Σύγχρονες θεωρήσεις για τη μάθησηΔιδακτικοί Στόχοι Στοιχειώδεις γνώσεις γύρω από τις πλέον

διαδεδομένες σύγχρονες θεωρήσεις για τη μάθηση

Κατανόηση των σχέσεων που υφίστανται ανάμεσα στις θεωρίες μάθησης και τις διδακτικές μεθόδους

μάθηση ως μια διαδικασία η οποία οδηγεί σε μια διαρκή μεταβολή της συμπεριφοράς ενός ατόμου και η οποία προκύπτει ως αποτέλεσμα εμπειρίας ή άσκησης

Μάθηση είναι η απόκτηση και η μεταβολή γνώσεων, δεξιοτήτων, στρατηγικών, πεποιθήσεων, στάσεων και διαφόρων μορφών συμπεριφοράς, δηλ. η διαδικασία κατά την οποία αλλάζει το γνωστικό δυναμικό του ατόμου, ως αποτέλεσμα των ποικίλων εμπειριών τις οποίες το άτομο επεξεργάζεται

Θεωρίες μάθησης και μαθησιακές τεχνολογίες

Βασικές θεωρίες μάθησης

πως οι θεωρίες αυτές επιδρούν στο σχεδιασμό μαθησιακών περιβαλλόντων με τη χρήση υπολογιστή

μοντέλα σχεδίασης και οι συνεπαγόμενες αρχές ανάπτυξης εκπαιδευτικών εφαρμογών

βασικές κατηγορίες εφαρμογών και χρήσεις στη διδασκαλία και τη μάθηση

Θεωρίες Μάθησης και υπολογιστικά περιβάλλοντα Τρεις (3) κύριες ψυχολογικές θεωρίες στην ανάπτυξη

υπολογιστικών περιβαλλόντων μάθησης: Συμπεριφοριστικές θεωρίες (behaviorism) Γνωστικές θεωρίες-Κονστουκτριβισμός

τον οικοδομισμό ή δομητισμό ,θεωρία επεξεργασίας της πληροφορίας

κοινωνικοπολιτισμικές θεωρίες μάθησης Κοινωνιογνωστικές θεωρίες (κοινωνική

αλληλεπίδραση – διερευνητική μάθηση)

Οι συμπεριφοριστικές προσεγγίσεις Είναι γνωστές και ως θεωρίες ερεθίσματος –

απόκρισης στο ερέθισμα διότι στηρίζονται στην υπόθεση ότι οι παρατηρούμενες αντιδράσεις σε συγκεκριμένα ερεθίσματα συνιστά μάθηση.

δίνουν έμφαση στην αναμετάδοση της πληροφορίας και στην τροποποίηση της συμπεριφοράς.

Το πλαίσιο αυτό προσφέρει μια πολύ «τεχνική» προσέγγιση των αντίστοιχων εκπαιδευτικών εφαρμογών

αυτό που προέχει είναι ο ξεκάθαρος και λειτουργικός ορισμός των παιδαγωγικών και διδακτικών στόχων που πρέπει να επιτευχθούν.

Συντελεστική ΣύνδεσηΣυντελεστική Σύνδεση

Στηρίζεται στη θεωρία σωστού – λάθους όπου η επιθυμητή συμπεριφορά είναι αυτή που επιδοκιμάζεται. Η σωστή συμπεριφορά μαθαίνεται όταν ανταμείβονται ενέργειες που βρίσκονται στη σωστή κατεύθυνση

Συντελεστική ΣύνδεσηΘετική Επανίσχυση: Δοκιμάζετε 1 κομμάτι cake (συμπεριφορά)Σας αρέσει η γεύση του (θετικό ερέθισμα)Πιθανότατα να ξαναφάτε cake όταν σας δοθεί η ευκαιρίαΜορφή ανταμοιβής που κάνει το άτομο να μάθει τη συγκεκριμένη συμπεριφορά

Αρνητική Επανίσχυση Έχετε πονοκέφαλο (αρνητικό ερέθισμα)Παίρνετε μια ασπιρίνη που σας καταπραΰνει τον πόνο (συμπεριφορά)Πιθανότατα, όταν θα έχετε πονοκέφαλο στο μέλλον θα πάρετε πάλι ασπιρίνηΕνδυναμώνει τις αντιδράσεις εκείνες που επιτρέπουν την αποφυγή αρνητικών επιπτώσεων ή αποτελεσμάτων

ΤιμωρίαΔε διάβασα στις εξετάσεις (συμπεριφορά) δεν πέρασα το μάθημα (τιμωρία) – πιθανότατα αυτή η συμπεριφορά δεν θα εκδηλωθεί στο μέλλον

Κλασική ΣύνδεσηΚλασική Σύνδεση

Η κλασική σύνδεση υποστηρίζει ότι η μάθηση προέρχεται από την επανάληψη ενός ουδέτερου ερεθίσματος έως ότου να συνδεθεί με μια συγκεκριμένη συμπεριφορά. Πριν από την επανάληψη το ουδέτερο ερέθισμα δε θα μπορούσε να προκαλέσει τη συγκεκριμένη αντίδραση

Συμπεριφορισμόςή Θεωρία της Συμπεριφοράς Μάθηση είναι τροποποίηση της

συμπεριφοράς (behaviorism) Πρόδρομος αυτής της σχολής ο I. Pavlov Βασικοί εκπρόσωποί της οι J.B. Watson, E.L.

Thorndike, και B. F. Skinner

Λέξεις-κλειδιά

Πληροφορία Έλεγχος Ανάδραση (feedback) Σε αυτές τις θέσεις στηρίχθηκε και η

εφαρμογή του συμπεριφορισμού στην εκπαίδευση

Ο συμπεριφορισμός στην εκπαίδευσηΒασικός εκπρόσωπος: B.F. Skinner

Image copyright: www.pbs.org

Για τους συμπεριφοριστές

δεν υπάρχει δυνατότητα πρόσβασης στις νοητικές καταστάσεις των υποκειμένων

τα «πιστεύω» τους, οι προσδοκίες τους, οι προθέσεις τους όπως και τα κίνητρά τους δεν είναι προσβάσιμα

το μόνο που προέχει να γίνει είναι η περιγραφή της συμπεριφοράς και όχι η εξήγησή της.

Μπορούμε συσχετίσουμε τα φυσικά χαρακτηριστικά των ερεθισμάτων που δέχεται το υποκείμενο με τα φυσικά χαρακτηριστικά της συμπεριφοράς του

Προγραμματισμένη διδασκαλία

Διδακτικές μηχανές

Οι αρχές της μάθησης (B.F. Skinner)

τη δόμηση της διδακτέας ύλης σε σύντομες διδακτικές ενότητες

τη βαθμωτή πρόοδο της διδασκόμενης ύλης σύμφωνα με τους ρυθμούς του μαθητή

γραμμική οργάνωση την άμεση επαλήθευση της απάντησης του μαθητή, την

ενίσχυση της σωστής απάντησης στην τιθέμενη ερώτηση. Η αλληλουχία της ύλης είναι με τέτοιο τρόπο σχεδιασμένη

ώστε να μπορούν να την ακολουθήσουν όλοι οι μαθητές

Tέσσερις βασικές λειτουργίες

Ο εκπαιδευτής: παρουσίαση πληροφοριών, απαίτηση να χρησιμοποιήσει αυτή την πληροφορία όταν

απαντά σε ανάλογες ερωτήσεις, εκτίμηση της απάντησης του μαθητή λήψη αποφάσεων αναφορικά με την ποιότητα των

παρεχόμενων απαντήσεων Πιο μοντέρνες αντιλήψεις

παρουσία ξεκάθαρης σχέσης ανάμεσα στην παρεχόμενη από το μαθητή απάντηση και στο μαθησιακό υλικό

η διορθωτική ενίσχυση που θα παρουσιαστεί ανάλογα με την απάντηση του μαθητή

Συμπεριφορισμός-εκπαιδευτικό λογισμικό Ένα πολύ σημαντικό τμήμα του υφιστάμενου

σήμερα εκπαιδευτικού λογισμικού έχει δημιουργηθεί με τις αρχές του συμπεριφορισμού (παρόλο που οι θεωρίες του συμπεριφορισμού είναι σε υποχώρηση) - ίσως γιατί οι θεωρίες αυτές διευκολύνουν πολύ το σχεδιασμό των εκπαιδευτικών λογισμικών

Τα λογισμικά καθοδήγησης, διδασκαλίας (tutorials) και πρακτικής και εξάσκησης (drill and practice), κατά κανόνα βασίζονται πάνω στις θεωρίες αυτές. Τα λογισμικά αυτά είναι κατάλληλα κυρίως για την εξάσκηση δεξιοτήτων χαμηλού επιπέδου (όπως είναι η εκτέλεση πράξεων, η απομνημόνευση κ.ά), για την αξιολόγηση των μαθητών, για εποπτική διδασκαλία

Οι οικοδομητιστικές (γνωστικές) προσεγγίσεις αναγνωρίζουν ότι τα παιδιά, πριν ακόμα πάνε στο

σχολείο διαθέτουν γνώσεις και αυτό που χρειάζεται είναι να βοηθηθούν ώστε να οικοδομήσουν νέες γνώσεις πάνω σε αυτές που ήδη κατέχουν.

Τα παιδιά, κάτω από αυτό το πρίσμα, συμμετέχουν ενεργά στην οικοδόμηση των γνώσεών τους.

Το πλαίσιο αυτό οδηγεί στην άποψη ότι η εκπαίδευση πρέπει να έχει ως κύριο σκοπό να βοηθήσει τους μαθητές να γεφυρώσουν το χάσμα ανάμεσα στις άτυπες και τις τυπικές γνώσεις τους.

Ο εποικοδομισμός του J. Piaget, θεωρεί ότι η ανάπτυξη της λογικής και επιστημονικής σκέψης του παιδιού είναι μια εξελικτική διαδικασία με διάφορα στάδια.

Η θεωρία του J. Piaget είναι ουσιαστικά στον αντίποδα του συμπεριφορισμού, καθώς ξεκινά με την υπόθεση ότι ο κάθε μαθητής κατασκευάζει τη γνώση με το δικό του τρόπο, ενεργητικά και δεν αποτελεί απλά έναν παθητικό υποδοχέα πληροφοριών και «γνώσεων».

Άρα ο μαθητής πρέπει να μαθαίνει σε ένα περιβάλλον πλούσιο σε ποικίλα εξωτερικά ερεθίσματα, το οποίο να δίνει τη δυνατότητα στο μαθητή να αλληλεπιδρά μαζί του.

Ο J. Bruner πρότεινε ως βασική θεωρία για τη μάθηση, την ανακαλυπτική μάθηση.

Οι μαθητές ανακαλύπτουν τη γνώση (κανόνες, αρχές, ανάπτυξη δεξιοτήτων) μέσα από ανακαλυπτικές διαδικασίες - με το πείραμα, τη δοκιμή, την επαλήθευση ή τη διάψευση.

Η σταδιακή ανακάλυψη των εσωτερικών δομών, αρχών και νόμων που διέπουν ένα φαινόμενο συντελούν στη βαθύτερη κατανόηση του από το μαθητή.

Η σταδιακή ανακάλυψη της γνώσης, μπορεί να αποτελέσει ένα ιδιαίτερα σημαντικό κίνητρο για το μαθητή, τον οποίο ο εκπαιδευτικός μπορεί να βοηθήσει ή και να καθοδηγήσει ακόμη (καθοδηγούμενη ανακάλυψη).

Σύμφωνα με τις θεωρίες του Bruner, ο εκπαιδευτικός έχει το ρόλο του εμψυχωτή, του διευκολυντή, του καθοδηγητή στη διαδικασία της ανακάλυψης

ο μαθητής έρχεται αντιμέτωπος με προβλήματα τα οποία καλείται να επιλύσει και ο εκπαιδευτικός τον υποστηρίζει στην προσπάθεια του αυτή, την οποία ο μαθητής όμως πραγματοποιεί με το δικό του ρυθμό και με βάση τις δικές του αποφάσεις και επιλογές.

Ο J. Bruner, με νεότερες θεωρίες του, έδωσε ιδιαίτερη βαρύτητα στον κοινωνικοπολιτισμικό παράγοντα, πλησιάζοντας έτσι τη σχολή των κοινωνικοπολιτισμικών θεωριών μάθησης.

Γνωστικές προσεγγίσεις εκπαιδευτικά λογισμικά Τα εκπαιδευτικά λογισμικά και

περιβάλλοντα που σχεδιάζονται λαμβάνοντας υπόψη τις γνωστικές θεωρίες μάθησης, πρέπει να ενθαρρύνουν μια σειρά από διαδικασίες και να υποστηρίζουν τη δημιουργία διδακτικών καταστάσεων με τα ακόλουθα (μεταξύ άλλων) χαρακτηριστικά

Τα εκπαιδευτικά λογισμικά και περιβάλλοντα πρέπει να υποστηρίζουν την ιδέα της οικοδόμησης της γνώσης από τον ίδιο το μαθητή, καθώς αυτός προσπαθεί να επιλύσει προβλήματα και στην προσπάθεια του αυτή αλληλεπιδρά με το υλικό περιβάλλον (στο οποίο εντάσσεται το εκπαιδευτικό λογισμικό), τους συμμαθητές του και τον εκπαιδευτικό

Τα εκπαιδευτικά λογισμικά και περιβάλλοντα πρέπει να ενθαρρύνουν την προσωπική έκφραση των μαθητών και να υποστηρίζουν την προσωπική τους εμπλοκή, λαμβάνοντας επίσης υπόψη το γενικότερο πλαίσιο μέσα στο οποίο λαμβάνουν χώρα οι κοινωνικές αλληλεπιδράσεις των μαθητών

Τα εκπαιδευτικά λογισμικά και περιβάλλοντα πρέπει να παρέχουν, στο μέτρο του δυνατού, πολλαπλές αναπαραστάσεις των εννοιών, σχέσεων και των οντοτήτων που είναι υπό διαπραγμάτευση σε κάθε μάθημα.

τα περιβάλλοντα, δεν πρέπει να υποδεικνύουν στο μαθητή τις ορθές διαδικασίες, αλλά αντίθετα να τον αφήνουν να εκφράζει τις απόψεις του (έστω και λαθεμένες) και να υποστηρίζουν τη διαδικασία την κοινωνιογνωστικής σύγκρουσης, κατά την οποία τα ίδια τα γεγονότα ή τα επιχειρήματα άλλων μαθητών ανατρέπουν τις ενδεχόμενες λανθασμένες αντιλήψεις του μαθητή

Οι κοινωνικοπολιτισμικές προσεγγίσεις δεν μπορούν να δουν τη μαθησιακή

δραστηριότητα έξω από το κοινωνικό, ιστορικό και πολιτισμικό πλαίσιο μέσα στο οποίο διαδραματίζεται.

Οι γνωστικές διεργασίες δεν νοούνται συνεπώς ως αυτόνομες οντότητες αλλά συστατικά ενός οργανωμένου όλου, του νου,

ο οποίος λειτουργεί και αναπτύσσεται μέσα σε ένα συγκεκριμένο κοινωνικοπολιτισμικό περιβάλλον ιστορικά προσδιορισμένο.

Οι επιρροές του κοινωνικού περιβάλλοντος Vygotsky, Bruner, κοινωνικοπολιτισμικές θεωρίες

Α. Η ανακαλυπτική μάθηση

J. Bruner (γνωστικός ψυχολόγος της μάθησης) Έμφαση στη διευκόλυνση της μάθησης μέσω της

κατανόησης των δομών και των επιστημονικών αρχών ενός γνωστικού αντικειμένου Ανακαλυπτική μέθοδος Καθοδηγούμενη ανακάλυψη

αιρετική άποψη: όλοι μπορούν να μάθουν οτιδήποτε και σε οποιαδήποτε ηλικία (με κατάλληλη δομή και οργάνωση της ύλης - ανάλογη μεθόδευση της διδασκαλίας)

ο μαθητής πρέπει να έρχεται αντιμέτωπος με προβληματικές καταστάσεις

Β. Οι κοινωνικο- πολιτισμικές θεωρίες L. Vygotsky, A. (σοβιετική σχολή) Ενδιαφέρον στην επικοινωνιακή και

πολιτισμική διάσταση της μάθησης

κοινωνικογνωστική σύγκρουση

ασυμφωνία ανάμεσα σε υποκείμενα ανάλογων νοητικών δυνατοτήτων πάνω στη λύση προβλήματος ή την κρίση πάνω σε ένα γνωστικό αντικείμενο

διαδικασία κατά την οποία, όταν το άτομο αντιμετωπίζοντας ένα πρόβλημα διατυπώνει κάποια εκτίμηση, δέχεται από το κοινωνικό περιβάλλον μια συγκροτημένη αντίδραση που υπερασπίζεται με σαφήνεια αντίθετες από τη δική του απόψεις

το υποκείμενο συνειδητοποιεί ότι εκτός από τη δική του άποψη υπάρχουν και άλλες θεωρήσεις ενώ ταυτόχρονα η κοινωνικογνωστική σύγκρουση του παρέχει και νέες πληροφορίες καθιστώντας το ικανό για διαφορετικές απαντήσεις

οι κοινωνικοπολιτισμικές θεωρίες υποστηρίζουν τη συνεργατική μάθηση σε όλες τις μορφές της και επομένως ένα μάθημα οργανωμένο έτσι ώστε να λαμβάνει υπόψή του τις θεωρίες αυτές, πρέπει να είναι προσεκτικά σχεδιασμένο, έτσι ώστε να ενθαρρύνει τη συνεργασία μεταξύ των μαθητών και γενικότερα την κοινωνική αλληλεπίδραση.

Οι κοινωνικοπολιτισμικές θεωρίες μάθησης είναι συμβατές με όλη την νέα γενιά εκπαιδευτικών περιβαλλόντων

ενσωματώνουν ένα πλήθος δυνατοτήτων αλληλεπίδρασης και επικοινωνίας των μαθητών και επιπλέον παρέχουν ένα πολύ συγκροτημένο θεωρητικό πλαίσιο για τη διδακτική εκμετάλλευση των δυνατοτήτων που προσφέρει το λεγόμενο Web2.0 και η κοινωνική δικτύωση

Υπάρχουν σχετικώς λίγα αυτόνομα λογισμικά που σχεδιάστηκαν με βάση τις κοινωνικοπολιτισμικές θεωρίες.

όλα τα σύγχρονα εκπαιδευτικά λογισμικά και περιβάλλοντα περιλαμβάνουν υπηρεσίες επικοινωνίας και συνεργασίας

κοινωνικοπολιτισμικές θεωρίες- εκπαιδευτικά λογισμικά Επιπλέον, οι κοινωνικοπολιτισμικές θεωρίες

επηρέασαν σε σημαντικό βαθμό τον τρόπο με τον οποίο τα εκπαιδευτικά λογισμικά εντάσσονται στη διδασκαλία

ευνοήσανε το μοντέλο του μαθητών που συνεργάζονται με τη βοήθεια των Τ.Π.Ε. (με πολλαπλούς τρόπους), αντί να προσπαθούνε ατομικά να επιλύσουν τα προτεινόμενα προβλήματα.

Τα WebQuests

Τα WebQuest αποτελούν ένα τύπο δραστηριότητας που γνωρίζει ανάπτυξη σε σχολεία και επιστημονικά ιδρύματα των αγγλόφωνων χωρών, με σκοπό την αξιοποίηση της πληθώρας των

πληροφοριών που παρέχει το Διαδίκτυο και την αναμόρφωση των διδακτικών

προγραμμάτων σύμφωνα με τις επιταγές του εποικοδομισμού και της αξιοποίησης των νέων τεχνολογιών στην εκπαίδευση.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΧΡΗΣΗΣ WEBQUEST ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ

(ι) 1. Δημιουργία ενός φύλλου εργασίας για μαθητές.2. Στην εισαγωγή, μέσα σε λίγες προτάσεις, τους δίνεται το κεντρικό

θέμα και το κυρίως ερώτημα.3. Οι μαθητές/τριες χωρίζονται σε μεγάλες ομάδες (από μόνοι τους )

και να επιλέγουν «ρόλους» από τους υπάρχοντες. Για κάθε ρόλο υπήρχαν συγκεκριμένες ερωτήσεις/θέσεις, με τις οποίες οι μαθητές/τριες της ομάδας έπρεπε να ασχοληθούν και να τις ερευνήσουν,

4. Για κάθε ομάδα υπάρχει μια σειρά από διευθύνσεις / ιστοσελίδες , βιβλία και οπτικοακουστικό υλικό από που θα μπορούσαν να βρουν στοιχεία, να τα συλλέξουν, επεξεργαστούν να επιλέξουν τα καταλληλότερα και να ετοιμάσουν μια περίληψη, μία έκθεση.

5. Συμπληρώνονται φύλλα εργασιών, παρουσιάζονται τα συμπεράσματά και διαβάζονται πάντα μέσα στη τάξη, παρουσία όλων των μαθητών.

Έτσι όλοι έχουν μία γενική εικόνα για την πορεία της εργασίας. Δίνεται λεπτομερής περιγραφή για την διεξαγωγή των διαφόρων σταδίων της εργασίας.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΧΡΗΣΗΣ WEBQUEST ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ

(ιι) 6. Η τελική ταξινόμηση των δεδομένων και η προετοιμασία της

παρουσίασης σε Pοwer Pοint γίνεται από κοινού, με όλη τη τάξη. Ζωγραφιές, εικόνες, καρικατούρες, κολάζ ενισχύουν την τελική παρουσίαση της εργασίας.

7. Αξιολόγηση: Καταγράφεται η πληρότητα των απαντήσεων στα φύλλα εργασιών και σε οnΙine ερωτηματολόγια.

Στο φύλλο εργασίας για μαθητές υπάρχουν εικόνες, οι οποίες στόχο έχουν να κεντρίζουν το ενδιαφέρον και να αποτελούν θέμα συζήτησης / διαφωνίας / σκέψης / κριτικής μέσα στις ομάδες.

Στο τέλος του φύλλου εργασίας καταχωρίζεται λεπτομερώς από πού ακριβώς προέρχονται οι εικόνες αυτές.

Οφείλουν να κάνουν το ίδιο και οι μαθητές/τριες για κάθε εικόνα ή σχέδιο που κατεβάζουν από το διαδίκτυο, δηλ. να αναφέρουν πάντα το σημείο / ιστοσελίδα προέλευσής του.