και όποιος αναµετριέται µε τους άλλους για να διατηρήσει ο ίδιος τον έλεγχο και την εξουσία. ∆ιαψεύδεται αυτός που παγιδεύτηκε σε καταναλωτικά όνειρα και υποσχέσεις, αυτός που έµεινε άνεργος παρά τις καλές του σπουδές, όποιος πάσχισε για υψηλούς στόχους που δεν επιτεύχθηκαν ποτέ. ∆υσφορεί αυτός που οι συνθήκες της καθηµερινότητάς του, απλές ή σύνθετες, τον φέρνουν διαρκώς αντιµέτωπο µε προβλήµατα δυσεπίλυτα. Θυµώνει εύκολα όποιος αποφασίζει να ακολουθήσει τις σύγχρονες επιταγές για «ανταγωνιστικότητα», διεκδικητικότητα και ατοµική επιτυχία ή τις κοινωνικές προσταγές «να είναι καλά µε τον εαυτό του» και να απαρνιέται «ό,τι δεν του αξίζει». 1 Φιλότητα = Φιλία, αγάπη, στοργή, συµπάθεια 2 Νείκος = Φιλονικία, διαµάχη, λογοµαχία

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2009



2

2

Ο φόβος έρχεται ως απάντηση σε ενδεχόµενη συµβολική ή πραγµατική βλάβη. Φοβάται όποιος απειλείται ψυχικά ή σωµατικά, όποιος βρίσκεται µπροστά σε µια επερχόµενη απώλεια! Οι σύγχρονες δυτικές κοινωνίες, υποβοηθούµενες και από τα µαζικά µέσα ενηµέρωσης, βιώνονται ως κοινωνίες γενικευµένης απειλής. Οποιαδήποτε στιγµή, οπουδήποτε, κάτι µπορεί να ξεσπάσει ξαφνικά που θα φέρει την καταστροφή σε τοπικό ή παγκόσµιο επίπεδο, σε κλίµακα ατοµική ή συνολική. Τα επακόλουθά τους έχουν γίνει οδυνηρά εµφανή στη µικρή µας χώρα τον τελευταίο µήνα. Μίασµα ή «µη άνθρωπος» µπορεί να γίνει στιγµιαία και εναλλάξ ένα δεκαπεντάχρονο παιδί, ένας εικοσιενάχρονος αστυνοµικός ή µια αλλοδαπή συνδικαλίστρια, ανάλογα µε τα συµφέροντα, τις παραστάσεις, τις αξίες ή το συναισθηµατικό κλίµα µέσα στο οποίο γαλουχήθηκε ο κάθε «αηδιασµένος». Ένα αδιάψευστο εύρηµα στις επιστήµες της ψυχικής υγείας είναι πως όποιος κακοποιεί έχει προηγουµένως κακοποιηθεί ο ίδιος. Είναι λοιπόν σχεδόν αφελές να αναρωτιόµαστε γιατί έχει αυξηθεί η βία στις ανθρώπινες συναναστροφές ή γιατί οι άνθρωποι γίνονται µεταξύ τους ολοένα και πιο εχθρικοί. Η απάντηση είναι απλή. Ζουν σε έναν κόσµο που όλο και περισσότερο τους κακοποιεί και τους φοβίζει. Σε έναν κόσµο όπου η τεχνολογική πρόοδος ισοδυναµεί µε περιβαλλοντική καταστροφή και όπου η κυρίαρχη αξία είναι η ατοµική εξέλιξη. Σε έναν κόσµο που υπόσχεται σχεδόν τα πάντα αλλά εκπληρώνει ελάχιστα και όπου όταν ο ένας στόχος καλύπτεται ένας άλλος «καραδοκεί». Ζουν σε µια χώρα όπου βασικοί θεσµοί όπως η Παιδεία, η κοινοτική πρόνοια ή η υγεία είναι µόνιµες πηγές δυσφορίας. Σε µια Ελλάδα που «όπου κι αν πάνε τους πληγώνει», τους θυµώνει και τους περιφρονεί... Η βία στις συναναστροφές αυξάνεται γιατί από πολύ νωρίς σιη ζωή υποχρεωνόµαστε να αντέξουµε σε συνθήκες ανταγωνισµού, ατοµισµού και εντατικοποίησης, δηλαδή σε συνθήκες που καλλιεργούν το θυµό και το φόβο. Αυξάνεται επειδή οι κοινοί στόχοι εκλείπουν και οι ατοµικοί πολλαπλασιάζονται και έτσι από νωρίς µαθαίνουµε πολύ περισσότερα για ό,τι µας χωρίζει (από άλλους πολιτισµούς, άλλες οµάδες, άλλες ηλικίες, από το άλλο φύλο) παρά για ό,τι µας ενώνει. * Η κ. Μπετίνα Ντάβου είναι καθηγήτρια Ψυχολογίας στο Τµήµα Επικοινωνίας και Μ.Μ.Ε. του Πανεπιστηµίου Αθηνών. Το διασκευασµένο κείµενο δηµοσιεύτηκε στο Βήµα 18.1.09.

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2009



3

3

ΑΣΚΗΣΕΙΣ Α. Να γράψετε στο τετράδιό σας την περίληψη του δηµοσιεύµατος που µόλις

διαβάσατε υποθέτοντας ότι ενηµερώνετε τη σχολική σας τάξη για το περιεχόµενό του σε 120 - 130 λέξεις.

Μονάδες 25

Β1. «Η βία στις συναναστροφές αυξάνεται γιατί από πολύ νωρίς στη ζωή υποχρεωνόµαστε να αντέξουµε σε συνθήκες ανταγωνισµού, ατοµισµού και εντατικοποίησης» . Να αναπτύξετε την παραπάνω άποψη σε µία παράγραφο 100- 110 λέξεων, χρησιµοποιώντας µέσα πειθούς που ανάγονται στη λογική.

Μονάδες 12

Β2. Με ποιoν από τους τρόπους πειθούς που γνωρίζετε προσπαθεί να πείσει η συντάκτρια του δηµοσιεύµατος στην πρώτη παράγραφο; Να στηρίξετε την άποψη σας µε αναφορές στα µέσα πειθούς, που κρίνετε ότι χρησιµοποιεί στην παράγραφο αυτή.

Μονάδες 8

Β3. Να εξηγήσετε το ρόλο της τρίτης παραγράφου «Τι είναι λοιπόν…. ανθρώπων;» στη συνοχή και στη συνεκτικότητα του κειµένου.

Μονάδες 5

Β4. Παραµέτρους, δυσφορεί, συνολική, συναναστροφές, περιβαλλοντική: να γράψετε την ετυµολογία των παραπάνω λέξεων και να σχηµατίσετε από ένα παράγωγο µε το τελευταίο συνθετικό της κάθε λέξης.

Μονάδες 10

Γ. Το σχολείο σας διοργανώνει ηµερίδα µε θέµα τις εκδηλώσεις διαµαρτυρίας του ∆εκέµβρη του 2008 και καλείστε να πάρετε µέρος ως εκπρόσωπος της τάξης σας. Στην εισήγησή σας επισηµαίνετε τον κώδικα αξιών που θα θωρακίσει την προσωπικότητά σας και θα µετουσιώσει το θυµό, την οργή και το φόβο για τη σηµερινή κοινωνική πραγµατικότητα σε µια θετική στάση ζωής. Στη συνέχεια εστιάζετε την ανάλυσή σας στους φορείς εκείνους που κατά τη γνώµη σας θα γαλουχήσουν τη νέα γενιά µε τις αξίες αυτές. (500-600 λέξεις)

Μονάδες 40

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2009



1

1



ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Η βία στις διαπροσωπικές σχέσεις

Α. Αγαπητοί συµµαθητές, Η αρθρογράφος σε µια ανάλυσή της για τη βία στις διαπροσωπικές σχέσεις, επικαλούµενη µαρτυρίες µελετητών, υποστηρίζει ότι η διαλεκτική σχέση των ανθρώπων διαµορφώνεται από τα συναισθήµατα της αγάπης και της φιλονικίας. Τα µεν πρώτα τους ενώνουν, τα δεύτερα δε προκαλούν τις µεταξύ τους αντιπαλότητες. Αναρωτιέται ποιοι είναι οι λόγοι που προάγουν τη βία στο δυτικό κόσµο και διατείνεται ότι η διάψευση των προσδοκιών και η δυσθυµία που προκαλούν τα δυσεπίλυτα προβλήµατα της ανταγωνιστικής κοινωνίας, γεννούν το θυµό. Η συµπεριφορά αυτή ενισχύεται από το συναίσθηµα του φόβου το οποίο βιώνεται ως µία αόρατη απειλή. Τέλος, καταλήγει ότι η βία στις διαπροσωπικές σχέσεις πηγάζει από την κακοποίηση που υφίσταται ο άνθρωπος του τεχνοκρατικού κόσµου, στον οποίο οι θεσµοί δυσλειτουργούν, ο ανταγωνισµός γίνεται από νωρίς βίωµα και τα συλλογικά οράµατα απουσιάζουν.

Β1. Αποτελεί κοινή πεποίθηση ότι η βία στις ανθρώπινες σχέσεις έχει τις ρίζες της στο περιβάλλον του αδυσώπητου ανταγωνισµού, της ιδιοτέλειας και της εντατικής δουλειάς, στο οποίο εντάσσεται ο άνθρωπος από την παιδική του ηλικία. Τα παραδείγµατα αυτής της αλήθειας αφθονούν. Γονείς και δάσκαλοι συχνά ταυτίζουν την επιτυχία του εφήβου µε τους καλούς βαθµούς και τα πολλά πτυχία. Γι’ αυτό ο µαθητής διαβάζει µε εξοντωτικούς ρυθµούς, χρησιµοποιεί ακόµα και αθέµιτα µέσα, προκειµένου να πετύχει αυτούς τους ‘’ιερούς’’ σκοπούς, που στην πραγµατικότητα είναι τα µέσα της επιτυχίας του.

Έτσι χάνεται η παιδική ηλικία, καταργείται η διαδικασία της αληθινής

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2009



2

2

µόρφωσης και καλλιεργούνται συναισθήµατα που οπλίζουν το χέρι του εφήβου µε πέτρες.

Β2. Η παράγραφος αναπτύσσεται µε επίκληση στη λογική του δέκτη. Η συντάκτρια χρησιµοποιεί ως τεκµήρια τις αυθεντίες του Εµπεδοκλή και του Kemper, καθώς και τις έρευνες ψυχολόγων και ανθρωπολόγων µελετητών.

Β3. Η τρίτη παράγραφος είναι µεταβατική: 1. Η συνοχή µε τη δεύτερη παράγραφο επιτυγχάνεται µε τη διαρθρωτική λέξη

‘’λοιπόν’’ που δηλώνει συµπέρασµα. 2. Συνεκτικότητα: Το ερώτηµα της τρίτης παραγράφου προοικονοµεί την

ανάλυση των αιτιών της βίας που θα επακολουθήσει. Εξάλλου το ερώτηµα αυτό αποτελεί την κεντρική ιδέα όλου του κειµένου.

Β4. Παραµέτρους = παρά + µετρώ → µέτρηµα ∆υσφορεί = δυς + φέρω → φορά Συνολική = συν + ολικός → ολότητα Συναναστροφή = συν + ανά + στρέφω → στροφή Περιβαλλοντική = περί + βάλλω → βολή

Γ. Αγαπητοί καθηγητές, Φίλοι συµµαθητές, Κυρίες και κύριοι,

Συγκεντρωθήκαµε όλοι εδώ σήµερα, µε πρωτοβουλία της διεύθυνσης του σχολείου µας, µε σκοπό να εστιάσουµε σ’ ένα πρόβληµα που όχι απλώς µας απασχολεί, αλλά κυρίως φαίνεται να µας ανησυχεί. Αν και έχουν περάσει αρκετοί µήνες από τη δολοφονία του συµµαθητή µας που όπλισε τα χέρια των νέων της χώρας µας µε πέτρες και ‘’µολότωφ’’ σε µια εξέγερση χωρίς όρια, το θέµα συνεχίζει ν’ αποτελεί αντικείµενο συζήτησης στις σχολικές κοινότητες και όχι µόνο. Στόχος, λοιπόν, της οµιλίας µου δεν είναι η αιτιολόγηση του παραπάνω φαινοµένου, αλλά η αναφορά µου στους αµυντικούς µηχανισµούς που πιστεύω ότι µπορούµε να αναπτύξουµε ιδιαίτερα εµείς οι νέοι µέσα από ένα αξιακό κώδικα, µε τον οποίο οφείλουν να µας γαλουχήσουν οι φορείς αγωγής.

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2009



3

3

ΚΥΡΙΟ ΜΕΡΟΣ ΖΗΤ 1ο: Προκειµένου να ιεραρχήσουµε το αξιακό εκείνο σύστηµα που θα σφυρηλατήσει την προσωπικότητα κάθε εφήβου µε γνωρίσµατα ανεξίτηλα και θα τον κάνουν να «µετουσιώσει το θυµό, την οργή και το φόβο σε µια θετική στάση ζωής», κρίνεται σκόπιµο να αναφερθούµε σε όλες τις εκφάνσεις της ανθρώπινης οντότητας.

Α. ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΕΣ ΑΞΙΕΣ Παιδεία – Γνώση: ουµανιστική, σφαιρική, πλουραλιστική, αισθητική, δια βίου και ανταποκρινόµενη στις ανάγκες της νέας τεχνολογίας → οπλίζει το νέο άνθρωπο µε σωφροσύνη και σύνεση, κορυφαίες αρετές που

ελέγχουν τις επιθυµίες και τα συναισθήµατά του µέσα στα πλαίσια της λογικής, απορρίπτοντας την παράνοια της βίας και των µεθόδων της.

→ ενεργοποιεί τις κριτικές αντιστάσεις του φιλοπερίεργου εφήβου, ώστε µε οξύνοια, προορατική ικανότητα, ευθυκρισία και παρρησία να διατυπώνει έναν τεκµηριωµένο αντίλογο απέναντι στις όποιες προσβολές της ελευθερίας του, να εκφράζεται µε ευγλωττία και να διαθέτει πνευµατική ανεκτικότητα.

→ διαµορφώνει ένα ελεύθερο και απροκατάληπτο πνεύµα, µακριά από το σκοτάδι της άγνοιας, της δεισιδαιµονίας και των παρωπιδικών αντιλήψεων που οξύνουν τα πάθη και αναµοχλεύουν τις ορµές, όπως την επιθετικότητα.

→ κατανοεί ο νέος το ιστορικό πλαίσιο της εποχής που ζει µε τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της παγκοσµιοποιηµένης κοινωνίας, ερµηνεύει αιτιακά τα προβλήµατά της, αναζητά λυσιτελή µέτρα για την αντιµετώπισή τους, µε στόχο να πρυτανεύσει το πνεύµα του ορθού λόγου και όχι η βία του παραλόγου.

Β. ΗΘΙΚΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΑΞΙΕΣ

Αξιοπρέπεια, φιλαλήθεια, υπευθυνότητα, τιµιότητα, σεβασµός και αυτοσεβασµός, αγνότητα, ανιδιοτέλεια, αλληλεγγύη, συνεργασία, δικαιοσύνη, άµιλλα, ισότητα. → διδάσκεται η νέα γενιά να σέβεται την ανθρώπινη οντότητα ως αυθύπαρκτη

και µοναδική, αναγνωρίζει το δικαίωµα στη διαφορετικότητα και µε αισθήµατα συµπόνιας παρέχει εθελοντικά και ανυστερόβουλα τις υπηρεσίες της σε κάθε πάσχοντα συνάνθρωπο .

→ µαθαίνει ο έφηβος µε συνέπεια λόγων και έργων να αναλαµβάνει τις ευθύνες του, όχι µόνο για ό,τι πράττει αλλά και για ό,τι παραλείπει να

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2009



4

4

πράττει. → συµπεριφέρεται µε αίσθηµα δικαίου και ανεξικακίας, εντιµότητα και

ειλικρίνεια στις προθέσεις, ενώ παράλληλα υιοθετεί νόµιµα και θεµιτά µέσα για να εκφράσει τη διαµαρτυρία του κατά της αδικίας, των προκλητικών ανισοτήτων, της αδυσώπητης βίας.

→ εξωτερικεύει ο νέος την έµφυτη κοινωνικότητά του µε αποτέλεσµα την υπεύθυνη και δηµιουργική ένταξή του στο σύνολο.

Γ. ΨΥΧΙΚΕΣ ΑΞΙΕΣ

Ευψυχία, γενναιότητα, θάρρος, αισιοδοξία, αγωνιστικό σθένος, πίστη σε ιδανικά, ισχυρή βούληση, ευαισθησία, γόνιµη αµφισβήτηση, υψηλό αυτοσυναίσθηµα, αυτογνωσία, αυτοπειθαρχία. → αµφισβητούν οι οραµατιστές ιδεολόγοι νέοι το κατεστηµένο, όχι µέσα από

την αντιδραστικότητα και το µηδενισµό αλλά µε την καινοτόµο πρόθεση να οικοδοµήσουν το νέο πάνω στα θεµέλια του παλιού.

→ νοηµατοδοτούν τη ζωή του νέου, εµπνέουν τους αγώνες του, αποτρέπουν τη µοιρολατρική στάση ζωής και τον ενεργοποιούν σε κάθε περίσταση.

∆. ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ, ΕΘΝΙΚΕΣ, ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΕΣ ΑΞΙΕΣ

Ελευθερία, δηµοκρατικό ήθος, συµµετοχή στα κοινά, αξιοκρατία, υγιές εθνικό φρόνηµα, φιλοπατρία - εθνισµός, ειρήνη, οικουµενική συνείδηση. → παρέχονται στο νέο δυνατότητες για την ελεύθερη ανάπτυξη της

προσωπικότητάς του και την επίτευξη των ατοµικών του στόχων σε µια κοινωνία ισότητας, αξιοκρατίας και ίσων ευκαιριών.

→ αντιστέκεται στην προπαγάνδα και το λαϊκισµό, υιοθετεί αντικοµφορµιστική στάση ζωής και µετατρέπει τη δηµοκρατία σε βίωµα και τρόπο ζωής.

→ γνωρίζει ο νέος την παράδοσή του, συνειδητοποιεί την εθνική του ταυτότητα και µαθαίνει να συνυπάρχει ειρηνικά σε µια πολυπολιτισµική παγκόσµια κοινότητα.

ΖΗΤ 2ο:: Για να εστιάσουµε την ανάλυση µας στους φορείς που θα γαλουχήσουν τους νέους µε τις παραπάνω αξίες, οφείλουµε να αναφερθούµε αφενός στο ρόλο των άµεσων φορέων παιδείας και αγωγής και αφετέρου στους έµµεσους φορείς που ταυτίζονται µε το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον του.

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2009



5

5

1.Οικογένεια: - Περιβάλλον συναισθηµατικής ασφάλειας, στοργής, αγάπης. - Παροχή βιωµατικής αγωγής σε κλίµα αλληλοσεβασµού και δηµοκρατικού

διαλόγου. - Επαναπροσδιορισµός των ρόλων των γονέων και δίκαιος καταµερισµός των

υποχρεώσεων σε όλα τα µέλη της, ώστε να αναγεννηθεί η οικογενειακή εστία.

- Ενθάρρυνση της πρωτοβουλίας του παιδιού και ενίσχυση της αυτενέργειάς του, προκειµένου να διαµορφώσει το δικό του αξιακό κώδικα ως απόσταγµα της οικογενειακής αγωγής του.

2. Εκπαίδευση: Σχολικοί και εξωσχολικοί φορείς: - Μαθήµατα και εκπαιδευτικά προγράµµατα, που θα συµβάλλουν στο

άνοιγµα του σχολείου στην κοινωνία και θα µετατρέψουν τη θεωρητική γνώση σε βιωµατική µάθηση.

- Αντικατάσταση του δασκαλοκεντρικού και αυθεντοκρατούµενου σχολείου από ένα άλλο παιδοκεντρικό, που θα εµπνέει την αγάπη για τη γνώση και στο οποίο ο παιδαγωγός θα λειτουργεί µε σύνθηµα «να σε µάθω να µαθαίνεις» αξιοποιώντας τα επιτεύγµατα της νέας τεχνολογίας.

- Έµφαση στην ανθρωπιστική παιδεία, στη δηµοκρατική διαπαιδαγώγηση που τονίζει την αναγκαία σύζευξη δικαιωµάτων και υποχρεώσεων και συντελεί στην κοινωνική συνειδητοποίηση του αυριανού πολίτη.

- Οι εξωσχολικοί θεσµοί – φροντιστήρια µέσης εκπαίδευσης και ξένων γλωσσών, ωδεία, αθλητικοί σύλλογοι – οφείλουν να προσφέρουν ερεθίσµατα κοινωνικής ευαισθησίας αλλά και προσωπικής δηµιουργικής έκφρασης, να ανιχνεύσουν και να καλλιεργήσουν δεξιότητες, πράγµα που µπορεί να αποτρέψει την ένταξη των νέων σε οµάδες καταστροφικής δράσης.

3. Έντυπα και ηλεκτρονικά µέσα ενηµέρωσης, πνευµατική και πολιτική ηγεσία, εκκλησία και πολιτιστικοί φορείς. - Πολυπρισµατική και έγκυρη πληροφόρηση για την καλλιέργεια κριτικής

σκέψης και τη διαµόρφωση πολιτικής συνείδησης. - Οι πνευµατικοί άνθρωποι, όταν βγουν από τους «γυάλινους πύργους» τους

και πάψουν να οµφαλοσκοπούν, µπορούν µε το διεγερτικό λόγο και το εκπολιτιστικό έργο τους ν’ αγγίξουν τις καρδιές των νέων.

- Η πολιτική ηγεσία οφείλει να αφουγκραστεί τις ανησυχίες των νέων και να

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2009



6

6

ανοίξει δρόµους για την υλοποίηση των οραµάτων τους. - Η συµµετοχή των νέων σε πολιτιστικούς συλλόγους, αθλητικά σωµατεία,

πολιτικές νεολαίες ακόµη και σε µη κυβερνητικές οργανώσεις µε διεθνή εµβέλεια θα συµβάλει στη διαµόρφωση µιας υγιούς πολιτικής στάσης ζωής.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ: Οι ηθικές αξίες αντικατοπτρίζουν την κοσµοθεωρία µας και διασφαλίζουν τα εχέγγυα της ελευθερίας µας. Αποτελούν σεµνά ιδανικά της ψυχής µας, επιτακτικά αιτήµατα των καιρών µας, παρέχουν κίνητρα δηµιουργικής ένταξης της νέας γενιάς σε µια κοινωνία που καλλιεργεί συναισθήµατα «φιλότητας και όχι νείκους». Γι’ αυτό οφείλουµε ως άτοµα και ως φορείς να είµαστε θεµατοφύλακες του κώδικα που εµπνέει και νοηµατοδοτεί τη ζωή µας.

Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας (Η παραπάνω ανάπτυξη είναι ενδεικτική. Έχει περιλάβει ένα ευρύ φάσµα αναφορών, που φυσικά ο µαθητής δεν είναι απαραίτητο να καλύψει. Εξάλλου δεν αποκλείονται και διαφορετικές προσεγγίσεις του θέµατος.)

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2008



1

1

Γ' ΛΥΚΕΙΟΥΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ∆ΕΙΑΣ

ΕΚΘΕΣΗ


Ζωντανές πηγές σύγχρονου πατριωτισµού§1. Ανάµεσα στις ποικίλες αντιδράσεις που προκαλεί η εξέλιξη τηςπαγκοσµιοποίησης στη χώρα µας συγκαταλέγεται και ένα είδος πατριωτισµού πουπεριορίζεται σε νοσταλγικές αναµνήσεις και µας έχει µεταβάλει σε σκαντζόχοιρουςπου υψώνουν τα αγκάθια τους σε οτιδήποτε νοµίζουµε ότι µπορεί να απειλήσει τηνεθνική µας ακεραιότητα και ιδιαιτερότητα. Με αυτό το είδος του πατριωτισµούεύκολα κλείνουµε τα ιδεολογικά µας σύνορα, αρνούµαστε νέα πνευµατικά ήκαλλιτεχνικά προϊόντα, αρνούµαστε νέες ιδέες και νέες µορφές ζωής. Οπατριωτισµός αυτός έλκει την καταγωγή από τη Μεγάλη Ιδέα, που διατυπώθηκε σταµέσα του 19ου αιώνα, εξελίχθηκε σε κυρίαρχη εθνική ιδεολογία επί έναν αιώνα, µαςοδήγησε σε θριάµβους και περιπέτειες και γενικά έπαιξε καίριο ρόλο στηδιαµόρφωση του νεοελληνικού έθνους και κράτους.§2. Κάποτε, όµως, εξαντλήθηκε και έσβησε, επειδή σε αυτόν τον κόσµο δενείµαστε µόνοι µας µε εξ ουρανού εθνικά πεπρωµένα. Υπάρχουν και άλλοι µε µικρές ήµεγάλες ιδέες. Το ερώτηµα είναι: επειδή µετά τη Μεγάλη Ιδέα βρεθήκαµε χωρίςεθνική ιδεολογία, που να συνενώνει τις προσπάθειές µας σε µια συλλογική έκφρασηκαι πράξη, µήπως σπασµωδικά αναζητούµε µια νέα εθνική ιδεολογία, ένα νέοσύγχρονο πατριωτισµό; Και ποιος µπορεί να είναι αυτός;§3. Ας σκεφθούµε λογικά και πρακτικά. Η πατρίδα µας είναι αυτή που έχουµε, µετο έδαφός της και τα σύνορά της. ∆εν ξέρω αν είµαστε οι απευθείας και γνήσιοιαπόγονοι των αρχαίων Ελλήνων. Συνήθως σε 2.500 χρόνια όλα αλλάζουν και µόνοένα… εθνολογικό DNA µπορεί να λύσει τον γρίφο, όταν ανακαλυφθεί. Μέχρι τότεένα είναι βέβαιο: ότι σ’ αυτό το έδαφος που είναι η πατρίδα µας επί 3.000 χρόνια καιπλέον, ζουν άνθρωποι που ουσιαστικά µιλούν την ίδια γλώσσα. Πέρασαν κατακτητές,ασφαλώς θα έγιναν επιµειξίες, πέρασαν και άλλες γλώσσες, αλλά η ελληνική γλώσσαέµεινε γαντζωµένη στον βραχώδη αυτό τόπο και στην απόληξή της, τη νέα ελληνικήγλώσσα, είναι ο µόνος βέβαιος και γνήσιος απόγονος της αρχαίας.§4. Μια πρώτη απαίτηση πατριωτισµού είναι να διαφυλάξουµε αυτή τη γλώσσακαι να την αναπτύξουµε, να εγγυηθούµε τη συνέχειά της. Είναι, άλλωστε, το εθνικόσηµείο, η εθνική αχίλλειος πτέρνα, που δέχεται τη σφοδρότερη και απειλητικότερηεπίθεση. Και επειδή η γλώσσα δεν είναι µόνο ένα όργανο συνεννόησης (αυτό είναι τολιγότερο που είναι) αλλά φορέας παιδείας και πολιτισµού, σ’ αυτήν κατ’ ανάγκη θαστηρίξουµε την εθνική µας ιδιαιτερότητα, για να ζήσουµε εµείς και να προσφέρουµεστους άλλους. Αρκεί να ακούσει κανείς µια εκποµπή της τηλεόρασής µας για ναπειστεί πόσο εκπληρώνουµε αυτό το πατριωτικό καθήκον.§5. Ας πάµε λίγο πιο πέρα. Αυτό το έδαφος, που είναι η πατρίδα µας, είχε δάση,ποτάµια, πηγές, βουνά, κάµπους, θάλασσες, ακρογιαλιές, µε δυο λόγια είχε τηνεδαφική του ιδιαιτερότητα. Που δεν είναι µόνο παθητικά εδαφική, αλλά και

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2008



2

2

ενεργητικά ιστορική και πολιτισµική. Είχε τον Μαραθώνα, τις Θερµοπύλες, τηΣαλαµίνα και ήταν η φυσική κατοικία όλων των θεών και των µύθων που έφτασαν ωςεµάς. Είναι αυτό που λέµε τα τελευταία χρόνια φυσικό περιβάλλον, που δεν είναιµόνο απλά και µόνο φυσικό, υλικό, αλλά και ιδεατό που περιβάλλει τη ζωή µας µεµια αέναη και ζωντανή σχέση µαζί της. Το τραγικό τέλος του Ελαιώνα, πουξεκινούσε από την Πάρνηθα και έφτανε ως το Φάληρο και ήταν αρχαιότερος τουΠαρθενώνα, και όλη η καταστροφή που προκαλέσαµε τα τελευταία χρόνια καίγοντας,κτίζοντας αυθαίρετα, µολύνοντας πηγές και ποτάµια και ακτές, δείχνουν πόσοεκπληρώσαµε και αυτό το πατριωτικό καθήκον, να διατηρήσουµε και νασυντηρήσουµε το φυσικό περιβάλλον. ∆έχεται, ως εθνικό αγαθό, τη σφοδρότερηεπίθεση και δεν υπάρχει κανείς να το υπερασπισθεί από µια πραγµατική επιδροµήβαρβάρων.§6. Το έδαφος αυτό, όπου ζούµε και είναι η πατρίδα µας, έχει κράτος καιθεσµούς. Το κράτος µας θα πρέπει να σταθεί µε εθνική αυτοπεποίθηση καιαξιοπρέπεια δίπλα σε άλλα κράτη. Πολλή συζήτηση γίνεται τα τελευταία χρόνια αντο κράτος θα πρέπει να είναι µικρό ή µεγάλο. Κανείς δεν ενδιαφέρεται γι’ αυτό.Εκείνο που ενδιαφέρει όλους, την πολιτική ηγεσία αλλά και άλλες ηγετικές οµάδες,είναι οι θεσµοί της ∆ηµοκρατίας, µε πανάρχαια επίσης καταγωγή, που αποτελούν µιααπό τις ουσιαστικότερες για τη συλλογική ζωή µας κατακτήσεις. Το αισθανόµαστεπερισσότερο όταν µας λείπουν. Όταν δεν µας λείπουν, συναγωνιζόµαστε µεταξύ µας,πολίτες και ηγεσίες, ποιος θα τους παραβιάσει ή θα τους θέσει στην υπηρεσία τηςκαθηµερινής µεγάλης ή µικρής αρπαχτής.§7. Ανέφερα αυτές τις περιπτώσεις για να δείξω από πού µπορεί να πηγάσει οσύγχρονος πατριωτισµός µας και η ζωντανή αγάπη για την πατρίδα µας. Υπάρχουνκαι πολλές άλλες.

∆ιασκευή από κείµενο του Αντώνη Καρκαγιάννη

ΑΣΚΗΣΕΙΣΑ. Να γράψετε την περίληψη του κειµένου (130 λέξεις).

25 µονάδεςΒ1. Να καταγράψετε τα σηµεία που διαφοροποιούν τον πατριωτισµό από τον

εθνικισµό σε µια παράγραφο που θα αναπτύξετε µε τη µέθοδο της αντίθεσης. Ηπαράγραφος να διαθέτει πλήρη δοµή (θεµατική περίοδο, λεπτοµέρειες σχόλιακαι πρόταση κατακλείδα)

10 µονάδεςΒ2. Ποια µέσα πειθούς χρησιµοποιεί ο συγγραφέας στην παράγραφο §3 του

κειµένου;5 µονάδες

Β3. Από το β’ συνθετικό των λέξεων που ακολουθούν να σχηµατίσετε δύοοµόρριζες λέξεις (απλές ή σύνθετες): επιµειξίες, απόληξη, αυθαίρετα,υπερασπιστεί

4 µονάδες

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2008



3

3

Β4. Να αλλάξετε την ποιητική γλώσσα σε αναφορική στις φράσεις:α) «…ένα είδος πατριωτισµού που περιορίζεται σε νοσταλγικές αναµνήσεις

και µας έχει µεταβάλει σε σκαντζόχοιρους που υψώνουν τα αγκάθιατους σε οτιδήποτε νοµίζουµε ότι µπορεί να απειλήσει την εθνική µαςακεραιότητα και ιδιαιτερότητα.».

β) «Είναι, άλλωστε, (η γλώσσα) το εθνικό σηµείο, η εθνική αχίλλειοςπτέρνα, που δέχεται τη σφοδρότερη και απειλητικότερη επίθεση.»

6 µονάδεςΓ. Με δεδοµένο πως θεωρείτε την ανάπτυξη εθνικιστικών συναισθηµάτων άσκοπη

και δυσλειτουργική προοπτική για τον σύγχρονο νέο, να γράψετε ένα άρθρο(500 – 600 λέξεων) στο οποίο, αφού προσδιορίσετε την αξία που έχει οπατριωτισµός για ένα λαό να εξηγήσετε πώς η φροντίδα για τη γλώσσα, τοφυσικό περιβάλλον, τους θεσµούς αποτελεί τη σύγχρονη ένδειξη φιλοπατρίαςκαι να αναφέρετε και άλλα στοιχεία που "προωθούν τη φιλοπατρία σήµερα".

50 µονάδες

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2008



1

1

Γ' ΛΥΚΕΙΟΥΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ∆ΕΙΑΣ

ΕΚΘΕΣΗ

ΕΝ∆ΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Α. Ο συγγραφέας µε το κείµενο αυτό προσπαθεί να προσδιορίσει τη σύγχρονηµορφή του πατριωτισµού. Αρχικά απορρίπτει ως ξεπερασµένη τη στάση πουθεωρεί εχθρικό οτιδήποτε ξένο αποδίδοντάς την στον παρωχηµένοµεγαλοϊδεατισµό του 19ου αιώνα. και επιδιώκει να αναζητήσει και ναπροσδιορίσει τα κριτήρια και το περιεχόµενο ενός σύγχρονου πατριωτικούσυναισθήµατος. Μη θεωρώντας επαρκές το κριτήριο της φυλετικήςκαθαρότητας προτείνει την ελληνική γλώσσα και τη διαχρονική παρουσία τηςστον τόπο αυτό ως βασικό πιστοποιητικό της εθνικής µας ταυτότητας. Πιστεύειότι, αν θέλουµε να είµαστε πατριώτες, οφείλουµε να την προστατεύσουµε ωςφορέα πολιτισµού, αλλά σήµερα αδρανούµε. Ως δεύτερο κριτήριο αγάπης γιατον τόπο µας αναφέρει το σεβασµό στο περιβάλλον φυσικό και ιστορικό τοοποίο, όµως, υποβαθµίζουµε. Ως τρίτο κριτήριο πατριωτισµού αναγνωρίζει τηνπίστη στους δηµοκρατικούς θεσµούς που, δυστυχώς, σήµερα παραβιάζουµεχωρίς αναστολές.

(λέξεις 129)Β1. Ενδεικτική παράγραφος

Αν ο πατριωτισµός είναι κατάφαση, ο εθνικισµός είναι άρνηση. Στην πρώτηπερίπτωση έχουµε το ενδιαφέρον και την αγάπη για την πατρίδα, ενώ στηδεύτερη την φοβική επιθετικότητα σε ό,τι ανοίκειο, τουλάχιστον εθνικά. Οιπατριώτες µε σεβασµό για την πατρίδα τους αγωνίζονται να την αναπτύξουν.Αντίθετα οι εθνικιστές επιδίδονται σε προσβλητικούς χαρακτηρισµούς για τουςαλλοεθνείς, απαξιώνουν την αξία άλλων πολιτισµών, µικρόνοα αρνούνται τηνσυµβολή της διεθνιστικής µατιάς, πολλές φορές αποκλείοντας από την πατρίδατους κι αυτήν ακόµη την προσφορά της συνεργασίας. Όµως η έννοια τουπατριωτισµού, ως έννοια θετική µόνο µε θετικό τρόπο µπορεί να εκφράζεται.

(λέξεις 95)

Β2. Τα µέσα πειθούς που χρησιµοποιεί ο συγγραφέας είναι:- «Η πατρίδα µας είναι αυτή που έχουµε, µε το έδαφός της και τα

σύνορά της». τεκµήριο- γενική αλήθεια - «και µόνο ένα… εθνολογικό DNA µπορεί να λύσει τον γρίφο, όταν

ανακαλυφθεί». ειρωνεία- «ότι σ’ αυτό το έδαφος που είναι η πατρίδα µας επί 3.000 χρόνια και

πλέον, ζουν άνθρωποι που ουσιαστικά µιλούν την ίδια γλώσσα.»τεκµήριο- γενική αλήθεια

- «η νέα ελληνική γλώσσα, είναι ο µόνος βέβαιος και γνήσιος απόγονοςτης αρχαίας» τεκµήριο - γενική αλήθεια

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2008



2

2

- «η ελληνική γλώσσα έµεινε γαντζωµένη στον βραχώδη αυτό τόπο»αφήγηση

Β3. επιµειξίες: µεικτός, µείγµααπόληξη: ληξιαρχικός, ληξιπρόθεσµοςαυθαίρετα: αφαίρεση, διαίρεσηυπερασπιστεί: ασπίδα, συνασπισµός

Β4. α) «…ένα είδος πατριωτισµού που περιορίζεται σε νοσταλγικές αναµνήσειςκαι µας έχει µεταβάλει σε σκαντζόχοιρους που υψώνουν τα αγκάθια τους σεοτιδήποτε νοµίζουµε ότι µπορεί να απειλήσει την εθνική µας ακεραιότητακαι ιδιαιτερότητα.».«…ένα είδος πατριωτισµού που περιορίζεται σε νοσταλγικές αναµνήσεις καιµας έχει µεταβάλει σε εσωστρεφείς χαρακτήρες που αντιδρούµε σε οτιδήποτενοµίζουµε ότι µπορεί να απειλήσει την εθνική µας ακεραιότητα καιιδιαιτερότητα.».β) «Είναι, άλλωστε, (η γλώσσα) το εθνικό σηµείο, η εθνική αχίλλειος

πτέρνα, που δέχεται τη σφοδρότερη και απειλητικότερη επίθεση.»«Είναι, άλλωστε, (η γλώσσα) το εθνικό σηµείο, η αδυναµία µας, που δέχεται τησφοδρότερη και απειλητικότερη επίθεση.»

Γ.ΠρόλογοςΤΙΤΛΟΣ (π.χ. ΓΙΑ ΜΙΑ ΖΩΝΤΑΝΗ ΑΓΑΠΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΤΡΙ∆Α ή ΤΙ ΣΗΜΑΙΝΕΙΣΗΜΕΡΑ ΦΙΛΟΠΑΤΡΙΑ;)

- Τονίζουµε το γεγονός ότι δυστυχώς ΣΗΜΕΡΑ τα εθνικιστικά συνθήµαταβρίσκουν απήχηση σε πολλούς νέους

- ∆ιαπιστώνουµε τα αδιέξοδα του εθνικισµού και τον διαφοροποιούµε µεσαφήνεια από τον πατριωτισµό / φιλοπατρία / εθνισµό.

- ∆ηλώνουµε την ανάγκη να επαναπροσδιοριστεί το περιεχόµενο της έννοιαςαγάπη για την πατρίδα και να καταγραφούν τα συστατικά της.

Κυρίως ΘέµαΖητούµενο α’ : αξία που έχει ο πατριωτισµός για ένα λαό

- προσδιορίζει την εθνική ταυτότητα που είναι σηµαντική για τη συνοχή τουσυνόλου. Καθορίζει µια πολιτιστική οµοιογένεια που µας διαφοροποιείδηµιουργικά από τους άλλους λαούς.

- η συνείδηση της ιστορικότητας προσφέρει την αίσθηση της αυτοπεποίθησηςστα µέλη της κοινότητας µε συνακόλουθη την ασφάλεια που προκύπτει από

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2008



3

3

τη γνώση του κοινού παρελθόντος. Παράλληλα ενεργοποιεί την αίσθηση τουσκοπού, της συνέχειας και προβάλλει προοπτικές για το µέλλον

- ικανοποιεί την ανάγκη του ανήκειν, τη συλλογικότητα και διευκολύνει τιςκοινωνικές συναλλαγές µε βάση την εµπιστοσύνη και την αλληλεγγύη πουαναπτύσσονται ανάµεσα στα µέλη µιας εθνικής οµάδας

- προτάσσει το κοινό καλό µε αντίστοιχες αξίες που δηµιουργεί. Ενεργοποιεί τοδυναµικό µιας χώρας περιορίζοντας την αυθαιρεσία του ατοµικούσυµφέροντος

- λειτουργεί ως σηµείο αναφοράς για τα µέλη του συνόλου (και για τη νέαγενιά) γεγονός που είναι καθοριστικό σε συνθήκες παγκοσµιοποίησης, όπωςοι σηµερινές

- προσφέρει ιδανικά απορρίπτοντας την υλιστική προσέγγιση του κυρίαρχουκαταναλωτισµού

- στρέφει την προσοχή µας στον πλούτο του παρελθόντος ξεφεύγοντας από τηνυπεραπλουστευτική κυριαρχία του προσωρινού και του εφήµερου πουεπιβάλλουν οι σύγχρονες κοινωνίες

- ωστόσο ο πατριωτισµός δεν πρέπει να αλλοιώνεται παράγονταςσυντηρητικούς και εθνικιστικούς µύθους, γεννώντας ρατσιστικά στερεότυπαεναντίον άλλων λαών και να καθηλώνεται σε απλοϊκά σχήµατα που αρνούνταιτην εξέλιξη στο όνοµα µιας υποτιθέµενης «εθνικής καθαρότητας»

Ζητούµενο β’ : να εξηγήσετε πώς η φροντίδα για τη γλώσσα, το φυσικόπεριβάλλον, τους θεσµούς αποτελεί τη σύγχρονη ένδειξη φιλοπατρίας και νααναφέρετε και άλλα στοιχεία που προωθούν τη φιλοπατρία σήµερα

- η γλώσσα είναι υπαρξιακό στοιχείο κάθε λαού αλλά και βασικό συστατικότης πολιτιστικής του ταυτότητας. Καταγράφει τις εµπειρίες του, τιςκατατάσσει, τις αξιολογεί, τις µεταβιβάζει στις επόµενες γενιές. Γνωρίζονταςτη γλώσσα µας διαχρονικά την υπερασπιζόµαστε απέναντι στην άκριτηεισβολή ξένων λέξεων αλλά και στην πίεση της τεχνολογίας µε τις αλλαγέςπου επιφέρει στους τρόπους έκφρασης και επικοινωνίας

- η πατρίδα µας είναι ο τόπος µας. Ζει στη συλλογική µας µνήµη όπως και στηνπροσωπική. Το φυσικό περιβάλλον προσδιορίζει την ιδιαιτερότητα του τόπουµας και επηρεάζει άµεσα την ποιότητα της καθηµερινής ζωής µας. Τοκληρονοµούµε από τους προγόνους µας και το κληροδοτούµε στουςαπογόνους µας. Η προστασία του φανερώνει στοιχειώδη αυτοσεβασµό καιεθνική αξιοπρέπεια

- οι θεσµοί επιβεβαιώνουν την οργάνωση και τη λειτουργία της κοινωνίας µας.Προκύπτουν από τη θέληση και τις επιλογές των ανθρώπων που νιώθουν ότισυνδέονται µε το συναίσθηµα της φιλοπατρίας. Ο σεβασµός προς τουςθεσµούς, γραπτούς και άγραφους, δηλώνει την έµπρακτη αποδοχή τηςµοναδικότητας της κοινωνίας µας και την εφαρµογή των κανόνων που η ίδιαθεωρεί καταλληλότερους για να λειτουργήσει. Επιβεβαιώνει την αποδοχή τουδηµοκρατικού πνεύµατος που µας χαρακτηρίζει ως λαό.

- στοιχεία που προωθούν τη φιλοπατρία σήµερα είναι και η παιδεία (προσφέρειτη γνωριµία µε το παρελθόν και µέσω αυτού αναδεικνύει τις προοπτικές τουµέλλοντος), η αξιοποίηση της πολιτιστικής µας κληρονοµιάς στην τέχνη(µουσική, χορός) στη διατροφή, στα ήθη και τα έθιµα, η προστασία τωνµνηµείων µας, η απόρριψη του εθνικισµού και της ξενοφοβίας, η αποδοχή

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2008



4

4

των προκλήσεων της παγκοσµιοποίησης και της διατήρησης τηςιδιαιτερότητάς µας στον οικουµενικό χώρο µε οδηγό την εξωστρέφεια καιτον κοσµοπολιτισµό, η συναισθηµατική προσέγγιση του άλλου, ηδιαµόρφωση ενός σύγχρονου αστικού τρόπου ζωής που θα µας βοηθήσεινα αντιδράσουµε στην πολιτιστική πίεση των ισχυρών λαών, ηπροσπάθεια προβολής της σηµερινής ταυτότητάς µας στο εξωτερικό.

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2007



1

1

Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥΕΚΘΕΣΗ

ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ∆ΕΙΑΣ

∆ύο ορισµοί για την παγκοσµιοποίηση1§ Για τους αρχαίους Ρωµαίους, ο ελληνικής καταγωγής θεός Ιανός συµβόλιζε την είσοδο, τοξεκίνηµα και το τέλος. Την είσοδο, γιατί κάθε καινούρια εµπειρία αποτελεί και ένα πέρασµα, τοξεκίνηµα, γιατί κάθε πέρασµα µας φέρνει µπροστά σε µία νέα πραγµατικότητα και το τέλος, γιατί κάθενέα πραγµατικότητα προϋποθέτει τη ρήξη µε το παρελθόν και το θάνατο του παλαιού.2§ Ο Ιανός όµως είναι περισσότερο γνωστός, επειδή απεικονίζονταν πάντοτε µε δύο πρόσωπα πουκοιτούσαν προς αντίθετες κατευθύνσεις, ίσως για να υποδηλώσουν ότι το µέλλον µας παρουσιάζεταισυνήθως µε δύο τελείως διαφορετικά πρόσωπα (ένα θετικό και ένα αρνητικό).3§ Αναγνωρίζοντας λοιπόν τη σοφία των αρχαίων, ακολουθώ και εγώ το παράδειγµά τουςπαραθέτοντας σας δύο αντίθετες προτάσεις για την παγκοσµιοποίηση. Η πρώτη είναι πολύ αισιόδοξηκαι εναρµονίζεται πλήρως µε τις αρχές της οικονοµικής επιστήµης. Η δεύτερη περιέχει όσαεπιχειρήµατα θα ακούγαµε από τους πολέµιους της παγκοσµιοποίησης, αν φρόντιζαν να φωνάζουνλιγότερο και αφιέρωναν περισσότερο χρόνο στο διάβασµα, την αναζήτηση πληροφοριών και τηνψύχραιµη ανάλυση των γεγονότων.4§ Πολλά θεωρητικά και εµπειρικά παραδείγµατα έχουν αποδείξει ότι όσο λιγότερα εµπόδιαυπάρχουν στο εµπόριο τόσο αυξάνεται ο ανταγωνισµός και τόσο καλύτερα ή φθηνότερα προϊόντααπολαµβάνει ο καταναλωτής. Μακροπρόθεσµα η παγκοσµιοποίηση κάνει τον κόσµο πλουσιότερο,παραγωγικότερο και δικαιότερο αφού «κερδίζουν» όσοι παράγουν περισσότερο ή καλύτερα και όχιεκείνοι που ενισχύονται από το κράτος µε χαριστικές συµβάσεις, ειδικούς προστατευτικούς δασµούςκαι επιδοτήσεις.5§ Αν και συχνά η παγκοσµιοποίηση παρουσιάζεται ως µία συνωµοσία τωνπλουσίων και ισχυρών, στην πραγµατικότητα αποτελεί µία φυσική συνέπεια της τεχνολογικήςπροόδου. Χάρη στην εξέλιξη των µεταφορών και των τηλεπικοινωνιών οι άνθρωποι σήµεραεπικοινωνούν και ταξιδεύουν πολύ περισσότερο από πριν. Εµπορεύονται λοιπόν περισσότερο και ηιστορία µάς έχει διδάξει ότι το εµπόριο υπήρξε πάντοτε µία επαναστατική και προοδευτική δύναµη,καθώς όσοι ταξιδεύουν γνωρίζουν διαφορετικούς ανθρώπους, διδάσκονται καινούριες τεχνικές καιµαθαίνουν να σέβονται τους άλλους πολιτισµούς.

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2007



2

2

6§ Παγκοσµιοποίηση λοιπόν σηµαίνει ευηµερία, λιγότερο µίσος, εξαφάνιση του πολέµου καικατάργηση των διακρίσεων. Είναι αλήθεια ότι αυτή η προσέγγιση γεννά τον κίνδυνο µιας πλανητικήςοµοιοµορφίας. Για πρώτη φορά στην ιστορία όµως µπορούµε να ελπίζουµε σε µία παγκόσµια γνώση,αλληλεγγύη και κατανόηση. Σε πράγµατα δηλαδή που αξίζουν οποιοδήποτε τίµηµα και πρέπει ναγίνουν κτήµα όλης της ανθρωπότητας.7§ Θεωρητικά οι αποφάσεις για την ενίσχυση της παγκοσµιοποίησης λαµβάνονται από όλα τακράτη του κόσµου σε διεθνείς διασκέψεις και οργανισµούς όπως ο ΠΟΕ (Παγκόσµιος ΟργανισµόςΕµπορίου). Έτσι, παρέχεται σε κάθε χώρα η δυνατότητα να υπερασπίσει τα συµφέροντά τηςεκφράζοντας τις απόψεις της και επηρεάζοντας τη λήψη των αποφάσεων.8§ Οι συζητήσεις όµως δεν είναι τόσο δηµοκρατικές όσο φαίνονται και η τράπουλα είναι πάντοτεσηµαδεµένη εκ των προτέρων. Για παράδειγµα, η Παγκόσµια Τράπεζα και το ∆ιεθνές ΝοµισµατικόΤαµείο διοικούνται από την οµάδα των πιο αναπτυγµένων χωρών του κόσµου. Έτσι οι <<αµερόληπτεςτεχνοκρατικές αποφάσεις τους>> στην πραγµατικότητα αποτελούν απλώς έκφραση των συµφερόντωντων ήδη πλουσίων χωρών και αδιαφορούν πλήρως για τις κοινωνικές επιπτώσεις τους στον υπόλοιποκόσµο.9§ Παγκοσµιοποίηση λοιπόν σηµαίνει παράκαµψη της εθνικής κυριαρχίας και των δηµοκρατικώνδιαδικασιών µέσα από τη µυστική λειτουργία διεθνών οργανισµών µε διοικήσεις διορισµένες από τιςπλουσιότερες χώρες του κόσµου!10§ Το να είσαι υπέρ ή κατά της παγκοσµιοποίησης, είναι το ίδιο άτοπο όσο και να το υποστηρίζειςότι είσαι υπέρ ή κατά της βροχής. Πρόκειται για ένα φυσικό φαινόµενο που δηµιούργησε η τεχνολογίακαι δεν πρόκειται να φύγει µόνο και µόνο επειδή δεν µας αρέσει ή δεν µας εξυπηρετεί. Πρέπει όµως νααγωνιστούµε υπέρ µιας δίκαιης παγκοσµιοποίησης που θα πραγµατοποιηθεί για το καλό των λαών καιόχι για τα συµφέροντα των επιχειρήσεων.

(∆ιασκευή άρθρου του Γιώργου Επιτήδειου)

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2007



3

3

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ:

Α. Να παρουσιάσετε στην τάξη σας την περίληψη του κειµένου σε 100 – 120 λέξεις.Μ 25

Β1. «Παγκοσµιοποίηση σηµαίνει ευηµερία, λιγότερο µίσος, εξαφάνιση του πολέµου και κατάργησητων διακρίσεων». Να αναλύσετε την παραπάνω άποψη σε µία παράγραφο 80-100 λέξεων.

Μ 5Β2. Με ποια συλλογιστική πορεία αναπτύσσεται η όγδοη παράγραφος του κειµένου («Οι

συζητήσεις … κόσµο»); Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.Μ 5

Β3. Το κείµενο που διαβάσατε ανήκει στο δίκαιο λόγο. Να εντοπίσετε τα χαρακτηριστικά του στιςπαρακάτω προτάσεις σηµειώνοντας την ένδειξη Σωστό ή Λάθος. Στη συνέχεια νααιτιολογήσετε τις σωστές απαντήσεις σας µε την παράθεση ενδεικτικών χωρίων του κειµένου(από ένα σε κάθε περίπτωση).α. Στο κείµενο παρουσιάζεται η ορθότητα των εκπεµπόµενων µηνυµάτων ως αυτονόητη καιαυταπόδεικτη.β. Στο κείµενο χρησιµοποιούνται λέξεις-αξίες που προκαλούν µεγάλη συναισθηµατική φόρτιση για νασυγκαλυφθεί η έλλειψη επιχειρηµάτων και τεκµηρίων.γ. Ο συγγραφέας απευθύνεται στη λογική του αναγνώστη, χρησιµοποιώντας τεκµηριωµένηεπιχειρηµατολογία.δ. Ο συγγραφέας επιχειρεί έναν κατευθυνόµενο µονόλογο, καλλιεργώντας την αοριστία, τη γενικότητακαι την ασάφεια.ε. Ο λόγος του κειµένου είναι βαθύς, πυκνός, ουσιαστικός, καθώς συσχετίζει, αντιπαραθέτει καισυγκρίνει ποικίλα νοήµατα.στ. Ο συγγραφέας εξωραΐζει την πραγµατικότητα, παραπλανεί και παραπληροφορεί.ζ. Στο κείµενο γίνεται ευρύτατη χρήση ουσιαστικών, ενώ οι ρηµατικοί τύποι περιορίζονται, µε σκοπό ναενισχυθεί ο δογµατισµός.η. Στο κείµενο χρησιµοποιείται υποταγµένος λόγος (δευτερεύουσες προτάσεις), για να αποδοθούν αίτιακαι αποτελέσµατα.

Μ 6Β4. Να εντοπίσετε τις διαρθρωτικές λέξεις που συνδέουν τις έξι πρώτες παραγράφους του

κειµένου, όπου υπάρχουν, και να παρουσιάσετε τη νοηµατική σχέση που δηλώνουν.Μ 4

Β5. Να γράψετε ένα συνώνυµο για κάθε µία από τις παρακάτω λέξεις του κειµένου: συνωµοσία,κατάργηση, τίµηµα, υπερασπίσει, αµερόληπτες.

Μ 5

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2007



4

4

Γ. Σε ένα άρθρο που θα δηµοσιευτεί στη σχολική εφηµερίδα να επισηµάνετε τους κινδύνους πουενέχει η παγκοσµιοποίηση για τους λαούς και τα εφόδια µε τα οποία χρειάζεται να εξοπλιστούνοι νέοι της χώρας µας προκειµένου να αξιοποιήσουν τις θετικές πλευρές της. (500 – 600λέξεις).

Μ 50

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2007



1

1

Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥΕΚΘΕΣΗ


ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Α. ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Αγαπητοί συµµαθητές,Το άρθρο του Γιώργου Επιτήδειου παραθέτει τις δύο αντίθετες εκδοχές της παγκοσµιοποίησης. Από τηµια πλευρά, η παγκοσµιοποίηση ενθαρρύνει τον εµπορικό ανταγωνισµό ενισχύοντας τηνπαραγωγικότητα των ικανότερων επιχειρήσεων. Επιπλέον, αξιοποιώντας τις σύγχρονες τεχνολογικέςδυνατότητες διευκολύνει την επικοινωνία των λαών και διασφαλίζει την ειρήνη παραµερίζονταςεθνικές προκαταλήψεις. Στα πλαίσιά της πραγµατώνεται η διακρατική συνεργασία µέσω των διεθνώνοργανισµών που δίνει σε κάθε χώρα το δικαίωµα να υποστηρίζει τα δίκαιά της. Από την άλλη πλευρά,οι διεθνείς οργανισµοί προωθούν τα συµφέροντα των ισχυρών κρατών σε βάρος των εθνικώνεπιδιώξεων και της δηµοκρατίας. Η παγκοσµιοποίηση, λοιπόν, κατά τον αρθρογράφο, αν καιεπακόλουθο της τεχνολογικής προόδου, χρειάζεται να είναι δίκαιη για όλους τους λαούς.

(112 λέξεις)

Β1. Η παγκοσµιοποίηση σύµφωνα µε τους οραµατιστές της επεδίωκε την αναβάθµιση του βιοτικούεπιπέδου των λαών, την ειρηνική διευθέτηση των όποιων διαφορών µεταξύ των κρατών και τηνεµπέδωση της ισότητας. Με την προϋπόθεση ότι η τεχνολογική εξέλιξη παρέχει διευρυµένεςδυνατότητες για την αύξηση της παραγωγής και την άµεση διάδοση των προϊόντων του υλικού καιπνευµατικού πολιτισµού, η παγκοσµιοποίηση επιτρέπει και προάγει την ευηµερία όλων των λαών καιτη συνεργασία για την επίλυση των διαφορών. Επιπλέον, η επαφή των λαών καταργεί τιςπροκαταλήψεις, προωθώντας την ανοχή και την αλληλεγγύη που αποτελούν προϋποθέσεις για τιςπολιτισµικές ανταλλαγές, αλλά και για την κατάργηση των διακρίσεων µεταξύ αναπτυγµένων καιαναπτυσσόµενων χωρών. Η παγκοσµιοποίηση, λοιπόν, αν υπάρξει καλή προαίρεση, αποσκοπεί σε µιαδικαιότερη οργάνωση του κόσµου βασισµένη στις αρχές της δηµοκρατίας και της ισότητας.

Β2. Η όγδοη παράγραφος του κειµένου αναπτύσσεται µε παραγωγική συλλογιστική πορεία, εφόσονξεκινά από τη γενική διαπίστωση (<<πάντοτε σηµαδεµένη εκ των προτέρων>>) ότι οι συζητήσεις σεδιακρατικό επίπεδο δεν είναι ποτέ στην ουσία δηµοκρατικές πράγµα που επιβεβαιώνεται ακολούθωςαπό την ειδικότερη θέση ότι η παγκόσµια τράπεζα και το ∆ιεθνές Νοµισµατικό Ταµείο εξυπηρετούν τασυµφέροντα των ισχυρών κρατών.

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2007



2

2

Β3. α. Λάθοςβ. Λάθοςγ. Σωστό (τεκµηρίωση: Για πρώτη φορά στην ιστορία…….όλης της ανθρωπότητας)δ. Λάθοςε. Σωστό (τεκµηρίωση: Οι συζητήσεις όµως δεν είναι ... χωρών του κόσµου)στ. Λάθοςζ. Λάθοςη. Σωστό ( τεκµηρίωση: Εµπορεύονται λοιπόν περισσότερο ... πολιτισµούς.)

(Παρατήρηση: η παράθεση των αποσπασµάτων του κειµένου είναι ενδεικτική, αφού ανάλογασυµπεράσµατα προκύπτουν από το σύνολο των θέσεων του συγγραφέα.)

Β4. §2 όµως: αντίθεση – εναντίωση§3 λοιπόν:συµπέρασµα§4 δεν υπάρχει διαρθρωτική λέξη§5 αν και: εναντίωση§6 λοιπόν: συµπέρασµα

Β5. συνωµοσία: πλεκτάνη, µηχανορραφίακατάργηση: ακύρωσητίµηµα: αντάλλαγµα, (αντίτιµο)υπερασπίσει: προστατεύσει, υποστηρίξει, υπεραµυνθείαµερόληπτες: αντικειµενικές, απροκατάληπτες

(Παρατήρηση: η λέξη αντίτιµο δίνεται σε παρένθεση γιατί προέρχεται από την ίδια ρίζα µε τη λέξητίµηµα. )

Γ. ΟΙ ΝΕΟΙ ΜΠΡΟΣΤΑ ΣΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΑΠΕΙΛΗ

Η παγκοσµιοποίηση έχει διαταράξει την παραδοσιακή διεθνή κατάσταση. Σαρωτικές αλλαγές,οικονοµικές και κοινωνικές, συντελούνται ήδη, η ροή των γεγονότων έχει επιταχυνθεί και ηπολυπλοκότητα των προβληµάτων που ανακύπτουν οδηγεί σε αµηχανία πολίτες και κυβερνήσεις. Γι΄αυτό οι νέοι της χώρας µας χρειάζεται να είναι ενηµερωµένοι για τους κινδύνους που εγκυµονεί, ώστενα αποκτήσουν τα κατάλληλα εφόδια προκειµένου να αξιοποιήσουν τα οφέλη της.ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ Α’ :ΚΙΝ∆ΥΝΟΙ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗΣ

• Υπονοµεύεται η ελευθερία των µικρότερων χωρών, µε αποτέλεσµα να µην µπορούν ν’αναπτυχθούν οικονοµικά, να προσδιορίσουν τις πολιτικές τους επιλογές και την πολιτική τουςταυτότητα .

• Επιτείνεται ο διεθνής ανταγωνισµός στο οικονοµικό επίπεδο µε τη µεταφορά βιοµηχανικώνµονάδων σε άλλες περιοχές και την απελευθέρωση του εµπορίου.

• ∆ιατηρούνται και ισχυροποιούνται οι σφαίρες επιρροής σε βάρος των εθνικών επιδιώξεωνκαι της δηµοκρατίας. Ενισχύεται το σύνδροµο κατωτερότητας και το πολλαπλό πλέγµαεξάρτησης, οικονοµικής, πολιτισµικής, πολιτικής.

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2007



3

3

• Αποδυναµώνεται το δηµοκρατικό πολίτευµα και υπονοµεύονται οι κοινωνικές κατακτήσειςλόγω της εκχώρησης των εξουσιών σε µη εκλεγµένα παγκόσµια κέντρα όπως είναι ηΠαγκόσµια Τράπεζα και το ∆ιεθνές Νοµισµατικό Ταµείο.

• Τα αίτια των προβληµάτων κάθε µεµονωµένου κράτους δεν αναζητούνται στον οικονοµικό καιπολιτικό εθνικό του χώρο, αλλά παρατηρείται η τάση αποποίησης των ευθυνών από τουςαρµόδιους και η ολοκληρωτική επίρριψή τους στους ξένους.

• Ο στείρος µιµητισµός και η ξενοµανία κάνουν την εµφάνισή τους σε όλες τις εκφάνσεις τηςζωής, µε αποτέλεσµα οι λαοί να υποτιµούν τα εθνικά τους επιτεύγµατα και να αποκόπτονταιαπό τη γονιµοποιό παράδοση.

• Κινδυνεύουν οι εθνικοί πολιτισµοί από την ισοπεδωτική επίδραση µιας παγκόσµιας µαζικήςκουλτούρας.

• Προωθείται η πολιτιστική και κοινωνική αλλοτρίωση των ασθενέστερων. Τα πλεονεκτήµατατης παγκοσµιοποίησης αξιοποιούνται περισσότερο από τις αναπτυγµένες χώρες, µε αποτέλεσµανα οξύνονται οι ανισότητες.

• Παρατηρείται η παθητική αποδοχή των αρνητικών στοιχείων του δυτικού πολιτισµού σε πολλάεπίπεδα της καθηµερινής ζωής. Έτσι, υιοθετείται ο µηχανοκρατικός τρόπος ζωής, θεοποιείταιτο χρήµα, ενώ υποβαθµίζονται οι διαχρονικές ανθρωπιστικές αξίες και το πνεύµαπεριθωριοποιείται.

• Η έξαρση του εθνικισµού, οι ρατσιστικές διαθέσεις που ενισχύονται από την παγκοσµιοποίησητορπιλίζουν την διάθεση για συνεργασία, φιλία και συνένωση των λαών σε κοινή πορεία.

ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ Β’: ΕΦΟ∆ΙΑ ΝΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΘΕΤΙΚΩΝ ΠΛΕΥΡΩΝ ΤΗΣΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗΣ

• Κριτική ικανότητα, σφαιρική θεώρηση, δηµιουργική αφοµοίωση, οξυδέρκεια, προνοητικότητα,µακροπρόθεσµη προοπτική, µε σκοπό τη δηµιουργική αφοµοίωση των εξωτερικώνεπιδράσεων.

• Εργατικότητα, τιµιότητα, συνέπεια, υπευθυνότητα, αίσθηµα ευθύνης, ειλικρίνεια, αυτεπίγνωση,εθνική οµοψυχία, µε στόχο τη δηµιουργία κατάλληλων υποδοµών που θα καταστήσουν τηχώρα µας ανταγωνιστική σε διεθνές επίπεδο .

• Ικανότητα να ζήσουν οι νέοι σε µια πολυεθνική και πολυπολιτισµική κοινωνία προσεγγίζονταςµε ευρύτητα πνεύµατος τον πλούτο και την πολυµορφία των πολιτισµών του κόσµου.

• Αναγνώριση του φυσικού γεγονότος ότι όλοι οι λαοί ανεξάρτητα από χώρα, φυλή, οικονοµικό –πολιτικό σύστηµα ή οποιοδήποτε άλλο διαφοροποιητικό στοιχείο µπορούν να συνυπάρξουν καινα οδηγηθούν στην ευηµερία και την ευτυχία .

• ∆ηµοκρατικό ήθος, ικανότητα διαλόγου, διαλλακτικότητα, µετριοπάθεια, τεκµηριωµένηεπιχειρηµατολογία για την υπεράσπιση των εθνικών δικαίων και την αποφυγή τουσυγκεντρωτισµού των ισχυρών.

• Υγιής εθνική αγωγή, επαφή µε την παράδοση, την ιστορία, τον πολιτισµό, διαµόρφωση εθνικήςσυνείδησης µε σεβασµό στην εθνική ετερότητα, που θα αποτελέσει αντίβαρο στο ισοπεδωτικόαλλοτριωτικό πνεύµα της εποχής.

• Ευρύτερη γνώση περισσότερων γλωσσών, η οποία θα στοχεύει σε µια γλωσσική πολυµορφία(ποικιλότητα) και όχι στην κυριαρχία ορισµένων γλωσσών σε βάρος των άλλων.

• Εξοικείωση µε τα σύγχρονα ηλεκτρονικά µέσα, τεχνογνωσία που θα καταστήσει τους νέουςικανούς να παρακολουθήσουν το ρυθµό εξέλιξης .

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2007



4

4

• ∆ιαφύλαξη των ανθρωπιστικών και οικουµενικών ιδεωδών της αλληλεγγύης, της ισότητας καιτης δικαιοσύνης που µας κληροδότησε ο ελληνικός πολιτισµός για την εδραίωση µιαςπαγκοσµιοποίησης δίκαιης για όλους τους λαούς .

Η εθνική ταυτότητα δεν προσδιορίζεται µόνο από το ένδοξο παρελθόν, αλλά και από ταδηµιουργήµατα των Νεοελλήνων. Τα επιτεύγµατα και οι επιτυχίες τους σε διάφορους τοµείς,πολιτιστικούς, αθλητικούς, εκπαιδευτικούς, οικονοµικούς, τους κάνουν να νιώθουν σίγουροι καιδυνατοί. Οφείλουµε λοιπόν:

o Να αντιµετωπίσουµε το µέλλον µε αίσθηµα ευθύνης και µε επίγνωση τωνιδιαιτεροτήτων και των απαιτήσεων της παγκόσµιας κοινωνίας

o να θεµελιώσουµε το δηµοκρατικό µας πολίτευµαo να αναβαθµίσουµε την παιδεία µας, δίνοντάς της ανθρωπιστικό προσανατολισµόo να δηµιουργήσουµε τις προϋποθέσεις για µια ανθηρή οικονοµίαo να προστατεύσουµε το περιβάλλον και τα ειρηνιστικά ιδανικά µε την ενεργητική µας

συµµετοχή στα εθνικά και παγκόσµια κινήµατα

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2006



1

Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ


ΚΕΙΜΕΝΟ

Οι άλλοι Έλληνε

Ποιο είναι σήµερα το κατ’εξοχήν παιχνίδι κοινωνική συναναστροφή; Με τι ασχολούνται και τι συζητούν στα events1 των βορείων προαστίων και στι λακέ αγορέ τη δυτική όχθη, στα ρεστοράν και στι ταβέρνε, στα µπαρ και στα καφενεία; Την κατάντια του δηµόσιου βίου.

Τη διαφθορά: των δηµοσιογράφων, των γιατρών, των πολιτικών, των παπάδων, των δικαστικών, των αστυνοµικών, των επιχειρηµατιών, των δηµοσίων υπαλλήλων και διαφόρων άλλων επαγγελµατικών οµάδων που αυτή τη στιγµή µου διαφεύγουν. Όλοι οι Έλληνε είναι πεπεισµένοι ότι όλοι οι άλλοι Έλληνε ή «τα πιάνουν» ή «τα ρίχνουν». Προσοχή όµω: όλοι οι άλλοι-ποτέ εµεί.

Αν σε κάποια µεγάλη παρέα η συζήτηση περιστραφεί γύρω από το πόσο άσχηµα λειτουργεί το σύστηµα υγεία, πόσο ταλαιπωρεί τον πολίτη που ασθενεί, θα βρεθεί κάποιο γιατρό, νοσοκόµο ή διοικητικό υπάλληλο ο οποίο θα πει : «Προ Θεού, κάνετε λάθο, οι περισσότεροι γιατροί, νοσοκόµοι, υπάλληλοι ασκούν το επάγγελµά του κατά τον καλύτερο τρόπο». Θα παραπονεθείτε για τη λειτουργία τη ∆ικαιοσύνη; Για στηµένε δίκε, άδικε αποφάσει, αρπακτικού δικηγόρου; ∆εν κάνετε µόνο λάθο, αλλά διαπράττετε και σοβαρό ατόπηµα, γιατί µε την γκρίνια σα υπονοµεύετε έναν από του βασικού θεσµού τη δηµοκρατία µα. Στην πλειονότητά του οι δικαστέ είναι έντιµοι και αδέκαστοι, οι περισσότεροι

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2006



2

δικηγόροι είναι ταπεινοί υπηρέτε του λειτουργήµατό του. Και οι δηµοσιογράφοι; Πλην ελαχίστων εξαιρέσεων, είµαστε όλοι αυστηροί κριτέ τη κατάχρηση εξουσία από του ισχυρού.

Και πάει λέγοντα για του εκπαιδευτικού, του τραπεζικού, του υπαλλήλου τη πολεοδοµία, τι δηµοτικέ αρχέ. Για κάθε υπηρεσία, θεσµό, δηµόσιο κατάστηµα κ.ά. που ταλαιπωρούν καθηµερινά του (άλλου) έλληνε πολίτε. Παντού θα βρείτε του εκπροσώπου τη πλειοψηφία που θα αγανακτούν γιατί «του βάζετε όλου σε ένα τσουβάλι», ενώ αυτοί δουλεύουν πολύ, σωστά και τίµια. Αυτοί είναι οι αφανεί και σιωπηλοί στυλοβάτε τη κοινωνία και των χρηστών ηθών και παραδόσεών τη.

Κάποτε οι πολλοί ήταν οι θεµατοφύλακε τη καθεστηκυία τάξη. Ήταν η σιωπηλή, άχαρη, γκρίζα, κοµφορµιστική πλειοψηφία που αντιµετώπιζε ω ύποπτου του λίγου ευτυχισµένου και χαρούµενου που ήθελαν να αλλάξουν τον κόσµο.

Σήµερα είναι η έκφραση, η αιχµή του δόρατο του εκσυγχρονισµού, αριστερού και δεξιού. Η «αισιόδοξη πλειοψηφία» που δεν θέλει να ακούει ότι, ενώ έχει κάνει και κάνει ό,τι καλύτερο µπορεί-στο επάγγελµά τη, στου θεσµού, στα κόµµατα, στι διάφορε καµπάνιε για τη δηµοκρατία, τα ανθρώπινα δικαιώµατα και τον πολιτισµό-, τα πράγµατα δεν έχουν πάει και πολύ καλά. Ότι δεν αρκεί η θέληση των πολλών για να αλλάξει τη βαθιά συντηρητική φύση ενό θεσµού, να αντιστρέψει την υπέρ των ισχυρών λειτουργία του.

Και όµω το ότι τα πράγµατα δεν πάνε καλά είναι εµφανέ σε όλου. Το βιώνουµε καθηµερινά όταν συναλλασσόµαστε µε του θεσµού στου οποίου εργαζόµαστε-αλλά από την άλλη πλευρά του γραφείου. Όταν ο γιατρό πάει στην εφορία, όταν ο δικαστή πάει στο νοσοκοµείο, όταν ο δηµοσιογράφο πάει στο δικαστήριο, όταν ο δάσκαλο αξιολογείται.

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2006



3

Αλλά έτσι είναι η ζωή, τι να κάνουµε; Ο άνθρωπο παίζει δύο ρόλου, και αυτό που τον ικανοποιεί στον ένα τον δυσαρεστεί στον άλλο. Κατάχρηση εξουσία κάνουν πάντα οι άλλοι, εµεί εκτελούµε µόνο το καθήκον µα. Εξάλλου είναι δύσκολο να ζούµε µε τι κακέ ειδήσει. Καλύτερα να αποδράσουµε καβάλα στι καλέ µα προθέσει σε έναν ιδανικό κόσµο παρά να προσπαθήσουµε να αλλάξουµε αυτόν.

(Βασίλη Μουλόπουλο, Εφηµερίδα «ΤΟ ΒΗΜΑ», 06/02/05) ___________________________________________________________ 1. events = κοινωνικέ εκδηλώσει

Α. Να γράψετε την περίληψη του κειµένου σε 100-120 λέξει. Μονάδε 25

Β. 1.Στο κείµενο γίνεται ευρεία χρήση των ερωτήσεων. Να επισηµάνετε τι επιδιώκει µε αυτό ο συντάκτη του κειµένου, παραθέτοντα χαρακτηριστικά χωρία. Μονάδε 2

Β. 2.Σε ποιο γραµµατειακό είδο ανήκει το κείµενο; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σα. Μονάδε 4

Β. 3.Να εξηγήσετε ποιο τρόπο πειθού κυριαρχεί στο κείµενο. Μονάδε 4 Β. 4.Να επισηµάνετε πέντε λέξει που χρησιµοποιούνται µε

συνυποδηλωτική σηµασία και στη συνέχεια να γράψετε µια πρόταση για κάθε µία µε τη δηλωτική τη σηµασία.

Μονάδε 5

Β. 5.«Όλοι οι Έλληνε … όλοι οι άλλοι – ποτέ εµεί». Να σχολιάσετε το περιεχόµενο του παραπάνω αποσπάσµατο σε µία παράγραφο 60-80 λέξεων. Μονάδε 10

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2006



4

Γ. Ο εκσυγχρονισµό των θεσµών και η πλήρη ένταξη τη χώρα µα στην Ευρωπακή Ένωση δεν κατόρθωσαν να εξαλείψουν τα φαινόµενα του λακισµού και τη διαφθορά στην ελληνική κοινωνία. Να διατυπώσετε τι απόψει σα σε ένα δοκίµιο, αναφορικά µε του χώρου στου οποίου ενδηµούν τα φαινόµενα αυτά αλλά και του λόγου που τα δηµιουργούν (500-600 λέξει). Μονάδε 50

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2006



1

Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ∆ΕΙΑΣ

ΕΝ∆ΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Α. Περίληψη Ο αρθρογράφος πραγµατεύεται την κατάπτωση της δηµόσιας ζωής, ανιχνεύοντας τη σήψη της σε

διάφορους τοµείς. Αρχικά επισηµαίνει ότι όλοι επιρρίπτουν στους άλλους την ευθύνη, προκαλώντας συχνά την αγανάκτηση εκπροσώπων διάφορων τοµέων της δηµόσιας ζωής. ∆ιαπιστώνει την αντίθεση ανάµεσα στο παρελθόν, όπου όσοι επιθυµούσαν κοινωνικές αλλαγές αντιµετωπίζονταν καχύποπτα, και στο παρόν, όπου η πλειοψηφία δεν θέλει να θεωρήσει ότι ενώ προσπαθεί τα πράγµατα δεν πάνε καλά, γεγονός που ωστόσο είναι εµφανές από όλους. Προσθέτει ότι όλοι πιστεύουν ότι κάνουν το καθήκον τους, διαφέροντας πάντα από τους άλλους, που µε τις πράξεις τους ευθύνονται για τα φαινόµενα κατάχρησης και διαφθοράς. Τελειώνει προβάλλοντας τον εφησυχασµό του σύγχρονου ανθρώπου και την απραξία του για την ανατροπή της κατάστασης.

Β1. Με την ευρεία χρήση των ερωτήσεων ο συντάκτης του κειµένου πετυχαίνει να κερδίσει την

προσοχή του αναγνώστη, δίνοντας ζωντάνια και παραστατικότητα σε όσα γράφει. Οι ερωτήσεις αποσκοπούν στο να εγείρουν τον προβληµατισµό του δέκτη για τα φαινόµενα διαφθοράς στο δηµόσιο βίο, ενώ συγχρόνως, σε ορισµένα σηµεία, προσδίδουν στα γραφόµενα µια χροιά ελαφράς ειρωνείας (π.χ. «Θα παραπονεθείτε για τη λειτουργία της ∆ικαιοσύνης; Για στηµένες δίκες, άδικες αποφάσεις, αρπακτικούς δικηγόρους;»).

Β2. Το κείµενο είναι άρθρο. Πρόκειται για δηµοσίευµα σε εφηµερίδα που πραγµατεύεται ένα επίκαιρο

θέµα γενικού ενδιαφέροντος. Σκοπός του είναι να παρουσιάσει και να ερµηνεύσει, µέσα σε µικρή έκταση λόγου, το φαινόµενο της εκτεταµένης διαφθοράς του δηµoσίου βίου.

Β3. Στο κείµενο επικρατεί, ως τρόπος πειθούς, η επίκληση στο συναίσθηµα. Ο συντάκτης διεγείρει

συγκινησιακά το ακροατήριο, κάνοντας χρήση της ειρωνείας. Πρόκειται για ιδιαίτερα ισχυρό µέσο, γιατί καθώς ο δέκτης συµµερίζεται πρόθυµα την ειρωνεία του ποµπού, αποκτά ευνοϊκή διάθεση απέναντί του. Επιπλέον χρησιµοποιούνται λέξεις και φράσεις µε συναισθηµατική φόρτιση1. Με αυτό τον τρόπο προσπαθεί να παρουσιάσει πιο άµεσα το πρόβληµα που θίγει και να αφυπνίσει τον προβληµατισµό του αναγνώστη.

1. (π.χ.,«στηµένες δίκες, άδικες αποφάσεις, αρπακτικούς δικηγόρους» (3ηπαράγραφος), «παντού θα βρείτε…παραδόσεών της» (4η παράγραφος).

Β4. Λέξεις µε συνυποδηλωτική σηµασία α. «παιχνίδι κοινωνικής συναναστροφής» (1η παράγραφος) β. «στηµένες δίκες» (3η παράγραφος) γ. «αρπακτικούς δικηγόρους» (3η παράγραφος) δ. «γκρίζα … πλειοψηφία» (5η παράγραφος) ε. «…να αποδράσουµε καβάλα στις καλές µας προθέσεις» (8η παράγραφος)

Οι ίδιες λέξεις µε τη δηλωτική τους σηµασία σε προτάσεις. α. Το παιχνίδι ωφελεί σηµαντικά την ψυχοσωµατική υγεία του παιδιού. β. Στηµένος στον τοίχο περίµενε να τον εκτελέσουν. γ. Τα αιλουροειδή είναι κατεξοχήν αρπακτικά θηλαστικά. δ. Τα ρούχα του είχαν γκρίζες αποχρώσεις. ε. ∆εν είναι πλέον σύνηθες το θέαµα ανθρώπων καβάλα σε άλογα.

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2006



2

Β5. Η κατάπτωση του δηµόσιου βίου και τα γενικευµένα φαινόµενα διαφθοράς είναι, κατά κοινή οµολογία, τα µεγαλύτερα προβλήµατα της ελληνικής κοινωνίας. Όλοι, πλέον, είναι πεπεισµένοι ότι η φιλαυτία, ο εγωισµός, η τάση εύκολου και γρήγορου πλουτισµού, το πάθος για κοινωνική ανάδειξη και επίδειξη, η κακή οργάνωση και η έλλειψη προγραµµατισµού ευθύνονται γι’αυτά τα φαινόµενα. Το οξύµωρο είναι ότι ποτέ δεν παραδεχόµαστε ότι και εµείς είµαστε µέρος αναπόσπαστο αυτού του συστήµατος, γι’αυτό και πάντα επιρρίπτουµε ευθύνες στους άλλους. Συνεπώς, µε αυτή τη στάση δεν κάνουµε τίποτε άλλο από το να διαιωνίζουµε τη δυσάρεστη αυτή κατάσταση της δηµόσιας ζωής.

Γ. α) Χώροι στους οποίους ενδηµούν φαινόµενα λαϊκισµού και διαφθοράς. Πολιτική ζωή Εκδήλωση φαινοµένων αναξιοκρατίας, πελατειακών σχέσεων, ψηφοθηρίας, πολιτικός λόγος που

διακρίνεται από δηµοκοπία, υποσχεσιολογία και συχνά είναι προπαγανδιστικός, προσπάθεια πολιτικών για εξασφάλιση της εύνοιας του λαού µέσω τυπικής και επιφανειακής µίµησης του τρόπου ζωής και της γλώσσας του.

∆ηµόσια διοίκηση Αναξιοκρατία, δωροληψίες, καταπάτηση θεσµών, έλλειψη οργάνωσης. Σύστηµα δικαιοσύνης Κρούσµατα νεποτισµού, δωροδοκίας και έλλειψης ισονοµίας. Εκπαίδευση Τάση κολακείας των νέων από εκπαιδευτικούς, βαθµοθηρία που ενισχύεται από γενναίες παροχές

βαθµών, ανεδαφικές υποσχέσεις για ίσες ευκαιρίες και δωρεάν παιδεία, συνεχείς εξαγγελίες για κατάργηση εξετάσεων και πιο εύκολη πρόσβαση στα πανεπιστήµια.

ΜΜΕ Κολακεία του καταναλωτή από διαφηµιστικά µηνύµατα, υπερπροβολή και ωραιοποίηση

εκποµπών τύπου «ριάλιτι», εκµετάλλευση του ανθρώπινου πόνου, αποπροσανατολισµός από τα ατοµικά και κοινωνικά προβλήµατα, προβολή στρεβλών προτύπων ζωής.

Πολιτισµός ∆ιαστρέβλωση της λαϊκής τέχνης, υποκουλτούρα, άκριτος µιµητισµός και προβολή ξενόφερτων

πολιτιστικών στοιχείων, εµπορευµατοποίηση της τέχνης µε αποτέλεσµα τη διαστροφή της αισθητικής του λαού.

Αθλητισµός Ηρωοποίηση των αθλητών, υπέρµετρη προβολή αθληµάτων που συγκεντρώνουν την προτίµηση

της πλειοψηφίας, διοργάνωση ολυµπιακών αγώνων εν ειδει συγχρόνου υπερθεάµατος στο όνοµα της αναβίωσης του πανάρχαιου αθλητικού ιδεώδους.

Θρησκεία Τάσεις εξαπάτησης της ελπίδας των πιστών, οικονοµικά και διοικητικά σκάνδαλα. Καθηµερινή κοινωνική ζωή Αγένεια, βωµολοχία, βάρβαρη – βάναυση συµπεριφορά, που συχνά ωραιοποιείται, διασκέδαση

και ψυχαγωγία µέσω δραστηριοτήτων που υποβαθµίζουν την καλλιέργεια και τη µόρφωση.

β) Αιτίες που δηµιουργούν αυτά τα φαινόµενα Πολιτικές Κρίση του δηµοκρατικού πολιτεύµατος: χειραγώγηση του λαού, εξυπηρέτηση πολιτικών-κοµµατικών σκοπιµοτήτων, απολιτικότητα. Οικονοµικές Ευµάρεια που οδηγεί στην αδράνεια, εξυπηρέτηση οικονοµικών συµφερόντων µε κάθε τίµηµα, επικράτηση υλιστικού προτύπου ζωής. Πνευµατικές Υποκουλτούρα, έλλειψη ουσιαστικής παιδείας που συντελεί στην απουσία κριτικής ικανότητας. Πνευµατική µονοµέρεια πολιτών µε απότοκο τη χαλάρωση των απαιτούµενων πνευµατικών αντιστάσεων.

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2006



3

Κοινωνικές Η αστικοποίηση που ευνοεί τη µαζοποίηση, η αλλοτρίωση εξαιτίας του βιοµηχανικού τρόπου ζωής, κοινωνικά προβλήµατα όπως ανεργία, υποαπασχόληση, βία, φανατισµός, η κρίση της οικογένειας. ΜΜΕ Εξυπηρέτηση πολιτικών και οικονοµικών σκοπιµοτήτων, ανεπάρκεια δηµοσιογραφικών λειτουργών, µη τήρηση δηµοσιογραφικής δεοντολογίας. Ηθικές Κρίση αξιών, ηθική χαλάρωση, στείρος ατοµισµός, αποξένωση πολίτη από το κράτος, ευδαιµονιστική αντίληψη για τη ζωή, κυριαρχία καταναλωτικού πνεύµατος. Ψυχολογικές Απογοήτευση από την κατάρρευση των ιδεολογιών και την επικράτηση του πνεύµατος του ωχαδερφισµού, η έµφυτη τάση του ατόµου να αρέσκεται στην κολακεία.

Documents

Ηµεροµηνία: Κυριακή 5 Απριλίου 2015 ∆ιάρκεια ...µκθεση 2006-2015...γ) Κυριαρχεί η αναφορική λειτουργία της