Βιβλίο Ιστορίας ΣΤ' Δημοτικού

tradeUgravemiddot OacuteAcircfiUgraveAcircUacutemiddot IcircmiddotEgrave UcircDaggerAacutemacrUacuteOcircOacutemiddot macrUacutefiOacuteEgravemiddot

πUcircUgraveOcirc

Uacutersaquomiddot trade

∆rsquocentEuml

IgraveOcircUgraveEgrave

IcircOcircDagger

tradeUgravemiddot Oacute

AcircfiUgraveAcirc

Uacutemiddot Icirc

middotEgrave UcircDagger

AacutemacrUacuteOcirc

Oacutemiddot macr

UacutefiOacuteEgravemiddot

ordfmiddotUacutersaquomiddot ƒAcircOcircDaggerUcircEuml

AtildemiddotUacuteiquest infinOacutepermilUacuteAcirciquestpermilOcirc˘ infinUacuteEgraveUcircUgraveAcircrsaquopermilEuml˜ paraOcirc˘UgravemiddotmacrrsaquopermilEuml˜ infinUacuteIgravefipermilEgraveOcirc˜ ∆Ucircrsaquosbquomiddot˜

πUcircUgraveOcircUacutersaquomiddot trade∆rsquocentEumlIgraveOcircUgraveEgraveIcircOcircDagger

ISBN 960-06-1823-2

AgravepararadicAgraveƒdegpartπradic parainfinπcentpartπinfintrade intinfinπ poundƒprodtradeintpartAgraveordfinfin∆oslashiexclparainfinπcentinfindegoslashdegπintradic πiexcltrade∆π∆radicAgrave∆radic

radicƒdeginfiniexclπtradeordfradictrade partintcentradictradepartoslashtrade centπcentinfinint∆πintoslashiexcl microπmicrosectπoslashiexclinfinpoundprodiexclinfin

partƒdegradic tradeAgravedegAtildeƒprodordfinfin∆radiccentradic∆radicAgraveordfpartiexclradic 75 infinpararadic ∆radic partAgraveƒoslashparainfinacuteintradic intradicπiexcloslashiexclπintradic ∆infinordfpartπradicintinfinπ 25 infinpararadic partpoundiexclπintradicAgravetrade pararadicƒradicAgravetrade

IUcircUgraveOcircUacutersaquomiddot trade∆prime centEumlIgraveOcircUgraveEgraveIcircOcircDagger

tradeAgravedegdegƒinfinordmpartπtrade ordfmiddotUacutersaquomiddot ƒAcircOcircDaggerUcircEuml partrsaquoIcirc intmiddotıEumlAacutelsaquoUgraveUacuteEgravemiddot infinUacuteEgraveUcircUgraveOcircUgravecurrenIumlAcircEgraveOcirc˘ paramiddotOacuteAcircEgraveUcircUgraveEumlIgraversaquoOcirc˘ poundAcircUcircUcircmiddotIumlOcircOacutersaquoIcircEuml˜AtildemiddotUacutersaquoIcircIumlAcircEgravemiddot infinOacutepermilUacuteAcirciquestpermilOcirc˘ partIcircmiddotEgravepermilAcirc˘UgraveEgraveIcircfi˜ parapartinfinUacuteEgraveUcircUgraveAcircrsaquopermilEuml˜ paraOcirc˘UgravemiddotmacrrsaquopermilEuml˜ partIcircmiddotEgravepermilAcirc˘UgraveEgraveIcircfi˜ parapartinfinUacuteIgravefipermilEgraveOcirc˜ ∆UcircEgravesbquoiquest˜ partIcircmiddotEgravepermilAcirc˘UgraveEgraveIcircfi˜ parapart

intƒπ∆parttrade-infinbullπradicsectradicdegprod∆parttrade infinımiddotOacutemiddotUcircrsaquomiddot degIuml˘IcircOcircEcircUacuteDaggerpermilEuml-sectAcircOcircOacuteUgraveUcircrsaquoOacuteEuml intmiddotı paramiddotOacuteAcircEgraveUcircUgraveEumlIgraversaquoOcirc˘ infinıEumlOacuteOgraveOacuteinfinfiUcircUgraveOcircIumlOcirc˜ intmiddotUacutemiddotmiddotiquest˜ Ugrave trademacrOcircIumlEgraveIcircfi˜ tradeDaggerIgravesbquoOcirc˘IumlOcirc˜centcurrenUcircOcircEgraveOacutemiddot ordfOcirc˘˙middotIumliquest partIcircmiddotEgravepermilAcirc˘UgraveEgraveIcircfi˜ parapart

partπintradiciexclradicdegƒinfinordmprodtradeprod intˆOacuteUcircUgravemiddotOacuteUgraversaquoOacuteOcirc˜ infinUacuteOgraveOacuteEuml˜ tradeIcircEgraveUgraveUcircOcircAacuteUacuteiquestEcircOcirc˜ - partEgraveIcircOcircOacuteOcircAacuteUacuteiquestEcircOcirc˜

ordmπsectradicsectradicdegπintprod partparaπordfpartsectpartπinfin degEgraveˆUacuteAacutersaquomiddot ƒOcircAacuteiquestUacuteEumlordmEgraveIumlfiIumlOcircAacuteOcirc˜

AgraveparapartAgravepoundAgraveiexclradictrade ∆radicAgrave ordfinfinpoundprodordfinfin∆radictrade degEgraveiquestOacuteOacuteEuml˜ paramiddotmiddotAacuteUacuteEumlAacuteOcircUacutersaquoOcirc˘ intinfin∆infin ∆prod tradeAgravedegdegƒinfinordmprod tradeDaggerIgravesbquoOcirc˘IumlOcirc˜ paraπ

AgraveparapartAgravepoundAgraveiexclradictrade ∆radicAgrave AgravepararadicpartƒdegradicAgrave degEgraveiquestOacuteOacuteEuml˜ paramiddotmiddotAacuteUacuteEumlAacuteOcircUacutersaquoOcirc˘ tradeDaggerIgravesbquoOcirc˘IumlOcirc˜ paraπ

partbulloslashordmAgravesectsectradic degEgraveOgraveUacuteAacuteOcirc˜ sectmiddot˙fiAacuteIcircmiddot˜partEgraveIcircmiddotUcircUgraveEgraveIcircfi˜ intmiddotIumlIumlEgraveUgravecurrenmacrOacuteEuml˜

paraƒradicpartint∆Agraveparaoslash∆πintparttrade ldquopartsectsectprodiexclπintinfin degƒinfinordfordfinfin∆infin - MULTIMEDIA AErdquopartƒdeginfintradeπparttrade

degrsquo intparatrade partparapartinfinpartint ππ partOacutecurrenUacuteAacuteAcircEgravemiddot 221 intmiddotUgraveEumlAacuteOcircUacutersaquomiddot paraUacuteiquestIacuteAcircÔacute 221middot laquoinfinOacutemiddotIgravefiUacuteEcircÛcircEuml UgraveÔacute UacuteOcircAacuteUacutemiddotIgraveIgraveiquestUgraveÔacute UcircOcirc˘permilOgraveOacute IcircmiddotEgrave Ucirc˘AacuteAacuteUacutemiddotEcirclsaquo OacutecurrenÔacute AcircIcircmiddotEgravepermilAcirc˘UgraveEgraveIcircOgraveOacute middotIcirccurrenUgraveÔacuteraquo

parainfinπcentinfindegoslashdegπintradic πiexcltrade∆π∆radicAgrave∆radicordfEgravemacriquestIumlEuml˜ infinAacute paramiddotmiddotpermilfiOcirc˘IumlOcirc˜radicIgravefiUgraveEgraveIgraveOcirc˜ intmiddotıEumlAacuteEumlUgravelsaquo˜ UgraveOcirc˘ infinparapoundparaUacutefiAcircpermilUacuteOcirc˜ UgraveOcirc˘ paramiddotEgravepermilmiddotAacuteˆAacuteEgraveIcircOcircDagger πOacuteUcircUgraveEgraveUgraveOcircDaggerUgraveOcirc˘

paraUacuteiquestIacuteEuml IgraveAcirc UgraversaquoUgraveIumlOcirc laquotrade˘AacuteAacuteUacutemiddotEcirclsaquo OacutecurrenÔacute sbquoEgravesbquoIumlrsaquoÔacute IcircmiddotEgrave middotUacutemiddotAacuteÂacutelsaquo˘OcircUcircUgraveEumlUacuteEgraveIcircUgraveEgraveIcircOcircDagger AcircIcircmiddotEgravepermilAcirc˘UgraveEgraveIcircOcircDagger ˘IumlEgraveIcircOcircDagger IgraveAcirc sbquoiquestUcircEuml UgraveOcirc centpartparaparatrade IcircmiddotEgrave Ugravemiddot infinparatrade AacuteEgravemiddot UgraveOcirc centEumlIgraveOcircUgraveEgraveIcircfi IcircmiddotEgrave UgraveOcirc iexclEumlEgravemiddotAacuteÂacuteAcircrsaquoOcircraquo

partEgraveUcircUgraveEumlIgraveOcircOacuteEgraveIcircfi˜ AgraveAcircDaggerı˘OacuteOcirc˜ ŒUacuteAacuteOcirc˘degAcircOgraveUacuteAacuteEgraveOcirc˜ ∆Daggermiddot˜tradeDaggerIgravesbquoOcirc˘IumlOcirc˜ paramiddotEgravepermilmiddotAacuteˆAacuteEgraveIcircOcircDagger πOacuteUcircUgraveEgraveUgraveOcircDaggerUgraveOcirc˘

infinOacutemiddotIumlEumlUacuteˆUgravelsaquo˜ partEgraveUcircUgraveEumlIgraveOcircOacuteEgraveIcircfi˜ AgraveAcircDaggerı˘OacuteOcirc˜ ŒUacuteAacuteOcirc˘degAcircOgraveUacuteAacuteEgraveOcirc˜ radicEgraveIcircOcircOacutefiIgraveOcirc˘tradeDaggerIgravesbquoOcirc˘IumlOcirc˜ paramiddotEgravepermilmiddotAacuteˆAacuteEgraveIcircOcircDagger πOacuteUcircUgraveEgraveUgraveOcircDaggerUgraveOcirc˘

ŒUacuteAacuteOcirc Ucirc˘AacutemacrUacuteEumlIgravemiddotUgraveOcircpermilOcircUgraveOcircDaggerIgraveAcircOacuteOcirc 75 middotfi UgraveOcirc part˘Uacuteˆmiddot˚Icircfi intOcircEgraveOacuteˆOacuteEgraveIcircfi ∆middotIgraveAcircrsaquoOcirc IcircmiddotEgrave 25 middotfi AcircıOacuteEgraveIcircOcircDagger˜ fiUacuteOcirc˘˜

AgravepararadicAgraveƒdegpartπradic partpoundiexclπintprodtrade parainfinπcentpartπinfintrade intinfinπ poundƒprodtradeintpartAgraveordfinfin∆oslashiexclparainfinπcentinfindegoslashdegπintradic πiexcltrade∆π∆radicAgrave∆radic

AtildemiddotUacutersaquoIcircIumlAcircEgravemiddot infinOacutepermilUacuteAcirciquestpermilOcirc˘ infinUacuteEgraveUcircUgraveAcircrsaquopermilEuml˜ paraOcirc˘UgravemiddotmacrrsaquopermilEuml˜ infinUacuteIgravefipermilEgraveOcirc˜ ∆UcircEgravesbquoiquest˜

πUcircUgraveOcircUacutersaquomiddot trade∆prime centEumlIgraveOcircUgraveEgraveIcircOcircDagger

radicƒdeginfiniexclπtradeordfradictrade partintcentradictradepartoslashtrade centπcentinfinint∆πintoslashiexcl microπmicrosectπoslashiexcl

infinpoundprodiexclinfin

Εισαγωγή στην Ενότητα Κεφάλαιο

αριθmicroός ενότητας

το κεντρικό ερώτηmicroα της ενότητας

εισαγωγικό ντοκουmicroέ-ντο ενότητας

ιστοριογραmicromicroή χρονολόγιο της ενότητας

τίτλος ενότητας

ερώτηση amp δραστηριότητα

τα κεφάλαια της ενότητας

ιστοριογραmicromicroη χρονολόγιο

γλωσσάριο ιστορικών όρων

αριθmicroός amp τίτλος κεφαλαίου

κείmicroενο

εισαγωγικό ντοκουmicroέντο

ερωτήmicroατα amp δρα-στηριότητες

ιστορικοί όροι αυτής της ενότητας

σύντοmicroο εισαγωγικό κείmicroενο

ιστορικοί όροι προηγούmicroενης ενότητας

αρίθmicroηση πηγών

2σέλιδο microαθητείας στην ιστορία Ανακεφαλαίωση Ενότητας

ιστορικές πηγές

εργασίες σύνθεσης

ερωτήσεις amp δραστηριότητες

microαθητεία στην ιστορία

το βελάκι δείχνει την πηγή το τετράγωνο δείχνει πολλές πηγές microαζί

κείmicroενο

ιστορικοί όροι που πρέπει να θυmicroάmicroαι

συνθετική απάντηση στο κεντρικό ερώτηmicroα

της ενότητας

microαθαίνω γιαhellip

1ο Η γένεση των νεότερων χρόνων 2 2ο Η Ευρώπη ανακαλύπτει τον κόσmicroο 5 3ο Ο Ευρωπαϊκός ∆ιαφωτισmicroός 8

1η Η Ευρώπη στα νεότερα χρόνια

4ο Η Γαλλική Επανάσταση 11 1ο Η κυριαρχία στον ελληνικό χώρο Λατίνοι και Οθωmicroανοί 162ο Η κοινωνική οργάνωση 18 3ο Οικονοmicroία και επαγγέλmicroατα 20 4ο Η εκπαίδευση 22 5ο Η καθηmicroερινή ζωή 24 6ο Η πνευmicroατική ζωή 26 7ο Οι σχέσεις microε τον υπόλοιπο κόσmicroο 288ο Η Οθωmicroανική Αυτοκρατορία ακmicroή και παρακmicroή 30 9ο Οι microορφές αντίστασης 32

2η Οι Έλληνες κάτω από ξένη κυριαρχία

10ο Τα απελευθερωτικά οράmicroατα ο Ρήγας Φεραίος 341ο Η προετοιmicroασία του Αγώνα ο Νεοελληνικός ∆ιαφωτισmicroός 382ο Η προετοιmicroασία του Αγώνα η Φιλική Εταιρεία 403ο Η στρατιωτική οργάνωση του Αγώνα 42 4ο Οι πολεmicroικές επιχειρήσεις 1821-1824 445ο Οι πολεmicroικές επιχειρήσεις 1825-1827 46 6ο Η πολιτική οργάνωση του Αγώνα 48 7ο Οι microορφές του 1821 508ο Οι εmicroφύλιες συγκρούσεις 529ο Οι σχέσεις microε την Ευρώπη ο φιλελληνισmicroός 5410ο Η έκβαση του Αγώνα 5611ο Συνθήκες ζωής κατά τη διάρκεια του Αγώνα 5812ο Η διακυβέρνηση Καποδίστρια 60 13ο Η εκπαίδευση 62

3η Η Μεγάλη Επανάσταση

14ο Οι τελικές ρυθmicroίσεις του ελληνικού ζητήmicroατος 64 1ο Το πολίτευmicroα 682ο Το εθνικό ζήτηmicroα 71 3ο Οι σχέσεις της Ελλάδας microε τους άλλους 744ο Οικονοmicroία και εκσυγχρονιστικά έργα 77 5ο Κοινωνία και κράτος 80 6ο Η καθηmicroερινή ζωή 83

4η Η Ελλάδα γίνεται ανεξάρτητο κράτος

7ο Καλλιτεχνική και πνευmicroατική κίνηση 86 1ο Ο εκσυγχρονισmicroός του κράτους 91 2ο Οι Βαλκανικοί πόλεmicroοι 94 3ο Ο Α΄ Παγκόσmicroιος πόλεmicroος 974ο Μικρασία εκστρατεία και καταστροφή 100 5ο Οι τελικές ρυθmicroίσεις τα σύνορα και η ανταλλαγή των πληθυσmicroών 103 6ο Κοινωνία και κράτος στο Μεσοπόλεmicroο 106 7ο Ο Β Παγκόσmicroιος πόλεmicroος 1098ο Κατοχή Αντίσταση και Εmicroφύλιος πόλεmicroος 112 9ο Τα microεταπολεmicroικά χρόνια 11510ο Η στρατιωτική δικτατορία 118 11ο Το κυπριακό ζήτηmicroα 121 12ο Η Ευρωπαϊκή Ένωση 12413ο Η καθηmicroερινή ζωή 127 14ο Ο αθλητισmicroός 130

5η Η Ελλάδα στον 20ό αιώνα

15ο Ο πολιτισmicroός 133

Η Ευρώπη στα νεότερα χρόνια 1

ΕΝΟ Τ Η Τ Α

Ποιες σηmicroαντικές αλλαγές γίνονται στην Ευρώπη στη Νεότερη εποχή

Παρατηρώ το χάρτη της Ευρώπης και αναφέρω τα κράτη της εποχής [11]

Από το 15ο έως το τέλος του 18ου αιώνα η Ευρώπη αλλάζει Η εποχή αυτή είναι τόσο

σηmicroαντική που οι ιστορικοί την ονοmicroάζουν Νεότερη εποχή

Χάρτης της Ευρώπης στα microέσα του 15ου αιώνα

1789 Γαλλική Επανάσταση

∆ιαφωτισmicroός

Θρησκευτική Μεταρρύθmicroιση amp Αντιmicroεταρρύθmicroιση

Μεγάλες Ανακαλύψεις

Αναγέννηση

εφεύρεση της τυπογραφίας επιστηmicroονικές ανακαλύψεις

1453 Άλωση της Κωνσταντινούπολης

15ος αι 17ος αι 18ος αι16ος αι

Τα κεφάλαια της ενότητας

1 Η γένεση των νεότερων χρόνων 2 Η Ευρώπη ανακαλύπτει

τον κόσmicroο 3 Ο Ευρωπαϊκός ∆ιαφωτι-

σmicroός 4 Η Γαλλική Επανάσταση

Το ερώτηmicroα της ενότητας

Μεσαίωνα

1 Η γένεση των νεότερων χρόνων

ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ τυπογραφία η εκτύπωση βιβλίων microε τη χρήση κινητών microεταλλικών στοιχείων Μεταρρύθmicroιση το θρησκευτικό κίνηmicroα που αmicroφισβητεί τον τρόπο λει-τουργίας της καθολικής εκκλησίας και τις εξουσίες του Πάπα συχωροχάρτια έγγραφα συγχώρεσης των αmicroαρτιών που χορηγεί ο Πάπας αντί χρηmicroατικού ποσού Προτεστάντες ονοmicroάζονται οι ∆ιαmicroαρτυ-ρόmicroενοι Καθολικοί λόγιοι άνθρωποι των γραmicromicroάτων

Ποια στοιχεία προβάλλει στο έργο του ο καλλιτέχνης [12]

Το 14ο αιώνα ξεκινά από την Ιταλία η καλλιτεχνική και πνευmicroατική κίνηση που ο-νοmicroάζεται Αναγέννηση και microέχρι το 16ο αιώνα εξαπλώνεται σε ολόκληρη την Ευρώπη Μέσα σε microια ατmicroόσφαιρα χαράς οι άνθρωποι δηmicroιουργούν σπουδαία έργα ζωγραφικής γλυπτικής αρχιτεκτονικής και λογοτεχνίας Εmicroπνέονται από τον αρχαίο ελληνικό και ρωmicroαϊκό πολιτισmicroό και φέρνουν πάλι όπως στην αρχαιότητα τον άνθρωπο στο επίκε-ντρο της δηmicroιουργίας και της σκέψης

Σrsquo αυτό το κλίmicroα διαmicroορφώνεται το πνευmicroατικό κίνηmicroα του Ουmicroανισmicroού που διαδί-δεται γρήγορα microε την τυπογραφία Οι ουmicroανιστές εξυmicroνούν τον άνθρωπο και τα δη-microιουργήmicroατά του και κυρίως την προσπάθειά του να εκmicroεταλλευτεί τις δυνατότητές του για να αλλάξει ή να βελτιώσει την τύχη του

Στις αρχές του 16ου αιώνα microε τη Μεταρρύθmicroιση οι νέες αυτές ιδέες εκφράζονται και στη θρησκεία Με αφορmicroή την πώληση συχωροχαρτιών από εκπροσώπους του Πά-πα οι Προτεστάντες microε το Μαρτίνο Λούθηρο στη Γερmicroανία αmicroφισβητούν τις πρακτι-κές της Καθολικής Εκκλησίας Πιστεύουν ότι η αληθινή πίστη οδηγεί στη σωτηρία του ανθρώπου και όχι οι εξωτερικές εκδηλώσεις λατρείας όπως η νηστεία και η προσευχή Η σωτηρία παραmicroένει αποκλειστικό δώρο του Θεού

Τους Προτεστάντες ακολουθούν και άλλοι microεταρρυθmicroιστές από διάφορες ευρωπαϊκές χώρες Η Καθολική Εκκλησία αντιδρά microε την Αντιmicroεταρρύθmicroιση όπως συνηθίζεται να αποκαλούνται τα microέτρα που πήρε η εκκλησία της Ρώmicroης για να αντιmicroετωπίσει τη Μεταρ-ρύθmicroιση

Η γέννηση της Αφροδίτης Έργο του Σ Μποτιτσέλι (1485-1486) Φλωρεντία Πινακοθήκη Ουφίτσι

Μιχαήλ Άγγελος

(1475-1564)

Έρασmicroος (1467-1536)

Ραφαήλ (1483-1520)

Μακιαβέλι (1469-1527)

Ραmicroπελαί (1494-1553)

Μποτιτσέλι (1444-1510)

Λεονάρντο ντα Βίντσι (1452-1519)

Βησσαρίωνας (1403-1472)

Θερβάντες (1567-1616)

Σαίξπηρ (1564-1616)

καλλιτέχνες

λόγιοι

I Η αξία των βιβλίων στην Αναγέννηση

Ο Βησσαρίων γράφει (1463) laquoΤα βιβλία είναι γεmicroάτα από λόγια σοφών παραδείγmicroατα των αρχαίων έθιmicroα νόmicroους και θρησκευτικές αρχές Αν δεν υ-πήρχαν βιβλία θα ήmicroασταν όλοι άξεστοι κι αmicroαθείς χωρίς ίχνος από την παράδοση του παρελθόντος χωρίς κάποιο ση-microείο αναφοράς κι η microνήmicroη των ανθρώπων θα έσβηνεhellipraquo

Παρατηρώ το έργο τέχνης και απαντώ [14] Ποιο είναι το θέmicroα του Ποια σχέση έχει το θέmicroα

του microε την Αναγέννηση Γιατί τα βιβλία προβάλλο-

νται και γίνονται θέmicroα σε έργα τέχνης της Αναγέννη-σης

Σκέπτοmicroαι [14] Το έργο τέχνης microπορεί να

microαρτυρήσει για την εποχή του

Αν ναι είναι ιστορική πηγή

∆ιαβάζω το κείmicroενο και σκέπτοmicroαι λόγους για τους οποίους είναι ιστορική πηγή [13]

Μελετώ την ιστορική πηγή και σχολιάζω την αξία που έχουν τα βιβλία κατά το 15ο αιώνα [13]

Νεκρή φύση microε βιβλία Έργο του Μπ ντrsquo Ανοναί 17ος αι

Βησσαρίων (1403-1472) Βυζαντινός λόγιος Επίσκοπος Νίκαιας Μαθητής του φιλόσο-φου Πλήθωνα Γεmicroιστού Συmicromicroε-τέχει στη Σύνοδο της Φεράρας-Φλωρεντίας (1438) και είναι υ-ποστηρικτής της ένωσης των δυο Εκκλησιών Πριν την Άλωση της Κωνσταντινούπολης εγκαθίσταται στην Ιταλία Εργάζεται για την οργάνωση σταυροφοριών εναντί-ον των Οθωmicroανών Συmicroβάλλει στη διάδοση του ελληνικού πολι-τισmicroού στη ∆ύση κάνοντας γνω-στούς τους αρχαίους Έλληνες συγγραφείς Προσφέρει τη βι-βλιοθήκη του που περιέχει ση-microαντικά βιβλία και χειρόγραφα στην πόλη της Βενετίας

II Θρησκευτική Μεταρρύθmicroιση

Με ποια microεγάλα ιστορικά γεγονότα συνδέεται η Ανα-γέννηση

Ποια είναι η σηmicroασία που αποκτούν τα βιβλία στα νεότερα χρόνια

σύνθεση

Άρθρα από τις 95 θέσεις διαmicroαρτυρίας του Μαρτίνου Λούθηρου κατά της Καθολικής Εκκλησίας που θυρο-κολλούνται σε εκκλησία της Βυρτεmicroβέργης το 1517 laquo27 Κηρύσσουν ανθρώπινα επινοήmicroατα όσοι υποστη-ρίζουν ότι microόλις ακουστεί ο ήχος των χρηmicroάτων στα χρηmicroατοκιβώτιά τους η ψυχή microεταπηδά στον παράδει-σο 37 Κάθε γνήσιος Χριστιανός ζωντανός ή νεκρός microετέ-χει σε όλα τα αγαθά του Χριστού και της Εκκλησίας microε τη βοήθεια της θείας χάρης του Θεού και χωρίς συχω-ροχάρτιαraquo

Πώληση συχωροχαρτιών από εκπροσώπους του Πάπα στη Βυρτεmicroβέργη (Γερmicroανία) το 1517

Ξυλογραφία εποχής

Παρατηρώ και περιγράφω την εικόνα [15] Αναφέρω το θέmicroα της την εποχή της και τις ιστορικές πληροφορίες

που περιέχει [15] Η εικόνα [15] είναι πηγή για την ιστορία και γιατί

∆ιαβάζω την πηγή και αναφέρω τις α-πόψεις που εκφράζει ο Λούθηρος [16]

Σε ποιους εναντιώνεται ο Λούθηρος και

microε ποιο τρόπο [16]

Μαρτίνος Λούθηρος (1483-1546) Μοναχός και καθηγητής Θεολογίας στο Πανεπιστήmicroιο της Βυρτεmicroβέρ-γης Το 1517 έρχεται σε αντίθεση microε τις θέσεις της Καθολικής Εκκλησίας και κυρίως microε την πώληση των συ-χωροχαρτιών Οι 95 θέσεις διαmicroαρ-τυρίας που γράφει οδηγούν στον α-φορισmicroό του από τον Πάπα της Ρώ-microης το 1520 Το κήρυγmicroά του δια-δίδεται γρήγορα σε όλη την Ευρώπη

2 Η Ευρώπη ανακαλύπτει τον κόσmicroο

Το 15ο αιώνα οι Ευρωπαίοι προσπαθούν νrsquo ανακαλύψουν νέους εmicroπορικούς δρό-microους προς τις χώρες της Ανατολής Τις φαντάζονται microυστηριώδεις και πλούσιες Χρειάζο-νται θαλάσσιους δρόmicroους για να φθάσουν σrsquo αυτές καθώς οι χερσαίοι δρόmicroοι ελέγχονται από τους Οθωmicroανούς Τούρκους

Έmicroπειροι θαλασσοπόροι επηρεασmicroένοι από microύθους και ιστορίες πείθουν τους Πορ-τογάλους και τους Ισπανούς ηγεmicroόνες να χρηmicroατοδοτήσουν τα πρώτα microεγάλα εξερευνη-τικά ταξίδια Οι ηγεmicroόνες αυτοί όπως και άλλοι ευρωπαίοι ηγεmicroόνες θέλουν να ενισχύ-σουν το εmicroπόριό τους microε τις χώρες της Ανατολής και να αυξήσουν τα πλούτη τους

Τα υπερπόντια ταξίδια υποστηρίζονται επίσης από σηmicroαντικές τεχνικές εφευρέσεις και νέες αντιλήψεις για το σχήmicroα της γης Η καραβέλα οι νέοι λεπτοmicroερείς χάρτες και εφευρέσεις όπως η πυξίδα και ο αστρολάβος βοηθούν τους θαλασσοπόρους να απο-microακρύνονται από τις ακτές και να πλέουν στους ωκεανούς

Στη διάρκεια του 15ου και του 16ου αιώνα οι Ευρωπαίοι εξερευνούν νέα άγνωστα microέ-χρι τότε σrsquo αυτούς εδάφη Περιπλέουν την Αφρική και φθάνουν στην Ασία αναζητώντας χρυσάφι και microπαχαρικά Ο Χριστόφορος Κολόmicroβος κατευθύνεται δυτικά και ανακαλύ-πτει την Αmicroερική Ο Μαγγελάνος πραγmicroατοποιεί τον πρώτο περίπλου της γης και απο-δεικνύει τη σφαιρικότητά της

Οι Ανακαλύψεις αυτές έχουν σηmicroαντικές συνέπειες για την Ευρώπη και ολόκληρο τον κόσmicroο Οι Ευρωπαίοι ιδρύουν αποικίες στις νέες χώρες και εκmicroεταλλεύονται τους ιθαγενείς πληθυσmicroούς Παράλληλα έρχονται σε επαφή microε τους πολιτισmicroούς των ιθαγε-νών συγκεντρώνουν στοιχεία γιrsquo αυτούς και microεταφέρουν το πολύτιmicroο αυτό υλικό στην Ευρώπη

Ποιοι είναι οι microεγάλοι θαλασσοπόροι και ποια εί-ναι τα ταξίδια τους [17]

Χάρτης των microεγάλων εξερευνητικών ταξιδιών (15ος-16ος αι)

ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ υπερπόντια ταξίδια ταξίδια στους ωκεανούς αστρολάβος πυξίδα όργανα πλεύσης και προσα-νατολισmicroού καραβέλα είδος καραβιού της εποχής ιθαγενείς οι ντόπιοι κάτοικοι των πε-ριοχών που ανακαλύφθη-καν από τους Ευρωπαίους Ερρίκος Η΄ Πορτογάλος ηγεmicroόνας γνω-στός ως Ερρίκος ο Θαλασ-σοπόρος Αζτέκοι Ίνκας σηmicroαντικοί πολιτισmicroοί της Αmicroερικής πριν την ανακά-λυψή της από τον Κολόmicroβο

Περίπλους της γης

1498-99 ταξίδι του

Βάσκο ντα Γκάmicroα στην Ινδία

1519-1521 καταστροφή του πολιτισmicroού των Αζτέκων

1531-1533 καταστροφή του πολιτισmicroού των Ίνκας

1519-1522 ο γύρος της Γης

από τον Μαγγελάνο

1492 ανακάλυψη της Αmicroερικής από τον

Κολόmicroβο

1420 ίδρυση της Ναυτικής Ακα-δηmicroίας στη Λισσαβόνα από

τον Ερρίκο Η΄

Χ Κολόmicroβος

Βάσκο ντα Γκάmicroα

Φ Μαγγελάνος

Αζτέκοι

Ίνκας

Ι Τα κίνητρα των εξερευνητών

laquoΟ Ερρίκος (ο Θαλασσοπόρος) ήθελε να γνωρίζει ποια εδάφη υπήρχαν πέρα από τις Καναρίους νήσους [hellip] δεν ήξερε κανείς τι εδάφη υπήρχαν παραπέρα Ο δεύτερος λόγος ήταν ότι θα microπορούσαν να φέρουν από εκεί πολλά εmicroπορεύmicroατα σε χαmicroηλές τιmicroές [hellip] Ο πέmicroπτος λόγος ήταν η microεγάλη του επιθυmicroία να εξαπλώσει την αγία πίστη του Κυρίου Μας Ιη-σού Χριστού και να οδηγήσει σrsquo αυτήν όλες τις ψυχές που θέλουν να σωθούνraquo Εάνες ντε Αζουράρα Χρονικό της αποκάλυψης και της κατάκτησης της Γουινέας 1543

Από Το βιβλίο των θαυmicroάτων του Μάρκο Πόλο 15ος αι laquoΗ Τσίπανγκου (Ιαπωνία) είναι microία νήσος ανατολικά στον ανοιχτό Ωκεανό [hellip] Είναι απέραντη Οι κάτοικοι έχουν λευκό δέρmicroα και τρόπους καλούς [hellip] Έχουν αmicroέτρητες ποσότητες χρυσού [hellip] και κανείς δεν τον βγάζει έξω από το νησί γιατί κανένας έmicroπορος ούτε άλλος κανείς δεν microπορεί να φτάσει εκεί από τη στεριά Γι αυτό έχουν τόσο χρυσό όσο σας είπα Θα σας διηγηθώ πόσο θαυmicroαστό είναι το παλάτι του άρχοντα αυτής της νήσου Σκεφτείτε ότι έχει ένα παλάτι λαmicroπρό ντυmicroένο όλο microε ατόφιο microάλαmicroα Όπως ντύνουmicroε εmicroείς τα σπίτια και τις εκ-κλησιές microας microε microολύβι έτσι είναι καλυmicromicroένο εκείνο το παλάτι microε ατόφιο χρυσάφι είναι αδύνατο να λογαριάσει κανείς την αξία τουraquo

Η αποβίβαση του Χριστόφορου Κολόmicroβου στην Αmicroερική το 1492

Γκραβούρα του Θ ντε Μπρυ (1594) Παρίσι Εθνική Βιβλιοθήκη

Τι microαθαίνω από την κάθε πηγή σχετικά microε τα κίνητρα των εξερευ-νητών [18-110]

Γιατί είναι αναγκαίο να ανατρέξω στις πηγές για να microάθω τα κίνητρα των εξερευνητών [18-110]

ΙΙ Συνέπειες των Ανακαλύψεων

laquoΕνώ οι Ινδιάνοι είχαν καλή διάθεση απέναντί τους οι χριστιανοί εισέβαλαν σrsquo αυ-τές τις χώρες σαν λυσσασmicroέ-νοι λύκοι Ιδού οι λόγοι για τους οποίους σκοτώθηκαν τόσοι άνθρωποι [hellip] όλοι όσοι ήρθαν πίστεψαν ότι καθώς επρόκειτο για λαούς απίστων νοmicroιmicroοποιούνταν να τους σκοτώσουν ή να τους αιχmicroαλωτίσουν να τους πά-ρουν τα αγαθά τους χωρίς να νοιάζονται καθόλου και να έχουν τύψεις συνείδησης για τέτοια πράγmicroατα [hellip] οι ίδιοι αυτοί άπιστοι ήταν τα πιο γλυκά και ειρηνικά πλά-σmicroατα του κόσmicroου χωρίς καθόλου όπλαraquo Βαρθολοmicroαίος ντε Λας Κά-ζας Πολύ σύντοmicroη αναφορά στην καταστροφή των ∆υτι-κών Ινδιών 1552

Εργασία σε ορυχείο του Περού κατά το 16ο αι Γκραβούρα του Θ ντε Μπρυ (16ος αι)

Παρίσι Εθνική Βιβλιοθήκη

Πώς συmicroπεριφέρονται οι Ευ-ρωπαίοι στους ιθαγενείς σύmicroφωνα microε τις πηγές [111-113]

Ποιες διαφορετικές πληρο-φορίες βρίσκω στις πηγές για τις σχέσεις Ευρωπαίων και ιθαγενών πληθυσmicroών [111-113]

0 20000 40000 60000 80000

1503-1520

1521-1540

1541-1560

1561-1580

1581-1600

1601-1620

1621-1640

Εισαγωγές χρυσού (σε κιλά) στην Ισπανία από την Αmicroε-ρική κατά το διάστηmicroα 1503-1650

Πηγή Hamilton EJ American Treasure and the price Revolution in Spain 1501-1650 Μασαχουσέτη 1934

Ποια είναι τα κίνητρα των εξερευνητικών ταξι-διών

Ποιες είναι οι συνέπειες των Ανακαλύψεων για τους ιθαγενείς πληθυ-σmicroούς

σύνθεση

3 Ο Ευρωπαϊκός ∆ιαφωτισmicroός

ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ φιλόσοφοι ονοmicroάζονται έτσι οι φορείς του ∆ιαφωτισmicroού δεισιδαιmicroονίες ιδέες και πρακτικές των ανθρώπων που είναι αντίθε-τες microε τη λογική ορθός λόγος η χρήση της λογικής για την ερmicroηνεία του κόσmicroου απολυταρχία η συγκέντρωση όλων των εξουσιών στα χέρια του microο-νάρχη

Στο τέλος του 17ου αιώνα οι microεγάλες αλλαγές που έχουν γίνει στην ευρωπαϊκή σκέψη εκφράζονται σrsquo ένα σηmicroαντικό πνευmicroατικό κίνηmicroα το ∆ιαφωτισmicroό ∆ιαρκεί όλο το 18ο αιώνα που για το λόγο αυτό ονοmicroάζεται Αιώνας των Φώτων

Οι φιλόσοφοι του ∆ιαφωτισmicroού δεν περιορίζονται στη microελέτη αλλά προσπαθούν να βελτιώσουν τον κόσmicroο microε συγκεκριmicroένες προτάσεις Αmicroφισβητούν τις παλαιές αξίες και οραmicroατίζονται έναν καινούριο κόσmicroο Στη θέση του θρησκευτικού φανατισmicroού των προ-λήψεων και των δεισιδαιmicroονιών που επικρατούν στη δυτική Ευρώπη προτείνουν την ανεξιθρησκία και τον ορθό λόγο Εναντιώνονται στην απολυταρχία και υποστηρίζουν τα δικαιώmicroατα του ανθρώπου και του πολίτη Θέλουν να καταργήσουν τη δουλεία και υπερασπίζονται την ισότητα microεταξύ των ανθρώπων Πιστεύουν στην πρόοδο της ανθρωπό-τητας και έχουν εmicroπιστοσύνη στον άνθρωπο και στη σκέψη του Θαυmicroάζουν την επιστή-microη και υποστηρίζουν τα γράmicromicroατα

Έδρα των φιλοσόφων είναι η Γαλλία Οι ιδέες τους όmicroως ξεπερνούν τα γαλλικά σύνο-ρα και διαδίδονται σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες Οι εφηmicroερίδες και τα έντυπα πλέον βι-βλία βοηθούν σηmicroαντικά στην επικοινωνία των φιλοσόφων και στην εξάπλωση των νέων ιδεών Ο ∆ιαφωτισmicroός γίνεται έτσι ένα ευρωπαϊκό κίνηmicroα ιδεών που επηρεάζει και προε-τοιmicroάζει συνολικά τις ευρωπαϊκές εξελίξεις

Σηmicroαντικοί εκπρόσωποι αυτού του πνευmicroατικού κινήmicroατος είναι ο Λοκ ο Βολταίρος ο Μοντεσκιέ ο Ρουσσώ ο Καντ Τα έργα τους έχουν microεγάλη απήχηση και διαβάζονται microέχρι σήmicroερα

Παρατηρώ και την ιστοριογραmicromicroή και αναφέρω τους σηmicroαντικότερους φιλόσοφους του ∆ιαφωτισmicroού [114]

Βολταίρος (1694-1778)

Ρουσσώ (1712-1778)

Μοντεσκιέ (1698-1755)

Λοκ (1632-1704)

Καντ (1724-1804)

Ο Άγγλος γιατρός Ε Τζέννερ εmicroβολιάζει ένα παιδί Έργο του Η Μπώρντ

Λονδίνο Ιστορικό Μουσείο

I Πρακτικές εφαρmicroογές της επιστήmicroης

Σηmicroαντικές εφευρέσεις κατά το 18ο αιώνα έτος εφεύρεση εφευρέτης 1714 Θερmicroόmicroετρο υδραργύρου Φαρενάιτ 1752 Αλεξικέραυνο Φραγκλίνος 1764 Βελτίωση της ατmicroοmicroηχανής Βατ 1769 Κλωστική microηχανή Αρκράιτ 1783 Αερόστατο Αδελφοί Μονγκολφιέ 1785 Αλεξίπτωτο Μπλανσάρ 1787 Ατmicroόπλοιο Φιτς 1795 Κονσερβοποίηση τροφών Απέρ 1798 Εmicroβόλιο ευλογιάς (δαmicroαλισmicroός) Τζέννερ Πηγή Ασίmicroοφ Ι Το χρονικό των επιστηmicroονικών ανακαλύψεων Ηρά-κλειο 1998

Από τις Φιλοσοφικές επιστο-λές του Βολταίρου (1733) laquoΣτα εκατό άτοmicroα ανά την υφήλιο τουλάχιστον εξήντα προσβάλλονται από την ευ-λογιάmiddot από τα εξήντα είκοσι microεν πεθαίνουν τις ευνοϊκότε-ρες χρονιές άλλα δε είκοσι διατηρούν παντοτινά κάποια θλιβερά κατάλοιπα ιδού λοιπόν που η αρρώστια αυτή σκοτώνει ή ασχηmicroίζει το εν πέmicroπτον των ανθρώπωνraquo

Πώς επηρεάζει η ασθέ-νεια της ευλογιάς τη ζωή των ανθρώπων του 18ου αιώνα [115]

Σε ποια επιστηmicroονική ανακάλυψη αναφέρε-ται το γλυπτό [116]- [117]

∆ιαβάζω τις εφευρέσεις και σκέπτοmicroαι για τις επιδράσεις που έχουν στη ζωή των ανθρώπων [117]

II Η διάκριση των εξουσιών

Για ποιους λόγους είναι σηmicroαντική η διάκριση των εξουσιών στο δη-microοκρατικό πολίτευmicroα

Ποιες είναι οι βασικές ιδέες του ∆ιαφωτισmicroού

σύνθεση

laquoΣε κάθε κράτος υπάρχουν τρία είδη εξουσίας η νοmicroοθετική η εκτελεστική και η δικαστική[hellip]

Όταν στο ίδιο πρόσωπο ή στο ίδιο κυβερνητικό σώmicroα βρίσκονται ενωmicroένες η νοmicroοθετική και η εκτε-λεστική εξουσία δεν υπάρχει ελευ-θερία γιατί υπάρχει κίνδυνος microή-πως ο ηγεmicroόνας θεσπίσει τυραν-νικούς νόmicroους τους οποίους θα προσπαθήσει να επιβάλλει τυραν-νικά [hellip]

Όλα θα ήταν χαmicroένα αν ο ίδιος άνθρωπος ή το ίδιο συλλογικό όρ-γανο από ευγενείς ή από το λαό ασκούσε και τις τρεις εξουσίες τη νοmicroοθετική την εκτελεστική και τη δικαστικήraquo Μοντεσκιέ Το πνεύmicroα των νόmicroων 1748 νοmicroοθετήσει

Συmicroβουλεύοmicroαι το κείmicroενο [121] και γράφω το είδος της εξουσίας που εmicroφανίζεται στην κάθε εικόνα [118-120]

Ποιος ασκεί την εκτελεστι-κή ποιος τη νοmicroοθετική και ποιος τη δικαστική εξουσία στη χώρα microου [118-121]

Συζητώ αν υπάρχει σήmicroερα διάκριση των εξουσιών στη χώρα microου [118-121]

4 Η Γαλλική Επανάσταση

ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ Συνέλευση των τάξεων η σύγκληση των τριών τάξε-ων της γαλλικής κοινωνίας των ευγενών του κλήρου και της τρίτης τάξης τρίτη τάξη η microεγάλη πλειοψηφία του γαλλικού λαού που δεν εί-ναι ευγενείς ή κληρικοί Εθνοσυνέλευση συνέλευση των αντιπροσώ-πων του γαλλικού έθνους καταστατικός χάρτης το Σύνταγmicroα ενός κράτους

Πώς αλλάζει η θέση των τάξεων της γαλλικής κοινω-νίας microε την Επανάσταση του 1789 [122]

Η Γαλλία στο τέλος του 18ου αιώνα αντιmicroετωπίζει σοβαρά οικονοmicroικά και κοινωνικά προβλήmicroατα Η καταστροφή της σοδειάς του 1788 η άνοδος των τιmicroών η βαριά φορο-λογία οι κοινωνικές ανισότητες και αδικίες δηmicroιουργούν microια εκρηκτική κατάσταση

Ο βασιλιάς Λουδοβίκος ΙΣΤ΄ συγκαλεί το 1789 τη Συνέλευση των τάξεων για την αντιmicroετώπιση της κρίσης Ο κλήρος και οι ευγενείς οι δυο από τις τρεις τάξεις που συmicro-microετέχουν στη συνέλευση προσπαθούν να διατηρήσουν τα προνόmicroιά τους Η τρίτη τάξη αντιδρά και αναλαmicroβάνει να αντιmicroετωπίσει την κρίση Θεωρεί ότι αντιπροσωπεύει το έ-θνος και microέσα σε λίγες ηmicroέρες ανατρέπει το παλαιό απολυταρχικό καθεστώς Τις προ-σπάθειες των αντιπροσώπων της τρίτης τάξης υποστηρίζει ο γαλλικός λαός που ξεσηκώ-νεται και καταλαmicroβάνει το σύmicroβολο της βασιλικής εξουσίας το φρούριο της Βαστίλλης αναζητώντας όπλα για να υπερασπιστεί την Επανάσταση

Την ίδια χρονιά το 1789 συγκαλείται η πρώτη Εθνοσυνέλευση Ψηφίζει τη laquo∆ιακήρυξη των δικαιωmicroάτων του ανθρώπου και του πολίτηraquo που αποτελεί τον καταστατικό χάρτη του νέου καθεστώτος Κάθε κυριαρχία πηγάζει από το έθνος και όχι από το microονάρχη Η ελευθερί-α η ισότητα και η αδελφοσύνη πρέπει να είναι τα θεmicroέλια της νέας κοινωνίας

Τα microηνύmicroατα της Γαλλικής Επανάστασης διαδίδονται γρήγορα στην υπόλοιπη Ευρώ-πη και επηρεάζουν βαθιά τις κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις ∆ηmicroιουργούν microια νέα δικαιότερη εποχή όχι όmicroως για όλους Μεγάλες οmicroάδες ανθρώπων όπως είναι οι γυναί-κες αποκλείονται από τα ίσα δικαιώmicroατα

Οι τάξεις της γαλλικής κοινωνίας πριν και microετά την Επανάσταση του 1789

Γελοιογραφίες εποχής (τέλη 18ου αιώνα)

1789 Συνέλευση των Τάξεων

κατάληψη της Βαστίλλης

1791 ψήφιση Συντάγmicroατος

1792 κατάργηση της microοναρχίας

1795 ψήφιση νέου Συντάγmicroατος

1793 εκτέλεση του βα-σιλιά Λουδοβίκου ΙΣΤ΄

1789 ∆ιακήρυξη των ∆ικαιωmicroάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη 1799 1789 1792 1795

Ι laquo∆ιακήρυξη των δικαιωmicroάτων του ανθρώπου και του πολίτηraquo

∆ιακήρυξη των δικαιωmicroάτων του ανθρώπου και του πολίτη (1789)

Προmicroετωπίδα της laquo∆ιακήρυξης των δικαιωmicroάτων του ανθρώπου και του πολίτηraquo

Άρθρο 2 Ο στόχος κάθε πολιτικής οργάνωσης είναι η προστασία των φυσικών και απαραβίαστων δικαιωmicroάτων του ανθρώπου Αυτά τα δικαιώmicroατα είναι η ελευθερία η ιδιοκτησία η ασφάλεια και η αντίσταση ενάντια στην καταπίεση

Άρθρο 1 Όλοι οι άνθρωποι γεννιούνται ελεύθεροι και έχουν ίσα δικαιώmicroατα

Άρθρο 3 Κάθε εξουσία πηγάζει αποκλειστικά από το έθνοςhellip

Άρθρο 6 Ο νόmicroος εκφράζει τη θέληση του συνόλου Κάθε πολίτης έχει το δι-καίωmicroα να συmicromicroετέχει προσωπικά ή microέσω αντιπροσώπου στη θεmicroελίωση του νόmicroου Ο νόmicroος πρέπει να είναι ο ίδιος για όλους είτε προστατεύει είτε τιmicroω-ρείhellip

Άρθρο 11 Η ελεύθερη έκφραση ιδεών κι απόψεων είναι ένα από τα πολυτιmicroότερα δικαιώmicroατα του ανθρώπου Κατά συνέπεια κάθε άνθρωπος microπορεί να microιλά να γράφει και να τυπώνει ελεύθερα αλλά θα είναι υπεύθυνος για κάθε κατάχρηση αυτής της ελευθερίας όπως καθορίζει ο νόmicroοςhellipraquo

Άρθρο 10 Κανένας άνθρωπος δεν πρέπει να διώκεται εξαιτίας των απόψεών του συmicroπεριλαmicroβανοmicroένων και των θρησκευτικών του απόψεων εφrsquo όσον η εκδήλωσή τους δε διαταράσσει τη δηmicroόσια τάξη που έχει εγκαταστήσει ο νό-microος

Ποιες θέσεις προβάλλονται στα άρθρα της laquo∆ιακήρυξης των δικαιω-microάτων του ανθρώπου και του πολίτηraquo [124]

ΙΙ laquo∆ιακήρυξη των δικαιωmicroάτων της γυναίκας και της πολίτισσαςraquo

laquo∆ιακήρυξη των δικαιωmicroάτων της γυναίκας και της πολίτισσαςraquo laquoΆρθρο 1 Η γυναίκα γεννιέται ελεύθερη και έχει τα ίδια δικαιώmicroατα microε τον ά-ντρα Άρθρο 2 Σκοπός κάθε πολιτικής οργά-νωσης είναι η διατήρηση των φυσικών και αναφαίρετων δικαιωmicroάτων του άντρα και της γυναίκας Τα δικαιώmicroατα αυτά είναι η ελευθερία η ιδιοκτησία η ασφά-λεια και πάνω απrsquo όλα η αντίσταση στην καταπίεση Άρθρο 3 Κάθε εξουσία πηγάζει απο-κλειστικά από το έθνος δηλαδή από τη συνεργασία του άντρα και της γυναίκας Άρθρο 6 Ο νόmicroος είναι η έκφραση της θέλησης του συνόλου Όλες οι πολίτισσες και οι πολίτες οφείλουν να συmicroβάλλουν προσωπικά ή microέσω αντιπροσώπων στη διαmicroόρφωσή του Ο νόmicroος είναι ο ίδιος για όλουςhellip Άρθρο 10 Κανείς δεν επιτρέπεται να διώκεται για τις θεmicroελιακές πεποιθήσεις του Η γυναίκα έχει το δικαίωmicroα να ανε-βαίνει στο ικρίωmicroα Πρέπει να έχει και το δικαίωmicroα να ανεβαίνει στο βήmicroα εφόσον οι πράξεις της δε διαταράσσουν τη δηmicroό-σια τάξη που έχει εγκαταστήσει ο νόmicroοςraquo Ολυmicroπία ντε Γκουζ ∆ιακήρυξη των δικαιωmicroάτων της γυναίκας και της πο-λίτισσας Παρίσι 1791

Ολυmicroπία ντε Γκουζ (1478-1793) Κατά τη διάρκεια της Γαλλικής Επανάστασης γράφει σειρά φυλλαδίων microε πολιτικό περιεχόmicroενο Το 1791 συντάσσει τη laquo∆ιακήρυξη των δικαιωmicroάτων της γυναί-κας και της πολίτισσαςraquo Με τον τρόπο αυτό έρχεται σε σύγκρουση microε την ηγεσία των επαναστατών που επιmicroένει να microην αναγνωρίζει τα πολιτικά δικαιώmicroατα των γυναικών Οδηγείται στη λαιmicroητόmicroο το 1793

Μελετώ τις πηγές και απαντώ

Ποιους ανθρώπους αποκλείει το άρθρο 1 της laquo∆ιακήρυξης των δικαιωmicroάτων του αν-θρώπου και του πολίτηraquo [124] amp [125]

Πώς αποδεικνύεται αυτό από τις πηγές [124-

Ποια είναι τα δικαιώmicroατα των ανθρώπων και των πολιτών σύmicroφωνα microε τους επαναστάτες

Ποιες ανισότητες δεν α-νατρέπονται microε τη Γαλ-λική Επανάσταση

σύνθεση

Πορεία οπλισmicroένων γυναικών προς τις Βερσαλλίες (Οκτώβριος 1789)

Παρίσι Μουσείο Καρναβαλέ

Μελετώ τις πηγές [123-126] και συζητώ Γιατί οι συγκεκριmicroένες πηγές είναι microαρτυρίες για τη Γαλλική Επανάσταση

Η Ευρώπη στα νεότερα χρόνια

απαντώ για τη σηmicroασία των ι-στορικών όρων

Αναγέννηση Ουmicroανισmicroός Aνακαλύψεις Eξερευνήσεις αποικίες ∆ιαφωτισmicroός ορθός λόγος microοναρχία Eπανάσταση Έθνος ανθρώπινα δικαιώmicroατα δικαιώmicroατα του πολίτη

hellipστα νεότερα χρόνια

Ο laquoΒιτρουβιανός άνθρωποςraquo Έργο του Λεονάρντο ντα Βίντσι

Μουσείο της Ακαδηmicroίας της Βενετίας

Η πολιορκία και η άλωση της Βαστίλης (1789)

Η Αναγέννηση οι microεγάλες Ανακαλύψεις οι επιστηmicroονικές

ανακαλύψεις οι εφευρέσεις η θρησκευτική Μεταρρύθmicroιση η Αντιmicroεταρρύθmicroιση ο ∆ιαφωτισmicroός η Γαλλική Επανάσταση αλλά και όσα ακολουθούν είναι microεγάλες αλλαγές που συγκλονίζουν την Ευρώπη και ολόκληρο τον κόσmicroο

Το microέγεθος των αλλαγών γίνεται όλο και πιο φανερό στα πενήντα χρόνια που ακολουθούν τη Γαλλική Επανάσταση Πολλοί από τους ιστορικούς υποστηρίζουν ότι τίποτα δεν είναι όπως πριν Αλλάζει ο microέχρι τότε γνωστός κόσmicroος αυξάνεται σηmicroαντικά ο πληθυσmicroός της γης πολλαπλασιάζονται οι microεγάλες πόλεις Οι επικοινωνίες γίνονται απίστευτα γρήγορες η βιοmicroηχανική παραγωγή φτάνει σε αστρονο-microικά ύψη η επιστήmicroη γνωρίζει θρίαmicroβο οι εκδόσεις βιβλίων επί-σης Πάνω από τέσσερις χιλιάδες εφηmicroερίδες ενηmicroερώνουν τους πο-λίτες του κόσmicroου για τις αλλαγές αυτές

Παράλληλα αλλάζει ο τρόπος ζωής των ανθρώπων οι σκέψεις και οι ιδέες τους η στάση τους Τα νέα πρότυπα διαmicroορφώνονται στη δυτική Ευρώπη Τα πρότυπα αυτά επηρεάζουν τους microορφω-microένους πολίτες και διαmicroορφώνουν τον τρόπο ζωής σε πολλές κυ-ρίως ευρωπαϊκές πόλεις Ο ευρωπαϊκός πολιτισmicroός γίνεται ο ιδα-νικός πολιτισmicroός για όλους

Τα ισχυρά ευρωπαϊκά κράτη εκmicroε-ταλλεύονται τον υπόλοιπο κόσmicroο και επεmicroβαίνουν στα εσωτερικά του ζητή-microατα ∆ηmicroιουργούν αποικίες και υπο-γράφουν προνοmicroιακές συmicroφωνίες Έ-τσι αυξάνεται ο ευρωπαϊκός πλούτος και microεγαλώνει η διαφορά ανάmicroεσα στην Ευρώπη και τις αποικίες της

Πολλά από τα προβλήmicroατα του παλαιού απολυταρχικού καθεστώτος λύνονται ∆ηmicroιουργούνται όmicroως νέα προβλήmicroατα και καινούριες αντιθέ-σεις Γιατί παρrsquo όλο που ο κόσmicroος γί-νεται πιο δίκαιος εξακολουθούν να υπάρχουν αδικίες Οι άνθρωποι όmicroως

τώρα συνειδητοποιούν τις αδικίες και διεκδικούν δικαιώ-microατα Έτσι ξεκινούν πολλοί αγώνες που χαρακτηρίζουν το 19ο αιώνα και τις αρχές του 20ού Αγώνες για κοινωνική δικαιοσύνη ισότητα και ελευθερία

Η Ευρώπη στα νεότερα χρόνια αλλάζει αλλάζει η κοινωνία η οικονοmicroία ο τρόπος διακυβέρνησης Οι Ευρωπαίοι αποκτούν νέες συνήθειες ιδέες τρόπους συmicroπεριφοράς Ένας καινούριος κόσmicroος δηmicroιουργείται microέσα από αυτές τις αλλαγές Στον κόσmicroο αυτόν δεν έχει θέση η απολυταρχία η δουλεία η δεισιδαιmicroονία Οι άνθρωποι εmicroπιστεύονται τη λογική τους πιστεύουν στην αξία της γνώσης και θεωρούν ότι microπορούν να ζήσουν microε ισότητα και ελευθερία

Οι Έλληνες κάτω από ξένη κυριαρχία 2

Ε Ν Ο ΤΗ ΤΑ

Ποιες είναι οι συνθήκες ζωής των ελληνικών πληθυσmicroών κάτω από την ξένη κυριαρχία

Παρατηρώ το χάρτη και σχολιάζω τα εδαφι-κά όρια της οθωmicroανικής κυριαρχίας [21]

Ξένη κυριαρχία θεωρείται η περίοδος της ελληνικής ιστορίας που αρχίζει microε την ά-λωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωmicroανούς το 1453 και καταλήγει στην ελληνι-κή Επανάσταση του 1821

Χάρτης Μεσογείου στα τέλη του 17ου αιώνα

1453 Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωmicroανούς Τούρκους

1821 έναρξη της

Ελληνικής Επανάστασης

κατοχή ελληνικών περιοχών από τους Οθωmicroανούς (1453-1821)

κατοχή ελληνικών περιοχών από τους Λατίνους τους Βενετούς και τους Φράγκους (1204-1797)

1 Η κυριαρχία στον ελληνι-κό χώρο Λατίνοι και Οθωmicroανοί

2 Η κοινωνική οργάνωση 3 Οικονοmicroία και επαγγέλ-

microατα 4 Η εκπαίδευση 5 Η καθηmicroερινή ζωή 6 Η πνευmicroατική ζωή 7 Οι σχέσεις microε τον υπό-

λοιπο κόσmicroο 8 Η Οθωmicroανική Αυτοκρατο-

ρία ακmicroή και παρακmicroή 9 Οι microορφές αντίστασης 10 Τα απελευθερωτικά ορά-

microατα Ο Ρήγας Φεραίος

βυζαντινά χρ

όνια

1 Η κυριαρχία στον ελληνικό χώρο Λατίνοι και Οθωmicroανοί

ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ Λατίνοι Φράγκοι Γενουάτες Βενετοί ηγεmicroονία η περιοχή εξουσίας ενός ηγε-microόνα αγγαρείες αναγκαστική προσφορά εργα-σίας σε δηmicroόσια έργα στο στρατό και το στόλο αριστοκρατία οmicroάδα ανώτερης κοινωνικής προέλευσης που κατέχει πλούτο και εξουσία

Ποιοι κυριαρχούν στον ελληνικό χώρο κατά το 15ο αιώνα Σε ποιες περιοχές [22]

Οι Λατίνοι microετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης (1204) κυριεύουν βυζαντινά εδάφη όπου δηmicroιουργούν βασίλεια και ηγεmicroονίες Όταν οι Οθωmicroανοί Τούρκοι κατα-λαmicroβάνουν την Κωνσταντινούπολη (1453) πολλές περιοχές της Βυζαντινής Αυτοκρατο-ρίας βρίσκονται ήδη κάτω από λατινική κυριαρχία Η κυριαρχία αυτή κυρίως των Βενε-τών συνεχίζεται και κατά τους επόmicroενους αιώνες

Στην αρχή του 18ου αιώνα οι Οθωmicroανοί Τούρκοι νικούν σε όλα τα microέτωπα τους Βενε-τούς και ολοκληρώνουν την κυριαρχία τους στη βαλκανική χερσόνησο Εξαίρεση αποτε-λούν τα Επτάνησα που παραmicroένουν στην κατοχή των Βενετών έως το τέλος του 18ου αιώ-να και στη συνέχεια γνωρίζουν τη γαλλική και την αγγλική κυριαρχία

Στις φραγκικές κτήσεις όπως είναι διάφορα νησιά του Αιγαίου οι Φράγκοι εκmicroεταλ-λεύονται συστηmicroατικά τις περιοχές όπου κυριαρχούν Οι κατακτητές δεν αναγνωρίζουν κανένα δικαίωmicroα εκπροσώπησης των ντόπιων πληθυσmicroών στην τοπική διοίκηση Έτσι δηmicroιουργούνται εντάσεις και αντιπαραθέσεις που διευκολύνουν πολλές φορές την οθω-microανική κατάκτηση

Στις βενετικές κτήσεις όπως είναι τα Επτάνησα και η Κρήτη οι Βενετοί υποχρεώνουν τους κατακτηmicroένους πληθυσmicroούς σε βαρείς φόρους και δηmicroόσιες αγγαρείες που πλήτ-τουν κυρίως τους ασθενέστερους Η διοίκηση προσαρmicroόζεται στα ιδιαίτερα χαρακτηρι-στικά του τόπου και επιτρέπει στους ντόπιους άρχοντες να συmicromicroετέχουν στην άσκηση της εξουσίας Συχνά εκδηλώνονται κοινωνικές εξεγέρσεις εναντίον της βενετικής και το-πικής αριστοκρατίας Αντίθετα οι εξεγέρσεις στις τουρκοκρατούmicroενες περιοχές έχουν απελευθερωτικό χαρακτήρα

Χάρτης λατινικών και οθωmicroανικών κτήσεων (15ος αιώνας)

1669 Κρήτη

1718 ανάκτηση

Πελοποννήσου

1462 Λέσβος

1500 Μεθώνη Κορώνη

βενετοτουρκικοί πόλεmicroοι 1463-1479 1499-1503 1537-41 1684-1699 1714-1718

οθωmicroανικές κατακτήσεις

1470 Εύβοια

1522 Ρόδος

1566 Χίος

1571 Κύπρος

1579 Κυκλάδες

Η κοινωνική οργάνωση των βενετοκρατούmicroενων περιοχών τα Επτάνησα

laquoΗ βενετική διοίκηση και η ξένη ειδικότερα διοικητι-κή αριστοκρατία των νησιών επιδίωξαν από την αρχή συmicromicroαχία microε τους ντόπιους άρχοντες των νησιών και [hellip] εκmicroεταλλεύονταν περίπου το 97 του ντόπιου πληθυσmicroού που δεν είχε τη δυνατότητα να ενταχθεί στο προνοmicroιούχο τmicroήmicroα των κατοίκων τους Αντίθετα οι laquoποπολάροιraquo (η microεσαία και η Τρίτη τάξη) της Χώρας (πρωτεύουσας κάθε νησιού) και οι αγροτοχωρικοί ειδικότερα της υπαίθρου (εξοχής) παρέmicroεναν πολιτι-κά και κοινωνικά αποmicroονωmicroένοι στο δικό τους περί-γυρο hellipraquo Λεοντσίνης Γ Ζητήmicroατα επτανησιακής κοινωνικής ιστορίας Αθήνα 1991 σ 27

Ποιο είναι το καθεστώς κυριαρχίας στον ελληνι-κό χώρο από το 15ο ως το 18ο αιώνα

Ποια είναι η κοινωνική κατάσταση στις περιοχές όπου κυριαρχούν οι Βε-νετοί

σύνθεση

Ποιες είναι οι κοινωνικές τάξεις στις βενε-τοκρατούmicroενες κτήσεις [23] amp [24]

Εντοπίζω τις διαφορές ανάmicroεσα στις κοινω-νικές τάξεις [23] amp [24]

∆ιακρίνω τις πηγές σε πρωτογενείς και δευ-τερογενείς [23] amp [24]

laquohellip οι συνεχείς πόλεmicroοι της Βενετίας microε τους Τούρκους την υποχρεώνουν να βρίσκεται πάντα έτοιmicroη Για το σκοπό αυτό πρέπει να συντηρεί και να επιδιορθώνει τα κάστρα της Κι αυτό κάνει επιβάλλοντας έκτακτες ει-σφορές και αγγαρίες [hellip] Στις αγγαρίες υπόκεινται microό-νον οι χωρικοί και σrsquo αυτούς άλλωστε πέφτουν και άλλα βάρη Και το κυριώτερο είναι η στρατιωτική υποχρέωση για τη συγκρότηση της τοπικής φρουράς [hellip] Οι χωρι-κοί υποχρεώνονται ακόmicroα να δίνουν πληρώmicroατα και κωπηλάτες για να επανδρώνονται οι πολεmicroικές γαλέ-ρεςraquo Σουmicroάκης Α Το ρεmicroπελιό των ποπολάρων Κ Πορφύ-ρης(επιmicro) Αθήνα 1983 σ 23-24 υποχρεώνονται

Συmicromicroετοχή των τάξεων της ζακυνθινής κοινω-νίας σε λιτανεία κατά το 18ο αιώνα Από πίνακα του Γ Κοράη (1756)

Μουσείο Ζακύνθου

Ποιες είναι οι υποχρεώσεις των κατοίκων της υπαίθρου [25] amp [26]

Το κάστρο και η πόλη της Κέρκυρας κατά το 17ο αιώνα Γκραβούρα του Κ Βέγκελ (1657) Αθήνα Γεννάδειος Βιβλιοθήκη

2 Η κοινωνική οργάνωση

15ος 16ος 17ος 18ος 19ος

ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ ισλαmicroικός νόmicroος ο θρησκευτικός νόmicroος των microουσουλmicroάνων προνόmicroια διευκολύνσεις που παρα-χωρεί η οθωmicroανική διοίκη-ση στους υπόδουλους χρι-στιανούς Φανάρι συνοικία της Κωνσταντινού-πολης που από την αρχή του 17ου αι είναι η έδρα του Οικουmicroενικού Πατριαρ-χείου Εγκαθίστανται επί-σης εκεί πολλοί Έλληνες που παίρνουν γιrsquo αυτό την ονοmicroασία Φαναριώτες ραγιάδες οι microη microουσουλmicroάνοι υπή-κοοι της οθωmicroανικής αυτο-κρατορίας

Σύmicroφωνα microε τον ισλαmicroικό νόmicroο οι ορθόδοξοι χριστιανοί των κατακτηmicroένων περιο-χών αποτελούν αναγνωρισmicroένη θρησκευτική οmicroάδα Ηγέτης τους είναι ο Πατριάρχης της Κωνσταντινούπολης και έχει ειδικά προνόmicroια Φροντίζει τις εκκλησιαστικές υποθέσεις αλλά και θέmicroατα σχετικά microε την οικογένεια και την εκπαίδευση Η έδρα του είναι στο Φανάρι όπου σταδιακά δηmicroιουργείται ισχυρή ελληνική συνοικία

Το οθωmicroανικό κράτος αναγνωρίζει το δικαίωmicroα της ζωής και της περιουσίας στους υπόδουλους ορθόδοξους χριστιανούς microε αντάλλαγmicroα πολλές υποχρεώσεις και φόρους Οι ραγιάδες πληρώνουν φόρο και για τη ζωή τους και για τη γη που καλλιεργούν

Στα χωριά και στις πόλεις δηmicroιουργούνται κοινότητες οι οποίες λειτουργούν microε κάποια microορφή αυτοδιοίκησης Οι κοινοτικοί άρχοντες εκλέγονται από τα microέλη των κοι-νοτήτων Οι πρόκριτοι συνήθως microεγάλοι σε ηλικία και υποχρεωτικά άνδρες οφείλουν να είναι ικανοί τίmicroιοι και πλούσιοι Αντιπροσωπεύουν την κοινότητα στις σχέσεις της microε την οθωmicroανική εξουσία κατανέmicroουν το ποσό των φόρων οργανώνουν την τοπική ζωή Κάθε κοινότητα εξελίσσεται σύmicroφωνα microε τις τοπικές συνήθειες και συνθήκες

Η οργάνωση της κοινωνικής ζωής στη διάρκεια της οθωmicroανικής κυριαρχίας αναστα-τώνεται συχνά από τους βενετοτουρκικούς πολέmicroους το παιδοmicroάζωmicroα τους βίαιους εξισλαmicroισmicroούς Αλλάζει επίσης σύmicroφωνα microε τη στάση των υπαλλήλων του σουλτάνου και των πασάδων Τα προνόmicroια που παραχωρούνται πολλές φορές σε κάποιες κοινότη-τες δεν τηρούνται Οι συνθήκες γίνονται συχνά ανυπόφορες για τις οικογένειες των χρι-στιανών κυρίως των λιγότερο προνοmicroιούχων

παραχώρηση προνοmicroίων

οργάνωση ελληνικών κοινοτήτων

Προεστός σε νησί του Αιγαίου Αθήνα Γεννάδειος Βιβλιοθήκη

Συζητώ για τη θέση των προ-κρίτων κατά την περίοδο της οθωmicroανικής κυριαρχίας [27]

27 πρόκριτοι λέγονται και προεστοί κο-τζαmicroπάσηδες ή δηmicroογέρο-ντες και αποτελούν την ανώ-τερη τάξη των ραγιάδων παιδοmicroάζωmicroα στρατολόγηση των παιδιών των χριστιανών από τους Οθωmicroανούς εξισλαmicroισmicroός αλλαγή της πίστης και α-σπασmicroός της ισλαmicroικής θρησκείας πασάδες ανώτεροι αξιωmicroατικοί του οθωmicroανικού στρατού

Οι ελληνικές κοινότητες κατά την οθωmicroανική κυριαρχία

Πώς οργανώνεται η ζωή στις ελληνικές κοινότητες κατά την τουρκοκρατία

Ποιες είναι οι δύσκολες συνθήκες που βιώνουν οι ελληνικοί πληθυσmicroοί κα-τά τη διάρκεια της οθω-microανικής κυριαρχίας

σύνθεση

Πορταριά Πηλίου (18ος αι) Αθήνα Γεννάδειος Βιβλιοθήκη

laquoΠληρεξούσιον της χώρας Μηλέων από 19ης Μαρτίου 1816 Ηmicroείς η χώρα Μηλιαίς microικροί και microεγάλοι απεφασί-σαmicroεν σήmicroερον όλοι κοινώς και εκλέξαmicroεν δια πληρε-ξουσίους προεστούς της χώρας microας τουςhellip [hellip] να ε-πιστατούν να επαγρυπνούν και να φροντίζουν εις ό-λας τας κοινάς υποθέσεις της χώρας microαςhellipraquo

Παρατηρώ την πηγή [211] και βρίσκω στοι-χεία που φανερώνουν την οικονοmicroική ανάπτυξη της κοινότητας

Ποιες είναι οι τρεις microεγαλύτερες πόλεις στις αρχές του 19ου αιώ-να [210]

Με ποιο τρόπο αντιmicroετωπίζουν οι σουλτάνοι τους πληθυσmicroούς των κατακτηmicroέ-νων περιοχών σύmicroφωνα microε την πηγή [28]

Πώς εκλέγονται οι πρόκριτοι στις Μηλιές και ποια είναι τα καθήκοντά τους [29]

πόλη πληθυσmicroός έτος Αθήνα 12000 1805 Άνδρος 16000 1820 Βοδενά (Έδεσσα) 12000 1797 Θεσσαλονίκη 65000 1806 Θήρα 17000 1820 Ιωάννινα 30000 1809 Λάρισα 25000 1803 Λιβαδειά 10000 1805 Μιστράς 20000 1805 Νάξος 13000 1820 Πάτρα 10000 1805 Σέρρες 20000 1806 Τρίκαλα 12-15000 1805 Τριπολιτσά 20000 1805 Ύδρα 28190 1821 Χαλκίδα 12000 1805 Χίος 20000 1811

Πηγή Κρεmicromicroυδάς Β Εισαγωγή στην Ιστο-ρία της νεοελληνικής κοινωνίας (1700-1821) Αθήνα 1988 σ 75

Ο ντε Μπρεβ πρεσβευτής της Γαλλίας στην Κωνσταντινούπολη (1590-1606) προς το βασιλιά Λουδοβίκο ΙΓ΄ laquoΟι σουλτάνοι συνηθίζουν όταν κατακτούν ένα βασίλειο ή microια επαρχία να διατηρούν θαυmicroαστή τάξη ∆ηmicroεύουν τις περιουσίες της εκκλησίας και των πολεmicroιστών που έπεσαν στη microάχη και φυ-σικά όλα τα αγαθά του ηττηmicroένου ηγεmicroόνα Όσο για το λαό αφήνεται να ζει σύmicroφωνα microε τα ήθη και τα έθιmicroά του ∆ιατηρεί τα αγαθά του και έχει θρησκευτική ελευθερίαraquo

Πόλεις στις αρχές του 19ου αι

3 Οικονοmicroία και επαγγέλmicroατα

ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ κολίγοι γεωργοί στην υπηρεσία των τσιφλικάδων τσιφλίκια microεγάλες αγροτικές εκτάσεις συντεχνίες οργανωmicroένα επαγγελmicroατικά σωmicroατεία συνθήκη του Κιουτσούκ-Καϊναρτζή η συmicroφωνία τερmicroατισmicroού του ρωσοτουρκικού πολέ-microου Σύmicroφωνα microε τη Συν-θήκη η Ρωσία γίνεται προ-στάτιδα δύναmicroη των ορθό-δοξων υπηκόων της Οθωmicroα-νικής Αυτοκρατορίας Τα ελληνικά πλοία αποκτούν το δικαίωmicroα να ταξιδεύουν microε ρωσική σηmicroαία

Αναφέρω τα οικονοmicroικά κέντρα του ελληνικού χώρου [212]

Στην περίοδο της οθωmicroανικής κυριαρχίας άνδρες και γυναίκες ασχολούνται microε τη γεωργία και την κτηνοτροφία Καλλιεργούν ως ελεύθεροι καλλιεργητές τη γη πληρώνο-ντας φόρο στους Οθωmicroανούς ή δουλεύουν ως κολίγοι στα τσιφλίκια τους

Η παγκόσmicroια αύξηση του εmicroπορίου και το ενδιαφέρον για τις αγορές της οθωmicroανικής επικράτειας ευνοούν την ανάπτυξη της βιοτεχνίας και του εmicroπορίου Έλληνες έmicroποροι εκmicroεταλλεύονται την οθωmicroανική επέκταση στη βαλκανική χερσόνησο οργανώνουν ση-microαντικούς χερσαίους εmicroπορικούς σταθmicroούς και αναλαmicroβάνουν τη διακίνηση αγροτικών και βιοτεχνικών προϊόντων προς τις ευρωπαϊκές χώρες

Βασικά αγροτικά προϊόντα όπως το microαλλί το βαmicroβάκι το microετάξι το λάδι το κρασί γίνονται βιοτεχνικά και κατόπιν εmicroπορεύσιmicroα προϊόντα Η εmicroπειρία της οικογένειας α-ξιοποιείται τώρα στη βιοτεχνία και το εmicroπόριο ∆ηmicroιουργούνται συντεχνίες και σηmicroα-ντικά συνεταιριστικά βιοτεχνικά κέντρα στα Αmicroπελάκια για τη βαφή νηmicroάτων στο Πήλιο για την επεξεργασία microεταξιού και στην Καστοριά για τα γουναρικά

Λιmicroάνια όπως η Πρέβεζα το Γαλαξίδι η Χίος γίνονται ισχυρά εmicroπορικά κέντρα Πό-λεις όπως η Τριπολιτσά και τα Γιάννενα αναδεικνύονται σε σπουδαίους εmicroπορικούς σταθmicroούς για τη διακίνηση αγροτικών και βιοτεχνικών προϊόντων Σε διάφορες περιοχές στήνονται παζάρια και εmicroποροπανηγύρεις όπου γίνονται αγοραπωλησίες προϊόντων

Μετά τη συνθήκη του ΚιουτσούκndashΚαϊναρτζή (1784) τα ελληνικά εmicroπορικά καρά-βια ταξιδεύουν microε περισσότερη άνεση Έλληνες πλοιοκτήτες από την Ύδρα τις Σπέτσες και τα Ψαρά εκmicroεταλλεύονται τις ευνοϊκές συνθήκες αυξάνουν τον αριθmicroό των πλοίων επενδύουν τα κέρδη και microεγαλώνουν ακόmicroη περισσότερο τις επιχειρήσεις τους

α ν ά π τ υ ξ η ε micro π ο ρ ί ο υ amp ν α υ τ ι λ ί α ς

Σηmicroαντικά λιmicroάνια βιοτεχνικά και εmicroπορικά κέντρα στα χρό-νια της οθωmicroανικής κυριαρχίας

Επαγγέλmicroατα

Ποιες συνθήκες κατά τη διάρκεια της οθωmicroανικής κυριαρχίας ευνοούν τις οικονοmicroικές δραστηριότη-τες των υπόδουλων πλη-θυσmicroών

Ποια επαγγέλmicroατα ασκούν οι υπόδουλοι Έλληνες κα-τά τη διάρκεια της τουρ-κοκρατίας

σύνθεση

laquoΑυτοί που ανήκουν στις συντεχνίες (σινάφια) αυτοί είναι γνωστοί από τους τόπους καταγωγής τους [hellip] Οι Στεmicroνι-τσιώτες πχ ήταν χρυσοχόοι Οι Κρα-βαρίτες της Ευρυτανίας ασχολούνταν microε τη ραπτική οι πρακτικοί γιατροί κατάγονταν από το Ζαγόρι της Ηπεί-ρου οι Κονιτσιώτες και οι Λισκοβυκιώ-τες συναγωνίζονταν τους Θράκες από το ∆ιδυmicroότειχο Σουφλί τη Βιζύη και το Ορτάκιοϊ σαν χτίστες και οικοδό-microοι οι Πωγωνιώτες της Ηπείρου ήταν περίφηmicroοι αρτοποιοί και οι ξυλουργοί από τη Σιάτιστα [hellip] Πατρίδα των γου-ναράδων υπήρξε πάντοτε η Καστοριάraquo Μοσχονάς Θ Μέριmicroνα του Ελληνορ-θόδοξου Πατριαρχείου Αλεξάνδρειας επί τουρκοκρατίας Συντεχνίαι ndash Αδελφάτα ndash Ενσάφια Αλεξάνδρεια 1949

Υπογραmicromicroίζω τα επαγγέλmicroατα [214]

Παρατηρώ τις οπτικές πηγές και αναφέρω

Ποια επαγγέλmicroατα απεικονί-ζονται [213] [215] [216]

Ποιοι είναι οι χώροι εργασί-ας [213] [215] [216]

Αγροτικές ασχολίες στα χρόνια της τουρκοκρατίας Παρίσι Εθνική βιβλιοθήκη

Ναυτικοί στο λιmicroάνι της Τήνου (τέλη 18ου αι) Λιθογραφία σε σχέδιο του Τζ Υλαίρ

Αθήνα Μουσείο Μπενάκη

Κατεργασία βαmicroβακιού (αρχές 19ου αι) Λιθογραφία του Ο Στάκελmicroπεργκ (1810-1813)

Αθήνα Γεννάδειος Βιβλιοθήκη

4 Η εκπαίδευση

ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ σχολείο των κοινών γραmicromicroάτων το δηmicroοτικό σχολείο της εποχής σχολείο των ελληνικών microαθηmicroάτων το γυmicroνάσιο και το λύκειο της εποχής δάσκαλος του γένους άνθρωπος των γραmicromicroάτων που ξεχωρίζει για την προ-σφορά του στην παιδεία των υπόδουλων Ελλήνων

Περιγράφω τη σχολική τάξη [217]

Η εmicroφάνιση των Οθωmicroανών Τούρκων στα βυζαντινά εδάφη και οι αλλαγές που προκα-λούνται από το καθεστώς της κυριαρχίας τους ανακόπτουν την ανάπτυξη της βυζαντινής παιδείας Η παράδοσή της όmicroως δεν εξαφανίζεται

Το 1454 ιδρύεται η Πατριαρχική Σχολή στην Κωνσταντινούπολη που παραmicroένει σε όλη τη διάρκεια της οθωmicroανικής κυριαρχίας πνευmicroατική εστία όπου φοιτούν πολλοί νέοι

Από τα τέλη του 16ου αιώνα πληθαίνουν τα σχολεία κυρίως στα αστικά κέντρα των ελλη-νικών περιοχών Σηmicroαντικά εκπαιδευτικά κέντρα είναι η Κωνσταντινούπολη η Θεσσαλονί-κη η Αθήνα η Χίος η Πάτmicroος

Στην πρώτη βαθmicroίδα της εκπαίδευσης δάσκαλοι συνήθως ιερείς διδάσκουν ανάγνωση και γραφή microέσα από εκκλησιαστικά βιβλία στα σχολεία των κοινών γραmicromicroάτων Εκεί φοιτούν κυρίως αγόρια ενώ τα κορίτσια είναι λιγοστά Τις ανάγκες για ανώτερη microόρφωση καλύπτουν τα σχολεία των ελληνικών microαθηmicroάτων όπου διδάσκονται κυρίως τα αρχαία ελληνικά γράmicromicroατα

Από τα microέσα του 18ου αιώνα microε την οικονοmicroική υποστήριξη των εmicroπόρων και την ενεργό συmicromicroετοχή των λογίων γίνονται προσπάθειες για ανανέωση της εκπαίδευσης Ο αριθmicroός των microαθητών αυξάνεται και τα σχολεία ακολουθούν νέες microεθόδους διδασκαλίας Τέτοια σχολεία ιδρύονται στα Ιωάννινα τις Κυδωνίες τη Χίο τη Σmicroύρνη και αλλού Σηmicroαντική είναι η προ-σφορά των δασκάλων του γένους που microε τις ιδέες και τη διδασκαλία τους συmicroβάλλουν στην πνευmicroατική ανάπτυξη και προετοιmicroάζουν το γένος των Ελλήνων για την εθνική ανεξαρ-τησία Ανάmicroεσά τους ξεχωρίζουν ο Κοσmicroάς ο Αιτωλός και ο Αδαmicroάντιος Κοραής

Σχολική τάξη στα χρόνια της οθωmicroανικής κυριαρχίας Χρήσιmicroος Παιδαγωγία Βενετία 1777

αυξάνεται ο αριθmicroός των σχολείων αλλάζει το περιεχόmicroενο σπουδών

Τα σχολεία των κοινών γραmicromicroάτων

laquoΗ διδασκαλία των κοινών γραmicromicroάτων ήταν σχεδόν οmicroοιόmicroορφη σε όλα τα σχολεία Άρ-χιζε microε τα lsquoπινακίδιαrsquo όπου ήταν γραmicromicroένα τα γράmicromicroατα της αλφαβήτου και συνέχιζε microε το συλλαβισmicroό και την ανάγνωση που γινόταν microε τη βοήθεια κειmicroένων από θρη-σκευτικά βιβλία Τα βιβλία αυτά ήταν κατά σειρά η laquoφυλλάδαraquo (ένα έντυπο βιβλιαράκι η Χρήσιmicroος Παιδαγωγία που είχε αρχίσει να εκδίδεται πριν από τα microέσα του 17ου αιώνα και περιείχε τα γράmicromicroατα της αλφαβήτου προσευχές το Σύmicroβολο της Πίστεως και άλ-λα θρησκευτικά κείmicroενα) η Οκτώηχος το Ψαλτήρι και ο Απόστολοςraquo βιβλίο microε εκκλησιαστικά τροπάρια βιβλίο microε τους ψαλmicroούς του ∆αβίδ οι πράξεις των Αποστόλων Λάππας Κ laquoΗ εκπαίδευση Οργάνωση και λειτουργία των σχολείων 1770-1821raquo Ιστο-ρία του Νέου Ελληνισmicroού 1770-2000 Αθή-να 2003 τ2 σ 77

Ποια κατάσταση επικρα-τεί στην εκπαίδευση των υπόδουλων Ελλήνων

Ποιες είναι οι αντιλήψεις της εποχής για τα γράmicro-microατα

σύνθεση

Μια Χιώτισσα microάνα εύχεται για το παιδί της

laquoΝα microάθη γράmicromicroατα καλά τσαί φρόνιmicroο να γίνη

για να τσερδίζη χρήmicroατα παντού καλά να κάmicroνη ένα τσαί είκοσι σκολειά micro αληθινούς δασκάλους

να microάθουν γράmicromicroατα οι φτωχοί αθρώποι να γενούνεraquo

Με ποια βιβλία microαθαίνουν γράmicromicroατα τα παιδιά της εποχής [218-219]

Συmicroφωνεί το περιεχόmicroενο της οπτικής πη-γής [219] microε το κείmicroενο [218]

Εξώφυλλα βιβλίων του laquoσχολείου των κοινών γραmicromicroάτωνraquo

Ποιες είναι οι απόψεις των ανθρώπων της εποχής για τη microόρφωση [221]

Ο Κοσmicroάς ο Αιτωλός το 1779 ανα-φέρει laquohellip έως τριάκοντα επαρχίας περιήλ-θαν δέκα σχολεία ελληνικά εποίη-σα διακόσια δια κοινά γράmicromicroαταraquo

Τι είδους σχολεία ιδρύει ο Κοσmicroάς ο Αιτωλός και πόσα [220]

5 Η καθηmicroερινή ζωή

ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ οικοτεχνία παραγωγική εργασία στο περιβάλλον του σπιτιού που γίνεται από microέλη της οικο-γένειας χάνι πανδοχείο

Περιγράφω και αναφέρω τις ασχολίες των προ-σώπων [222]

Κατά τη διάρκεια της οθωmicroανικής κυριαρχίας η καθηmicroερινή ζωή οργανώνεται γύρω από την οικογένεια Οι οικογένειες είναι πολυmicroελείς και στηρίζονται στην προσφορά και τη συνεργασία των microελών τους για τις καθηmicroερινές ανάγκες Τα παιδιά microαθαίνουν συνή-θως το επάγγελmicroα των γονιών τους για να εξασφαλίσουν τη ζωή τους

Η κτηνοτροφία η γεωργία microε την αmicroπελουργία και την καλλιέργεια δηmicroητριακών ε-λιάς και βαmicroβακιού η αλιεία η οικοτεχνία κυρίως microε την υφαντική αποτελούν τις βα-σικές ασχολίες των υπόδουλων πληθυσmicroών για τη διαβίωσή τους

Το σπίτι είναι η βασική απασχόληση των γυναικών της οικογένειας Το σπίτι όmicroως δεν είναι microόνο το microαγείρεmicroα το ζύmicroωmicroα η καθαριότητα η φροντίδα των παιδιών αλλά και ο αργαλειός το κέντηmicroα ακόmicroα και τα ζωντανά και τα χωράφια

Η γέννηση του παιδιού ο γάmicroος αλλά και ο θάνατος αποτελούν σηmicroαντικά γεγονότα και συνδέονται microε πλήθος έθιmicroα που φέρνουν κοντά τους ραγιάδες Έθιmicroα που έχουν σχέση microε τις καθηmicroερινές ασχολίες και τη θρησκευτική ζωή προσφέρουν ευκαιρίες για κοινωνική συναναστροφή Τα τοπικά πανηγύρια γίνονται αφορmicroή για ψυχαγωγία και βοηθούν στη διατήρηση της παράδοσης ενώ τονώνουν και την οικονοmicroική δραστηριότη-τα των περιοχών

Οι συνθήκες ζωής δεν είναι βέβαια παντού και για όλους τους υπόδουλους πληθυ-σmicroούς οι ίδιες Αλλιώς ζουν για παράδειγmicroα οι εύπορες οικογένειες των νησιών και αλ-λιώς οι κολίγοι στη Θεσσαλία

Εσωτερικό σπιτιού (18ος αι) Έγχρωmicroη λιθογραφία σε σχέδιο του Υλαίρ

χάνι στην Κόρινθο αγροτικό σπίτι σκηνή φαγητού αγορά στην Αθήνα βοσκή ζώων

Η παράδοση

Ποιες ευκαιρίες διασκέ-δασης έχουν οι ελληνικοί πληθυσmicroοί κατά την ο-θωmicroανική κυριαρχία

Με ποιες εργασίες ασχο-λούνται οι οικογένειες των υπόδουλων Ελλήνων

σύνθεση

Ο Γάλλος περιηγητής Γκρελό γράφει (1670) laquoΟι Έλληνες έχουν και microερικές ακό-microα ευκαιρίες διασκεδάσεων Είναι οι τέσσερες κυριότερες γιορτές του χρόνου του Αγίου Ανδρέου του Α-γίου Νικολάου των Τεσσαράκοντα Μαρτύρων και του Αγίου Γεωργίου [hellip] Στη γιορτή του Αγιαντρέα γίνονται επισκέψεις και οι γυναίκες κάνουν πάντοτε τηγανίτες Στη γιορτή του Αγίου Νικολάου ζυmicroώνουν πίττα και ρίχνουν στο προζύmicroι έναν παρά Κι οποίος πετύχει το νόmicroισmicroα θεωρείται ο τυχερός της χρονιάς Πρέπει να το φυλάξη προσεχτικά Στη γιορτή των Αγίων Σαράντα χορεύουν τραγουδώ-ντας αυτό το δίστιχο Ας χορέψουmicroε κι ας είναι των Αγίων Σαράντα είναιraquo

Ποιες είναι σύmicroφωνα microε την πηγή [224] οι κυριότερες γιορτές κατά τη διάρκεια του έτους [224]

Είναι και σήmicroερα οι ίδιες [224]

Ελληνικός χορός στην Πάρο (18ος αι) Έγχρωmicroη λιθογραφία σε σχέδιο του Υλαίρ

Αθήνα Μπενάκειος Βιβλιοθήκη

Με ποιους τρόπους διασκε-δάζουν οι υπόδουλοι Έλλη-νες [223-226]

Ποιες πηγές δείχνουν κατά τη γνώmicroη microου καλύτερα πώς διασκεδάζουν οι ελληνικοί πληθυσmicroοί κατά την τουρκο-κρατία [223-226]

Πανηγύρι στην Αθήνα (αρχές 19ου αι) Προmicroετωπίδα από το βιβλίο EΝτοντβέιλ

Συνοδεύοντας τη νύφη (18ος αι) Χαλκογραφία του Π Γκύ

6 Η πνευmicroατική ζωή

ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ Κρητική Αναγέννηση πνευmicroατική και καλλιτεχνι-κή άνθηση στην Κρήτη που επηρεάζεται από την Ιταλι-κή Αναγέννηση Νεοελληνικός ∆ιαφωτι-σmicroός πνευmicroατικό κίνηmicroα που διαδίδει τις ιδέες της ελευ-θερίας και της ανεξαρτησίας

Παρατηρώ τον τρόπο microε τον οποίο ο ζωγράφος συνδέει τη θρησκεία microε την καθηmicroερινή ζωή [227]

Κάτω από την οθωmicroανική απειλή πολλοί Έλληνες λόγιοι microετακινούνται προς τις ευρω-παϊκές χώρες και κυρίως στην Ιταλία Εκεί αναπτύσσουν σηmicroαντική συγγραφική και εκδοτι-κή δραστηριότητα

Εmicroπορικά κέντρα όπως η Χίος και η Κωνσταντινούπολη αναδεικνύονται και σε σηmicroαντικά πνευmicroατικά κέντρα Ιδιαίτερη πνευmicroατική και καλλιτεχνική κίνηση παρατηρείται στα Ιόνια νησιά καθώς σε όλη τη διάρκεια της οθωmicroανικής κυριαρχίας βρίσκονται σε διαρκή επαφή microε τη ∆ύση

Στην Κρήτη στα τέλη του 16ου αιώνα παρατηρείται πνευmicroατική και καλλιτεχνική άνθηση που ονοmicroάζεται Κρητική Αναγέννηση Αναπτύσσεται ιδιαίτερα η ποίηση και το θέατρο Τα έργα που δηmicroιουργούνται επηρεάζονται από την ιταλική Αναγέννηση Σηmicroαντικοί εκπρόσωποι της Κρητικής Αναγέννησης είναι ο Βιτσέντζος Κορνάρος και ο Γεώργιος Χορτάτζης

Στις τέχνες κυριαρχεί η εκκλησιαστική ζωγραφική ιδιαίτερα στα microεγάλα θρησκευτικά κέ-ντρα της εποχής το Άγιο Όρος και τα Μετέωρα Ξεχωρίζουν σηmicroαντικοί αγιογράφοι όπως ο Θεοφάνης και ο Μ ∆αmicroασκηνός Παράλληλα λαϊκοί ζωγράφοι δηmicroιουργούν αξιόλογα έργα

Ο λαός εκφράζεται κυρίως microέσα από το δηmicroοτικό τραγούδι Θέmicroατα όπως η ξενιτιά η σκλαβιά οι κλέφτες εmicroπνέουν τους ανώνυmicroους δηmicroιουργούς Το δηmicroοτικό τραγούδι συνδέεται microε την καθηmicroερινή ζωή των ραγιάδων και την ελπίδα τους για λευτεριά

Τα χρόνια πριν την Επανάσταση microε το κίνηmicroα του Νεοελληνικού ∆ιαφωτισmicroού διευρύ-νεται η πνευmicroατική και η καλλιτεχνική ζωή των Ελλήνων Τα ενδιαφέροντά τους περιλαmicroβά-νουν θεατρικές παραστάσεις microεταφράσεις βιβλίων και αρχαίων ελληνικών κειmicroένων ποιητι-κές συλλογές λογοτεχνικά έργα αλλά και έργα τέχνης και αρχιτεκτονικής

Κρητική Αναγέννηση Νεοελληνικός ∆ιαφωτισmicroός

Σκηνή χορού σε τοιχογραφία microοναστηριού Τοιχογραφία στις αρχές του 18ου αι Άγιο Όρος Μονή Μεγίστης Λαύρας

Κρητική Αναγέννηση Βιτσέντζος Κορνάρος

Σε ποια γλώσσα είναι γραmicromicroένο το έργο του Β Κορνάρου [229]

Σε ποιον τόπο microιλάνε microrsquo αυτόν τον τρόπο σήmicroερα [228] amp [229]

Ποιες είναι οι περιοχές που ακmicroάζουν πνευmicroατι-κά και σε ποιο καθεστώς κυριαρχίας υπάγονται

Ποια είναι η πνευmicroατική ζωή των υπόδουλων Ελ-λήνων κατά την περίοδο της ξένης κυριαρχίας

σύνθεση

Στίχοι από τον laquoΕρωτόκριτοraquo του Βιτσέντζου Κορνάρου laquoΑπrsquo ότι κάλλη έχει άνθρωπος τα λόγια έχουν τη χάρη να κάmicroουσι κάθε καρδιά παρηγοριά να πάρη κι οπού κατέχει να microιλή microε γνώση και microε τρόπο κάνει και κλαίσι και γελούν τα microάτια των ανθρώπωraquo

Εξώφυλλο του laquoΕρωτόκριτουraquo έργο του Βιτσέντζου Κορνάρου

Η ιστορία του Ερωτόκριτου και της Αρετού-σας εmicroπνέει microόνο την εποχή της ή και άλ-λες Παρατηρώ το έργο του Θεόφιλου [230] και απαντώ

230 Ερωτόκριτος και Αρετούσα Έργο του Θεόφιλου (1910)

Βιτσέντζος Κορνάρος (1556-1613) Γεννιέται στη Σητεία και κατάγεται από βενετοκρητική οικογένεια ευγενών Το 1585 εγκαθίσταται στον Χάνδα-κα (Ηράκλειο) Είναι microέλος του Συmicroβουλίου των Ευγε-νών και Φεουδαρχών του Χάνδακα και αναλαmicroβάνει διάφορα τοπικά διοικητικά αξιώmicroατα Είναι λόγιος και ποιητής Το σηmicroαντικότερο έργο του είναι ο laquoΕρωτόκρι-τοςraquo που γράφεται στο κρητικό γλωσσικό ιδίωmicroα στις αρχές του 17ου αιώνα Το έργο τυπώνεται για πρώτη φο-ρά στη Βενετία το 1713 Θέmicroα του έργου είναι ο έρωτας του Ερωτόκριτου και της Αρετούσας Άλλο σηmicroαντικό έργο του είναι η laquoΘυσία του Αβραάmicroraquo

Ποιος είναι ο αιώνας συγγραφής και ο χρόνος έκδοσης του laquoΕρωτόκριτουraquo [228]

7 Οι σχέσεις microε τον υπόλοιπο κόσmicroο

ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ παραδουνάβιες ηγεmicroονίες ηγεmicroονίες γύρω από τον ∆ού-ναβη ποταmicroό (Μολδαβία Βλαχία) παροικίες ελληνικές κοινότητες του εξωτερικού Έλληνες της ∆ιασποράς Έλληνες που κατοικούν σε ελληνικές κοινότητες του εξωτερικού

Στην Οθωmicroανική Αυτοκρατορία οι άνθρωποι microετακινούνται και ταξιδεύουν κυρίως όmicroως οι χριστιανοί Ο πόλεmicroος η αναζήτηση οικονοmicroικών πόρων το εmicroπόριο τα γράmicromicroατα τους αναγκάζουν να αλλάζουν τόπους και να αναζητούν καλύτερες ευκαιρίες Πολλές από αυτές τις ευκαιρίες βρίσκονται έξω από τα σύνορα της Οθωmicroανικής Αυτοκρατορίας στην κεντρική και δυτική Ευρώπη καθώς και στη Ρωσία και τις παραδουνάβιες ηγεmicroονίες

Στις αρχές του 18ου αιώνα οι οικονοmicroικές ευκαιρίες πληθαίνουν Κατά microήκος των εmicroπο-ρικών δρόmicroων των δρόmicroων διακίνησης των εmicroπορευmicroάτων δηmicroιουργούνται οι ελληνικές πα-ροικίες Στη Βιέννη τη Βουδαπέστη τη Βενετία τη Μασσαλία την Οδησσό το Λιβόρνο και αλλού οι Έλληνες της ∆ιασποράς έρχονται σε επαφή microε τον έξω κόσmicroο Στους ξένους αυ-τούς τόπους εξελίσσονται και προοδεύουν Γνωρίζουν διαφορετικά ήθη και έθιmicroα και συνα-ντούν τις νέες ιδέες που διακινούνται στην Ευρώπη των νεότερων χρόνων

Οι Έλληνες της ∆ιασποράς - λόγιοι και έmicroποροι - ιδρύουν τυπογραφεία microεταφράζουν βι-βλία εκδίδουν περιοδικά και εφηmicroερίδες ∆εν ξεχνούν όmicroως και τον τόπο τους Βρίσκονται σε συνεχή επαφή microε τη γενέτειρά τους την υποστηρίζουν οικονοmicroικά αλλά και διοχετεύουν σrsquo αυτήν νέες ιδέες και τρόπους ζωής Με αυτό τον τρόπο οι υπόδουλοι ελληνικοί πληθυσmicroοί ε-πικοινωνούν microε τις αλλαγές που συmicroβαίνουν στις ευρωπαϊκές χώρες

Τα κρίσιmicroα χρόνια πριν την Ελληνική Επανάσταση η επαφή των υπόδουλων Ελλή-νων microε τον υπόλοιπο κόσmicroο γίνεται ιδιαίτερα χρήσιmicroη Βοηθά την πορεία προς την εθνι-κή ανεξαρτησία

Ο ναός του Αγίου Γεωργίου και το ελληνικό σχολείο (το Φλαγγινιανό Φροντιστήριο) της ελληνικής κοινότητας στη Βενετία

Χαλκογραφία του 1702 Βενετία Ελληνικό Ινστιτούτο

Ποια κτίρια της εικόνας φανερώνουν την παρουσία Ελλήνων στη Βενετία [231]

microετακινήσεις λογί-ων προς την Ιταλία

ίδρυση παροικιών οικονοmicroικές συναλλαγές

microε την Ευρώπη

microετακινήσεις λογίων προς τη δύση

ελληνικό σχολείο

ναός Αγίου Γεωργίου

Ελληνικές παροικίες

laquoΕξενιτεύοντο (οι Κοζανίτες) [hellip] εις microακρινούς τό-πους και microε το εmicroπόριον επορίζοντο τα προς χρείαν των αφθόνως Το κυριώτερον microέρος της ξενιτείας των ήταν η Ουγγαρία εκεί επλούτισαν πολλοί και ευτύ-χησαν την πατρίδα των Το εmicroπόριον και η κοινωνία των microε αλλά πεπολιτισmicroένα έθνη τους πληροφόρη-σαν περί της ωφελείας των microαθήσεων και της βοη-θείας των εις τα έργα των όθεν και έδειξαν πολύν ζήλον και προθυmicroίαν να συστήσωσι σχολεία εις την πατρίδα τωνraquo Μεγδάνης Χ Αγγελία περί της αρχής προόδου της ελληνικής Σχολής Βιέννη 1820

Ποιος είναι ο ρόλος των παροικιών στη σχέση του ελληνισmicroού microε τον υπό-λοιπο κόσmicroο

Ποιες είναι οι σχέσεις του ελληνισmicroού microε τον υπόλοιπο κόσmicroο

σύνθεση

Για ποιους λόγους ταξιδεύουν οι Έλληνες [234]

Ποιες συνέπειες έχουν αυτά τα ταξίδια [234]

Πού ταξιδεύουν οι Έλληνες [232]

Ποιες σηmicroαντικές παροικίες ιδρύ-ουν [232]

Έλληνας έmicroπορος (1768)

Αθήνα Γεννάδειος Βι-βλιοθήκη

Χάρτης των εmicroπορικών δρόmicroων και των σηmicroαντικών ελληνικών παροικιών κατά την περίοδο της οθωmicroανικής κυριαρχίας

Το λιmicroάνι της Τεργέστης στις αρχές του 19ου αιώνα Χαλκογραφία (1802)

Ποιο είναι το είδος της κάθε πηγής [232-235]

Οι Κοζανίτες ξενιτεύονταν σε microακρινούς τόπους και microε το εmicroπόριο κέρδιζαν σε αφθονία τα αναγκαία για τη ζωή τους Ξενιτεύονταν κυρίως στην Ουγγαρία όπου πολλοί πλούτισαν και ευεργέτησαν την πατρίδα τους Το εmicroπόριο και η ε-πικοινωνία τους microε άλλα πολιτισmicroένα έθνη τούς πληροφόρησαν για την ωφέ-λεια των γνώσεων και τη χρησιmicroότητά τους στα έργα τους οπότε και έδειξαν ιδιαίτερο ενδιαφέρον και προθυmicroία να ιδρύσουν σχολεία στην πατρίδα τουςhellip

8 Η Οθωmicroανική Αυτοκρατορία ακmicroή και παρακmicroή Παρα

ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ ιερός πόλεmicroος πόλεmicroος εναντίον αυτών που δεν πιστεύουν στο Μω-άmicroεθ σουλτάνος ο ανώτατος πολιτικός και στρατιωτικός άρχοντας της Οθωmicroανικής Αυτοκρατορίας οθωmicroανική Πύλη η έδρα του σουλτάνου της Οθωmicroανικής Αυτοκρατορίας

Από τα microέσα του 14ου αιώνα και microέχρι το τέλος του 16ου αιώνα η Οθωmicroανική Αυτοκρα-τορία αναπτύσσεται και ενισχύει την κυριαρχία της στην Ανατολική Μεσόγειο Ικανοί σουλτάνοι όπως ο Σουλεϊmicroάν Α΄ ο Μεγαλοπρεπής (1520-1566) microε συνεχείς πολέmicroους διευρύνουν τα σύνορά της Οι Οθωmicroανοί microε τον Ιερό πόλεmicroο που διεξάγουν έχουν ως στόχο την εξάπλωση της ισλαmicroικής θρησκείας Από την αρχή του 17ου αιώνα η Οθωmicroανική Αυτοκρατορία αντιmicroετωπίζει σηmicroαντικά οι-

κονοmicroικά και κοινωνικά προβλήmicroατα Η microεγάλη επέκτασή της δυσκολεύει τη συνοχή της Οι πόλεmicroοι παύουν να φέρνουν έσοδα Ισχυρές δυνάmicroεις όπως η Ρωσία και η Αυ-στρία αντιστέκονται στον οθωmicroανικό στρατό και εmicroποδίζουν την οθωmicroανική επέκταση Η δηmicroιουργία νέων θαλάσσιων δρόmicroων microετά την ανακάλυψη της Αmicroερικής προκαλεί

microεγάλα προβλήmicroατα στο εmicroπόριο της Ανατολικής Μεσογείου και microειώνει τα έσοδα της οθωmicroανικού κράτους Ισχυρά ευρωπαϊκά κράτη εκmicroεταλλεύονται αυτή την κατάσταση και υπογράφουν συmicroφωνίες microε την Οθωmicroανική Αυτοκρατορία microε τις οποίες αποκτούν σηmicroαντικά οικονοmicroικά προνόmicroια Έτσι επιβαρύνεται ακόmicroα περισσότερο η οθωmicroανική οικονοmicroία Η οθωmicroανική Πύλη αναγκάζεται να παραχωρήσει την είσπραξη των φόρων σε ιδιώτες

και όχι σε υπαλλήλους του κράτους Οι ιδιώτες αυτοί συχνά παραβιάζουν το νόmicroο αδι-κούν τους υπηκόους και πλουτίζουν σε βάρος τους Γίνονται ισχυροί και επαναστατούν ενάντια στην κεντρική διοίκηση Οι προσπάθειες για τον εκσυγχρονισmicroό της Οθωmicroανικής Αυτοκρατορίας αποτυγχάνουν

και το οθωmicroανικό κράτος στις αρχές του 19ου αιώνα βρίσκεται σε κρίση

Χάρτης σταδιακής εξάπλωσης της Οθωmicroανικής αυτοκρατορίας

Αναφέρω τα στάδια εξάπλωσης της Οθωmicroανικής Αυτοκρατορίας [236]

ακmicroή της Οθωmicroανικής Αυτοκρατορίας παρακmicroή της Οθωmicroανικής Αυτοκρατορίας

Εικόνες της Κωνσταντινούπολης

Ποιες είναι οι αιτίες της οθωmicroανικής παρακmicroής

Γράφω για την Κωνστα-ντινούπολη του 18ου αιώ-να

σύνθεση

Υπαίθρια αγορά (16ος αι) Τουρκική microικρογραφία Βενετία Μουσείο Κορρέρ

laquoΕκατόν δέκα περίπου φούρνοι προmicroηθεύουν ψωmicroί στον πληθυσmicroό της πόλης Οι φούρνοι φτιάχνουν επίσης τσουρέκια καταΐφια microπα-κλαβάδες κουλούρια γαλέτες πα-ξιmicroάδια πίτες καρβέλια φραντζό-λες microπουρέκια και πίτες του Χαλε-πιού και της ∆αmicroασκού πλακού-ντια φρέσκους τραγανιστούς λου-κουmicroάδες Από εδώ προmicroηθεύονται αλεύρι τα microεγάλα αρχοντικά καθώς και τα παλιά και νέα ανάκτορα για το ειδικό ψωmicroί του σουλτάνου Με-γάλα πλοία πηγαινοέρχονται αδιά-κοπα χειmicroώνα καλοκαίρι Όταν ο στρατός κι ο σουλτάνος microε την ακο-λουθία του εδρεύουν στην Κωνστα-ντινούπολη είναι επόmicroενο νrsquo αυξάνε-ται η κατανάλωση του ψωmicroιού και των λοιπών τροφίmicroωνraquo Κιουmicroουρτζιάν Ι Οδοιπορικό στην πόλη του 1680 microτφρ Σ Μπόζη Τροχαλία Αθήνα 1992 σ 49-50

Πηγή Ντ Αλαmicroπέρ - Ντιντερό Εγκυκλοπαίδεια ή συστηmicroατικό λεξικό των επιστηmicroών των τεχνών και των επαγγελmicroάτων Παρίσι 1777

Ποια στοιχεία της πηγής [238] δηλώνουν το microέγεθος της πό-λης της Κωνσταντινούπολης

Παρατηρώ τα οπτικά ντοκου-microέντα [237] amp [239] και ανα-φέρω τις εmicroπορικές δραστη-ριότητες τον τρόπο ένδυσης τα προϊόντα Πεκίνο 4000000

Παρίσι 589000Λονδίνο 530000Κωνσταντινούπολη 513000Μεξικό 300000Νεάπολη 272000Άmicroστερνταmicro 212000

Μεγάλες πόλεις του 18ου αιώνα

Κλειστή αγορά (Καπαλί τσαρσί) 19ος αι

Μελετώ τον πίνακα [240] και συγκρίνω τον πληθυσmicroό της Κωνσταντινούπολης microε τον πληθυσmicroό άλλων πόλεων

9 Οι microορφές αντίστασης

ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ Ρωmicroιοί έτσι ονοmicroάζονται οι ορθόδο-ξοι ελληνικοί πληθυσmicroοί της οθωmicroανικής αυτοκρατο-ρίας εξεγέρσεις ένοπλες microορφές αντίστασης των υπόδουλων εναντίον των κατακτητών ληmicroέρια ορεινές τοποθεσίες όπου ζουν οι κλέφτες καπετάνιος ο αρχηγός κάθε οmicroάδας κλεφτών microπαϊράκι λάβαρο σηmicroαία των κλέ-φτικων οmicroάδων

Συmicroβουλεύοmicroαι το κείmicroενο και αναφέρω τη δράση των κλεφτών [241]

Κατά τη διάρκεια της οθωmicroανικής αυτοκρατορίας πολλές είναι οι microορφές αντίστασης ενάντια στους Οθωmicroανούς κατακτητές Οι Ρωmicroιοί αντιστέκονται στους Οθωmicroανούς διατηρώ-ντας τις microνήmicroες τη γλώσσα και τη θρησκεία τους

Στις ένοπλες microορφές αντίστασης περιλαmicroβάνονται εξεγέρσεις που εκδηλώνονται σε πολλές ελληνικές περιοχές σε όλη τη διάρκεια της οθωmicroανικής κυριαρχίας Οι εξεγέρσεις αυτές ξεσπούν κάθε φορά που οι Οθωmicroανοί εmicroπλέκονται σε πολεmicroικές επιχειρήσεις microε τους Βενετούς ή τους Ρώσους

Το Σούλι η Μάνη και τα Σφακιά περιοχές που έχουν ειδικό καθεστώς ελευθερίας και προ-σπαθούν να διατηρήσουν την αυτονοmicroία τους αποτελούν microόνιmicroες εστίες αντίστασης Συχνά συ-γκρούονται microε τους Οθωmicroανούς για να διαφυλάξουν το καθεστώς και τα προνόmicroιά τους

Μορφή ένοπλης αντίστασης θεωρείται και η δράση των κλεφτών Οι κλέφτες συγκροτούν ένοπλες οmicroάδες κάνουν επιθέσεις σε εmicroπορικές αποστολές σε κρατικούς αξιωmicroατούχους σε ταξιδιώτες ακόmicroα και σε χωριά και πόλεις αρπάζοντας χρήmicroατα όπλα και τρόφιmicroα Οι κλέφτες ζουν ελεύθεροι κατά οmicroάδες στα ληmicroέρια Κάθε οmicroάδα έχει τον καπετάνιο της και το δικό της microπαϊράκι Με το πέρασmicroα των χρόνων οι κλέφτες γίνονται microόνιmicroη απειλή αντί-στασης εναντίον του οθωmicroανικού κράτους και των τοπικών αρχόντων το ίδιο και οι αρmicroατο-λοί Ενώ αρχικά είναι βοηθητικά στρατεύmicroατα των Τούρκων που χρησιmicroοποιούνται και στη δίωξη των κλεφτών οι αρmicroατολοί παραβαίνουν συχνά τις συmicroφωνίες τους microε τους Οθωmicroα-νούς και γίνονται κλέφτες

Κλέφτης Αθήνα Γεννάδειος Βιβλιοθήκη

1677-81 1768-74 1736-39 1787-92 1806-12

1789-92 1801-03 αγώνες του Σουλίου εναντίον του Αλή πασά

1611 εξέγερση σε Θεσσαλία Ήπειρο (∆ιονύσιος επίσκο-πος Τρίκκης)

1770 εξέγερση στα Σφακιά (∆ασκαλο-γιάννης)

1770 εξέγερση στη Μάνη-Πελοπόννησο (Ορλωφικά)

1789-92 συ-γκρούσεις Λ Κατσώνη microε τους Οθωmicroανούς στο Αιγαίο

ρωσοτουρκικοί πόλεmicroοι

Επαναστατικές ενέργειες - κινήmicroατα

Με ποιο ιστορικό γεγονός συνδέεται η πολιορκία της Κορώνης από τους Ρώσους [242] [243]

Ποιες είναι οι microορφές αντίστασης των Ελλήνων εναντίον των Οθωmicroανών κατακτητών

Ποιοι συmicromicroετέχουν στις ένοπλες εξεγέρσεις των Ελλήνων εναντίον των Οθωmicroανών

σύνθεση

Επιστολή των Σουλιωτών προς τον Αλή πασά laquoΒεζύρ Αλή πασά σε χαιρετούmicroεν Η πατρίς microας είναι ασυγκρίτως γλυκυτέρα και από τα πουγκεία σου και από τους ευτυχείς τό-πους τους οποίους υπόσχεσαι να microας δώσεις Όθεν microαταίως κοπιά-ζεις επειδή η ελευθερία microας δεν πωλείται ούτrsquo αγοράζεται σχεδόν microε όλους τους θησαυρούς της γης παρά microε το αίmicroα και θάνατον έως του τελευταίου Σουλιώτου Όλοι οι Σουλιώτες microικροί και microε-γάλοιraquo οπότε

Σουλιώτισσες σε microάχη εναντίον των στρατευmicroάτων του Αλή Πασά Έργο του Ντενεβίλ (αρχές του 19ου αιώνα)

Πώς εκmicroεταλλεύονται οι Έλληνες τις συγκρούσεις Οθωmicroανών και Ρώσων στον ελληνικό χώρο [243]

Πώς απαντούν οι Σουλιώτες στην προσπάθεια του Αλή πασά να τους υποδουλώσει [244] amp [245]

Ποιοι αντιστέκονται στον Αλή πασά και microε ποιο τρόπο [244] amp [245]

Πολιορκία της Κορώνης από το ρώσικο στόλο το 1770 Έγχρωmicroη λιθογραφία βασισmicroένη σε χαλκογραφία του Υλαίρ (1822)

Στη διάρκεια [hellip] του ρωσο-τουρκικού πολέmicroου (1768-1774) [hellip] ο ρωσικός στόλος microε τον Αλέξη Ορλώφ εισχω-ρούσε στη Μεσόγειο και ξε-σήκωνε τα νησιά του Αιγαί-ου ενώ καθώς πλησίαζε microια microικρή microοίρα microε το Θεόδωρο Ορλώφ κι ένα ολιγάριθmicroο άγηmicroα οι πρόκριτοι κι οι αρχιερείς ξεσήκωναν την Πε-λοπόννησο Παρά τις επιτυ-χίες και την καταστροφή του τουρκικού στόλου στον κόλ-πο του Τσεσmicroέ κοντά στη Σmicroύρνη η εξέγερση της Πε-λοποννήσου καταπνίγηκε Σβορώνος Ν Επισκόπηση της νεοελληνικής ιστορίας Αθήνα 1983 σ 59

10 Τα απελευθερωτικά οράmicroατα ο Ρήγας Φεραίος

ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ απελευθερωτικά οράmicroατα σκέψεις και επιθυmicroίες για την απόκτηση της ελευθερίας Θούριος επαναστατικό τραγούδι του Ρήγα Φεραίου για τον ξεση-κωmicroό των υπόδουλων Ελλή-νων Γραικοί Οι Ευρωπαίοι χρησιmicroοποιούν αυτόν τον όρο για τους Έλλη-νες ή Ρωmicroιούς Ο όρος προ-έρχεται από την ελληνική microυθολογία Ο Γραικός ήταν γιος της Πανδώρας και του ∆ία

Ποιο είναι το όραmicroα του δηmicroιουργού της πηγής [246]

Κατά τη διάρκεια της οθωmicroανικής κυριαρχίας δεν λείπουν τα απελευθερωτικά οράmicroατα Περιέχονται κυρίως στους θρύλους και στους θρήνους για την άλωση της Κωνσταντινούπολης και την επανάκτησή της Στα τέλη του 18ου αιώνα τα οράmicroατα αυτά γίνονται πιο συγκεκριmicroέ-να και συνδέονται microε τις ιδέες της ελευθερίας και της ισότητας των ανθρώπων

Με βάση αυτές τις ιδέες το οθωmicroανικό απολυταρχικό καθεστώς φαίνεται πιο άδικο για τους λαούς της βαλκανικής χερσονήσου Γιατί δεν είναι microόνο οι Έλληνες που ζουν στη σκλα-βιά Βούλγαροι Σέρβοι Αρmicroένιοι Αρβανίτες βρίσκονται κάτω από την κυριαρχία των Οθω-microανών Τούρκων

Αυτούς τους λαούς προσπαθεί να εmicroπνεύσει ο Ρήγας Φεραίος Οραmicroατίζεται την απελευθέ-ρωση των λαών που ζουν στα Βαλκάνια και τη δηmicroιουργία microιας ενιαίας ελληνικής δηmicroοκρατί-ας Στη δηmicroοκρατία αυτή αναγνωρίζεται η πολιτισmicroική και εθνική διαφορετικότητα των κατοί-κων της και η ισότητα των πολιτών της

Ο Ρήγας τυπώνει την πρότασή του σε φυλλάδια το φθινόπωρο του 1797 microε σκοπό να δια-δώσει το όραmicroά του στους υπόδουλους χριστιανούς της Οθωmicroανικής Αυτοκρατορίας Τυπώνει επίσης έναν επαναστατικό ύmicroνο τον περίφηmicroο Θούριο για να τους ξεσηκώσει Καλύτερα lsquomicroιας ώραςrsquo γράφει lsquoελεύθερη ζωή παρά σαράντα χρόνια σκλαβιά και φυλακήrsquo

Ο Ρήγας συλλαmicroβάνεται για τη δράση του από την αυστριακή αστυνοmicroία και παραδίδεται στους Τούρκους Βρίσκει microαζί microε τους συντρόφους του microαρτυρικό θάνατο το 1798 Το θάνατό τους καταγγέλλει ο Αδαmicroάντιος Κοραής και καλεί τους Γραικούς σε εκδίκηση

Η χάρτα της Ελλάδος Ρήγας Φεραίος 1797 Αθήνα Γεννάδειος Βιβλιοθήκη

ίδρυση microυστικών Εταιρειών προετοι-microασίας του Aγώνα

Ρήγας Φεραίος

Ποιο είναι το απελευθε-ρωτικό όραmicroα του Ρήγα Φεραίου

Με ποιους τρόπους ο Ρήγας Φεραίος υλοποιεί το όραmicroά του

σύνθεση

laquoΆρθρον 1 Η Ελληνική δηmicroοκρατία είναι microία microε όλον όπου συmicroπεριλαmicro-βάνει εις τον κόλπον της διάφορα γένη και θρησκείαςsdot δεν θεωρεί τας διαφο-ράς των λατρειών microε εχθρικόν microάτιsdot Άρθρον 2 Αυτά τα φυσικά δίκαια εί-ναι πρώτον το να είmicroεθα όλοι ίσοι και όχι ο ένας ανώτερος από τον άλλον δεύτερον να είmicroεθα ελεύθεροι και όχι ο ένας σκλάβος του αλλουνού [hellip] Άρθρον 3 Όλοι οι άνθρωποι Χριστια-νοί και Τούρκοι [hellip] είναι ίσοι hellipraquo Ρήγα του φιλοπάτριδος Νέα πολιτική διοίκησις των κατοίκων της Ρούmicroελης της Μ Ασίας των microεσογείων νησιών και της Βλαχοmicroπογδανίας 1797

Στίχοι από το Θούριο του Ρήγα Φεραίου (1797) laquoΩς πότε παλικάρια να ζούmicroεν στα στενά Μονάχοι σαν λιοντάρια σταις ράχες στα βουνά Σπηλαίς να κατοικούmicroεν να βλέποmicroεν κλαδιά Να φεύγωmicrorsquo απrsquo τον Κόσmicroον για την πικρή σκλαβιά Να χάνοmicroεν αδέλφια Πατρίδα και Γονείς Τους φίλους τα παιδιά microας κι όλους τους συγγενείς Καλλιώ ΄ναι microιας ώρας ελεύθερη ζωή Παρά σαράντα χρόνοι σκλαβιά και φυλακήraquo

Άγαλmicroα του Ρήγα Φεραίου στο Πανεπιστήmicroιο Αθηνών Έργο του Ι Κόσσου (1871)

Ποιο πολίτευmicroα οραmicroατίζεται ο Ρήγας Φεραίος [249]

Ποιες είναι οι βασικές αρχές

του πολιτεύmicroατος που προτεί-νει ο Ρήγας Φεραίος [249]

Τι συγκρίνει ο Ρήγας Φεραίος στους στίχους του laquoΘούριουraquo [248]

Πώς τιmicroά το ελεύθερο κράτος τον Ρήγα Φε-ραίο [250]

Πού αλλού συναντώ τα ίδια συνθήmicroατα [247]

laquoΆρθρον 1 Η Ελληνική δηmicroοκρατία είναι microία παρόλο που συmicroπεριλαmicroβά-νει διαφορετικές εθνότητες και θρη-σκείες δεν αντιmicroετωπίζει microε εχθρικό microάτι τις θρησκευτικές διαφορές

Οι Έλληνες κάτω από ξένη κυριαρχία

απαντώ για τη σηmicroασία των ιστορικών όρων

Τουρκοκρατία Λατινοκρατία προνόmicroια κοινότητα πρόκριτοι ραγιάδες σουλτάνος εξισλαmicroισmicroός παροικία παράδοση εξέγερση εθνική ανεξαρτησία

hellip κατά τη διάρκεια της ξένης κυριαρχίας

Την εποχή που η δυτική Ευρώπη αναπτύσσεται προοδεύει και γίνεται το κέντρο του κό-σmicroου το Βυζάντιο διαλύεται και οι πληθυσmicroοί του περνούν στην κυριαρχία των Λατίνων και Οθωmicroανών κατακτητών

Έναρξη της ξένης κυριαρχίας θεωρείται η άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωmicroα-νούς Τούρκους το 1453 Στην πραγmicroατικότητα η ξένη κυριαρχία αρχίζει για κάποιες περιοχές της βυζαντινής επικράτειας microε την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Λατίνους το 1204 Για άλλες βυζαντινές περιοχές όπως είναι η Πελοπόννησος η ξένη κυριαρχία ξεκινάει αργότερα από το 1453 Το ίδιο συmicroβαίνει και microε το τέλος της ξένης κυριαρχίας Πολλές περιοχές ελευθε-ρώνονται microε την Ελληνική Επανάσταση του 1821 άλλες όmicroως όπως θα δούmicroε στην επόmicroενη ενότητα παραmicroένουν υπόδουλες για πολλά χρόνια αργότερα

Κατά την περίοδο της ξένης κυριαρχίας οι υπόδουλοι ελληνικοί πληθυσmicroοί διατη-ρούν πολλά από τα ήθη και τα έθιmicroα τη θρησκεία και τη γλώσσα τους διατηρούν δηλαδή την ταυτότητά τους Αυτό γίνεται γιατί έχουν το δικαίωmicroα να κρατήσουν τη θρησκεία και τη γλώσσα τους και να λει-τουργούν σε κοινότητες εκλέγοντας τους άρ-χοντές τους Ο πατριάρχης επίσης αναγνωρί-ζεται ως θρησκευτικός τους ηγέτης

Την ίδια περίοδο οι ελληνικοί

πληθυσmicroοί που ζουν κάτω από την οθωmicroανική κυριαρχία είναι υποχρε-ωmicroένοι να πληρώνουν φόρους στον κατακτητή και για τη ζωή τους και για την περιουσία τους Μερικές φο-ρές υποχρεώνονται να αλλάζουν την πίστη τους για να σώσουν τη ζωή τους και για να microη χάνουν τα παιδιά τους microε το παιδοmicroάζωmicroα Γιrsquo αυτό και συχνά προσπαθούν να εξεγερ-

θούν και να ελευθερωθούν από τον οθωmicroανικό ζυγό Οι συνθήκες για την ελευθερία των Ελλήνων ωριmicroάζουν

στην αρχή του 19ου αιώνα Ο Νεοελληνικός ∆ιαφωτισmicroός προ-ετοιmicroάζει το έδαφος για την εθνική ανεξαρτησία Οι ιδέες της ελευθερίας και της παιδείας κυκλοφορούν στις υπόδουλες περιοχές από τους Έλληνες λόγιους και δασκάλους και ε-microπνέουν τους υπόδουλους Έλληνες

Οι συνθήκες ζωής των ελληνικών πληθυσmicroών είναι διαφορετικές από τόπο σε τόπο και από οmicroάδα σε οmicroάδα ∆ιαφορετικά ζουν στις λατινοκρατούmicroενες περιοχές απrsquo ότι στις τουρκοκρατούmicroε-νες Αλλιώς ζουν οι Φαναριώτες ή οι πρόκριτοι απrsquo ότι οι κολίγοι που εργάζονται στα τσιφλίκια Παραmicroένουν όmicroως όλοι υπόδου-λοι πληρώνουν φόρους στους κατακτητές και δεν έχουν την ε-θνική τους ανεξαρτησία

Γυναίκες σε οικισmicroό της Σάmicroου Λαϊκή ζωγραφιά (18ος αιώνας) Αθήνα Μουσείο Μπενάκη

Οι δωρητές παρεκκλησίου σε microονή του Αγίου Όρους Τοιχογραφία (1791)

Άγιο όρος Μεγίστη Μονή Βατοπεδίου

Η Μεγάλη Επανάσταση 3

Ε Ν ΟΤ Η Τ Α

Ποιες είναι οι βασικές εξελίξεις και ποια είναι η έκβαση της Επανάστασης του 1821

Παρατηρώ το χάρτη και αναφέρω τις περιο-χές όπου εκδηλώνεται ο Αγώνας της Ανεξαρ-τησίας [31]

1821 κήρυξη

της Επανάστασης

Χάρτης των κυριότερων επαναστατηmicroένων περιοχών κατά τη διάρκεια του Αγώνα της Ανεξαρτησίας

1828-1831 διακυβέρνηση

του Ι Καποδίστρια

1831-1833 περίοδος αναρχίας

1821-1828 ο Αγώνας

της Ανεξαρτησίας

1 Η προετοιmicroασία του Αγώνα ο Νεοελληνικός ∆ιαφωτισmicroός

2 Η προετοιmicroασία του Αγώνα η Φιλική Εταιρεία

3 Η στρατιωτική οργάνωση του Αγώνα

4 Οι πολεmicroικές επιχειρήσεις 1821-1824

6 Η πολιτική οργάνωση του Αγώ-να

7 Οι microορφές του rsquo21 8 Οι εmicroφύλιες συγκρούσεις 9 Οι σχέσεις microε την Ευρώπη ο

Φιλελληνισmicroός 10 Η έκβαση του Αγώνα 11 Συνθήκες ζωής κατά τη διάρ-

κεια του Αγώνα 12 Η διακυβέρνηση Καποδίστρια 13 Η εκπαίδευση 14 Οι τελικές ρυθmicroίσεις του ελλη-

νικού ζητήmicroατος

ξένη

κυρ

ιαρχ

Με τον όρο Μεγάλη Επανάσταση εννοούmicroε την Επανάσταση που κάνουν οι Έλληνες το 1821 για να αποκτήσουν την ελευθερία τους Ονοmicroάζεται και laquoΕπανάσταση του 1821raquo ή laquoΑγώνας της Ανεξαρτησίαςraquo

ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ Νεοελληνικός ∆ιαφωτι-σmicroός η κίνηση των ιδεών του ∆ιαφωτισmicroού ανάmicroεσα στους ελληνόφωνους πληθυσmicroούς που κατοικούν στην οθωmicroα-νική επικράτεια αλλά και σε παροικίες του εξωτερικού Ελληνική Αρχαιότητα microε τον όρο αυτό εννοείται η ιστορία και ο πολιτισmicroός των Αρχαίων Ελλήνων

Στα χρόνια πριν την Επανάσταση του 1821 οmicroάδες εmicroπόρων και microορφωmicroένων Ελλήνων ταξιδεύουν όλο και πιο πολύ στην Ευρώπη Γνωρίζουν την ευρωπαϊκή σκέψη και εmicroπνέο-νται από τις ιδέες του Ευρωπαϊκού ∆ιαφωτισmicroού Ένα νέο πνευmicroατικό κίνηmicroα το οποίο αργότερα παίρνει το όνοmicroα Νεοελληνικός ∆ιαφωτισmicroός διαmicroορφώνεται σταδιακά στις περιοχές που ζουν Έλληνες και κυρίως σrsquo αυτές που ανθεί το εmicroπόριο

Σύmicroφωνα microε τις ιδέες του Νεοελληνικού ∆ιαφωτισmicroού η ελευθερία του Γένους συνδέεται microε την απόκτηση παιδείας Οι Έλληνες διαφωτιστές πιστεύουν ότι microόνο η microόρφωση microπορεί να δώσει τα εφόδια για τη διεκδίκηση της ελευθερίας Γιrsquo αυτό το λόγο ιδρύουν microε την υπο-στήριξη κυρίως των εmicroπόρων σχολεία Θαυmicroάζουν επίσης τους Αρχαίους Έλληνες τους ο-ποίους θεωρούν προγόνους τους Συνδέουν τον πολιτισmicroό της Ελληνικής Αρχαιότητας microε την ελευθερία και την παιδεία

Η ίδρυση σχολείων τα οποία εφαρmicroόζουν νέα προγράmicromicroατα σπουδών βοηθά στην εξά-πλωση των διαφωτιστικών ιδεών Εκδίδονται αρχαία ελληνικά κείmicroενα και microεταφράζονται σηmicroαντικά βιβλία στην ελληνική γλώσσα Εφηmicroερίδες και περιοδικά που υποστηρίζουν τις νέες ιδέες κυκλοφορούν microε microεγάλη απήχηση Λόγιοι και microορφωmicroένοι Έλληνες υποστηρί-ζουν και microεταφέρουν το νέο πνεύmicroα Κεντρική microορφή ανάmicroεσά τους είναι ο Αδαmicroάντιος Κο-ραής microε το σηmicroαντικό έργο του

Οι διαφωτιστικές ιδέες όmicroως συναντούν και αντιδράσεις Αντιδρούν κυρίως microέλη κοινωνι-κών οmicroάδων που κατέχουν υψηλά αξιώmicroατα και επιθυmicroούν να διατηρήσουν τη δύναmicroη και την εξουσία τους

εφηmicroερίδες και περιοδικά που εκδίδονται στις ελληνικές παροικίες

Εξώφυλλο του φιλολογικού περιοδικού laquoΕρmicroής ο Λόγιοςraquo Βιέννη (1811-1821)

Παρατηρώ την πηγή [32] και σχολιάζω τον τίτλο του περιοδικού

περ Αθηνά Παρίσι 1819

εφ Εφηmicroερίς Βιέννη 1790

περ Ερmicroής ο Λόγιος Βιέννη 1811

εφ Ελληνικός ΤηλέγραφοςΒιέννη 1811

περ Μέλισσα Παρίσι 1819

Σύνδεση microε την Ελληνική Αρχαιότητα

Ονόmicroατα πλοίων της Ύδρας που κατα-σκευάζονται microεταξύ 1811-1822 Αγαmicroέmicroνων 1 Ιάσων 1 Αθηνά 3 Κέκρωψ 1 Αίολος 1 Κίmicroων 2 Άρης 1 Λεωνίδας 1 Αριστείδης 2 Μελποmicroένη 1 Αχιλλεύς 2 Μέντωρ 1 Βαρών Στρογανώφ 1 Μιλτιάδης 1 Βατερλώ 1 Οδυσσεύς 1 ∆ιοmicroήδης 2 Ραφαήλ 1 Εννυώ 1 Σκιπίων 1 Επαmicroεινώνδας 2 Τερψιχόρη 1 Ηρακλής 2 Τηλέmicroαχος 2 Θεmicroιστοκλής 2 Τιmicroολέων 1 Θρασύβουλος 1 Πηγή Λιγνός Α Ιστορία της νήσου Ύδρας Αθήναι 1953 τΒrsquo σ 60-62

Ποια είναι η σχέση που διαmicroορφώνεται ανάmicroεσα στους Αρχαίους Έλληνες και στους Νεοέλληνες

Ποιες είναι οι κυριότερες ιδέες του Νεοελληνικού ∆ιαφωτισmicroού

σύνθεση

Ο Αλή πασάς πριν την Ελληνική Επα-νάσταση laquoΕσείς οι Έλληνες microπρε κάτι microεγάλο έχετε στο κεφάλι σας ∆εν βαφτίζετε πια τα παιδιά σας Γιάννη Πέτρο Κώ-στα παρά Λεωνίδα Θεmicroιστοκλή Αρι-στείδη Σίγουρα κάτι microαγειρεύετεraquo

Απόσπασmicroα από τα laquoΑποmicroνηmicroονεύmicroαταraquo του Ι Μα-κρυγιάννη laquoΕίχα δυο αγάλmicroατα περίφηmicroα microια γυναίκα κι ένα βασιλόπουλο ατόφια -φαίνονταν οι φλέβες τόση ε-ντέλειαν είχαν [hellip] τα χαν πάρει κάτι στρατιώτες και εις τrsquo Άργος θα τα πουλούσαν κάτι Ευρωπαίων χίλια τάλαρα γύρευαν [hellip] πήρα τους στρατιώτες τους microί-λησα lsquoΑυτά και δέκα χιλιάδες τάλαρα να σας δώσου-νε να microην το καταδεχτείτε να βγουν από την πατρίδα microας ∆ιrsquo αυτά πολεmicroήσαmicroενrsquoraquo

Τι microαρτυρεί την αξία που α-ποκτά η Ελληνική Αρχαιότη-τα [34] amp [35]

Παρατηρώ την εικόνα και περιγράφω πώς α-πεικονίζει ο ζωγράφος την laquoΕλλάδαraquo [33]

Ποια είναι τα στοιχεία της εικόνας που θυmicroί-ζουν τα Αρχαία Χρόνια [33]

Ο Ρήγας και ο Κοραής υποβαστάζουν την Ελλάδα Πίνακας του Θεόφιλου (1911)

Για τι πολέmicroησαν οι Έλληνες σύmicroφωνα microε το Μακρυγιάννη [36]

ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ Οδησσός πόλη της νότιας Ρωσίας microύηση η διαδικασία στρατολόγησης των microελών της Φιλικής Εται-ρείας Υπέρτατη Αρχή οmicroάδα ατόmicroων που αποτελεί τη microυστική ηγεσία της Φιλι-κής Εταιρείας κρυπτογραφικός κώδικας ο microυστικός τρόπος επικοινω-νίας των microελών της Φιλικής Εταιρείας microεταξύ τους Αλέξανδρος Υψηλάντης (1792-1828) Φαναριώτης ανώτερος αξιωmicroατικός του ρωσικού στρατού Ιωάννης Καποδίστριας (1776-1831) ανώτατος δι-πλωmicroάτης της Ρωσίας ο πρώ-τος Κυβερνήτης του ελληνι-κού κράτους

Η Φιλική Εταιρεία ιδρύεται το 1814 στην Οδησσό σrsquo ένα σχετικά φιλόξενο για τους Έλλη-νες περιβάλλον από τον Εmicromicroανουήλ Ξάνθο το Νικόλαο Σκουφά και τον Αθανάσιο Τσακά-λωφ Στόχος της οργάνωσης είναι η προετοιmicroασία ενός απελευθερωτικού αγώνα που θα στη-ρίζεται στις δυνάmicroεις των Ελλήνων Για να πετύχει αυτό το στόχο η Φιλική Εταιρεία επιδιώ-κει τη microύηση των Ελλήνων ραγιάδων Μια ηγετική οmicroάδα αποτελεί ως την έναρξη της Ε-πανάστασης την Υπέρτατη Αρχή και συντονίζει τη δράση της Φιλικής Εταιρείας Η Φιλική Εταιρεία όπως και άλλες οργανώσεις που δρουν στην Ευρώπη κατά την ίδια

χρονική περίοδο οργανώνεται microε microεγάλη microυστικότητα Οι Φιλικοί microυούνται στην Εταιρεία microε microυστικό όρκο και επικοινωνούν microεταξύ τους microε κρυπτογραφικό κώδικα ψευδώνυmicroα και συνθηmicroατικές λέξεις Στα επτά χρόνια της ύπαρξής της η Φιλική Εταιρεία εξαπλώνεται σrsquo όλες τις περιοχές ό-

που δρουν και κατοικούν Έλληνες Άνθρωποι microε διαφορετική κοινωνική προέλευση και οι-κονοmicroικές δυνατότητες γίνονται microέλη της Εταιρείας και συmicromicroετέχουν στο κοινό απελευθε-ρωτικό όραmicroα Μετά το 1818 γίνονται αλλαγές στην οργάνωση της Εταιρείας για την καλύτερη λειτουργία

της και παρατηρείται αύξηση των microελών της Η έδρα της Φιλικής Εταιρείας microεταφέρεται στην Κωνσταντινούπολη και προτείνεται ένα συγκεκριmicroένο σχέδιο δράσης Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης αναλαmicroβάνει την αρχηγία της Φιλικής Εταιρείας microετά την άρνηση του Ιωάννη Καποδίστρια και καθοδηγεί την προετοιmicroασία του Αγώνα των Ελλήνων

1814 1818-1821 1821

ίδρυση της Φιλικής Εταιρείας

έναρξη του Αγώνα της Ανεξαρτησίας

εξάπλωση της δράσης της Φιλικής Εταιρείας

Με ποιο τρόπο τηρείται η microυστικότητα της Φιλικής Εταιρείας στη σφραγίδα της [37]

Σφραγίδα της Υπέρτατης Αρχής της Φιλικής Εταιρείας Αθήνα Εθνολογική Εταιρεία της Ελλάδος

Στην περιφέρεια της σφραγίδας εmicroφανίζονται τα αρχικά γράmicromicroατα των βαπτιστικών ονοmicroάτων των microελών της Υ-πέρτατης Αρχής και στη microέση το σύmicroβολο του σταυρού

Τα microέλη της Φιλικής Εταιρείας

Ποιοι συmicromicroετέχουν στη Φιλική Εταιρεία και microε ποιο σκοπό

Ποιος είναι ο τρόπος ορ-γάνωσης της Φιλικής Ε-ταιρείας

σύνθεση

Εφοδιαστικό microέλους της Φιλικής Εταιρεί-ας microε τα σύmicroβολα και τα αρχικά [ή] Ε[λευθερία] ή Θ[άνατος] γραmicromicroένα microε τον κρυπτογραφικό κώδικα της Εταιρείας

Αθήνα Εθνικό Ιστορικό Μουσείο

έmicroποροιελεύθεροι επαγγελmicroατίες πρόκριτοι των επαρχιών κληρικοίστρατιωτικοί και microισθοφόροιδιάφοροι

Ποια είναι τα στοιχεία της ταυτότη-τας του microέλους της Φιλικής Εται-ρείας [311]

Από τον Κανονισmicroό λειτουργίας της Φιλικής Εταιρείας laquoΗ Εταιρεία συνίσταται από καθαυτό Έλληνας φιλο-πάτριδας και ονοmicroάζεται Εταιρεία των Φιλικών Ο σκο-πός των microελών της είναι η καλυτέρευσις του έθνους και αν ο Θεός το συγχωρέση η ελευθερία τουraquo αποτελείται γνήσιους επιτρέψει

Από ποιους αποτελείται η Φιλική Εταιρεία και ποιος είναι ο σκοπός της [38]

Τα microέλη της Φιλικής Εταιρείας προέρχονται από την ίδια επαγγελmicroατική οmicroάδα [39]

Από ποιες περιοχές κατάγονται τα microέλη της Φιλικής Εταιρείας [310]

Περιοχή καταγωγής microελών της Φιλικής Εταιρείας

Ποσοστό από το σύνολο των microελών

Πελοπόννησος 372 Στερεά Ελλάδα 39 Ήπειρος 105 Θεσσαλία 62 Ιόνια νησιά 123 Μακεδονία 23 Νησιά του Αιγαίου 146 Μικρά Ασία 29 Κωνσταντινούπολη 54 Άλλες περιοχές 47

Πηγή Φράγκος Γ laquoΦιλική Εταιρείαraquo Ιστορία του Ελληνι-κού Έθνους Αθήνα 1975 τΙΑ΄ σ 432

Πηγή Φράγκος Γ laquoΦιλική Εταιρείαraquo Ιστορία του Ελλη-νικού Έθνους Αθήνα 1975 τΙΑ΄ σ 429

κοινωνικές οmicroάδες που συmicromicroετέχουν

στη Φιλική Εταιρεία

laquoΣτο όνοmicroα της microελλοντικής σωτηρίας Α-φιερώνω ως ιερέας της Φιλικής Εταιρείας[hellip] τον συmicroπολίτη κύριο Νικόλαο Σπετζιώ-τη του ∆ηmicroητρίου ναυτικό στο επάγγελmicroατριάντα ετών θερmicroό υπερασπιστή της Εται-ρείας και της πατρίδας τον οποίο κατήχη-σα και όρκισα ο ίδιος Π Σπέτσες 10 Μαρτίου πέmicroπτο έτος των Φι-λικώνraquo

ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ κεντρική Αρχή η ∆ιοίκηση των επαναστατη-microένων περιοχών φιλέλληνες εθελοντές microη ελληνικής κα-ταγωγής που είτε συmicromicroετέ-χουν είτε βοηθούν υλικά και ηθικά τους Έλληνες στον Α-γώνα τους σώmicroατα ατάκτων ένοπλες οmicroάδες που δεν ελέγ-χονται από την κεντρική στρα-τιωτική ∆ιοίκηση πυρπολικά microικρά πλοιάρια εφοδιασmicroένα microε εύφλεκτες ύλες τακτικός στρατός στρατιωτικά σώmicroατα που ορ-γανώνονται από την κεντρική ∆ιοίκηση

Η Ελληνική Επανάσταση το 1821 ξεσπά σε διαφορετικές περιοχές χωρίς συγκεκρι-microένη οργάνωση των στρατευmicroάτων από microια κεντρική Αρχή Αν και γίνονται κάποιες προσπάθειες κεντρικού συντονισmicroού και δηmicroιουργίας τακτικού στρατεύmicroατος κάθε πε-ριοχή συγκροτεί και συντηρεί τα δικά της ένοπλα σώmicroατα ∆ηmicroιουργεί στρατόπεδα σχε-διάζει επιχειρήσεις και αναδεικνύει τις δικές της ηγετικές οmicroάδες που διευθύνουν τις πολεmicroικές επιχειρήσεις

Στις στρατιωτικές επιχειρήσεις συmicromicroετέχουν κλέφτες και αρmicroατολοί ναυτικοί φιλέλ-ληνες αλλά κυρίως απλοί άνθρωποι Λίγοι έχουν όπλα και ακόmicroη λιγότεροι γνωρίζουν να πολεmicroούν Με ενέδρες νυχτερινές επιθέσεις αιφνιδιασmicroούς και κλεφτοπόλεmicroο α-ντιmicroετωπίζουν οι επαναστάτες τον οθωmicroανικό στρατό

Τα σώmicroατα των ατάκτων ακολουθούν τους οπλαρχηγούς στις στρατιωτικές επιχει-ρήσεις στη στεριά Στα νησιά και τις παραθαλάσσιες περιοχές οι πλοιοκτήτες προσφέ-ρουν στον Αγώνα τα εmicroπορικά πλοία τους microε τα εmicroπειροπόλεmicroα πληρώmicroατά τους Τα microι-κρά σε όγκο και δύναmicroη ελληνικά πλοία microεταφέρουν εφόδια και περιορίζουν microε τα πυρπολικά τους τη δράση του οθωmicroανικού στόλου

Τα πολλά επαναστατικά microέτωπα δυσκολεύουν τους Οθωmicroανούς Έτσι αναγκάζονται να διασπούν τα στρατεύmicroατά τους για να τα αντιmicroετωπίσουν

Η έλλειψη συντονισmicroού οι διαφωνίες και ο ανταγωνισmicroός για τη διεκδίκηση της στρα-τιωτικής αρχηγίας δηmicroιουργούν προβλήmicroατα στον Αγώνα και σε αρκετές περιπτώσεις οδηγούν σε έντονες διαmicroάχες

Με τη σύσταση του νέου κράτους το 1828 συγκροτείται τακτικός στρατός που α-ναλαmicroβάνει τη φύλαξη της πρωτεύουσας και των φρουρίων της χώρας

1821 1822 1828

Το στρατόπεδο του Γ Καραϊσκάκη στην Καστέλα του Πειραιά Πίνακας του Θ Βρυζάκη (1855)

Παρατηρώ την πηγή και περιγράφω το στρατόπεδο των Ελλήνων όπως το ζωγραφίζει ο καλλιτέχνης [312]

άτακτα σώmicroατα οργάνωση τακτικού στρατού σύσταση Υπουργείου Πολέmicroου

Το ναυτικό του Αγώνα

Πλοία των σηmicroαντικών ναυτικών νησιών κατά την έναρξη του Αγώνα

ΎδραΣπέτσεςΨαράΚάσος

Πώς είναι οργανωmicroένες οι ναυτικές στρατιωτικές δυνάmicroεις

Ποια είναι η στρατιωτική οργάνωση του Αγώνα της Ανεξαρτησίας

σύνθεση

Πηγή Αλεξανδρής Κ Το ναυτικόν του υπέρ ανεξαρτησίας α-γώνος 1821-29 και η δράσις των πυρπολικών Αθήναι 1968 σ40

Η υποδοχή του Α Μιαούλη στην Ύδρα Πίνακας του Α Προσαλέντη (microετά το 1885)

Παρατηρώ τη σκηνή υποδοχής του υδραί-ικου στόλου έτσι όπως τη ζωγραφίζει ο καλλιτέχνης [313]

Ποιο είναι το νησί που διαθέτει τα περισσότερα πλοία στην Επανάσταση [315]

laquoΟρκίζοmicroαι εις τον αληθινόν Θεόν [hellip] και εις την microέλλουσαν του Γένους ανέγερσινhellip Αrsquo Να αναδεχθώ την προσωρινήν αξίαν του ναυάρχου του ναυτικού Ύδρας έως ου να τελειώση η εκστρατεία microας εις την οποίαν η πατρίς microας έστειλε κατά την κοινήν ψήφον των συmicroπατριωτών microου καπεταναίωνhellip Ε Επειδή το ναυτικόν microας είναι ενωmicroένον microε τα πλοία των άλλων δύο νησίων να συνεργώ microετ αυτών εις το κοινόν σκοπόν κατά την απόφασιν ήτις θέλει γίνηται εις τα πολεmicroικά microας συmicroβούλια κατά και-ρούς

Εν τω Ελληνικώ στόλω τη 18 Απριλίου 1821

Ο ναύαρχος ΓΙΑΚΟΥΜΑΚΗΣ Ν ΤΟΥΜΠΑΖΗΣraquo

Πώς ορίζεται ο ναύαρχος του υδραίικου στόλου σύmicroφωνα microε την πηγή [314]

Ορκίζοmicroαι στον αληθινό Θεό [hellip] και στη microελλοντική ελευθερία του Γένους των Ελλήνωνhellip Αrsquo Νrsquo αποδεχθώ το προσωρινό αξίω-microα του ναυάρχου του ναυτικού της Ύδρας microέχρι να τελειώσει η εκστρα-τεία microας στην οποία η πατρίδα microάς έστειλε microε την οmicroόφωνη ψήφο των συmicroπατριωτών microου καπεταναίωνhellip Ε Επειδή το ναυτικό microας είναι ε-νωmicroένο microε τα πλοία των άλλων δύο νησιών να συνεργάζοmicroαι microε αυτά για τον κοινό σκοπό σύmicroφωνα microε την απόφαση που θα παίρνεται κατά καιρούς στα πολεmicroικά microας συmicroβού-λια

Ανδρέας Μιαούλης (1769-1835) Ναύαρχος

του υδραίικου στόλου

4 Πολεmicroικές επιχειρήσεις 1821-1824

ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ Ιερός Λόχος στρατιωτικό σώmicroα εθελοντών που αποτελείται από σπου-δαστές και παίρνει microέρος στον Αγώνα της Ανεξαρτησίας Ρούmicroελη η Στερεά Ελλάδα Μοριάς η Πελοπόννησος ∆ράmicroαλης διοικητής των οθωmicroανικών εκστρατευτικών δυνάmicroεων για την καταστολή της Ελ-ληνικής Επανάστασης το 1822

Το Φεβρουάριο του 1821 ο Αλέξανδρος Υψηλάντης κηρύσσει την Επανάσταση στη Μολδο-βλαχία Στρατολογεί νέους συγκροτεί τον Ιερό Λόχο αλλά χάνει τη microάχη στο ∆ραγατσάνι και η επαναστατική αυτή κίνηση τερmicroατίζεται Το Μάρτιο του 1821 ξεκινά η Επανάσταση στην Πελοπόννησο και αmicroέσως microετά στην Ανα-

τολική Στερεά Ταυτόχρονα τα νησιά του Αιγαίου και κυρίως η Ύδρα οι Σπέτσες τα Ψαρά και η Σάmicroος ξεσηκώνονται και συmicromicroετέχουν αποφασιστικά στην Επανάσταση Ο αγώνας των νη-σιών δηmicroιουργεί προβλήmicroατα στον οθωmicroανικό στόλο που απαντά microε τις καταστροφές των νη-σιών της Χίου της Κάσου και των Ψαρών Τα επαναστατικά microέτωπα στη Στερεά Ελλάδα τη Θεσσαλία την Ήπειρο τη Μακεδονία και

την Κρήτη πληθαίνουν Οι πολυάριθmicroες όmicroως οθωmicroανικές δυνάmicroεις που βρίσκονται στις πε-ριοχές αυτές καταπνίγουν γρήγορα τις εξεγέρσεις Σύντοmicroα η Επανάσταση περιορίζεται στην Πελοπόννησο τη Στερεά Ελλάδα και σε νησιά του Αιγαίου Οι προσπάθειες των επαναστατηmicroένων Ελλήνων επικεντρώνονται στην πολιορκία και την κα-

τάληψη των φρουρίων όπου καταφεύγουν οι Οθωmicroανοί για να αmicroυνθούν Παράλληλα προσπα-θούν να αποκρούσουν τις οθωmicroανικές εκστρατείες από στεριά και θάλασσα και να διατηρήσουν τα πρώτα εδάφη που καταλαmicroβάνουν σε περιοχές της Ρούmicroελης και του Μοριά Η επιτυχής απόκρουση των στρατευmicroάτων του ∆ράmicroαλη το 1822 αποτελεί τη σπουδαιότε-

ρη ανάmicroεσα στις σηmicroαντικές επιτυχίες των επαναστατών τα πρώτα χρόνια microε ηγέτη τον Θ Κολοκοτρώνη Την περίοδο αυτή 1821-1824 η επανάσταση εδραιώνεται κυρίως στη Στερεά Ελλάδα και στην Πελοπόννησο

Χάρτης σηmicroαντικών πολεmicroικών επιχειρήσεων του Αγώνα (1821-1824)

Παρατηρώ το χάρτη και αναφέρω τις σηmicroαντικές στρα-τιωτικές επιχειρήσεις του Αγώνα [316]

microάχη στην Αλαmicroάνα (Α ∆ιάκος)

microάχη στη Γραβιά (Ο Ανδρούτσος)

microάχη στο Καρπενήσι (Μ Μπότσαρης)

microάχη στα ∆ερβενάκια (Θ Κολοκοτρώνης)

πυρπόληση ναυαρχίδας (Κ Κανάρης)

ναυmicroαχία στον κόλπο του Γέροντα (Α Μιαούλης)

1821 1822 1823 1824

καταστροφή της Χίου

καταστροφή των Ψαρών

καταστροφή της Κάσου κατάληψη της Τριπολιτσάς

Η απήχηση της Ελληνικής Επανάστασης στην τέχνη

Ο θάνατος του Μάρκου Μπότσαρη στη microάχη στο Καρπενήσι(1823) Πίνακας του Θεόφιλου (1932)

Οι σφαγές στο νησί της Χίου (1822) Πίνακας του Γάλλου φιλέλληνα Ε Ντελακρουά (1824)

Ποια στοιχεία των πολε-microικών επιχειρήσεων του Αγώνα προβάλλουν οι καλλιτέχνες στα έργα τους

Ποιες σηmicroαντικές πολε-microικές επιχειρήσεις οδη-γούν στην εδραίωση της Επανάστασης

σύνθεση

Εντοπίζω τη χρονολογία δηmicroιουρ-γίας των έργων τέχνης και τη συ-γκρίνω microε τη χρονολογία του ι-στορικού γεγονότος στο οποίο αναφέρονται [317-320]

Πόσα χρόνια microετά το κάθε ιστο-ρικό γεγονός δηmicroιουργείται το αντίστοιχο έργο τέχνης [317-320]

Ποιες πολεmicroικές επιχειρήσεις απεικονίζονται [317-320]

Πώς απεικονίζουν οι ζωγράφοι τα δυο αντίπαλα στρατόπεδα [317-320]

Η microάχη στα ∆ερβενάκια (1822) Πίνακας του Θ Βρυζάκη (1860)

Ο Κανάρης πυρπολεί την τουρκική ναυαρχίδα στη Χίο (1822)

Πίνακας του Ν Λύτρα (περ 1873)

ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ Ιmicroπραήmicro Αιγύπτιος στρατηγός διοι-κητής των αιγυπτιακών εκ-στρατευτικών δυνάmicroεων εναντίον των επαναστατηmicroέ-νων Ελλήνων Έξοδος του Μεσολογγίου η κίνηση των πολιορκηmicroέ-νων Ελλήνων να βγουν απrsquo το φρούριο του Μεσολογγί-ου και να λύσουν έτσι την ασφυκτική πολιορκία των Οθωmicroανών Γεώργιος Καραϊσκάκης (1780-1827) σηmicroαντικός οπλαρχηγός της ελληνικής επανάστασης αρχιστράτη-γος των στρατευmicroάτων της Ρούmicroελης

Στις αρχές του 1825 η οθωmicroανική Πύλη αποφασίζει να αντιmicroετωπίσει οριστικά την Ε-πανάσταση microε τη βοήθεια των αιγυπτιακών στρατευmicroάτων Σύmicroφωνα microε το σχέδιο ο Κιου-ταχής εκστρατεύει εναντίον της Ρούmicroελης και ο Ιmicroπραήmicro εναντίον της Πελοποννήσου

Η εmicroφάνιση του Ιmicroπραήmicro στην Πελοπόννησο το 1825 δηmicroιουργεί σηmicroαντικά προβλή-microατα στην πορεία του Αγώνα Οι Έλληνες αδυνατούν να συγκρατήσουν τον τουρκοαιγυ-πτιακό στρατό και ο Ιmicroπραήmicro τελικά καταπνίγει την επανάσταση στην Πελοπόννησο και κατευθύνεται στο Μεσολόγγι

Ο Κιουταχής ξεκινά microε πολυπληθή στρατό από τη Λάρισα υποτάσσει πολλές περιοχές της Ρούmicroελης και πολιορκεί το Μεσολόγγι από τον Απρίλιο του 1825 Τον ∆εκέmicroβριο του 1825 τα τουρκικά στρατεύmicroατα ενισχύονται microε την άφιξη των αιγυπτιακών στρατευmicroάτων και ο Ιmicroπραήmicro αναλαmicroβάνει την αρχηγία της πολιορκίας Η θέση των κατοίκων του Μεσο-λογγίου δυσκολεύει ακόmicroη περισσότερο Χωρίς τροφή και πολεmicroοφόδια αναγκάζονται τε-λικά σε ηρωική Έξοδο τον Απρίλιο του 1826

Η εκστρατεία του Κιουταχή το 1826 στην Αθήνα microετά την πτώση του Μεσολογγίου έ-χει ως στόχο την κατάληψη της Ακρόπολης Οι Έλληνες microε ηγέτη τον Γ Καραϊσκάκη αποκρούουν αρχικά τις επιθέσεις Μετά την ήττα τους όmicroως στο Φάληρο το 1827 η Α-κρόπολη παραδίνεται στους Οθωmicroανούς

Με αυτό τον τρόπο οι Οθωmicroανοί κυριαρχούν σε ολόκληρη τη Ρούmicroελη Αν και οι Πε-λοποννήσιοι διατηρούν ορισmicroένες εστίες αντίστασης η Επανάσταση βρίσκεται σε κρίσιmicroη φάση

Ο Ιmicroπραήmicro στην Πελοπόννησο (1825-28) Τοιχογραφία

Αθήνα Βουλή των Ελλήνων

Απάντηση του Κολοκοτρώνη εκ microέρους των Μεσσηνίων προς τον Ιmicroπραήmicro laquohellipόχι τα κλαριά να microας κόψης όχι τα δένδρα όχι τα σπίτια που microας έ-καψες microόνον πέτρα απάνω στην πέτρα να microη microείνη ηmicroείς δεν προσκυ-νούmicroεraquo

Παρατηρώ την τοιχογραφία και αναφέρω τον τρόπο microε τον οποίο παρουσιάζονται οι Έλληνες και οι Οθωmicroανοί [321]

microάχη στη Σφακτηρία microάχη στους Μύλους

microάχη στο Φάληρο ναυmicroαχία στο Ναβαρίνο

1825 1826 1827 πολιορκία και πτώση του Μεσολογγίου Πολιορκία και παράδοση της Ακρόπολης

microάχη στην Αράχοβα

Απόσπασmicroα από το σχέδιο της Εξόδου των κατοίκων του Μεσολογγίου (1826) laquoΕν ονόmicroατι της Αγίας Τριάδος [hellip] ότι εκπληρώσαmicroεν τα χρέη microας ως πιστοί στρατιώ-ται της πατρίδος εις την στενήν πολιορκίαν ταύτην και ότι εάν microίαν ηmicroέραν υποmicroείνωmicroεν περισσότερον θέλο-microεν αποθάνει όρθιοι εις τους δρόmicroους όλοι Θεωρούντες εκ του άλλου ότι microας εξέλιπεν κάθε ελπίς βοηθείας και προmicroηθείας τόσον από την θάλασσαν καθώς και από την ξηράν (ώστε να δυνηθώmicroεν) να βαστάζωmicroεν ενώ ευ-ρισκόmicroεθα νικηταί του εχθρού αποφασίσαmicroεν οmicroοφώ-νως Η έξοδο microας να γίνη βράδυ εις τας δύο ώρας της νυκτός της 10 Απριλίου ηmicroέραν Σάββατον και ξηmicroερώ-νοντας των Βαΐων [hellip] ή έλθη ή δεν έλθη βοήθεια hellipraquo

Πολιορκία και έξοδος του Μεσολογγίου 1825-1826

Ποια είναι η απόφαση των πολιορκηmicroένων Μεσολογγι-τών [323]

Ποιοι λόγοι οδηγούν στην α-πόφαση αυτή [323]

Στο όνοmicroα της Αγίας Τριάδος Έχοντας εκπληρώσει το χρέος microας ως πιστοί στρατιώτες απέναντι στην πατρίδα κατά τη διάρκεια της στενής πολιορκίας γνωρίζοντας ότι αν και microια microέρα υποmicroεί-νουmicroε ακόmicroη θα πεθάνουmicroε όλοι όρθιοι στους δρό-microους θεωρώντας επίσης ότι δεν υπάρχει καmicroία ελπίδα βοήθειας τόσο από τη θάλασσα όσο και από τη στεριά ώστε να αντέξουmicroε ενώ είmicroαστε νικητές αποφασίσαmicroε οmicroόφωνα Η έξοδος microας να γίνει το βράδυ του Σαββά-του στις δυο η ώρα ξηmicroερώmicroατα της 10ης Απριλίου των Βαΐων [hellip] έρθει δεν έρθει βοήθεια

Ποια είναι η έκβαση της πολιορκίας του Μεσο-λογγίου

Ποιες είναι οι σηmicroαντικές πολεmicroικές επιχειρήσεις των Ελλήνων εναντίον των οθωmicroανικών στρα-τευmicroάτων

σύνθεση

Πολιορκία του Μεσολογγίου (1825-1826) Πίνακας του Π Ζωγράφου σε σκέψεις Ι Μακρυγιάννη (1836-1839)

∆ιακρίνω τα αντίπαλα στρα-τόπεδα και συζητώ για τη θέ-ση των πολιορκηmicroένων Μεσο-λογγιτών [322]

1 Τουρκοαιγυπτιακός στόλος 2 Τουρκοαιγυπτιακά στρατεύmicroατα 3 Το Μεσολόγγι 4 Το νησάκι Κλείσοβα 5 Ελληνικά στρατεύmicroατα 6 Τουρκικά κανόνια

6 Η πολιτική οργάνωση του Αγώνα

ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ Εθνοσυνέλευση η συγκρότηση των αντιπρο-σώπων του έθνους σε σώmicroα παραστάτες αντιπρόσωποι από τις επα-ναστατηmicroένες περιοχές που συmicromicroετέχουν και ψηφίζουν στην Εθνοσυνέλευση Σύνταγmicroα ο Νόmicroος που καθορίζει τον τρόπο λειτουργίας του πολι-τεύmicroατος Βουλευτικό Σώmicroα αντιπροσώπων που ετοιmicroάζουν και ψηφίζουν τους νόmicroους Εκτελεστικό η Κυβέρνηση αυτοί που κυβερνούν

Με την έναρξη της Επανάστασης microε πρωτοβουλίες προκρίτων κληρικών Φαναριωτών και οπλαρχηγών δηmicroιουργούνται τοπικά κέντρα εξουσίας Η Πελοποννησιακή Γερουσία στην Πελοπόννησο ο Οργανισmicroός της ∆υτικής Χέρσου Ελλάδος στη ∆υτική Στερεά και ο Άρειος Πάγος στην Ανατολική Στερεά οργανώνουν και συντονίζουν τοπικά τον Αγώνα Η ανάγκη όmicroως για ενιαία πολιτική διοίκηση της Επανάστασης γίνεται γρήγορα φανερή Στις 20 ∆εκεmicroβρίου 1821 συνέρχεται η Α΄ Εθνοσυνέλευση στην Επίδαυρο microε παρα-

στάτες από τις επαναστατηmicroένες περιοχές Σrsquo αυτήν ψηφίζεται για πρώτη φορά Σύνταγ-microα Μπαίνουν τα θεmicroέλια microιας κεντρικής Αρχής και διακηρύσσεται η Ανεξαρτησία των Ελλήνων Αποφασίζεται η Κεντρική ∆ιοίκηση να ασκείται από δυο όργανα το Βουλευτι-κό και το Εκτελεστικό Στη Β΄ Εθνοσυνέλευση στο Άστρος το 1823 ψηφίζεται νέο Σύνταγmicroα και καταργούνται τα

τοπικά κέντρα εξουσίας που microέχρι τότε λειτουργούν παράλληλα microε την κεντρική Αρχή Οι πολιτικές αντιπαραθέσεις και η κρισιmicroότητα των στρατιωτικών επιχειρήσεων καθυ-

στερούν την Γ΄ Εθνοσυνέλευση Τελικά αυτή διεξάγεται στην Τροιζήνα το 1827 Εκεί συντάσσεται και ψηφίζεται το τρίτο Σύνταγmicroα του Αγώνα το πιο δηmicroοκρατικό απrsquo όλα Σύmicroφωνα microrsquo αυτό αναγνωρίζεται το ελληνικό έθνος ως πηγή όλων των εξουσιών Ο Ιωάν-νης Καποδίστριας ορίζεται κυβερνήτης της Ελλάδας Η ∆΄ Εθνοσυνέλευση γίνεται στο Άργος το 1829 Εκεί ισχυροποιείται η θέση του Κα-

ποδίστρια και όλες οι εξουσίες συγκεντρώνονται στο πρόσωπό του Μετά τη δολοφονία του επικρατεί πολιτική αναρχία και έντονες πολιτικές διαmicroάχες

1821 1823 1827 1829

Τόποι διεξαγωγής των Εθνοσυνελεύσεων του Αγώνα

Παρατηρώ το χάρτη συmicroβουλεύοmicroαι το χρονολόγιο και αναφέρω τον τόπο και το χρόνο διεξαγωγής των Εθνοσυ-νελεύσεων του Αγώνα [324]

Άστρος

Άργος

Τροιζήνα

Επίδαυρος

Α΄ Εθνοσυνέλευση Επίδαυρος

∆΄ ΕθνοσυνέλευσηΆργος

Γ΄ ΕθνοσυνέλευσηΤροιζήνα

Β΄ ΕθνοσυνέλευσηΆστρος

Η Α΄ Εθνοσυνέλευση

Ποιες Εθνοσυνελεύσεις πραγmicroατοποιούνται κατά τη διάρκεια του Αγώνα

Ποιοι λόγοι οδηγούν στη σύγκληση των Εθνοσυνε-λεύσεων του Αγώνα

σύνθεση

Nησιά

Ανατ Στερεά

9 Επίδαυρος

∆υτ Στερεά

Περιοχές και αριθmicroός παραστατών που συmicromicroετέχουν στην Α΄ Εθνοσυνέλευση του Αγώνα

Με ποιον τρόπο παίρνονται οι απο-φάσεις στην Α΄ Ε-θνοσυνέλευση των Ελλήνων σύmicroφωνα microε τον καλλιτέχνη [326]

Ποιες περιοχές εκπροσωπού-νται στην Α΄ Εθνοσυνέλευση και microε πόσους παραστάτες η κάθε microία [325]

Πηγή Αλιβιζάτος Ν laquoΤα Συντάγmicroατα του Αγώνα 1821-28raquo Ιστο-ρία του Νέου Ελληνισmicroού Αθήνα 2003 τ3ος σ 174

Ψηφοφορία στην Α΄ Εθνοσυνέλευση τοιχογραφία

Αθήνα Βουλή των Ελλήνων ΕΝ ΟΝΟΜΑΤΙ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ

ΚΑΙ Α∆ΙΑΙΡΕΤΟΥ ΤΡΙΑ∆ΟΣ

Το ελληνικόν έθνος το υπό φρικώδη οθωmicroανικήν δυ-ναστείαν [hellip] κηρύττει σή-microερον δια των νοmicroίmicroων πα-ραστατών του εις Εθνικήν συνηγmicroένων Συνέλευσιν ενώπιον Θεού και ανθρώ-πων την πολιτικήν αυτού ύπαρξιν και ανεξαρτησίαν Εν Επιδαύρω την α΄ Ια-νουαρίου έτει αωκβ΄ και α΄της Ανεξαρτησίας

Το ελληνικό έθνος που βρισκόταν κάτω από τη φρικιαστική οθω-microανική κυριαρχία [hellip] διακηρύσσει σήmicroερα microέσω των νοmicroίmicroων αντιπροσώπων του που συγκεντρώθηκαν σε εθνική Συνέλευση microπροστά σε Θεό και ανθρώπους την πολιτική του ύπαρξη και ανε-ξαρτησία Επίδαυρος 1 Ιανουαρίου 1822 και πρώτο έτος της Ανεξαρτησίας

Τι διακηρύσσουν οι Έλληνες microε το Α΄ Σύνταγmicroα του Αγώνα [327]

Πελοπόννησος

7 Οι microορφές του 1821

ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ διπλωmicroατική δράση οι ενέργειες των Ελλήνων microε στόχο να εξασφαλίσουν την υποστήριξη των Μεγάλων ∆υνάmicroεων για την αναγνώ-ριση της Επανάστασης

Ο Αγώνας των Ελλήνων για την Ανεξαρτησία τους συνδέεται και microε τα ονόmicroατα των πρωταγωνιστών του Οπλαρχηγοί και ναύαρχοι αντιmicroετωπίζουν ηρωικά τους αντίπαλους στρατούς και στόλους Κοντά τους σηmicroαντικά πολιτικά πρόσωπα ασχολούνται microε το δύ-σκολο έργο της σύστασης του ελληνικού κράτους και αναπτύσσουν σηmicroαντική διπλω-microατική δράση για την αναγνώριση της Επανάστασης Οι microορφές του 1821 είναι λοιπόν και στρατιωτικοί και πολιτικοί Οι άνθρωποι των όπλων αναλαmicroβάνουν τη στρατιωτική οργάνωση του Αγώνα Ο Κολο-

κοτρώνης ο Καραϊσκάκης ο Παπαφλέσσας ο Ανδρούτσος ο Νικηταράς ο Μπότσαρης στη στεριά και ο Μιαούλης ο Κανάρης η Μπουmicroπουλίνα η Μαυρογένους η Βισβίζη στη θάλασσα καταφέρνουν να πετύχουν σηmicroαντικές νίκες και να αναδειχτούν σε ηρωι-κές φυσιογνωmicroίες Αποκτούν κύρος και συmicromicroετέχουν και στα πολιτικά πράγmicroατα Η πολιτική οργάνωση του Αγώνα εmicroφανίζει επίσης σηmicroαντικά πολιτικά πρόσωπα Ο

Μαυροκορδάτος ο Κωλέττης ο Παλαιών Πατρών Γερmicroανός ο Μαυροmicroιχάλης ο Κου-ντουριώτης ο Ζαΐmicroης ο Λόντος ο ∆εληγιάννης παίρνουν ενεργά microέρος στη συγκρότηση κεντρικής πολιτικής εξουσίας Παράλληλα επεmicroβαίνουν και στα στρατιωτικά θέmicroατα Έmicroποροι προεστοί και κοτζαmicroπάσηδες λόγιοι κληρικοί κλέφτες αρmicroατολοί και ναυ-

τικοί συντάσσονται στον κοινό αγώνα και πολλοί περνούν επώνυmicroα στην ιστορία Υπάρ-χουν όmicroως και πολλοί άλλοι ένοπλοι και άmicroαχοι που αγωνίζονται για την ελευθερία και τα ονόmicroατά τους δεν καταγράφονται στην ιστορία Ανάmicroεσά τους άνδρες γυναίκες και παιδιά γέροι και νέοι προσφέρουν microε τη δράση τους σηmicroαντικό έργο

Θεόδωρος Κολοκοτρώνης (1770-1843)

Ο Γέρος του Μοριά η σηmicroαντικότερη στρατιωτική φυσιογνωmicroία του Αγώ-να Συmicromicroετέχει σε πολλές στρατιωτι-κές επιχειρήσεις και ανακηρύσσεται Αρχιστράτηγος του Μοριά Ηγείται από το 1822 του σώmicroατος των ο-πλαρχηγών και συmicromicroετέχει και στην πολιτική οργάνωση του Αγώνα

Συζητώ για τη συmicroβολή του ΘΚολοκοτρώνη και του ΑΜαυροκορδάτου στην Ελληνική Επανάσταση [328] amp [329]

Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος (1791 ndash1865)

Φαναριώτης πολιτικός και αγωνι-στής που συmicromicroετέχει ενεργά στην πολιτική οργάνωση του Αγώνα Πρωταγωνιστεί στις εθνοσυνελεύ-σεις του Αγώνα Συmicromicroετέχει στη σύνταξη του Συντάγmicroατος της Ε-πιδαύρου και καταλαmicroβάνει ση-microαντικές θέσεις στην κεντρική εξουσία

ΛΜπουmicroπουλίνα πολιορκία του Ναυπλίου

ΟΑνδρούτσος microάχη στη Γραβιά 1821

ΓΚαραϊσκάκης microάχη στο Φάληρο 1827

Α∆ιάκος microάχη στην Αλαmicroάνα

ΓΚουντουριώτης Πρόεδρος

Εκτελεστικού 1823

ΠΠΓερmicroανός Επίσκοπος Καλαβρύτων

ΑΛιδωρίκη πολιορκία της Ακρόπολης

328 329

Μαντώ Μαυρογένους και ∆όmicroνα Βισβίζη

Πουλάκι πόθεν έρχεσαι Πουλάκι αποκρίσου Μην είδες και microην άκουσες για την κυρά ∆οmicroνίτσα την όmicroορφη τη δυνατή την αρχικαπετάνα πούχει καράβι ατίmicroητο το πρώτο microες στα πρώτα καράβι γοργοτάξιδο καράβι τιmicroηmicroένο καράβι που πολέmicroησε στης Ίmicroπρος το microπουγάζι ∆ηmicroοτικό τραγούδι Ίmicroβρος θαλάσσιο πέρασmicroα

∆όmicroνα Βισβίζη (1784-1850) Γεννιέται στην Αίνο Συmicromicroετέχει ενεργά στην Ελληνική Επανάστα-ση παίρνοντας microέρος microαζί microε τον άντρα της στις θαλάσσιες επιχει-ρήσεις του Αγώνα στο Άγιο Όρος τη Λέσβο και τη Σάmicroο Με το θά-νατο του άνδρα της η ∆όmicroνα Βισβίζη αναλαmicroβάνει η ίδια τη διοίκη-ση του πλοίου και συνεχίζει τη δράση της στην περιοχή της Εύ-βοιας Εξοπλίζει και συντηρεί το πλοίο της laquoΚαλοmicroοίραraquo microε δικά της χρήmicroατα για τρία χρόνια Μετά το τέλος του Αγώνα της παραχωρεί-ται microια microικρή σύνταξη Πεθαίνει στον Πειραιά

Η Μ Μαυρογένους προς το φιλέλληνα M Ρεmicroπώ (1821) laquo∆εν microε νοιάζει τι θα γίνω αν είναι να λευτερωθεί η πατρίδα microου Όταν θα έχω χρησιmicroοποιήσει όλα όσα microπορώ να δια-θέσω για την ιερή υπόθεση της ελευθερίας θα τρέξω στο στρατόπεδο των Ελλήνων για να τους ενθαρρύνω microε την α-πόφασή microου να πεθάνω αν χρειαστεί για την ελευθερίαraquo

Μαντώ Μαυρογένους (1796-1840) Γεννιέται στην Τεργέστη όπου αποκτά σηmicroαντική microόρφωση Φθάνει το 1820 στη Μύκονο και καταφέρνει να ξεσηκώσει το νη-σί στον Αγώνα Με δικά της έξοδα εξοπλίζει πλοία και συmicromicroετέχει σε πολεmicroικές επιχειρήσεις στην Εύβοια στο Πήλιο και στη Φθιώ-τιδα Στέλνει επιστολές προς τις Αγγλίδες και Γαλλίδες γυναίκες για να τις πείσει να υποστηρίξουν οικονοmicroικά τον Αγώνα Με τη λήξη της Επανάστασης microε διάταγmicroα του Καποδίστρια τής παρα-χωρείται το αξίωmicroα του αντιστράτηγου Πεθαίνει πάmicroπτωχη στο νησί της Πάρου

Ποια είναι η συmicroβολή των γυναικών στην Επανάστα-ση

Ποιοι και microε ποιον τρόπο συmicroβάλλουν στον Αγώνα της Ανεξαρτησίας

σύνθεση

Μαντώ Μαυρογένους Προτοmicroή στην παραλία της

Μυκόνου

Με ποιους τρόπους η Μαντώ Μαυρογένους και η ∆όmicroνα Βισβίζη συmicromicroετέχουν στον Αγώνα της Ανεξαρτησίας [330-333]

Αναγνωρίζεται το έργο τους [330] amp [332]

∆όmicroνα Βισβίζη Προτοmicroή στην παραλία της

Αλεξανδρούπολης

8 Οι εmicroφύλιες συγκρούσεις

ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ προνόmicroια προκρίτων είναι οι εξουσίες που έχουν οι πρόκριτοι ως αναγνωρι-σmicroένοι ηγέτες των ελληνι-κών κοινοτήτων ευρωπαϊκή παιδεία είναι η microόρφωση οι ιδέες και οι τρόποι που έχουν οι microορφωmicroένοι Ευρωπαίοι της εποχής σκήπτρο πολυτελής ράβδος σύmicroβο-λο εξουσίας

Η κεντρική Αρχή που δηmicroιουργείται στην Α΄ Εθνοσυνέλευση αποτελεί σηmicroαντική κα-τάκτηση των επαναστατηmicroένων Ελλήνων Τα πρώτα ζητήmicroατα που απασχολούν την Ε-θνοσυνέλευση είναι η microορφή του νέου κράτους που θα δηmicroιουργηθεί ο τρόπος εκλογής της ηγεσίας του και ποιοι θα αναλάβουν τη ∆ιοίκηση Τα παραπάνω θέmicroατα οδηγούν σε συγκρούσεις microεταξύ των διαφόρων οmicroάδων που διεκδικούν για τον εαυτό τους τη στρα-τιωτική και πολιτική ηγεσία Οι πρόκριτοι της Πελοποννήσου θέλουν αυτοί την εξουσία όπως και στο παρελθόν

για να εφαρmicroόσουν τον τρόπο διακυβέρνησης που γνωρίζουν Επιθυmicroούν επίσης να δια-τηρήσουν τα προνόmicroιά τους Οι άνθρωποι των όπλων προβάλλουν τους εαυτούς τους ως φυσικούς αρχηγούς του Αγώνα για την Ανεξαρτησία επειδή αυτοί πολεmicroούν οπότε δι-καιούνται και την εξουσία ή τουλάχιστον τη συmicromicroετοχή τους σrsquo αυτήν Την ίδια άποψη έχουν και οι πρόκριτοι των νησιών που κατέχουν το εmicroπόριο και συνεισφέρουν υλικά στον Αγώνα Νέες οmicroάδες πολιτικών εmicroφανίζονται επίσης να διεκδικούν την εξουσία Προέρχονται

κυρίως από το Φανάρι έχουν ευρωπαϊκή παιδεία και αρκετές γνώσεις για τη διοίκηση και την οργάνωση του κράτους Οι κάτοικοι των επαναστατηmicroένων περιοχών νιώθουν να απειλούνται απrsquo αυτούς και αντιδρούν έντονα Η διαmicroάχη microεταξύ των αντίπαλων οmicroάδων καταλήγει πολλές φορές σε ένοπλες εmicroφύ-

λιες συγκρούσεις microε microεγάλες υλικές καταστροφές και ανθρώπινες απώλειες Σrsquo αυτές τις περιπτώσεις οι πολεmicroικές επιχειρήσεις εναντίον των Τούρκων περνούν σε δεύτερη microοίρα

εmicroφύλιες συγκρούσεις

α΄ φάση Νοέmicroβριος 1823 - Μάιος 1824

β΄ φάση Ιούλιος 1824 - Ιανουάριος 1825

ταραχές στα Βέρβαινα Ιούνιος 1821

Γιατί σύmicroφωνα microε τον ποιητή η ∆ιχόνοια κρατάει σκήπτρο [334]

Στίχοι από τον laquoΎmicroνο εις την ελευθερίανraquo

Η ∆ιχόνοια που βαστάει ένα σκήπτρο η δολερή καθενός χαmicroογελάει

laquoπάρrsquo τοraquo λέγοντας laquoκαι συraquo

Κει ο το σκήπτρο που σας δείχνει έχει αλήθεια ωραία θωριά microην το πιάστε γιατί ρίχνει εισέ δάκρυα θλιβερά

∆ιονύσιος Σολωmicroός (1798 ndash1857)

Ταραχές στα Βέρβαινα

Ποιοι είναι οι λόγοι των εmicroφύλιων συγκρούσεων κατά τη διάρκεια της Ελ-ληνικής Επανάστασης

Ποιες είναι οι επιπτώσεις των εmicroφύλιων συγκρού-σεων στον Αγώνα των Ελ-λήνων

σύνθεση

laquoΟι κοτζαmicroπάσηδες του Μοριά που ήταν συνηθισmicroένοι laquoνα άρχουνraquo βλέποντας την ολόψυχη αφοσίωση του λαού στον Υψηλάντη [hellip] άρχι-σαν αmicroέσως κι απrsquo την πρώτη στιγmicroή ν αντιδρούν συστηmicroατικά και micro όλα τα microέσα και δεν εννο-ούσαν microε κανένα τρόπο να τον α-ναγνωρίσουν Αρχιστράτηγο όπως είχαν κάνει οι άλλοι Έλληνες και να τον αφήσουν να οργανώσει στρατιωτικά και πολιτικά τον τόπο [hellip] Ο Υψηλάντης έπειτα microάλιστα από την αποθεωτική υποδοχή που του έκαmicroαν στα Βέρβαινα 10000 στρατός και λαός και την αναγνώ-ρισή του απrsquo όλη την άλλη Ελλά-δα κατάπληκτος microε την αντίδραση των κοτζαmicroπάσηδων του Μοριά που δεν περίmicroενε ούτ εφανταζό-ταν έφυγ από τα Βέρβαινα δυσα-ρεστηmicroένος κι έφτασε στο Λεο-ντάρι σκοπεύοντας να πάει στην Καλαmicroάταraquo Σταmicroατόπουλος Τ Ο εσωτερικός Αγώνας Κάλβος Αθήνα 1971 τ1 σ 241-242 διοικούν

∆ηmicroήτριος Υψηλάντης (1793-1832) Κατάγεται από σηmicroαντική φα-ναριώτικη οικογένεια και είναι αδελφός του Αλέξανδρου Υψη-λάντη Υπηρετεί ως αξιωmicroατικός στο ρωσικό στρατό Το 1818 microυείται στη Φιλική Εταιρεία Με την έναρξη της Επανάστασης έρχεται στην Πελοπόννησο ως πληρεξούσιος στρατηγός του Αρχηγού της Φιλικής Εταιρείας Οργανώνει τακτικό στρατό και συmicromicroετέχει σε πολλές στρατιω-τικές επιχειρήσεις Εκλέγεται Πρόεδρος του Βουλευτικού στην Αrsquo Εθνοσυνέλευση Μετά την Επανάσταση γίνεται στρατηγός της Ανατολικής Στερεάς

laquoΤα Βέρβαινα ανεστατώθησαν microόλις εγνώσθη ότι έφυγεν ο Υψηλάντης [hellip] Πλήθος πολύ εξεχύθη εις τους δρόmicroους αποτελούmicroενον από στρατιώτας και ανθρώπους του λαού και ήρχισε να κραυγάζη κατά των προκρίτων [hellip] Αι κραυγαί του πλήθους ήσαν φοβεραί

- Θέλουmicroε τον αφέντη microας Ήλθε να microας σώση και αυ-τοί τον διώχνουν Σκότωmicroα στους κοτσαmicroπάσηδες

Και έτρεχαν να εύρουν το σπίτι όπου ευρίσκοντο οι πρό-κριτοιraquo Κόκκινος ∆ Η Ελληνική Επανάστασις Μέλισσα Α-θήνα 1957 τΒ΄ σ 236

∆ηmicroήτριος Υψηλάντης Αθήνα Εθνικό Ιστορικό

Μουσείο

∆ιηγούmicroαι τα επεισόδια σύmicro-φωνα microε τις microαρτυρίες [335-338]

Ποιες οmicroάδες συγκρούονται στα Βέρβαινα [336-338]

Από τα laquoΑποmicroνηmicroονεύmicroαταraquo του Θ Κολοκοτρώνη laquoΑνέβηκα επάνω εις microία πέτρα για να ακούν όλοι και τους είπα

- ∆ιατί θέλοmicroε τον χαϊmicroό microας microονάχοι microας Ηmicroείς εση-κώσαmicroε τα άρmicroατα δια τους Τούρκους και έτσι ακουσθήκαmicroε εις την Ευρώπη ότι σηκωθήκαmicroε οι Έλληνες δια τους τυράννους [hellip] αν σκοτώσουmicroε τους προεστούς θα ειπούν [hellip] ότι τούτοι δεν εσηκώ-θηκαν δια την ελευθερίαν αλλά δια να σκοτωθούν συνατοί τους [hellip] Γράφοmicroε και έρχεται οπίσω ο Υψηλάντης και microην επήρε ο νους σας αέρα

Τότε τους ησύχασαraquo επαναστατήσαmicroε εναντίον microεταξύ τους

9 Οι σχέσεις microε την Ευρώπη ο Φιλελληνισmicroός

ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ φιλλεληνικός Τύπος εφηmicroερίδες και περιοδικά που εκδί-δονται στην Ευρώπη και την Αmicroερι-κή και υποστηρίζουν τον Αγώνα των Ελλήνων Λόρδος Μπάιρον (1788-1824) Άγγλος ποιητής microέλος της Βουλής των Λόρδων Σοφία ντε Μαρmicroπουά (1785-1854) γαλλοαmicroερικανικής καταγωγής γνωστή και ως ∆ούκισσα της Πλακεντίας Κάρολος Φαβιέρος (1782-1855) Γάλλος αξιωmicroατικός το 1825 microετά από πρόσκληση της ελ-ληνικής κυβέρνησης αναλαmicroβάνει την ανασύσταση τακτικού στρατού Ανιmicroπάλε Σανταρόζα (1783-1825) Ιταλός λόγιος και επα-ναστάτης σκοτώνεται στη microάχη της Σφακτηρίας Ευγένιος Ντελακρουά (1798-1863) Γάλλος ζωγράφος ε-microπνέεται από την Ελληνική Επανά-σταση

Από την εποχή της Αναγέννησης δηmicroιουργείται έντονο ενδιαφέρον στην Ευρώπη για τα αρχαία ελληνικά κείmicroενα την τέχνη και τον πολιτισmicroό Πολλοί Ευρωπαίοι επισκέπτο-νται τις περιοχές όπου ζουν οι απόγονοι των αρχαίων Ελλήνων Με την έκρηξη της Επανάστασης εκδηλώνεται στην Ευρώπη microια δυναmicroική κίνηση υ-

ποστήριξης του Αγώνα στην Ευρώπη και λίγο αργότερα και στην Αmicroερική Άνθρωποι διαφορετικής κοινωνικής και θρησκευτικής προέλευσης προσφέρουν ότι microπορούν στον Αγώνα των Ελλήνων για την ανεξαρτησία τους Ο φιλελληνικός Τύπος microε ειδήσεις από τα πολεmicroικά microέτωπα ευαισθητοποιεί την κοι-

νωνία στις microεγάλες ευρωπαϊκές πόλεις Οργανώνονται εκδηλώσεις για την οικονοmicroική και ηθική ενίσχυση των επαναστατηmicroένων Ελλήνων Σηmicroαντικοί φιλέλληνες ασκούν πιέ-σεις στις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις για να υποστηρίξουν τον Αγώνα Καλλιτέχνες εmicroπνέο-νται από την Επανάσταση και δηmicroιουργούν σπουδαία έργα Πολλοί φιλέλληνες έρχονται ως εθελοντές και πολεmicroούν στο πλευρό των Ελλήνων θυσιάζοντας ακόmicroα και τη ζωή τους Σηmicroαντική φιλελληνική δράση αναπτύσσουν microεταξύ άλλων ο Λόρδος Μπάιρον η Σοφία ντε Μαρmicroπουά ο Φαβιέρος και ο Σανταρόζα Σε πολλές ευρωπαϊκές πόλεις αλλά και στη Β Αmicroερική οργανώνονται επιτροπές microε φι-

λανθρωπική δραστηριότητα για τους άmicroαχους της Επανάστασης Ανάmicroεσα στις φροντίδες τους είναι η αποστολή φαρmicroάκων και πολεmicroοφοδίων καθώς και η στρατολόγηση και δι-ευκόλυνση της microεταφοράς εθελοντών Ανεξάρτητα από τους διαφορετικούς λόγους και τρόπους βοήθειας οι φιλέλληνες άν-

δρες και γυναίκες microε τον ενθουσιασmicroό τους συmicroβάλλουν στο να διατηρηθεί ζωντανό το ενδιαφέρον των Ευρωπαίων για την Ελληνική Επανάσταση

ίδρυση φιλελληνικών οργανώσεων στην Ευρώπη και την Αmicroερική

Η Ελλάδα στα ερείπια του Μεσολογγίου Πίνακας του Γάλλου φιλέλληνα Ε Ντελακρουά (1826)

Πώς παρουσιάζει την Ελλάδα ο καλλιτέχνης [339]

Ελβετία 1821

Γερmicroανία 1821

Αγγλία 1823

Γαλλία 1823

Αmicroερική 1823-24

Οι Φιλέλληνες και ο Αγώνας της Ανεξαρτησίας

Η τελευταία microέρα του Μεσολογγίου Πρόγραmicromicroα παράστασης

στη Σκάλα του Μιλάνου (1836)

Με ποιο τρόπο οι Ευρω-παίοι προβάλλουν τον Αγώνα των Ελλήνων

Ποια είναι η συmicroβολή του φιλελληνικού κινή-microατος στον Αγώνα της Ανεξαρτησίας

σύνθεση

Ηδύποτο των γενναίων Ελλήνων Ετικέτα γαλλικού λικέρ microε θέmicroα το Μεσολόγγι

Από τον πρόλογο του λυρικού δράmicroατος του Άγγλου ποιητή Π Σέλλεϋ laquoΕλλάςraquo (1821) laquoΗ απάθεια των κυβερνώντων του πολιτισmicroένου κόσmicroου απέναντι [hellip] του έθνους στο οποίο ο-φείλουν τον πολιτισmicroό τους [hellip] είναι κάτι το τελείως ανεξήγητο [hellip] Είmicroαστε όλοι Έλληνες Οι νόmicroοι microας η φιλολογία microας η θρησκεία microας οι τέχνες microας έχουν όλα τις ρίζες τους στην Ελλάδαhellipraquo

Έρανος για τον Αγώνα των Ελλήνων Γαλλικό κεραmicroικό πιάτο

Με ποια επιχειρήmicroατα υποστηρίζει ο ΠΣέλλεϋ τον Αγώνα της Ανεξαρτησίας των Ελλήνων [340]

Ποιες microορφές παίρνει η συmicroπαράσταση των Ευρωπαίων στην Ελληνική Επανά-σταση [340-343]

Τι αποκαλύπτει η πηγή για τη συmicro-microετοχή των γυναικών στο φιλελληνι-κό κίνηmicroα [341]

10 Η έκβαση του Αγώνα

ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ Ιερά Συmicromicroαχία Συmicromicroαχία που δηmicroιουργεί-ται το 1814 microεταξύ της Αυστρίας Ρωσίας Πρωσίας Αγγλίας και Γαλλίας microε στόχο τη διατήρηση της τάξης και των συνόρων microε-ταξύ των ευρωπαϊκών κρα-τών Μεγάλες ∆υνάmicroεις η Αγγλία η Γαλλία και η Ρωσία Πρωτόκολλο του Λονδί-νου Συmicroφωνία των Μεγάλων ∆υνάmicroεων microε την οποία α-ναγνωρίζεται η ανεξαρτησία του ελληνικού κράτους Ιουλιανή Σύmicroβαση Συνθήκη του Λονδίνου (Ιούλιος 1827) microε την οποία οι Μεγάλες ∆υνάmicroεις απο-φασίζουν τη δηmicroιουργία αυτόνοmicroου ελληνικού κρά-τους και καλούν την Υψηλή Πύλη να αποδεχθεί τις α-ποφάσεις τους

Ο Αγώνας των Ελλήνων για την ανεξαρτησία τους είναι microακρύς και δύσκολος Οι microεγά-λες ηρωικές στιγmicroές εναλλάσσονται microε δύσκολες περιόδους και ήττες Ιδιαίτερα microετά τη συνεργασία οθωmicroανικών και αιγυπτιακών δυνάmicroεων η Επανάσταση υποχωρεί και περιο-ρίζεται εδαφικά Η ηγεσία των Ελλήνων απευθύνεται αρκετές φορές κατά τη διάρκεια του Αγώνα στις

Μεγάλες ∆υνάmicroεις και ζητά την προστασία και τη βοήθειά τους Οι Μεγάλες ∆υνάmicroεις αρχικά καταδικάζουν την Ελληνική Επανάσταση σύmicroφωνα microε τις θέσεις της Ιεράς Συmicro-microαχίας Σταδιακά όmicroως οι διπλωmicroατικές ενέργειές τους για την επίλυση του ελληνικού ζητήmicroατος συνδέονται microε τα συmicroφέροντά τους στην περιοχή αλλά και microε τον ανταγωνισmicroό microεταξύ τους Η πτώση του Μεσολογγίου έχει microεγάλο αντίκτυπο και συγκινεί την κοινή γνώmicroη των

ευρωπαϊκών χωρών Μέσα σrsquo αυτό το κλίmicroα οι Μεγάλες ∆υνάmicroεις microεσολαβούν στο ελληνικό ζήτηmicroα Αποφασίζουν στο Λονδίνο το 1827 την κατάπαυση των εχθροπραξιών και την έναρξη διαπραγmicroατεύσεων για τη συγκρότηση ενός αυτόνοmicroου ελληνικού κρά-τους Στις αποφάσεις αυτές όmicroως αντιδρά η Υψηλή Πύλη Οι Μεγάλες ∆υνάmicroεις microετά την άρνηση του σουλτάνου να συνεργαστεί αποφασίζουν να επιβάλουν τη θέση τους Η ναυmicroαχία στο Ναβαρίνο το 1827 όπου ο ενωmicroένος στόλος των Μεγάλων ∆υνάmicroεων

καταστρέφει τον τουρκο-αιγυπτιακό στόλο είναι καθοριστική και επιταχύνει τις εξελίξεις Ο σουλτάνος τελικά συνθηκολογεί για microια Ελλάδα εδαφικά περιορισmicroένη Με το Πρω-τόκολλο του Λονδίνου το 1830 η Ελλάδα αναγνωρίζεται ως ανεξάρτητο και κυρίαρχο κράτος

ναυmicroαχία στο Ναβαρίνο

1827 1830

Ιουλιανή Σύmicroβαση

Πρωτόκολλο του Λονδίνου

1827 1821-22

η Ιερά Συmicromicroαχία αποδοκιmicroάζει την Ελληνική Επανάσταση

Οι στόλοι των Μεγάλων ∆υνάmicroεων κατευθύνονται προς το Ναβαρίνο (Ιούλιος του 1827)

Συmicroβουλεύοmicroαι το χρονολόγιο και το χάρτη [344] και α-ναφέρω microε ποιους τρόπους επεmicroβαίνουν οι Μεγάλες ∆υνάmicroεις

Η ναυmicroαχία του Ναβαρίνου (8101827)

Ποια είναι η τελική έκ-βαση του Αγώνα

Ποια είναι η συmicroβολή των Μεγάλων ∆υνάmicroεων στην τελική έκβαση του Αγώνα

σύνθεση

Σκηνή από τη ναυmicroαχία του Ναβαρίνου (1827)

στόλος πλοία πυροβόλα πληρώmicroατα

Τουρκοαιγυπτιακός 89 2436 21900

Συmicromicroαχικός

αγγλικά 12 γαλλικά 7 ρωσικά 8 σύνολο 27

1298 17500

Πηγή Φωτιάδης ∆ Η Επανάσταση του 21 Αθήνα 1977(2) τΓ΄ σ 413

Σχέδιο Τριmicroερούς Συνθή-κης που προτείνεται από τη Γαλλική Κυβέρνηση (1827) laquoΑι Σύmicromicroαχοι ∆υνάmicroεις [hellip] εκ της ανάγκης να θέσουν τέρmicroα εις τον πόλεmicroον ο οποίος εξερράγη εις την Ανατολήν [hellip] έκριναν ότι έφθασεν η στιγmicroή να ενώ-σουν τας δυνάmicroεις των [hellip] προς επίτευξιν της ειρή-νης την οποίαν απαιτούν το καλόν της θρησκείας και της ανθρωπότητος ως και το συmicroφέρον της ησυ-χίας της Ευρώπηςraquo ξέσπασε πραγmicroατοποίηση

Η ηχώ τον Ναβαρίνου Τραγούδι σε στίχους του Α Ζάρρυ microουσική του Κουν Έκδοση του γαλλικού microουσικού οίκου Α A Μεϊσονιέ

Τιmicroή 2 φράγκα

Παρηγορηθείτε ευγενικά παιδιά της Ελλάδας Ακούτε την ηχώ τον Ναβαρίνου hellip

Ποιες ∆υνάmicroεις αποτελούν το συmicromicroαχικό στόλο και σε ποια αναλογία [347]

Παρατηρώ το έργο τέχνης και σχολιάζω τον τρόπο απει-κόνισης της ναυmicroαχίας [346] 345

Ποιος είναι ο απόηχος της ναυmicroαχίας του Να-βαρίνου στην Ευρώπη [348]

Ποιους λόγους προ-βάλλουν οι Μεγάλες ∆υνάmicroεις για να πα-ρέmicroβουν στον πόλεmicroο ανάmicroεσα στους Έλλη-νες και τους Οθωmicroα-νούς [345]

11 Συνθήκες ζωής κατά τη διάρκεια του Αγώνα

ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ εmicroπόλεmicroες περιοχές περιοχές που είναι στο επί-κεντρο των πολεmicroικών επι-χειρήσεων εθνικές γαίες εκτάσεις γης που περνούν από την κατοχή των Οθω-microανών στην κατοχή του ελ-ληνικού κράτους

Κατά τη διάρκεια του Αγώνα οι συνθήκες ζωής των χριστιανών αλλά και των microουσουλ-microάνων αλλάζουν δραmicroατικά Μεγάλες οmicroάδες πληθυσmicroού microετακινούνται από τις εmicroπό-λεmicroες περιοχές και αναζητούν ασφαλέστερους τόπους εγκατάστασης Έλληνες πρόσφυ-γες από τη Μικρά Ασία τη Θεσσαλία τη Θράκη την Ήπειρο τη Μακεδονία αλλά και την Κρήτη και τη Χίο εγκαθίστανται κυρίως στην Πελοπόννησο και στα νησιά του Αιγαί-ου Η καθηmicroερινή ζωή συνδέεται κυρίως microε τον πόλεmicroο Στα στρατόπεδα στα οχυρά και

στα κάστρα στην ύπαιθρο και τη νησιωτική χώρα όλοι αγωνίζονται microε τον τρόπο τους Ο αγώνας τους είναι διπλός αγωνίζονται και για τον τόπο τους και για τη δική τους επιβίω-ση Η έλλειψη νερού τροφίmicroων και πυροmicroαχικών δυσκολεύει τη ζωή κυρίως των πληθυ-

σmicroών που πολιορκούνται σε πολλές περιπτώσεις για microήνες microέσα σε φρούρια και κά-στρα Η πολύχρονη ενασχόληση microε τον πόλεmicroο δεν επιτρέπει στους κατοίκους να ασχο-ληθούν microε τη γη οι καλλιέργειες καταστρέφονται και η σοδειά είναι ανύπαρκτη Ο ανε-φοδιασmicroός και η τροφοδοσία εmicroποδίζεται από τον αντίπαλο microε αποτέλεσmicroα πολλοί άmicroα-χοι κυρίως να πεθαίνουν από ασιτία Οι απώλειες microεγαλώνουν και από τις επιδηmicroίες που εξαπλώνονται Με το τέλος της Επανάστασης ο Καποδίστριας προσπαθεί να βελτιώσει τις συνθήκες

ζωής των Ελλήνων Σχεδιάζεται η ανοικοδόmicroηση των ερειπωmicroένων πόλεων και ιδρύονται νέες ∆ιανέmicroονται εθνικές γαίες και αρχίζει η σταδιακή αγροτική εκmicroετάλλευση και παραγωγή

1821 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 1828

Αθηναϊκή οικογένεια επιστρέφει στα ερείπια του σπιτιού της Πίνακας του Θ Βρυζάκη (περ1845)

Πότε συmicroβαίνουν όσα απεικονίζει ο ζωγράφος στο έρ-γο του [349]

πολεmicroικές επιχειρήσεις προσφυγικές microετακινήσεις υλικές καταστροφές ανθρώπινες απώλειες

Η Ερmicroούπολη

laquoΤο νησί όφειλε πράγmicroατι την ανάπτυξή του στη microαζική εγκατάσταση προσφύγων στη διάρκεια του Αγώνα της Ανεξαρτησίας κυρίως από τους κατεστραmicromicroένους τό-πους Στους πρόποδες του λόφου όπου ήταν κτισmicroένη η Χώρα του νησιού η Σύρα στην περίοδο της Επανάστα-σης συγκεντρώθηκαν χιλιάδες Χιώτες Ψαριανοί Κα-σιώτες αλλά και Σmicroυρνιοί Πελοποννήσιοι Μακεδόνες Θεσσαλοί [] Οι περισσότεροι από αυτούς επιδόθηκαν σε εmicroπορικές εργασίες γι αυτό και βάφτισαν τη νέα πόλη που δηmicroιουργήθηκε Ερmicroούπολη τιmicroώντας το ό-νοmicroα του Ερmicroού προστάτη του εmicroπορίουraquo Καρδάσης Β laquoΣύρος η γέννηση της πόληςraquo Ελευθερο-τυπία Σύρος το microεγάλο λιmicroάνι του 19ου αιώνα Ιστορικά 191(2003) σ 7-8

Η Άνω Σύρος (1776)

Πώς δηmicroιουργείται ο οικι-σmicroός της Ερmicroούπολης

Ποιες αλλαγές προκαλούν οι πολεmicroικές επιχειρήσεις στην καθηmicroερινή ζωή των Ελλήνων κατά τη διάρ-κεια της Επανάστασης

σύνθεση

Παρατηρώ τις πηγές [350]amp [351] εντοπίζω και αναφέρω τους οικισmicroούς

Η Άνω Σύρος και η Ερmicroούπολη (1841)

Ποιες συνθήκες οδηγούν στη δηmicroιουργία του νέου οικι-σmicroού [352]

Πού οφείλει η Ερmicroούπολη την ονοmicroασία της[352]

Από ποιους δηmicroιουργείται ο οικισmicroός της Ερmicroούπολης [352]

12 Η διακυβέρνηση Καποδίστρια

ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ επενδύσεις χρηmicroατικά ποσά που τοπο-θετούνται για να χρηmicroατο-δοτήσουν έργα υποδοmicroής και ανάπτυξης αντιπολίτευση οργανωmicroένες οmicroάδες που είναι αντίθετες microε την κυ-βερνητική πολιτική

Ο Ιωάννης Καποδίστριας αναλαmicroβάνει τη θέση του κυβερνήτη του νέου ελληνικού κράτους το 1827 microε ψήφισmicroα της Γ΄ Εθνοσυνέλευσης Η κατάσταση του κράτους που παραλαmicroβάνει είναι τραγική Οι Έλληνες βλέπουν στο πρόσωπό του ένα σωτήρα και έ-χουν ιδιαίτερα microεγάλες προσδοκίες απrsquo αυτόν Βασικός στόχος της πολιτικής του είναι να δηmicroιουργήσει ένα ισχυρό κράτος microε αποτε-

λεσmicroατική διοίκηση και δυνατή οικονοmicroία Γιrsquo αυτό το λόγο συγκεντρώνει όλες τις εξου-σίες στο πρόσωπό του για να δρα πιο αποτελεσmicroατικά όπως πιστεύει Χρησιmicroοποιεί τους φόρους και τα δάνεια από το εξωτερικό για να αποκαταστήσει τις πολεmicroικές καταστροφές και να υλοποιήσει τα σχέδιά του Ιδρύει Εθνική Τράπεζα για να βοηθήσει τις επενδύ-σεις δίνει βάρος στην ανάπτυξη του εmicroπορίου και της ναυτιλίας και οργανώνει τακτικό στρατό Ο Ι Καποδίστριας χρησιmicroοποιεί το κύρος και τη φήmicroη του για να προσεγγίσει και τις

κυβερνήσεις άλλων χωρών κυρίως των Μεγάλων ∆υνάmicroεων ώστε αυτές να υποστηρίξουν τη χώρα του Η συγκέντρωση των εξουσιών στο πρόσωπό του αλλά και οι γενικότερες πολιτικές πρω-

τοβουλίες του προκαλούν την αντίδραση κάποιων πολιτικών οmicroάδων που βλέπουν να περιορίζεται η εξουσία τους Αυτοί οι πολιτικοί του αντίπαλοι ασκούν αντιπολίτευση και οργανώνονται σταδιακά microε στόχο την ανατροπή του Η κυβέρνηση του Ι Καποδί-στρια περνά πολλές κρίσεις αλλά καταφέρνει να ξεπερνά τις δυσκολίες Το έργο του στα-microατά απότοmicroα microε τη δολοφονία του το 1831 στο Ναύπλιο

1821 1827 1828 1831

Ποια είναι η microεγαλύτερη τιmicroή σύmicroφωνα microε τον Ι Καποδίστρια [353]

δολοφονία του Ι Καποδίστρια

άφιξη του Ι Καποδίστρια στην Ελλάδα

ο Ι Καποδίστριας κυβερνήτης της Ελλάδας

Ιωάννης Καποδίστριας (1776-1831)

Εκείνο που microας τιmicroά περισσότερο είναι να ζήσουmicroε στη microνήmicroη των ανθρώπων hellip

Το Ναύπλιο η πρώτη πρωτεύουσα του ελληνικού κράτους

Ποιες λειτουργίες του πολιτεύmicroατος συγκε-ντρώνονται στο Ναύπλιο

Ποιο είναι το έργο της διακυβέρνησης του Ι Καποδίστρια

σύνθεση

Το Ναύπλιο στα χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης Αθήνα Εθνικό Ιστορικό Μουσείο

Παρατηρώ την πόλη του Ναυπλίου και περιγράφω την τοποθεσία [354]

Αιτιολογώ την παρουσία του κτιρίου της πρώτης Βουλής των Ελλήνων στην πόλη του Ναυ-πλίου [356]

Πότε και πώς ορίζεται το Ναύ-πλιο ως πρωτεύουσα του ελλη-νικού κράτους [355]

Το Βουλευτικό το κτίριο της πρώτης Βουλής των Ελλήνων στο Ναύπλιο Πρόκειται για το laquomicroεγάλο τζαmicroίraquo που κτίσθηκε από

τον Αγά-Πασά το 1730 και διατηρείται ως σήmicroερα

Ψήφισmicroα Αριθ ΙΗ΄ Η ΕΘΝΙΚΗ Γrsquo ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΥΝΕΛΕΥΣΙΣ [hellip] Ψηφίζει Α΄ Η πόλις του Ναυπλίου διορίζεται καθέδρα της Κυ-βερνήσεως και της Βουλής Β΄ Η Κυβέρνησις οφείλει να microεταβή αmicroέσως εις το Ναύ-πλιον δια να ακολουθήση τας εργασίας της Γ΄ Η Βουλή θέλει συγκεντρωθή όσον τάχος εκεί δια να αρχίση να εκπληρώση τα χρέη της Εξεδόθη εν Τροιζήνι την 4η Μαΐου 1827

Η Γ΄ Εθνοσυνέλευση των Ελλήνων Ψηφίζει Α΄ Η πόλη του Ναυπλίου ορίζεται έ-δρα της Κυβέρνησης και της Βουλής Β΄ Η Κυβέρνηση πρέπει να microεταβεί άmicroεσα στο Ναύπλιο για να συνεχίσει το έργο της Γ΄ Η Βουλή πρέπει να συγκληθεί εκεί το γρηγορότερο για να αρχίσει το έργο της Εκδόθηκε στην Τροιζήνα4 Μαΐου 1827 355

ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ αλληλοδιδακτική microέθοδος διδακτική microέθοδος κατά την οποία οη δάσκαλοςα εκπαιδεύει τουςτις microεγα-λύτερουςες και ικανότε-ρουςες microαθητέςτριες και αυτοίές microε τη σειρά τους τουςτις υπόλοιπουςες microαθητέςτριες εκπαιδευτικό σύστηmicroα ο τρόπος οργάνωσης της εκπαίδευσης ενός κράτους αλληλοδιδακτικά σχολεία σχολεία της στοιχειώδους (πρωτοβάθmicroιας) εκπαίδευ-σης που εφαρmicroόζουν την αλληλοδιδακτική microέθοδο Ελληνικά σχολεία σχολεία της microέσης (δευτε-ροβάθmicroιας) εκπαίδευσης

Με την έναρξη του Αγώνα αναγνωρίζεται η microεγάλη σηmicroασία της εκπαίδευσης για την οικονοmicroική και κοινωνική ανάπτυξη των Ελλήνων Η οργάνωση της εκπαίδευσης αποτε-λεί θέmicroα συζήτησης τόσο σε τοπικές συνελεύσεις όσο και σε εθνοσυνελεύσεις Οι αποφά-σεις όmicroως που παίρνονται είναι δύσκολο να εφαρmicroοστούν εξαιτίας της εmicroπόλεmicroης κατά-στασης Μια από τις πρώτες αποφάσεις είναι η εισαγωγή της αλληλοδιδακτικής microεθόδου δι-

δασκαλίας στα σχολεία Αποφασίζεται εκπαίδευση και για τα δυο φύλα και γίνεται προ-σπάθεια να οργανωθεί ένα εκπαιδευτικό σύστηmicroα Η έλλειψη χρηmicroάτων για την κατα-σκευή σχολικών κτιρίων ο microικρός αριθmicroός δασκάλων και κατάλληλων βιβλίων καθυστε-ρεί την εφαρmicroογή των εκπαιδευτικών σχεδιασmicroών Παράλληλα microε την εκπαίδευση ασχολούνται εκτός από την κεντρική ∆ιοίκηση και microε-

microονωmicroένοι πολίτες σηmicroαντικοί λόγιοι της εποχής καθώς και σύλλογοι ελληνικοί και ξένοι Καταθέτουν σχέδια για τη λειτουργία σχολείων σε όλες τις βαθmicroίδες εκδίδουν βι-βλία ασκούν φιλανθρωπικό και πολιτιστικό έργο Στα χρόνια του Καποδίστρια γίνεται microια σηmicroαντική προσπάθεια για την οργάνωση της

εκπαίδευσης Ιδρύονται αλληλοδιδακτικά σχολεία για την πρωτοβάθmicroια εκπαίδευση και Ελληνικά σχολεία για τη δευτεροβάθmicroια εκπαίδευση Ιδρύεται το Πρότυπο και Κε-ντρικό Σχολείο για την εκπαίδευση των δασκάλων των Ελληνικών και Αλληλοδιδακτικών σχολείων αντίστοιχα Ο Καποδίστριας δείχνει το ενδιαφέρον του για την τεχνική και επαγγελmicroατική εκπαίδευση

καθώς στέλνει ελληνόπουλα στο εξωτερικό για να διδαχθούν τέχνες και εισάγει τη διδασκα-λία τεχνικών και επαγγελmicroατικών microαθηmicroάτων στα κρατικά εκπαιδευτικά ιδρύmicroατα

Κρατικά εκπαιδευτικά ιδρύmicroατα στα χρόνια του Καποδίστρια

Παρατηρώ την πηγή [357] και αναφέρω τα σχολεία που συστεγάζονται στο σχολικό κτίριο

Πρότυπο Αίγινα 1830

Κεντρικό Αίγινα 1829

Εκκλησιαστικό Πόρος 1830

Γεωργικό Τίρυνθα 1829

Πολεmicroικό Ναύπλιο 1828

Ορφανοτροφείο Αίγινα 1829

αλληλοδιδακτικό σχολείο

Κάτοψη σχολικού κτιρίου στα Μέγαρα Αττικής 1831-1835

Η πρωτοβάθmicroια εκπαίδευση στα χρόνια του Ι Καποδίστρια

Απόσπασmicroα από επιστολή του Ι Καποδίστρια προς τον Α Κοραή (1829) laquoΗ δηmicroόσια εκπαίδευσις δεν είναι δυνατόν να κατα-σκευασθή όσον ταχέως και αι χρείαι το απαιτούσι και ηmicroείς το επιθυmicroούmicroεν [hellip] Συνεστήθησαν δε [hellip] πολ-λά αλληλοδιδακτικά σχολεία και ήδη περί τα 6000 πτωχά παιδία αναγιγνώσκουσι γράφουσι και αριθ-microούσι

Ποια είναι η κατάσταση της εκπαίδευσης στα χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης

Ποιο είναι το εκπαιδευ-τικό έργο του Ι Καποδί-στρια

σύνθεση

Αριθmicroός microαθητών και microαθητριών σε κάποια αλληλοδιδακτικά σχολεία το 1829

microαθητές microαθήτριες Ηπειρωτική Ελλάδα 641 74 Νησιά Αιγαίου 1281 288 Σύνολο 1922 362 Περιλαmicroβάνονται microόνο τα σχολεία για τα οποία διασώζο-νται στοιχεία Πηγή Ζιώγου-Καραστεργίου Σ Η εκπαίδευση των κορι-τσιών 1830-1893 Αθήνα 1986 σ 48-49

laquoΤο 1830 αρχίζει να λειτουργεί αλ-ληλοδιδακτικό σχολείο θηλέων και στην Αίγινα microε 32 microαθήτριες που ίδρυσε και συντηρούσε για microικρό διάστηmicroα η laquo∆ούκισσα της Πλακε-ντίαςraquo η γνωστή φιλελληνίδα Σοφία ντε Μαρmicroπουά [hellip] Από τον Οκτώ-βριο του 1830 [hellip] τα έξοδα του σχο-λείου άρχισε να πληρώνει η κυβέρ-νηση γεγονός που microας επιτρέπει να συmicroπεράνουmicroε ότι το σχολείο της Αίγινας είναι το πρώτο δηmicroόσιο αλ-ληλοδιδακτικό σχολείο θηλέων της χώραςraquo Ζιώγου-Καραστεργίου Σ Η εκπαί-δευση των κοριτσιών 1830-1893 Αθήνα 1986 σ 51-52

Ποιο είναι το ενδιαφέρον του Ι Καποδίστρια για την στοιχειώδη (πρωτοβάθmicroια) εκπαίδευση και πώς εκδηλώνεται [358] amp [359]

laquoΚατά την καποδιστριακή περίοδο [hellip] αρχίζουν να ι-δρύονται και χωριστά σχολεία για κορίτσια σε αστικές περιοχές Είναι ενδεικτική το 1829 η απόφαση του δήmicroου Ερmicroούπολης να ιδρυθεί ιδιαίτερο σχολείο για τα κορίτσια που συνεκπαιδεύονταν microε τα αγόρια στο αλ-ληλοδιδακτικό [hellip] Ως στόχος του σχολείου προβάλλε-ται η εξάσκηση των microαθητριών στα εργόχειραraquo Φουρναράκη Ε Εκπαίδευση και αγωγή των κοριτσιών Ελληνικοί προβληmicroατισmicroοί (1830-1910) Ένα ΑνθολόγιοΑθήνα 1987 σ 17

Ποιοι βοηθούν στην ίδρυση και τη λειτουργία αλληλοδι-δακτικών σχολείων για τα κο-ρίτσια [361] amp [362]

Συγκρίνω τον αριθmicroό των microαθητών και των microαθητριών σε αλληλοδιδακτικά σχολεία κατά το 1829 [360]

Για ποιους λόγους ιδρύονται χωριστά αλληλο-διδακτικά σχολεία για τα κορίτσια [362]

Η δηmicroόσια εκπαίδευση δεν είναι δυ-νατό να λειτουργήσει τόσο γρήγορα όσο οι ανάγκες το απαιτούν και εmicroείς το επιθυmicroούmicroε Ιδρύθηκαν πολλά αλ-ληλοδιδακτικά σχολεία και ήδη περί-που 6000 φτωχά παιδιά microαθαίνουν ανάγνωση γραφή και αριθmicroητική

Απόσπασmicroα από επιστολή του Ι Καποδίστρια προς τον φιλέλληνα Εϋνάρδο laquoΕίmicroαι αποφασισmicroένος να στηρίξω την επανόρθωσιν της Ελλάδος εις δυο microεγάλας βάσεις την εργασίαν και τη στοιχειώδη εκπαίδευσινraquo

14 Οι τελικές ρυθmicroίσεις του ελληνικού ζητήmicroατος

ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ Εγγυήτριες ∆υνάmicroεις η Αγγλία η Γαλλία και η Ρωσία οι χώρες που είναι υπεύθυνες για την τήρηση των όρων της Συνθήκης εδαφικές διεκδικήσεις οι περιοχές τα εδάφη που ζητάει ένα κράτος ή microια οmicroάδα Εδώ το ελληνικό κράτος

Με το Πρωτόκολλο του Λονδίνου το 1830 η Ελλάδα αναγνωρίζεται ως κράτος ανε-ξάρτητο και κυρίαρχο Ο καθορισmicroός των συνόρων το πολίτευmicroα και το πρόσωπο του ηγεmicroόνα του νέου κράτους παραmicroένουν σηmicroαντικά ζητήmicroατα που πρέπει να επιλυθούν

Οι Μεγάλες ∆υνάmicroεις microε microια νέα Συνθήκη στο Λονδίνο το 1832 αναγορεύουν τον Όθωνα βασιλιά της Ελλάδας Ταυτόχρονα ορίζονται Εγγυήτριες ∆υνάmicroεις του ανεξάρ-τητου ελληνικού κράτους Η Ελλάδα αποκτά έτσι τις προϋποθέσεις για την αναγνώρισή της από τα άλλα κράτη Σύνταγmicroα δεν παραχωρείται στο νέο κράτος και αυτό δυσαρε-στεί ιδιαίτερα τις πολιτικές δυνάmicroεις του τόπου και τις φέρνει αντιmicroέτωπες microε το Παλάτι τα επόmicroενα χρόνια

Η οριστική ρύθmicroιση για τα σύνορα του νέου κράτους γίνεται microετά από έντονες δι-πλωmicroατικές προσπάθειες microε το Πρωτόκολλο του Λονδίνου το 1832 Οι Μεγάλες ∆υνά-microεις λαmicroβάνουν υπόψη τους και τις εδαφικές διεκδικήσεις της ελληνικής πλευράς και τα σύνορα ορίζονται microεταξύ του Αmicroβρακικού και του Παγασητικού κόλπου

Το νέο κράτος περιλαmicroβάνει τη Ρούmicroελη την Πελοπόννησο την Εύβοια τις Σπορά-δες και τις Κυκλάδες Η χάραξη των συνόρων γίνεται αποδεκτή από την οθωmicroανική αυ-τοκρατορία η οποία αποζηmicroιώνεται microε ένα microεγάλο ποσό για την παραχώρηση εδαφών στο νεοσύστατο κράτος

Στις αρχές του 1833 ο βασιλιάς Όθωνας καταφθάνει στην Ελλάδα και αναλαmicroβάνει τη διακυβέρνηση του κράτους

Συνθήκη του Λονδίνου (1832) Οι εκπρόσωποι των Μεγάλων ∆υνάmicroεων αποφασίζουν

για τα σύνορα του ελληνικού κράτους Τοιχογραφία

Παρατηρώ την πηγή και αναφέρω ποιο είναι το θέmicroα που απασχολεί τους εκπροσώπους των Μεγάλων ∆υνάmicroεων [363]

ανεξάρτητο ελληνικό κράτος microε βασιλιά τον Όθωνα Σύνορα Παγασητικού-Αmicroβρακικού

κατάπαυση εχθροπραξιών ανεξάρτητο ελληνικό κράτος microε κληρονοmicroικό βασιλιά Σύνορα Σπερχειός - εκβολές Αχελώου

αυτονοmicroία microε τουρκική επικυριαρχία

Μάρτιος 1829 Πρωτόκολλο του Λονδίνου

Φεβρουάριος 1830 Πρωτόκολλο του Λονδίνου

Μάιος Αύγουστος 1832 Πρωτόκολλα του Λονδίνου

∆ιαmicroόρφωση των συνόρων του πρώτου ελληνικού κράτους

Απόσπασmicroα από το υπόmicroνηmicroα του κυβερνήτη Ι Καποδίστρια προς τους προξένους των τριών Μεγά-λων ∆υνάmicroεων στη ∆ιάσκεψη του Πόρου (1828) για τη χάραξη των ελληνικών συνόρων laquoΚαι όmicroως η τοιαύτη οροθεσία ήθελε παραδώσει εις τους Τούρκους επαρχίας το πλείστον και χρησιmicroώ-τατον microέρος των κατοίκων εχούσας εξ Ελλήνων Και επειδή εκ τούτων πολλοί ήδη και σήmicroερον συστρα-τεύονται εν Ελλάδι [hellip] πώς οι αδερφοί αυτών οι πέραν microένοντες ήθελαν υποφέρει του λοιπού ή νο-microίζει υποφερτήν την Τουρκικήν δεσποτείαν Αν πά-λιν αθρόους δεχθώmicroεν αυτούς εις την Ελληνικήν χώραν θέλοmicroεν άρα δυνηθή να τους κρατήσωmicroεν εις τα υπό της συνθήκης κεχαραγmicroένα όριαraquo

Ποιες περιοχές περιλαmicro-βάνονται στα σύνορα του ελληνικού κράτους το 1832

Ποιες είναι οι τελικές ρυθmicroίσεις του ελληνικού ζητήmicroατος

σύνθεση

Ποιες περιοχές απrsquo αυτές που διεκδικεί ο Ι Καποδίστριας δεν περιλαmicroβάνονται στο πρώ-το ελληνικό κράτος [365] amp [366]

Παρατηρώ το χάρτη και αναφέρω τις περιο-χές που διεκδικεί ο Ι Καποδίστριας [365]

Τα όρια του ελληνικού κράτους σύmicroφωνα microε το Πρωτόκολλο του Λονδίνου (Αύγουστος 1832)

Και όmicroως αυτή η ρύθmicroιση των συνόρων παραδίδει στους Τούρκους επαρχίες που το microεγαλύτερο microέρος τους κατοικεί-ται από Έλληνες Και επειδή πολλοί απrsquo αυτούς ακόmicroα και σήmicroερα συmicromicroετέ-χουν στις πολεmicroικές επιχειρήσεις στην Ελλάδα [hellip] πώς άραγε οι αδελφοί τους που microένουν εκτός συνόρων θα υποφέ-ρουν την τουρκική τυραννία από δω και πέρα Αν πάλι τους δεχθούmicroε όλους αυ-τούς στο ελληνικό κράτος θα καταφέ-ρουmicroε να τους κρατήσουmicroε microέσα στα σύνορα που ορίζονται από τη Συνθήκη

Χάρτης των περιοχών που διεκδικεί ο Ι Καποδί-στριας σύmicroφωνα microε το Υπόmicroνηmicroά του (1828)

Ποιες είναι οι αντιρρήσεις του Ι Καποδίστρια στη ρύθmicroιση των ελληνικών συ-νόρων [364]

366 365

Η Μεγάλη Επανάσταση

H ελληνική Επανάσταση του 1821 εντάσσεται στις microεγάλες ευρωπαϊκές επαναστατικές κι-νήσεις που αντιδρούν στα παλαιά αντιδηmicroοκρατικά καθεστώτα και την Ιερή Συmicromicroαχία Προετοιmicroάζεται από τη Φιλική Εταιρεία κι εmicroπνέεται από τις ιδέες του Νεοελληνικού ∆ιαφω-τισmicroού για ελευθερία δικαιοσύνη και εθνική ανεξαρτησία

Με την έναρξη του Αγώνα της Ανεξαρτησίας εmicroφανίζεται η ανάγκη πολιτικής και στρατιωτι-κής οργάνωσης των επαναστατηmicroένων Ελλήνων προκειmicroένου να εδραιωθεί και να αναγνωρισθεί η επανάσταση Συγκροτούνται εθνοσυνελεύ-σεις ψηφίζονται Συντάγmicroατα δηmicroιουργείται κεντρική Αρχή οργανώνεται τακτικός στρατός δίπλα στα άτακτα σώmicroατα που προϋπάρχουν Το έργο που γίνεται είναι πολύ σηmicroαντικό Οι ανταγωνισmicroοί όmicroως ανάmicroεσα σε διαφορετικές κοινωνικές οmicroάδες που διεκδικούν την πολιτι-κή εξουσία και τον έλεγχο των πολεmicroικών επι-χειρήσεων δεν αργούν να εmicroφανιστούν Σε αρ-κετές περιπτώσεις οι ανταγωνισmicroοί αυτοί οδη-γούν και σε εmicroφύλιες συγκρούσεις Οι νικηφόρες πολεmicroικές επιχειρήσεις του Α-

γώνα από το πρώτο έτος της Επανάστασης ε-πιτρέπουν στους επαναστατηmicroένους Έλληνες να ελέγχουν την Πελοπόννησο τη Στερεά Ελ-λάδα και microερικά νησιά του Αιγαίου Οι περιο-χές αυτές θα αποτελέσουν και τα πρώτα σύνορα του νεοσύστατου ελληνικού κράτους Κατά τη διάρκεια του επτάχρονου πολέmicroου η

Επανάσταση καταγράφει microεγάλες ηρωικές στιγmicroές αλλά και σηmicroαντικές ήττες Την κρίσι-microη στιγmicroή όταν ο αγώνας των Ελλήνων για την ανεξαρτησία τους κινδυνεύει σοβαρά οι Μεγά-λες ∆υνάmicroεις αποφασίζουν να επέmicroβουν υπέρ των επαναστατηmicroένων Ελλήνων Αναγκάζουν

την Οθωmicroανική Αυτοκρατορία να υποχωρήσει και να αναγνωρίσει την ελληνική ανεξαρτησία σε ένα όmicroως περιορισmicroένο εδαφικά κράτος Ο Αγώνας της Ανεξαρτησίας αναδεικνύει σηmicroαντικές πολι-

τικές και στρατιωτικές microορφές Ανάmicroεσά τους είναι ο Ιωάν-νης Καποδίστριας που γίνεται και ο πρώτος κυβερνήτης της Ελλάδας Ο Ι Καποδίστριας προσπαθεί να οργανώσει πολιτικά και στρατιωτικά το νέο κράτος Το έργο του όmicroως διακόπτεται από τη δολοφονία του Κατάσταση αναρχίας επικρατεί έως την άφιξη του βασιλιά Όθωνα το 1833

Η Ελληνική Επανάσταση ξεκινά microε microεγάλες φιλοδοξίες και σηmicroαντικές επιτυχίες Σε σύντοmicroο χρονικό διάστηmicroα εδραιώ-νεται ∆οκιmicroάζεται από τις δυσκολίες του απελευθερωτικού πολέmicroου τις εmicroφύλιες διαmicroάχες την έλλειψη πόρων και ου-σιαστικής διπλωmicroατικής βοήθειας από το εξωτερικό Το απο-τέλεσmicroά της είναι ένα microικρό κυρίαρχο και ανεξάρτητο από την Οθωmicroανική Αυτοκρατορία ελληνικό κράτος

Νεοελληνικός ∆ιαφωτισmicroός microύηση γερουσία Εθνοσυνέλευση τοπικά κέντρα εξουσίας φιλελληνισmicroός εξάρτηση Μεγάλες ∆υνάmicroεις ανεξαρτησία εδαφική ακεραιότητα ελλαδικός χώρος κοινωνικές οmicroάδες

hellipστη Μεγάλη Επανάσταση

Σφραγίδες του Εκτελεστικού και του Βουλευτικού οργάνων της Κεντρικής

∆ιοίκησης του Αγώνα

Η Ελλάδα ανεξάρτητο κράτος 4 Ε Ν Ο ΤΗ ΤΑ

Το ελληνικό κράτος είναι το πρώτο ανεξάρτητο κράτος που δηmicroιουργείται στη βαλκανική χερσόνησο Στην ενότητα αυτή γνωρίζουmicroε τα βασικά ζητήmicroατα που αντιmicroετωπίζει η Ελ-λάδα κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα και συγκεκριmicroένα από το 1833 έως την αρχή του 20ού αιώνα

Ποια είναι τα κυριότερα ζητήmicroατα που αντιmicroετωπίζει το ελληνικό κράτος κατά το 19ο αιώνα

1833-1862 περίοδος Αντιβασιλείας amp

βασιλείας του Όθωνα

1863-1912 περίοδος βασιλείας Γεωργίου Α΄

συγκρότηση του κράτους αστικοποίηση

εδαφική επέκταση

1833 1862-1863

οργάνωση

3 Περίοδο

ς αν

αρχίας

αποδ

ίστριας

κυβερν

ήτης

της

Ελλ

άδας

Ελλην

ική Επα

νάστασ

εκδηmicroοκρατισmicroός

εκσυχρονισmicroός

Ποια σηmicroερινά βαλκανικά κράτη δεν εmicro-φανίζονται στο χάρτη [41]

Χάρτης της βαλκανικής χερσονήσου κατά το 1833

1 Το πολίτευmicroα 2 Το εθνικό ζήτηmicroα 3 Οι σχέσεις της Ελλάδας microε

τους άλλους 4 Οικονοmicroία και εκσυγχρο-

νιστικά έργα 5 Κοινωνία και κράτος 6 Η καθηmicroερινή ζωή 7 Καλλιτεχνική και πνευmicroα-

τική ζωή

1 Το πολίτευmicroα

Με την Επανάσταση του 1821 οι Έλληνες διεκδικούν την ελευθερία τους αλλά και τη δηmicroιουργία σύγχρονου δηmicroοκρατικού κράτους Με την άφιξη του Όθωνα επιβάλλεται όmicroως πολίτευmicroα απόλυτης microοναρχίας Όλες οι εξουσίες ασκούνται αρχικά από τους Bαυαρούς που συνοδεύουν τον ανήλικο βασιλιά Όθωνα και ορίζονται αντιβασιλείς microέχρι την ενηλικίω-σή του το 1835 Συγκεντρώνονται στη συνέχεια στο πρόσωπο του βασιλιά Όθωνα ο οποίος κυβερνά χωρίς Σύνταγmicroα

Η εξέλιξη του πολιτεύmicroατος είναι αποτέλεσmicroα διεκδικήσεων και αγώνων Με το Κίνηmicroα της 3ης Σεπτεmicroβρίου του 1843 το ελληνικό κράτος αποκτά Σύνταγmicroα και το πολίτευmicroά του γίνεται συνταγmicroατική microοναρχία ∆εν λείπουν όmicroως οι βασιλικές παρεmicroβάσεις που παραβιάζουν τη συνταγmicroατική λειτουργία Ακολουθούν λαϊκές εξεγέρσεις που κορυφώνονται microε την έξωση του Όθωνα το 1862 Τον Όθωνα διαδέχεται ο πρίγκιπας της ∆ανίας Γεώργιος Γκλύξmicroπουργκ

Την εκθρόνιση του Όθωνα και την άφιξη του νέου βασιλιά ακολουθούν εκλογές και ψήφι-ση νέου ndashπιο δηmicroοκρατικού- συντάγmicroατος που θεσπίζει το πολίτευmicroα της βασιλευοmicroένης δη-microοκρατίας Οι εξουσίες του βασιλιά περιορίζονται και τη διακυβέρνηση της χώρας ασκεί η κυβέρνηση Παρrsquo όλα αυτά ο βασιλιάς Γεώργιος ο Α΄ συνεχίζει να παρεmicroβαίνει και να εmicroπο-δίζει τη λειτουργία του δηmicroοκρατικού πολιτεύmicroατος

Στις αρχές του 20ού αιώνα microετά από τις κινητοποιήσεις του 1909 το Σύνταγmicroα τροπο-ποιείται και γίνεται πιο δηmicroοκρατικό Τερmicroατίζεται έτσι microια microακρά περίοδος αγώνων για τον εκδηmicroοκρατισmicroό του πολιτεύmicroατος

ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ απόλυτη microοναρχία πολίτευmicroα όπου όλες οι εξουσίες συγκεντρώνονται στο πρόσωπο του microονάρχη ο οποίος κυβερνά χωρίς Σύνταγmicroα αντιβασιλείς αυτοί που κυβερνούν στη θέση του βασιλιά συνταγmicroατική microοναρχία πολίτευmicroα όπου η εξουσία του βασιλιά ελέγχεται στη βάση ενός Συντάγmicroατος έξωση η εκδίωξη ενός microονάρχη η α-ποmicroάκρυνσή του από το θρόνο αρχή της δεδηλωmicroένης η ανάθεση σχηmicroατισmicroού της κυβέρνησης στο κόmicromicroα που έχει τις περισσότερες έδρες στη βου-λή Κίνηmicroα στο Γουδί στρατιωτική εξέγερση που γίνε-ται το 1909 microε στόχο την εξυγί-ανση και τη δηmicroοκρατικότερη διακυβέρνηση της χώρας

Ποιο κείmicroενο δηmicroοσιεύεται στην Εφηmicroερίδα της Κυ-βερνήσεως [42]

Ποιος είναι ο τίτλος που αποδίδεται στον Όθωνα [42]

1843 Κίνηmicroα της

3ης Σεπτεmicroβρίου

1862 laquoέξωσηraquo του Όθωνα

1864 νέο Σύνταγmicroα

1844-1864 συνταγmicroατική microοναρχία

1875 laquoαρχή της δεδηλωmicroένηςraquo

1833-1844 απόλυτη microοναρχία

1909 Κίνηmicroα στο Γουδί

1864 - hellip βασιλευοmicroένη δηmicroοκρατία

1833 άφιξη του Όθωνα

1844 η Ελλάδα αποκτά Σύνταγmicroα

Εφηmicroερίς της Κυβερνήσεως αρ51831844

Ι Πολιτικές διεκδικήσεις 1843-1862

Βρίσκω άλλους όρους για το laquoστέmicro-microαraquo [45]

Ποια είναι τα πολιτικά κόmicromicroατα της εποχής [45]

Ποιες είναι οι Μεγάλες ∆υνάmicroεις [45]

Σε ποιο πολιτικό γεγονός αναφέρεται η πηγή [43] Ποιες οmicroάδες πληθυσmicroού απεικονίζονται [43]

Το Κίνηmicroα της 3ης Σεπτεmicroβρίου 1843 Λαϊκή λιθογραφία

laquoΤα δεινά της Πατρίδος έπαυσαν Άπασαι αι ε-παρχείαι και η Πρωτεύουσα συνενωθείσαι microετά του Στρατού έθεσαν τέρmicroα εις αυτά Ως κοινή δε απόφασις του Ελληνικού Έθνους ολοκλήρου κη-ρύττεται και ψηφίζεται Η Βασιλεία του Όθωνος ΚΑΤΑΡΓΕΙΤΑΙ Η αντιβασιλεία της Αmicroαλίας ΚΑΤΑΡΓΕΙΤΑΙraquo Έκτακτο παράρτηmicroα εφηmicro Φως (10 amp 12-101862)

Σε ποια πολιτικά γεγονότα αναφέρεται η πηγή [44]

laquoΟι παίκτες που παίρνουν microέρος στο κοι-νοβουλευτικό παιχνίδι είναι προφανείς είναι το στέmicromicroα τα τρία λεγόmicroενα laquoξενικάraquo κόmicromicroατα (το laquoΑγγλικόraquo το laquoΓαλλικόraquo και το laquoΡωσικόraquo) και είναι επίσης και οι τρεις πρεσβείες των αντιστοίχων προστάτιδων Μεγάλων ∆υνάmicroεωνraquo ∆ιαmicroαντούρος ΠΝ laquoΗ εγκαθίδρυση του κοινοβουλευτισmicroού στην Ελλάδα και η λει-τουργία του κατά το 19ο αιώναraquo στο Όψεις της ελληνικής κοινωνίας του 19ου αιώνα Αθήνα 1984 σ 62

Οι δυστυχίες της πατρίδας τέλειωσαν Όλες οι επαρχίες και η πρωτεύουσα ενώθηκαν microε το στρατό και έβαλαν τέρmicroα σrsquo αυτές Με κοινή απόφαση του ελληνικού έθνους διακηρύσσεται και ψηφίζεται Καταργείται η βασιλεία του Όθωνα Καταργείται η αντιβασιλεία της Αmicroαλίας

ΙΙ Το κίνηmicroα στο Γουδί

Πώς εξελίσσεται το πολί-τευmicroα στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια του 19ου και τις αρχές του 20ού αιώνα

Ποια είναι τα κινήmicroατα που χαρακτηρίζουν την πολιτική ζωή του ελληνι-κού κράτους την ίδια πε-ρίοδο

Από το πρόγραmicromicroα του Στρατιω-τικού Συνδέσmicroου (Κίνηmicroα στο Γουδί)

laquoΟ διάδοχος του θρόνου και οι βασιλόπαιδες να απέχουν από τη διοίκηση του στρατού και του ναυτικού []

Η χώρα να διοικείται microε έντιmicroο τρόπο και

η δικαιοσύνη να απονέmicroεται [hellip] microε ισότητα

η εκπαίδευση να είναι χρήσιmicroη για laquoτον πρακτικόν βίονraquo και τις στρατιωτικές ανάγκες της χώρας

η ζωή η τιmicroή και η περιουσία των πολιτών να είναι εξασφαλι-σmicroένες και τέλος

να βελτιωθεί η οικονοmicroία της χώρας hellipraquo

14 Σεπτεmicroβρίου 1909 το συλλαλητήριο για την υποστήριξη των αιτηmicroάτων του Στρατιωτικού Συνδέσmicroου

Λαϊκή εικόνα

Ποια συγκέντρωση εικονίζε-ται [46]

Παρατηρώ τις αλλαγές στη

σύνθεση των συγκεντρωmicroέ-νων σε σχέση microε την πηγή [43]

σύνθεση

Με ποιον τρόπο απεικονίζει ο δηmicroιουργός το πολιτικό γεγονός στο οποίο αναφέρεται η πηγή [48]

Ποιες οmicroάδες πληθυσmicroού συmicromicroετέχουν σrsquo αυτό

το γεγονός σύmicroφωνα microε την πηγή [48]

Λαϊκή εικόνα για το Κίνηmicroα στο Γουδί

Ποια είναι τα αιτήmicroατα του Στρατιωτικού Συνδέσmicroου [47]

2 Το εθνικό ζήτηmicroα

Με τη δηmicroιουργία του ελληνικού κράτους microεγάλο microέρος των εδαφών που οι Έλληνες θε-ωρούν ελληνικά microένουν εκτός ελληνικών συνόρων Έτσι τα σύνορα θεωρούνται προσωρινά και η επέκτασή τους γίνεται εθνικός στόχος Η πολιτική ζωή της χώρας καθορίζεται από τον εθνικό αυτό στόχο που παίρνει το 1844 το όνοmicroα της Μεγάλης Ιδέας

Η επίτευξη του εθνικού στόχου είναι δύσκολη στις συνθήκες του 19ου αιώνα Το ελληνικό κράτος έχει πολλές προσδοκίες αλλά περιορισmicroένες οικονοmicroικές διπλωmicroατικές και στρατιω-τικές δυνατότητες Οι ελληνικοί πληθυσmicroοί είναι αλλού αmicroιγείς και αλλού διάσπαρτοι σε microε-γάλο microέρος της οθωmicroανικής επικράτειας Η προσάρτηση των εδαφών αυτών στα οποία κα-τοικούν και άλλοι πληθυσmicroοί που δεν είναι ελληνικοί προκαλεί ανταγωνισmicroούς Οι Μεγάλες ∆υνάmicroεις από τις οποίες το ελληνικό κράτος είναι πολιτικά και οικονοmicroικά εξαρτηmicroένο έ-χουν αποφασιστικό ρόλο στη ρύθmicroιση των εθνικών ζητηmicroάτων

Παρά τις δυσκολίες οι Έλληνες προσπαθούν να επιτύχουν τον εθνικό τους στόχο microε δυο βασικά τρόπους α Με τη διάδοση των ελληνικών γραmicromicroάτων και την ενίσχυση της ελληνικότητας των περιο-χών που παραmicroένουν αλύτρωτες β Με την προσφυγή στα όπλα Εξεγέρσεις και επαναστάσεις microαρτυρούν την επιθυmicroία των Ελ-λήνων να διεκδικήσουν την ένταξή τους στο ελληνικό εθνικό κράτος

Η εθνική ολοκλήρωση γίνεται σταδιακά κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα και συνεχίζεται και τον επόmicroενο αιώνα

ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ Μεγάλη Ιδέα η ελληνική εθνική ιδέα για την επέκταση των συ-νόρων και την απελευθέ-ρωση των αλύτρωτων Ελ-λήνων προσάρτηση η ένταξη εδαφών στα σύ-νορα του κράτους αλύτρωτες οι περιοχές που παρέmicroε-ναν εκτός ελληνικών συ-νόρων Οι πληθυσmicroοί τους ονοmicroάζονται laquoαλύ-τρωτοιraquo και το ζήτηmicroα laquoαλυτρωτισmicroόςraquo εθνική ολοκλήρωση η ενσωmicroάτωση των ελλη-νικών πληθυσmicroών στα σύνορα του εθνικού κρά-τους

1864 Ένωση των Επτανήσων

1881 προσάρτηση Θεσσαλίας amp τmicroήmicroατος της Ηπείρου

1904-1908 Μακεδονικός Αγώνας

1861 ίδρυση laquoΦιλολογικού Συλλόγου Κωνσταντι-

νουπόλεωςraquo

1854 εξεγέρσεις σε Θεσσαλία amp Ήπειρο

1866-1869 Κρητική Επανάσταση

1869 Ίδρυση laquoΣυλλόγου προς διάδοσιν

των Ελληνικών Γραmicromicroάτωνraquo στην Αθήνα

1897 ελληνοτουρκικός πόλεmicroος

1905 Επανάσταση Θέρισου Κρήτης

Ποια είναι τα στάδια της εθνικής επέκτασης κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα [49]

Χάρτης επέκτασης των ελληνικών συνόρων 1832-1947

Ι Εθνικά σύνορα και Αλυτρωτισmicroός

Ποιοι είναι οι πληθυσmicroοί που κα-τοικούν στη Θεσσαλία και πώς ορίζονται [411]

Ποια είναι η πηγή αυτών των πλη-ροφοριών [411]

Τι microαρτυρεί ο αριθmicroός των σχολείων και των microαθητώντριών [412] [413]

Αριθmicroός microαθητών amp microαθητριών που φοιτούν στα σχολεία

5964018311 2002 1674

ελληνικά βουλγαρικά ρουmicroανικά σερβικά

Σχολεία στα βιλαέτια Θεσσαλονίκης και Μοναστηρίου 1903

998561

laquoΛοιπόν πολλοί λαοί βρίσκονται γύρω microας Κι επειδή ξέρουν πως η Τουρκία γρήγορα θ αναγκασθεί να φύγει [hellip] όλοι αυτοί οι λαοί κυτ-τάζουν ποιος να πρωτοαρπάξει τους τόπους που φεύγοντας θ αφή-σουν οι Τούρκοι Και οι τόποι αυτοί είναι η Ήπειρος η Μακεδονία η Θράκη η Αλβανία και η παλιά Σερβία Από τους τόπους αυτούς οι τρεις πρώτοι είναι ελληνικοίhellipraquo Ίων ∆ραγούmicroης Προκήρυξη στους σκλαβωmicroένους και στους ελευθε-ρωmicroένους Έλληνες 1908

Βρίσκω το δηmicroιουργό της πηγής [410] Εντοπίζω το χρόνο της δηmicroιουργίας της πηγής [410] Υπογραmicromicroίζω τα στοιχεία που microαρτυρούν την εθνικότητα του δηmicroιουργού της πηγής [410] Βρίσκω στο χάρτη [49] τις περιοχές στις οποίες αναφέρεται ο δηmicroιουργός της πηγής [410] Σε ποιες κατηγορίες Ελλήνων απευθύνεται ο δηmicroιουργός της πηγής [410] Συσχετίζω το περιεχόmicroενο της microαρτυρίας microε την ταυτότητα του δηmicroιουργού της [410]

Όνοmicroα Ίων Επώνυmicroο ∆ραγούmicroης Ιδιότητα Ανώτατος δι-πλωmicroατικός υπάλληλος του Υπουργείου Εξωτερι-κών της Ελλάδας Συmicromicroε-τέχει ενεργά στον Μακε-δονικό Αγώνα

Πηγή Instituto Geografiko de Agostini

Πληθυσmicroός Θεσσαλίας κατά το 1881 Χριστιανοί 266688Μουσουλmicroάνοι 24165Εβραίοι 3140Σύνολο 293993Πηγή Επίσηmicroες στατιστικές του Ελληνικού κράτους

Η διοικητική διαίρεση του γεωγραφικού χώρου της Μακεδονίας κατά την οθωmicroανική περίοδο

Οι περιοχές που είναι κοντά στα ελληνικά σύνορα του 1864 amp του 1881 [49] κατοι-κούνται microόνο από ελληνικούς πληθυσmicroούς [410] [411] [412] [413]

ΙΙ Ο Μακεδονικός Αγώνας 1904-1908

Πώς εξελίσσεται η εδαφι-κή ολοκλήρωση του ελ-ληνικού κράτους κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα

Από ποιους παράγοντες καθορίζεται

σύνθεση

Ο Χαρίλαος Τρικούπης αναφέρει (1880) laquohellip όταν έλθη ο microέγας πόλεmicroος η Μακεδονία θα γίνη ελληνική ή βουλγαρική κατά τον νικήσαντα Αν την λά-βωσιν οι Βούλγαροι δεν αmicroφιβάλλω ότι θα είναι ικανοί να εκσλαβίσωσι τον πληθυσmicroόν microέχρι των θεσσαλικών συνόρων Αν ηmicroείς την λάβωmicroεν θα τους κάνωmicroεν ό-λους Έλληνας hellipraquo

O Παύλος Μελάς προς το microητροπολίτη Καστοριάς (1903) Οι ένδεκα Κρήτες ους σας στέλλοmicroεν είναι τέλειοι τύ-ποι πολεmicroιστών [hellip] είmicroαι βέβαιος ότι θα ενισχύσωσιν καταπληκτικώς τον αγώνα σαςraquo

Παύλος Μελάς (1870-1904) Αξιωmicroατικός του ελληνικού στρατού η σηmicroαντικότερη microορφή του Μακε-δονικού Αγώνα Αναλαmicroβάνει το 1904 τη συγκρότηση ένοπλων σωmicroά-των και ορίζεται διοικητής των α-ντάρτικων ελληνικών δυνάmicroεων στη ∆υτική Μακεδονία Σκοτώνεται στο χωριό Στάτιστα της Καστοριάς στις 13 Οκτωβρίου 1904 Ο θάνατός του συγκινεί τους Έλληνες και προκαλεί κινητοποίηση υπέρ του Μακεδονι-κού Αγώνα

laquoΗ τελική αυτή φάση του Μακεδονικού Αγώνα που εί-ναι και η γνωστότερη κράτησε τέσσερα χρόνια από το 1904 ως το 1908raquo Dakin D Μακεδονικός Αγώνας Εκδοτική Αθηνών Αθήνα 1985 σ 7

Ποιοι διεκδικούν την Μακεδονία σύmicroφωνα microε την πηγή [414]

Ποια είναι η κύρια φάση του Μακεδονικού Αγώ-να και πόσο διαρκεί [415]

Το σώmicroα microακεδονοmicroάχων του Κ Μαζαράκη (καπετάν Ακρίτας) στο Βέρmicroιο

Ποιοι απεικονίζονται [418] Περιγράφω την εmicroφάνισή

τους [418]

Πώς συmicromicroετέχουν οι Κρήτες στον Μακεδονικό Αγώνα [417]

Ποια είναι η συmicroβολή του Π Μελά στο Μακεδονικό Αγώνα [416]

3 Οι σχέσεις της Ελλάδας microε τους άλλους

Οι σχέσεις της Ελλάδας microε τους γύρω της λαούς και τις ευρωπαϊκές ∆υνάmicroεις καθορίζο-νται στη διάρκεια του 19ου και των αρχών του 20ού αιώνα από τον αλυτρωτισmicroό Η προσάρ-τηση των περιοχών που κατοικούνται από ελληνικούς πληθυσmicroούς και η απελευθέρωση των αλύτρωτων Ελλήνων διαmicroορφώνει την ελληνική εξωτερική πολιτική Η εξάρτηση όmicroως του ελληνικού κράτους από τις Μεγάλες ∆υνάmicroεις απαιτεί τη συναίνεση και την υποστήριξή τους για τη λύση του αλυτρωτικού ζητήmicroατος Αυτό ισχύει όχι microόνον για την Ελλάδα αλλά και για τα υπόλοιπα βαλκανικά έθνη

Οι δυτικές ευρωπαϊκές ∆υνάmicroεις έχουν εmicroπορικά και άλλα οικονοmicroικά συmicroφέροντα στην Οθωmicroανική Αυτοκρατορία Η διατήρηση των συνόρων της Οθωmicroανικής Αυτοκρατορίας δια-σφαλίζει αυτά τα συmicroφέροντα Αποτρέπει επίσης την επέκταση της Ρωσίας προς τη Μεσό-γειο Ο ελληνικός αλυτρωτισmicroός είναι έτσι microέρος του συνολικού Ανατολικού Ζητήmicroατος

Όσο ο 19ος αιώνας πλησιάζει προς το τέλος του οι ελληνικές διεκδικήσεις έρχονται αντι-microέτωπες microε διεκδικήσεις άλλων βαλκανικών λαών Οι εθνικοί αυτοί ανταγωνισmicroοί δυσκο-λεύουν ακόmicroα περισσότερο την ελληνική εξωτερική πολιτική Κάνουν επίσης πιο σύνθετο το διαmicroελισmicroό των βαλκανικών οθωmicroανικών εδαφών καθώς στα εδάφη αυτά κατοικούν διαφο-ρετικές εθνότητες Κάθε microια από αυτές τις εθνότητες διεκδικεί για λογαριασmicroό της τα εδάφη αυτά

Οι σχέσεις της Ελλάδας microε τους άλλους είναι λοιπόν microια δύσκολη υπόθεση που γίνεται ακόmicroα πιο σύνθετη στις αρχές του 20ού αιώνα καθώς ένας microεγάλος πόλεmicroος ετοιmicroάζεται

ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ Ανατολικό Ζήτηmicroα η επίλυση των θεmicroάτων που σχετίζονται microε τα εδάφη της Οθωmicroανικής Αυτοκρατορίας εθνικοί ανταγωνισmicroοί σηmicroειώνονται όταν δυο έθνη διεκδικούν τα ίδια πράγmicroατα

Στο συνέδριο του Βερολίνου (1878) οι εκπρόσωποι των Μεγάλων ∆υνάmicroεων αποφασίζουν το χάρτη των Βαλκανίων Συmicromicroετέχουν εκπρόσωποι της Γερmicroα-νίας της Αυστροουγγαρίας της Γαλλίας της Αγγλίας της Ιταλίας της Ρωσίας και της Οθωmicroανικής Αυτοκρατορίας

Αναφέρω το θέmicroα που απασχολεί τους συνέδρους [419] Ποιες χώρες εκπροσωπούνται στο Συνέδριο [419]

1875- 1878 Ρωσοτουρκικός πόλεmicroος

Βαλκανική κρίση

1878 Συνθήκη του Αγ Στεφάνου

1853 ndash 1856 Κριmicroαϊκός πόλεmicroος ο πόλεmicroος microεταξύ Γαλλίας Αγγλίας

Αυστρίας και Οθωmicroανικής Αυτοκρατορίας εναντίον της Ρωσίας

1881 Συνθήκη του Βερολίνου

I Οι ρυθmicroίσεις του Ανατολικού Ζητήmicroατος

Παρατηρώ το χάρτη και σηmicroειώνωτα βαλκανικά κράτη που δη-microιουργούνται microε τη Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου [420]

Συζητώ τις επιπτώσεις των ρυθmicroί-σεων της Συνθήκη του Αγίου Στε-φάνου για τον ελληνικό αλυτρωτι-σmicroό [420]

Ποιες αλλαγές παρατηρώ στο χάρ-τη των Βαλκανίων σύmicroφωνα microε τις ρυθmicroίσεις της Συνθήκης του Βε-ρολίνου [420] [421]

Οι αλλαγές αυτές είναι θετικές ή αρνητικές για τις ελληνικές διεκ-δικήσεις [421]

Ο χάρτης των Βαλκανίων σύmicroφωνα microε τη Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου

Ο χάρτης των Βαλκανίων σύmicroφωνα microε τη Συνθήκη του Βερολίνου

II Το Ανατολικό Ζήτηmicroα

Ποιοι παράγοντες καθο-ρίζουν τη σχέση της Ελ-λάδας microε τον υπόλοιπο κόσmicroο

Ποιοι εmicroπλέκονται στη λύση του Ανατολικού Ζη-τήmicroατος

σύνθεση

Γελοιογραφία (1882)

Ποιες είναι οι χώρες που γε-λοιογραφούνται [423]

Πώς παρουσιάζεται η Ελλάδα [423]

Ποιος την απειλεί και ποιος την προστατεύει [423]

Η Ρωσία η Αγγλία και η Αυστρία ασχολούνται microε το Ανατολικό Ζήτηmicroα Γελοιογραφία (1878)

Πώς απεικονίζεται το Ανατολικό Ζήτηmicroα σύmicroφωνα microε το σκι-τσογράφο [422]

Ποιες είναι οι ∆υνάmicroεις που microπλέκονται στο κουβάρι [422]

4 Οικονοmicroία και εκσυγχρονιστικά έργα

Με τον Αγώνα της Ανεξαρτησίας η οικονοmicroία του ελληνικού χώρου καταστρέφεται σε microεγάλο βαθmicroό Το νεοσύστατο ελληνικό κράτος έχει να αντιmicroετωπίσει σηmicroαντικά ζητήmicroατα για την οργάνωση της οικονοmicroίας Αρχικά οι προσπάθειές του στρέφονται κυρίως στη ρύθmicroιση παλαιότερων δανείων στην επέκταση των καλλιεργειών στην αύξηση του εξαγωγικού εmicroπορί-ου Μετά τα microέσα του 19ου αιώνα λαmicroβάνονται microέτρα για τη βιοmicroηχανική παραγωγή

Η οικονοmicroία του ελληνικού κράτους στηρίζεται κυρίως στον αγροτικό τοmicroέα Η αγροτική microεταρρύθmicroιση και οι εξαγωγές αγροτικών προϊόντων βοηθούν στην ανοδική πορεία της οικο-νοmicroίας κυρίως microετά τα microέσα του 19ου αιώνα Η σταφίδα είναι το βασικό αγροτικό προϊόν που εξάγεται σε χώρες της Ευρώπης

Η υφαντουργία η microεταξουργία η βυρσοδεψία η ναυπηγική είναι παραγωγικοί κλάδοι που αναπτύσσονται κατά τις πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα Η Ερmicroούπολη ο Πειραιάς και η Πάτρα αναδεικνύονται σε σηmicroαντικά αστικά εmicroπορικά και οικονοmicroικά κέντρα

Οι κυβερνήσεις του Χαρίλαου Τρικούπη εφαρmicroόζουν ένα φιλόδοξο πρόγραmicromicroα microε σκοπό την κατασκευή των απαραίτητων έργων για την ανάπτυξη της χώρας Το σιδηροδροmicroικό και οδικό δίκτυο η διάνοιξη της διώρυγας της Κορίνθου και η αποξήρανση της λίmicroνης Κωπαΐδας αποτελούν σηmicroαντικά εκσυγχρονιστικά έργα που οδηγούν σε νέες και σύγχρονες συνθήκες ζωής Για να γίνουν όmicroως αυτά τα έργα το ελληνικό κράτος δανείζεται microεγάλα ποσά Ο δανει-σmicroός αυτός συντελεί σε microεγάλο βαθmicroό στην πτώχευσή του στα τέλη του 19ου αιώνα

ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ αγροτική microεταρρύθmicroιση η διανοmicroή των εθνικών κτηmicroάτων στους αγρότες εκσυγχρονιστικά έργα έργα απαραίτητα για την προσαρmicroογή σε νέες και σύγχρονες συνθήκες ζωής πτώχευση εδώ η εκδήλωση της α-δυναmicroίας του κράτους να καλύψει τις οικονοmicroικές του υποχρεώσεις

1841 ίδρυση Εθνικής Τράπεζας 1871 αγροτική microεταρρύθmicroιση

1878 ρύθmicroιση παλαιότερων δανείων

1893 εγκαίνια της διώρυγας Κορίνθου 1880 έναρξη αποξήρανσης της Κωπαΐδας

1893 πτώχευση ελληνικού κράτους

Ποια είναι η συmicroβολή του Χ Τρικούπη στον εκσυγ-χρονισmicroό του ελληνικού κράτους [424]

1882-1893 κατασκευή 1300 χλmicro οδικού δικτύου 1869-1909 κατασκευή σιδηροδροmicroικού δικτύου

Χαρίλαος Τρικούπης (1832-1896)

Ο Χαρίλαος Τρικούπης θεω-ρείται ο σηmicroαντικότερος πολι-τικός του 19ου αιώνα Είναι πρωθυπουργός της χώρας για microεγάλα χρονικά διαστήmicroατα την περίοδο από το 1875 έως το 1895

I Η διώρυγα της Κορίνθου

laquohellip κύριος στόχος της διόρυξης υ-πήρξε η διευκόλυνση της θαλάσσιας επικοινωνίας microε τη δηmicroιουργία ενός σηmicroαντικού συγκοινωνιακού κόmicroβου που αποσκοπούσε αρχικά στην το-πική και στη συνέχεια στην εθνική οικονοmicroική ανάπτυξη [hellip] Η διάνοι-ξη [hellip] υποσχόταν οικονοmicroία χρόνου 48 τουλάχιστον ωρών σε σχέση microε την ως τότε διαδροmicroή Άλλα πλεονε-κτήmicroατα της νέας πλωτής οδού θα ήταν ότι αντί για τον επικίνδυνο γύ-ρο της Πελοποννήσου τα πλοία θα διέσχιζαν τον Κορινθιακό κόλπο κα-τεξοχήν ήρεmicroο εξοικονοmicroώντας συγ-χρόνως χρόνο και καύσιmicroα και θα microειώνονταν τα ασφάλιστρα λόγω της microεγαλύτερης ασφάλειας του πλουraquo Παπαγιαννοπούλου Ε Η διώρυγα της Κορίνθου Αθήνα 1989 σ 33-34

laquoΤότε το 1882 άρχισε να διανοίγεται και η διώρυγα της Κορίνθου που όταν εγκαινιάσθηκε το 1893 περιόρισε στο microισό την α-πόσταση από τον Πειραιά ως τις ιταλικές ακτέςraquo Ιστορία του Ελληνικού Έ-θνους Αθήνα 1977 τ Ι∆΄ σ 52

Τα στοιχεία της πηγής [425] συmicroφωνούν microε τις πηγές [426] [427]

Ποιο θέmicroα εmicroπνέει το ζωγράφο [429]

Τα εγκαίνια της διώρυγας της Κορίνθου (1893) Πίνακας του Κ Βολανάκη

Εντοπίζω τα λιmicroάνια που ανα-φέρονται στον πίνακα [426] και στο χάρτη [427]

Χάρτης της παλαιάς και νέας θαλάσσιας οδού

Ποια είναι τα πλεονεκτήmicroατα της διάνοιξης της διώρυγας της Κορίνθου σύmicroφωνα microε την πηγή [428]

Συγκριτικός πίνακας της διαδροmicroής από την παλαιά και

από τη νέα οδό (σε ναυτικά microίλια)

από τον Κάβο

Ματαπά

από τη διώρυγα

της Κορίνθου διαφορά

Μπρίντεζι ndash Πειραιάς 464 333 131Κέρκυρα ndash Πειραιάς 370 237 133Πάτρα ndash Πειραιάς 295 100 195

Πηγή Νέα Εταιρεία της ∆ιώρυγος Κορίνθου 1909

II Η οικονοmicroία

Εισαγωγές και εξαγωγές των σηmicroαντικότερων σε αξία προϊόντων κατά το έτος 1858

Εξαγωγές Εισαγωγές προϊόντα εκατ δρχ

προϊόντα εκατ δρχσταφίδα 118 δηmicroητριακά 37σύκα 13 παστά 11λάδι - ελιές 08 ζάχαρη 29κουκούλια 18 καφές 1microετάξι 05 ρύζι 1βελανίδι 1 υφάσmicroατα βαmicroβακερά 5κρασί 08 υφάσmicroατα λινά 22microέλι 01 υφάσmicroατα microάλλινα 3δέρmicroατα 16 νήmicroατα 12 δέρmicroατα ακατέργαστα 42 ζώα 14 σίδηρος κατεργ amp ακατεργ 14 γαιάνθρακες 01 ξυλεία οικοδοmicroήσιmicroη 12Σύνολο εξαγωγών 25 Σύνολο εισαγωγών 40Πηγή Χατζηιωάννου Μ-Χ laquoΤο ελληνικό εmicroπόριοraquo στο Ιστορία του Νέου Ελληνισmicroού τ 4 Ελληνικά Γράmicromicroατα Αθήνα 2003 σ 78-79

Ποιες ενέργειες του ελ-ληνικού κράτους βοη-θούν στην οικονοmicroική συγκρότηση της χώρας

Ποια είναι η σηmicroασία των εκσυγχρονιστικών έργων

σύνθεση

Ο Χ Τρικούπης εξισορροπεί το ισοζύγιο εφ Άστυ 9111886

Ποιος ζυγίζει και τι στη γελοιογραφία [431] Τι προσπαθεί να πετύχει [431] Ποιο είναι το laquoόγδοον θαύmicroαraquo [431]

Επαληθεύω το έλλειmicromicroα [432] Σε ποια χρονική περίοδο παρατη-

ρείται microεγαλύτερη αύξηση του ελ-λείmicromicroατος Αιτιολογώ [432]

Προϋπολογισmicroοί του ελληνικού κράτους (σε εκ δρχ)

Έτη έσοδα δαπάνες έλλειmicromicroα

1833-1878 9335 1170 2365

1879-1892 9929 1464 4711

Ιστορία του Ελληνικού Έθνους Αθήνα 1977 τΙ∆΄ σ 76

Ποια είναι τα κύρια προϊόντα εισαγωγής και εξαγωγής του ελληνικού κράτους κατά το 1858 [430]

Παρατηρώ το σύνολο της αξίας των εισαγωγών και των εξαγωγών Ποια είναι τα συ-microπεράσmicroατά microου [430]

5 Κοινωνία και κράτος

Η συγκρότηση και η οργάνωση του ελληνικού κράτους ανατρέπει σταδιακά την παρα-δοσιακή οργάνωση της κοινωνίας Αποδιοργανώνει τα παλιά τοπικά κέντρα εξουσίας και τις κοινωνικές οmicroάδες που συνδέονται microε αυτά Νέες κοινωνικές οmicroάδες όπως είναι οι δηmicroόσιοι υπάλληλοι οι επιστήmicroονες οι εργαζόmicroενοι στις υπηρεσίες οι εργάτες και οι εργάτριες κάνουν την εmicroφάνισή τους στις πόλεις Την ελληνική κοινωνία του 19ου αιώνα χαρακτηρίζει η συνύπαρξη του παλιού microε το νέ-

ο του παραδοσιακού microε το σύγχρονο Η συνύπαρξη αυτή δηmicroιουργεί εντάσεις και αντι-θέσεις που εκδηλώνονται στην κοινωνική ζωή της χώρας Αφορούν σηmicroαντικά θέmicroατα της εκπαίδευσης της σχέσης εκκλησίας και κράτους του πολιτισmicroού της γλώσσας Α-φορούν ακόmicroα συνήθειες και δραστηριότητες που σχετίζονται microε τον τρόπο ζωής την εν-δυmicroασία τη διασκέδαση Εντάσεις δηmicroιουργεί επίσης ο περιορισmicroός των ανθρώπινων δικαιωmicroάτων Μεγάλες

κοινωνικές κατηγορίες όπως είναι οι γυναίκες αποκλείονται από τα ίσα δικαιώmicroατα στην εκπαίδευση και την εργασία Οι εργάτες διεκδικούν καλύτερες συνθήκες εργασίας και οι αγρότες την πολυπόθητη ανακατανοmicroή της γης Οι κοινωνικές οmicroάδες που αδικούνται αρχίζουν να οργανώνονται και να διεκδικούν τα

δικαιώmicroατά τους Γίνονται οι πρώτες εργατικές απεργίες στην Ερmicroούπολη την Αθήνα το Λαύριο τον Πειραιά Στην ύπαιθρο κυρίως στην Πελοπόννησο και αργότερα στη Θεσσα-λία εκδηλώνονται αγροτικές εξεγέρσεις Η πιο γνωστή εξέγερση γίνεται το 1910 στο Κι-λελέρ microε αίτηmicroα την ανακατανοmicroή της γης Στην ύπαιθρο σηmicroειώνεται επίσης microεγάλο microεταναστευτικό ρεύmicroα προς τις ΗΠΑ

ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ ανακατανοmicroή της γης το microοίρασmicroα της γης σε ακτήmicroονες και microικροκαλ-λιεργητές

1896 απεργία στα microεταλλεία Λαυρίου

1894 πρώτος εορτασmicroός της Εργατικής Πρωτοmicroαγιάς

1888 εκδίδεται η laquoΕφηmicroερίς των Κυριώνraquo

1879 Σύρος πρώτη εργατική απεργία

1873 ίδρυση ∆ιδασκαλικού Συλλόγου

297457

101334

0 50000 100000 150000 200000 250000 300000 350000

Γεωργία

Εmicroπόριο

Οικιακή υπηρεσία

∆ιάφορα επαγγέλmicroατα

∆ηmicroόσιες υπηρεσίες

Ναυτικό ndashΣτρατός

Ελεύθερα επαγγέλmicroατα

297457

101334

0 50000 100000 150000 200000 250000 300000 350000

Γεωργία

Εmicroπόριο

Τοmicroείς απασχόλησης του ελληνικού πληθυσmicroού το 1879

Μελετώ τον πίνακα και ανακοινώνω τα στοιχεία του [433]

Ι Η παιδική εργασία

Ποια είναι η ηλικία και το φύλο των εικονιζόmicroενων [434] Ποια είναι η εργασία τους [434] Εργάζονται παράνοmicroα ή νόmicroιmicroα [434] Επιτρέπεται σήmicroερα η παιδική εργασία

laquoΟι συνθήκες εργασίας των microικρών κοριτσιών αλλά και των αγοριών που εργάζονταν στα σπί-τια ήταν κάθε άλλο παρά ιδανικές Σύmicroφωνα microε τους επιθεωρητές εργασίας τα παιδιά εργάζο-νταν περισσότερες από δέκα ώρες την ηmicroέρα ενώ συχνά γίνονταν αντικείmicroενα υπερβολικής εκmicroετάλλευσης και απάνθρωπης microεταχείρισης hellipraquo Ρηγίνος Μ Μορφές παιδικής εργασίας στη βιο-microηχανία και τη βιοτεχνία 1870 - 1940 Αθήνα 1995 σ 28

Λούστροι κρατώντας τις άδειες εργασίας τους (περ 1900)

Απόσπασmicroα από ηmicroερολόγιο του ∆ Παπούλια laquo1896 τον Απρίλιο ήρθε εις τα χωριά microας ένας από τη Μεγαλόπολη Αθανάσιος Κοντός και εmicroά-ζεψε δώδεκα παιδιά δια την Αθήνα για λούστρους ∆ια ένα χρόνο microε ογδόντα δραχmicroές το χρόνο Μαζί microε αυτά ήmicroουν και εγώ Μας έβανε εις ένα κάρο και microας επήγε στ Ανάπλι [Ναύπλιο] Από τ Ανάπλι microας βάνει σε ένα παπόρι και επήγαmicroε εις τον Πειραιά και από κει περπατώντας στην Α-θήνα Τέλος αφού εδουλέψαmicroε ως λουστράκια ένα χρόνο microας έστειλε πάλι το αφεντικό εις το χω-ριό σύmicroφωνα microε τη συmicroφωνία που είχε κάνει microε τους γονείς microαςraquo

Με ποιο τρόπο σύmicroφωνα microε την πηγή οδηγούνται τα παιδιά στην εργασία [435] Για ποια εργασία προορίζονται και σε ποια πόλη [435] Ποια είναι η αmicroοιβή τους [435]

laquoΟι παίδες δεν επλάσθησαν απλώς προς το παίζειν αλλ ενωρίς πρέπει να κερδίσωσιν τον επιούσιον αυτών άρτονraquo Ανώνυmicroος Εργατικοί παίδες Οικονοmicroική Επιθεώρησις φ17 1874 σ 194

Σε ποιες αντιλήψεις της εποχής στη-ρίζεται η εκmicroετάλλευση των παιδιών [437]

Υπάρχουν σήmicroερα αυτές οι αντιλή-ψεις

Τα παιδιά δεν γεννήθηκαν microόνο για να παί-ζουν αλλά πρέπει από νωρίς να κερδίζουν το ψωmicroί τους

Ποιες είναι οι συνθήκες εργασίας αγο-ριών και κοριτσιών [436]

ΙΙ Η εκπαίδευση

Ποιες είναι οι κοινωνικές αντιλήψεις για τα παιδιά στην Ελλάδα κατά το 19ο αιώνα

Ποια είναι η ευθύνη του κράτους για την παιδική εργασία και τον αναλφα-βητισmicroό

σύνθεση

1 Η κατωτέρα του λαού στιβάς η δεοmicroένη ήττονος εκπαιδεύσεως εστίν η των γεωργών ποιmicroένων χειρωνακτών κτλ ∆ια την ανα-γκαίαν αυτής microόρφωσιν αρκεί το δηmicroοτικόν σχολείον[hellip] 2 ∆ια την δευτέραν [hellip] τάξιν των πολιτών την των βιοmicroηχάνων εmicroπόρων κτηmicroατιών [hellip] εισί τα Ελληνικά σχολεία [hellip] Τα ελλη-νικά σχολεία έσονται συγχρόνως η δευτέρα βαθmicroίς δι ής οι εφιέmicroενοι θέλουσιν ανέρχε-σθαι και εις την ανωτέραν εκπαίδευσιν [hellip] Ραγκαβής Α laquoΠερί δηmicroοσίας εκπαιδεύσε-ωςraquo εφ Εβδοmicroάς τ η΄ (1891) φ 30

Ποιες είναι σύmicroφωνα microε την πηγή οι κοινωνικές τάξεις και ποια είναι η εκπαίδευση που δικαιούνται [438]

Ποια αντίληψη για την εκπαίδευση προβάλλεται στην πηγή [438] Έχει αλλάξει η αντίληψη αυτή στις microέρες microας ή όχι

Σχολείο στη Λευκάδα (1892) Παρθεναγωγείο στην Αθήνα αρχές 20ού αιώνα

Παρατηρώ τις φωτογραφίες και εντοπίζω οmicroοιότητες και διαφορές [439] [440]

Παρατηρώ το ραβδόγραmicromicroα και σηmicroειώνω τη διαφορά του αναλ-φαβητισmicroού στα δυο φύλα [441]

440 439

92969095

1828 - 1830 1879

Άνδρες Γυνα ί κες441

Ποσοστά αναλφαβητισmicroού του ελληνικού πληθυσmicroού 1828-1879

1 Η κατώτερη τάξη του λαού που χρειάζεται τη λιγότερη εκπαίδευση είναι αυτή των γεωργών των ποιmicroένων των χειρωνακτών κτλ Για την απαραίτητη microόρφωσή της αρκεί το δηmicroοτικό σχολείο [hellip] 2 Για τη δεύτερη [hellip] τάξη των πολιτών αυτή των βιοmicroηχάνων των εmicroπόρων κτηmicroατιών [hellip] είναι τα Ελληνικά σχολεία [] Τα ελληνικά σχολεία είναι συγχρόνως η δεύτερη βαθmicroίδα []microέσα από την οποία φθάνει κανείς στην α-νώτερη εκπαίδευση []

6 Η καθηmicroερινή ζωή `

Κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα η καθηmicroερινότητα των κατοίκων του ελληνικού κράτους διατηρεί πολλά στοιχεία του παραδοσιακού τρόπου ζωής Παράλληλα επηρεάζεται από τις κοινωνικές εξελίξεις και τα νέα αστικά πρότυπα ζωής και συmicroπεριφοράς που έρχονται από την Ευρώπη

Το microεγαλύτερο microέρος του πληθυσmicroού εξακολουθεί να ζει σε αγροτικές περιοχές και διατη-ρεί τις παραδόσεις και τις συνήθειές του Οι αγροτικές ασχολίες καθορίζουν την καθηmicroερινή ζωή και απασχολούν όλα τα microέλη της οικογένειας Οι αγροτικοί πληθυσmicroοί προσπαθούν να καλύψουν τις καθηmicroερινές τους ανάγκες microε αγαθά που οι ίδιοι παράγουν και δηmicroιουργούν Κοινωνικές εκδηλώσεις όπως οι γιορτές αγίων οι γάmicroοι και τα πανηγύρια αποτελούν τρόπους επικοινωνίας και ψυχαγωγίας των κατοίκων της υπαίθρου

Ένα άλλο microέρος του πληθυσmicroού συγκεντρώνεται στις πόλεις κυρίως στην πρωτεύουσα την Αθήνα Εκεί εισάγονται νέες αστικές συνήθειες Οι κάτοικοι των πόλεων πηγαίνουν σε καφενεία και εστιατόρια συχνάζουν στις πλατείες βλέπουν θέατρο και Καραγκιόζη ακούνε ευρωπαϊκή microουσική σε χορούς και δεξιώσεις Ενηmicroερώνονται για τη microόδα και τα πρώτα ε-microπορικά καταστήmicroατα κάνουν την εmicroφάνισή τους

Σηmicroαντικά προβλήmicroατα που έχουν σχέση microε την έλλειψη νερού τη δηmicroόσια υγιεινή τις επιδηmicroίες απασχολούν κυρίως τους κατοίκους των πόλεων Η τεχνολογία προς το τέλος του 19ου αιώνα εισβάλλει σταδιακά στην καθηmicroερινή ζωή Το 1888 η Αθήνα φωτίζεται microε ηλε-κτρικό ρεύmicroα Νέα microέσα συγκοινωνίας διευκολύνουν τις microετακινήσεις των πληθυσmicroών και βελτιώνουν τις συνθήκες ζωής τους ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ νέα αστικά πρότυπα τρόποι ζωής ενδυmicroασίας κατοικίας διατροφής υγιεινής διασκέδασης και κοινωνικών εκδηλώσεων που κυριαρχούν στις πό-λεις αστικές συνήθειες συνήθειες που εισάγονται microε τη δηmicroιουργία και την ανάπτυξη των πόλεων

Οδός Ερmicroού Αθήνα τέλη 19ου αιώνα

Αγροτική σκηνή κατά το 19ο αιώνα

Συνδέω τις οπτι-κές πηγές microε την πόλη ή την ύπαι-θρο [442] amp [443]

Μέσα συγκοινωνίας κατά το 19ο αιώνα και στις αρχές του 20ού αιώνα

Ι Τα αθηναϊκά καφενεία κατά το 19ο αιώνα

laquoΗ lsquoΩραία Ελλάςrsquo [hellip] συγκέντρωνε πλήθος κόσmicroου όλων των τάξεων και κυρίως αγωνιστές του rsquo21 πολιτευτές και λόγιους Σύχναζαν επίσης εκεί και ξένοι κυρίως διπλωmicroάτες πρε-σβευτές περιηγητές [hellip] Έτσι αποτέ-λεσε κέντρο πληροφόρησης πολιτι-κών διεργασιών και συζητήσεων κι επίσης το χώρο που συνδέεται microε επαναστατικές τάσεις και κινήmicroατα [hellip] Μπορούσε κανείς να ενηmicroερωθεί για την τρέχουσα πολιτική κατάστα-ση όχι microόνο την ελληνική αλλά και την ευρωπαϊκή αφού δεν υπήρχαν ειδησεογραφικά πρακτορεία ούτε πρακτορεία εφηmicroερίδων Στην lsquoΩ-ραία Ελλάδαrsquo κατά προτεραιότητα σχολιάζονταν οι συζητήσεις της Βου-λής hellipraquo Παπακώστας Γ Φιλολογικά σαλόνια και καφενεία της Αθήνας Αθήνα 1991 σ 119-120

laquoΤο δεύτερο από τα ονοmicroαστά καφε-νεία ήταν των Αγωνιστών στην πλα-τεία του Συντριβανιού κάτω από το σπίτι του Τζαβέλλα Η ατmicroόσφαιρα σrsquo αυτό ήταν διαφορετική από την Ω-ραία Ελλάδα Η πελατεία του είχε καθαρά ελληνικό χρώmicroα Η φουστα-νέλλα και η νησιώτικη βράκα κυ-ριαρχούσαν [hellip] Στο καφενείο των Αγωνιστών οι συζητήσεις δεν ήσαν τόσο πολυθόρυβες όσο στην Ωραία Ελλάδα και στα άλλα αθηναϊκά κα-φενεία [hellip] Αν στα άλλα αθηναϊκά καφενεία εκαλλιεργείτο κατrsquo εξοχήν η πολιτική το καφενείο των Αγωνι-στών υπήρξε το σπουδαιότερο θερ-microοκήπιο της Μεγάλης Ιδέαςraquo Στασινόπουλος Ε Η Αθήνα του πε-ρασmicroένου αιώνα (1830-1900) Αθήνα 1963 σ 53-54

laquoΚαφενείον ευ φρονούντων νύχτα microέρα συζητούντωνraquo

Σουρής Γ εφ Ρωmicroηός

Εντοπίζω τις οmicroοιότητες και τις διαφορές του καφενείου των Αγωνιστών σε σχέση microε το καφενείο η laquoΩραία Ελλάςraquo [444] [446] [447]

Καφενείο η laquoΩραία Ελλάςraquo Πίνακας του Κελλενmicroπέργκερ (1835)

446444

Τι ειρωνεύεται ο Γ Σουρής [445]

Μελετώ την πηγή [444] και περιγράφω το περιβάλλον του καφενείου

Τα στοιχεία της οπτικής πηγής [446] συmicro-φωνούν microε όσα αναφέρονται στη γραπτή πηγή [444]

ΙΙ Ο οίκος

Ποιοι είναι οι κύριοι πα-ράγοντες που προσδιορί-ζουν την καθηmicroερινή ζωή των Ελλήνων κατά το 19ο αιώνα

Από ποιο χώρο αποκλεί-ονται οι γυναίκες κατά το19ο αιώνα

σύνθεση

Αγροτικό σπίτι στις αρχές του 20ού αιώνα

laquoΓιατί οι γυναίκες τότε δεν ήταν εκείνο που είναι σήmicroε-ρα Ελευθερία δράσεως θελήσεως ακόmicroα και σκέψεως δεν είχαν Οι γυναίκες τότε ήταν υποταγmicroένες στον ά-ντρα Θέληση δική τους δεν είχαν ούτε γνώmicroη ούτε σκέψη ανόmicroοια microε τη σκέψη του αντρός Και microια φορά παντρεmicroένη έπαυε να υπάρχει ως άτοmicroο Κινούνταν δρούσε microιλούσε φέρουνταν στον κόσmicroο όπως ήθελε ο αφέντης της [hellip] Επισκέψεις επιτρέπουνταν Μα αυτές τις ανταλλαγές επισκέψεων microόνο γυναίκες τις έκαmicroναν Άντρες δεν έβλεπε η γυναίκα παρά σε γεύmicroατα (σπάνια τον καιρό εκείνον) σε χορούς (σπανιότερους ακόmicroα) στον περίπατο ή στους δρόmicroουςraquo ∆έλτα ΠΣ Πρώτες Ενθυmicroήσεις [1874ndash1890 γραmicromicroένες τη δεκαετία του 1930] Αθήνα 1989 σ 38

laquoΟ οίκος λέγουσι πάντες είναι το βασίλειον της γυναι-κός και ουδείς ποτε διενοήθη να τη διαφιλονεικήση τούτο [hellip] Αλλrsquo ο οίκος είναι λέξις περιεκτική εν η πε-ριλαmicroβάνονται σύζυγοι τέκνα υπηρέται έπιπλα κινητά και ακίνητα Ερωτώmicroεν δε η γυνή βασιλεύει επί του συζύγου εν τω οίκω Όχι αφού ο ανήρ είναι απόλυτος αρχηγός αυτούraquo Οι νόmicroοι microας και τα βασίλεια της γυναικός εφ Εφη-microερίς των Κυριών 2361891

Ποιο είναι το laquoσήmicroεραraquo και ποιο το laquoτότεraquo της Π ∆έλτα [449]

Ποια είναι κατά την Π ∆έλτα η θέση των γυ-

ναικών στο τέλος του 19ου αιώνα [449] Ποιες είναι από το 1890 έως το 1930 οι αλ-

λαγές που εννοούνται στο κείmicroενο της Π ∆έλ-τα [449]

Ποια είναι η άποψη που σύmicroφωνα microε την πη-γή κυριαρχεί για τις γυναίκες

Ποιο είναι το βασίλειό τους [448] Πώς ανατρέπεται η άποψη αυτή [448]

Περιγράφω τις ασχολίες των γυ-ναικών Επισηmicroαίνω οmicroοιότητες και διαφορές [450] amp [451]

Αστικό σπίτι του 1890

Το σπίτι λένε όλοι είναι το βασίλειο της γυναίκας και κανείς δε σκέφτηκε να φέρει αντίρρηση σrsquo αυτό Αλλά το σπίτι είναι λέξη που περιλαmicroβάνει πολλά συζύγους παιδιά υπηρέτες έπιπλα κινητά και ακίνητα Ρωτάmicroε λοιπόν η γυναίκα κυριαρχεί και επί του συζύγου στο σπίτι Όχι αφού ο άντρας είναι ο απόλυτος αρχηγός του

7 Καλλιτεχνική και πνευmicroατική ζωή

Στο ελληνικό κράτος του 19ου και των αρχών του 20ου αιώνα υπάρχει έντονη καλλιτε-χνική και πνευmicroατική κίνηση Οι απόψεις διακινούνται microέσα από εφηmicroερίδες και πε-ριοδικά φιλολογικά σαλόνια λογοτεχνικούς διαγωνισmicroούς και εκθέσεις έργων τέχνης Οι πνευmicroατικές αναζητήσεις της ελληνικής κοινωνίας έχουν σχέση microε το εθνικό ζήτηmicroα και τη διαmicroόρφωση της ελληνικής ταυτότητας Προβάλλονται στη διαmicroάχη για τη γλώσσα την εκπαίδευση τη λογοτεχνία

Το γλωσσικό ζήτηmicroα δηmicroιουργεί microεγάλες εντάσεις στην πνευmicroατική ζωή της χώρας κυρίως στο τέλος του 19ου αιώνα Οι δηmicroοτικιστές υποστηρίζουν τη χρήση microιας κοινής και κατανοητής από όλους γλώσσας ενώ οι αντίπαλοί τους microάχονται για microια γλώσσα που συγγενεύει microε την αρχαία ελληνική

Οι λογοτέχνες επηρεάζονται σηmicroαντικά από την ευρωπαϊκή λογοτεχνία Μετά το 1880 σηmicroαντική είναι η στροφή της λογοτεχνίας σε θέmicroατα που αντλούνται από την κα-θηmicroερινή ζωή και το λαϊκό πολιτισmicroό και στη χρήση της δηmicroοτικής γλώσσας Ανάmicroεσα στους λογοτέχνες του 19ου αιώνα ξεχωρίζει ο ∆ιονύσιος Σολωmicroός ο Κωστής Παλαmicroάς ο Γεώργιος Βιζυηνός ο Αλέξανδρος Παπαδιαmicroάντης η Ελισάβετ Μαρτινέγκου η Καλλιρ-ρόη Παρρέν

Οι τέχνες δέχονται επίσης σηmicroαντικές ευρωπαϊκές επιδράσεις Η ζωγραφική αντλεί τα θέmicroατά της κυρίως από την Ελληνική Επανάσταση ενώ microετά το 1870 επικρατούν θέmicroα-τα από την καθηmicroερινή ζωή Σηmicroαντικοί ζωγράφοι του 19ου αιώνα είναι ο Θεόδωρος Βρυ-ζάκης ο Νικηφόρος Λύτρας ο Νικόλαος Γύζης

ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ ελληνική ταυτότητα το σύνολο των στοιχείων που αποτελούν τη φυσιο-γνωmicroία του Έλληνα και της Ελληνίδας γλωσσικό ζήτηmicroα η διαmicroάχη για το είδος της ελληνικής γλώσσας που έπρεπε να είναι η επίσηmicroη γλώσσα του ελ-ληνικού κράτους και της εκπαίδευσης

Η Ακαδηmicroία το Πανεπιστήmicroιο και η Εθνική Βιβλιοθήκη αρχιτεκτονικά έργα των αδελφών Χάνσεν

1836 ίδρυση Αρχαιολογικής Εταιρείας Αθηνών

1836 έναρξη λειτουργίας

Πανεπιστηmicroίου Αθηνών

1853 εκδίδεται η laquoΙστορία του Ελληνικού Έθνουςraquo του Κ Παπαρρηγόπουλου

Ποια κτίρια εικονίζονται και πού βρίσκονται [452]

1850 εκδίδεται το περιοδικό laquoΠανδώραraquo

1896 αναβίωση των

Ολυmicroπιακών Αγώνων 1883 εκδίδεται η εφηmicroερίδα laquoΑκρόπολιςraquo

1865 καθιερώνεται ο laquoΎmicroνος εις την ελευθερίανraquo του ∆ Σολωmicroού ως Εθνικός Ύmicroνος

Ι Η Αρχαιολογία

laquoΕκείνη την ώρα η αξίνα έσκουζε κουφά σα να φώναζε laquoβρήκαraquo Φως φανερά πως χτύπησε στο microάρmicroαρο Οι σκαφτιάδες έγιναν για microιας κίτρινοι [hellip] Άφηκαν τη δουλειά τους και τριγύρισαν ό-λοι το λάκκο microε την ψυχή στα microάτια [hellip] Παιδεύτηκαν κάmicroποση ώρα [hellip] πέταξαν χώmicroατα ένα σωρό Οι άλλοι απόξω [hellip] τα ζουλούσαν τα λίχνιζαν και για κάθε χαλίκι άνοιγαν συζήτηση Τέλος κατάφεραν να ξεθάψουν ένα microαρmicroαρένιο άγαλmicroα Φαινόταν αλήθεια θαυmicroαστό καλλιτέ-χνηmicroα Ήταν microια γυναίκα microεγαλόκορmicroη κατσουφιασmicroένη και φοβερή [hellip] Τα microαλλιά της φου-ντωτά κι ελεύθερα [hellip] Το ζερβί χέρι της έλειπε Μα ταrsquo ανασήκωmicroα του νώmicroου έδειχνε πως κάτι κρατούσε και σε κάποιον το πρόσφερνε microε κίνηmicroα προσταγής Το δεξί στηριζότανε απάνου σε σπαθί που έλειπε η λεπίδα τουraquo Καρκαβίτσας Α Ο αρχαιολόγος Αθήνα χχ σ 88-89

Άποψη των ανασκαφών στο θέατρο του ∆ιονύσου στα τέλη του 19ου αιώνα

Ποιες αρχαιότητες ενδιαφέρουν περισσότερο τους αρχαιολόγους κατά το 19ο αιώνα [453] amp [454]

Συζητώ και για άλλα microνηmicroεία microε τα οποία ασχολείται η Αρχαιολογία

laquoΤο νεοσύστατο ελληνικό κράτος θα δώσει την πρέπουσα βαρύτητα στην προστασία και microελέτη της αρχαίας καλλιτεχνικής κληρονοmicroιάς και θα ενθαρρύνει την αρ-χαιολογική έρευνα Κατά την οθωνική πε-ρίοδο ιδρύθηκαν [hellip] η Αρχαιολογική Υ-πηρεσία (1833) η Αρχαιολογική Εταιρία (1837) η Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή (1846) η πρώτη ξένη αρχαιολογική σχολή στην Ελλάδα Παράλληλα στο νεοσύστατο Πανεπιστήmicroιο διδάσκεται η αρχαιολογία (1837) ενώ οι διάσπαρτες αρχαιότητες συγκεντρώνονται καταγράφονται και microε-λετώνται στα πρώτα αυτοσχέδια ελληνικά microουσείαraquo Ο Χαρίλαος Τρικούπης και η εποχή του Αθήνα 1996 σ 79

Ποιοι ασχολούνται microε τη microελέτη και την προστασία των αρχαιοτή-των [455]

Ποια εργασία περιγράφεται στην πηγή [456]

Εντοπίζω το αρχαιολογικό εύρηmicroα και το περιγράφω [456]

Ο laquoθησαυρός του Αγαmicroέmicroνοναraquo από τις ανασκαφές του Ε Σλήmicroαν στις Μυκήνες το 1876

ΙΙ Το Θέατρο

Ποια είναι τα κύρια ζη-τήmicroατα που απασχολούν την πνευmicroατική και καλ-λιτεχνική ζωή κατά το 19ο αιώνα

Ποια είναι η πνευmicroατική και η καλλιτεχνική ζωή κατά το 19ο αιώνα

σύνθεση

laquo∆ύο είδη θεάτρου υπάρχουν στην Αθήνα το κοσmicroικό και το λαϊκό [hellip] Στο Θέατρον του Λαού παίζεται η πατριωτική παντοmicroίmicroα Τέσσερις δεκάρες η είσοδος για να δεις την τροmicroερή ανατίναξη της microονής του Αρκαδίου τις δακρύβρεχτες περιπέτειες της Παπαρούνας ευνοούmicroενης του Αλή-Πασά ή Τα σπουδαία ανδραγαθήmicroατα του Μάρκου Μπότσαρη Αυτό το τελευταίο έργο προκαλεί και τα περισσότερα χειροκροτήmicroατα Οι θεατές κάθονται στο ύπαιθρο σε ένα χώρο περιφραγmicroένο microε παλιές σανίδες Οι ηθοποιοί παίζουν microέσα σε ένα microικρό σπιτάκι που microοιάζει microε όρθιο κουτί Μια ορχήστρα εκτοξεύει εθνικές microελωδίες [hellip] Στον αντίποδα των λαϊκών θεαmicroάτων το κοσmicroικό θέατρο πασχίζει συνεχώς να είναι laquoεξόχως παριζιάνικοraquo Deschamps G Η Ελλάδα σήmicroερα - Οδοιπορικό 1890 Αθήνα χχ σ 151-152 163

Πρόγραmicromicroα θεατρικής παράστασης (1901)

Ποιες πληροφορίες αντλώ από το πρόγραmicro-microα της θεατρικής παράστασης [458]

Ποια είδη θεάτρου αναφέρο-νται στις πηγές [457] amp [459]

Συζητώ για το κοινό που πα-ρακολουθεί θεατρικές παρα-στάσεις κατά το 19ο αιώνα [457] amp [459]

Ποια έργα παίζονται στο laquoΘέ-ατρο του Λαούraquo [457]

Περιγράφω το laquoΘέατρο του Λαούraquo [457]

laquoΑπό την εποχή του Όθωνα ακόmicroη τα πιο εξελιγmicroένα από κοινωνική άποψη στρώmicroατα του πληθυσmicroού προτιmicroούσαν το microουσικό θέατρο και σrsquo αυτό αφιέρωναν microε ενθουσιασmicroό τις βραδιές τους κάθε φορά που έφτανε στην πρωτεύουσα κάποιος ευρωπαϊκός θίασος όπερας ή οπερέ-ταςraquo Χατζηπανταζής Θ laquoΗ γένεση της Αθηναϊκής Επιθεώρησηςraquo Η Καθη-microερινή Αθηναϊκή Επιθεώρηση Επτά Ηmicroέρες 541998 σ 3

microοναρχία κοινοβουλευτισmicroός εθνική ολοκλήρωση εθνικό κράτος αλυτρωτισmicroός εξάρτηση ανατολικό ζήτηmicroα αγροτική microεταρρύθmicroιση πτώχευση νέα αστικά πρότυπα νεοκλασικισmicroός γλωσσικό ζήτηmicroα

hellip στο 19ο αιώνα

Η Ελλάδα ανεξάρτητο κράτος

Η Βουλή στα τέλη του 19ου αιώνα Πίνακας του Ν Ορλώφ (1930)

Πληθυσmicroιακή amp εδαφική εξέλιξη του ελληνικού κράτους

Πληθυσmicroός Έκταση (τχλmicro)

1836 818582 47516 1861 1096864 47516 1870 1457894 50211 1896 2433806 63606 1907 2631952 63211

Με τις συmicroφωνίες που υπογράφτηκαν στο Λονδίνο (1830-1832) ρυθmicroίζεται το ελληνικό ζήτηmicroα και ολοκληρώνεται ο Αγώνας των Ελλήνων για την ελευθερία τους

Οι ρυθmicroίσεις δεν ικανοποιούν όmicroως τις προσδοκίες των Ελλήνων Το ελληνικό κράτος είναι ανεξάρτητο από την Οθωmicroανική Αυτοκρατορία δεν είναι όmicroως και

από την Αγγλία τη Γαλλία και τη Ρωσία που εγγυήθηκαν την ανεξαρτησία του Οι Μεγάλες ∆υ-νάmicroεις παρεmicroβαίνουν microε καθοριστικό τρόπο στη διακυβέρνηση της χώρας Στηρίζονται στις διε-θνείς συmicroβάσεις αλλά και στις ελληνικές πολιτικές δυνά-microεις

Τα σύνορά του είναι περιορισmicroένα και δεν περιλαmicroβά-νουν microεγάλο microέρος των ελληνικών πληθυσmicroών Η ρύθmicroιση αυτή αφήνει εκτός εθνικών συνόρων σηmicroαντικές πόλεις όπου ανθεί το ελληνικό εmicroπόριο και η οικονοmicroία

Το πολίτευmicroά του δεν είναι δηmicroοκρατικό Η βασιλική εξουσία είναι στην αρχή ανεξέλεγκτη Ακόmicroα και microετά τη ψήφιση Συντάγmicroατος ο βασιλιάς παρεmicroβαίνει και εmicroπο-δίζει τη λειτουργία του κοινοβουλευτικού πολιτεύmicroατος

Στα ζητήmicroατα αυτά πρέπει να προσθέσουmicroε και όσα σχετίζονται microε τη συγκρότηση και την οργάνωση ενός νέου κράτους Ενός κράτους που έχει δάνεια από την εποχή της Επανάστασης οικονοmicroία microε προβλήmicroατα microεγάλη κοινωνική ανοmicroοιογένεια κοινωνικές διακρίσεις

Η επίλυση των προβληmicroάτων που απασχο-λούν την ελληνική κοινωνία και το κράτος είναι σύνθετη υπόθεση Ο εκδηmicroοκρατισmicroός του πο-λιτεύmicroατος εξαρτάται άmicroεσα από τις πολιτικές πεποιθήσεις των Ελλήνων που έχουν microεταξύ τους διαφορετικές απόψεις αλλά και από τις Μεγάλες ∆υνάmicroεις που δεσπόζουν στην πολιτι-κή ζωή της χώρας Ο αλυτρωτισmicroός είναι ζήτη-microα που συνδέεται microε την κατάσταση στα Βαλ-κάνια microε την οικονοmicroία του ελληνικού κρά-

τους microε την πολιτική των Μεγάλων ∆υνάmicroεων Ο εκσυγχρονισmicroός του κράτους σχετίζεται microε την ιδεολογία την πολιτική την οικονοmicroία

Αυτό είναι σε γενικές γραmicromicroές το περιβάλλον microέσα στο οποίο η Ελλάδα του 19ου αιώνα και των αρχών του 20ού κα-λείται να λύσει τα ζητήmicroατά της Προς το τέλος του 19ου αι-ώνα και τις αρχές του 20ού η διεθνής συγκυρία αλλά και σηmicroαντικά βήmicroατα στην οικονοmicroία στην κοινωνία στην πο-λιτική επιτρέπουν στην Ελλάδα να επιχειρήσει την επίτευ-ξη των στόχων που είχαν τεθεί από την εποχή της Επανά-στασης του 1821

Η Ελλάδα του 19ου αιώνα αντιmicroετωπίζει ζητήmicroατα εκδη-microοκρατισmicroού του πολιτεύmicroατος εθνικής ολοκλήρωσης ανεξαρτησίας οργάνωσης του κράτους οικονοmicroικής ανα-συγκρότησης εκσυγχρονισmicroού κοινωνικής δικαιοσύνης και υπεράσπισης των δικαιωmicroάτων του πολίτη

Η Ελλάδα στον 20ό αιώνα

Ε Ν ΟΤΗ ΤΑ

Ποιες είναι οι σηmicroαντικές αλλαγές στην Ελλάδα και στην Ευρώπη στη διάρκεια του 20ού αιώνα

Αναφέρω την επέκταση των συνόρων του ελλη-νικού κράτους κατά τον 20ό αιώνα [51]

1912-13 Βαλκανικοί πόλεmicroοι

Χάρτης εδαφικής ολοκλήρωσης της Ελλάδας

1919-1922 Μικρασιατική εκστρατεία

1939-1945 Β΄ Παγκόσmicroιος

πόλεmicroος

1914-1918 Α΄ Παγκόσmicroιος

πόλεmicroος

1 Ο εκσυγχρονισmicroός του κρά-τους

2 Οι Βαλκανικοί πόλεmicroοι 3 Ο Α Παγκόσmicroιος πόλεmicroος 4 Μικρασία εκστρατεία και

καταστροφή 5 Οι τελικές ρυθmicroίσεις τα

σύνορα και η ανταλλαγή των πληθυσmicroών

6 Κοινωνία και κράτος στο Μεσοπόλεmicroο

7 Ο Β Παγκόσmicroιος πόλεmicroος 8 Κατοχή Αντίσταση και Εmicro-

φύλιος πόλεmicroος 9 Τα microεταπολεmicroικά χρόνια 10 Η στρατιωτική δικτατορία 11 Το κυπριακό ζήτηmicroα 12 Η Ευρωπαϊκή Ένωση 13 Η καθηmicroερινή ζωή 14 Ο αθλητισmicroός 15 Ο πολιτισmicroός

Η Ελλάδ

ανεξάρ

τητο

κρά

τος

Κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα το ελληνικό κράτος διευρύνεται εξελίσσεται και εντάσ-σεται στην ευρωπαϊκή οικογένεια Στην ενότητα αυτή γνωρίζουmicroε τις σηmicroαντικές εξελί-ξεις οι οποίες αφορούν την Ελλάδα του 20ού αιώνα

1967-1974 στρατιωτική δικτατορία

1923 Συνθήκη της Λω-

ζάννης

1981 ένταξη της Ελλάδας

στην ΕΟΚ

1948 Ένωση των ∆ωδε-κανήσων microε την

Ελλάδα

1913 Συνθήκη του Βου-

κουρεστίου

1 Ο εκσυγχρονισmicroός του κράτους

ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ εκσυγχρονισmicroός οι microεταρρυθmicroίσεις για να γίνει το κράτος σύγχρονο ατοmicroικές ελευθερίες τα δικαιώmicroατα του ανθρώ-που εκπαιδευτική microεταρρύθ-microιση το σύνολο των νόmicroων και των ενεργειών για τον εκ-συγχρονισmicroό της εκπαίδευ-σης σωmicroατεία σύλλογοι επαγγελmicroατιών και εργαζοmicroένων για την αντιmicroε-τώπιση εργασιακών προ-βληmicroάτων και την υποστή-ριξη των microελών τους συνεταιρισmicroοί αγροτικοί σύλλογοι για τη διαχείριση της γεωργικής παραγωγής και την υποστή-ριξη των microελών τους

Μετά το κίνηmicroα στο Γουδί το 1909 η Ελλάδα ακολουθεί microια νέα πορεία Τα κύρια ζητήmicroατα είναι ο εκσυγχρονισmicroός του κράτους και η οικονοmicroική ανάπτυξή του Επίσης επιδιώκει συmicromicroαχίες microε microεγάλες ευρωπαϊκές δυνάmicroεις microε στόχο την απελευθέρωση των εδαφών που παραmicroένουν αλύτρωτα Αυτή η πορεία συνδυάζεται microε την παρουσία του Ελευθέριου Βενιζέλου στην πολιτική ζωή της Ελλάδας

Η κυβέρνηση Βενιζέλου σχηmicroατίζεται microετά τη microεγάλη νίκη του κόmicromicroατός του των Φιλελευθέρων στις εκλογές του 1910 Ο Ε Βενιζέλος ξεκινά ένα πολύπλευρο έργο microε στόχο να εκσυγχρονίσει την Ελλάδα Προσπαθεί να τη φέρει κοντά στα πρότυπα των α-ναπτυγmicroένων ευρωπαϊκών κρατών Αναδιοργανώνει το στρατό και τον εκπαιδεύει microε τους πιο σύγχρονους τρόπους Αναθεωρεί το Σύνταγmicroα

Με το νέο Σύνταγmicroα του 1911 η κυβέρνηση Βενιζέλου επιχειρεί αλλαγές και microεταρ-ρυθmicroίσεις οι οποίες βάζουν τις βάσεις για ένα κράτος πιο δίκαιο απέναντι στον πολίτη Ψηφίζονται νόmicroοι οι οποίοι ενισχύουν τη δικαιοσύνη κατοχυρώνουν τις ατοmicroικές ε-λευθερίες βελτιώνουν τα οικονοmicroικά του κράτους και επιδιώκουν τον εκσυγχρονισmicroό της διοίκησης Το ενδιαφέρον για την παιδεία οδηγεί στην εκπαιδευτική microεταρρύθmicroι-ση του 1913

Για πρώτη φορά δηmicroιουργείται εργατική νοmicroοθεσία Ρυθmicroίζονται ζητήmicroατα όπως η ίδρυση σωmicroατείων και συνεταιρισmicroών η καθιέρωση αργιών το ωράριο εργασίας Την ίδια εποχή υπάρχουν σοβαρά αγροτικά προβλήmicroατα ndash όπως η εκmicroετάλλευση των κολί-γων στη Θεσσαλία - και παίρνονται αποφάσεις για να λυθούν Πολλές όmicroως από τις απο-φάσεις αυτές microένουν ανεφάρmicroοστες

Ελευθέριος Βενιζέλος (1864-1936) Πίνακας του Γ Γουναρόπουλου

Πινακοθήκη Ε Αβέρωφ-Τοσίτσα Μέτσοβο

Ποιος είναι ο ρόλος του E Βενιζέλου στην προσπά-θεια εκσυγχρονισmicroού του ελληνικού κράτους [52]

νέα νίκη των Φιλελευθέρων στις εκλογές

ψήφιση νέου Συντάγmicroατος

1911 1910

νίκη των Φιλελευθέρων στις εκλογές ο Ε Βενιζέλος Πρωθυπουργός της Ελλάδας

Ι Εργατική νοmicroοθεσία

Σε ποιον από τους εργατικούς νόmicroους α-ναφέρεται η πηγή [53] amp [54]

Εργατικοί νόmicroοι

1909 Νόmicroος για την καθιέρωση της αρ-γίας της Κυριακής

1911 Νόmicroος για την υγιεινή την ασφά-λεια των εργατών και τις ώρες εργασίας

1912 Νόmicroος για την εργασία των γυναι-κών και των ανηλίκων

1914 Νόmicroος για τη λειτουργία εργατι-κών σωmicroατείων

Πηγή Λιάκος Α Εργασία και πολιτική στην Ελλάδα του microεσοπολέmicroου Αθήνα 1993

laquoΗ πρώτη εργατική νοmicroοθεσία microετά το κίνηmicroα του 1909 καθιέρωνε την αργία της Κυριακής [hellip] και ορισmicroένων εορτών Η νοmicroοθεσία αυτή [hellip] αφο-ρούσε microόνον ορισmicroένες βιοmicroηχανίες [hellip] Η εβδο-microαδιαία αργία έγινε υποχρεωτική στις πόλεις της Αθήνας του Πειραιά του Βόλου της Σύρας και της Πάτρας που ήταν και τα σηmicroαντικότερα βιο-microηχανικά κέντρα και υποχρεωτική επίσης για τις γυναίκες και τα παιδιά κάτω των 16 ετώνraquo Λεονταρίτης Γ laquoΤο ελληνικό εργατικό κίνηmicroα και το αστικό κράτος 1910-20raquo Μελετήmicroατα γύρω από τον Βενιζέλο και την εποχή του Φιλιππότης Αθή-να 1980 σ 55

Υφαντουργικό εργαστήρι στις αρχές του 20ού αιώνα

Ποιοι εργατικοί νόmicroοι δεν εφαρmicroόζονται σύmicroφωνα microε την πη-γή [56] amp [53] amp [54]

Απόσπασmicroα από την Έκθεση Επιθεωρητή Εργασίας προς τον υπουργό Εθνικής Οικονοmicroίας (3181912) laquoΕις αmicroφοτέρας τας πόλεις (Πάτρα Κέρκυρα) οι εργατικοί νό-microοι είναι σχεδόν άγνωστοι και η εφαρmicroογή αυτών εις πολλά εργοστάσια microήτε ήρχισεν microήτε δύναται να υπάρξει ελπίς ότι θα αρχίση [hellip] η δεκάωρος εργασία δια τας γυναίκας και τους ανηλίκους εις ελάχιστα εργοστάσια είχεν εφαρmicroοσθή [hellip] Κυ-ριακή αργία δεν τηρείται εις πολλά των εργοστασίων [hellip] Αι προφυλάξεις δια την υγείαν των εργαζοmicroένων ουδόλως λαmicro-βάνονται υπrsquo όψειraquo και στις δύο microπορεί καθόλου

54 Ποια θέmicroατα ρυθmicroίζουν οι εργατι-κοί νόmicroοι της περιόδου [53]

Παρατηρώ την πηγή και συζητώ για το εργατικό προσωπικό [55]

ΙΙ Το αγροτικό ζήτηmicroα

Ποια microέτρα λαmicroβάνονται για τον εκσυγχρονισmicroό του κράτους

Ποιες είναι οι συνθήκες ζωής των αγροτών και των εργατών στις αρχές του 20ού αιώνα

σύνθεση

Μαρτυρία του A Οικο-νόmicroου γεννηmicroένου το 1900 από το χωριό Ρί-ζωmicroα Τρικάλων laquoΣτο χωριό microας το Ρίζωmicroα ήταν αφέντης ο Μουσού-ρος Αυτός όπως όλοι οι τσιφλικάδες δηλαδή microας έδινε τα χωράφια να τα δουλεύουmicroε και του δί-ναmicroε το ένα τρίτο από τον καρπό ∆ικά microας χωρά-φια δεν είχαmicroε Το σπίτι άπου microέναmicroε ήταν δικό του Τι σπίτι δηλαδή χά-λια Κοιmicroόmicroασταν δέκα νοmicroάτοι σε microια κάmicroαρα Χάmicroω στρώναmicroε ψάθες [hellip] Τρώγαmicroε σταυροπόδι στην τάβλα Για φωτι-σmicroό ανάβαmicroε δαδιά κο-ντά είχαmicroε και γκαζοκά-ντηλα Το αφεντικό δεν έmicroενε εδώ Είχε τους χα-βαλέδες να κάνουν κουmicroάντοraquo άτοmicroα χαmicroηλό τραπέζι επιστάτες

Κολίγοι σε τσιφλίκι της Θεσσαλίας στις αρχές του 20ού αιώνα

Περιγράφω τη ζωή των κολίγων στις αρχές του 20ού αι-ώνα στη Θεσσαλία [57-510]

Ποια είναι τα προ-βλήmicroατα των κολί-γων [57-510]

Απόσπασmicroα από συνέντευξη κολίγου στην εφηmicroερίδα Ακρόπολις (2221910) laquoΤο σπίτι είναι του αφεντικού Ηmicroείς κουβαλούmicroε τα υλικά ηmicroείς τρέφαmicroε τους microαστόρους αλλά το σπίτι είναι του αφεντικού ∆ικός microας είναι microόνον ο ουρανός Από τη γη δεν έχουmicroε τίποτα Εκεί microέσα είmicroεθα στοι-βαγmicroένοι ανάκατα ηmicroείς τα ζώα microας τα άχυρά microας Σπίτι σταύλος αχυρώνας είναι το αυτόraquo

Θεσσαλός τσιφλικάς microε την οικογένειά του και τους έmicroπιστους επιστάτες του microπροστά από το σπίτι του και τις καλύβες των κολίγων Στο γαϊδου-ράκι ένας κολίγος (1903)

2 Οι Βαλκανικοί πόλεmicroοι

ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ Σερβία - Μαυροβούνιο Βαλκανικά κράτη της πε-ριόδου τα οποία σήmicroερα αποτελούν ένα οmicroόσπονδο βαλκανικό κράτος Συνθήκη του Βουκουρεστίου υπογράφεται τον Ιούλιο του 1913 για να ρυθmicroίσει τα νέα σύνορα των βαλκανικών κρατών Συmicromicroετέχουν οι χώρες που πήραν microέρος στους Βαλκανικούς πολέ-microους καθώς και οι Μεγάλες ∆υνάmicroεις της εποχής

Στις αρχές της δεκαετίας του 1910 αρχίζει microια προσπάθεια συνεννόησης ανάmicroεσα στα βαλκανικά κράτη Στόχος τους είναι να διεκδικήσουν τα εδάφη της Οθωmicroανικής Αυτοκρατορίας στη Βαλκανική χερσόνησο Έτσι υπογράφονται συνθήκες συmicromicroαχίας microεταξύ της Σερβίας του Μαυροβουνίου της Βουλγαρίας και της Ελλάδας

O Α΄ Βαλκανικός πόλεmicroος ανάmicroεσα στους συmicromicroάχους και την Τουρκία ξεσπά τον Οκτώβριο του 1912 Οι πολεmicroικές επιχειρήσεις τόσο στη στεριά όσο και στη θάλασσα είναι σκληρές Ο ελληνικός στρατός καταλαmicroβάνει εδάφη της Μακεδονίας και της Ηπεί-ρου Απελευθερώνει σηmicroαντικές πόλεις όπως η Θεσσαλονίκη και τα Ιωάννινα Ο ελληνι-κός στόλος καταλαmicroβάνει επίσης πολλά νησιά του ανατολικού Αιγαίου

Το 1913 microε τη συmicromicroετοχή των Μεγάλων ∆υνάmicroεων υπογράφεται στο Λονδίνο microια συνθήκη microεταξύ των αντίπαλων πλευρών Η ρύθmicroιση των συνόρων όmicroως ανάmicroεσα στα βαλκανικά κράτη δηmicroιουργεί προβλήmicroατα microεταξύ τους Έτσι ξεσπά ο Β΄ Βαλκανικός πόλεmicroος Αυτή τη φορά η Βουλγαρία είναι αντιmicroέτωπη στη συmicromicroαχία Ελλάδας-Σερβίας Τα ελληνικά στρατεύmicroατα κερδίζουν σηmicroαντικές νίκες και η Βουλγαρία αναγκάζεται να υποχωρήσει

Η οριστική ρύθmicroιση των συνόρων των βαλκανικών κρατών γίνεται microε τη Συνθήκη του Βουκουρεστίου microετά το τέλος του πολέmicroου Τα βαλκανικά κράτη microε τους δύο πο-λέmicroους κερδίζουν σηmicroαντικά εδάφη και επεκτείνουν τα σύνορά τους Η Ελλάδα σχεδόν διπλασιάζει την έκτασή της microε την προσάρτηση της υπόλοιπης Ηπείρου της Μακεδονί-ας της Κρήτης και των νησιών του ανατολικού Αιγαίου

Η συmicromicroαχία Ελλάδας Σερβίας Βουλγαρίας και Μαυροβουνίου εναντίον της Οθωmicroανικής Αυτοκρατορίας Λαϊκή λιθογραφία της εποχής ΕΛΙΑ

Πώς εικονίζει ο λαϊκός ζωγράφος τα βαλκανικά κρά-τη και την Οθωmicroανική Αυτοκρατορία κατά τη διάρ-κεια του Αrsquo Βαλκανικού πολέmicroου [511]

Β΄ Βαλκανικός πόλεmicroος

Συνθήκη του Λονδίνου

Συνθήκη του Βουκουρεστίου

έναρξη του Α΄ Βαλκα-νικού πολέmicroου

2871913 166 - 18719131751913 4101912

Ι Τα νέα σύνορα του ελληνικού κράτους

Ποια είναι η εδαφική και πληθυ-σmicroιακή αύξηση της Ελλάδας το 1913 [514]

Παρατηρώ το χάρτη και αναφέρω την έκταση της Οθωmicroανικής Αυτο-κρατορίας στη Βαλκανική χερσό-νησο πριν από τους Βαλκανικούς πολέmicroους [512]

Ποιες είναι οι συνέπειες των Βαλ-κανικών πολέmicroων για την Οθωmicroα-νική Αυτοκρατορία [513]

Ποια εδάφη κερδίζει η Ελλάδα microε

τις ρυθmicroίσεις της Συνθήκης του Βουκουρεστίου [513]

έκταση πληθυσmicroός Ελλάδα (1907) 63211 2631952 Ελλάδα (1913) 120308 4718221 Πηγή Σβολόπουλος Κ laquoΗ Συνθήκη του Βου-κουρεστίουraquo Ιστορία του Ελληνικού Έθνους Αθήνα 1978 τΙ∆΄ σ 354

Χάρτης των Βαλκανικών κρατών σύmicroφωνα microε τη Συν-θήκη του Βουκουρεστίου (1913)

Χάρτης των Βαλκανικών κρατών πριν την έναρξη των Βαλκανικών πολέmicroων

ΙΙ Θεσσαλονίκη (1912 - 1913)

Ποια είναι τα αποτελέ-σmicroατα των Βαλκανικών πολέmicroων

Ποια είναι τα οφέλη της Ελλάδας από τη συmicromicroε-τοχή της στους Βαλκανι-κούς πολέmicroους

σύνθεση

Πληθυσmicroός της Θεσσαλονίκης σύmicroφωνα microε την απογραφή του 1913

Εβραίοι 61439 389 Μουσουλmicroάνοι 45889 291 Έλληνες 39956 253 Άλλοι 10605 67 Σύνολο 157889 100 ΠηγήmiddotΡακτιβάν Κ Έγγραφα και σηmicroειώσεις εκ της πρώτης ελληνικής διοικήσεως της Μακεδονί-ας (1912-13)

Η παράδοση της Θεσσαλονίκης από τον Οθωmicroανό ∆ιοικητή στο διάδοχο Κωνσταντίνο αρχηγό του ελληνικού στρατού

Λαϊκή λιθογραφία της εποχής

Σε ποιο γεγονός αναφέρεται η επιστολή [516]

Απόσπασmicroα από επιστολή Έλληνα στρατιώτη των Βαλκανικών πολέmicroων (27 Οκτωβρίου 1912) laquoΑγαπηmicroένη microου γυναικούλα Την στιγmicroήν που σου γράφω η Θεσσα-λονίκη είναι εις χείρας του Ελληνικού στρατού Από προχθές οι Τούρκοι έ-στειλαν απεσταλmicroένους [hellip] να ζητήσω-σι παρά του ∆ιαδόχου ανακωχήνraquo

Σε ποιο γεγονός αναφέρεται η εικόνα [515]

Το Γενί τζαmicroί Μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης στεγάζει το Αρχαιολογικό Μουσείο και σή-microερα λειτουργεί ως χώρος πολιτισmicroού

Αιτιολογώ την παρουσία των οθωmicroανικών microνηmicroείων στη ση-microερινή Θεσσαλονίκη [517-519]

Το Μπέη χαmicroάmicro (οθωmicroανικό λουτρό) Σήmicroερα λειτουργεί ως πολιτιστικός χώρος

Ποια είναι η microεγαλύτερη πληθυσmicroιακή οmicroάδα στη Θεσσαλονίκη το 1913 [517]

3 Ο Α΄ Παγκόσmicroιος πόλεmicroος

Στις αρχές του 20ού αιώνα αυξάνεται ο οικονοmicroικός ανταγωνισmicroός ανάmicroεσα στις Με-γάλες ∆υνάmicroεις Η οικονοmicroική πολιτική της Γερmicroανίας συγκρούεται microε τα συmicroφέροντα άλλων χωρών όπως είναι η Αγγλία και η Γαλλία Έτσι σχηmicroατίζονται δυο συmicromicroαχίες η Αντάντ και οι Κεντρικές ∆υνάmicroεις

Ο Α Παγκόσmicroιος Πόλεmicroος ξεσπά ανάmicroεσά τους το 1914 Στην Αντάντ συmicromicroαχούν η Αγγλία η Γαλλία και η Ρωσία Στις Κεντρικές ∆υνάmicroεις συmicromicroαχούν η Γερmicroανία η Αυ-στροουγγαρία και αρχικά και η Ιταλία Ο πόλεmicroος όmicroως ονοmicroάζεται παγκόσmicroιος επειδή στη διάρκειά του συmicromicroαχούν microε τη microία ή την άλλη πλευρά πολλά κράτη της Ευρώπης της Ασίας και στο τέλος και οι ΗΠΑ στο πλευρό της Αντάντ

Από τα βαλκανικά κράτη η Τουρκία και η Βουλγαρία προσχωρούν στις Κεντρικές ∆υνάmicroεις Στην Ελλάδα διαmicroορφώνονται δύο στάσεις Ο πρωθυπουργός Ε Βενιζέλος υ-ποστηρίζει τη συmicromicroετοχή της Ελλάδας microε το microέρος της Αντάντ προσβλέποντας σε οφέλη από τη νίκη της στον πόλεmicroο Ο βασιλιάς Κωνσταντίνος υποστηρίζει microια ουδέτερη στάση χωρίς συmicromicroετοχή στον πόλεmicroο στάση που ευνοεί περισσότερο τις Κεντρικές ∆υνάmicroεις Αυτή η κατάσταση διχάζει τον ελληνικό λαό Η Ελλάδα τελικά προσχωρεί στον πόλεmicroο το 1917 στο πλευρό της Αντάντ

Ο Α΄ Παγκόσmicroιος Πόλεmicroος λήγει στα τέλη του 1918 microε νίκη των ∆υνάmicroεων της Α-ντάντ Στη διάρκειά του χάνονται πολλές ανθρώπινες ζωές και γίνονται σηmicroαντικές κατα-στροφές

Χάρτης των αντίπαλων στρατοπέδων κατά τον Α΄ Παγκόσmicroιο πόλεmicroο

Παρατηρώ το χάρτη και αναφέρω τα αντίπαλα στρατόπεδα του Α΄ Παγκόσmicroιου πολέmicroου [520]

λήξη Α΄ Παγκό-

σmicroιου πολέmicroου

έναρξη Α΄ Παγκόσmicroιου

πολέmicroου

είσοδος της Ελλά-δας στον Α΄ Παγκό-

σmicroιο πόλεmicroο

Συνέδριο της Ειρήνης

Συνθήκη του Νεϊγύ

Συνθήκη των Σεβρών

1917 1919 1919 1920 1918

ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ Συνέδριο της Ειρήνης Η συνδιάσκεψη που οργα-νώνεται από τους νικητές του πολέmicroου στο Παρίσι το 1919 για την επίλυση των ζητηmicroάτων του πολέmicroου Συνθήκη Νεϊγύ microε τη Συνθήκη αυτή η Βουλγαρία παραχωρεί τη ∆υτική Θράκη στην Ελλάδα Συνθήκη Σεβρών Υπογράφεται η ειρήνη microετα-ξύ της Οθωmicroανικής Αυτο-κρατορίας και των Συmicromicroά-χων τον Αύγουστο του 1920 Η Συνθήκη αυτή δεν ίσχυσε ποτέ

Ι Οι καταστροφές του πολέmicroου

laquoΝύχτα microπήκαmicroε στο Μονα-στήρι και νύχτα βγήκαmicroε Είναι microια microεγάλη πολιτεία σέρβικη που οι κάτοικοί της είναι Έλληνες Οι δρό-microοι της είναι χωρίς φώσια τα σπίτια δίχως λάmicroπες Οι άνθρωποι που την κατοι-κούν microιλάνε ψιθυριστά περπατάνε τροmicroαγmicroένα σαν κλέφτες κοιτάνε τον ουρανό microε φόβο και κατοικούν στα κατώγια και στις τρύπες που σκάψανε κάτω από τα σπί-τια τους [hellip] Σταmicroατήσαmicroε σε microια πλατέα Μας πήραν οι Φραντσέζοι οδηγοί και microας κατατόπισαν [hellip] Μας δείξανε σπίτια χτυπηmicroένα από τις οβίδες σαν αστροπε-λέκια [hellip] Άλλη φορά θα lsquoταν πασίχαρα σπίτια και τώρα τα σκότωσε ο πόλεmicroος Οι κάτοικοι εδώ πέρα φοράν οληmicroερίς και ολονυχτίς κρεmicroασmicroένη στο στήθος microια microάσκα για τα ασφυξιογόναraquo Μυριβήλης Στ Η ζωή εν τάφω Το βιβλίο του πολέ-microου Εστία Αθήνα 1991 σ 75-76 φώτα Γάλλοι πολύ ευτυχισmicroένα

ανθρώπινες απώλειες Συmicromicroαχικές ∆υνάmicroεις 5142631 Κεντρικές ∆υνάmicroεις 3386200 Γενικό σύνολο 8538831 Πηγή Μεγάλη Ιστορία του 20 ού αιώνα Ελληνικά Γράmicromicroατα Αθήνα 2002 τΒ΄ 160

Ποιες είναι οι συνθή-κες ζωής του άmicroαχου πληθυσmicroού κατά τη διάρκεια του Α΄ Πα-γκόσmicroιου πολέmicroου [523]

Παρατηρώ τις πηγές και συζητώ για τις συνθήκες στο microέτωπο του πολέmicroου [521 amp 522]

Συζητώ για τις συνέπειες των πολε-microικών επιχειρήσεων κατά τη διάρ-κεια του Α΄ Παγκόσmicroιου πολέmicroου[521 ndash 524]

Σκηνή από microέτωπο του Α΄ Παγκόσmicroιου πολέmicroου Πίνακας του Νέβινσον (1919)

Τυφλοί Βρετανοί στρατιώτες εξαιτίας της χρήσης χηmicroικών αερίων (1918)

ΙΙ Οι ελληνικές εδαφικές διεκδικήσεις στο Συνέδριο της Ειρήνης

Ποια είναι τα αίτια του Α΄ Παγκοσmicroίου πολέmicroου

Ποια είναι η στάση της Ελλάδας στον Α΄ αγκό-σmicroιο πόλεmicroο

σύνθεση

Απόσπασmicroα από επιστολή του Ε Βενιζέλου κατά τη διάρκεια του Συνεδρίου της Ειρήνης laquoΠαρίσιοι 1427 Φεβρουαρίου 1919 Φίλτατε Την ∆ευτέραν και την Τετάρτην της εβδοmicroάδος αυτής εξέθηκα ενώπιον της επιτροπής ήτις διωρίσθη προς εγγυτέ-ραν εξέτασιν των ελληνικών διεκδική-σεων τα επιχειρήmicroατά microας εις ότι α-φορά την βόρειον Ήπειρον και την Θράκην Υπολείπεται δε ακόmicroη να ο-microιλήσω περί της Μικράς Ασίας και των νήσωνraquo

Τη ∆εύτερα και την Τετάρτη αυτής της εβδοmicroάδας παρουσίασα ενώπιον της επιτροπής η οποία ορίσθηκε για την εξέταση των ελληνικών διεκδι-κήσεων τα επιχειρήmicroατά microας σε ότι αφορά τη Βόρειο Ήπειρο και τη Θράκη Αποmicroένει ακόmicroη να microιλήσω για τη Μικρά Ασία και τα νησιά

Στο Συνέδριο της Ειρήνης στο Παρίσι (1919) καθορίζονται τα νέα σύνορα των ευ-ρωπαϊκών κρατών Στο Συνέδριο συmicromicroετέχει και ο Πρωθυπουργός της Ελλάδας Ε Βενιζέλος

Συζητώ για τη σηmicroασία της συmicromicroετοχής του Έλληνα Πρω-θυπουργού στο Συνέδριο της Ειρήνης [525]

Εντοπίζω στο χάρτη [526] τις περιοχές τις ο-ποίες ο Ε Βενιζέλος αναφέρει στην επιστολή του [527]

Τα εδαφικά laquoκέρδηraquo της Ελλάδας σύmicroφωνα microε τη Συνθή-κη των Σεβρών(1920)

4 Μικρασία εκστρατεία και καταστροφή προέλαση

ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ Τουρκία ονοmicroάζεται το κράτος που προκύπτει microε τη διάλυση της Οθωmicroανικής Αυτοκρα-τορίας Σmicroύρνη πόλη στα παράλια της Μι-κράς Ασίας microε microεγάλο α-ριθmicroό ελληνικού πληθυ-σmicroού Σαγγάριος ποταmicroός στο εσωτερικό της Μικράς Ασίας κοντά στην Άγκυρα Κεmicroάλ Ατατούρκ ο ηγέτης του απελευθερωτι-κού αγώνα των Τούρκων και microετέπειτα πρόεδρος της Τουρκικής ∆ηmicroοκρατίας

Με το τέλος του Α΄ Παγκόσmicroιου Πολέmicroου το microέλλον της Οθωmicroανικής Αυτοκρατορί-ας είναι αβέβαιο Οι δυνάmicroεις της Αντάντ προσανατολίζονται στη δηmicroιουργία microιας microι-κρής εδαφικά Τουρκίας Τα microικρασιατικά παράλια τα διεκδικούν η Γαλλία και η Ιταλία αλλά και η Ελλάδα microε το microεγάλο αριθmicroό Ελλήνων που ζουν κυρίως στην περιοχή της Σmicroύρνης Τελικά η Ελλάδα παίρνει εντολή να στείλει στρατό στη Σmicroύρνη Στη Συνθήκη των Σεβρών (1920) κερδίζει τη διοίκηση της περιοχής microέχρις ότου οι κάτοικοί της απο-φασίσουν αν θα ενωθούν microε την Ελλάδα

Η συmicroφωνία των Συmicromicroάχων για την κατάληψη και τη διοίκηση της Σmicroύρνης από τους Έλληνες αποδεικνύεται προσωρινή Οι σύmicromicroαχοι διχάζονται ανάmicroεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία Η Γαλλία και η Ιταλία προσανατολίζονται σταδιακά στην υποστήριξη της Τουρκίας ενώ η θέση της Ελλάδας αποδυναmicroώνεται

Η ελληνική πλευρά αποφασίζει παρά τις παραπάνω εξελίξεις να προχωρήσει τις πο-λεmicroικές επιχειρήσεις στο εσωτερικό της Μικράς Ασίας Το καλοκαίρι του 1921 ο ελληνι-κός στρατός επιτίθεται microε στόχο την κατάληψη της Άγκυρας Η πορεία του όmicroως ανακό-πτεται στο Σαγγάριο ποταmicroό χωρίς να πετύχει το στόχο του

Ένα χρόνο microετά οι τουρκικές δυνάmicroεις microε ηγέτη τον Κεmicroάλ επιτίθενται και αναγκά-ζουν τα ελληνικά στρατεύmicroατα να υποχωρήσουν προς τα παράλια Στις 27 Αυγούστου 1922 ο τουρκικός στρατός microπαίνει στη Σmicroύρνη Χιλιάδες Έλληνες συνωστίζονται στο λι-microάνι προσπαθώντας να microπουν στα πλοία και να φύγουν για την Ελλάδα

Χάρτης των κινήσεων του ελληνικού στρατού κατά τη διάρκεια της εκστρα-τείας στη Μικρά Ασία

Σηmicroειώνω τη θέση της Σmicroύρνης και του Σαγγάριου ποτα-microού στο χάρτη των κινήσεων του ελληνικού στρατού στην Μικρασία [528]

α΄ εκστρατευτική δράση του ελληνικού στρατού

απόβαση του ελ-ληνικού στρατού στη Σmicroύρνη

β΄ εκστρατευτική δράση ελλην στρατού προέλαση τουρκικών στρατευmicroάτων ήττα του ελληνικού στρατού

251919 1922 1919

εντολή αποστολής ελλη-νικού στρατού στην πε-ριοχή της Σmicroύρνης

Ι Ο ελληνικός στρατός στη Σmicroύρνη

Απόσπασmicroα από το ∆ιάγγελmicroα του Έλληνα πρωθυπουργού προς το λαό της Σmicroύρνης (251919) laquoΤο πλήρωmicroα του χρόνου ήλ-θεν Η Ελλάς εκλήθη υπό του Συνεδρίου της Ειρήνης να κα-ταλάβη την Σmicroύρνην ίνα α-σφαλίση την τάξιν Οι οmicroογε-νείς εννοούσιν ότι η απόφασις αυτή ελήφθη διότι εν τη συ-νειδήσει των διευθυνόντων το Συνέδριον είναι αποφασισmicroέ-νη η Ένωσις της Σmicroύρνης microετά της Ελλάδοςraquo Ελευθέριος Βενιζέλος

Σε ποιους απευθύνεται ο Ε Βενιζέλος [531]

Γιατί τους αποκαλεί ο-microογενείς [531]

Αναφέρω τις αντιδράσεις των Ελλήνων microε την αποβίβαση του Ελληνικού στρατού στο λιmicroάνι της Σmicroύρνης [532]

Συγκρίνω τις αντιδράσεις αυτές microε τις σκέψεις του Κεmicroάλ [532] amp [533]

Ο Κεmicroάλ αναφέρει (1919) laquoΗ Ελληνική κατοχή της Σmicroύρνης του microοναδικού λιmicroανιού και κοσmicroήmicroατος της [] Τουρκίας υποχρεώνει το τουρκικό έ-θνος να αναλάβει τις ευθύνες του απέναντι στην Ιστορίαraquo

Ο Αλέξης Αλεξίου κάτοικος της Σmicroύρνης αφηγείται laquo∆ύο Μαΐου του 1919 έγινε η ελληνική Κατοχή [hellip] Έζησα τις αξέχαστες στιγmicroές της λευτεριάς [hellip] Αργότερα microάθαmicroε ότι η φάλαγγα των ευζώνων έmicroπαινε στην πλατεία του διοικητηρίου και την χτύπησαν από το αρχηγείο της χωροφυλακής από τις φυλακές από την τουρκική συνοικία [hellip] Τα τάγmicroατα ευζώνων σταmicroάτησαν την αντίσταση Κοντά στο σπίτι microας βρισκόταν το γήπεδο του αθλητικού οmicroίλου Απόλλων Σmicroύρνης εκεί είχε στρατοπεδεύσει ελληνικός στρατός Η microητέρα microου από ενθουσιασmicroό κι αγάπη για τα νέα παλικάρια microού έδινε και τους πήγαινα microαζί microε άλλα παιδιά διάφορα εκλεκτά τρόφιmicroαraquo

Ο Μητροπολίτης Σmicroύρνης Χρυσόστοmicroος ευλογεί τους Έλληνες στρατιώτες

Έλληνες στρατιώτες microετά την απόβασή τους παρελαύνουν στην προκυmicroαία της Σmicroύρνης στις 251919

Ποιο γεγονός γιορτάζουν οι Έλληνες [529] amp [530]

Έφτασε η ώρα Η Ελλάδα ανέ-λαβε microε απόφαση του Συνε-δρίου της Ειρήνης να καταλά-βει τη Σmicroύρνη για να εξασφα-λίσει την τάξη Οι οmicroογενείς κατανοούν ότι η απόφαση αυ-τή πάρθηκε γιατί στη συνεί-δηση αυτών που διευθύνουν το Συνέδριο ήδη έχει αποφασιστεί η Ένωση της Σmicroύρνης microε την Ελλάδα

ΙΙ Ο ελληνισmicroός της Μικράς Ασίας

Μαρτυρία της Έλλης Βαλσαmicroάκη laquo∆ιαβάζαmicroε ταχτικά ελληνικές εφη-microερίδες στο σπίτι microας Είχαmicroε δυο φορές τη βδοmicroάδα ταχυδροmicroείο Τε-τάρτη και Παρασκευή Πήγαινε το αmicroάξι microας στο Αδραmicroύττι και έπαιρ-νε το ταχυδροmicroείο Μας έστελναν απrsquo τη Σmicroύρνη την lsquoΑmicroάλθειαrsquo και απrsquo την Πόλη τον lsquoΤαχυδρόmicroοrsquo και το lsquoΝεολόγοrsquo Είχαmicroε microεγάλη επαφή microε την Πόλη Κάναmicroε λαδεmicroπόριο Είχαmicroε αντι-προσώπους στην Πόλη [hellip] Πήγαινε ταχτικά ο πατέρας microου εκεί καmicroιά φορά micro έπαιρνε κι εmicroένα microαζί τουraquo

Ποια τύχη επιφυλάσσουν οι Σύmicromicroαχοι στην Οθω-microανική Αυτοκρατορία

Με ποιες προσδοκίες η Ελλάδα εκστρατεύει στη Μικρά Ασία και ποια εί-ναι η έκβαση της εκ-στρατείας

σύνθεση

538 Παρατηρώ τις πηγές και ση-microειώνω όσες πληροφορίες σχετίζονται microε την ελληνική παρουσία στη Μικρά Ασία [534-538]

Το ελληνικό σχολείο (Ευαγγελική Σχολή) και ο ναός του Αγί-ου Γεωργίου στη Σmicroύρνη

Κάρτα των αρχών του 20ού αιώνα

Το ελληνικό σχολείο (Φροντιστήριο) Τραπεζούντας Κάρτα των αρχών του 20ού αιώνα

∆ρόmicroος microε ελληνικό καφενείο στην Πρίγκιπο Κάρτα των αρχών του 20ού αιώνα

Χορός Ποντίων στην Τραπεζούντα Κάρτα των αρχών του 20ού αιώνα

5 Οι τελικές ρυθmicroίσεις τα σύνορα και η ανταλλαγή πληθυσmicroών

ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ microικρασιατική καταστρο-φή ονοmicroάζεται η ελληνική ήττα στη Μικρασία ανταλλαγή πληθυσmicroών η παράλληλη microετακίνηση πληθυσmicroών από τον τόπο κατοικίας τους microετά από διεθνή συmicroφωνία πρόσφυγες άνθρωποι που υποχρεώνο-νται να εγκαταλείψουν την πατρίδα τους καταυλισmicroοί πρόχειρες και προσωρινές εγκαταστάσεις για τη στέγα-ση προσφύγων σεισmicroοπα-θών κλπ οικισmicroοί microόνιmicroες εγκαταστάσεις κα-τοίκων έξοδος η φυγή των Ελλήνων από τη Μικρά Ασία

Με την ήττα των ελληνικών στρατιωτικών δυνάmicroεων στη Μικρά Ασία το 1922 και τη Μικρασιατική Καταστροφή επανέρχονται σε συζήτηση τα σύνορα Ελλάδας και Τουρ-κίας Επίσης τίθεται σε συζήτηση το θέmicroα των microουσουλmicroανικών πληθυσmicroών που ζουν στην Ελλάδα καθώς και των ορθόδοξων πληθυσmicroών που ζουν στην Τουρκία Τα ζητήmicroατα αυτά ρυθmicroίζονται τελικά microε τη Συνθήκη της Λωζάννης η οποία υπογράφεται το 1923

Με τη Συνθήκη της Λωζάννης αποφασίζεται η ανταλλαγή πληθυσmicroών ανάmicroεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία Έτσι microετακινούνται στην Ελλάδα περίπου 1200000 Έλληνες ορθόδοξοι που κατοικούν στη Μικρά Ασία και αντίστοιχα 500000 microουσουλmicroάνοι που κατοικούν στην Ελλάδα microετακινούνται στην Τουρκία Εξαιρούνται από την ανταλλαγή microόνο οι χριστιανοί που ζουν στην Κωνσταντινούπολη στην Ίmicroβρο στην Τένεδο καθώς και οι microουσουλmicroάνοι της δυτικής Θράκης

Με την ανταλλαγή των πληθυσmicroών πολλοί άνθρωποι φεύγουν οριστικά από τις πατρί-δες τους Μεγάλος αριθmicroός προσφύγων κινείται προς τον Πειραιά τη Θεσσαλονίκη το Βόλο την Αθήνα Η εγκατάστασή τους στην Ελλάδα παρουσιάζει microεγάλες δυσκολίες Η στέγαση και η περίθαλψή τους αποτελούν τα πρώτα προβλήmicroατα τα οποία ζητούν λύση Μένουν προσωρινά σε καταυλισmicroούς και αργότερα δηmicroιουργούνται οικισmicroοί για τη στέγαση των προσφύγων

Η παρουσία των προσφύγων στο ελληνικό κράτος ενισχύει τόσο τον πληθυσmicroό των πόλεων όσο και τον αγροτικό πληθυσmicroό της χώρας Με τον πολιτισmicroό τους το microορφωτικό επίπεδό τους και την εργατικότητά τους βοηθούν σηmicroαντικά στην ανάπτυξη του κράτους

Μετά την είσοδο των τουρκικών στρατευmicroάτων στη Σmicroύρνη οι Έλληνες της περιοχής προσπαθούν microε κάθε τρόπο να φύγουν (Αύγουστος 1922)

Περιγράφω την κατάσταση που επικρατεί στο λιmicroάνι της Σmicroύρνης microετά τη Μικρασιατική Καταστροφή [539]

Συνθήκη της Λωζάννης ανταλλαγή πληθυσmicroών microεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας

καταστροφή της Σmicroύρνης έξοδος των Ελλήνων από τη Μικρά Ασία

1922 1923 1923-1925

Ι Οι συνθήκες της εξόδου των Ελλήνων

Μαρτυρία του Α Μυκονιάτη από τον Ατζανό κοντά στην Πέργαmicroο laquoΕmicroείς οι άλλοι περιmicroέναmicroε τρεις microέρες ώσπου microπήκαmicroε σε καΐκια και microπαρκάραmicroε για τη Μυτιλήνη Ώσπου να πατήσει το ποδάρι του ο τούρκικος στρατός στο χωριό άρα-ζαν καΐκια και microας παίρναν [hellip] Βασανιστήκαmicroε κακοκοιmicroηθήκαmicroε κακοφάγαmicroε microεγάλη συmicroφορά πά-θαmicroε Και ποιος δεν έκλαψε νε-κρούς Και ποιος δεν κακοπάθησε και ποιος δεν κλαίει ακόmicroα Μονάχα τα παιδιά που γεννήθηκαν εδώ τ ακούνε σαν ψεύτικα παραmicroύθιαraquo

Τόπος προέλευσης των προσφύγων Μικρά Ασία 626954 Θράκη 256635 Πόντος 182169 Κωνσταντινούπολη 38458 Βουλγαρία 49027 Ρωσία 58526 ∆ιάφοροι τόποι 10080 Σύνολο 1221849 Πηγή Πετσάλης Α Η δηmicroοσιονοmicroική αντιmicroετώπι-σις του προσφυγικού προβλήmicroατος Αθήνα 1930 σ 8

Μαρτυρία της ∆έσποινας Συmicroεωνί-δου από τα Κενάταλα της Καππαδο-κίας laquoΣτο ταξίδι έκανε φουρτούνα και οι γυναίκες λιγοθυmicroούσαν από το φόβο τους Άκουγες φωνές Κλάmicroατα Εγώ είχα microαζί microου τον άντρα microου τη microά-να microου και τα τρία παιδιά microου [hellip] Ευτυχώς δεν έπαθα τίποτε άφησα τα παιδιά σε microια γωνιά του βαποριού κοντά στη microάνα microου και κουβαλού-σα νερό στις λιπόθυmicroες γυναίκες Μερικοί άνθρωποι δε βάσταζαν από τα βάσανα που τράβηξαν και πέθα-ναν στο βαπόρι [hellip] Επιτέλους φτά-σαmicroε στον Πειραιά Άλλοι κατέβηκαν εκεί εmicroείς συνεχίσαmicroε το ταξίδι για την Καβάλα Μας πήγαν στο Τσινάρ Ντερέ κοντά στη σηmicroερινή Νέα Καρβάλη ∆υο χρόνια microείναmicroε εκεί κάτω από τα τσαντίρια Ο κόσmicroος αρρώσταινε και πέθαινε κάθε microέραraquo

Μελετώ τις πηγές και αναφέρω τις συνθήκες εξόδου των Ελλή-νων προσφύγων [540-542]

Σηmicroειώνω το συνολικό αριθmicroό των Ελ-λήνων προσφύγων και τους τόπους προέλευσής τους [543]

Μελετώ τις πηγές και συζητώ για τις δυσκολίες τις οποίες αντιmicroε-τωπίζουν οι Έλληνες πρόσφυγες [540-542] amp [544]

Έλληνες πρόσφυγες εγκαταλείπουν την ανατολική Θράκη

Πορεία προσφύγων προς την Ελλάδα 541

ΙΙ Η εγκατάσταση των προσφύγων

Ποιες είναι οι ρυθmicroίσεις microετά το τέλος του ελλη-νοτουρκικού πολέmicroου

Ποιες είναι οι συνέπειες των ρυθmicroίσεων για τους πληθυσmicroούς των δυο χωρών

σύνθεση

Ο Βασίλης Καλαϊτζόγλου αφηγείται laquoΟ Άγιος Βασίλειος (συνοικία του Πειραιά) τότε ήταν microια έρηmicroη περιο-χή όλο βράχια και πέτρες και το microό-νο κτίσmicroα που υπήρχε ήταν η εκ-κλησία Μέσα σε λίγο καιρό όλη η περιοχή γέmicroισε από microικρές προσφυ-γικές παράγκες που τις έφτιαχναν σι άνθρωποι microόνοι τους ∆ούλεψαν σκληρά ο παππούς σου και η γιαγιά σου για να ισοπεδώσουν τη γη και να στήσουν την παράγκα τους Ήταν χωρίς πάτωmicroα microε χώmicroα κάτω σκε-πασmicroένες άλλες microε πισσόχαρτα και άλλες microε τσίγκους και λαmicroαρίνες ∆εν ενδιαφέρθηκε κανείς να γίνει ένα σχολείο για τα παιδιά των προ-σφύγων και αυτός είναι ο λόγος που έmicroεινα και εγώ αγράmicromicroατος Οι παράγκες άρχισαν microία-microία να φεύ-γουν και ο καθένας έχτιζε το δικό του σπιτικόraquo

Μαρτυρία της Ελένης Μαναήλογλου και της Γεωργίας Μπατζόγλου από το Ικόνιο laquoΜας έφεραν στην Κέρκυρα microας έβαλαν στο φρούριο στις εκεί παρά-γκες [hellip] Στην αρχή δεν ταιριάζαmicroε microε τους Κερκυραίους Άλλες συνή-θειες αυτοί άλλες συνήθειες εmicroείς Γλώσσα δεν ξέραmicroε δεν microπορούσα-microε να συνεννοηθούmicroε microαζί τους Με-τά όmicroως τα φτιάξαmicroε Πολλά συνοι-κέσια έγιναν Κερκυραίοι πήραν προσφυγοπούλεςraquo

Προσωρινή εγκατάσταση προσφύγων στην Ελλάδα

Αγγελία της εποχής Εφηmicroερίς των Βαλκανίων (1291922)

Προσφυγικός καταυλισmicroός στη Θεσσαλονίκη

Συζητώ για τις σχέσεις των προσφύγων microε τον ντόπιο πληθυσmicroό [548]

Περιγράφω τις συνθήκες ε-γκατάστασης των προσφύγων στην Ελλάδα [545-547]

Ποιο είναι το θέmicroα της αγγελίας [549]

ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ microαζική παραγωγή η βιοmicroηχανική παραγωγή προϊόντων που γίνεται σε εργοστάσια και βιοτεχνίες ∆ικτατορία πολιτικό σύστηmicroα διακυ-βέρνησης που ανατρέπει το δηmicroοκρατικό πολίτευmicroα και επιβάλλει microε στρατιωτικά microέσα την εξουσία του φασιστικό κόmicromicroα το κόmicromicroα που ιδρύει ο Μ Μουσολίνι στην Ιταλία το 1919 Όταν αναλαmicroβάνει την εξουσία το 1922 κατα-λύει τους δηmicroοκρατικούς θεσmicroούς και περιορίζει τα ατοmicroικά δικαιώmicroατα ναζιστικό κόmicromicroα το κόmicromicroα που ιδρύει το 1919 ο Α Χίτλερ και κατέ-χει την εξουσία στη Γερmicroα-νία από το 1933 ως το 1945 Σταδιακά καταργεί τις δηmicroοκρατικές ελευθερί-ες διαλύει τα κόmicromicroατα δολοφονεί τους πολιτικούς του αντιπάλους και εξολο-θρεύει τους Εβραίους

Μετά το τέλος του Α΄ Παγκόσmicroιου Πολέmicroου ο κόσmicroος προσπαθεί να ξαναβρεί τους φυσιολο-γικούς ρυθmicroούς ζωής Οι οικονοmicroίες των βιοmicroηχανικών χωρών σταδιακά βελτιώνονται Τα εργο-στάσια προχωρούν σε microαζική παραγωγή προϊόντων Οι τεράστιες όmicroως ποσότητες βιοmicroηχανι-κών προϊόντων δεν microπορούν να απορροφηθούν στις αγορές Όταν το 1929 ξεσπά microεγάλη οικο-νοmicroική κρίση στις ΗΠΑ η κατάσταση επηρεάζει και τις υπόλοιπες χώρες του κόσmicroου

Η διεθνής οικονοmicroική κρίση επηρεάζει και την κοινωνία Μεγάλος αριθmicroός εργατών και υπαλλήλων microένει άνεργος και οι περισσότεροι πολίτες αντιδρούν microε πορείες διαδηλώσεις και απεργίες Πολλά δηmicroοκρατικά πολιτεύmicroατα κάτω απrsquo αυτήν την πίεση σταδιακά καταρρέ-ουν Τα διαδέχονται δικτατορίες Στην Ιταλία το φασιστικό κόmicromicroα και στη Γερmicroανία το ναζιστικό κόmicromicroα καταλαmicroβάνουν την εξουσία

Η Ελλάδα κατά το Μεσοπόλεmicroο την περίοδο δηλ microεταξύ του πρώτου και του δεύτερου Παγκόσmicroιου πολέmicroου αντιmicroετωπίζει διάφορα εσωτερικά ζητήmicroατα αλλά επηρεάζεται και από τις διεθνείς εξελίξεις Η χώρα διανύει microια περίοδο microεγάλης βιοmicroηχανικής ανάπτυξης κυρίως microε ξένες επενδύσεις Με εξωτερικούς δανεισmicroούς και βαριά φορολογία γίνεται προσπάθεια να αντιmicroετωπιστούν τα οικονοmicroικά προβλήmicroατα

Οι συνθήκες διαβίωσης για το microεγαλύτερο microέρος του πληθυσmicroού είναι δύσκολες Η ανερ-γία τα χαmicroηλά ηmicroεροmicroίσθια οι ανυπόφορες συνθήκες εργασίας και η έλλειψη ασφάλισης έχουν ως αποτέλεσmicroα microεγάλες απεργιακές κινητοποιήσεις από τους εργαζόmicroενους Μέσα σrsquo αυτό το κλίmicroα ξεσπούν κυβερνητικές κρίσεις και εκδηλώνονται στρατιωτικά πραξικοπήmicroατα Το 1936 ο Ιωάννης Μεταξάς καταλύει το Σύνταγmicroα και επιβάλλει δικτατορία

Χάρτης της Ευρώπης στο Μεσοπόλεmicroο

Παρατηρώ το χάρτη και αναφέρω τα κράτη microε φα-σιστικό ναζιστικό ή δικτατορικό καθεστώς [550]

επιβολή ∆ικτατορίας στην Ελλάδα

από τον Ι Μεταξά

άνοδος του Μπενίτο Μουσολίνι στην εξουσία

παγκόσmicroια οικονοmicroική κρίση

1922 1929 1936 1933

άνοδος του Αδόλφου Χίτλερ στην εξουσία

Ι Η διεκδίκηση της γυναικείας ψήφου

Ποιες microορφές δρά-σης αναπτύσσουν οι γυναίκες της εποχής για να προωθήσουν τα αιτήmicroατά τους [552] amp [553]

Για ποιους λόγους οι γυναίκες διεκδικούν το δικαίωmicroα της ψήφου [551]

Γνωρίζω τη ζωή και τη δράση microιας προσωπικότητας του ελληνικού γυναικείου κινήmicroατος [554]

laquoΌταν ζητούmicroε ισότητα δε ζη-τούmicroε καmicroιά χάρη κανένα προνόmicroιο Έχοmicroε την αξίωση πως είmicroαστε microέλη της κοινωνί-ας ισότιmicroα microε τους άντρες ότι microε την εργασία microας είτε την επαγγελmicroατική είτε την οικο-κυρική συmicroβάλλοmicroε όσο και ο άντρας στην οικονοmicroική οργά-νωση του κοινωνικού συνόλου και πρώτ απ όλα είmicroαστε άν-θρωποι και ύστερα γυναίκες εποmicroένως πρέπει να microας ανα-γνωριστεί το δικαίωmicroα να ρυθ-microίζοmicroε όπως εmicroείς νοmicroίζοmicroε καλό τη ζωή microας και γιrsquo αυτό να έχοmicroε και γνώmicroη στη ρύθ-microιση του κρατικού οργανι-σmicroούhellipraquo Ο Αγώνας της Γυναίκας Ε80 (1928) σ 1-2 του κράτους

Θεοδωροπούλου Αύρα (1880-1963) Γεννιέται στην Αδριανούπολη Είναι microουσικός και εργάζεται ως καθηγήτρια πιάνου Αναπτύσσει microεγάλη κοινωνική δράση και προσφέρει τις υπηρεσίες της στους Βαλκανικούς πολέmicroους Συmicroβάλλει αποφασιστικά microε τους αγώνες της στην διάδοση των ιδεών του γυναικείου κινήmicroατος Το 1920 ιδρύει το laquoΣύνδεσmicroο για τα δικαιώmicroατα της γυναίκαςraquo και είναι πρόεδρός του έως το 1957 Εκδίδει το δελτίο (περιοδικό) του Συνδέσmicroου microε τίτλο laquoΟ Αγώνας της Γυναίκαςraquo (1923-1936) Πεθαίνει στην Αθήνα το 1963

Ενηmicroερωτικό φυλλάδιο του laquoΣυνδέσmicroου για τα δικαιώmicroατα της γυναίκαςraquo

Εξώφυλλο του περιοδικού Ελληνίς Μάρτιος 1921

Θεοδωροπούλου Αύρα (1880-1963)

ΙΙ Το εργατικό κίνηmicroα

Ποια είναι τα χαρακτη-ριστικά γνωρίσmicroατα του Μεσοπολέmicroου

Με ποιους τρόπους αγω-νίζονται οι άνθρωποι για τα δικαιώmicroατα τους

σύνθεση

Εργατικές κινητοποιήσεις στο Μεσοπόλεmicroο

1920 απεργία σιδηροδροmicroικών 1923 απεργίες σε όλη τη χώρα πανελ-

λαδική γενική απεργία τον Αύ-γουστο

1924 αιmicroατηρά επεισόδια σε βάρος απεργών

1925 απεργία σιδηροδροmicroικών εργα-τών ηλεκτρισmicroού - αεριόφωτος και ναυτεργατών

1928 αιmicroατηρή καταστολή (βίαιος τερ-microατισmicroός) της απεργίας των κα-πνεργατών στην Ανατολική Μακεδονία και Θράκη

1929 απεργία εργατών φωταερίου 1934 απεργία σιδηροδροmicroικών 1936 αιmicroατηρά επεισόδια σε βάρος

απεργών στη Θεσσαλονίκη το Βό-λο και την Καλαmicroάτα πανελλαδι-κή γενική απεργία το Μάιο

ΞΑΝΘΗ Μάρτιος (του ανταποκριτού microας) ndash Φρικτές είναι οι συνθήκες κάτω από τις οποίες εργά-ζονται οι εργάται στο εργοστάσιο (τσιγάρων) Αρδίτη και αληθινά άθλιες είναι των εργατριών και microικρών παιδιών Κοριτσάκια 10-14 χρονών εργάζονται για 8-12 δραχ την ηmicroέρα Η κατάσταση αυτή καθώς και η συστηmicroατική άρνηση του εργοστασιάρχη να δεχτεί οποιοδήποτε αίτηmicroα των εργατών του εργοστασίου του ανάγκασε τους τελευταίους να απεργήσουν Εφ Ριζοσπάστης (27-2831927)

∆ιαδήλωση απεργών στη Θεσσαλονίκη Μάιος 1936

Συγκέντρωση εργατικών σωmicroατείων για τον εορτασmicroό της ερ-γατικής Πρωτοmicroαγιάς στον Πειραιά (1930) Με ποιο τρόπο διεκδικούν οι

εργαζόmicroενοι τα αιτήmicroατά τους κατά το Μεσοπόλεmicroο [555]

Ποιες είναι οι συνθήκες εργα-σίας στο εργοστάσιο Αρδίτη και microε ποιον τρόπο αντιδρούν οι εργαζόmicroενοι και οι εργαζόmicroενες σ΄ αυτές [557]

Γιορτάζεται σήmicroερα η εργατική Πρωτοmicroαγιά Με ποιον τρόπο [556]

Ποια σκηνή από τη διαδήλωση απεργών στη Θεσσαλονίκη το 1936 αποτυπώνεται στη φω-τογραφία [558]

7 Ο Β Παγκόσmicroιος πόλεmicroος

ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ τελεσίγραφο έγγραφο microε το οποίο οι Ιτα-λοί ζητούν να τους παραδο-θεί η Ελλάδα χωρίς πόλεmicroο στρατόπεδα συγκέντρω-σης χώροι αναγκαστικής εργα-σίας και εκτέλεσης ανθρώ-πων κατά τη διάρκεια του ναζιστικού καθεστώτος Χιροσίmicroα Ναγκασάκι πόλεις της Ιαπωνίας Ολοκαύτωmicroα ο αφανισmicroός microεγάλου αριθ-microού ανθρώπων Εδώ η εξό-ντωση του Εβραίων από το ναζιστικό καθεστώς

Κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέmicroου η ναζιστική κυβέρνηση της Γερmicroανίας και η φα-σιστική κυβέρνηση της Ιταλίας δηmicroιουργούν απειλητική κατάσταση στην Ευρώπη Κατα-λύουν το δηmicroοκρατικό πολίτευmicroα και προχωρούν σε βίαιες προσαρτήσεις ξένων εδαφών O Α Χίτλερ το 1938 αναγκάζει την Αυστρία να ενωθεί microε τη Γερmicroανία ενώ το 1939 η Γερmicroανία εισβάλλει στην Τσεχοσλοβακία Η Ιταλία microε ηγέτη τον Μ Μουσολίνι κατα-λαmicroβάνει την Αλβανία το 1939 Οι δυο ∆υνάmicroεις συmicromicroαχούν και σχηmicroατίζουν τον Άξο-να Η Γαλλία και η Αγγλία αντιδρούν και σχηmicroατίζουν τη δική τους συmicromicroαχία για να α-ντιmicroετωπίσουν τις ∆υνάmicroεις του Άξονα

Με την εισβολή των Γερmicroανών στην Πολωνία το 1939 ξεκινά ο Βrsquo Παγκόσmicroιος πόλε-microος στην Ευρώπη Με τον Άξονα συmicromicroαχεί και η Ιαπωνία ενώ microε τις Συmicromicroαχικές αγγλο-γαλλικές ∆υνάmicroεις συντάσσονται κατά την εξέλιξη του πολέmicroου η Ρωσία και οι ΗΠΑ Ο πόλεmicroος γίνεται γρήγορα παγκόσmicroιος

Η Ελλάδα microπαίνει στον πόλεmicroο στις 28 Οκτωβρίου 1940 όταν απαντά αρνητικά στο τελεσίγραφο του Μουσολίνι Οι Έλληνες το 1940-1941 αποmicroακρύνουν τα ιταλικά στρατεύmicroατα από τα ελληνοαλβανικά σύνορα σηmicroειώνοντας σηmicroαντικές νίκες

Ο Β΄ Παγκόσmicroιος πόλεmicroος τελειώνει το 1945 microε νίκη των Συmicromicroαχικών ∆υνάmicroεων Στα στρατόπεδα συγκέντρωσης και στα πεδία των microαχών χάνουν τη ζωή τους εκατοmicro-microύρια άνθρωποι Μεγάλες καταστροφές προκαλούνται Η ρίψη της ατοmicroικής βόmicroβας στη Χιροσίmicroα και το Ναγκασάκι και το Ολοκαύτωmicroα των Εβραίων αποτελούν από τις τρα-γικότερες στιγmicroές αυτού του πολέmicroου

Αναφέρω τα αντίπαλα στρατόπεδα κατά το Β΄ Πα-γκόσmicroιο πόλεmicroο [559]

ρίψη της πρώτης ατοmicroικής βόmicroβας στη Χιροσίmicroα

έναρξη του Β΄ Παγκόσmicroιου

πολέmicroου

Ελληνοϊταλικός πόλεmicroος

τέλος του Β΄ Παγκόσmicroιου

πολέmicroου

1939 1940-1941

Απελευθέρωση της Ελλάδας

1945 1944 681945

Χάρτης των αντίπαλων στρατοπέδων του Β΄ Παγκόσmicroιου πολέmicroου

Ι Η Ελλάδα στον πόλεmicroο του 1940

Απόσπασmicroα από laquo Το Άξιον Εστίraquo του Ο Ελύτη

laquoΝύχτα πάνω στη νύχτα βαδίζαmicroε ασταmicroάτητα ένας πίσω απ τον άλλο ίδια τυφλοί Με κόπο ξεκολλώντας το ποδάρι από τη λάσπη όπου φορές εκατοβούλιαζε ίσαmicroε το γόνα-το Επειδή το πιο συχνά ψιχάλιζε στους δρόmicroους έξω κα-θώς microες στην ψυχή microας Και τις λίγες φορές όπου κάναmicroε στάση να ξεκουραστούmicroε microήτε που αλλάζαmicroε κουβέντα microονάχα σοβαροί κι αmicroίλητοι φέγγοντας micro ένα microικρό δαδί microία-microία εmicroοιραζόmicroασταν τη σταφίδα Ή φορές πάλι αν ήταν βολετό λύναmicroε βιαστικά τα ρούχα και ξυνόmicroασταν microε λύσσα ώρες πολλές όσο να τρέξουν τα αίmicroατα Τι microας είχε ανέβει η ψείρα ως το λαιmicroό κι ήταν αυτό πιο κι απ την κούραση ανυπόφερτο Τέλος κάποτε ακουγότανε στα σκοτεινά η σφυρίχτρα σηmicroάδι ότι κινούσαmicroε και πάλι σαν τα ζα τραβούσαmicroε microπροστά να κερδίσουmicroε δρόmicroο πριχού ξηmicroερώσει και microας βάλουνε στόχο τ αεροπλάναraquo

Ελύτης Ο Το άξιον εστί Ίκαρος Αθήνα 1979 σ 30

Σχολιάζω τον τίτλο της αφίσας [562]

Γελοιογραφία του Ίλιγκγουορθ σε αγγλική ε-φηmicroερίδα (1940) Αφίσα του Κ Γραmicromicroατόπουλου (1940-1941)

Πώς αναγγέλλεται στον Τύπο της εποχής η έναρξη του Ελλη-νοϊταλικού πολέmicroου [560]

Από το πρωτοσέλιδο της εφηmicroερίδας Ασύρmicroατος (28101940)

Συζητώ για τις δυσκολίες τις οποίες αντιmicroετωπίζουν οι Έλλη-νες στρατιώτες στο microέτωπο του πολέmicroου [561]

Πώς απεικονίζει ο γελοιογράφος την εξέλι-ξη των στρατιωτικών επιχειρήσεων στο αλ-βανικό microέτωπο [563]

ΙΙ Οι καταστροφές του Β΄ Παγκόσmicroιου πολέmicroου

Η κατεστραmicromicroένη πόλη της Χιροσίmicroα microετά τη ρίψη της πρώ-της ατοmicroικής βόmicroβας (681945)

Ανθρώπινες απώλειες στο Β Παγκόσmicroιο πόλεmicroο

χώρες απώλειες στρατιωτών

απώλειες αmicroάχων

Σύmicromicroαχοί Σοβιετική Έ-νωση

9000000 19000000

Πολωνία 124000 6000000 Γιουγκοσλαβία 305000 1200000 Γαλλία 214000 350000 Ελλάδα 89000 325000 Τσεχοσλοβακία 10000 215000 Ολλανδία 200000 Βρετανία 265000 93000 Βέλγιο 12000 76000 Άξονας Γερmicroανία 3500000 780000 Ουγγαρία 200000 290000 Ρουmicroανία 300000 200000 Ιταλία 243000 153000 Βουλγαρία 10000 10000 Φινλανδία 82000 2000 Πηγή Davies N Europe A History Pim-lico Λονδίνο 1997 σ 1328

Ποιες είναι οι αιτίες του Β΄ Παγκόσmicroιου πολέ-microου

Ποιες είναι οι συνέπειες του Β΄ Παγκόσmicroιου πο-λέmicroου

σύνθεση

Πολωνοί Εβραίοι της Βαρσοβίας οδηγούνται από Γερmicroανούς στρατιώτες σε στρατόπεδο συγκέντρωσης (1943)

Αναφέρω τις ανθρώπινες απώ-λειες για κάθε χώρα κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκόσmicroιου πο-λέmicroου [565]

Συζητώ για τις συνέπειες των βοmicroβαρδισmicroών στη ζωή των κα-τοίκων του Βερολίνου και της Χιροσίmicroα [566] amp [567]

Βοmicroβαρδισmicroός του Βερολίνου από τις Συmicromicroαχικές ∆υνάmicroεις (Απρίλιος 1945)

Ποιες καταστροφές εικονίζονται [566] amp [567]

Σε ποιο γεγονός αναφέρεται η φωτογραφία [564]

8 Κατοχή Αντίσταση και Εmicroφύλιος πόλεmicroος

ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ microάχη της Κρήτης microάχη microεταξύ των υπερασπι-στών της Κρήτης και των Γερmicroανών εισβολέων (Μάιος 1941) ΕΑΜ Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο Ιδρύεται το Σε-πτέmicroβριο του 1941 Ε∆ΕΣ Εθνικός ∆ηmicroοκρατικός Ελ-ληνικός Σύνδεσmicroος Ιδρύε-ται τον Οκτώβριο του 1941 ΕΚΚΑ Εθνική και Κοινωνική Απε-λευθέρωση Ιδρύεται τον Απρίλιο του 1943 αντίποινα οι καταστροφές οικισmicroών και οι εκτελέσεις ανθρώπων από τους Γερmicroανούς microετά από αντιστασιακές ενέργειες των Ελλήνων δηmicroοκρατικός στρατός έτσι ονοmicroάζεται ο στρατός που συγκροτείται στη διάρ-κεια του Εmicroφύλιου πολέmicroου από microέλη του ΕΑΜ

Τον Απρίλιο του 1941 microετά την αποτυχία των Ιταλών γερmicroανικά στρατεύmicroατα εισβάλ-λουν στην Ελλάδα Παρά την αντίσταση των Ελλήνων η οποία κορυφώνεται στη microάχη της Κρήτης τα γερmicroανικά στρατεύmicroατα αρχικά αλλά και τα βουλγαρικά και ιταλικά στη συνέ-χεια καταλαmicroβάνουν τη χώρα και διορίζουν Κυβέρνηση Κατοχής

Απέναντι σrsquo αυτή την τριπλή κατοχή οργανώνεται η αντίσταση των Ελλήνων microε τη δη-microιουργία του ΕΑΜ αλλά και microικρότερων αντιστασιακών οργανώσεων όπως του Ε∆ΕΣ και της ΕΚΚΑ Οι κατακτητές οργανώνουν αντίποινα στις αντιστασιακές δράσεις Η πείνα η τροmicroοκρατία το κάψιmicroο ολόκληρων χωριών και οι microαζικές εκτελέσεις κυριαρχούν κατά τη διάρκεια της Κατοχής στην Ελλάδα

Στις αρχές του 1944 ενώ η απελευθέρωση της Ελλάδας πλησιάζει οι αντιθέσεις ανάmicroεσα στις πολιτικές δυνάmicroεις microεγαλώνουν Οι αντιθέσεις αυτές εκφράζονται microε συγκρούσεις ανάmicroε-σα στις αντιστασιακές οργανώσεις Η απελευθέρωση βρίσκει έτσι την Ελλάδα χωρισmicroένη στα δύο Από τη microια microεριά είναι το ΕΑΜ το οποίο από το Μάρτιο του 1944 έχει σχηmicroατίσει την laquoΚυβέρνηση του Βουνούraquo Από την άλλη βρίσκεται η εξόριστη ελληνική Κυβέρνηση του βασι-λιά ο Ε∆ΕΣ και η ΕΚΚΑ Η Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας η οποία σχηmicroατίζεται από τις δύο παραπάνω κυβερνήσεις δεν καταφέρνει να αποτρέψει τον Εmicroφύλιο πόλεmicroο που ξεσπά το 1946 ανάmicroεσα στο δηmicroοκρατικό στρατό και την κυβέρνηση

Τον Οκτώβριο του 1949 ο Εmicroφύλιος πόλεmicroος ολοκληρώνεται microε την ήττα του δηmicroοκρατι-κού στρατού πολλές χιλιάδες θύmicroατα και microεγάλες καταστροφές

Το χειmicroώνα του 1941-1942 η πείνα προκαλεί χιλιάδες θύ-microατα στις πόλεις της Ελλάδας και ιδιαίτερα στην Αθήνα

Ξυλογραφία της Λ Μαγγιώρου (1943)

Παρατηρώ την πηγή και συζητώ για τις επιπτώσεις της Κατοχής στη ζωή των κατοίκων της Αθήνας [568]

Εmicroφύλιος πόλεmicroος συγκρότηση Κυβέρνησης

Εθνικής Ενότητας

συγκρότηση της laquoΚυβέρνησης του Βουνούraquo

ο Γεώργιος Παπανδρέου πρωθυπουργός της εξό-ριστης Κυβέρνησης

Κατοχή Αντίσταση

1946-19449 Οκτώβριος 1944 Μάρτιος 1944 Απρίλιος 1944 1941-1944

Ι Η Εθνική Αντίσταση

laquoΤα βράδια όmicroως σαν θα rsquoπε-φταν να κοιmicroηθούν θrsquo άρχιζαν να θυmicroούνται ένα σωρό θα κου-βέντιαζαν για κείνα τα χρόνια και θα rsquoτανε σαν να microη γέρασαν ποτέ Θυmicroάσαι τούτο θυmicroάσαι κείνο θα rsquoλεγανhellip θυmicroάσαι τον Γιάννη τον ψηλό τον Πέτρο Θυmicroάσαι που παραλίγο να πέ-σουmicroε σε microπλόκο και πηδήξαmicroε τον τοίχο λίγο πιο πάνω από το Γαλλικό Ινστιτούτο Θυmicroάσαι που έχασα το πέδιλό microου στη διαδήλωση και microε πειράζανε τα παιδιά ότι οι Γερmicroανοί ζητούν τη σταχτοπούταraquo Ζέη Α Αρβυλάκια και γόβες Κέδρος Αθήνα 1975 σ 46

Ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοπόταmicroου microε τη συmicromicroετοχή των αντιστασιακών οργανώσεων ΕΑΜ και Ε∆ΕΣ (1942)

Έλληνες φοιτητές και Ελληνίδες φοιτήτριες αντιστέκονται στους Γερmicroανούς κατακτητές Παράνοmicroο έντυπο της Κατοχής

∆ιαδήλωση στους δρόmicroους της Αθήνας microε αφορmicroή τον εορτασmicroό της 25ης Μαρτίου (1942)

Πώς συmicroβολίζεται ο κα-τακτητής τον οποίο προσπαθούν να αποmicroα-κρύνουν οι Έλληνες [569]

Ποιες είναι οι microορφές α-ντίστασης των Ελλήνων εναντίον των κατακτητών [569-572]

Ποιες οmicroάδες πληθυσmicroού συmicromicroετέχουν στην Εθνική Αντίσταση [569-572]

ΙΙ Ο Εmicroφύλιος πόλεmicroος

Ποιες συνθήκες επικρα-τούν στην Ελλάδα τα χρόνια της Κατοχής

Για ποιο λόγο ο πόλεmicroος microετά την απελευθέρωση της Ελλάδας ονοmicroάζεται Εmicroφύλιος

σύνθεση

Μαρτυρία της ∆ Ράπτη από το χω-ρίο Ζιάκα Γρεβενών laquoΤο κανε κι ο ένας κι ο άλλος οι δι-κοί microας δεν ήταν ξένοι Τώρα έγινε εmicroφύλιος πόλεmicroος δεν ήταν ξένοι α-ναmicroεταξύ microας έγινε Ο αδελφός microου ο Αντρέας αντάρτης ο Θόδωρος αντάρ-της η Βάγια η αδελφή microου ανταρτίνα Και ο Γιάννης ο άλλος αδελφός microου ήταν στρατό τον καλούσε η ηλικία Τώρα πολεmicroούνταν ο ένας microε τον άλ-λον αδέλφια microε αδέλφια είmicroασταν microια χαρά Και τραυmicroατίστηκαν και οι δυο Και τα δυο τ αδέλφια Ο Γιάννης άπου ήταν στρατό τραυmicroατίστηκε πέντε microή-νες στο νοσοκοmicroείο έκανε τραυmicroατίζε-ται και ο Θόδωρος εδώ Τώρα ο πατέ-ρας microου πού να πάει ο καηmicroένος microε τη microάνα [hellip] Τη microια τη microέρα πάει στα Γρεβενά να δει εκείνο τον αδελφό microου το microεγαλύτερο την άλλη την ηmicroέρα έπρεπε να πάει απάνω στο βουνό να δει τον άλλον Όχι εδωέ microακριά Τέ-τοια τραβήξαmicroεraquo

Ο Γ Παπανδρέου αναλαmicroβάνει πρωθυπουργός της εξόριστης Κυβέρνησης στη Μέση Ανατολή τον Απρίλιο του 1944

Πόσες και ποιες κυβερνή-σεις έχει η Ελλάδα λίγο πριν το τέλος της γερmicroανι-κής κατοχής [573] amp [574]

Η Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας που συγκροτείται τον Οκτώ-βριο του 1944 από εκπροσώπους της εξόριστης Κυβέρνησης και της laquoΚυβέρνησης του Βουνούraquo

Τι επιδιώκεται microε τη δηmicroιουργία της Κυβέρνη-σης Εθνικής Ενότητας [575]

Σε ποια κατάσταση αναφέρε-ται η microαρτυρία [576]

Τα microέλη της laquoΚυβέρνησης του Βουνούraquo η οποία συγκροτείται το Μάρτιο του 1944

9 Τα microεταπολεmicroικά χρόνια

ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ εδαφική ολοκλήρωση η οριστικοποίηση των συνό-ρων του ελληνικού κράτους microε την ένωση των περιοχών οι οποίες κατοικούνται από Έλληνες ανασυγκρότηση η αποκατάσταση της χώρας microετά από microια δύσκολη πε-ρίοδο όπως είναι ένας πό-λεmicroος ή microια οικονοmicroική κρίση microετανάστευση η ατοmicroική ή οmicroαδική microετα-κίνηση πληθυσmicroού στο εσω-τερικό της χώρας ή σε χώ-ρες του εξωτερικού για την εξεύρεση εργασίας αστυφιλία η τάση microετακίνησης του πληθυσmicroού των αγροτικών περιοχών στα αστικά κέντρα

Μετά το τέλος του Β΄ Παγκόσmicroιου πολέmicroου η Ελλάδα είναι εδαφικά ενισχυmicroένη microε την έ-νωση των ∆ωδεκανήσων το 1948 Έτσι πετυχαίνει την εδαφική ολοκλήρωσή της καθώς αποκτά τα οριστικά σύνορά της τα οποία έχει microέχρι σήmicroερα Έχει όmicroως να αντιmicroετωπίσει σο-βαρά πολιτικά και κοινωνικά προβλήmicroατα τα οποία δυσκολεύουν τη διαδικασία ανασυ-γκρότησής της Πολλά από αυτά σχετίζονται microε τον Εmicroφύλιο πόλεmicroο και τις επιπτώσεις του Οι Έλληνες παραmicroένουν χωρισmicroένοι σε νικητές και σε ηττηmicroένους του Εmicroφύλιου πολέmicroου και δεν έχουν τα ίδια δικαιώmicroατα Τα προβλήmicroατα αυτά υποχωρούν κατά τη διάρκεια της microετα-πολεmicroικής περιόδου καθώς γίνονται προσπάθειες για τον εκδηmicroοκρατισmicroό της χώρας

Στην πολιτική ζωή κυριαρχούν την εποχή αυτή δυο πολιτικές προσωπικότητες Ο Κων-σταντίνος Καραmicroανλής και ο Γεώργιος Παπανδρέου

Σηmicroαντικό κοινωνικό πρόβληmicroα στα microεταπολεmicroικά χρόνια είναι και η φτώχεια που επι-κρατεί στην ελληνική ύπαιθρο Μεγάλο microέρος του αγροτικού πληθυσmicroού microετακινείται στα αστικά κέντρα κυρίως στην Αθήνα για αναζήτηση εργασίας Πολλοί Έλληνες microεταναστεύ-ουν και σε χώρες του εξωτερικού αναζητώντας εργασία και microια καλύτερη ζωή

Στον οικονοmicroικό τοmicroέα αν και η γεωργία παραmicroένει ο σηmicroαντικότερος κλάδος της ελλη-νικής οικονοmicroίας δίνεται microεγάλη σηmicroασία στην ανάπτυξη της βιοmicroηχανίας Μεγάλες και microικρότερες βιοmicroηχανικές microονάδες δηmicroιουργούνται σε microεγάλες πόλεις Η δηmicroιουργία βιοmicroη-χανικών περιοχών δίπλα στα αστικά κέντρα αυξάνει και την ανοικοδόmicroηση κυρίως από τη δεκαετία του 1960 οπότε χιλιάδες ανθρώπων συγκεντρώνονται εκεί

Σταθmicroός παραγωγής ηλεκτρικού ρεύmicroατος στο Νέο Φάληρο Αττικής (1957) Μεταξύ 1955 και 1973 η παραγωγή ηλεκτρικού ρεύmicroατος

ενδεκαπλασιάζεται

Συνδέω την παραγωγή ηλεκτρικού ρεύmicroατος microε την προ-σπάθεια ανασυγκρότησης της Ελλάδας στα microεταπολεmicroικά χρόνια [577]

α ν α σ υ γ κ ρ ό τ η σ η τ η ς χ ώ ρ α ς

α σ τ υ φ ι λ ί α - micro ε τ α ν ά σ τ ε υ σ η

επιβολή στρατιωτικής δικτατορίας

τέλος Εmicroφύλιου πολέmicroου

1949 1967

Ι Η αστυφιλία στα microεταπολεmicroικά χρόνια

Αγγελία από εφηmicroερίδα της εποχής (1961) laquoΧωριατόπαιδο ζητείται δια πρατήριον βενζίνης 15-16 ετών τίmicroιον και υγιές Παρέχονται ύπνος ενδυ-microασία microισθός και τυχερά Βασιλέως Παύλου 146 Βούλα Αττικής τηλ 04412raquo

laquoΚάθησα σ ένα από τα παγκάκια εκεί κοντά ∆ίπλα microου ένα ζευγάρι από την επαρχία Όλο δείχνανε laquoΝα το σπί-τι του θείου και της θίτσας ώ πω πω να και το για-ουρτάδικου του Μήτσου και του Χίλτουν πω πω πολυκατοικίες να και τα συντριβάνια ∆εν πάmicroε σπίτι microας φέτους ας του χωριό να βγάλη σκόρο θ αγουράσουmicroε ένα ριτι-ρέraquo Αργυράκης Μ laquoΟ Λυκα-βηττός αξιοποιείταιhellipraquo εφ Ελευθερία (841962) Χίλτον ξενοδοχείο της Αθήνας

582 Περιγράφω την Αθήνα στα microεταπολεmicroικά χρόνια σύmicroφωνα microε τις πηγές [581] amp [582]

laquoΗ Ελλάδα συρρέει στην Αθήνα - για ένα microεροκάmicroατο Στην οικοδοmicroή [hellip] στις φάmicroπρικες [hellip] στον ιδιωτικό τοmicroέα που αναπτύσσεται [hellip] Είναι η εποχή της πολυκατοικίας και των θυρωρώνraquo Μπιρσίmicroη-Μαράκη Ρ Ένας αιώνας Ελ-λάδα Καστανιώτης Αθήνα 2000 σ 182

Σε ποιο φαινόmicroενο της microεταπολεmicroικής Ελλά-δας αναφέρεται ο γε-λοιογράφος [578]

Για ποιους λόγους πολλοί κάτοικοι της ε-παρχίας κατευθύνονται στην Αθήνα σύmicro-φωνα microε τις πηγές [579] amp [580]

Η πλατεία Οmicroόνοιας στην Αθήνα κατά τη δεκαετία του 1950

Γελοιογραφία του Κυρ

ΙΙ Η microετανάστευση στη Γερmicroανία

Ποια είναι τα σηmicroαντικά προβλήmicroατα τα οποία αντιmicroετωπίζει το ελληνι-κό κράτος στα microεταπο-λεmicroικά χρόνια

Ποια είναι τα κίνητρα για την εσωτερική και εξωτε-ρική microετανάστευση

σύνθεση

Έλληνας microετανάστης από την Πά-τρα αφηγείται (1970) laquoΕγώ είmicroαι στη Γερmicroανία από το 1960 Και στην Ελλάδα εργάτης ή-microουνα στα Καmicroίνια βγάζαmicroε τού-βλα Άρα για να φύγω από κει και να lsquoρθω εδώ στην ξενιτειά έπεται ότι δεν τα περνούσα και τόσο καλά στην Ελλάδα κι έψαχνα για κάτι καλύτε-ρο Και ναι microεν εδώ στη Γερmicroανία βρήκαmicroε περισσότερη δουλειά κι από microισό παπούτσι που λέει ο λόγος που είχαmicroε στην Ελλάδα εδώ απο-κτήσαmicroε τρία και τέσσερα ζευγάρια αλλά το τίmicroηmicroα είναι βαρύhellipraquo

Έλληνας microετανάστης στη Γερmicroανία αφηγείται (1971) laquoΈχω σκοπό να microείνω ακόmicroα δέκα χρόνια εδώ Τώρα δουλεύει και η γυναίκα microου κερδίζουmicroε καλά Έ-χουmicroε βρει καλό σπιτάκι το παιδί πάει στο γερmicroανικό σχολείο εmicroείς δεν έχουmicroε δυσκολίες microε τους Γερ-microανούς Έχουmicroε και φίλους [hellip] έρ-χονται στο σπίτι και συζητάmicroε Κι αυτοί έχουνε τους ίδιους καηmicroούς microόνο που είναι στην πατρίδα τους Νοmicroίζω πως εmicroείς οι ξένοι έχουmicroε κακή γνώmicroη για τους Γερmicroανούς για-τί δεν τους ξέρουmicroε δε microιλάmicroε microαζί τουςraquo

Ελληνίδα microετανάστρια microε τα παιδιά της αmicroέσως microετά την αποβίβασή της από το τρένο που τους έχει microεταφέρει στη Γερmicroανία (δεκαετία του 1960)

Έλληνες microετανάστες στη Γερmicroανία microοιράζονται το ίδιο δωmicroά-τιο (δεκαετία του 1960)

Μελετώ τις πηγές και αναφέρω τις οmicroάδες του πληθυσmicroού οι οποίες microεταναστεύουν [583-586]

Για ποιους λόγους microεταναστεύ-ουν οι Έλληνες στη Γερmicroανία κατά τη microεταπολεmicroική περίοδο σύmicroφωνα microε την πηγή [584]

Περιγράφω τις συνθήκες ζωής των Ελλήνων microεταναστών στη Γερmicroανία [585] amp [586]

10 Η στρατιωτική δικτατορία

ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ πολιτική αστάθεια όταν δεν υπάρχει σταθερό-τητα και αλλάζουν συνέχεια οι κυβερνήσεις στρατιωτική δικτατορία το καθεστώς το οποίο επι-κρατεί microε την ανατροπή του δηmicroοκρατικού πολιτεύmicroα-τος από στρατιωτικούς microε τη χρήση βίας χούντα (λέξη ισπανικής προέλευ-σης) οmicroάδα αξιωmicroατικών οι οποίοι συνωmicroοτούν για να καταλάβουν την εξουσία microε στρατιωτικό πραξικόπηmicroα

Την 21η Απριλίου 1967 microια οmicroάδα συνταγmicroαταρχών microε αρχηγό τον Γεώργιο Παπα-δόπουλο εκmicroεταλλεύεται την πολιτική αστάθεια και επιβάλλει στην Ελλάδα στρατιω-τική δικτατορία ∆ιακόπτει έτσι την πορεία της χώρας προς τον εκδηmicroοκρατισmicroό που διαmicroορφώνεται από την αρχή της δεκαετίας του 1960

Πολιτικά πρόσωπα άνθρωποι των γραmicromicroάτων αλλά και απλοί πολίτες γνωστοί για τις δηmicroοκρατικές αντιλήψεις τους γίνονται από την πρώτη στιγmicroή στόχος του καθεστώτος της χούντας Φυλακές αλλά και τόποι εξορίας όπου οδηγούνται όσοι θεωρούνται επι-κίνδυνοι για το καθεστώς γεmicroίζουν microε ανθρώπους που διώκονται για τις ιδέες τους Η χούντα καταργεί κάθε ελευθερία και ατοmicroικό δηmicroοκρατικό δικαίωmicroα του πολίτη

Οι πολίτες αντιδρούν στη δικτατορία Άλλοι φεύγουν σε χώρες του εξωτερικού και ορ-γανώνουν από εκεί την αντίσταση κατά του δικτατορικού καθεστώτος ενώ πολλοί παρα-microένουν στη χώρα και οργανώνονται για την ανατροπή του

Κορυφαία στιγmicroή αντίστασης κατά της δικτατορίας αποτελούν τα γεγονότα που έχουν σχέση microε το φοιτητικό κίνηmicroα Φοιτητές και φοιτήτριες καταλαmicroβάνουν τη Νοmicroική Σχο-λή του Πανεπιστηmicroίου Αθηνών το Φεβρουάριο του 1973 και οργανώνουν κινητοποιή-σεις στη Θεσσαλονίκη την Πάτρα και τα Ιωάννινα Η εξέγερση του Πολυτεχνείου το Νο-έmicroβριο του 1973 γίνεται γνωστή σε όλο τον κόσmicroο και επηρεάζει τη διεθνή κοινή γνώmicroη εναντίον του δικτατορικού καθεστώτος στην Ελλάδα

Η στρατιωτική δικτατορία κλονίζεται και τελικά το 1974 καταρρέει Η δηmicroοκρατία αποκαθίσταται σχηmicroατίζεται κυβέρνηση εθνικής ενότητας και πρωθυπουργός ορίζεται ο Κωνσταντίνος Καραmicroανλής

Άρmicroα microάχης στο προαύλιο της Βουλής των Ελλήνων κατά τη διάρκεια του πραξικοπήmicroατος το πρωί της 21ης Απριλίου 1967

Με ποιον τρόπο επιβάλλεται η δικτατορία στην Ελλάδα την 21η Απριλίου 1967 [587]

εξέγερση φοιτητών και φοιτητριών στο Μετσόβιο

Πολυτεχνείο

στρατιωτικό πραξικό-πηmicroα στην Ελλάδα

κατάληψη της Νοmicroικής Σχολής του Πανεπιστηmicroίου Αθηνών από

φοιτητές και φοιτήτριες

κατάρρευση του δικτα-τορικού καθεστώτος

Νοέmicroβριος 1973 2471974 2141967 Φεβρουάριος 1973

Ι Η ζωή στα χρόνια της δικτατορίας

laquoΤο δικτατορικό καθεστώς που είχε επιβάλει το πραξικόπηmicroα των συ-νταγmicroαταρχών αναστάτωσε κυριολε-κτικά του Έλληνες της Γερmicroανίας που κοντά στον πόνο της ξενιτιάς τους βασάνιζε τώρα και η αγωνία για τους δικούς τους στην Ελλάδα Ξε-σηκωmicroοί φοιτητικές ταραχές φυλα-κίσεις βασανιστήρια εξορίες και χίλια δυο άλλα που microάθαιναν τους ανησυχούσαν φοβερά microια που δεν microπορούσαν να microάθουν και λεπτοmicroέ-ρειες για το τι ακριβώς συνέβαινε Ότι microάθαιναν το microάθαιναν από τις ξένες εφηmicroερίδες Οι ελληνικές τα παρουσίαζαν όλα ρόδιναraquo Σαλούρου Β Απrsquo τη ζωή microιας microετα-νάστριας Αθήνα 1986 σ 146

Απόσπασmicroα από Βασιλικό ∆ιάταγ-microα (21η Απριλίου 1967) laquoΕν ονόmicroατι του άρθρου 91hellip Α-παγορεύονται οι δηmicroόσιες και ι-διωτικές συγκεντρώσεις hellipraquo

Γελοιογραφία του Η Σκουλά για την έλλειψη ελευθεροτυπίας (ελευθερίας του Τύπου) στα χρόνια της δικτατορίας

Περιγράφω τη ζωή των Ελλή-νων στα χρόνια της δικτατο-ρίας σύmicroφωνα microε την πηγή [591]

Πώς παρουσιάζει ο γελοιογράφος την ελευθε-ροτυπία στα χρόνια της δικτατορίας [590]

Σε ποιες απαγορεύσεις κα-τά τη διάρκεια της δικτατο-ρίας αναφέρονται οι πηγές [588] amp [589]

Πώς παριστάνει ο δηmicroιουργός της αφίσας την Ελλάδα (GRECE) κατά τη διάρκεια της δικτατορίας [592]

591 Αφίσα ανώνυmicroου δηmicroιουργού η οποία κυκλοφορεί στην Ευρώπη στα χρόνιας της στρατιωτικής δικτατορίας

Απόσπασmicroα από δηmicroοσίευmicroα ε-φηmicroερίδας της εποχής laquoΤο Στρατοδικείον της Θεσσαλονί-κης κατεδίκασε [hellip] τον Κ∆ εις τετραετή φυλάκιση διότι επώλησεν δίσκο του Θεοδωράκη του οποίου η microουσική είναι απαγορευmicroένηraquo

ΙΙ Η εξέγερση των φοιτητών και των φοιτητριών

Με ποιους τρόπους προ-σπαθεί να κυριαρχήσει το δικτατορικό καθεστώς

Ποια είναι η σηmicroασία της εξέγερσης του Πολυτε-χνείου το 1973

σύνθεση

Μηνύmicroατα του ραδιοφωνικού σταθmicroού που λειτουργεί παράνοmicroα στο χώρο του Πολυτεχνείου laquoΕδώ Πολυτεχνείο Εδώ Πολυτεχνείο σάς microιλά ο ελεύθερος ραδιοφωνικός σταθmicroός των ελεύθερων αγωνιζόmicroενων φοιτητών των ελεύθερων αγωνιζόmicroενων Ελλήνωνhellipraquo laquoΑυτή τη στιγmicroή δεκάδες χιλιάδες λαού έχουν κατακλύσει σε microεγάλη ακτίνα γύρω από το Πολυτε-χνείο όπου βρισκόmicroαστε όλους τους δρόmicroους όλες τις πλατείεςraquo laquoΗ νίκη microας είναι κοντά Όλος ο λαός να κατέβει στους δρόmicroους της Αθήνας Γενική κινητοποίη-ση Πρέπει να νικήσουmicroεraquo laquoΣτρατός - λαός microαζί όλοι ενωmicroένοι ενάντια στη Χούνταraquo

Το κτίριο του Μετσόβιου Πολυτεχνείου τις microέρες της φοιτητικής εξέγερσης το

Νοέmicroβριο του 1973

Φοιτητές και φοιτήτριες στο προαύλιο του Πολυτεχνείου διαδηλώ-νουν κατά της στρατιωτικής δικτατορίας (Νοέmicroβριος 1973)

Ποια είναι τα συνθήmicroατα των φοιτητών και των φοιτητριών κατά την εξέγερση του Πολυτεχνείου το Νοέmicroβριο του 1973 [593] amp [594]

Τι επιδιώκουν οι φοιτητές και οι φοιτήτριες microε τη λειτουργία του παράνοmicroου ραδιοφωνι-κού σταθmicroού [595]

Άρmicroα microάχης λίγο πριν εισβάλει microε εντολή του στρατιωτικού καθεστώτος στο χώρο του Πολυτεχνείου (17111973)

Με ποιο τρόπο αντιδρά η στρατιωτική δικτατορία στην εξέγερση των φοιτητών και των φοιτητριών [596]

593 594

11 Το κυπριακό ζήτηmicroα

ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ ΕΟΚΑ η Εθνική Οργάνωση Κυ-πρίων Αγωνιστών η οποία δρα το διάστηmicroα 1955-1959 microε αρχηγό τον Γεώρ-γιο Γρίβα διχοτόmicroηση της Κύπρου η διαίρεση της Κύπρου microετά την εισβολή των τουρ-κικών στρατευmicroάτων σε δύο τmicroήmicroατα το νότιο και το βόρειο

Παρατηρώ το χάρτη και αναφέρω τα microέρη στα οποία δι-χοτοmicroείται η Κύπρος microετά το 1974 [597]

Ανεξαρτησία της Κύπρου

Απελευθερωτικός Αγώνας των Ελληνοκυπρίων

εισβολή τουρκικών στρατευmicroάτων στην

Κύπρο

ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή

Ένωση

1960 1955-1959

πραξικόπηmicroα ανατροπής του Μακάριου

2071974 2004 1571974

Το κυπριακό ζήτηmicroα είναι σηmicroαντικό εθνικό θέmicroα και απασχολεί έντονα τη διεθνή κοινό-τητα στο δεύτερο microισό του 20ού αιώνα Η Κύπρος βρίσκεται από το 1878 στην κατοχή των Άγ-γλων αλλά οι Ελληνοκύπριοι επιθυmicroούν την ένωση του νησιού microε την Ελλάδα

Μετά την αποτυχία των ειρηνικών διεκδικήσεων το 1955 αρχίζει ο ένοπλος απελευθερωτι-κός αγώνας των Κυπρίων εναντίον των Άγγλων Την ένοπλη δράση αναλαmicroβάνει η microυστική στρατιωτική οργάνωση ΕΟΚΑ Ο κυπριακός λαός συmicromicroετέχει και συmicroπαραστέκεται microε ό-λες του τις δυνάmicroεις Οι συγκρούσεις είναι πολλές και οι αγγλικές δυνάmicroεις επιβάλλουν σκληρά microέτρα στο νησί Η διεθνής κοινότητα αδυνατεί να βρει λύση

Τελικά το 1960 η Κύπρος ανακηρύσσεται ανεξάρτητη δηmicroοκρατία microε πρόεδρο τον αρ-χιεπίσκοπο Μακάριο Σηmicroαντικά προβλήmicroατα εmicroφανίζονται όmicroως στις σχέσεις των δύο κοινο-τήτων που κατοικούν στο νησί και αναγνωρίζονται από το Σύνταγmicroα τους Ελληνοκύπριους που υπερτερούν αριθmicroητικά και τους Τουρκοκύπριους

Τον Ιούλιο του 1974 η ελληνική χούντα προσπαθεί microε πραξικόπηmicroα να ανατρέψει τον πρόεδρο της Κυπριακής ∆ηmicroοκρατίας Η Τουρκία εισβάλλει τότε στην Κύπρο και τα στρατεύ-microατά της καταλαmicroβάνουν το βόρειο τmicroήmicroα του νησιού Σχηmicroατίζουν εκεί ένα τουρκοκυπριακό κράτος το οποίο δεν αναγνωρίζεται από τη διεθνή κοινότητα Μεγάλος αριθmicroός Ελληνοκυ-πρίων εκτοπίζεται βίαια και το νησί διχοτοmicroείται

Από τότε η Κύπρος παραmicroένει διχοτοmicroηmicroένη και το κυπριακό πρόβληmicroα άλυτο Η ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 2004 δίνει νέες ελπίδες για τη λύση του ζητήmicroατος

Χάρτης της Κύπρου microετά την εισβολή των τουρκικών στρατευmicroάτων (1974)

Ι Ο Απελευθερωτικός Αγώνας των Ελληνοκυπρίων (1955-1959)

Πώς αντιmicroετωπίζουν οι Αγγλικές Αρχές τους Ελληνοκύπριους αγωνιστές [5100]

Ποια είναι η κατάληξη του Αγώνα των Ελληνοκυπρίων [5101]

Απόσπασmicroα άρθρου της Εφηmicroερίδας Φιλε-λεύθερος (11-12-1955) laquoΖωηραί διαδηλώσεις microαθητών και microαθη-τριών εσηmicroειώθησαν χθες εις την Λευκωσί-αν εις τας οποίας και έλαβαν microέρος 300 microαθηταί και microαθήτριαι του Παγκυπρίου Γυmicroνασίου καθώς και αρκεταί εκατοντάδες εκ των άλλων Σχολών Μέσης Παιδείας Αι στρατιωτικαί και αστυνοmicroικαί δυνάmicroεις προ-έβησαν εις αθρόας συλλήψεις Συνολικώς συνελήφθησαν 29 microαθηταί εξ ων 26 του Πα-γκυπρίου Γυmicroνασίου Μεταξύ των συλλη-φθέντων συmicroπεριελαmicroβάνοντο και 4 microαθή-τριαιraquo πραγmicroατοποίησαν οmicroαδικές

Απόσπασmicroα από προκήρυξη του Αγώνα της Ε-θνικής Οργάνωσης Κυπρίων Αγωνιστών (ΕΟΚΑ) laquoΜε την βοήθειαν του Θεού microε πίστιν εις τοναγώνα microας microε την συmicroπαράστασιν ολοκλήρου του Ελληνισmicroού και microε την βοήθειαν των Κυ-πρίων αναλαmicroβάνοmicroεν τον αγώνα δια την απο-τίναξιν του Αγγλικού ζυγού [hellip] Εάν οι δυνά-σται microας δεν θέλουν να αποδώσουν την λευ-τεριά microας microπορούmicroε να την διεκδικήσωmicroεν microε τα ίδια microας τα χέρια και microε το αίmicroα microας [hellip] Έλληνες όπου και αν ευρίσκεσθε ακούσατε την φωνήν microας Εmicroπρός όλοι microαζί για την λευτεριά της Κύπρου microαςraquo απελευθέρωση κατοχή (Άγγλοι) κατακτητές

Ο Μ Καραολής microαζί microε τον Α ∆ηmicroητρίου είναι οι πρώτοι αγωνιστές της ΕΟΚΑ οι οποίοι εκτελού-νται από τις Αγγλικές Αρχές (1051956)

Ο Άγγλος κυβερνήτης Χ Φουτ παραδίδει τη διοί-κηση της Κύπρου (1581960) ∆εξιά και αριστερά βρίσκονται ο πρόεδρος Μακάριος Γ΄ και ο αντι-πρόεδρος Κιουτσούκ Φαζίλ του ανεξάρτητου κυ-πριακού κράτους

Ποιος είναι ο στόχος του Αγώνα των Ελ-ληνοκυπρίων σύmicroφωνα microε την προκή-ρυξη της ΕΟΚΑ [598]

Με ποιο τρόπο συmicromicroετέχουν οι νέοι της Κύπρου στον Απελευθερωτικό Αγώνα [599]

ΙΙ Το πραξικόπηmicroα και η εισβολή το 1974

Ποιο είναι το κυπριακό ζήτηmicroα

Ποιες είναι οι συνέπειες του πραξικοπήmicroατος και της εισβολής τουρκικών στρατευmicroάτων στην Κύ-προ

σύνθεση

Απόσπασmicroα από το ∆ιάγγελmicroα του Μακάριου στις 15 Ιουλίου 1974 laquoΕλληνικέ Κυπριακέ λαέ [hellip] Είmicroαι ο Μακάριος Είmicroαι εκείνος τον οποί-ον συ εξέλεξες δια να είναι ο ηγέτης σου ∆εν είmicroαι νεκρός όπως η χού-ντα των Αθηνών και οι εδώ εκπρό-σωποί της θα ήθελαν Είmicroαι ζωντα-νός και είmicroαι microαζί σου συναγωνι-στής και σηmicroαιοφόρος εις τον κοινόν αγώνα Το πραξικόπηmicroα της χούντας απέτυχεhellipraquo

Ποιες συνέπειες έχει για τους Ελληνοκύπριους κατοίκους η εισβολή των τουρκικών στρα-τευmicroάτων στο βόρειο τmicroήmicroα του νησιού [5105]

Σε ποιο γεγονός αναφέρονται οι πηγές [5102] amp[5103]

Ποιοι συmicromicroετέχουν σrsquo αυτό το γεγονός [5102] amp [5103]

Τι ακολουθεί το πραξικόπηmicroα εναντίον του Προέδρου της Κυπριακής ∆ηmicroοκρατίας [5104]

Από εξώφυλλο της εφηmicroερίδας Τα Νέα (2871974)

Εργόχειρο Ελληνοκύπριας microετά την εισβολή των τουρκικών στρατευmicroάτων στο βόρειο τmicroήmicroα της Κύπρου

laquoΗ ελληνική κυβέρνηση [hellip] διέταξε [hellip] τους έλληνες αξιωmicroατικούς της εθνοφρουράς να καταλάβουν την εξουσία στην Κύπρο και να δολοφονήσουν τον Μακά-ριο Έτσι στις 15 Ιουλίου (1974) οι δυνάmicroεις αυτές κι-νήθηκαν εναντίον του προεδρικού microεγάρου και άλλων στρατηγικών σηmicroείων της Λευκωσίας και των άλλων κυ-ριότερων πόλεων Αιmicroατηρές microάχες διεξήχθησαν παντού [hellip] Ο Μακάριος κατάφερε να διαφύγει στη Πάφοhellipraquo Κρανιδιώτης Γ Το κυπριακό πρόβληmicroα 1960-1974Θεmicroέλιο Αθήνα 1984 σ 240 ελληνική φρουρά της Κύπρου

Μακάριος Γ (1913-1977) Πρόεδρος της Κυπριακής ∆ηmicroο-

κρατίας 1959-1977

Ποια αποτελέσmicroατα έχει το πραξικόπηmicroα του δικτατορι-κού καθεστώτος της Ελλάδας στην Κύπρο το 1974 [5103] amp [5104]

12 Η Ευρωπαϊκή Ένωση

ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ Ροmicroπέρ Σουmicroάν Γάλλος υπουργός εξωτερι-κών Μάαστριχτ πόλη της Ολλανδίας όπου στις 721992 ψηφίζεται η πρώτη Συνθήκη της ΕΕ Ευρωκοινοβούλιο αποτελείται από τους ευρω-βουλευτές οι οποίοι εκλέ-γονται microε τις ευρωεκλογές από τους πολίτες των κρα-τών-microελών κάθε πέντε χρό-νια Συmicroβούλιο της ΕΕ γνωστό και ως συmicroβούλιο υπουργών εκπροσωπεί τις κυβερνήσεις των κρατών-microελών Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι αρmicroόδια για τη υπε-ράσπιση των συmicroφερόντων της ΕΕ Ευρωπαϊκό ∆ικαστήριο διασφαλίζει την τήρηση του κοινοτικού δικαίου Ελεγκτικό Συνέδριο ελέγχει τη σωστή διαχείριση των οικονοmicroικών της ΕΕ

Η ιδέα της ένωσης των ευρωπαϊκών κρατών διατυπώνεται για πρώτη φορά από τον Ροmicroπέρ Σουmicroάν στις 9 Μαΐου του 1950 ηmicroέρα που γιορτάζεται από τότε ως laquoΗmicroέρα της Ευρώπηςraquo Το 1951 έξι ευρωπαϊκές χώρες - Γαλλία Γερmicroανία Ιταλία Βέλγιο Ολλανδία Λουξεmicroβούργο - υ-πογράφουν την πρώτη Συνθήκη microε στόχο την οικονοmicroική συνεργασία microεταξύ τους Το 1957 οι ίδιες χώρες ιδρύουν την Ευρωπαϊκή Οικονοmicroική Κοινότητα (ΕΟΚ) Η Κοινότητα σταδιακά δι-ευρύνεται microε την είσοδο και άλλων ευρωπαϊκών κρατών Η Ελλάδα εντάσσεται το 1981

Η Κοινότητα αλλάζει χαρακτήρα Το 1992 αποφασίζεται στο Μάαστριχτ να γίνει οικονο-microική νοmicroισmicroατική και πολιτική Ένωση Ψηφίζεται νέα συνθήκη και η ΕΟΚ αλλάζει όνοmicroα Μετονοmicroάζεται σε Ευρωπαϊκή lsquoΈνωση (ΕΕ) Το 2004 microετά την τελευταία διεύρυνση στην ΕΕ συmicromicroετέχουν πια είκοσι πέντε ευρωπαϊκά κράτη Από αυτά τα δώδεκα έχουν και κοινό νόmicroισmicroα το ευρώ

Η λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης στηρίζεται σε πέντε όργανα Το καθένα από αυτά το Ευρωκοινοβούλιο το Συmicroβούλιο της ΕΕ η Ευρωπαϊκή Επιτροπή το Ευρωπαϊκό ∆ι-καστήριο και το Ελεγκτικό Συνέδριο έχει συγκεκριmicroένες αρmicroοδιότητες

Οι χώρες-microέλη της ΕΕ προσπαθούν να χαράζουν ενιαία εξωτερική πολιτική και να λει-τουργούν συλλογικά σε microια σειρά θεmicroάτων όπως η ειρήνη ο πολιτισmicroός το περιβάλλον Πολ-λές από τις αποφάσεις της ΕΕ είναι δεσmicroευτικές για τα κράτη - microέλη της τα οποία οφείλουν να προσαρmicroόζονται σrsquo αυτές και να τις εφαρmicroόζουν

Το ευρώ αποτελεί το ενιαίο νόmicroισmicroα της Ευρωπαϊκής Ένωσης από την 112002

Ποια στοιχεία αποτυπώνονται στη κοινή όψη του ε-νιαίου ευρωπαϊκού νοmicroίσmicroατος [5106]

ίδρυση της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Συνθήκη Παρισιού για την ίδρυση

Ευρωπαϊκής Κοινότητας

ίδρυση της Ευρωπαϊκής Οικονοmicroικής Κοινότητας

(ΕΟΚ)

1951 1957 1992

Ι Κράτη ndash microέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης

κράτη - microέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Έτος ένταξης

χώρα

1951 Βέλγιο Οmicroοσπονδιακή ∆ηmicroοκρατία Γερmicroανίας (Γερmicroανία) Γαλλία Ιταλία Λουξεmicroβούργο Ολλανδία

1973 ∆ανία Ιρλανδία Ηνωmicroένο Βασίλειο (Αγγλία)

1981 Ελλάδα 1986 Ισπανία Πορτογαλία 1995 Αυστρία Φινλανδία Σουηδία

2004 Κύπρος Τσεχία Εσθονία Ουγγαρία Λετονία Λιθουανία Μάλτα Πολωνία Σλοβακία Σλοβενία

Τα κράτη-microέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης το 2004

Αναφέρω τα κράτη - microέλη της Ευρω-παϊκής Ένωσης [5107] amp [5108]

Ο πρωθυπουργός της Ελλάδας Κ Καραmicroανλής υπογράφει στις 2851979 τη Συmicroφωνία Έντα-ξης της χώρας στην ΕΟΚ

Πότε εισέρχεται η Ελλάδα και η Κύπρος στην Ευρωπαϊκή Ένωση [5108]

Ποιος υπογράφει και πότε τη Συmicro-φωνία ένταξης της Ελλάδας στην ΕΟΚ [5109]

ΙΙ Το Ευρωπαϊκό Κοινουβούλιο

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αποτελούν 732 ευρωβουλευτές όλων των κρατών ndash microελών της Ευ-ρωπαϊκής Ένωσης

Οι ευρωβουλευτές εκλέγονται άmicroεσα από τους πολίτες κάθε κράτους-microέλους κάθε πέντε χρό-νια

Ο αριθmicroός των ευρωβουλευτών κάθε κράτους-microέλους είναι ανάλογος microε τον πληθυσmicroό του πχ η Ελλάδα συmicromicroετέχει microε 24 ευρωβουλευτές

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ψηφίζει νόmicroους και ελέγχει την εκτελεστική εξουσία

Με ποια ζητήmicroατα ασχο-λείται η Ευρωπαϊκή Έ-νωση

Πώς λειτουργεί η Ευρω-παϊκή Ένωση

σύνθεση

Συνεδρίαση της ολοmicroέλειας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στο Στρασβούργο

Ποιο πολιτικό σώmicroα της χώρας microου microού θυmicroίζει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο [5110]

Έξι από τις Επιτροπές του Ευρωπαϊκού Κοινο-βουλίου οι οποίες ασχολούνται microε διάφορα ζη-τήmicroατα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

γεωργίας κτηνοτρο-φίας amp αλιείας

ενέργειας ερευνών amp τεχνολογίας

κοινωνικών υποθέσε-ων amp απασχόλησης

νεότητας πολιτισmicroού αθλητισmicroού

δικαιώmicroατα των γυναικών

περιβάλλοντος amp δη-microόσιας υγείας

Αναφέρω τα θέmicroατα microε τα ο-ποία ασχολούνται οι Επιτροπές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου [5112]

Από ποιους αποτελείται το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο Ποιο είναι το έργο τους [5111]

ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ διαδίκτυο (ίντερνετ) δίκτυο υπολογι-στών που συνδέονται microεταξύ τους το οποίο δίνει τη δυ-νατότητα ανταλλαγής πλη-ροφοριών φυσικοί πόροι ότι προmicroηθεύεται ο άνθρω-πος από τη φύση πενικιλίνη το πρώτο αντιβιοτικό φάρ-microακο για την καταπολέmicroη-ση ιών εφευρίσκεται από τον Α Φλέmicroιγκ το 1926 microεταmicroόσχευση η αντικατάσταση ενός αν-θρώπινου οργάνου το οποίο δεν λειτουργεί κανονικά microε άλλο υγιές από άλλον άν-θρωπο

Κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα microεγάλες επιστηmicroονικές και τεχνολογικές ανακαλύψεις αλλάζουν τον κόσmicroο κυρίως στις βιοmicroηχανικά αναπτυγmicroένες χώρες Νέες τεχνολογίες εισβάλ-λουν στην καθηmicroερινή ζωή των ανθρώπων και την αλλάζουν Οι αλλαγές αυτές επηρεάζουν καθοριστικά και τη καθηmicroερινή ζωή στην Ελλάδα

Η σταδιακή επέκταση της χρήσης ηλεκτρικής ενέργειας απλοποιεί πολλές καθηmicroερινές ασχολίες των ανθρώπων Οι ηλεκτρικές συσκευές όπως το ψυγείο το πλυντήριο και η ηλε-κτρική κουζίνα γίνονται απαραίτητες για κάθε σπίτι Το ραδιόφωνο και η τηλεόραση ενηmicroε-ρώνουν και ψυχαγωγούν τους κατοίκους και των πιο αποmicroακρυσmicroένων περιοχών Οι άνθρω-ποι επικοινωνούν microεταξύ τους όπου κι αν βρίσκονται microε σταθερά ή κινητά τηλέφωνα Η χρήση του ηλεκτρονικού υπολογιστή και του διαδικτύου επιτρέπει την επικοινωνία την ευ-κολότερη αναζήτηση πληροφοριών και την ταχύτερη επεξεργασία τους

Η τελειοποίηση των σιδηροδρόmicroων η εφεύρεση του αεροπλάνου και η microαζική χρήση του αυτοκινήτου microειώνουν τις αποστάσεις Οι άνθρωποι microετακινούνται ευκολότερα και γρηγορό-τερα Η πρόοδος της τεχνολογίας επιτρέπει ακόmicroη και το ταξίδι στο ∆ιάστηmicroα Το 1969 ο άν-θρωπος περπατά στη Σελήνη

Νέες κατακτήσεις στην ιατρική όπως η εφεύρεση νέων φαρmicroάκων επιτρέπουν τη θεραπεία πολλών ασθενειών και αυξάνουν το microέσο όρο ζωής των ανθρώπων

Οι εξελίξεις αυτές έχουν όmicroως και αρνητικές συνέπειες Οι άνθρωποι microολύνουν το περι-βάλλον σπαταλούν φυσικούς πόρους και δεν καταφέρνουν να microειώσουν τη φτώχεια η ο-ποία συνεχίζει να επικρατεί σε πολλές περιοχές του πλανήτη

Ιστοσελίδα του Τεχνικού Μουσείου Θεσσαλονίκης wwwtmthedugr

Ποιες πληροφορίες microπορώ εύκολα να έχω από την ιστο-σελίδα αυτή [5113]

πρώτος τεχνητός δορυφόρος

χρήση της πενικιλίνης

έγχρωmicroη τηλεόραση

ηλεκτρονικός υπολογιστής

ο πρώτος άνθρωπος στη σελήνη

1957 1969 1946 1940 1940

πρώτη microεταmicroόσχευση

νεφρού

Ι Το αυτοκίνητο στην Ελλάδα

Απόσπασmicroα από ευθυmicroογράφηmicroα του ∆ Ψαθά ldquo- Ταξί ταξί Αmicro δε Χείmicroαρροι ανεβαίνουν χείmicroαρροι κατεβαίνουν κοσmicroοπληmicromicroύρα από δω κοσmicroοπληmicromicroύρα από κει όλοι απορηmicroέ-νοι όλοι λαχανιασmicroένοι όλοι απελπισmicroέ-νοι και περπατάς Κόκκινο Αmicroάν Και τι να κάνεις Στέκεσαι Αναστενάζεις Υποmicroέ-νεις Περιmicroένεις Αναπνέεις Ντουmicroάνι τα καυσαέρια που τα νιώθεις ως τα ενδότερα της ψυχής σου Πράσινο Ίσια και περά-σαmicroε microαρς εν δυο γρήγοραraquo

Μαρτυρία του Σίmicroου Λιανίδη laquoΜε χιόνια microε βροχή και τα λοιπά ξεκινούσαν οι Καλαmicroαριώται από δω και πηγαίνανε microε τα πόδια microέχρι το Ντεπώ [hellip] κι απ το Ντεπώ microπαίνανε στο τραmicro αν είχαν ένα πενηντάλεπτο να δώσουνε το ει-σιτήριο ή αλλιώς πηγαίνανε microε τα πόδια microέχρι κά-τω στην Εγνατία hellipraquo

laquoΜέχρι το 1950 οι γυναίκες οδηγοί αυτο-κινήτων microετριόντουσαν στα δάχτυλα Τα επόmicroενα χρόνια όmicroως αυξήθηκε ο αριθmicroός τους [hellip] Το 1957 υπήρχαν 2900 γυναί-κες που είχαν πάρει δίπλωmicroα οδηγού Οι περισσότερες ήταν Αθηναίες που έκαναν microάλιστα τις εmicroφανίσεις τους στο τιmicroόνι όλο και πιο συχνά ακόmicroη και τις Κυρια-κές στις ηmicroερήσιες εκδροmicroές των οικογε-νειώνraquo Καιροφύλας Γ Η Αθήνα στη δεκαετία του rsquo50 Φιλιππότης Αθήνα 1993 σ 204-205

Οι φωτεινοί σηmicroατοδότες (φανάρια) microπαίνουν στη ζωή των Αθηναίων το 1958

Για ποιους λόγους χρησιmicroοποιού-νται τα τροχοφόρα που αναφέρο-νται στις πηγές [5116] amp [5117]

Με ποιο τρόπο αλλάζει η ζωή των κατοίκων στην Καλαmicroαριά microε την κυκλοφορία του αστικού λεωφορείου [5114-5116]

Εντοπίζω στο σχέδιο πόλης [5115] το δροmicroο-λόγιο του συγκεκριmicroένου λεωφορείου [5116]

Ποιες αρνητικές συνέπειες έχει η χρήση του αυτοκινήτου σύmicroφωνα microε την πηγή [5119]

Καλαmicroαριά

Ντεπώ

Εγνατία

Το πρώτο αστικό λεωφορείο της Καλαmicroαριάς που εκτελεί το δροmicroολόγιο ΚαλαmicroαριάndashΝτεπώ (Αποθήκη) (1927)

Σχέδιο της ανατολικής Θεσσαλονίκης (1929)

51155114

Τι αλλάζει στην εικόνα της Αθήνας κατά τη δεκαετία του 1950 [5118]

Γιατί τοποθετούνται οι φωτεινοί σηmicroατοδότες [5118]

ΙΙ Η τηλεόραση στην Ελλάδα

23266 laquoΚαλησπέρα σας Από σήmicroερα το Εθνικό Ίδρυmicroα Ραδιοφωνίας καθιερώ-νει το νέο του βραδινό ωράριο για τις τεχνικές δοκιmicroές του Πειραmicroατικού Ποmicroπού Τηλεοράσεως Κάθε βράδυ από τις έξι και microισή microέχρι τις οκτώ και microισή περίπου θα microεταδίδουmicroε microια σειρά δοκιmicroαστι-κών εκποmicroπών microε ποικίλο περιεχόmicroενοraquo

Ποιες είναι οι αλλαγές στην καθηmicroερινότητα των ανθρώπων κατά τη διάρ-κεια του 20ού αιώνα

Ποιες είναι οι αρνητικές πλευρές των τεχνολογι-κών εξελίξεων

σύνθεση

Ο Μ Γιαννακάκος διευθυντής του Πειραmicroατικού Σταθmicroού του ΕΙΡ α-ναφέρει laquoΑπό τη microια microεριά ήταν το ποδόσφαι-ρο Και γι αυτό αγοράσαmicroε το Σε-πτέmicroβριο του 1965 ταινίες microε το Πα-γκόσmicroιο Κύπελλο Τα αποτελέσmicroατα ήταν πολύ εντυπωσιακά Όπως microας πληροφόρησαν οι έmicroποροι microέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστηmicroα αγοράστη-καν 15000 τηλεοπτικοί δέκτες Από την άλλη έπρεπε να ενισχύσουmicroε το πρόγραmicromicroά microας micro ένα ακόmicroα στοιχείο που θα γοήτευε τις microάζες Κι αυτό θα ήταν η προβολή ελληνικών ταινιών microεγάλου microήκουςraquo

Πότε αρχίζει το καθηmicroερινό πρόγραmicromicroα της ελληνικής τηλεόρασης [5120]

Συγκρίνω τη διάρκεια λειτουργίας του πρώτου τηλεοπτικού προγράmicromicroατος microε τη σηmicroερινή διάρκειά του [5120]

∆ελτίο ειδήσεων του ΕΙΡ (1969)

laquoΘέλετε να διαλέξετε ποιο απορρυπα-ντικό σας κάνει καλύτερα Καθίστε στην τηλεόρασή σας Αν είσαστε από τις δύσκολες θα πρέπει να παίρνετε Εhellip για τα ευαίσθητα ρούχα microε λεκέ-δες microόνο το Αhellip κάνειhellipraquo Ιορδανίδου Μ Η αυλή microας Εστία Αθήνα 1982 σ 35

Μελετώ τις πηγές και αναφέρω τα είδη των εκποmicroπών του προγράmicromicroατος της ελληνικής τηλεόρασης στα πρώτα χρόνια λειτουργίας της [5121-5123]

Με ποιο τρόπο παρουσιάζει ο γελοιογράφος τη διάδοση της τηλεόρασης στην ελληνική κοινωνία [5124]

14 Ο αθλητισmicroός

ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ σύγχρονοι Ολυmicroπιακοί Αγώνες παγκόσmicroιοι αθλητικοί αγώ-νες οι οποίοι διεξάγονται από το 1896 microε πρότυπο τους αρχαίους Ολυmicroπια-κούς Αγώνες σπορ άθληση ψυχαγωγική σωmicroα-τική άσκηση ερασιτεχνική ενασχόλη-ση η microη αmicroειβόmicroενη microη επαγ-γελmicroατική ενασχόληση

Στην Ελλάδα ο αθλητισmicroός αναπτύσσεται ιδιαίτερα microετά τους πρώτους σύγχρονους Ολυmicroπιακούς Αγώνες στην Αθήνα το 1896 Οι άνθρωποι αρχικά στα microεγάλα αστικά κέντρα ανακαλύπτουν τη δυνατότητα για σωmicroατική άσκηση και ψυχαγωγία microέσα από τα laquoσπορraquo ∆ηmicroιουργούνται χώροι άθλησης όπως γυmicroναστήρια γήπεδα και στάδια Τα γυ-microναστικά και τα αθλητικά σωmicroατεία πολλαπλασιάζονται και σταδιακά περισσότεροι άν-θρωποι από διάφορες κοινωνικές οmicroάδες στρέφονται στον αθλητισmicroό

Από την αρχή του 20ού αιώνα διοργανώνονται αθλητικοί αγώνες σε τακτά χρονικά δια-στήmicroατα και ο αθλητισmicroός γίνεται και θέαmicroα για χιλιάδες ανθρώπους Κάποια laquoσπορraquo όπως το ποδόσφαιρο αποκτούν microαζικότητα και ενθουσιώδεις φιλάθλους Η κυκλοφορία αθλητικών εφηmicroερίδων και περιοδικών αυξάνεται ενώ και η τηλεόραση αναmicroεταδίδει πολλά αθλητικά γεγονότα

Η διοργάνωση αθλητικών αγώνων σε τοπικό εθνικό ή διεθνές επίπεδο δηmicroιουργεί microια νέα οmicroάδα πληθυσmicroού τους αθλητές Η αθλητική δραστηριότητα σταδιακά γίνεται επάγ-γελmicroα και οι αθλητές αmicroείβονται Η ερασιτεχνική ενασχόληση βέβαια microε τα laquoσπορraquo δεν εγκαταλείπεται και συνδέεται κυρίως microε την υγεία και τον ελεύθερο χρόνο

Η ανάπτυξη όmicroως του αθλητισmicroού έχει και αρνητικές πλευρές Η οικονοmicroική εκmicroε-τάλλευση των αθλητικών αγώνων και η χρήση από τους αθλητές απαγορευmicroένων φαρmicroά-κων για να πετύχουν microεγάλες επιδόσεις είναι κάποιες από αυτές Πρόβληmicroα αποτελεί επίσης και ο φανατισmicroός microε τον οποίο κάποιοι φίλαθλοι υποστηρίζουν τις οmicroάδες τους καθώς και η βία που εκδηλώνεται στους αγωνιστικούς χώρους

Η Βούλα Πατουλίδου νικήτρια στο αγώνισmicroα των 100micro microε εmicroπόδια στους Ολυmicroπιακούς Αγώνες της Βαρκελώνης το 1992 Είναι η πρώτη Ελ-ληνίδα που κατακτά χρυσό ολυmicroπιακό microετάλλιο

Ποια είναι η πρώτη κορυφαία διάκριση του ελληνικού γυναικείου αθλητισmicroού [5125]

χρυσά

αργυρά

Μετάλλια Ελλήνων αθλητών και Ελληνίδων αθλητριών στους Ολυmicroπιακούς Αγώνες

χάλκινα

Ι Οι Ολυmicroπιακοί Αγώνες

Η εκκίνηση αγώνα δρόmicroου 100micro στους Ολυ-microπιακούς Αγώνες της Αθήνας (1896)

Το microετάλλιο των πρώτων σύγχρονων Ολυmicroπιακών Αγώνων στην Αθήνα το

Σε ποια από τις δυο Ολυmicroπιάδες ανήκει καθεmicroιά από τις εικόνες [5128] amp [5129] Ποιες αλλαγές είναι ορατές [5128] amp [5129]

Σε ποιες συνθήκες διεξάγονται οι Ολυmicroπιακοί Αγώνες στην αρχαιότητα [5130] Συmicroβαίνει το ίδιο σήmicroερα [5130]

Αγώνας δρόmicroου 400micro microε εmicroπόδια στους Ολυmicroπιακούς Αγώνες της Αθή-

νας (2004)

laquoΣτη διάρκεια των Ολυmicroπιακών Αγώνων ίσχυε ο θεσmicroός της εκεχειρίας Για microεγάλο χρονικό διά-στηmicroα κατά την περίοδο της διεξαγωγής τους (ένα ως τρεις microήνες) οι ελληνικές πόλεις ήταν υπο-χρεωmicroένες να διακόπτουν τις εχθροπραξίες Το Ιερό της Ολυmicroπίας ανακηρυσσόταν ελεύθερο και απαραβίαστο Κανένα στράτευmicroα δεν επιτρεπόταν να περάσει τα όριά του ενώ οι επισκέπτες microπο-ρούσαν να διαβούν ακόmicroα και εχθρικά σύνορα [hellip] ∆ικαίωmicroα συmicromicroετοχής στους Ολυmicroπιακούς Αγώνες είχαν microόνο οι Έλληνες και microάλιστα οι ελεύθεροι Αποκλείονταν δηλαδή οι ξένοι οι δού-λοι οι γυναίκες (εκτός από τους ιππικούς αγώνες) αλλά και όσοι είχαν διαπράξει φόνο ή είχαν παραβιάσει την ιερή εκεχειρία οι ίδιοι ή η πόλη τουςraquo Μαυροmicroατάκη Μ Ολυmicroπία και Ολυmicroπιακοί Αγώνες Από την αρχαιότητα microέχρι σήmicroερα Καστανιώ-της Αθήνα 2002 σ 5256

Πόσα χρόνια microεσο-λαβούν για την επι-στροφή των Ολυ-microπιακών Αγώνων στην Ελλάδα [5126] amp [5127]

Το microετάλλιο των Ολυ-microπιακών Αγώνων στην

Αθήνα το 2004

5126 5127

ΙΙ Το ποδόσφαιρο

Μίmicroης Παπαϊωάννου ποδοσφαιριστής στις δεκαετίες 1960-70) laquo∆εν έχω πάει ας πούmicroε σχολείο έπρεπε να πηγαίνω στα χωράφια Αλλά είχα ταλέντο βέβαια στη microπάλα Τελειώναmicroε απ τη δουλειά στο χωράφι πηγαίναmicroε και παίζαmicroε microπάλα δεν είχαmicroε άλλα Μία microπάλα είχαmicroε Είτε πάνινη είτε κανονική Αυτό microάθαmicroε ∆εν υπήρχαν ούτε ηλεκτρικά παιχνίδια ούτε τέννις ούτε microπάσκετ Ιδέα δεν είχαmicroε απ αυτά Κλωτσούσανε οι γονείς microας ή τ αδέρφια microας microπάλα στο γήπεδο εκεί στο λιβάδι πή-ραmicroε κι εmicroείς [hellip] Έτσι ξεκίνησα ας πούmicroε Όmicroως ξυ-πνούσα και κοιmicroόmicroουνα microε τη microπάλα Κακίσης Σ Επίθεση Ματιές στα σπορ Αιγόκερως Αθή-να χχ σ 164

Τι είδους άθληmicroα είναι το ποδόσφαιρο

Ποιες αλλαγές σηmicroειώνο-νται στο χώρο του αθλη-τισmicroού κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα

σύνθεση

laquoΤο ποδόσφαιρο καθηmicroερινός σχεδόν σύντροφος των microαθητών που όmicroως τελούσαν υπό συνεχή διωγmicroό από τους δασκάλους θεωρούσαν το ποδόσφαιρο κα-κή και ενοχλητική συνήθεια [hellip] Αλλά κυνηγητό κι από το σπίτι αφού ήταν ακριβές οι σόλες των παπου-τσιών -κάπου επτά δραχmicroές παρακαλώ Και οι γεί-τονες καθόλου φιλόξενοι στους microικρούς λάτρεις της στρογγυλής θεάς τους υποδέχονταν microε microπουγελώ-microατα κάθε που έστρωναν δίτερmicroα στους χωmicroάτινους τότε δρόmicroουςraquo Γαβαλάς Ν laquoΤρία κόρνερ πέναλτιhellipraquo Η Καθη-microερινή Το ποδόσφαιρο που αγαπήσαmicroε Επτά Η-microέρες 4101998 σ 14

Ποδόσφαιρο σε αθηναϊκό δρόmicroο κατά τη δεκαετία του 1950

Αφίσα για τον ποδοσφαιρικό αγώνα ΟΦΗ ndash ∆όξας στο Ηράκλειο το 1958

Πώς αντιmicroετωπίζεται το ποδόσφαιρο σύmicroφωνα microε την πηγή [5132]

Σε ποιους απευθύνεται η αφίσα [5131]

Πώς παίζουν microπάλα τα παιδιά στα χωριά σύmicro-φωνα microε την πηγή [5133]

Είναι δηmicroοφιλές άθληmicroα το ποδόσφαιρο και γιατί [5132-5134]

Ποια παιδιά ασχολούνται microε το ποδόσφαιρο σύmicroφωνα microε τις πηγές [5132-5134]

15 Ο πολιτισmicroός

ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ έβδοmicroη τέχνη έτσι ονοmicroάζεται η τέχνη του κινηmicroατογράφου οι άλλες έξι είναι η ζωγραφική ο χορός microουσική η αρχιτε-κτονική η γλυπτική η χα-ρακτική φεστιβάλ πολιτιστικός θεσmicroός για την οργάνωση και τη διεξαγωγή πολιτιστικών εκδηλώσεων άνθρωποι του πνεύmicroατος άνθρωποι που ασχολούνται microε τη Λογοτεχνία την Ποί-ηση τη Φιλοσοφία hellip άνθρωποι της τέχνης άνθρωποι που ασχολούνται microε τη ζωγραφική τη γλυ-πτική τη microουσική το χορό το θέατρο τον κινηmicroατο-γράφο τη φωτογραφία hellip

Κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα αλλάζουν σηmicroαντικά οι τρόποι έκφρασης των αν-θρώπων Εmicroφανίζονται νέες microορφές τέχνης όπως είναι ο κινηmicroατογράφος και η φωτο-γραφία Ειδικά ο κινηmicroατογράφος η έβδοmicroη τέχνη κερδίζει σε σύντοmicroο χρονικό διά-στηmicroα το ανθρώπινο ενδιαφέρον Γενικά περισσότεροι άνθρωποι ενδιαφέρονται για την τέχνη και έρχονται σε επαφή microε τα πολιτιστικά αγαθά Γνωρίζουν τις τέχνες microέσα σε χώ-ρους πολιτισmicroού Τα microουσεία οι αίθουσες τέχνης οι χώροι συναυλιών διαρκώς αυξάνο-νται Η διοργάνωση πολιτιστικών εκδηλώσεων όπως τα φεστιβάλ είναι ένας γνώριmicroος για τους σύγχρονους ανθρώπους θεσmicroός

Νέα καλλιτεχνικά και πνευmicroατικά ρεύmicroατα συνυπάρχουν microε τις παραδοσιακές τάσεις στη λογοτεχνία στην ποίηση στη microουσική στη ζωγραφική στη γλυπτική στο θέατρο Η νέα τέχνη δεν microιmicroείται πια τη φύση αλλά θέλει να εκφράσει τον εσωτερικό κόσmicroο του αν-θρώπου Συνδέεται microε την καθηmicroερινή ζωή και όσο ο 20ός αιώνας φθάνει στο τέλος του αποκτά έντονο κοινωνικό και microερικές φορές και πολιτικό χαρακτήρα Σπουδαία θεατρι-κά εικαστικά microουσικά λογοτεχνικά και ποιητικά έργα όπως το laquoΆξιον εστίraquo του Οδυσ-σέα Ελύτη εκφράζουν κοινωνικές ανησυχίες και προβλήmicroατα

Στην Ελλάδα πολλοί άνθρωποι του πνεύmicroατος όσο και της τέχνης επηρεάζονται στο έργο τους από την τέχνη άλλων χωρών Το ίδιο συmicroβαίνει και σε άλλες χώρες Οι άν-θρωποι κατανοούν σταδιακά ότι η τέχνη δεν έχει σύνορα και ο χαρακτήρας της είναι πα-γκόσmicroιος

∆έντρα (τσιmicroέντο και φύλλα χάλυβα ) γλυπτό του Φιλόλαου (Τλούπα) (1986)

Βόλος Νέα Παραλία

Με ποιο τρόπο επεmicroβαίνει ο καλλιτέχνης στο φυσικό πε-ριβάλλον [5135]

Φεστιβάλ Κινηmicroατογράφου Θεσσαλονίκης

Φεστιβάλ Αθηνών

Φεστιβάλ Επιδαύρου

Φεστιβάλ Τραγουδιού Θεσσαλονίκης

1955 1960

Θεσσαλονίκη Πολιτιστική πρωτεύουσα της Ευρώπης

1962 1955 1997

Ι Το ελληνικό τραγούδι

laquoΆνοιξη του 61 διοργανώνονται για πρώτη φορά στα χρονικά συναυλίες ελληνικού τραγουδιού ndashστον Ορφέα του Χατζιδάκι [hellip] και στο Κεντρικόν του Μίκη microε λαϊκούς τραγουδιστές επί σκηνής- στις οποίες το κοινό συmicromicroετέχει microε ενθουσιασmicroό και συγκίνηση hellipraquo Αγγελικοπούλου Β laquoΧατζιδάκις ndash Θεοδωράκηςraquo Η Καθηmicroε-ρινή Ελληνική δισκογραφία Επτά Ηmicroέρες 2641998 σ 20

Μίκης Θεοδωράκης

(1925- )

Ο Μίκης Θεοδωράκης αναφέρει laquohellip ο ελληνικός λαός έχει τελικά δίκιο να microας ταυτίζει Κι αυτό γιατί θεωρώ πως η microεγαλύτερη ίσως προσφορά microας υπήρξε η συmicroβολή microας στην εξέλιξη και διαmicroόρφωση του ελληνικού τραγουδιούraquo

Θεατρική παράσταση (1963)

Εξώφυλλο του δίσκου Το Άξιον Εστί (1964)

Μουσική Μ Θεοδωράκης Ποίηση Ο Ελύτης

Εξώφυλλο του δίσκου Μυθολογία (1966)

Μουσική Μ Χατζιδάκις Ποίηση Ν Γκάτσος

Με ποιους τρόπους ο Μ Θεοδωράκης και ο Μ Χατζιδάκις συmicroβάλλουν στην εξέλιξη του ελληνι-κού τραγουδιού [5137-5142]

Μάνος Χατζιδάκις

(1925-1994)

Αφίσα συναυλίας (1991)

Θυmicroάmicroαι ένα τραγούδι του Χατζιδάκι και ένα τραγούδι του Θεοδωράκη [5136]

5141 5142

ΙΙ Ο κινηmicroατογράφος

Ποιες κινηmicroατογραφικές ταινίες διαφηmicroίζονται [5144-5147]

Θυmicroάmicroαι κάποιες ελληνικές ταινίες τις οποίες έχω δει στην τηλεόραση [5144-5147]

laquohellip ο κινηmicroατογράφος όφειλε και να διασκεδάζει να αποσπά τον θεατή από τα άλυτα προβλήmicroατα της ζωής να προσφέρει κάποια microικρή έστω νότα αισιοδοξίας [hellip] Ταυτοχρόνως και σε ότι αφορά την επαρχία ανοί-γουν η microία microετά την άλλη οι κινηmicroατογραφικές αίθου-σες προσφέροντας στο κοινό τη φθηνότερη και λαϊκό-τερη διασκέδαση microετά τη σταδιακή εξαφάνιση του Κα-ραγκιόζη και των θεατρικών microπουλουκιώνraquo Λαmicroπρινός Φ laquoΚινηmicroατογράφος η εποχή της καταξίωσηςraquo Ιστορία του Νέου Ελληνισmicroού Αθήνα 2004 τ9 σ 217

Ποιος είναι ο ρόλος του κινηmicroατογράφου στη ζωή των Ελλήνων στα microεταπολεmicroικά χρόνια [5143]

Με ποιους τρόπους οι άνθρωποι έρχονται σε επαφή microε τον πολιτισmicroό στη διάρκεια του 20ού αιώνα

Με ποιες microορφές τέχνης ψυχαγωγούνται οι άν-θρωποι κατά τον 20ό αι-ώνα

σύνθεση

Ο κινηmicroατογράφος laquoΤιτάνιαraquo στα Ιωάννινα (δεκαετία του 1960)

Κινηmicroατογραφικές αίθουσες στην Ελλάδα

1951 180 1956 350 1961 565 1964 749 1966 830

Πηγή The European Centre for Research and Information on Film and Television

laquoΗ θεία από το Σικάγοraquo (1957)

laquoΕίναι ένας τρελός hellip Βέγγοςraquo (1965)

laquoΚυριακάτικο ξύπνηmicroαraquo (1954)

Ποια στοιχεία των πηγών microαρτυ-ρούν το δηmicroοφιλή χαρακτήρα του κινηmicroατογράφου στις δεκαε-τίες του 1950 και του 1960 [5143] amp [5147] amp [5148]

5144 5145

5147 5148

Τον 20ό αιώνα αλλάζει η φυσιογνωmicroία του ελληνικού

κράτους Με τους Βαλκανικούς και τον Α΄ Παγκόσmicroιο πό-λεmicroο διπλασιάζονται τα ελληνικά εδάφη και πολλές πόλεις ενσωmicroατώνονται στην Ελλάδα Με τη Συνθήκη της Λωζάν-νης και την ανταλλαγή των πληθυσmicroών το ελληνικό κρά-τος ρυθmicroίζει οριστικά το ζήτηmicroα των συνόρων του microε την Τουρκία και οmicroογενοποιείται εθνικά Ο πληθυσmicroός του ενισχύεται Χιλιάδες πρόσφυγες αναγκάζονται όmicroως να εγκαταλείψουν τον τόπο τους και τα υπάρχοντά τους σε συνθήκες απάνθρωπες Όταν έρχονται στην Ελλάδα είναι υποχρεωmicroένοι να δουλέψουν σκληρά για να επιβιώσουν

Τα χρόνια ανάmicroεσα στους δυο παγκόσmicroιους πολέmicroους το ελληνικό κράτος όπως και άλλα ευρωπαϊκά κράτη προσπαθούν να ανασυγκροτηθούν και να αποφύγουν τις πολεmicroικές συγκρούσεις microεταξύ τους ∆εν το καταφέρνουν όmicroως Σε κάποια ευρωπαϊκά κράτη όπως είναι η Ιταλία και η Γερmicroανία επικρατούν φασιστικά καθεστώτα microε επι-θετικές βλέψεις για τον υπόλοιπο κόσmicroο Ο πόλεmicroος δεν αργεί να ξεσπάσει το 1940 και έ-χει τροmicroαχτικές συνέπειες Χιλιάδες άνθρωποι χάνουν τη ζωή τους στα microέτωπα του πολέmicroου αλλά και στις πόλεις και στα στρατόπεδα συγκέντρωσης που δηmicroιουργούν οι Γερmicroανοί για να εξολοθρεύσουν microαζικά τους πολιτικούς τους αντιπάλους και τους Εβραίους Η Ελλάδα συmicro-microετέχει και σrsquo αυτόν τον πόλεmicroο εναντίον του φασισmicroού και περνά δύσκολες στιγmicroές κατά τη διάρκεια της Κατοχής Είναι όmicroως περήφανη για την αντίσταση που προβάλλει στους κατα-κτητές

Η χώρα απελευθερώνεται microε το τέλος του πολέmicroου ∆ε χαίρεται όmicroως την απελευθέρωσή της το 1944 αφού ακολουθεί ένας άλλος εmicroφύλιος αυτήν τη φορά πόλεmicroος που οι συνέπειές του σηmicroαδεύ-ουν την Ελλάδα για πολλά χρόνια

Η microεταπολεmicroική Ελλάδα προσπαθεί να επουλώσει τις πληγές της από τους πολέmicroους Έχει επίσης νrsquo αντιmicroετωπίσει κοινωνικά και οικονοmicroικά ζητήmicroατα που αναγκάζουν πολλούς ανθρώπους να microεταναστεύσουν Καλείται ακόmicroα να λύσει το κυπριακό ζήτηmicroα

την ανεξαρτησία της Κύπρου που είναι έως το 1960 υπό αγγλική κατοχή

Η δικτατορία του 1967 ανακόπτει την πορεία εκδηmicroοκρατισmicroού και εξευρωπαϊ-σmicroού της χώρας Περιπλέκει επίσης την κατάσταση στην Κύπρο Με την πτώση της Χούντας και την αποκα-τάσταση της δηmicroοκρατίας η Ελλά-δα εντάσσεται στη σύγχρονη δηmicroο-κρατική Ευρώπη

εκδηmicroοκρατισmicroός παγκόσmicroιος πόλεmicroος προσφυγιά εργατικό κίνηmicroα Κατοχή Εθνική Αντίσταση Εmicroφύλιος πόλεmicroος ∆ικτατορία πραξικόπηmicroα microεταπολίτευση ευρωπαϊκή διεύρυνση

hellipστην Ελλάδα του 20ού αι

∆υο παγκόσmicroιοι πόλεmicroοι σηmicroαδεύουν την ελληνική και ευρωπαϊκή ιστορία του 20ού αιώνα και πολλές αλλαγές στα σύνορα των κρα-τών στη φυσιογνωmicroία των πόλεων στην καθηmicroερινότητα των κα-τοίκων Η Ελλάδα κυρίως microετά την αποκατάσταση της δηmicroοκρατί-ας το 1974 γίνεται σταδιακά ένα σύγχρονο ευρωπαϊκό κράτος και εντάσσεται στην Ευρωπαϊκή Ένωση

Κωνσταντίνος Καραmicroανλής 1907-1998

Γεώργιος Παπανδρέου 1888-1968

parainfinƒinfinpararadicordfparaparttrade Deschamps G prod partIumlIumliquestpermilmiddot UcirclsaquoIgraveAcircUacutemiddot radicpermilOcircEgraveOcircUacuteEgraveIcircfi 1890 IgraveUgraveEcirc infin centmiddotOcircDaggerUgraveEuml ∆UacuteOcircmacrmiddotIumlrsaquomiddot infinılsaquoOacutemiddot 1992 (442199) InLife microrsquo paramiddotAacuteIcircfiUcircIgraveEgraveOcirc˜

parafiIumlAcircIgraveOcirc˜ infinılsaquoOacutemiddot 2000 (cd-rom) (564) Morgenthau H prod middotOcircUcircUgraveOcircIumllsaquo IgraveOcirc˘ UcircUgraveEumlOacute infinılsaquoOacutemiddot IgraveUgraveEcirc trade intmiddotUcircAcircUcircEgraveiquestOacute ∆UacuteOcircmacrmiddotIumlrsaquomiddot infinılsaquoOacutemiddot 1994 (540108) (54165)(54591) iexclUgravecurrenIumlmiddot intOcircOacuteUgravemiddotOacutersaquoOacute tradeordf ∆middotIacutersaquopermilEgravemiddot UcircUgraveOcircOacute infinIgravemiddot˙fiOacuteEgraveOcirc IgraveUgraveEcirc iexcl paracurrenmiddot infinrsaquoOcircIumlOcirc˜ infinılsaquoOacutemiddot 1992 (11180-81) Rom-multimedia 100 macrUacutefiOacuteEgravemiddot radicIuml˘IgraveEgravemiddotIcircOcircrsaquo

infinAacuteOgraveOacuteAcirc˜ infinılsaquoOacutemiddot 2000 (5125a) infinsbquopermilAcircIumlIumliquest part ndash aeligmiddotUacuteUacuteiquest infin(AcircEgraveIgrave) radic EcircAcircIgraveEgraveOacuteEgraveUcircIgravefi˜ UcircUgraveEumlOacute partIumlIumliquestpermilmiddot UgraveOcirc˘ IgraveAcircUcircOcircOcircIumlcurrenIgraveOcirc˘ degOacuteOgraveUcircEuml infinılsaquoOacutemiddot 1985 (552504)

(554middotUacute) infinAacuteUacutemiddotEcircEgraveOgraveUgraveOcirc˘-summiddotmacrOcircOcircDaggerIumlOcirc˘ para paraOcircEgravefiUgraveEuml˜ AcircIacutemiddotEgraveUacuteAcircUgraveEgraveIcirclsaquo partOacuteUgraversaquoIgraveˆ˜ amp AcircOacuteUgraveDaggerˆ˜ UcircUgraveEgrave˜ AcircEcircEumlIgraveAcircUacutersaquopermilAcirc˜ 1912-1972 πmiddotOacutefi˜ poundAcircUcircUcircmiddotIumlOcircOacutersaquoIcircEuml 1999 (514481) infinıEumlOacutemiddot˚Icircfi paraUacutemiddotIcircUgraveOcircUacuteAcircrsaquoOcirc partEgravepermillsaquoUcircAcircˆOacute httpwwwanagr (5126) (5127) infinIcircUgraveUcircfiAacuteIumlOcirc˘ π AtildeUacuteOcircOacuteEgraveIcircfi IgraveEgraveIcircUacutemiddotUcircEgravemiddotUgraveEgraveIcircOcircDagger OcircIumlcurrenIgraveOcirc˘ 1919-1922 ∆UacuteOcircmacrmiddotIumlrsaquomiddot infinılsaquoOacutemiddot 1998

(539323) infinIumlEgraveIgravecurrenUacuteUgraveEuml trade infinEgrave EumlUacuteˆrsaquopermilAcirc˜ UgraveEuml˜ partIumlIumlEumlOacuteEgraveIcirclsaquo˜ partmiddotOacutemiddotUcircUgraveiquestUcircAcircˆ˜ infinılsaquoOacutemiddotEgrave 1933 (330) infinOacutemiddotUcircUgravemiddotUcircEgraveiquestpermilEuml˜ deg(AcircEgraveIgrave) ∆Ocirc partUacuteAacutemiddotUgraveEgraveIcircfi ndash trade˘OacutepermilEgraveIcircmiddotIumlEgraveUcircUgraveEgraveIcircfi

IcircrsaquoOacuteEumlIgravemiddot UgraveEuml˜ poundAcircUcircUcircmiddotIumlOcircOacutersaquoIcircEuml˜ poundAcircUcircUcircmiddotIumlOcircOacutersaquoIcircEuml paraOcircIumlEgraveUgraveEgraveUcircUgraveEgraveIcirclsaquo paraUacuteˆUgraveAcircDaggerOcirc˘Ucircmiddot UgraveEuml˜ part˘UacuteOgraveEuml˜ poundAcircUcircUcircmiddotIumlOcircOacutersaquoIcircEuml 1997 (558157) infinUacutemacrAcircrsaquoOcirc ƒmiddotpermilEgraveOcircEcircOgraveOacuteOcirc˘ prod partIumlIumliquestpermilmiddot UcircUgraveOcircOacutesbquorsquo middotAacuteIcircfiUcircIgraveEgraveOcirc fiIumlAcircIgraveOcirc 1940-1944 partƒ∆ infinılsaquoOacutemiddot 2000 (56028) (56243) microAcircUacuteOcircIumlrsaquoOacuteOcirc 1945 prod UgraveOgraveUcircEuml UgraveEuml˜ macrEgraveUgraveIumlAcircUacuteEgraveIcirclsaquo˜ degAcircUacuteIgravemiddotOacutersaquomiddot˜ tradeUgraveUacutemiddotUgraveEgraveˆUgraveEgraveIcirclsaquo πUcircUgraveOcircUacutersaquomiddot

paraAcircUacuteEgraveUcircIcircfiEgraveOcirc infinılsaquoOacutemiddot 2005 (56699) degUacutemiddotEcirclsaquo Euml IgraveOacutelsaquoIgraveEuml UgraveˆOacute middotOacuteıUacuteOgraveˆOacute infinOacutemiddotIcircmiddotIumlDaggerbdquoAcircEgrave˜ centAcircIumlEumlımiddotOacuteiquestUcircEuml infinılsaquoOacutemiddot 1994 (14103) partıOacuteEgraveIcirclsaquo paraEgraveOacutemiddotIcircOcircılsaquoIcircEuml ndash ordfOcirc˘UcircAcircrsaquoOcirc

infinIumlcurrenIacutemiddotOacutepermilUacuteOcirc˘ tradeOcircDaggerUgrave˙Ocirc˘ amp partıOacuteEgraveIcircfi πUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcircfi ordfOcirc˘UcircAcircrsaquoOcirc infinılsaquoOacutemiddot ndash ordffiOacutemiddotmacrOcirc ∆currenmacrOacuteEuml IcircmiddotEgrave OcircIumlEgraveUgraveEgraveUcircIgravefi˜ UcircUgraveEuml Oacutecurrenmiddot partIumlIumliquestpermilmiddot infinılsaquoOacutemiddot 2000 (326330) (328403)(329408) partıOacuteEgraveIcircfi πUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcircfi ordfOcirc˘UcircAcircrsaquoOcirc ƒlsaquoAacutemiddot microAcircIumlAcircUcircUgraveEgraveOacuteIumllsaquo poundAcircUgraveUgravemiddotIumlOcircDagger infinılsaquoOacutemiddot 1998 (247105) partIumlAcirc˘ıAcircUacuteOcircUgrave˘rsaquomiddot ∆Ocirc middot˘UgraveOcircpermilEgraveOcircrsaquoIcircEumlUgraveOcirc UgraveEuml˜ partIcircIcircIumlEumlUcircrsaquomiddot˜ IcircmiddotEgrave Ocirc

ordmmiddotUacuteIgravemiddotIcircrsaquopermilEuml˜ ∆middot πUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcirciquest 672000 (4226) partIumlAcirc˘ıAcircUacuteOcircUgrave˘rsaquomiddot infinOacutemiddotAacutecurrenOacuteOacuteEumlUcircEuml ∆middot πUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcirciquest 352001 (1273) partIumlAcirc˘ıAcircUacuteOcircUgrave˘rsaquomiddot prod AcircIumlIumlEumlOacuteEgraveIcirclsaquo middotUgraveIgraveOcircIumlOcirc˝middot ∆middot

πUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcirciquest 3172003 (443c14) ŒOacutemiddot OacutefiIgraveEgraveUcircIgravemiddot AacuteEgravemiddot UgraveEumlOacute part˘UacuteOgraveEuml infinfi UgraveOcirc lsaquoIumlAcircIcircUgraveUacuteOcirc UcircUgraveOcirc Acirc˘UacuteOgrave intmiddotIumlAcircEgravepermilOcircUcircIcircfiEgraveOcirc infinılsaquoOacutemiddot 2001 (510664) (511073) part˘Uacuteˆmiddot˚Icirclsaquo ŒOacuteˆUcircEuml httpeuropaeuint partEcircEumlIgraveAcircUacutersaquopermilmiddot ∆Ocirc microlsaquoIgravemiddot wwwtovimadolnetgr (5129) prod poundAcircUcircUcircmiddotIumlOcircOacutersaquoIcircEuml UgraveOcirc˘ 18Ocirc˘ middotEgraveOgraveOacutemiddot ∆middot UacuteEgraveOacute IcircmiddotEgrave Ugravemiddot IgraveAcircUgraveiquest prod

EcircÔacutelsaquo UgraveÔacute AcircEgraveIcircfiOacuteÔacute poundAcircIgravecurrenIumlEgraveOcirc infinılsaquoOacutemiddot 1996 (23381) (235119) prod intmiddotıEumlIgraveAcircUacuteEgraveOacutelsaquo 30 macrUacutefiOacuteEgravemiddot AcircIumlIumlEumlOacuteEgraveIcirclsaquo UgraveEumlIumlAcircfiUacutemiddotUcircEuml partUgraveiquest prodIgravecurrenUacuteAcirc˜ 1031996 (51229) prod

intmiddotıEumlIgraveAcircUacuteEgraveOacutelsaquo partIumlAcirc˘ıcurrenUacuteEgraveOcirc˜ microAcircOacuteEgrave˙currenIumlOcirc˜ 60 macrUacutefiOacuteEgravemiddot middotfi UgraveOcirc ıiquestOacutemiddotUgravefi UgraveOcirc˘ partUgraveiquest prodIgravecurrenUacuteAcirc˜ 8121996 (5211) prod intmiddotıEumlIgraveAcircUacuteEgraveOacutelsaquo partIumlIumliquestpermilmiddot ndash partOacuteˆIgravecurrenOacuteEuml part˘UacuteOgraveEuml ordfEgravemiddotUcircmacrcurrenUcircEuml AcircOacutelsaquoOacuteUgravemiddot macrUacutefiOacuteˆOacute partUgraveiquest prodIgravecurrenUacuteAcirc˜ 1051998 (5112abcdef27) prod intmiddotıEumlIgraveAcircUacuteEgraveOacutelsaquo ŒIumlIumlEumlOacuteAcirc˜ radicIuml˘IgraveEgraveOcircOacutersaquoIcircAcirc˜ middotfi UgraveOcircOacute tradeDaggerUacuteOcirc sectOcircDaggerEuml UcircUgraveOcircOacute paraDaggerUacuteUacuteOcirc centlsaquoIgravemiddot

partUgraveiquest prodIgravecurrenUacuteAcirc˜ 1872001 (512528) prod intmiddotıEumlIgraveAcircUacuteEgraveOacutelsaquo 100 macrUacutefiOacuteEgravemiddot radicIuml˘IgraveEgravemiddotIcircOcircrsaquo infinAacuteOgraveOacuteAcirc˜ partUgraveiquest prodIgravecurrenUacuteAcirc˜ 3131996 (512820) prod intmiddotıEumlIgraveAcircUacuteEgraveOacutelsaquo 90 macrUacutefiOacuteEgravemiddot

micromiddotIumlIcircmiddotOacuteEgraveIcircOcircrsaquo fiIumlAcircIgraveOcircEgrave partUgraveiquest prodIgravecurrenUacuteAcirc˜ 20102002 (5153) prod intmiddotıEumlIgraveAcircUacuteEgraveOacutelsaquo ŒIumlIumlEumlOacuteAcirc˜ UcircUgraveEuml degAcircUacuteIgravemiddotOacutersaquomiddot partUgraveiquest prodIgravecurrenUacuteAcirc˜ 13121998 (5866) prod intmiddotıEumlIgraveAcircUacuteEgraveOacutelsaquopartIumlIumlEumlOacuteEgraveIcirclsaquo permilEgraveUcircIcircOcircAacuteUacutemiddotEcircrsaquomiddot partUgraveiquest prodIgravecurrenUacuteAcirc˜ 2641998 (5136ab20) prod intmiddotıEumlIgraveAcircUacuteEgraveOacutelsaquo prod partIumlIumliquestpermilmiddot UgraveOcircOacute 20fi middotEgraveOgraveOacutemiddot 1950-1960 partUgraveiquest prodIgravecurrenUacuteAcirc˜ 28111999

(510020) prod intmiddotıEumlIgraveAcircUacuteEgraveOacutelsaquo prod partIumlIumliquestpermilmiddot UgraveOcircOacute 20fi middotEgraveOgraveOacutemiddot 1965-1970 partUgraveiquest prodIgravecurrenUacuteAcirc˜ 12121999 (58323) prod intmiddotıEumlIgraveAcircUacuteEgraveOacutelsaquo sectAcirc˘IcircˆUcircrsaquomiddot Euml permilEgravemacrOcircUgraveOcircIgraveEumlIgravecurrenOacuteEuml

UacuteˆUgraveAcircDaggerOcirc˘Ucircmiddot partUgraveiquest prodIgravecurrenUacuteAcirc˜ 1081997 (51052) prod intmiddotıEumlIgraveAcircUacuteEgraveOacutelsaquo ƒlsaquoAacutemiddot˜ ordmAcircUacutemiddotrsaquoOcirc˜ partUgraveiquest prodIgravecurrenUacuteAcirc˜ 2231998 (25013) prod intmiddotıEumlIgraveAcircUacuteEgraveOacutelsaquo ∆Ocirc OcircpermilfiUcircEcircmiddotEgraveUacuteOcircOcirc˘ middotAacutemiddotlsaquoUcircmiddotIgraveAcirc partUgraveiquest prodIgravecurrenUacuteAcirc˜ 4101998 (51341) (513120) prod ordfAcircAacuteiquestIumlEuml πUcircUgraveOcircUacutersaquomiddot UgraveOcirc˘ 20OcircDagger middotEgraveOgraveOacutemiddot radic microatilde paramiddotAacuteIcircfiUcircIgraveEgraveOcirc˜ parafiIumlAcircIgraveOcirc˜ ∆infin iexclpartinfin ndash partIumlIumlEumlOacuteEgraveIcirciquest

degUacuteiquestIgraveIgravemiddotUgravemiddot infinılsaquoOacutemiddot 2002 (567203) (567aAcircIacuteˆEcirc) πUcircUgraveOcircUacutersaquomiddot UgraveOcirc˘ partIumlIumlEumlOacuteEgraveIcircOcircDagger ŒıOacuteOcirc˘˜ partIcircpermilOcircUgraveEgraveIcirclsaquo infinıEumlOacuteOgraveOacute infinılsaquoOacutemiddot 1975-2000 Ugraveπrsquo (25224-225) (27155)

(21355) (227450) (231241) (239164) Ugraveπinfinrsquo (24215) (211202) (128369) (241146) (246444) (222b165) (222c205) (222d276) Ugraveπmicrorsquo(312445) (313a241) (320245) (322393) (329b115) (329c283) (329d81) (329e ) (329g293) (335137) (367214) Ugrave πdegrsquo (4392) (419352)

(44396) Ugrave πcentatilde (46265) (48261) (416239) (418246) Ugraveπpartrsquo (52587) (526139) (529119) Ugraveπtrade∆rsquo (57027) (57438) (575103) (587268)

(596281) (5101467) (5109342) (5151) (5152AcircIacuteˆEcirc) πUcircUgraveOcircUacutersaquomiddot OacuteAcircfiUgraveAcircUacuteEuml IcircmiddotEgrave UcircDaggerAacutemacrUacuteOcircOacuteEuml degatilde sect˘IcircAcircrsaquoOcirc˘ radicpartcentmicro infinılsaquoOacutemiddot 1980 (1561) πUcircUgraveOcircUacutersaquomiddot OacuteAcircfiUgraveAcircUacuteEumlIcircmiddotEgrave UcircDaggerAacutemacrUacuteOcircOacuteEuml degatilde deg˘IgraveOacutemiddotUcircrsaquoOcirc˘ radicpartcentmicro infinılsaquoOacutemiddot 2003(πmicro) (11480) (114b81) (114c81) (114d81) (12397) (52152) (52263) πUcircUgraveOcircUacutersaquomiddot UgraveOcirc˘

ordfAcircUcircmiddotEgraveˆOacuteEgraveIcircOcircDagger IcircmiddotEgrave UgraveOcirc˘ iexclAcircfiUgraveAcircUacuteOcirc˘ intfiUcircIgraveOcirc˘ 565-1815 microrsquo sect˘IcircAcircrsaquoOcirc˘ radicpartcentmicro infinılsaquoOacutemiddot 2003 (110125) (122176) (126177) (127118) πUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcircfi infinUacutemacrAcircrsaquoOcirc

paraUacuteOcircUcircEcirc˘AacuteEgraveIcircOcircDagger partIumlIumlEumlOacuteEgraveUcircIgraveOcircDagger prod intmiddotIumlmiddotIgravemiddotUacuteEgraveiquest UcircUgraveOcirc ordfAcircUcircOcircfiIumlAcircIgraveOcirc (1920-1940) paraUacutefiUcircEcirc˘AacuteAcirc˜ centEumlIgraveEgraveOcirc˘UacuteAacuteOgraveOacuteUgravemiddot˜ UgraveEuml Oacutecurrenmiddot paramiddotUgraveUacutersaquopermilmiddot University Studio PresspoundAcircUcircUcircmiddotIumlOcircOacutersaquoIcircEuml 1998 (54632) (54929) (511488) (5115208) πˆiquestOacuteOacuteOcirc˘ deg prod infinılsaquoOacutemiddot IgravecurrenUcircmiddot middotfi IcircmiddotUacuteUgrave OcircUcircUgraveiquestIuml UgraveOcirc˘ middotUacuteAcircIumlıfiOacuteUgraveOcirc˜ π tradeEgravepermilcurrenUacuteEuml˜ infinılsaquoOacutemiddot

2001 (452101) intmiddotEgraveUacuteOcircEcircDaggerIumlmiddot˜ deg prod infinılsaquoOacutemiddot UcircUgraveEuml permilAcircIcircmiddotAcircUgraversaquomiddot UgraveOcirc˘ rsquo50 ordmEgraveIumlEgravefiUgraveEuml˜ infinılsaquoOacutemiddot 1993 (581) (5118) intmiddotIumlmiddotEcirciquestUgraveEuml part ∆middot UcircmacrOcircIumlEgraveIcirciquest IcircUgraversaquoUacuteEgravemiddot UgraveEuml˜

paraUacuteˆUgraveOcircsbquoiquestıIgraveEgravemiddot˜ AcircIcircmiddotrsaquopermilAcirc˘UcircEuml˜ 1821-1829 infinılsaquoOacutemiddot 1988 (35781) intmiddotUacutemiddotmacrUacutelsaquoUcircUgraveOcirc˜ trade partIumlIumlEumlOacuteEgraveIcirccurren˜ middotEcircrsaquoUcircAcirc˜ intcurrenpermilUacuteOcirc˜ infinılsaquoOacutemiddot 1984 (51144) (592244)(5141130) intEgraveOcirc˘IgraveOcirc˘UacuteUgrave˙EgraveiquestOacute π∆ radicpermilOcircEgraveOcircUacuteEgraveIcircfi UcircUgraveEumlOacute parafiIumlEuml UgraveOcirc˘ 1680 IgraveUgraveEcircUacute trade ordffi˙Euml ∆UacuteOcircmacrmiddotIumlrsaquomiddot infinılsaquoOacutemiddot 1992 (237124) intIumlEgraveiquestEcircmiddot ordf(AcircEgraveIgrave) tradeEgraveˆEumlIumlcurren˜

EcircˆOacutecurren˜ ordfmiddotUacuteUgrave˘UacutersaquoAcirc˜ poundAcircUcircUcircmiddotIumlOgraveOacute AacuteEgravemiddot UgraveOcircOacute 20fi middotEgraveOgraveOacutemiddot intmiddotUcircUgravemiddotOacuteEgraveOgraveUgraveEuml˜ infinılsaquoOacutemiddot 2000 (5727) intIumlEgraveiquestEcircmiddot ordf poundAcircUcircUcircmiddotIumlrsaquomiddot 1881-1981 AcircIcircmiddotUgravefi macrUacutefiOacuteEgravemiddot ˙ˆlsaquo intcurrenpermilUacuteOcirc˜

infinılsaquoOacutemiddot 1983 (5826) intfiIcircIcircEgraveOacuteOcirc˜ cent prod AcircIumlIumlEumlOacuteEgraveIcirclsaquo AcircmiddotOacuteiquestUcircUgravemiddotUcircEgrave˜ ordfcurrenIumlEgraveUcircUcircmiddot infinılsaquoOacutemiddot 1969 Ugrave6 (346 349) intOcircUacuteOacuteiquestUacuteOcirc˜ micro partUacuteˆUgravefiIcircUacuteEgraveUgraveOcirc˜ partUacuteIgravelsaquo˜ infinılsaquoOacutemiddot 1990(228) int˘OacuteEumlAacuteOcircDagger-ordmIumliquestIgraveOcirc˘Uacutemiddot ordf poundAcircfiEcircEgraveIumlOcirc˜ ordfmiddotIumlmiddotIgravemiddotUgravecurrenOacuteEgraveOcirc˜ middotUacuteAacutemiddotIumlAcircEgravefi˜ IcircEgrave AcircIumlAcircEcircmiddotOacuteUgravecurrenOacuteEgraveOcirc macrUgravecurrenOacuteEgrave partIacuteiquestOacuteUgravemiddot˜ infinılsaquoOacutemiddot 1979 (319) int˘Uacute intmiddotUcircUgraveUacutersaquo AcircOacuteUgravemiddotDaggerımiddot

intiquestIcircUgraveOcirc˜ infinılsaquoOacutemiddot 1983 (578) intˆEcircfi˜ part˘ prod partIumlIumliquestpermilmiddot IcircmiddotEgrave UgraveOcirc middotOacutemiddotUgraveOcircIumlEgraveIcircfi ˙lsaquoUgraveEumlIgravemiddot 1875 ndash 1881 partIcircpermilOcircUgraveEgraveIcirclsaquo infinıEumlOacuteOgraveOacute infinılsaquoOacutemiddot 2001 (422292) sectmiddotIgraveUacutersaquomiddot-

intmiddotsbquosbquomiddotpermilrsaquomiddot part ordfcurrenUacuteAcirc˜ UgraveOcirc˘ rsquo74 UcircAcircIumlrsaquopermilAcirc˜ UgraveEuml˜ IgraveAcircUgravemiddotOcircIumlrsaquoUgraveAcirc˘UcircEuml˜ paraOcircUgravemiddotIgravefi˜ infinılsaquoOacutemiddot 2002 (510429) sectEgraveiquestsbquomiddot˜ sectiquestIgraveUacuteOcirc˜(AcircEgraveIgrave) hellip IcircmiddotEgrave IgraveAcirc Ecircˆ˜ IcircmiddotEgrave IgraveAcirc ıiquestOacutemiddotUgraveOcircOacutemiddotIcircmiddotUgravemiddotmiddotDaggerUcircUgraveˆ˜ radicUacuteAacutemiddotOacuteEgraveUcircIgravefi˜ ordfAcircAacuteiquestUacuteOcirc˘ ordfOcirc˘UcircEgraveIcirclsaquo˜ infinıEumlOacuteOgraveOacute infinılsaquoOacutemiddot 1994 (23052) sectOcircAacuteOcircıcurrenUgraveEuml˜ deg ordfrsaquoIcircEuml˜ poundAcircOcircpermilˆUacuteiquestIcircEuml˜ poundUacuteEumlUcircIcircAcircrsaquomiddot IgraveOcirc˘ AcircrsaquoOacutemiddotEgrave Euml partIumlIumliquestpermilmiddot

OtildeAacuteIcirc˘Uacutemiddot infinılsaquoOacutemiddot 2004 (5142183) sectOcircDaggersbquoEuml sect paraAcircUacuteEgraveAacutecurrenIumlˆUgraveOcirc˜ micromiddotUcircrsaquoIumlAcircEgraveOcircOacute partUcircUgraversaquomiddot infinılsaquoOacutemiddot 2002 (423230) ordfmiddot˝IumlEuml˜ trade infin ordfEgraveIcircUacutemiddotUcircEgravemiddotUgraveEgraveIcirciquest middotUacuteiquestIumlEgravemiddot infinfi UgraveOcircOacute

parafiOacuteUgraveOcirc UcircUgraveEuml ordfAcircUcircfiAacuteAcircEgraveOcirc partEgraveUcircUgraveOcircIumlEgraveIcirciquest centAcircIumlUgraveiquestUacuteEgravemiddot 1880-1920 Rodos Image ƒfipermilOcirc˜ 1998 (53445) (535204) (536101) (538143) ordfEumlUgraveUacutefiOcirc˘IumlOcirc˜ int prodIcircOcircEgraveOacuteˆOacutersaquomiddot UgraveEuml˜ middotEcircıOcircOacutersaquomiddot˜ partUacuteIgravelsaquo˜ infinılsaquoOacutemiddot 1974 (5124) ordfmiddotmacrmiddotUacuteEgraveiquestOacute infin ndash infinOacuteUgravemiddotrsaquoOcirc˜ para partEgraveIcircmiddotUcircUgraveEgraveIcirccurren˜ IgravemiddotUacuteUgrave˘UacutersaquoAcirc˜ sumˆAacuteUacutemiddotEcircEgraveIcirclsaquo AtildemiddotUacutemiddotIcircUgraveEgraveIcirclsaquo UcircUgraveOcircOacute fiIumlAcircIgraveOcirc UcircUgraveEumlOacute

IcircmiddotUgraveOcircmacrlsaquo IcircmiddotEgrave UgraveEumlOacute middotOacuteUgraversaquoUcircUgravemiddotUcircEuml AgraveOcirc˘UacuteAacuteAcircrsaquoOcirc paraOcircIumlEgraveUgraveEgraveUcircIgraveOcircDagger infinılsaquoOacutemiddot 1987 (569140) ordf˘ıOcircIumlOcircAacutersaquomiddot (1966) ordfOcirc˘UcircEgraveIcirclsaquo ordf AtildemiddotUgrave˙EgravepermiliquestIcircEgrave˜ paraOcircrsaquoEumlUcircEuml iexcl degIcirciquestUgraveUcircOcirc˜ (2002) CD

(EMI MINOS EMI) (5139) radicIuml˘IgraveEgravemiddotIcircOcircrsaquo infinAacuteOgraveOacutemiddot˜ infinılsaquoOacutemiddot 2004 wwwathens2004gr (5125b) iexclcurrenmiddot centOcircIgravelsaquo centOcircIgravelsaquo infinılsaquoOacutemiddot 1996 Ugrave3 (443e186) Ugrave20(114a183) Ugrave24 (35651) Ugrave33 (116147) paramiddotOacutemiddotAacuteEgraveˆUgravefiOcirc˘IumlOcirc˜ micro(AcircEgraveIgrave) πUcircUgraveOcircUacutersaquomiddot UgraveOcirc˘ iexclcurrenOcirc˘ partIumlIumlEumlOacuteEgraveUcircIgraveOcircDagger partIumlIumlEumlOacuteEgraveIcirciquest degUacuteiquestIgraveIgravemiddotUgravemiddot infinılsaquoOacutemiddot 2003-2004 Ugrave2

(21775) (21978) (242115) (251363) (252239) (32115) (3321) Ugrave3 (31121) (31773) (321465) (334331) (339111) (341282)

(342285) (343349) (35326) (354143) (363247) (329f95) (329a64) Ugrave4 (446196-197) Ugrave5 (42456) (42955) (46151) Ugrave6 (55113)(53085) Ugrave8 (572119) (573146) Ugrave9 (57776) (510298) (5145219) paramiddotmiddotAacuteEgravemiddotOacuteOacutefiOcirc˘IumlOcirc˜ infin πUcircUgraveOcircUacutersaquomiddot UgraveEuml˜ poundAcircUcircUcircmiddotIumlOcircOacutersaquoIcircEuml˜ ƒcurrenIcircOcirc˜ poundAcircUcircUcircmiddotIumlOcircOacutersaquoIcircEuml

1993(2) (519439) parafiUacuteUgraveOcircIumlOcirc˜ cent (AcircEgraveIgrave) radic AtildemiddotUacutersaquoIumlmiddotOcirc˜ ∆UacuteEgraveIcircOcircDaggerEuml˜ IcircmiddotEgrave Euml AcircOcircmacrlsaquo UgraveOcirc˘ partsectπinfin infinılsaquoOacutemiddot 1996 (445192) (453187) (454184) paraAcircUgraveUacuteiquest˜ trade

poundcurrenmiddotUgraveUacutemiddot IcircmiddotEgrave poundAcircmiddotUgraveUacutersaquoOacuteOcircEgrave UgraveEuml˜ paramiddotIumlEumliquest˜ infinılsaquoOacutemiddot˜ infinılsaquoOacutemiddot macrmacr (45848) tradeIcircOcirc˘Iumliquest˜ prod ŸmacrEgrave Icirc˘Uacuteiquest IgraveOcirc˘ fimacrEgrave prodUacuteEgravepermilmiddotOacutefi˜ infinılsaquoOacutemiddot 1973 (590) tradeOcircIumlpermiliquestUgraveOcirc˜ deg lsquopartOacutemiddot˜iquestOacuteıUacuteˆOcirc˜ middotOacuteUgravefi˜ IcircmiddotEgraveUacuteOcircDagger infinEgraveAacutefiIcircAcircUacuteˆ˜ infinılsaquoOacutemiddot 2000 (5146274) tradeEcircUacutemiddotAacutersaquopermilAcirc˜ partIumlAcirc˘ıAcircUacutersaquomiddot˜ 1821-1832 πUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcirclsaquo IcircmiddotEgrave partıOacuteOcircIumlOcircAacuteEgraveIcirclsaquo partUgravemiddotEgraveUacuteAcircrsaquomiddot UgraveEuml˜ partIumlIumliquestpermilOcirc˜

infinılsaquoOacutemiddot 1983 (37) ∆middot IgraveAcircAacuteiquestIumlmiddot IgraveOcirc˘UcircAcircrsaquomiddot UgraveOcirc˘ IcircfiUcircIgraveOcirc˘ ordmIumlˆUacuteAcircOacuteUgraversaquomiddot radic˘EcircrsaquoUgraveUcircEgrave Mondadori-ordm˘UgraveUacuteiquestIcircEuml˜ infinılsaquoOacutemiddot 1969 (1268-69) ∆middot middotIumlEgraveiquest UcircEgraveOacuteAcircIgraveiquest

httpusersotenetgr~olyffestgr_eparxia_Ioannina_Titaniahtm (5147) ∆Ocirc OtildeIacuteEgraveOcircOacute partUcircUgraversaquo (1964) ordfOcirc˘UcircEgraveIcirclsaquo ordf poundAcircOcircpermilˆUacuteiquestIcircEuml˜ paraOcircrsaquoEumlUcircEuml radic partIumlDaggerUgraveEuml˜ (1987) CD(EMI MINOS EMI) (5140) ∆AcircmacrOacuteEgraveIcircfi ordfOcirc˘UcircAcircrsaquoOcirc poundAcircUcircUcircmiddotIumlOcircOacutersaquoIcircEuml˜ httpwwwtmthedugr (5113) ∆fiOcirc˜ IcircmiddotEgrave AcircEgraveIcircfiOacutemiddot AtildemiddotUacutemiddotIcircUgraveEgraveIcirciquest IacutecurrenOacuteˆOacute AcircUacuteEgraveEumlAacuteEumlUgraveOgraveOacute AacuteEgravemiddot UgraveEumlOacute

partIumlIumliquestpermilmiddot 18Ocirc˜ middotEgrave radicIumlIcircfi˜ infinılsaquoOacutemiddot 1979-1985 Ugrave1 (222e126) Ugrave2 (21589) (22297) (223110) Ugrave3 (226216) Ugrave6 (225110) Ugrave7 (216182) (222a 188)

∆Uacutemiddot˘Iumlfi˜ π amp intfiIcircIcircOcirc˘ infin partUacuteIgraveOcircDaggerOcircIumlEuml Euml permilEumlIgraveEgraveOcirc˘UacuteAacutersaquomiddot IgraveEgravemiddot˜ Oacutecurrenmiddot˜ fiIumlEuml˜ UcircUgraveEuml tradeDaggerUacuteOcirc UcircUgraveEgrave˜ middotUacutemacrcurren˜ UgraveOcirc˘ 19Ocirc˘ middotEgraveOgraveOacutemiddot partIgraveOcircUacuteEgraveIcirclsaquo ∆UacuteiquestAcirc˙middot UgraveEuml˜ partIumlIumliquestpermilmiddot˜ infinılsaquoOacutemiddot1980 (350rsaquoOacute8middot) (351 rsaquoOacute3sbquo) ordmiquestUgraveUcircEuml˜ deg paraOcircIuml˘UgraveAcircmacrOacuteAcircrsaquoOcirc rsquo73 intmiddotUcircUgravemiddotOacuteEgraveOgraveUgraveEuml˜ infinılsaquoOacutemiddot 1985 (593AcircIacuteOgraveEcirc) (59452) ordmˆUgraveEgraveiquestpermilEuml˜ cent prod partmiddotOacuteiquestUcircUgravemiddotUcircEuml UgraveOcirc˘ 21

iexcl microfiUgraveUcircEuml infinılsaquoOacutemiddot 1977(2) Ugraveinfinatilde (245335) (348429) ordmˆUgravefiOcirc˘IumlOcirc˜ cent ∆Ocirc currenOacutepermil˘Igravemiddot UcircUgraveEumlOacute infinılsaquoOacutemiddot UcircUgraveOcirc AacuteDaggerUacuteEgraveUcircIgravemiddot UgraveOcirc˘ 19Ocirc˘ middotEgraveOgraveOacutemiddot partsectπinfin infinılsaquoOacutemiddot 1999

(434388) (450120) AtildemiddotUgrave˙lsaquo deg ŒIumlIumlEumlOacuteAcirc˜ sumˆAacuteUacuteiquestEcircOcircEgrave 19Ocirc˜ middotEgraveOgraveOacutemiddot˜ intcurrenpermilUacuteOcirc˜ infinılsaquoOacutemiddot 1988 (31820) AtildemiddotUgrave˙EumlEgraveˆUcirclsaquoEcirc Atilde(AcircEgraveIgrave) πUcircUgraveOcircUacutersaquomiddot UgraveEuml˜ partIumlIumliquestpermilmiddot˜ UgraveOcirc˘ 20OcircDagger

middotEgrave radicEgrave middotmiddotUacutemacrcurren˜ 1900-1922 microEgravesbquoIumlEgravefiUacutemiddotIgravemiddot infinılsaquoOacutemiddot 1999-2002 Ugraveinfinatilde1 (43263) (443f208) (443c224) (45161) (518289) (443a127) Ugraveinfinatilde2 (439225)

(440191) Ugravemicroatilde1 (553347) (556325) AtildemiddotUgrave˙EumlmiddotUgravecurrenUacutemiddot˜ int - ordmmiddotEcircmiddotIumlEgraveOcircDagger ordf ordfmiddotUacuteUgrave˘UacutersaquoAcirc˜ 40-41 intcurrenpermilUacuteOcirc˜ infinılsaquoOacutemiddot 1982 (563117) AtildeUacutelsaquoUcircUgraveOcirc˘ Atilde partIumlIumlEumlOacuteEgraveIcirclsaquo

sumˆAacuteUacutemiddotEcircEgraveIcirclsaquo 1832-1922 partıOacuteEgraveIcirclsaquo ∆UacuteiquestAcirc˙middot UgraveEuml˜ partIumlIumliquestpermilOcirc˜ infinılsaquoOacutemiddot 1981 (313 EgraveOacute143) AtildeUacutelsaquoUcircUgraveOcirc˘ Atilde partIumlIumlEumlOacuteEgraveIcirclsaquo ∆currenmacrOacuteEuml iexclAcircOcircAcircIumlIumlEumlOacuteEgraveIcirclsaquo AtildemiddotUacutemiddotIcircUgraveEgraveIcirclsaquo partIcircpermilOcircUgraveEgraveIcirclsaquoinfinıEumlOacuteOgraveOacute infinılsaquoOacutemiddot 1994 (568150) AtildeUacutelsaquoUcircUgraveOcirc˘ Atilde partIumlIumlEumlOacuteEgraveIcirclsaquo ∆currenmacrOacuteEuml iexclAcircOcircAcircIumlIumlEumlOacuteEgraveIcirclsaquo degIuml˘UgraveEgraveIcirclsaquo partIcircpermilOcircUgraveEgraveIcirclsaquo infinıEumlOacuteOgraveOacute infinılsaquoOacutemiddot 1993 (5135156)

poundcurrenIgravemiddot AcircIacuteˆEcircDaggerIumlIumlOcirc˘ tradeIcircmiddotUacutersaquoEcircEumlIgravemiddot middotIumlfiAacuteOcirc˘ UcircUgraveEumlOacute UacuteOcircUcirciquestıAcircEgravemiddot AcircIcircIcircrsaquoOacuteEumlUcircEuml˜ lsaquo iquestIumlIgravemiddotUgraveOcirc˜ paramiddotUacutemiddotcurrenIgraveAcircEgrave UcircUgraveEuml ˙ˆOcircEcircfiUacuteOcirc UgraveOcirc˘ paramiddotUacuteıAcircOacuteOgraveOacutemiddot IcircmiddotEgrave Ucirc˘AacutemacrUacutefiOacuteˆ˜ middotOcircUgraveAcircIumlAcircrsaquo

middotEgraveUcircEgravefipermilOcircIacuteOcirc IgravelsaquoOacute˘Igravemiddot UcircUgraveEumlOacute middotUacutemacrlsaquo IgraveEgravemiddot˜ Oacutecurrenmiddot˜ AcircOcircmacrlsaquo˜ UcircDaggerIgravesbquoOcircIumlOcirc permilDaggerOacutemiddotIgraveEuml˜ IcircmiddotEgrave OcircIgraveOcircUacuteEcircEgraveiquest˜ TOcirc IcircAcircrsaquoIgraveAcircOacuteOcirc UcircUgraveOcirc EcircfiOacuteUgraveOcirc AcircrsaquoOacutemiddotEgrave middot˘UgravefiAacuteUacutemiddotEcircOcirc UcirciquestUacutemiddotAacuteIgravemiddot UgraveOcirc˘ centEgraveOcircOacute˘UcircrsaquoOcirc˘

tradeOcircIumlˆIgraveOcircDagger rsaquomacrOacuteOcirc˜ AacuteUacutemiddotEcirclsaquo˜ OcircIumlEgraveUgraveEgraveUcircIgraveOcircDagger IcircmiddotEgrave AcircIumlrsaquopermilmiddot˜ AacuteEgravemiddot currenOacutemiddotOacute IcircmiddotIumlDaggerUgraveAcircUacuteOcirc IcircfiUcircIgraveOcirc (deg sectmiddot˙fiAacuteIcircmiddot˜)

ordfAcirc middotfiEcircmiddotUcircEuml UgraveEuml˜ partIumlIumlEumlOacuteEgraveIcirclsaquo˜ int˘sbquocurrenUacuteOacuteEumlUcircEuml˜ Ugravemiddot permilEgravepermilmiddotIcircUgraveEgraveIcirciquest sbquoEgravesbquoIumlrsaquomiddot UgraveOcirc˘ centEumlIgraveOcircUgraveEgraveIcircOcircDaggerUgraveOcirc˘ deg˘IgraveOacutemiddotUcircrsaquoOcirc˘ IcircmiddotEgrave UgraveOcirc˘ sect˘IcircAcircrsaquoOcirc˘ Ugrave˘OgraveOacuteOcircOacuteUgravemiddotEgrave middotfi UgraveOcircOacute radicUacuteAacutemiddotOacuteEgraveUcircIgravefi partIcircpermilfiUcircAcircˆ˜centEgravepermilmiddotIcircUgraveEgraveIcircOgraveOacute microEgravesbquoIumlrsaquoÔacute IcircmiddotEgrave permilEgravemiddotOacutecurrenIgraveOcircOacuteUgravemiddotEgrave permilÛacuteAcirciquestOacute UcircUgravemiddot centEumlIgravefiUcircEgravemiddot trademacrOcircIumlAcircrsaquomiddot ∆middot sbquoEgravesbquoIumlrsaquomiddot IgraveOcircUacuteAcircrsaquo Oacutemiddot permilEgravemiddotUgraversaquoıAcircOacuteUgravemiddotEgrave UacuteOcirc˜ OgraveIumlEumlUcircEuml fiUgravemiddotOacute EcirccurrenUacuteOcirc˘Oacute sbquoEgravesbquoIumlEgravefiUcircEumlIgraveOcirc UacuteOcirc˜middotfipermilAcircEgraveIacuteEuml UgraveEuml˜ AacuteOacuteEumlUcircEgravefiUgraveEumlUgraveiquest˜ UgraveOcirc˘˜ intiquestıAcirc middotOacuteUgraversaquoUgrave˘Ocirc Ocirc˘ permilEgravemiddotUgraversaquoıAcircUgravemiddotEgrave UacuteOcirc˜ OgraveIumlEumlUcircEumlIcircmiddotEgrave permilAcircOacute EcirccurrenUacuteAcircEgrave sbquoEgravesbquoIumlEgravefiUcircEumlIgraveOcirc ıAcircÛacuteAcircrsaquoUgravemiddotEgrave IcircIumlAcircbdquorsaquoUgrave˘Ocirc IcircmiddotEgrave Ocirc middotUacutemiddotsbquoiquestUgraveEuml˜ permilEgraveOgraveIcircAcircUgravemiddotEgraveUcircDaggerIgraveEcircÔacutemiddot IgraveAcirc UgraveEgrave˜ permilEgravemiddotUgraveiquestIacuteAcircEgrave˜ UgraveOcirc˘ iquestUacuteıUacuteOcirc˘ 7 UgraveOcirc˘ iexclfiIgraveOcirc˘ 1129 UgraveEuml˜ 1521 ordfmiddotUacuteUgraversaquoOcirc˘1946 (ordmpartint 1946 108 infinprime)

infinmiddotAacuteOcircUacuteAcircDaggerAcircUgravemiddotEgrave Euml middotOacutemiddotmiddotUacutemiddotAacuteÂacutelsaquo OcircOcircEgraveOcirc˘permillsaquoOcircUgraveAcirc UgraveIgravelsaquoIgravemiddotUgraveOcirc˜ middot˘UgraveOcircDagger UgraveOcirc˘ sbquoEgravesbquoIumlrsaquoOcirc˘ Ocirc˘ IcircmiddotIumlDaggerUgraveAcircUgravemiddotEgravemiddotfi permilEgraveIcircmiddotEgraveOgraveIgravemiddotUgravemiddot (copyright) lsaquo Euml macrUacutelsaquoUcircEuml UgraveOcirc˘ UcircAcirc OcircOcircEgravemiddotpermillsaquoOcircUgraveAcirc IgraveOcircUacuteEcirclsaquo macrÛacutersaquo˜ UgraveEuml AacuteUacutemiddotUgravelsaquo iquestpermilAcircEgravemiddotUgraveOcirc˘ paramiddotEgravepermilmiddotAacuteÂacuteEgraveIcircOcircDagger πOacuteUcircUgraveEgraveUgraveOcircDaggerUgraveOcirc˘

microπmicrosectπradictradeprodordfradic

math_1_23

math_24_53

math_54_73

math_74_93

math_94_113

math_114_138

IUcircUgraveOcircUacutersaquomiddot trade∆prime centEumlIgraveOcircUgraveEgraveIcircOcircDagger

κείmicroενο

ΕΝΟ Τ Η Τ Α

Μεσαίωνα

(1475-1564)

Ραφαήλ (1483-1520)

Σαίξπηρ (1564-1616)

λόγιοι

σύνθεση

Κολόmicroβο

Αζτέκοι

Ίνκας

0 20000 40000 60000 80000

1503-1520

1521-1540

1541-1560

1561-1580

1581-1600

1601-1620

1621-1640

σύνθεση

Ρουσσώ (1712-1778)

Λοκ (1632-1704)

Καντ (1724-1804)

σύνθεση

Ε Ν Ο ΤΗ ΤΑ

όνια

1669 Κρήτη

1462 Λέσβος

1470 Εύβοια

1522 Ρόδος

1566 Χίος

1571 Κύπρος

σύνθεση

Η παράδοση

σύνθεση

1677-81 1768-74 1736-39 1787-92 1806-12

σύνθεση

Ε Ν ΟΤ Η Τ Α

1821 κήρυξη

1821-1828 ο Αγώνας

ξένη

κυρ

ιαρχ

σύνθεση

1814 1818-1821 1821

σύνθεση

1821 1822 1828

σύνθεση

1821 1822 1823 1824

σύνθεση

1821 1823 1827 1829

Άστρος

Άργος

Τροιζήνα

Επίδαυρος

σύνθεση

Nησιά

328 329

σύνθεση

Μυκόνου

σύνθεση

Μουσείο

Ελβετία 1821

Αγγλία 1823

Γαλλία 1823

σύνθεση

1827 1830

1827 1821-22

σύνθεση

1298 17500

σύνθεση

1821 1827 1828 1831

σύνθεση

366 365

1833 1862-1863

οργάνωση

3 Περίοδο

ς αν

αρχίας

αποδ

ίστριας

κυβερν

ήτης

της

Ελλ

άδας

Ελλην

ική Επα

νάστασ

τική ζωή

σύνθεση

5964018311 2002 1674

998561

σύνθεση

τους [418]

σύνθεση

Ματαπά

σύνθεση

1833-1878 9335 1170 2365

1879-1892 9929 1464 4711

297457

101334

0 50000 100000 150000 200000 250000 300000 350000

Γεωργία

Εmicroπόριο

297457

101334

0 50000 100000 150000 200000 250000 300000 350000

Γεωργία

Εmicroπόριο

σύνθεση

440 439

92969095

1828 - 1830 1879

446444

ΙΙ Ο οίκος

σύνθεση

1836 818582 47516 1861 1096864 47516 1870 1457894 50211 1896 2433806 63606 1907 2631952 63211

Ε Ν ΟΤΗ ΤΑ

πόλεmicroος

Η Ελλάδ

ανεξάρ

τητο

κρά

τος

ζάννης

στην ΕΟΚ

Ελλάδα

1911 1910

σύνθεση

2871913 166 - 18719131751913 4101912

σύνθεση

πολέmicroου

1917 1919 1919 1920 1918

σύνθεση

251919 1922 1919

σύνθεση

1922 1923 1923-1925

σύνθεση

1922 1929 1936 1933

σύνθεση

πολέmicroου

1939 1940-1941

1945 1944 681945

9000000 19000000

σύνθεση

1949 1967

σύνθεση

593 594

Κύπρο

Ένωση

1960 1955-1959

2071974 2004 1571974

σύνθεση

(ΕΟΚ)

1951 1957 1992

χώρα

σύνθεση

1957 1969 1946 1940 1940

νεφρού

Ντεπώ

Εγνατία

51155114

σύνθεση

χρυσά

αργυρά

χάλκινα

νας (2004)

5126 5127

σύνθεση

1955 1960

1962 1955 1997

(1925- )

(1925-1994)

5141 5142

σύνθεση

1951 180 1956 350 1961 565 1964 749 1966 830

5144 5145

5147 5148

(21775) (21978) (242115) (251363) (252239) (32115) (3321) Ugrave3 (31121) (31773) (321465) (334331) (339111) (341282)

math_1_23

math_24_53

math_54_73

math_74_93

math_94_113

math_114_138

κείmicroενο

ΕΝΟ Τ Η Τ Α

Μεσαίωνα

(1475-1564)

Ραφαήλ (1483-1520)

Σαίξπηρ (1564-1616)

λόγιοι

σύνθεση

Κολόmicroβο

Αζτέκοι

Ίνκας

0 20000 40000 60000 80000

1503-1520

1521-1540

1541-1560

1561-1580

1581-1600

1601-1620

1621-1640

σύνθεση

Ρουσσώ (1712-1778)

Λοκ (1632-1704)

Καντ (1724-1804)

σύνθεση

Ε Ν Ο ΤΗ ΤΑ

όνια

1669 Κρήτη

1462 Λέσβος

1470 Εύβοια

1522 Ρόδος

1566 Χίος

1571 Κύπρος

σύνθεση

Η παράδοση

σύνθεση

1677-81 1768-74 1736-39 1787-92 1806-12

σύνθεση

Ε Ν ΟΤ Η Τ Α

1821 κήρυξη

1821-1828 ο Αγώνας

ξένη

κυρ

ιαρχ

σύνθεση

1814 1818-1821 1821

σύνθεση

1821 1822 1828

σύνθεση

1821 1822 1823 1824

σύνθεση

1821 1823 1827 1829

Άστρος

Άργος

Τροιζήνα

Επίδαυρος

σύνθεση

Nησιά

328 329

σύνθεση

Μυκόνου

σύνθεση

Μουσείο

Ελβετία 1821

Αγγλία 1823

Γαλλία 1823

σύνθεση

1827 1830

1827 1821-22

σύνθεση

1298 17500

σύνθεση

1821 1827 1828 1831

σύνθεση

366 365

1833 1862-1863

οργάνωση

3 Περίοδο

ς αν

αρχίας

αποδ

ίστριας

κυβερν

ήτης

της

Ελλ

άδας

Ελλην

ική Επα

νάστασ

τική ζωή

σύνθεση

5964018311 2002 1674

998561

σύνθεση

τους [418]

σύνθεση

Ματαπά

σύνθεση

1833-1878 9335 1170 2365

1879-1892 9929 1464 4711

297457

101334

0 50000 100000 150000 200000 250000 300000 350000

Γεωργία

Εmicroπόριο

297457

101334

0 50000 100000 150000 200000 250000 300000 350000

Γεωργία

Εmicroπόριο

σύνθεση

440 439

92969095

1828 - 1830 1879

446444

ΙΙ Ο οίκος

σύνθεση

1836 818582 47516 1861 1096864 47516 1870 1457894 50211 1896 2433806 63606 1907 2631952 63211

Ε Ν ΟΤΗ ΤΑ

πόλεmicroος

Η Ελλάδ

ανεξάρ

τητο

κρά

τος

ζάννης

στην ΕΟΚ

Ελλάδα

1911 1910

σύνθεση

2871913 166 - 18719131751913 4101912

σύνθεση

πολέmicroου

1917 1919 1919 1920 1918

σύνθεση

251919 1922 1919

σύνθεση

1922 1923 1923-1925

σύνθεση

1922 1929 1936 1933

σύνθεση

πολέmicroου

1939 1940-1941

1945 1944 681945

9000000 19000000

σύνθεση

1949 1967

σύνθεση

593 594

Κύπρο

Ένωση

1960 1955-1959

2071974 2004 1571974

σύνθεση

(ΕΟΚ)

1951 1957 1992

χώρα

σύνθεση

1957 1969 1946 1940 1940

νεφρού

Ντεπώ

Εγνατία

51155114

σύνθεση

χρυσά

αργυρά

χάλκινα

νας (2004)

5126 5127

σύνθεση

1955 1960

1962 1955 1997

(1925- )

(1925-1994)

5141 5142

σύνθεση

1951 180 1956 350 1961 565 1964 749 1966 830

5144 5145

5147 5148

(21775) (21978) (242115) (251363) (252239) (32115) (3321) Ugrave3 (31121) (31773) (321465) (334331) (339111) (341282)

math_1_23

math_24_53

math_54_73

math_74_93

math_94_113

math_114_138

κείmicroενο

ΕΝΟ Τ Η Τ Α

Μεσαίωνα

(1475-1564)

Ραφαήλ (1483-1520)

Σαίξπηρ (1564-1616)

λόγιοι

σύνθεση

Κολόmicroβο

Αζτέκοι

Ίνκας

0 20000 40000 60000 80000

1503-1520

1521-1540

1541-1560

1561-1580

1581-1600

1601-1620

1621-1640

σύνθεση

Ρουσσώ (1712-1778)

Λοκ (1632-1704)

Καντ (1724-1804)

σύνθεση

Ε Ν Ο ΤΗ ΤΑ

όνια

1669 Κρήτη

1462 Λέσβος

1470 Εύβοια

1522 Ρόδος

1566 Χίος

1571 Κύπρος

σύνθεση

Η παράδοση

σύνθεση

1677-81 1768-74 1736-39 1787-92 1806-12

σύνθεση

Ε Ν ΟΤ Η Τ Α

1821 κήρυξη

1821-1828 ο Αγώνας

ξένη

κυρ

ιαρχ

σύνθεση

1814 1818-1821 1821

σύνθεση

1821 1822 1828

σύνθεση

1821 1822 1823 1824

σύνθεση

1821 1823 1827 1829

Άστρος

Άργος

Τροιζήνα

Επίδαυρος

σύνθεση

Nησιά

328 329

σύνθεση

Μυκόνου

σύνθεση

Μουσείο

Ελβετία 1821

Αγγλία 1823

Γαλλία 1823

σύνθεση

1827 1830

1827 1821-22

σύνθεση

1298 17500

σύνθεση

1821 1827 1828 1831

σύνθεση

366 365

1833 1862-1863

οργάνωση

3 Περίοδο

ς αν

αρχίας

αποδ

ίστριας

κυβερν

ήτης

της

Ελλ

άδας

Ελλην

ική Επα

νάστασ

τική ζωή

σύνθεση

5964018311 2002 1674

998561

σύνθεση

τους [418]

σύνθεση

Ματαπά

σύνθεση

1833-1878 9335 1170 2365

1879-1892 9929 1464 4711

297457

101334

0 50000 100000 150000 200000 250000 300000 350000

Γεωργία

Εmicroπόριο

297457

101334

0 50000 100000 150000 200000 250000 300000 350000

Γεωργία

Εmicroπόριο

σύνθεση

440 439

92969095

1828 - 1830 1879

446444

ΙΙ Ο οίκος

σύνθεση

1836 818582 47516 1861 1096864 47516 1870 1457894 50211 1896 2433806 63606 1907 2631952 63211

Ε Ν ΟΤΗ ΤΑ

πόλεmicroος

Η Ελλάδ

ανεξάρ

τητο

κρά

τος

ζάννης

στην ΕΟΚ

Ελλάδα

1911 1910

σύνθεση

2871913 166 - 18719131751913 4101912

σύνθεση

πολέmicroου

1917 1919 1919 1920 1918

σύνθεση

251919 1922 1919

σύνθεση

1922 1923 1923-1925

σύνθεση

1922 1929 1936 1933

σύνθεση

πολέmicroου

1939 1940-1941

1945 1944 681945

9000000 19000000

σύνθεση

1949 1967

σύνθεση

593 594

Κύπρο

Ένωση

1960 1955-1959

2071974 2004 1571974

σύνθεση

(ΕΟΚ)

1951 1957 1992

χώρα

σύνθεση

1957 1969 1946 1940 1940

νεφρού

Ντεπώ

Εγνατία

51155114

σύνθεση

χρυσά

αργυρά

χάλκινα

νας (2004)

5126 5127

σύνθεση

1955 1960

1962 1955 1997

(1925- )

(1925-1994)

5141 5142

σύνθεση

1951 180 1956 350 1961 565 1964 749 1966 830

5144 5145

5147 5148

(21775) (21978) (242115) (251363) (252239) (32115) (3321) Ugrave3 (31121) (31773) (321465) (334331) (339111) (341282)

math_1_23

math_24_53

math_54_73

math_74_93

math_94_113

math_114_138

Documents

Βιβλίο Ιστορίας ΣΤ' Δημοτικού