5
Ο ΑΓΙΟΣ ΔΟΝΑΤΟΣ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΛΕΥΚΑΔΟΣ (283-303 μ.Χ.) του Αντώνη Γ. Περδικάρη ([email protected]) Η εκκλησία του Αγίου Δονάτου στο οροπέδιο της Εγκλουβής Λευκάδας το οροπέδιο της Εγκλουβής, στη κεντρική Λευκάδα, σε μια τοποθεσία ιδιαίτε- ρου φυσικού κάλλους και ιστορικού ενδιαφέροντος, η οποία βρίσκεται σε υψόμετρο 900 μέτρων και χρησιμοποιείται παραδοσιακά για την καλλιέργεια της γνωστής ποικιλίας φακής, βρίσκεται ο μικρός αλλά παλαιός ναός του Αγίου Δο- νάτου ο οποίος ανακαινίσθηκε το 1980 i και πανηγυρίζει κάθε χρόνο στις 7 Αυγού- στου, συγκεντρώνοντας πολλούς προσκυνητές απ’ όλο το νησί. Δεν είναι σίγουρο ότι ο ναός ήταν πάντοτε αφιερωμένος σ’ αυτόν τον άγιο. Συγκεκριμένα υποστηρίζεται η άποψη, ότι ο ναός πριν την ανακαίνιση ήταν αφιερωμένος στη μνήμη του Αγίου Δο- μετίου του Πέρση ii (που επίσης γιορτάζει στις 7 Αυγούστου) και στη συνέχεια από σύγχυση αφιερώθηκε στον Άγιο Δονάτο, καθώς ο τελευταίος έτυχε (κατά την παράδο- ση) να έχει υποστεί μαρτυρικό θάνατο στη περιοχή 1 . Σ Κατά την έρευνά μας για το βίο του Αγίου Δονάτου, επισκόπου Λευκάδος, διαπι- στώθηκε ότι με την λατρεία του αγίου αυτού σχετίζονται δύο συνώνυμοι άγιοι της ευ- ρύτερης περιοχής και συγκεκριμένα ο Άγιος Δονάτος, επίσκοπος Ευροίας (άγιος της Ορθόδοξης Εκκλησίας) και ο Άγιος Δονάτος, επίσκοπος Arezzo (άγιος της Δυτικής εκκλησίας, στην οποία ανήκε και Λευκάδα μέχρι τον 731 μ.Χ. 2 ). Παρακάτω αναφέρο- νται περιληπτικά οι λιγοστές πληροφορίες που φθάνουν μέχρι την εποχή μας για τα τρία αυτά πρόσωπα του 4 ου μ.Χ. αιώνα. Ο Άγιος Δονάτος Επίσκοπος Λευκάδος κατά τον Π. Χιώτη 3 ανέλαβε τον επισκοπικό του θρόνο το 283 μ.Χ. και μαρτύρησε το 303 μ.Χ. κατά τον διωγμό του αυτοκράτορα Διοκλητιανού (284-305 μ.Χ.). Σύμφωνα με τη παράδοση, θανατώθηκε από τους διώκτες του, οι οποίοι τον έσυραν και τον γκρέμισαν από την κορυ- φή ενός πύργου. 4 Έτσι ο Δονάτος ανακηρύχθηκε άγιος, αλλά όπως παρατηρεί ο Σ. Αβούρης 5 «τοιούτον μάρτυρα δεν αναφέρει το Αγιολόγιον της Ανατολικής Εκκλησίας». Από ιστορικές πηγές επιβεβαιώνεται η ύπαρξη αρχαίου πύργου στη περιοχή «Βουνί» της Εγκλουβής, ύψους άνω των 8 μέτρων 6 , ο οποίος θεωρήθηκε τόπος μαρτυρίου του i Η πληροφορία προέρχεται από την ιστοσελίδα της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Λευκάδας, στο διαδί- κτυο. ii Πρόκειται για άγιο του 4 ου αιώνα που μαρτύρησε επί Ιουλιανού του Παραβάτη (361-363 μ.Χ.). Πα- ρόλο που δεν είναι ιδιαίτερα γνωστός, εντούτοις στις περιοχές που επικρατεί η Ορθόδοξη λατρεία, αναφέρονται ναοί αφιερωμένοι σ’ αυτόν, προερχόμενοι κυρίως από τη Βυζαντινή εποχή, όπως πχ σε προάστιο της Δυτ. Λευκωσίας, έδρα του ομωνύμου δήμου, που τελεί σήμερα υπό Τουρκική κατοχή.

ο Άγιος Δονάτος επίσκοπος Λευκάδος

Embed Size (px)

DESCRIPTION

A text about the life of a saint who died in Lefkas (a Greek island) during the 4th century A.D. in comparison to the lifes of two other saints of the area having the same name.For an English summary of this document, go to: http://www.slideshare.net/aperdikar/saint-donatus

Citation preview

Page 1: ο Άγιος Δονάτος επίσκοπος Λευκάδος

Ο ΑΓΙΟΣ ΔΟΝΑΤΟΣ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΛΕΥΚΑΔΟΣ (283-303 μ.Χ.)του Αντώνη Γ. Περδικάρη ([email protected])

Η εκκλησία του Αγίου Δονάτου στο οροπέδιο της Εγκλουβής Λευκάδας

το οροπέδιο της Εγκλουβής, στη κεντρική Λευκάδα, σε μια τοποθεσία ιδιαίτε-ρου φυσικού κάλλους και ιστορικού ενδιαφέροντος, η οποία βρίσκεται σε υψόμετρο 900 μέτρων και χρησιμοποιείται παραδοσιακά για την καλλιέργεια

της γνωστής ποικιλίας φακής, βρίσκεται ο μικρός αλλά παλαιός ναός του Αγίου Δο-νάτου ο οποίος ανακαινίσθηκε το 1980i και πανηγυρίζει κάθε χρόνο στις 7 Αυγού-στου, συγκεντρώνοντας πολλούς προσκυνητές απ’ όλο το νησί. Δεν είναι σίγουρο ότι ο ναός ήταν πάντοτε αφιερωμένος σ’ αυτόν τον άγιο. Συγκεκριμένα υποστηρίζεται η άποψη, ότι ο ναός πριν την ανακαίνιση ήταν αφιερωμένος στη μνήμη του Αγίου Δο-μετίου του Πέρσηii (που επίσης γιορτάζει στις 7 Αυγούστου) και στη συνέχεια από σύγχυση αφιερώθηκε στον Άγιο Δονάτο, καθώς ο τελευταίος έτυχε (κατά την παράδο-ση) να έχει υποστεί μαρτυρικό θάνατο στη περιοχή1.

Σ

Κατά την έρευνά μας για το βίο του Αγίου Δονάτου, επισκόπου Λευκάδος, διαπι-στώθηκε ότι με την λατρεία του αγίου αυτού σχετίζονται δύο συνώνυμοι άγιοι της ευ-ρύτερης περιοχής και συγκεκριμένα ο Άγιος Δονάτος, επίσκοπος Ευροίας (άγιος της Ορθόδοξης Εκκλησίας) και ο Άγιος Δονάτος, επίσκοπος Arezzo (άγιος της Δυτικής εκκλησίας, στην οποία ανήκε και Λευκάδα μέχρι τον 731 μ.Χ.2). Παρακάτω αναφέρο-νται περιληπτικά οι λιγοστές πληροφορίες που φθάνουν μέχρι την εποχή μας για τα τρία αυτά πρόσωπα του 4ου μ.Χ. αιώνα. Ο Άγιος Δονάτος Επίσκοπος Λευκάδος κατά τον Π. Χιώτη3 ανέλαβε τον επισκοπικό

του θρόνο το 283 μ.Χ. και μαρτύρησε το 303 μ.Χ. κατά τον διωγμό του αυτοκράτορα Διοκλητιανού (284-305 μ.Χ.). Σύμφωνα με τη παράδοση, θανατώθηκε από τους διώκτες του, οι οποίοι τον έσυραν και τον γκρέμισαν από την κορυ-φή ενός πύργου.4 Έτσι ο Δονάτος ανακηρύχθηκε άγιος, αλλά όπως παρατηρεί ο Σ. Αβούρης5 «τοιούτον μάρτυρα δεν αναφέρει το Αγιολόγιον της Ανατολικής Εκκλησίας». Από ιστορικές πηγές επιβεβαιώνεται η ύπαρξη αρχαίου πύργου στη περιοχή «Βουνί» της Εγκλουβής, ύψους άνω των 8 μέτρων6, ο οποίος θεωρήθηκε τόπος μαρτυρίου του

i Η πληροφορία προέρχεται από την ιστοσελίδα της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Λευκάδας, στο διαδί-κτυο. ii Πρόκειται για άγιο του 4ου αιώνα που μαρτύρησε επί Ιουλιανού του Παραβάτη (361-363 μ.Χ.). Πα-ρόλο που δεν είναι ιδιαίτερα γνωστός, εντούτοις στις περιοχές που επικρατεί η Ορθόδοξη λατρεία, αναφέρονται ναοί αφιερωμένοι σ’ αυτόν, προερχόμενοι κυρίως από τη Βυζαντινή εποχή, όπως πχ σε προάστιο της Δυτ. Λευκωσίας, έδρα του ομωνύμου δήμου, που τελεί σήμερα υπό Τουρκική κατοχή.

Page 2: ο Άγιος Δονάτος επίσκοπος Λευκάδος

Αγίου. Οι ιστορικοί πιστεύουν ότι ο Δονάτος υπήρξε ο τρίτος επίσκοπος Λευκάδος,7

στηριζόμενοι κυρίως στο Δ. Πετριτσόπουλο8 που αναφέρει ότι βρέθηκε το όνομά του επισκόπου αυτού, σε χειρόγραφο της Μονής Σουμελά του Πόντου, το οποίο ανακαλύ-φθηκε το 1550μ.Χ. Όπως αναφέρθηκε οι κάτοικοι της περιοχής γιορτάζουν την μνή-μη του στις 7 Αυγούστου και ο εορτασμός αυτός εκτός από τις θρησκευτικές τελετές, περιλαμβάνει λαϊκό πανηγύρι και προσφορά μαγειρεμένης φακής στους προσκυνητές.Ο Άγιος Δονάτος Επίσκοπος Ευροίας, περιοχής της Ηπείρου, ανεδείχθη επίσκοπος

το 360 μΧ9 και «εκοιμήθη εν ειρήνη»10 περί το 388 μ.Χ. Διετέλεσε επίσκοπος κατά την περίοδο της αυτοκρατορίας του Μ. Θεοδοσίου (379-397 μΧ.), όταν δεν διωκόταν η χριστιανική πίστη11. Πιθανότατα έλαβε μέρος στη Β΄ οικουμενική σύ-νοδο12 (381μΧ). Στα Αγιολόγια της Ανατολικής Εκκλησίας, αναφέρεται ως θαυματουργός και πε-ριγράφονται διάφορα θαύματα, εκ των οποίων άλλα ο Άγιος διετέλεσε εν ζωή (π.χ. θεραπεία της κόρης του Αυτοκράτορα) και άλλα μετά τον θάνατό του, προς χάριν των προσκυνητών του ιε-ρού λειψάνου του το οποίο αρχικά είχε τοποθε-

τηθεί σε βασιλική την οποία είχε χτίσει ο ίδιος ο Άγιος, πριν πεθάνει, στη θέση «Ομ-φάλιο», κοντά στην έδρα της επισκοπής του.13 Σύμφωνα με το συναξάριό του ο Άγιος κατάφερε να νικήσει το τρομερό δράκο που δηλητηρίαζε το νερό της πηγής κοντά στο χωριό «Σωρεία»iii χτυπώντας τον με το σχοινί του γαϊδουριού του και έτσι έσωσε τους κατοίκους του χωριού από τη λειψυδρία14 Σήμερα είναι πολιούχος της Παραμυ-θιάς, Θεσπρωτίας ( περίπου 10000 κατ.) και η Ορθόδοξη εκκλησία τιμά τη μνήμη του στις 30 Απριλίου.Ο Άγιος Δονάτος Επίσκοπος Arezzo, (=επίσκοπος Αρητίου, Λατιν. Arretium), γεν-

νήθηκε στη Νικομήδεια (της Μ. Ασίας) και έφθασε στο Arezzo από τη Ρώμη την εποχή των διωγμών του Διοκλητιανού. Εκεί δια-κρίθηκε για τη μόρφωσή του και αναδείχθηκε δεύτερος κατά σει-ρά επίσκοπος της πόλης, το έτος 346 μ.Χ. Σαν έτος θανάτου του αναφέρεται το έτος 362 μ.Χ., αλλά υπάρχει αβεβαιότητα ως προς τις συνθήκες. Σύμφωνα με κάποιες πηγές πέθανε ως μάρτυρας στη Ρώμη επί αυτοκρατορίας του Ιουλιανού του Παραβάτη (361-363 μ.Χ.), σύμφωνα με κάποιες άλλες όμως, πέθανε από φυσικά αίτια στο Arezzo. Επικρατέστερη είναι η δεύτερη εκδοχή καθώς στις παλαιότερες πηγές αναφέρεται απλά ως επίσκοπος και ομολογη-τήςiv ενώ η εκδοχή του μαρτυρικού θανάτου του εμφανίζεται είναι μεταγενέστερη και δεν αποκλείεται να προέρχεται από σύγχυση

με άλλον ή άλλους ομώνυμους αγίους της Εκκλησίας. Τα θαύματα της θεραπείας της κόρης του αυτοκράτορα και της εξόντωσης του δράκου της πηγής αποδίδονται από αγιολογικά κείμενα της Δυτικής Εκκλησίας στον άγιο αυτόν. Στην Δυτική εικονογρα-φία απεικονίζεται πάντοτε ως επίσκοπος νεαράς ή μέσης ηλικίας που φέρει ξίφος και μάχεται τον δράκοντα. Σε ορισμένες εικόνες ο Άγιος ιππεύει, ενώ σε άλλες προσεύχε-ται υπό τις φτερούγες αγγέλου καθώς ο δράκος κείται νεκρός. Υπάρχουν επίσης απει-κονίσεις που τον εμφανίζουν να ευλογεί το νερό της πηγής που απελευθέρωσε από τις δυνάμεις του κακού. Σήμερα ο άγιος Δονάτος είναι πολιούχος της πόλης του Arezzo (

iii Ορισμένοι ερευνητές ταυτίζουν το μέρος αυτό με το σημερινό Σούλι ενώ άλλοι το τοποθετούν κοντά στο Βουθρωτό της Β. Ηπείρου που βρίσκεται σήμερα σε Αλβανικό έδαφος, απέναντι από τη Κέρκυρα.iv Η εγκυκλοπαίδεια των Βενεδικτίνων υποστηρίζει αυτή την εκδοχή.

Page 3: ο Άγιος Δονάτος επίσκοπος Λευκάδος

περίπου 96000 κατ.) στη Τοσκάνη της Ιταλίας και η μνήμη του από την Δυτική εκ-κλησία τιμάται την 7η Αυγούστου.15

Γενικά ο ερευνητής, εύκολα διαπιστώνει ότι οι βίοι των τριών αυτών ομωνύμων αγίων διαπλέκονται στα αγιολογικά κείμενα τόσο μεταξύ τους, όσο και με βιογραφι-κά στοιχεία άλλων ομωνύμων αγίων της εποχής. Λόγω αυτού του φαινομένου, υπάρ-χουν προβλήματα και στο θέμα της ταυτοποίησης ενός σκηνώματος του Αγίου Δο-νάτου, το οποίο σήμερα βρίσκεται στη Βενετία, στο ναό της Παναγίας (Santa Maria) της επισκοπής του Torcello, όπου μεταφέρθηκε το 1126 μ.Χ. από τον Δόγη Domenico Micheli16. Σύμφωνα με τις ιστορικές πηγές η προέλευση του σκηνώματος είναι η Κε-φαλληνία, αλλά ο μεν Δ. Πετριτσόπουλος, επικαλούμενος σχετική έκθεση του Δόγη Micheli προς την Ενετική Σύγκλητο, θεωρεί ότι πρόκειται για το σκήνωμα του επι-σκόπου Λευκάδος που είχε μεταφερθεί από τον ίδιο λίγο νωρίτερα εκεί από τη Λευ-κάδα17, αντίθετα όμως νεότερες πηγές επικαλούμενες αλληλογραφία του Πάπα Γρη-γορίουv (7ος μ.Χ. αιώνας) θεωρούν ότι πρόκειται για το λείψανο του επισκόπου Ευροί-ας, που είχε μεταφερθεί τότε στη Κέρκυρα και κατέληξε (ίσως και μέσω Λευκάδας) τον 12ο αιώνα, στη Κεφαλληνία18, όπου παρελήφθη από το Δόγη Micheli. Είναι πάντως γεγονός ότι μόνο ο επίσκοπος Ευροίας από τους τρεις αναφερθέντες αγίους, συναντάται στα Αγιολόγια της Ανατολικής Εκκλησίας. Βεβαίως στη προκεί-μενη περίπτωση το αναμενόμενο ήταν να μην αναφέρεται κανένας από τους τρείς, καθώς τόσο η επισκοπή Ευροίας, όσο και οι άλλες δύο επισκοπές, ανήκαν τότε στη Δυτική Εκκλησία, η οποία χρησιμοποιούσε τη Λατινική γλώσσα και επομένως αν εί-ναι κάπου καταχωρημένοι οι βίοι των αγίων αυτών δεν θα είναι σε πηγές όπως τα Αγιολόγια της Ανατολικής Εκκλησίας, τα οποία είναι γραμμένα στην Ελληνική. Οι σύγχρονοι ερευνητές πιστεύουν ότι ο άγιος από την επισκοπή Ευροίας εισήχθη καθυ-στερημένα στο «Συναξάριο Κωνσταντινουπόλεως», χάρις στην αρχική εκδοχή του βίου του η οποία συντάχθηκε στην Ελληνική γλώσσα, από κατοίκους της Ελληνόφω-νης Ιταλίας (Καλαβρίας) και συγκεκριμένα από κατοίκους της σημερινής πόλης Um-briaticovi, οι οποίοι υποστηρίζεται ότι ήταν πρόσφυγες από την πόλη της Ευροίας19

και είχαν μεταφέρει τη λατρεία του Αγίου τους στη νέα πατρίδα. Εάν εξετάσουμε τις ημερομηνίες εορτασμού της μνήμης του Αγίου Δονάτου, στις δύο Εκκλησίες θα διαπιστώσουμε ότι πάλι επικρατεί κάποια σύγχυση μεταξύ των διαφόρων ομωνύμων αγίων. Έτσι για την Ανατολική Εκκλησία, (όπου είναι γνωστός μόνο ο Ευροίας) έχει ορισθεί η 30η Απριλίου, ενώ για τη Δυτική Εκκλησία ως ημέρα μνήμης του Αγίου Δονάτου ορίσθηκε η 7η Αυγούστου (η οποία αντιστοιχεί στη μνήμη του επισκόπου του Arezzo). Όλες οι Λατινικές πηγές (Vita brevior, Vita amplior, Ελ-ληνοϊταλικά μηναία), αναφέρουν ως ημέρα εορτασμού της μνήμης του Αγίου Δο-νάτου την 7η Αυγούστου, εκτός από τα Βενετσιάνικα ημερολόγιαvii, τα οποία διατη-ρούν σαν ημερομηνία εορτασμού της, την 30η Απριλίου, όπως δηλαδή ίσχυε στην Εκ-κλησία της Κεφαλληνίαςviii απ’ όπου παραλήφθηκε το σκήνωμά του, τον 12ο αιώνα20. Όλη αυτή η ασάφεια είχε τελικά σαν αποτέλεσμα στις σύγχρονες πηγές να υπάρχει μια τάση αμφισβήτησης της ιστορικότητας του προσώπου του Αγίου Δονάτου, επι-σκόπου Λευκάδος. Το γεγονός, δηλαδή, ότι ο άγιος αυτός, δεν αναφέρεται στα Μη-

v Πρόκειται για επιστολή του Πάπα Γρηγορίου του Μεγάλου (590-604μΧ) προς τον επίσκοπο Alcyson (ελλ. Αλκίσωνα) της Κέρκυρας, ο οποίος διαμαρτύρονταν διότι είχαν εγκατασταθεί στη περιοχή του (:Κασσιόπη) πρόσφυγες από την επισκοπή Ευροίας υπό τον επίσκοπο Ιωάννη, οι οποίοι μάλιστα έφε-ραν μαζί τους το σκήνωμα του Αγίου Δονάτου. (Βλ. επιστολή VII, βιβλίο XIV, S. Gregorii Magni Re-gistrum Epistolarum ed.D. Norberg)vi Μια πόλη περίπου 1000 κατοίκων στη κάτω Ιταλία (επαρχεία Κρότωνα).vii Προφανώς σ’ αυτά καταχωρήθηκε ο Άγιος μετά την μεταφορά του σκηνώματός του στη πόλη της Βενετίαςviii Η εκκλησία της Κεφαλληνίας υπαγόταν το 12ο αιώνα στο Πατριαρχείο Κων/πόλεως

Page 4: ο Άγιος Δονάτος επίσκοπος Λευκάδος

ναία και στα Συναξάρια της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, προβλημάτισε ορι-σμένους μελετητές και κατάληξαν να αμφισβητούν την ύπαρξή του. Ο Σ. Αβούρης επί παραδείγματι, βασισμένος στο ως άνω γεγονός, αναρωτιέται μήπως γίνεται σύγ-χυση με τον Ηπειρώτη επίσκοπο,21 ενώ ο π. Γ. Ζαμπέλης αποδέχεται την άποψη αυτή, στο σύγγραμμά του για την ιστορία της Εκκλησίας της Λευκάδος, προβάλλοντας επι-πλέον το επιχείρημα ότι δεν είναι δυνατόν να υπήρχαν δύο συνώνυμοι επίσκοποι την ίδια χρονική περίοδο (4ος μ.Χ. αιώνας), στην ίδια μητροπολιτική περιφέρεια (δηλ. στη Μητρόπολη Νικοπόλεως, όπου ανήκαν τότε οι επισκοπές Λευκάδος και Ευροίας)22. Ο τελευταίος υποστηρίζει ότι η παράδοση περί Αγίου Δονάτου, επισκόπου Λευκάδος, δημιουργήθηκε στο νησί, όταν το λείψανο του επισκόπου Ευροίας, πέρασε από τη Λευκάδα, γεγονός που το προσδιορίζει την τριετία 1122-1125 μΧ.23

Κατά την άποψή μου, πάντως, δεν ισχύει κάτι τέτοιο. Πρώτον, διότι δεν είναι μόνο ο Άγιος Δονάτος ο επίσκοπος Λευκάδος που δεν αναφέρεται στα Αγιολόγια της Ανατο-λικής Εκκλησίας, αλλά επίσης χιλιάδες άλλοι άγιοι της Δυτικής Εκκλησίας, στην οποία τότε ανήκε η επισκοπή Λευκάδας. Δεύτερον, επειδή ούτε η περίπτωση της ταυ-τόχρονης ύπαρξης δύο συνωνύμων επισκόπων στη περιοχή ισχύει, αφού σύμφωνα με τις πηγές, ο Άγιος Λευκάδος είχε αποβιώσει μαρτυρικά το 303μ.Χ. και ο Άγιος Ευροί-ας, ανεδείχθη επίσκοπος το 360 μ.Χ., δηλαδή 57 χρόνια μετά το γεγονός αυτό. Απλά, η λατρεία του Λευκαδίτη αγίου φαίνεται ότι σταδιακά ατόνησε, μετά την ενσωμάτω-ση της τοπικής εκκλησίας στην Ανατολική Εκκλησίαix, καθώς στη μεν Δύση, επι-κράτησε η λατρεία του επισκόπου του Arezzo, μια και η πόλη αυτή διατηρήθηκε ως επισκοπή της Δυτικής Εκκλησίας, ενώ στην Ανατολή επικράτησε τελικά η λατρεία του επισκόπου Ευροίας καθώς ήταν ο μοναδικός άγιος, με το όνομα αυτό, ο οποίος καταχωρήθηκε στο Συναξάριο Κων/πόλεως. Αναμφίβολα πάντως, η άποψη ότι ο Άγιος Δονάτος, επίσκοπος Λευκάδος, δεν είναι ιστορικό πρόσωπο, θέτει σε αμφισβή-τηση, όχι μόνο ευρήματα διακεκριμένων μελετητών24 αλλά και την μακραίωνη πα-ράδοση που υπάρχει στο νησί και διατηρείται μέχρι τις μέρες μας: Ο μάρτυρας Δο-νάτος, τρίτος στη σειρά επίσκοπος Λευκάδος, ζει μέχρι σήμερα στις καρδιές των αγροτών του χωριού της Εγκλουβής, και σ’ αυτόν σήμερα, 18 αιώνες μετά τον θάνατό του, απευθύνουν τις ευχαριστίες τους, όταν ο καρπός του μόχθου τους, η φακή, καρ-πίσει στο άγονο και πετρώδες έδαφος του οροπεδίου τους.

Η εκκλησία της Santa Maria της επισκοπής του Torcello στη Βενε-τία όπου βρίσκεται σήμερα το λεί-ψανο του Αγίου Δονάτου. Ο ναός είναι του 12ου αιώνα μΧ, αλλά χτί-

σθηκε στη θέση παλαιοτέρου, ο οποίος θεωρείται ότι ήταν του 7ου

αιώνα μΧ.

Βιβλιογραφία

ix Αυτό έγινε τον 732 μΧ κατόπιν διατάγματος του αυτοκράτορα Λέοντος Γ΄ του Ισαύρου

Page 5: ο Άγιος Δονάτος επίσκοπος Λευκάδος

1Βλ. «Ιόνιο/Κέρκυρα-Λευκάδα-Παξοί» σελ. 71, σειρά «Ανακαλύψτε την Ελλάδα», ειδική έκδοση της εφημερίδας «Τα Νέα» (Αθήνα, Ιούνιος 2007) Η πληροφορία υπάρχει επίσης στην ιστοσελίδα της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Λευκάδας. 2 Γ. Ζαμπέλη : «Ιστορία της Εκκλησίας της Λευκάδος» τόμος Α΄, σελ. 58 (Λευκάδα 2002)3 Π. Χιώτου : «Ιστορικά απομνημονεύματα Επτανήσου», Β΄, σ. 444.4 «Ειδήσεων ένωσις Κυθηρίων Επισκόπου Μαξίμου Μαργουνίου περί Ιονικού πελάγους νήσων Χριστιανισμού», κεφ.Ε, σελ. 145 –Λειψία 1697. (Αναφέρεται στο: Κ. Μαχαιράς, «Ναοί και Μοναί Λευκάδος»,σελ.365, Αθήνα 1957)5 Σ. Ν. Αβουρης : «Λευκάδος και Ιθάκης Μητρόπολις», στη ΘΗΕ σελ.2526 Π. Γ. Ροντογιάννη: «Ιστορία της νήσου Λευκάδος», τ.Α΄, σελ.186 (Αθήνα 1982)7 Π. Γ. Ροντογιάννη: «Ιστορία της νήσου Λευκάδος», τ.Β΄, σελ.784 (Αθήνα 1982)8 D.Petrizzopoulo : “Saggio Storico sull’ eta di Leucadia sotto il dominio de Romiani e successi vi conguistotori,” Venezzia,18249 Μητροπολίτου Παραμυθίας, Φιλιατών και Γηρομερίου Τίτου : «Του εν Αγίοις πατρός ημών Δονάτου Επισκόπου Ευροίας του Θαυματουργού, καθιέρωσις πανδήμου εορτασμού και ιερά ακολουθία» (Παραμυθια 1963)10 Codex Abrosiamus Graecus, 259, (XI αιώνας) φ132-134.( Ως ημερομηνία θανάτου του Αγίου αναφέρεται η 7η Αυγού-στου)11 Κ. Δουκάκης : «Μέγας Συναξαριστής», σελ. 461, (Αθήνα 1812)12 Αθηναγόρου, Μητροπολίτου Παραμυθίας : «Ήπειρος, Εκκλησιαστική Ιστορία», σ. 4 (Αθήνα 1930)13π. Γ. Ζαμπέλης : «Ιστορία της Εκκλησίας της Λευκάδας» τ.Α΄, σελ.51 (Λευκάδα 2002)14 Επισκόπου Φαναρίου Αγαθάγγελου κ.ά : «Ιερά Λείψανα Αγίων της καθ’ υμάς Ανατολής στη Βενετία», σελ.145, εκδ. Απο-στολικής Διακονίας (Αθήνα 2005)15Οι πληροφορίες προέρχονται από ιστοσελίδες της Δυτικής Εκκλησίας στο διαδίκτυο. Δες και: Bibliotheca Sanctorum, Roma, 4, 773-716 Επισκόπου Φαναρίου Αγαθάγγελου κ.ά : «Ιερά Λείψανα Αγίων της καθ’ υμάς Ανατολής στη Βενετία», σελ.149, εκδ. Απο-στολικής Διακονίας (Αθήνα 2005)17 Κ. Μαχαιράς, «Ναοί και Μοναί Λευκάδος»,σελ.366, Αθήνα 1957/Βλ. αναφ 7, σελ.40 18Επισκόπου Φαναρίου Αγαθάγγελου κ.ά : «Ιερά Λείψανα Αγίων της καθ’ υμάς Ανατολής στη Βενετία» , σελ 150-2, εκδ. Αποστολικής Διακονίας (Αθήνα 2005)19 Βλ. Επισκόπου Φαναρίου Αγαθάγγελου κ.ά , σελ. 14620 Επισκόπου Φαναρίου Αγαθάγγελου κ.ά, σελ. 15221 Βλ.αναφ.522 Βλ. αναφ 2, σελ.5023 Βλ. αναφ 2, σελ.5224 Βλ. αναφ.3,4,6,7,8

Η Δυτική εκκλησία τιμά στις 7/8 την μνήμη του Αγίου Δονάτου του «μάρτυρος» ο οποίος συνήθως απεικονίζεται με στολή Λατίνου επισκόπου να φονεύει ένα δράκοντα. Παρ’ όλο που σήμερα στη συνείδηση των πιστών της ταυτίζεται με τον επί-σκοπο του Arezzo, είναι προφανές ότι η παραδοσιακή αυτή απεικόνιση, έχει δανεισθεί στοιχεία από βίους άλλων (πιθα-

νότατα ομωνύμων) αγίων. Αν ο μύθος περί φόνου του δράκοντα προέρχεται από το βίο του επισκόπου Ευροίας, ο χαρακτη-ρισμός «μάρτυρας» μήπως οφείλεται σε δάνειο από τον παλαιότερό του επίσκοπο Λευκάδος, που μαρτύρησε επί Διοκλητια-

νού, αφού από τον επίσημο βίο του δεν δικαιολογείται;