ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΕΙΔΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ

ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΗΣ ΦΟΙΤΗΤΡΙΑΣ ΚΟΥΡΗ ΣΤΑΜΑΤΙΚΗΣ-ΔΕΣΠΟΙΝΑΣ

ΙΟΥΝΙΟΣ 2008

Εισαγωγή

Τί είναι η Διαθεματικότητα;

Με τον όρο αυτό εννοούμε ότι ένα μάθημα ή ένα γνωστικό αντικείμενο δεν πρέπει να προσεγγίζεται μόνο από την παραδοσιακή του σκοπιά, αλλά αντίθετα θα πρέπει να θεωρείται ως αποτέλεσμα πολλών επιμέρους επιστημονικών πεδίων. Επικρατεί η άποψη ότι τα μαθήματα δεν είναι μόνο ένα σύνολο γνώσεων και κατάκτηση ενός συγκεκριμένου επιπέδου ικανοτήτων, αλλά και μία διαδικασία.

Έχει μεγάλη σημασία ο πλούτος της εμπειρίας που αποκτιέται κατά τη διαδικασία της μάθησης και όχι μόνο η ποικιλία των αποτελεσμάτων που θα προκύψουν. Υιοθετείται το εποικοδομητικό μοντέλο διδασκαλίας. Μέσα από δραστηριότητες παρμένες από τη ζωή και τα ενδιαφέροντα των μαθητών, το παιδί με τη συνεργασία των μελών της ομάδας του και την φθίνουσα καθοδήγηση του δασκάλου αναπτύσσει γνωστικές συγκρούσεις, αναδομεί τις ιδέες του και οικοδομεί τις βασικές γνώσεις. Προτείνει ως διδακτικά εργαλεία μέσα της σύγχρονης τεχνολογίας και πολλά εποπτικά υλικά (cd Rom, μαθηματικά λογισμικά, βιντεοταινίες, υπολογιστές τσέπης, κυβικά και τετραγωνικά μέτρα συναρμολογούμενα, ζυγαριές, κλεψύδρες, ρολόγια, κλπ). Η Διαθεµατική Προσέγγιση, δηλαδή, η ολιστική κατάκτηση της γνώσης δίνει τη δυνατότητα στο µαθητή να συγκροτήσει ένα ενιαίο σύνολο γνώσεων και δεξιοτήτων που θα του επιτρέπει να αναπτύσσει προσωπική άποψη για θέµατα που σχετίζονται µεταξύ τους, µε ζητήµατα της καθηµερινής ζωής και να διαµορφώσει το δικό του κοσµοείδωλο, τη δική του κοσµοθεωρία και κοσµοαντίληψη. Η διαθεµατική προσέγγιση δεν µπορεί παρά να υποστηρίζεται από µεθόδους ενεργητικής απόκτησης της γνώσης, οι οποίες εφαρµόζονται κατά τη διδασκαλία κάθε γνωστικού αντικειµένου και εξειδικεύονται στις διαθεµατικές δραστηριότητες και σχέδια εργασίας, στο τέλος κάθε θεµατικής ενότητας. Η επιλογή µιας διαθεµατικής δραστηριότητας και η εκτίλυξη µιας συζήτησης κατά τη διδασκαλία µε συστηµατοποιηµένες προεκτάσεις σε άλλα θέµατα (µαθήµατα) διευκολύνεται από τη διάχυση της διαθεµατικότητας στο κείµενο του βιβλίου (όπου είναι εφικτό) µέσα από τις λεγόµενες θεµελιώδεις διαθεµατικές έννοιες. Ένα σύνολο από διαθεµατικές έννοιες διευκολύνει την επικαιροποιηµένη γνώση καθώς οι µαθητές µπορούν να αντλήσουν από τη βάση γεγονότων και να αντιληφθούν καλύτερα τα διάφορα µοντέλα και τις σχέσεις των επιστηµών και των θεµάτων. Οι µαθητές λ.χ. αρχίζουν να κατανοούν συγκεκριµένα θέµατα όχι ως ένα σύνολο γεγονότων προς αποµνηµόνευση αλλά ως αντιπροσωπευτικά δείγµατα µιας µεγαλύτερης και πιο αφηρηµένης ιδέας, µιας διαθεµατικής έννοιας Οι διαθεματικές προσεγγίσεις τόσο στην κατάρτιση των εκπαιδευτικών προγραμμάτων όσο και στη διαδικασία της μάθησης διευκολύνουν τη συγκρότηση της υποκειμενικότητας των παιδιών και την ανάπτυξη της προσωπικότητάς τους, επειδή η γνώση που οικοδομείται με αυτόν τον τρόπο μάθησης είναι πολύ κοντά  τόσο στην Ψυχολογία της Ανάπτυξης όσο και στη πολυσύνθετη πραγματικότητα.Συγχρόνως η διαθεματικότητα βοηθάει τα παιδιά να συνθέτουν και να ανασυνθέτουν δημιουργικά τα διαφορετικά θεματικά πεδία, τα βοηθάει να σκέπτονται και να περνάνε  σε υψηλά επίπεδα γενίκευσης και αφαίρεσης,  τα τόσο απαραίτητα στον κάθε σκεπτόμενο άνθρωπο.  Μια σύγχρονη παιδαγωγική κατά συνέπειαν θα πρέπει να θεμελιώσει τη διαθεματική προσέγγιση της γνώσης, πράγμα που το έχουν επισημάνει οι πρωτοπόροι της Νέας Αγωγής και το έχει επιβεβαιώσει ερευνητικά η Ψυχολογία της Μάθησης και της Ανάπτυξης.

Το Δ.Ε.Π.Π.Σ. και τα Α.Π.Σ. εκσυγχρονίζουν το περιεχόμενο σπουδών της υποχρεωτικής εκπαίδευσης, όπου αυτό κρίνεται αναγκαίο και εισάγουν αρκετές καινοτομίες για τα δεδομένα του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος. Οι σπουδαιότερες από τις καινοτομίες που διαφοροποιούν το Δ.Ε.Π.Π.Σ. και τα Α.Π.Σ. από τα ισχύοντα Προγράμματα Σπουδών και αναβαθμίζουν την ποιότητα της Εκπαίδευσης είναι οι εξής:

1. Καθιερώνουν τη διαθεματική προσέγγιση στη σχολική γνώση, επιλογή που είναι σύμφωνη με τις σύγχρονες επιστημολογικές, ψυχολογικές και διδακτικές θεωρίες.

2. Δεν αρκούνται στην απλή παράθεση της «διδακτέας ύλης», αλλά αντιστοιχίζουν στόχους – περιεχόμενο – διδακτικές δραστηριότητες στο επίπεδο κάθε διδακτικής ενότητας. Έτσι, βοηθούν τους συγγραφείς αλλά και τους εκπαιδευτικούς της τάξης να εφαρμόσουν ποικίλες εναλλακτικές προσεγγίσεις, πέραν του καθιερωμένου μονόλογου και της ερωταπόκρισης.

3. Καθιερώνουν την εκπόνηση σχεδίων εργασίας (projects) στα πλαίσια όλων των μαθημάτων. Με τον τρόπο αυτό (α) διασφαλίζονται οι προϋποθέσεις για προωθημένες διαθεματικές προσεγγίσεις και (β) αναπτύσσονται στους μαθητές οι γνωστικο-κοινωνικές δεξιότητες του επιστημονικού τρόπου σκέψης. Οι δεξιότητες αυτές είναι αναγκαίες για την αυτό-ρυθμιζόμενη μάθηση, που προϋποθέτει η διαβίου εκπαίδευση.

4. Καθιερώνουν την ευέλικτη ζώνη που συμβάλλει στη σύνδεση της σχολικής γνώσης με τα βιώματα των μαθητών και τα προβλήματα της σύγχρονης ζωής.

5. Συνδέουν οργανικά την αξιολόγηση με τις υπόλοιπες διαδικασίες της διδασκαλίας, προτείνοντας ποικίλες μορφές και τεχνικές αξιολόγησης.

6. Παραθέτουν τις παραμέτρους για τη συγγραφή νέων διδακτικών βιβλίων, ώστε να διασφαλιστούν οι προδιαγραφές που απαιτεί η σύγχρονη βιβλιογραφία.

7. Βελτιώνουν τον αναγνωστικό, μαθηματικό και φυσικοεπιστημονικό αλφαβητισμό (γραμματισμό).

Aσφαλές κριτήριο για να διακρίνουμε τη διαθεματική από τη διεπιστημονική προσέγγιση: ο τρόπος με τον οποίο σχεδιάζονται. Στη διαθεματική, ο σχεδιασμός ξεκινά από ένα κεντρικό θέμα και προχωρά με τον προσδιορισμό των ιδεών (ή των εννοιών) που σχετίζονται με το θέμα, καθώς και δραστηριοτήτων οι οποίες θα μπορούσαν να

αξιοποιηθούν για να διερευνήσουν αυτές τις ιδέες. Ο σχεδιασμός πραγματοποιείται χωρίς να παίρνει υπόψη τις διαχωριστικές γραμμές των μαθημάτων, αφού κύριος σκοπός είναι η διερεύνηση του θέματος.

Στη διεπιστημονική προσέγγιση, ο σχεδιασμός ξεκινά από την αναγνώριση των ταυτοτήτων των διαφορετικών μαθημάτων, όπως και των περιεχομένων και ικανοτήτων τα οποία περιέχονται σ’ αυτά και πρέπει να κατακτηθούν. Ένα θέμα προσδιορίζεται (συχνά μέσα από το ένα ή το άλλο μάθημα) με βάση το ερώτημα: «τι μπορεί κάθε μάθημα να συνεισφέρει στο θέμα;». Ακόμα και αν τα μαθήματα διδάσκονται σε σχέση με τα θέματα, κύριος σκοπός είναι η κατάκτηση των περιεχομένων και των ικανοτήτων που εμπεριέχονται στα εμπλεκόμενα μαθήματα. Με αυτή την έννοια, το θέμα αποτελεί δευτερεύον ζήτημα.

Επιπλέον, οι δύο προσεγγίσεις χωρίζονται από βαθύτερες διαφορές. Όπως και η προσέγγιση των χωριστών μαθημάτων, η διεπιστημονική αρχίζει και τελειώνει με το περιεχόμενο και τις ικανότητες που θεμελιώνονται στα μαθήματα (γι’ αυτό το λόγο δεν απέχει πολύ από την προσέγγιση που βασίζεται στα χωριστά μαθήματα), ενώ η διαθεματική αρχίζει και τελειώνει με το πρόβλημα και το θέμα. Αυτά τα διαφορετικά οργανωτικά κέντρα πλαισιώνουν τη γνώση και της δίνουν διαφορετικό σημαντικό σκοπό.

Βασικές παιδαγωγικο-διδακτικές αρχές που πρέπει να   διέπουν τη διαθεματική προσέγγιση

Η «ικανή και αναγκαία» συνθήκη που πρέπει να εκπληρούται αν θέλουμε πραγματικά να κάνουμε διαθεματική αγωγή και παιδεία  είναι, η κατασκευή δημοκρατικής και φιλομαθησιακής παιδαγωγικής ατμόσφαιρας στο σχολείο και στην τάξη και η γνήσια παιδαγωγική σχέση. Το  κατάλληλο δηλαδή ψυχολογικό κλίμα.Αυτές είναι:

Α. Οι αρχές της αυτενέργειας, της συνεργασίας και της σύνδεσης με την πραγματικότητα..

Β. Η διερευνητική-ανακαλυπτική προσέγγιση της γνώσης. Όπου αυτή δεν έρχεται μετά από μια σωρευτικού χαρακτήρα μεταβίβαση πληροφοριών από τον εκπαιδευτικό προς το μαθητή,  αλλά οικοδομείται σε μια διαδικασία ενεργού εμπλοκής αυτού που μαθαίνει και συνεχούς διαπραγμάτευσης, μετασχηματισμού και ανακατασκευής του συνόλου των γνώσεων. Η διδασκαλία προσδίδει με αυτόν τον τρόπο ερευνητικό προσανατολισμό στη μάθηση και βοηθάει τα παιδιά να διαμορφώσουν από μόνοι τους ακόμη και τα εννοιολογικά εργαλεία που θα τα οδηγήσουν σε αυτήν.

Γ. Ο συνδυασμός της ατομικής δουλειάς και της δουλειάς με ομάδες.

Δ. Η καθιέρωση της  διαμορφωτικής αξιολόγησης του μαθητή. Αυτή περιλαμβάνει: την παρακολούθηση της πορείας του, τη διαπίστωση τής προόδου τής προσπάθειάς του, και τις αναγκαίες διορθώσεις, τροποποιήσεις και βελτιώσεις που κρίνονται απαραίτητες για την καλή συνέχεια της πορείας του.Η ενεργός συμμετοχή του μαθητή στη διαμορφωτική του αξιολόγηση, τον βοηθάει να προβληματιστεί και να στοχαστεί για το μέλλον του,  να ανεξαρτητοποιηθεί και να ωριμάσει. Γίνεται με αυτόν τον τρόπο η διαμορφωτική αξιολόγηση σπουδαίο αναπτυξιακό παιδαγωγικό εργαλείο και προετοιμάζει το έδαφος για την αυτοαξιολόγησή του.

Μειονεκτήματα της διαθεματικότητας:

Στο επίπεδο των δυσκολιών εφαρμογής της διαθεματικότητας , επισημαίνουμε:

1. Ο εκπαιδευτικός και μάλιστα ο φιλόλογος σηκώνει το μεγάλο βάρος της διαθεματικής διδασκαλίας και της υλοποίησης των διαθεματικών προγραμμάτων.Αυτό απαιτεί:

- Θεωρητική κατάρτιση. Απαιτείται να γνωρίζει: να επιλέγει πηγές, δραστηριότητες, τεχνικές αξιολόγησης, δεξιότητες συνεργασίας και βαθιά γνώση και ικανότητα διδακτικής της αξιοποίησης σε κάθε κλάδο.

- Αποδοχή της αναγκαιότητας των νέων διδακτικών προσεγγίσεων. Είναι αυτονόητο ότι η εμπλοκή των εκπαιδευτικών στα διαθεματικά προγράμματα σημαίνει ότι έχουν πειστεί για την αποτελεσματικότητα των προγραμμάτων και είναι έτοιμοι να κάνουν αλλαγές στον τρόπο διδασκαλίας και στον τρόπο που αντιλαμβάνονται το ρόλο τους.Χωρίς ουσιαστική επιμόρφωση των εκπαιδευτικών η διαθεματική διδασκαλία δε θα έχει επιτυχία. Η « καταιγιστική» επιμόρφωση δεν καλύπτει τις πραγματικές ανάγκες τους. Σωστά επισημάνθηκε ότι «Οι επιμορφωτικές διαδικασίες θυμίζουν σεμινάριο εμπορικών αντιπροσώπων». Η επιμόρφωση δεν μπορεί να είναι ουσιαστική, όταν πραγματοποιείται μέσω οδηγιών του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου. Απαιτείται επανασχεδιασμός της από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο σε συνεργασία με την Εκπαιδευτική Κοινότητα. Είναι γεγονός ότι «είμαστε η μόνη χώρα στην Ευρώπη που δεν έχει πάγιο επιμορφωτικό σύστημα».Αξίζει να σημειώσουμε ότι στην Ευρώπη οι ενδιαφερόμενοι εκπαιδευτικοί προετοιμάζονται για μεγάλα χρονικά διαστήματα πριν και κατά την εφαρμογή των αλλαγών. Ο ρόλος των εκπαιδευτικών δεν είναι απλός, αλλά σύνθετος και δύσκολος. Η βασική δυσκολία έγκειται στην ανάγκη αλλαγής αντίληψης τόσο για τον τρόπο όσο και για τη μεθόδευση της διδασκαλίας. Η δυσκολία αυτή προκύπτει από το ίδιο το επαγγελματικό προφίλ τους, το οποίο στα ελληνικά δεδομένα έχει διαμορφωθεί με βάση τα παραδοσιακά πρότυπα της παιδαγωγικής, τόσο στη μεθόδευση της διδασκαλίας όσο και στην επικοινωνιακή σχέση τους με το μαθητή. Η διαθεματική προσέγγιση προϋποθέτει «έναν στοχαστικό δάσκαλο, ένα δάσκαλο που όχι μόνο θα στέκεται κριτικά απέναντι σε κείμενα και σε παραδεδομένες ερμηνείες, αλλά αναγνωρίζει και στους μαθητές του το δικαίωμα να υιοθετήσουν μια τέτοια στάση και μάλιστα φροντίζει να τους εκπαιδεύσει για να ασκήσουν αυτό το δικαίωμα».

2. Η διαχείριση του χρόνου. Η διαχείριση του χρόνου εκπαιδευτικών και μαθητών θα πρέπει να προσαρμόζεται ανάλογα με τις ανάγκες που απορρέουν από την εφαρμογή των Δ.Ε.Π.Π.Σ και Α.Π.Σ. Τόσο το ωρολόγιο πρόγραμμα όσο και τα χρονοδιαγράμματα πρέπει να είναι ευέλικτα και να μην περιορίζουν την υλοποίηση διαθεματικών διδακτικών προγραμμάτων.Οι προτεινόμενες διαθεματικές δραστηριότητες (projects) εντάσσονται στο 10% του συνολικού χρόνου διδασκαλίας κάθε γνωστικού αντικειμένου. Το χρονικό αυτό πλαίσιο ουσιαστικά λειτουργεί απαγορευτικά, αν όχι υπονομευτικά για την επιτυχή οργάνωση και ολοκλήρωση των σχεδίων εργασίας που προτείνονται στα αντίστοιχα προγράμματα σπουδών κάθε μαθήματος. Η διαχείριση του χρόνου είναι ένα σοβαρό πρόβλημα που χρειάζεται διερεύνηση και τεκμηριωμένες παρεμβάσεις.

3. Η υλικοτεχνική Υποδομή. Θεωρείται αναγκαίο για την επιτυχία της διαθεματικής διδασκαλίας να εξασφαλιστεί η αύξηση των κονδυλίων, η στοιχειώδης υποδομή, όπως είναι οι χώροι, αίθουσες, σχολική βιβλιοθήκη, εργαστήρι ηλεκτρονικών υπολογιστών,

πρόσβαση στο διαδίκτυο, αναλώσιμα υλικά.Είναι, επίσης, απαραίτητο το σχολικό βιβλίο να συνοδεύεται με πολυμέσα για τον κάθε μαθητή.

4. Η αλλαγή του πλαισίου διδασκαλίας στη σχολική τάξη. Τα νέα βιβλία απαιτούν δραστηριότητες εκτός τάξης, π.χ. επισκέψεις στο περιβάλλον, βιβλιοθήκες.

5. Σύνοψη. Τέσσερις είναι, λοιπόν, οι βασικές προϋποθέσεις επιτυχίας της διαθεματικής διδασκαλίας:

• Ο εκπαιδευτικός. Για να αποδώσει ένα οποιοδήποτε πρόγραμμα ή διδακτική μεθοδολογία ή ακόμη και μια εκπαιδευτική αλλαγή ή μεταρρύθμιση, πρέπει προηγουμένως να γίνουν αποδεκτά από τους εκπαιδευτικούς οι οποίοι στη συνέχεια θα παλέψουν για ουσιαστική μόρφωση, επιμόρφωση και οικονομική αναβάθμιση, η οποία είναι εκ των πραγμάτων απαραίτητη.

• Οι πρακτικές δυσκολίες. Αν η ένταξη της διαθεματικότητας γίνει με ιδιαίτερη προχειρότητα χωρίς σχέδιο, προγραμματισμό και προϋποθέσεις επιτυχούς εφαρμογής της, τότε όχι μόνο δεν αναβαθμίζει την εκπαίδευση, αλλά ενέχει κινδύνους. Τότε η « παραδοσιακή» διδασκαλία είναι περισσότερο αποτελεσματική από οποιαδήποτε ημιτελή ή πρόχειρη προσπάθεια εφαρμογής της διαθεματικής διδασκαλίας.

• Η ένταξη της διαθεματικότητας απαιτεί –μακροπρόθεσμα- αναθεωρήσεις τόσο για το χαρακτήρα του εκπαιδευτικού μας συστήματος , όσο και για τη δομή του αναλυτικού μας προγράμματος. Η εφαρμογή της διαθεματικότητας απαιτεί αλλαγές στις δομές της υπάρχουσας εκπαίδευσης και του « εκπαιδευτικού και παιδαγωγικού πλαισίου στο οποίο αυτή υλοποιείται». Ακόμη, απαιτείται αλλαγή του στοχοθετικού μοντέλου με ένα άλλο μοντέλο που θα δίνει τη δυνατότητα « για συγγραφή μικρών και ευέλικτων σχολικών εγχειριδίων» και του Προεδρικού Διάταγματος 319/2000 για την αξιολόγηση του μαθητή, γιατί δε συνάδει με τις διαθεματικές προσεγγίσεις. Η αξιολόγηση, γενικότερα, θα πρέπει να βρίσκεται σε αντιστοιχία με τους διδακτικούς στόχους και τις μεθόδους διδασκαλίας. Διαπιστώνεται η αναγκαιότητα της περιγραφικής αξιολόγησης

• Η ανάγκη συνεχούς έρευνας και αξιολόγησης της διαθεματικής διδασκαλίας και των βιβλίων. Η διαρκής αξιολόγηση και η έρευνα είναι προϋποθέσεις για την επιτυχία οποιουδήποτε μικρού ή μεγάλου στόχου σε μικρο ή μακρο επίπεδο.

Θα πρέπει κατά συνέπεια να έχουμε υπόψη μας ότι η διαθεματικότητα ως αρχή που διέπει τα νέα ΔΕΠΠΣ και ΑΠΣ εισάγεται για  να εξυπηρετηθούν καλύτερα οι σκοποί και οι στόχοι τους, όπως αυτοί αντιπροσωπεύονται με τις γνώσεις, τις ικανότητες, τις δεξιότητες, τις αξίες, τις στάσεις, τις συμπεριφορές, κ.λ.π. που αναπτύσσονται στα διακριτά μαθήματα.Σε κάθε περίπτωση ο ρόλος του παιδαγωγού είναι καθοριστικός. Ο παιδαγωγός-καθηγητής είναι εκείνος που γνωρίζει καλύτερα από τον καθένα πώς θα αναπλαισιώσει το περιεχόμενο των διδακτικών εγχειριδίων για να εκμεταλλευτεί καλύτερα τη διαθεματικότητα.

H ΜΕΘΟΔΟΣ PROJECT

Ο καλύτερος τρόπος για να εφαρμοστεί η Διαθεματικότητα είναι το project:Η μέθοδος project - μια παιδαγωγική διαδικασία μάθησης – χρησιμοποιήθηκε από τους παιδαγωγούς

στις αρχές του 20ού αιώνα. Πρόκειται για έναν τρόπο ομαδικής διδασκαλίας στην οποία συμμετέχουν ισότιμα δάσκαλοι και μαθητές. Ο ρόλος του δασκάλου δεν είναι ο κεντρικός, αλλά καθοδηγητικός – συμβουλευτικός, με παρεμβάσεις που γίνονται μόνον όταν το απαιτούν οι μαθητές. Το κέντρο βάρους στον τρόπο αυτό μετατίθεται από το δάσκαλο στους μαθητές, από την ατομική στη συλλογική μορφή εργασίας. Είναι μια ανοικτή διαδικασία μάθησης, που τα όρια και οι διαδικασίες της δεν είναι αυστηρά καθορισμένα.

Σημαντικό στην πορεία ενός project είναι να παρεμβάλλονται διαλείμματα ενημέρωσης και ανατροφοδότησης, και έτσι το θέμα της διευθέτησης του χρόνου θεωρείται ιδιαίτερα σημαντικό.

Σημαντική θεωρείται, επίσης, η συνεργασία με εξωσχολικούς φορείς μέσα από την προφορική και λιγότερο τη γραπτή επικοινωνία, καθώς και η ενημέρωση των γονέων των μαθητών, για την οποία ένα γράμμα του δασκάλου σχετικά με τη νέα δραστηριότητα των παιδιών τους στο σχολείο θεωρείται απαραίτητο.

Ο όρος project για την εκπ/κή διαδικασία σημαίνει ένα τρόπο ομαδικής εργασίας, στην οποία συμμετέχουν αποφασιστικά όλα τα μέλη της σχολικής τάξης. Συμμετέχουν όλοι αλλά και η ίδια η διδασκαλία διαμορφώνεται και διεξάγεται από όλους. Όλοι μαζί αποφασίζουν το θέμα που θα τους απασχολήσει, προγραμματίζουν τα βήματα της έρευνάς τους, διεξάγουν από μόνοι τους τις ενέργειες που απαιτούνται για να δοθούν οι απαντήσεις στο πρόβλημα, αναθεωρούν πιθανές αρχικές τους σκέψεις, καταλήγουν τέλος σε αποτελέσματα που τα αξιολογούν και αν θέλουν τα κοινοποιούν στην ευρύτερη κοινότητα του σχολείου ή τα δημοσιεύουν στα μέσα μαζικής ενημέρωσης.

Στο σημείο αυτό πάντως πρέπει να τονιστεί ότι σ΄ αυτή τη μέθοδο δεν έχει και τόσο μεγάλη σημασία το αν θα παραχθεί στο τέλος κάποιο αποτέλεσμα και πόσο σημαντικό θα ΄ναι αυτό. Γιατί είναι αλήθεια, πως εδώ, στο τελικό αποτέλεσμα, βρίσκεται και η αγωνία του εκπ/κού. Στη μέθοδο αυτή όμως έχει μεγαλύτερη σημασία ο δρόμος που οδηγεί στο όποιο αποτέλεσμα, οι διάφορες εμπειρίες που αποκτά κανείς στην πορεία προς τον αρχικό σκοπό του. Γιατί μέσα από τις διάφορες καταστάσεις που θα συναντήσει κανείς, τις εμπειρίες και τις προσπάθειες επίλυσης των προβλημάτων, που φυσικό είναι να ανακύπτουν στην πορεία, πηγάζει τελικά η μόρφωση και η απόκτηση ποικίλων δεξιοτήτων.

Είναι επίσης σκόπιμο να ξεχωρίσουμε τη μέθοδο project από τη γνωστή μας ομαδοκεντρική διδασκαλία, γιατί συχνά γίνεται σύγχυση και ταυτίζονται αυτά τα δυο από πολλούς. Σε κάθε διδασκαλία υπάρχει το τι, δηλαδή το θέμα ή η διδακτέα ύλη και το πώς, δηλαδή η μέθοδος. Η ομαδοκεντρική διδασκαλία είναι μια μέθοδος , δηλαδή απαντά μόνο στο πώς. Την ύλη την καθορίζει το αναλυτικό πρόγραμμα ή στην καλύτερη περίπτωση ο δάσκαλος. Στη μέθοδο project το τι και το πώς συνυπάρχουν. Αυτοί που θ΄ αποφασίσουν με ποιο αντικείμενο θα ασχοληθούν, θα σκεφτούν και θα προγραμματίσουν και τα βήματα έρευνας και σπουδής του αντικειμένου αυτού.

ΤΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΤΟΥ PROJECT

Όπως κάθε εκπαιδευτική διαδικασία, έτσι και ο σχεδιασμός ενός Project, πρέπει να προγραμματίζεται και να εντάσσεται μέσα στη γενικότερη πορεία της σχολικής ζωής.

Για να επιτευχθεί ο σκοπός του, πρέπει να λάβει κανείς υπόψη του το γενικό και ειδικό σκοπό του θέματος, τα ψυχονοητικά και εξελικτικά δεδομένα των μαθητών, το διαθέσιμο διδακτικό χρόνο, το προηγούμενο επίπεδο μάθησης, τα αναλυτικά προγράμματα και βιβλία, τα αναγκαία υλικά κλπ.

Μόνο έτσι η σχολική μονάδα θα μπει μπροστά στις ευθύνες της και θα κληθεί, κινητοποιώντας όλες τις δυνάμεις των μελών της, να σχεδιάσει και να υλοποιήσει συγκεκριμένες μορφές διδακτικής προσέγγισης της τοπικής ιστορίας. Ένας σωστός σχεδιασμός πρέπει να θέτει στόχους, να βρίσκει τα μέσα, να καθορίζει τις διδακτικές και μαθητικές δραστηριότητες και να απαιτεί αντικειμενική αξιολόγηση για να:

α) μετατρέψει το σχολείο σε εργαστήρι της ζωής και να ασκήσει τους μαθητές στη συνεργασία και την ομαδική αυτοδέσμευση.

β) μάθει στους μαθητές "πώς να μαθαίνουν", να αναλαμβάνουν ευθύνες και ρόλους για την επίτευξη των στόχων.

γ) δημιουργήσει ένα σχολείο αντιαυταρχικό, δημοκρατικό και κέντρο έρευνας με μαθητές ελεύθερους, δημιουργικούς και "αυτοδιοικούμενους".

δ) Τέλος θεωρούμε αυτονόητο ότι οι δραστηριότητες, πρέπει να συνδέουν το σχολείο με την τοπική ιστορία

Σε μια γενική θεώρηση της μεθόδου project μπορούμε να διακρίνουμε τέσσερα βασικά στάδια:

α προβληματισμός, β. προγραμματισμός των διδακτικών δραστηριοτήτων, γ. διεξαγωγή των δραστηριοτήτων, δ.αξιολόγηση. Το καθένα από τα στάδια αυτά, όπως θα φανεί παρακάτω, μπορεί να αναλυθεί σε μια σειρά από επιμέρους φάσεις.

Το στάδιο αυτό περιλαμβάνει την επιλογή, την ευαισθητοποίηση και τη διερεύνηση του θέματος. Στοχεύει στη δημιουργία ενός κλίματος προβληματισμού και αναζήτησης, που θα οδηγήσει ομαλά στην ερευνητική διαδικασία.

Η επιλογή του θέματος γίνεται ύστερα από ουσιαστικό διάλογο, ανάμεσα σε όλα τα μέλη της ομάδας εργασίας. Το αρχικό ερέθισμα μπορεί να προέκυψε μέσα από κάποιο αντικείμενο του αναλυτικού προγράμματος ή μετά από συζήτηση για κάποιο επίκαιρο θέμα, τοπικό ή ευρύτερο ή από την ανάγνωση κάποιου άρθρου εφημερίδας ή περιοδικού, που ο εκπαιδευτικός ή οι μαθητές έφεραν στην τάξη.

Ο εκπαιδευτικός στη φάση αυτή προκαλεί ερεθίσματα, συμμετέχει ισότιμα στην ανταλλαγή απόψεων και, όταν του ζητηθεί, βοηθά τους μαθητές να καταλήξουν στην επιλογή τους.

Αφού επιλεγεί ένα συγκεκριμένο θέμα, ο εκπαιδευτικός φροντίζει για την ευρύτερη ευαισθητοποίηση των μαθητών πάνω στο θέμα αυτό. Εδώ μπορεί να χρησιμοποιήσει τόσο έντυπο (άρθρα, φυλλάδια, βιβλία, αφίσες, κάρτες, φωτογραφίες κ.ά.) όσο και

οπτικοακουστικό υλικό (slides, videotapes, κασέτες ήχου κλπ.).Στοχεύει μέσα από τον ουσιαστικό διάλογο στη δημιουργία ερωτημάτων και ενδιαφέροντος σε όλα τα μέλη της ομάδας. Όσο καλύτερη είναι η ευαισθητοποίηση, τόσο αποτελεσματικότερη θα είναι η έρευνα που θα ακολουθήσει.

Η διερεύνηση του θέματος μπορεί να γίνει με πολλούς τρόπους. Ένας από τους συνηθέστερους είναι η μέθοδος του καταιγισμού ιδεών. Σύμφωνα με τη μέθοδο αυτή, όλα τα μέλη της ομάδας εργασίας εκφράζουν ελεύθερα οποιαδήποτε λέξη, φράση ή θεματική ενότητα τους έρχεται στο μυαλό σχετικά με το επιλεγέν θέμα. Γράφονται όλες οι απόψεις χωρίς κανένα σχολιασμό ή αξιολόγηση. Αφού τελειώσει η διαδικασία αυτή, γίνεται λογική κατηγοριοποίηση – ταξινόμηση των ιδεών και ακολουθεί συζήτηση για κάθε κατηγορία. Στη συζήτηση αυτή, οι μαθητές εκφράζουν τις γνώσεις και τις εμπειρίες τους, αποφασίζουν ποιες από τις κατηγορίες τους ενδιαφέρουν περισσότερο και αποφασίζουν πώς θα ήθελαν να τις ερευνήσουν.

Προγραμματισμός των διδακτικών δραστηριοτήτων

Αφού έχει γίνει η επιλογή του θέματος, η ευαισθητοποίηση, η αρχική διερεύνηση και ο εντοπισμός των ενοτήτων που ενδιαφέρουν, η ομάδα εργασίας προχωρεί στο επόμενο στάδιο, που είναι ο προγραμματισμός των διδακτικών δραστηριοτήτων.Στο στάδιο αυτό αποφασίζεται με τι ακριβώς θα ασχοληθούν τα μέλη της ομάδας, είτε ατομικά, είτε χωρισμένα σε μικρότερες ομάδες, ποια μεθοδολογία θα χρησιμοποιήσουν, τι δραστηριότητες θα υλοποιήσουν, ποιους εξωσχολικούς χώρους θα επισκεφτούν, με ποιους ειδικούς θα επικοινωνήσουν κλπ.Όσο αναλυτικότερος και καλύτερα οργανωμένος είναι ο προγραμματισμός των δραστηριοτήτων, τόσο ευκολότερα αλλά και ταχύτερα θα διεξαχθεί η έρευνα.Όπως και στο προηγούμενο στάδιο, έτσι και σ’ αυτό ο ρόλος του εκπαιδευτικού είναι καθοριστικός. Αυτός θα βρει, ενδεχομένως, κάτι σχετικό με το θέμα, θα βοηθήσει, θα παραπέμψει, θα συμπαρασταθεί, υπακούοντας στο μοντεσοριανό «βοήθα με όσο σε χρειάζομαι».

Διεξαγωγή των δραστηριοτήτων

Στο στάδιο αυτό η ομάδα εργασίας υλοποιεί τις προγραμματισμένες από το προηγούμενο στάδιο δραστηριότητες. Καταρχήν γίνεται η συλλογή των πληροφοριών. Μερικά από όσα θα μπορούσαν να γίνουν στη φάση αυτή είναι :

1.      Έρευνα σε βιβλιοθήκη

2.      Έρευνα πεδίου

3.      Συνεντεύξεις με κατοίκους, εργαζομένους, ειδικούς

4.      Γράψιμο επιστολών (προς ειδικούς, οργανώσεις, κυβερνητικές υπηρεσίες κλπ.)

5.      Προετοιμασία και συμπλήρωση ερωτηματολογίου

6.      Διεξαγωγή εργαστηριακών πειραμάτων

Οι μαθητές δουλεύουν ατομικά, σε μικρές ομάδες ή σε ορισμένες περιπτώσεις, όλοι μαζί, ανάλογα με το πώς έχει προγραμματιστεί. Ο εκπαιδευτικός είναι κοντά τους για να

λύσει τυχόν απορίες, να ενθαρρύνει, να βοηθήσει να ξεπεραστούν προβλήματα που θα οδηγούσαν σε χάσιμο του ενδιαφέροντος και απογοήτευση.Η φάση της συλλογής πληροφορίας, εκτός του ότι είναι ιδιαίτερα σημαντική στην όλη εξέλιξη του project , συνήθως είναι αυτή που χρειάζεται και τον περισσότερο χρόνο. Είναι χρήσιμο στη διάρκεια της φάσης αυτής να γίνονται , όποτε θεωρηθεί απαραίτητο, διαλείμματα ενημέρωσης και ανατροφοδότησης. Στα διαλείμματα ενημέρωσης τα μέλη της ομάδας εργασίας διακόπτουν τις δραστηριότητές τους, για μικρό ή μεγαλύτερο χρονικό διάστημα και συγκεντρώνονται όλα μαζί με σκοπό να αλληλοενημερωθούν για την εξέλιξη της έρευνα και να ανταλλάξουν γνώμες για τις επόμενες δραστηριότητες. Στα διαλείμματα αυτά οι μικρότερες ομάδες παρουσιάζουν γραπτώς ή προφορικώς τα στοιχεία που συνέλεξαν μέχρι τώρα, ακούν τις παρατηρήσεις και τα σχόλια των υπόλοιπων ομάδων και αποφασίζουν για τη συνέχεια της έρευνας στον τομέα που ανέλαβαν.

Στα διαλείμματα ενημέρωσης και ανατροφοδότησης συζητούνται ακόμα η καλή ή μη συνεργασία ανάμεσα στα μέλη των ομάδων, εξομαλύνονται προβλήματα διαπροσωπικών σχέσεων, συζητούνται πιθανές αλλαγές στη σύνθεση των ομάδων. Ένας από τους σκοπούς της μεθόδου είναι να μάθει τους μαθητές να συνεργάζονται, να επικοινωνούν, να δουλεύουν ομαδικά. Για το λόγο αυτό δεν παραμερίζει τα προβλήματα διαπροσωπικών σχέσεων, θεωρώντας τα απλώς ως παράγοντα που ενοχλεί τη διεξαγωγή της έρευνας, αλλά αντίθετα τα φέρνει στην επιφάνεια, τα επεξεργάζεται και προσπαθεί να τα εξουδετερώσει.

Στη διάρκεια της φάσης συλλογής των πληροφοριών, προκύπτει συχνά και η ανάγκη έκφρασης των μαθητών μέσα από περισσότερο «φανταστικούς» δρόμους. Η γνώση και η ευρηματικότητα του εκπαιδευτικού μπορεί εδώ να βοηθήσει πολύμορφα. Παιχνίδια ρόλων ή δραματοποίηση, ατομική ή ομαδική ζωγραφική, δημιουργία σκίτσων, γελοιογραφιών, αφισών, συγγραφή λογοτεχνικών κειμένων, σύνθεση μουσικών κομματιών, εξαγωγή φωτογραφιών, δημιουργία κατασκευών είναι μερικές μόνο από τις ιδέες που μπορούν να υλοποιηθούν. Το σημαντικότερο εδώ δεν είναι το αποτέλεσμα, που συνήθως είναι πολύ αξιόλογο, αλλά η διαδικασία έκφρασης με πολλούς διαφορετικούς τρόπους, η επικοινωνία, η δημιουργικότητα.

Αφού ολοκληρωθεί η συλλογή των πληροφοριών από τις διάφορες ομάδες, ακολουθεί η φάση της σύνθεσης και της επεξεργασίας. Οι καταγραμμένες πληροφορίες ανακοινώνονται συνολικά προς όλους, συζητιούνται συγκρίνονται, αξιολογούνται. Καταγράφονται ιδιαιτέρως τα σημαντικότερα στοιχεία, γίνονται σχεδιαγράμματα, συμπληρώνονται, και όλα αυτά μαζί με το αρχικό υλικό της ευαισθητοποίησης, αλλά και ό,τι άλλο υλικό έχουν συλλέξει ή δημιουργήσει οι ομάδες κατά τη διάρκεια της συλλογής πληροφοριών, αποτελούν έναν εξαιρετικό οδηγό της εξέλιξης του προγράμματος. Το υλικό αυτό μπορεί να εκτεθεί σ’ έναν ειδικά διαμορφωμένο χώρο του σχολείου ή της κοινότητας και να αποτελεί ερέθισμα για σκέψη και δράση και άλλων μαθητών, εκπαιδευτικών, γονιών, κατοίκων. Με τον τρόπο αυτό το project που υλοποιήθηκε ξεφεύγει από τους τέσσερις τοίχους της σχολικής αίθουσας και γίνεται δρόμος κοινωνικής παρέμβασης, συνδέοντας το σχολείο με την κοινωνία και τη ζωή.

Αξιολόγηση

Στη μέθοδο project αξιολόγηση σημαίνει από κοινού εκτίμηση της δουλειάς, συνολική από όλα τα μέλη της ομάδας εργασίας συζήτηση για το κατά πόσο επιτεύχθηκαν οι αρχικοί στόχοι, πώς κύλησε η όλη διαδικασία, ποια ήταν τα αποτελέσματα. Ακόμα, στη μέθοδο project αξιολόγηση σημαίνει εκτίμηση της εμπειρίας ατομικά και ομαδικά, εντοπισμός των λαθών και των προβλημάτων που υπήρξαν, αλλά και υπενθύμιση όλου του πλούσιου γνωστικού και βιωματικού υλικού που κατακτήθηκε. Μία τέτοιου τύπου αξιολόγηση περιέχει τόσο ετεροαξιολόγηση, όσο και αυτοαξιολόγηση, εκφράζεται θετικά κι όχι αρνητικά και στοχεύει στην πρόοδο και βελτίωση της εργασίας και όχι στην κατάκριση του ατόμου.. Σύμφωνα με τον Κ. Frey , η ποιότητα των ενεργειών και η συλλογική προσπάθεια έχουν ιδιαίτερη παιδαγωγική αξία, που καθορίζει την επιτυχία ή όχι ενός προγράμματος, έστω κι αν το τελικό αποτέλεσμα δεν θεωρείται επιτυχημένο. Τελικά στην αξιολόγηση του project αυτό που κυρίως μας ενδιαφέρει είναι το κατά πόσο οι γνώσεις και οι εμπειρίες που αποκτήθηκαν διαμόρφωσαν καινούργιες αξίες και συμπεριφορές που άλλαξαν παλιότερες αρνητικές στάσεις μαθητών και εκπαιδευτικών. Οι αλλαγές αυτές αποτελούν και την ουσία της πραγματικής μάθησης.

Διατύπωση θέματος και σύντομη περιγραφή του

Στο 1ο δημοτικό Νέας Ιωνίας Βόλου και συγκεκριμένα στην Δ τάξη εφαρμόστηκε ένα σχέδιο εργασίας με τίτλο «Το νερό». Το νερό είναι πηγή και σύμβολο ζωής, αλλά η έλλειψή σεβασμού του σύγχρονου ανθρώπου προς το θείο αυτό δώρο θα μας κάνει στο μέλλον να πούμε «το νερό, νεράκι». Είναι αναπόσπαστα συνδεδεμένο με την καθημερινή ζωή των ανθρώπων από την αρχαιότητα ως σήμερα και κατατάσσεται στην κατηγορία των κοινωνικών αγαθών.

Σκοπός της υλοποίησης του σχεδίου αυτού είναι η ανάδειξη της αξίας του νερού, ενός από τα πολυτιμότερα αγαθά στη ζωή μας, μέσα από τη διαθεματική προσέγγιση του θέματος και τη σύνδεσή του με διάφορες έννοιες.

‘Ένα βασικό κριτήριο επιλογής του διαθεματικού σχεδίου εργασίας είναι τι γνωρίζουν ήδη οι μαθητές για το θέμα που καλούνται να διαπραγματευτούν. Στη συγκεκριμένη περίπτωση οι μαθητές της Δ1 τάξης διαθέτουν γνώσεις σχετικά με το νερό καθώς έχουν διδαχτεί στην ενότητα «Η φύση είναι το σπίτι μας» του βιβλίου της Μελέτης Περιβάλλοντος , στο κεφάλαιο «Το νερό, πολύτιμες σταγόνες».

Επίσης ένα άλλο κριτήριο είναι η δυνατότητα που δίνει το θέμα για να το συνδέσουμε με άλλα μαθήματα. Το θέμα «Νερό» μπορεί να συνδεθεί με αρκετά μαθήματα όμως επειδή η διάρκεια πραγματοποίησής του θα είναι περιορισμένη, έγινε σύνδεση μόνο με 3 μαθήματα , τη γλώσσα, τα θρησκευτικά και τη μελέτη περιβάλλοντος.

Για την πραγματοποίηση του σχεδίου εργασίας μέσα στην τάξη, αξιοποιήθηκαν 5 διδακτικές ώρες, 2 από την ευέλικτη ζώνη, 1 από τα εικαστικά , 1 από τη μελέτη περιβάλλοντος και 1 από τα θρησκευτικά.

Θεμελιώσεις

Φιλοσοφική θεμελίωση

Το νερό είναι ένα από τα κυρίαρχα στοιχεία της φύσης, της δημιουργίας και της ζωής. Ανέκαθεν υπήρξε το επίκεντρο της επιστήμης, της φιλοσοφίας, της μυθολογίας και της θρησκείας, καθώς και βασικό υλικό στη διαμόρφωση των λαϊκών παραδόσεων . Όλοι οι λαοί της γης λάτρεψαν το νερό ως θεότητα και η θρησκεία το υιοθετεί ως μέσο εξαγνισμού. Οι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι, Αριστοτέλης και Εμπεδοκλής, πίστευαν ότι το σύμπαν αποτελείται από «ύδωρ-πυρ-αήρ», συστατικά από τα οποία προήλθε ο κόσμος. Το νερό μάλιστα το χαρακτηρίζουν ως «αίμα» της γήινης ζωής και το θεωρούσαν μαζί με το φως, βασικά ενεργειακά συστατικά ολόκληρης της ζωής. Την πρωταρχική όμως σημασία του νερού την περιγράφει ο Πίνδαρος ως «Άριστον μεν Ύδωρ». Τον 6ο αιώνα π.χ. στην Ιωνία της Μ. Ασίας. Ο Θαλής ο Μιλήσιος και οι συνεργάτες του κάνουν υπέρβαση της μυθολογίας προς μία φιλοσοφική εξήγηση της προέλευσης του κόσμου και θεωρούν το νερό ως αρχή των όντων. Πολύ αργότερα ο Νεύτωνας το 17ο αιώνα, αναγνωρίζει και αυτός ότι το νερό είναι η πρωταρχική ουσία από την οποία προέρχονται όλα τα υλικά αγαθά του ανθρώπου. Σήμερα γνωρίζουμε ότι τα φυσικά στοιχεία της ζωής είναι περισσότερα από εκατό και ότι το νερό είναι ένα από αυτά.

Η λέξη νερό εμφανίζεται στα Βυζαντινά χρόνια, όταν το φρέσκο νερό λεγόταν «νεαρόν ύδωρ» απ’ όπου το «νεαρόν» με παραφθορά κατέληξε σε «νερό». Σήμερα η λέξη «ύδωρ» αναφέρεται στην καθαρώς χημική ένωση δύο ατόμων υδρογόνου με ένα άτομο οξυγόνου. Από προϊστορικά ερείπια στη Βοιωτία υπάρχουν μαρτυρίες ότι ο μυθικός λαός της, οι Μινύες, ήταν οι πρώτοι οι οποίοι είχαν αναπτύξει ένα τεράστιο σχέδιο υδατικής εκμετάλλευσης με σήραγγες, αναχώματα, αγωγούς κ.α. με σκοπό να τιθασεύσουν το νερό της περιοχής Κωπαίδας και να το χρησιμοποιήσουν για ύδρευση, άδρευση και αποστράγγιση της λίμνης τότε Κωπαίδας και της περιοχής γενικότερα. Η μυθολογία επίσης μας πληροφορεί ότι οι Θηβαίοι ζηλεύοντες τον πλούτο των γειτόνων τους Βοιωτών, ζήτησαν τη συνδρομή του μυθικού Ηρακλή για να καταλάβουν τα έργα με τα οποία οι Μινύες έλεγχαν και εκμεταλλεύονταν τα νερά της περιοχής τους, κατά των καλύτερο δυνατό τρόπο. Ο Στράβωνας επίσης στις περιηγήσεις του αναφέρεται διεξοδικά για τα υδραυλικά και υδρονομικά έργο της Βοιωτίας με τα οποία άρδευαν τις καλλιεργούμενες εκτάσεις και αποστράγγιζαν τα επιπλέον νερά δια μέσου καταβοθρών προς τον Ευβοϊκό κόλπο.

Ψυχολογική θεμελίωση

Η τάξη στην οποία πραγματοποίησα την εβδομαδιαία διδασκαλία και τη διαθεματική εργασία ήταν η Δ δημοτικού. Οι μαθητές ανήκουν στο τρίτο στάδιο της γνωστικής ανάπτυξης του Piaget,εφόσον η ηλικία τους είναι 9 ετών.

Ο Piaget υποστηρίζει ότι το κλειδί των αυξημένων γνωστικών ικανοτήτων που παρατηρούνται στ μέση παιδική ηλικία βρίσκεται στην αποκρυστάλλωση μιας νέας μορφής, την οποία ονόμασε συγκεκριμένες νοητικές πράξεις. Μ ια νοητική πράξη, κατά την ορολογία του Piaget, είναι μια εσωτερικευμένη ενέργεια ως μέρος ενός λογικού συστήματος. Αυτές οι νοητικές πράξεις αποκαλούνται «συγκεκριμένες», γιατί σχετίζονται άμεσα με απτά αντικείμενα και σκεψεις για αντικείμενα και όχι με αφηρημένες προτάσεις ή πιθανές μελλοντικές καταστάσεις.

Κατά την άποψη του Piaget για τη γνωστική ανάπτυξη, οι συγκεκριμένες νοητικές πράξεις συνιστούν τη μετάβαση μεταξύ της προλογικής σκέψης της πρώτης παιδικής ηλικίας και τις γενικές λογικές δομές της ενήλικης σκέψης.Οι συγκεκριμένες νοητικλες πράξεις μοιάζουν με τα σχήματα ενέργειας γιατί είναι στην πραγματικότητα πράξεις. Όμως δεν είναι εξωτερικές, σωματικές πράξεις, όπως το σπρώξιμο ενός αντικειμένου και η ερμηνεύσουν τις προθέσειςΑντίθετα, είναι εσωτερικευμένες ενέργειες, όπως η νοερή σύγκριση των μεγεθών διαφόρων αντικειμένων, ο συντονισμός δύο οπτικών γωνιών ή η ένταξη συγκεκριμένων αντικειμένων σε πιο γενιές κατηγορίες.

Σύμφωνα με τον Piaget, στη μέση παιδική ηληκία οι συγκεκριμένες νοητικές πράξεις μετασχηματίζουν όλες τις πλευρές της ψυχολογικής λειτουργίας. Ο φυσικός κόσμος γίνεται πιο προβλέψιμος, γιατί τα παιδιά τώρα καταλαβαίνουν πως ορισμένες φυσικές πλευρές των αντικειμένων, όπως το μέγεθος, η πυκνότητα, το μήκος και ο αριθμός, παραμένουν ίδιες ακόμα κι αν έχουν αλλάξει άλλες πλευρές εμφάνισης. Η σκέψη των παιδιών γίνεται επίσης πιο οργανωμένη και ευέλικτη. Μπορούν να σκεφτούν εναλλακτικές λύσεις, όταν προσπαθούν να λύσουν προβληματα ή να επαναλάβουν νοερά τη διαδρομή τους αν θέλουν.ωνα με κανόνες

Ο Piaget πίστευε ότι η εμφάνιση των συγεκριμένων νοητικών πράξεων αλλάζει επίσης την κοινωνική συμπεριφορά των παιδιών: κατανοούν πώς να παίζουν παιχνίδια σύμφωνα με κανόνες, κατανοούν καλύτερα τους κοινωνικούς και ηθικούς κανόνες. Επιπλέον, τα παιδιά δεν παγιδεύονται πια στη δική τους οπτική γωνία και μπορούν καλύτερα να ερμηνεύσουν τις προθέσεις των άλλων. Με αυτές τις καινούριες ικανότητες, το εύρος και η ποικιλία των κοινωνικών τους σχέσεων αυξάνεται.

Κοινωνιολογική θεμελίωση

Το νερό ως τροφή και ως πρώτη ύλη είναι στενά συνδεδεμένο με τη ζωή και περιγράφει την ανθρώπινη πολιτιστική εξέλιξη μέσα στους αιώνες. Ο άνθρωπος απαιτεί γλυκό νερό για να επιβιώσει, γι’ αυτό και σε όλη την περίοδο της εξέλιξής ρου ζούσε κοντά σε ποταμούς και λίμνες.τους μαθητές σε επαφή με τη γνώση, δηλαδή η διδαξ

Από πολύ παλιά ο άνθρωπος χρησιμοποιούσε το νερό για ζωτικές, ως προς την επιβίωσή του, παραδοσιακές χρήσεις, όπως είναι η πόση, η παρασκευή φαγητών και το πότισμα των χωραφιών.

Όταν ο άνθρωπος ζούσε από το κυνήγι κατοικούσε σε περιοχές κοντά στο νερό, τις οποίες πήγαιναν τα θηράματα του για να ξεδιψάσουν, αργότερα με την καλλιέργεια του εδάφους, συνειδητοποίησε ότι το νερό είναι απόλυτα αναγκαίο για τις σοδειές του, γεγονός που μαρτυρείται από τα ερείπια παλαιών αρδευτικών δυκτίων που αξιοποιούσαν με κάθε δυνατό μέσο τη μέγιστη δυνατή χρήση του διαθέσιμου νερού. Με τη συγκρότηση των κοινωνικών ομάδων και την εγκαθίδρυση των μόνιμων οικισμών, δημιουργήθηκε ανταγωνισμός για την κατοχή του επιθυμητού ζωτικού χώρου που χαρακτηριζόταν από τη αφθονία του γλυκού νερού και επομένως από την επάρκεια της τροφής.

Εξάλλου, οι απαιτήσεις της σημερινής κοινωνίας για καθαρό και υγιεινό περιβάλλον προϋποθέτει το συστηματικό έλεγχο της ποιότητας του νερού, την προσφορά επαρκούς ποσότητας προς τον καταναλωτή, τον έλεγχο των απορροών από τις αστικές και παραγωγικές του χρήσεις, ενώ θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η αποτελεσματική προστασία των υδατικών πόρων για ωφέλιμη χρήση από τις σημερινές και μελλοντικές γενεές.

Το ζήτημα ως προς την «κρίση νερού» που προβλέπεται ότι θα αντιμετωπίσει η χώρα μας τις προσεχείς δεκαετίες είναι υπαρκτό και συνδέεται με την καθυστέρηση και την απουσία ενιαίας πολιτικής της διαχείρισης των υδατικών πόρων, τις κλιματικές και παραγωγικές ιδιαιτερότητές του ελλαδικού χώρου, την εποχιακά αυξημένη ζήτηση σε νερό, τον κίνδυνο της υφαλμύρωσης των υπόγειων υδροφόρων στρωμάτων, τις γενικότερες επιπτώσεις της ρύπανσης, των συνηθειών και του σύγχρονου τρόπου υπερκατανάλωσης του νερού.

Το νερό γενικά δεν είναι μόνο φυσικό στοιχείο γιατί η διαχείριση και ανάπτυξη της ζωής στον πλανήτη μας , αλλά και πολιτικό όπλο. Δυστυχώς όμως, ενώ αυξάνονται σταθερά οι ανάγκες για πόσιμο νερό, μειώνονται όλο και περισσότερο τα εκμεταλλεύσιμα αποθέματά του,. Παράλληλα , απειλείται η ποιότητά τους και δημιουργούνται προβλήματα λόγω και της εντατικής εκμετάλλευσης του εδάφους με τις γεωργικές καλλιέργειες. Έτσι, τα υπόγεια νερά, αποτελούν αποθεματικό φυσικό πόρο στρατηγικής σημασίας και επομένως έχουν την ανάγκη ιδιαίτερης προστασίας και διαχείρισης.

Παιδαγωγική θεμελίωση

Η «Παιδαγωγική» σαν έννοια συχνά συγχέεται με τις έννοιες «Αγωγή» και «Εκπαίδευση», αναφέρεται όμως στα εξής:

Είναι μια συγκεκριμένη διαδικασία με στόχο την αγωγή και τη μάθηση. Με την Παιδαγωγική δεν απευθυνόμαστε μόνο στη σχολική πραγματικότητα αλλά

και στις άλλες δομές και διαδικασίες που συνδέονται με τη μόρφωση του ανθρώπου

Με τον όρο Παιδαγωγική εννοούμε τον πρακτικό ρόλο του εκπαιδευτικού δηλαδή μια τέχνη της παιδαγωγικής πράξης.

Με την Παιδαγωγική εννοούμε επίσης την επιστημονική έρευνα της αγωγής.

Περιλαμβάνει τη διαδικασία της μάθησης, τον εκπαιδευτικό, τους ίδιους τους μαθητές, τη Πράγματι ο όρος Παιδαγωγική περιλαμβάνει οτιδήποτε έχει να κάνει με το σχολείο. θεωρία και την πράξη. Ο ρόλος του σχολείου πάντως είναι πολυδιάστατος. Όντας ένας σημαντικός θεσμός της κοινωνίας μας καλείται να «καλλιεργήσει» τους μικρούς μαθητές, να τους μάθει την ελευθερία τους και τον διάλογο, να σεβαστεί τις συναισθηματικές τους ανάγκες. Δημιουργεί και χτίζει την κοσμοθεωρία του παιδιού, εξοπλίζει το μαθητή με γνώση, δύναμη και όρεξη να μάθει την αλήθεια και να ανακαλύψει τον κόσμο για να ζήσει ευτυχισμένο. Προετοιμάζει τους αυριανούς πολίτες, τους ανθρώπους που θα κυβερνήσουν την χώρα και θα υπερασπιστούν αυτή και όλους τους ανθρώπους της. Όλα αυτά γίνονται φυσικά και αβίαστα.

Διδακτική θεμελίωση

Η Διδακτική στηρίζεται στα τρία βασικά στοιχεία της διδακτικής ενέργειας, που είναι ο μαθητής, τα μορφωτικά αγαθά και ο δάσκαλος και ερευνά:

Α) την οργάνωση και μεθοδολογία της διδασκαλίας

Β) τις μορφές μάθησης και την χρήση τους για την επίλυση προβλημάτων

Γ) την επικοινωνία δασκάλου-μαθητών από την οποία εξαρτάται η επιτυχής έκβαση της διδασκαλίας.

Η εκπαίδευση θα πρέπει να προσαρμόζεται στις ανάγκες των εκάστοτε μαθητών. Οι μέθοδοι και οι τρόποι τους οποίους μεταχειρίζεται ένας δάσκαλος για να φέρει τους μαθητές σε επαφή με τη γνώση, δηλαδή η διδακτική θα πρέπει να υπόκειται σε κάποιες αρχές. Πάνω από όλα όμως θα πρέπει να μεταφέρει το κέντρο βάρους στο διδασκόμενο. Η διδακτέα ύλη δε θα πρέπει να αποτελεί αυτοσκοπό αλλά ιδιαίτερη σημασία θα πρέπει να δίνεται στις ανάγκες, τα ενδιαφέροντα και τους προβληματισμούς των μαθητών.

Σύντομη περιγραφή του σχολείου και της τάξης

Το συγκεκριμένο σχέδιο εργασίας, εφαρμόστηκε στο 1ο δημοτικό Νέας Ιωνίας, στην Δ1 δημοτικού. Η τάξη αυτή αποτελείται από 16 μαθητές και το επίπεδό τους είναι μέτριο.

Ενότητες

1 η ενότητα : Γλώσσα: α) εκφράσεις, παροιμίες, συγγενικές λέξεις, σύνθετα

β) κείμενα, ποιήματα

γ) σκέφτομαι και γράφω

2 η ενότητα : Μελέτη Περιβάλλοντος: α) ο κύκλος του νερού

β) η ρύπανση των υδάτων

γ) νερό: ψυχαγωγία-καταστροφική μανία

3 η ενότητα : Θρησκευτικά: α) το μυστήριο της βάφτισης

β) ο αγιασμός των υδάτων

γ) η κιβωτός του Νώε

δ) η σημασία του νερού σε κάθε θρησκεία

Χρονοδιάγραμμα

1η ενότητα: 2 διδακτικές ώρες

2η ενότητα: 2 διδακτικές ώρες

3η ενότητα:1 διδακτική ώρα

Σύνολο: 5 διδακτικές ώρες

Διατύπωση γενικών σκοπών

Οι μαθητές:

1) Να διευρύνουν το γνωστικό τους επίπεδο

2) Να αναπτύξουν κριτική σκέψη

3) Να συμμετέχουν στη συζήτηση, υποστηρίζοντας με επιχειρήματα τις απόψεις τους

4) Να αντιληφθούν την αλληλεπίδραση ανθρώπου-νερού και την ευθύνη του ανθρώπου για τη ρύπανση των υδάτων

5) Να αναζητήσουν μέτρα αντιμετώπισης της ρύπανσης του νερού

6) Να ασκούν τις νοητικές τους ικανότητες παρατηρώντας και διατυπώνοντας υποθέσεις

7) Να συνειδητοποιήσουν τη σημασία του νερού στη ζωή μας

8) Να εξοικειωθούν στην αναζήτηση πληροφοριών

Γνωσιακοί σκοποί

1) Να γνωρίσουν τον κύκλο του νερού

2) Να ερευνήσουν και να αντιληφθούν τα αίτια της μόλυνσης του νερού και τα μέτρα που πρέπει να πάρουμε για την αντιμετώπιση του προβλήματος

3) Να οικειοποιηθούν ένα λεξιλόγιο σχετικό με το νερό και να κατανοήσουν κείμενα που αναφέρονται σε αυτό

4) Να συνδέσουν το θέμα με θρησκευτικά γεγονότα και συγκεκριμένα με τη βάφτιση, τον αγιασμό κ. α.

Διαδικαστικοί σκοποί

1) Να ασκηθούν σε τρόπους ανεξάρτητης μάθησης, να μάθουν πώς να ερευνούν, πώς να μαθαίνουν, ερευνώντας ατομικά ή ομαδικά

2) Να αποκτήσουν την ικανότητα να συγκεντρώνουν τις κατάλληλες πληροφορίες σχετικά με ένα θέμα

3) Να αποκτήσουν την ικανότητα να διακρίνουν, να γενικεύουν, να κατακρίνουν και να διατυπώνουν τις παρατηρήσεις και τα συμπεράσματά τους με εκφραστική πληρότητα

4) Να ασκηθούν στην ελεύθερη δημιουργική έκφραση

5) Να αναπτύξουν κλίμα φιλίας, συνεργασίας και εποικοδομητικής συζήτησης μέσα στην τάξη μεταξύ τους και με τον εκπαιδευτικό.

Αξιακοί σκοποί

1)Να οικεοποιηθούν αξίες όπως ομαδοσυνεργατικό πνεύμα, αυτοπεποίθηση και αυτενέργεια.

2)Να ευαισθητοπιηθούν και να προβληματιστούν σε εριβαλοντικά προβλήματα γενικά.

3)Να τονωθεί το αυτοσυναίσθημα των μαθητών μέσα από δραστηριότητες που τους ευχαριστούν και ους κάνουν να νιώσουν δραστήριοι και δημιουργικοί.

Διεπιστημονική και Διαθεματική Εξακτίνωση του Θέματος

Για να βρεθούν οι ενότητες και τα επιμέρους θέματα με τα οποία θα ασχοληθούν οι μαθητές χρησιμοποιείται η τεχνική του «καταιγισμού ιδεών».

Κατόπιν ομαδοποιούνται τα στοιχεία και αναδεικνύονται 3 θεματικές ενότητες οι οποίες αποτελούν τις περιοχές μελέτης με τις οποίες θα δραστηριοποιηθούν οι μαθητές.

Α’ Θεματική Ενότητα : Γλώσσα

Επιμέρους Στόχοι

Να καλλιεργήσουν τον προφορικό λόγο μέσα από συζήτηση και ανάγνωση κειμένων και ποιημάτων που αναφέρονται στο νερό.

Να οικειοποιηθούν εκφράσεις που περικλείουν τη λέξη νερό. Να ανακαλύψουν συγγενικές λέξεις, εμπλουτισμός λεξιλογίου. Να μάθουν σύνθετες λέξεις με πρώτο συνθετικό το νερό. Να γνωρίσουν παροιμίες για το νερό. Να κατανοήσουν και να εξοικειωθούν με τα παραθετικά των επιθέτων.

Δραστηριότητες

Κείμενο

Είμαι Παντού

Γεια σας. Να σας συστηθώ. Είμαι το Νερό. Είμαι το γάργαρο νερό που κυλάει στα ποτάμια. Είμαι το νερό της βροχής που δροσίζει τα χωράφια και τους ανθρώπους. Είμαι το νερό της λίμνης που δίνει ζωή στις πέστροφες και τους γουλιανούς. Είμαι το νερό της θάλασσας, το απέραντο πέλαγος. Είμαι ο Ωκεανός, έχω στην αγκαλιά μου δελφίνια, φώκιες και ψάρια. Είμαι ο ωκεανός που αρμενίζω καράβια και ταξιδεμένους ναυτικούς. Είμαι το γάργαρο νερό της βρύσης που σας δροσίζει. Είμαι το νερό που κολυμπάτε και χαίρεστε τα καλοκαίρια σας. Είμαι πηγή ζωής. Αγαπώ όλα τα πλάσματα της φύσης, τα φυτά, τα δέντρα, τα ζώα και τους ανθρώπους. Τους δίνω τα ωφέλιμα συστατικά μου για να ζουν και να μεγαλώνουν με υγεία. Είμαι το νερό της πηγής, το νάμα, το νερό που θεραπεύει το κουρασμένο σώμα. Είμαι το ευλογημένο νερό που καθαρίζει τη ψυχή του ανθρώπου, είμαι το νερό της βάφτισης. Είμαι το ποτάμι, η λίμνη, η θάλασσα, η βροχή, είμαι το ΝΕΡΟ!

Δε σταματώ στιγμή

Γεννιέμαι ολημερίς. Όλο σε κίνηση βρίσκομαι. Από την επιφάνεια της γης πάω μέχρι την ατμόσφαιρα και ύστερα γυρνάω πάλι πίσω. Από τη θάλασσα, τις λίμνες και τα ποτάμια εξατμίζομαι. Γίνομαι μικρές-μικρές σταγόνες και ύστερα γίνομαι ατμός. Με τη βοήθεια της θερμοκρασίας του αέρα και του ανέμου, ανεβαίνω ψηλά και γίνομαι σύννεφο. Σκαρφαλώνω στα βουνά  κι  αφήνω τη βροχή μου να δροσίζει τα δάση, τα χωράφια και τους ανθρώπους. Γίνομαι χαλάζι και χιόνι. Φθάνω ως το έδαφος και γλιστράω βαθιά στο χώμα και γίνομαι υπόγειο νερό. Τρέφω τις ρίζες  των φυτών που με ρουφούν με λαχτάρα και πλουτίζω τη γη με νερό. Γίνομαι λίμνες και ποτάμια. Γεννιέμαι ολημερίς. ¨Όλο σε κίνηση βρίσκομαι. Ανεβαίνω ως την ατμόσφαιρα και πάλι κατεβαίνω κάτω στη γη. Σε τούτη την κίνηση έχω παρέα τα φυτά που με αγαπούν  και με προσέχουν. Τα φυτά δίνουν υγρασία στον αέρα, δίνουν τις μικρές υγρές σταγόνες τους.

Ξέρετε ότι κάθε ένα κιλό φυτά δίνει χίλια κιλά νερό;

Θαυμαστή η φύση, Με γεννούν τα πλάσματά της κι ύστερα εγώ τα τρέφω. Είμαι το νερό κι όλο σε κίνηση βρίσκομαι. Έρχομαι στα σπίτια σας!

Γίνομαι σύννεφο κι ανεβαίνω ψηλά. Ύστερα ανοίγω την αγκαλιά μου και γίνομαι βροχή. Ευλογημένη βροχή. Στις πόλεις και τα χωριά γλιστράω και πέφτω στις δεξαμενές και τα

φράγματα που κατασκεύασαν οι άνθρωποι για να με μαζεύουν. Μέσα στις δεξαμενές καθαρίζομαι και απολυμαίνομαι. Διώχνω από πάνω μου τις ξένες ουσίες. Ύστερα γλιστρώ στους σωλήνες που τοποθέτησαν οι άνθρωποι και φτάνω ως τα σπίτια σας. Γίνομαι τρεχούμενο νερό. Γίνομαι νερό της βρύσης που σας δροσίζει και σας καθαρίζει. Τώρα έρχομαι εγώ στα σπίτια σας. Οι άνθρωποι αναπτύχθηκαν. Η τεχνολογία κατάφερε να με φέρει κοντά σας, μέσα στα σπίτια σας. Τα παλιά τα χρόνια έρχονταν οι άνθρωποι στις πηγές μου, να γεμίσουν τις στάμνες τους τις ανάγκες τους. Παλιότερα υπήρχαν ακόμα και οι νερουλάδες που μοίραζαν νερό στα σπίτια. Σήμερα η τεχνολογία μας βοηθά και μας ευκολύνει. Η βρύση στα σπίτια μας είναι γεμάτη από νερό. Όμως για να μπορώ πάντα να σας δροσίζω και μην στρέψω ποτέ,  πρέπει και εσείς να με βοηθήσετε. Να μη με σπαταλάτε  άδικα, να μην αφήνετε τη βρύση να τρέχει άσκοπα. Να πείτε στους γονείς σας να ελέγχουν τους σωλήνες μήπως έχουν διαρροή, να μη φεύγω από καμιά χαραμάδα. Μπορείτε να με βοηθήσετε για να είμαι πάντα κοντά σας. Να μην αποχωριστούμε ποτέ.

Μη με δηλητηριάζετε!

Οι ανθρώπινες δραστηριότητες,  όταν Δε γίνονται με προσοχή, μπορούν να με βλάψουν. Να προκαλέσουν τη ρύπανσή μου. Είναι πολλές οι αιτίες που μπορούν να με βλάψουν.

Είναι τα διάφορα βακτηρίδια, κάτι μικρούτσικοι οργανισμοί που όταν βρεθούν στις λίμνες και τα ποτάμια μου, παίρνουν το οξυγόνο για τα ψάρια μου και αυτά αρρωσταίνουν και πεθαίνουν και πεθαίνουν. Αυτά τα βακτηρίδια βρίσκονται μέσα στα απόνερα από τα σπίτια και τις βιομηχανίες. Είναι και διάφορες ουσίες που βγαίνουν από τα αυτοκίνητα και από τις καμινάδες των εργοστασίων, που με βλάπτουν. Αυτά ανεβαίνουν ως την ατμόσφαιρα και όταν γίνομαι βροχή τα παρασέρνω μαζί μου ως το χώμα και από κει στα υπόγεια τα νερά μου. Άθελά μου δηλαδή, δηλητηριάζομαι. Εκτός από αυτές τις ουσίες είναι κι άλλες που με βλάπτουν. Ας πούμε και για τα λιπάσματα και τα διάφορα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για τη φροντίδα των φυτών, είναι χρήσιμα. Όταν όμως χρησιμοποιούνται σε μεγάλες ποσότητες με βλάπτουν. Μέσα από το χώμα ταξιδεύουν ως τα υπόγεια νερά μου αλλά και με τη βροχή. Παρασέρνονται σε λίμνες και ποτάμια. Αυτές οι ουσίες βοηθούν τα φύκια μέσα στη θάλασσα, να αυξηθούν και εκείνα χρησιμοποιούν το οξυγόνο μου και έτσι δε μένει για τα ψάρια μου που κινδυνεύουν.

Είμαι χρήσιμο. Γεννήθηκα για να σας προσφέρω υγεία και ζωή. Με λένε πηγή ζωής γι αυτό πρέπει να με βοηθήσετε να μη μολύνομαι άλλο πια.

Και εσείς μπορείτε να κάνετε κάτι.

Οι άνθρωποι πάντα μ’ αγαπούσαν γιατί τους δίνω ζωή. Είμαι πηγή ζωής και πρέπει να είμαι καθαρό, κρυστάλλινο Σα νερό, μα τι λεω αφού εγώ είμαι το νερό! Εσείς τα παιδιά μπορείτε να κάνετε πολλά για μένα. Πρώτα απ’ όλα να με χρησιμοποιείτε με προσοχή. Να μην αφήνετε τη βρύση να τρέχει άσκοπα, για να μη πούμε το ΝΕΡΟ ΝΕΡΑΚΙ.

Μπορείτε να απαιτήσετε από τους μεγάλους, να καθαρίζουν τα απόνερα από τα εργοστάσια και τα σπίτια μας, προτού φτάσουν στη θάλασσα και τα ποτάμια. Μπορείτε να απαιτήσετε από τις βιομηχανίες να καθαρίζουν τα βλαβερά τους αέρια που με αρρωσταίνουν.

Εσείς τα παιδιά μπορείτε να κάνετε πολλά για μένα και για όλη τη φύση. Αφήστε τη φαντασία σας να σκεφτεί τον τρόπο και εγώ σας υπόσχομαι ατέλειωτα ταξίδια και παιγνίδια.

Γεια σας! Να μη χαθούμε! 

Ποιήματα

Αχ νερό ! Αχ νεράκι!

Που κυλάς μες το ρυάκι

Και ζωή παντού χαρίζεις

Αχ ποτέ να μην μας λείψεις !

Τη βρυσούλα αν θα ανοίξεις

τα χεράκια σου να πλύνεις

το νεράκι να προσέχεις

άδικα να μην ξοδεύεις.

 

Νερό μου εσύ πηγή ζωής

τον κόσμο όλο τρέχεις

βουνά και δάση συντηρείς

και σταματημό δεν έχεις.

 

Νερό ! Νερό !

Πώς κυλάς στον ποταμό.

Κάθε μέρα σε ρυπαίνουν

Μα στο βάθος όλοι σε προσμένουν

Δραστηριότητες

1. Γράψτε τα παραθετικά των παρακάτω επιθέτων

Θετικός Συγκριτικός ΥπερθετικόςΓάργαροΑπέραντοΩφέλιμοςΚουρασμένοςΕυλογημένοΘαυμαστήΞένοςΠαλιόςΓεμάτηΜικρόςΧρήσιμοςΥπόγειοςΜεγάλοςΚαθαρόΒλαβερό

2. Α) Εξηγήστε τις παρακάτω εκφράσεις :

Παρομοίωση Εξήγησηκάνω μια τρύπα στο νερό ...............................................................

………………………………………...βάζω το νερό στ' αυλάκι ...............................................................

………………………………………...ό,τι είπαμε νερό και αλάτι ...............................................................

………………………………………...είμαι ή βρίσκομαι έξω από τα νερά μου

...............................................................………………………………………...

σαν τα κρύα τα νερά ...............................................................………………………………………...

τον φέρνω στα / με τα νερά μου ...............................................................………………………………………...

δε δίνει του αγγέλου του νερό ...............................................................………………………………………...

το αίμα νερό δεν γίνεται ...............................................................………………………………………...

έσπασαν τα νερά ...............................................................………………………………………...

βάζω νερό στο κρασί μου ...............................................................………………………………………...

πνίγομαι σε μια κουταλιά νερό ...............................................................………………………………………...

μοιάζουν σα δυο σταγόνες νερό ...............................................................………………………………………...

3. Σκεφτείτε και γράψτε συγγενικές λέξεις του Νερού.

...................................... ......................................

...................................... ......................................

...................................... ......................................

4. Γράψτε σύνθετες λέξεις με πρώτο συνθετικό το Νερό.

...................................... ......................................

...................................... ......................................

...................................... ......................................

...................................... ......................................

5. Σκέφτομαι και γράφω : «Εσείς τα παιδιά μπορείτε να κάνετε πολλά για μένα και

για όλη τη φύση. Αφήστε τη φαντασία σας να σκεφτεί τον τρόπο».

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

Β Θεματική ενότητα: Μελέτη Περιβάλλοντος

Επιμέρους στόχοι

Οι μαθητές :

1. Να διευρύνουν τις γνώσεις τους για το φυσικό περιβάλλον αναγνωρίζοντας βασικές ιδιότητες και χαρακτηριστικά του νερού (κύκλος του νερού).

2. Να κατανοήσουν ότι υπαίτιοι για την ρύπανση των υδάτων είμαστε εμείς οι άνθρωποι και η προστασία τους είναι προσωπική υπόθεση του καθενός μας.

3. Να ανακαλύψουν τις πολλαπλές όψεις του νερού : άλλες φορές μας προσφέρει ψυχαγωγία (κολύμπι στη θάλασσα) και άλλες δεν είναι φιλικό προς τον άνθρωπο αλλά καταστροφικό (πλημμύρες).

Δραστηριότητες

Κείμενα

Προσφορά Ψυχαγωγίας – Καταστροφική μανία του νερού

Ο άνθρωπος αξιοποιεί το νερό όχι μόνο για να καλύψει τις βιολογικές του ανάγκες αλλά και για να ψυχαγωγηθεί. Οι πολλαπλές όψεις του κέντρισαν την εφευρετική φαντασία τού ανθρώπινου νου, ο οποίος εκμεταλλεύεται στο έπακρο τις υδατικές μεταμορφώσεις: κολύμπι στη θάλασσα, σε ποτάμια, σε λίμνες, κατάδυση, θαλάσσιο ή ορεινό σκι, ράφτινγκ, καγιάκ κ.α. γυμνάζουν, απελευθερώνουν από το άγχος και δίνουν τη δυνατότητα για επαφή με τη φύση.

Πλημμύρες στον π. Αλφειό, 2006 Νεροτσουλήθρες στην Κέρκυρα

Το νερό όμως δεν είναι πάντοτε τόσο επωφελές και φιλικό προς τον άνθρωπο. Κάθε χρόνο καταστροφικές πλημμύρες πλήττουν διάφορες χώρες του πλανήτη, ανθρώπινες ζωές χάνονται, σπίτια και οικισμοί αφανίζονται. Άλλοτε πάλι ένα ξαφνικό χαλάζι ή μια νεροποντή καταστρέφει σοδειές, πνίγει ζώα, εξανεμίζει περιουσίες. Οι πλημμύρες εξαφανίζουν χωριά ολόκληρα και καταστρέφουν τις σοδειές. Τα παλιρροϊκά κύματα μπορούν να είναι θανάσιμος κίνδυνος για τις παράκτιες περιοχές. Το κλίμα αλλάζει (ή

μάλλον τα αυτοκίνητά μας και τα εργοστάσιά μας αλλάζουν το κλίμα) και το καλοκαίρι έχουμε ξηρασίες και το χειμώνα πλημμύρες. Μα και η θάλασσα, που με το μυστήριο, την απεραντοσύνη, την ομορφιά και τα τερτίπια της σαγηνεύει το νου, απαιτεί ως αντάλλαγμα οδυνηρό φόρο ζωής. Τα απομεινάρια και τα ερείπια των ναυαγίων, σιωπηροί μάρτυρες ανείπωτης τραγωδίας που μετοίκησαν ακούσια από την επιφάνεια στο βυθό, πληρώνουν ακριβά το τίμημα της εμπιστοσύνης τους στην άστατη πλανεύτρα. Εξ ου και η λαϊκή ρήση που αφορά τα δεινά του κόσμου «πυρ, γυνή και θάλασσα».

Το  μισό  του  ανθρώπινου σώματος  αποτελείται από νερό !

Ο   κίνδυνος   της   μόλυνσης Εδώ  και  αρκετό  καιρό,  τα  χημικά  απόβλητα  των  βιομηχανιών  και  τα  ραδιενεργά  κατάλοιπα  των  πυρηνικών  αντιδραστήρων  χύνονται  στη  θάλασσα.  

Εκεί  καταλήγουν,  επίσης,  τα  σκουπίδια  και  τα  απορρίμματα  των  πόλεων,  μέσα  από  τους  υπονόμους.Η  θάλασσα  δεν  μπορεί  να  απορροφήσει  τόσους  ρύπους,  το  νερό  μολύνεται,  το  πλαγκτόν  εξαφανίζεται  και  τα  ψάρια  που  τρέφονται  με  αυτό  πεθαίνουν  από  την  πείνα.  Η  μόλυνση  των  ωκεανών  είναι  μεγάλη  απειλή  για τους  ζωντανούς  οργανισμούς  και,  κατά  συνέπεια,  για  ολόκληρο  τον  πλανήτη.

Η  Μεσόγειος  χρειάζεται  ενενήντα  χρόνια  για  να  ανανεώσει  το  νερό της.

Τα  πετρελαιοφόρα  είναι  ιδιαίτερα  ρυπογόνα.  Αδειάζουν  τα  απόβλητά   τους  στον  ωκεανό  και  αν  συμβεί  κάποιο  ατύχημα,  το  πετρέλαιο  που  μεταφέρουν  χύνεται  στη  θάλασσα.  Έτσι  μολύνονται  τα  νερά  και  σκοτώνουν  τα  πλάσματα  της  θάλασσας  δημιουργώντας  μια  μαύρη  παλίρροια,  μια  τρομερή  δηλαδή  οικολογική  καταστροφή.  Ρυπαρά   ποτάμια Δε ρυπαίνονται  μόνο  οι  ωκεανοί,  αλλά  και  τα  ποτάμια  και  οι  λίμνες.  Πρέπει  να  σεβόμαστε  την  ύπαιθρο,  διαφορετικά  σκοτώνουμε  πολλούς  ζωντανούς  οργανισμούς.

Πείσε  τους  γονείς  σου  να  πηγαίνουν  τα  παλιά  λάδια  του  αυτοκινήτου  σας  στα  συνεργεία  ή  στα  βενζινάδικα.  Μην  τους  αφήνεις  να τα  πετάνε  στα  ποτάμια  και  τις  λίμνες.  Το  40 %  της  μόλυνσης  ποταμών  και  λιμνών  οφείλεται  στα  παλιά  λάδια  μηχανής.  Ένα  λίτρο  χρησιμοποιημένου  λαδιού  μολύνει  ένα  εκατομμύριο  λίτρα  νερού

.  Αν  δεν  προσέξουμε,  πολύ  εύκολα  θα  ρυπάνουμε  το  νερό.  Η  μοτοσικλέτα  στην  εξοχή,  το  πέταγμα  των  σκουπιδιών  δεξιά  κι  αριστερά,  το  άδειασμα  ρυπογόνων  υγρών,  όπως  το  λάδι  των  αυτοκινήτων  ή  τα  απορρυπαντικά,  σκοτώνουν  τη  φύση  και  μπορούν  να  νεκρώσουν  τη  ζωή  σε  ποτάμια  και  λίμνες.  Το   νερό   που   χρησιμοποιούμε Μπορεί  να  μολυνθεί  ακόμα  και  το  πόσιμο  νερό  που  χρησιμοποιούμε  στις  πόλεις.  Το  νερό  αυτό  κάνει  μεγάλο  ταξίδι.  Το  νερό  της  βροχής  και  των  ποταμών  συλλέγεται  σε  δεξαμενές. 

 Από   εκεί    μεταφέρεται   μέχρι   το  πιο   κοντινό    διυλιστήριο,     όπου    φιλτράρεται    και   χλωριώνεται       για  να  μπορούμε  να  το  πιούμε.     Όταν  είναι  έτοιμο  για   κατανάλωση,  φτάνει  στα  σπίτια.  Οι   θάλασσες   γίνονται   σκουπιδότοποι !!! Τα  απόβλητα των  πόλεων  καταλήγουν  στη  θάλασσα.Το  ίδιο  και  το  νερό  από  τα  ποτάμια,  μαζί  με  τα  σκουπίδια  και  τη  μόλυνση.  Η  θάλασσα  είναι  ήδη  πολύ  μολυσμένη.  Όλοι  μας   έχουμε  χρέος  να  βοηθήσουμε  ώστε  να  μην  καταλήγουν  στη  θάλασσα  οι  ρύποι  και  τα  απόβλητα     .

    Βρόμικες   παραλίες Μέρος  της  μόλυνσης  της  θάλασσας,  κυρίων  αυτής  που  δημιουργείται  κοντά  στις  ακτές,  προέρχεται  από  τα  απορρίμματα  που  πετούν  ή  αφήνουν  στην  παραλία  οι  άνθρωποι.Οι  πλαστικοί  κρίκοι,  που  συγκρατούν  τα  κουτάκια  των  αναψυκτικών,  είναι  πολύ  επικίνδυνοι  για  τα  πουλιά,  γιατί  κρατάνε  κλειστό  το  ράμφος  τους,  δεν  μπορούν  να  φάνε  τίποτα  και  πεθαίνουν  από  την  πείνα.  Επίσης,  δεν  πρέπει  να  πηγαίνουμε στην  παραλία  λάστιχα,  ούτε  να  αφήνουμε  πράγματα  που  επιπλέουν,  γιατί  απειλούν  τη  ζωή  διαφόρων  θαλάσσιων  πλασμάτων  όπως  οι  φώκιες.Οι  δίσκοι,  τα  δοχεία  και  άλλα  σκεύη  που  κατασκευάστηκαν  με  φελιζόλ,  είναι  πολύ  επικίνδυνα.  Οι  χελώνες  και  τα  άλλα  θαλάσσια  ζώα  νομίζουν  πως  είναι  τροφή  και  τα  καταπίνουν.  Αυτά, όμως,  επιπλέουν  στο  στομάχι  τους,  τα  εμποδίζουν  να  καταδυθούν  στα  βαθιά,  με  αποτέλεσμα  να  πεθαίνουν.Θυμήσου !!!    Να  μην  αφήνεις  ποτέ  σκουπίδια,  γιατί  ο  άνεμος  τα  μετακινεί.  Να  τα  βάζεις  σε  μια  σακούλα,  να  την  κλείνεις  καλά  και  μετά  να  τα  πετάς  στον  κάδο  απορριμμάτων !!!.   Νερό   για   όλους !!!

Εκτός  από  το  μολυσμένο  νερό  στις  θάλασσες,  τα  ποτάμια  και  τις  λίμνες,  ένα  πολύ  σοβαρό  πρόβλημα  είναι  και  η  έλλειψη  πόσιμου  νερού.  Σε  πολλές  χώρες   του  Τρίτου   κόσμου        η  κατάσταση  είναι  ανησυχητική.   Σε  μερικές  χώρες  υπάρχουν  πόλεις  που  έχουν  πόσιμο  νερό  μόνο  κατά  τη  διάρκεια  της  ημέρας.  Οι  άνθρωποι,  πάντως,  σπαταλάνε  νερό  πολύ  περισσότερο  από  όσο  χρειάζονται. Μπορούμε  να  βοηθήσουμε  να  λυθεί  το  πρόβλημα  της  μόλυνσης  και  της  έλλειψης  του  νερού,  αν  χρησιμοποιούμε  μόνο  όσο νερό  μας  είναι  απαραίτητο.   Για  παράδειγμα,  δεν  πρέπει  να  πλένουμε  το  αυτοκίνητο  με  το  λάστιχο,  γιατί  σπαταλάμε  μεγάλη  ποσότητα  πόσιμου  νερού.  Πρέπει  να  το  καθορίζουμε  μ'  ένα  κουβά  και  σφουγγάρι.  Το  νερό  που  θα  εξοικονομήσουμε  σε  ένα  χρόνο,  θα  γέμιζε  ολόκληρη  πισίνα !!!   Κλειστές   βρύσες !!! Υπάρχουν  πολλοί  τρόποι  για  να  εξοικονομήσεις  νερό.  Αν  στο  ντους  χρησιμοποιείς  μια κεφαλή  χαμηλής  κατανάλωσης,  θα  κερδίσεις  15 %  του  νερού.   Αυτή  την  κεφαλή  μπορείς  να  την  προσαρμόσεις  και  στη  βρύση  της  κουζίνας,  οπότε  θα  ξοδεύεις   λιγότερο  νερό.  Αυτό  είναι  σίγουρο !!!Κάθε  φορά  που  τραβάς  το  καζανάκι,  12  λίτρα  πόσιμου  νερού  καταλήγουν  στους  υπονόμους.  Δοκίμασε  να  βάλεις  μέσα  στο  καζανάκι  1  ή  2  μπουκάλια  του  ενάμισι  λίτρου  γεμάτα  νερό.  Θα  κάνεις  μεγάλη  οικονομία  στο  νερό !!!Αν  προσέχεις  τις  βρύσες  και  δεν  τις  αφήνεις  να  στάζουν,  σε  ένα  χρόνο  θα  μπορέσεις  να  αγοράσεις  ένα  παιχνίδι.

 Προσέχουμε   για   να   έχουμε !!! Υπάρχουν  πολλά  πράγματα  που  μπορούμε  να  κάνουμε  για  να  μη  σπαταλάμε  νερό.  Το  περισσότερο  νερό  καταναλώνεται  στις  βιομηχανίες  και  στα  σπίτια.  Ας  φροντίσουμε  να  μην  αφήνουμε  τις  βρύσες  να  στάζουν,  να  προτιμάμε  να  πλενόμαστε  στο  ντους  και  όχι  στην  μπανιέρα  και  να  μην  αφήνουμε  το  πόσιμο  νερό  να  καταλήγει  στους  υπονόμους. Το  πόσιμο  νερό,  που  είναι  τόσο  χρήσιμο  για  τον  άνθρωπο,  σπαταλιέται  καθημερινά  και  άδικα.  Και  ενώ  μειώνεται  το  πόσιμο,  αυξάνεται  το  μολυσμένο  νερό  στις  θάλασσες,  και τα  θαλάσσια  πλάσματα  ολοένα  και  λιγοστεύουν.     Προσοχή   στα   απορρυπαντικά Τα  απορρυπαντικά,  που  χρησιμοποιούνται  στα  σπίτια  για  τη  λάτρα  και  το  πλύσιμο  των  ρούχων,  είναι  επικίνδυνα  για  τη  θαλάσσια  ζωή.  Ξέρεις  γιατί ;Τα  περισσότερα   απορρυπαντικά   περιέχουν   φωσφορικά   άλατα,  που   είναι  κάτι  σαν  λίπασμα      και  τα  φύκια  να  μεγαλώνουν  υπερβολικά,  καταναλώνοντας  το  οξυγόνο  του  θαλασσινού  νερού.  Έτσι,  τα  ψάρια  δεν  μπορούν  να  επιβιώνουν  και  πεθαίνουν.  Μπορούμε,  όμως,  να  περιορίσουμε  το  κακό  αγοράζοντας  οικολογικά  απορρυπαντικά. 

Τα ποντίκια  και  οι  αρουραίοι  επιβιώνουν  μια  χαρά  στα  μολυσμένα  νερά,  μεταδίδοντας  επικίνδυνες  ασθένειες  στον  άνθρωπο.

 Έμαθες  πως  μπορείς  να  γίνεις  ουσιαστικό  οικολόγος  και  να  διασκεδάζεις  κάνοντας  οικονομία  στο  νερό.  Μην  ξεχνάς  να  κλείνεις  τις  βρύσες  και  να  αποφεύγεις  να  αγοράζεις  όσα  προϊόντα  κάνουν   κακό  στο  περιβάλλον.  Αν  ακολουθήσεις  τις  συμβουλές  μας,  η  θάλασσα,  τα  ποτάμια  και  οι  λίμνες  θα  είναι  λιγότερο  βρόμικα !!!

 Προσοχή  στο  περιβάλλον....... Είναι  χρέος  μας  να  βοηθήσουμε  ώστε  ο  πλανήτης  μας  να  είναι  καθαρός,  για  να  μας  προσφέρει  απλόχερα  τις  ομορφιές  του.

 OK 

          

Ο ΚΥΚΛΟΣ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ 

   

     

 

Το νερό πέφτει από τα σύννεφα με τη μορφή βροχής ή χιονιού (1) και συγκεντρώνεται σε ποτάμια, λίμνες, θάλασσες και ωκεανούς (2).

Η θερμότητα που εκπέμπει ο Ήλιος μετατρέπει μέρος του νερού σε υδρατμούς (3).

Ο αέρας ανεβαίνει προς τα πάνω, κρυώνει και μερικοί υδρατμοί ξαναγίνονται νερό και σχηματίζουν τα σύννεφα (4)

     Τα 3/4 της επιφάνειας της Γης μας, καλύπτονται από νερό, γι’ αυτό ο πλανήτης μας

φαίνεται από το διάστημα γαλάζιος. Είναι ο μοναδικός γαλάζιος πλανήτης.

Το περισσότερο νερό του πλανήτη μας είναι αλμυρό και βρίσκεται στους ωκεανούς και στις θάλασσες.

Γλυκό νερό, δηλαδή νερό που δεν είναι αλμυρό πέφτει με την βροχή και συγκεντρώνεται

στους ποταμούς, στις λίμνες και στους χείμαρρους. Γλυκό νερό επίσης είναι παγιδευμένο μέσα στους πάγους των πόλων, στους παγετώνες και στα παγόβουνα.

Περίπου το 97% του νερού της γης είναι αλμυρό και βρίσκεται στους ωκεανοί και στις θάλασσες.

O κύκλος του νερού δεν έχει αρχή και τέλος. Συνηθίζεται όμως να ξεκινάει απ' τη θάλασσα. Ο ήλιος θερμαίνει το θαλασσινό νερό, το οποίο εν μέρει εξατμίζεται και ανεβαίνει στον αέρα με τη μορφή ατμού. Το νερό εξατμίζεται ακόμα και από τις λίμνες, τα ποτάμια και το έδαφος. Η διαπνοή των φυτών είναι μια ακόμη λειτουργία που αποδίδει και αυτή υδρατμούς στην ατμόσφαιρα. Η εξάτμιση του νερού και διαπνοή των φυτών είναι φαινόμενα που δεν διακρίνονται με το γυμνό μάτι. Γι' αυτό τον λόγο μιλάμε για εξατμισοδιαπνοή. Επίσης, μια μικρή ποσότητα υδρατμών στην ατμόσφαιρα προέρχεται από την εξάχνωση, μία λειτουργία μέσω της οποίας μόρια από πάγους και χιόνια μετατρέπονται απευθείας σε υδρατμούς.Στη συνέχεια, ανοδικά ρεύματα αέρα ανεβάζουν τους υδρατμούς στα ανώτερα στρώματα της ατμόσφαιρας, όπου οι μικρότερες πιέσεις που επικρατούν έχουν αποτέλεσμα τη μείωση της θερμοκρασίας. Επειδή όμως σε χαμηλή θερμοκρασία ο αέρας δεν μπορεί πια

να συγκρατεί όλη τη μάζα των υδρατμών, ένα μέρος τους συμπυκνώνεται και σχηματίζει τα σύννεφα. Τα ρεύματα του αέρα κινούν τα σύννεφα γύρω απ' την υδρόγειο. Παράλληλα τα σταγονίδια νερού που σχηματίζουν τα σύννεφα συγκρούονται, μεγαλώνουν και τελικά πέφτουν απ' τον ουρανό. Η συχνότερη μορφή τους είναι η βροχή. Μια άλλη μορφή είναι το χιόνι, το οποίο όταν συσσωρεύεται σχηματίζει πάγους και παγετώνες. Σε σχετικά θερμότερα κλίματα, όταν έρχεται η άνοιξη, το χιόνι λιώνει με αποτέλεσμα το νερό να ρέει, σχηματίζοντας την απορροή από λιώσιμο του χιονιού. Η μεγαλύτερη ποσότητα του νερού που πέφτει στη γη, πάει στους ωκεανούς. Από την ποσότητα που πέφτει στη στεριά, ένα σημαντικό μέρος της καταλήγει και πάλι στους ωκεανούς καθώς μεταφέρεται από τα ποτάμια. Το νερό μπορεί επίσης να καταλήξει στις λίμνες, που αποτελούν, μαζί με τους ποταμούς, τις κυριότερες αποθήκες γλυκού νερού. Κάποιες ποσότητες νερού διαπερνούν το έδαφος με τη λειτουργία της διήθησης και σχηματίζουν το υπόγειο νερό. Μέρος του νερού αυτού μπορεί να ξαναβρεί το δρόμο του προς τα επιφανειακά υδάτινα σώματα και τους ωκεανούς. Όταν βρίσκει διόδους προς της επιφάνεια της γης εμφανίζεται με τη μορφή πηγών. Ένα άλλο μέρος του υπόγειου νερού πηγαίνει βαθύτερα και εμπλουτίζει τους υπόγειους υδροφορείς, οι οποίοι μπορούν να αποθηκεύσουν τεράστιες ποσότητες νερού για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Ακόμα και το νερό αυτό όμως συνεχίζει να κινείται και με τη πάροδο του χρόνου κι ένα μέρος του ξαναμπαίνει στους ωκεανούς όπου ο κύκλος του νερού "τελειώνει" ... και "ξεκινάει".

Δραστηριότητες:

1. Σχολίασε και την παρακάτω εικόνα:

Ποιος φταίει για τη σκηνή αυτή και γιατί;................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

2. Κύκλωσε το σωστό1. Το σύννεφο/Ο ήλιος είναι η πηγή ενέργειας που κινεί τον κύκλο του νερού

2. Το νερό της θάλασσας εξατμίζεται και θερμά/ψυχρά ρεύματα αέρα ανεβάζουν τους υδρατμούς στην ατμόσφαιρα3.Ο αέρας ψύχεται και δημιουργούνται σύννεφα από μεγάλες/μικροσκοπικές σταγόνες στον ουρανό4. Το νερό διεισδύει στο έδαφος και διαλύει/καταστρέφει τα άλατα που είναι ζωτικά για τους οργανισμούς5. Ποσότητες νερού εξατμίζονται δια μέσου των φύλλων/κορμών και επιστρέφουν στην ατμόσφαιρα7. Τελικά το νερό επιστρέφει στις θάλασσες/στα βουνά Αντιστοίχισε τις εικόνες με τις προτάσεις

Οι υδρατμοί ανεβαίνουν στην ατμόσφαιρα.

Ο ήλιος ακτινοβολεί ενέργεια στη γη.

Οι συμπυκνωμένοι υδρατμοί πέφτουν στη γη ως βροχή.

Η θερμότητα θερμαίνει και εξατμίζει το νερό στους ωκεανούς και τα ποτάμια

Οι υδρατμοί σχηματίζουν σύννεφα στην ατμόσφαιρα

Οι υδρατμοί που βρίσκονται στα σύννεφα συμπυκνώνονται και βαραίνουν

Γ’ Θεματική Ενότητα : Θρησκευτικά Επιμέρους Στόχοι

Οι μαθητές : 1. Να έρθουν σε επαφή με την Ορθόδοξη λατρεία και πίστη και να βιώσουν τα

γνήσια στοιχεία της Ορθόδοξης Χριστιανικής παράδοσης.2. Να συνδέσουν το νερό με το μυστήριο της βάπτισης, τον Αγιασμό των Υδάτων και

την Κιβωτό του Νώε.

Ο Νώε βγάζει τα ζώα από την κιβωτό,Μωσαϊκό 12ου αι., Καπέλα Παλατίνα, Παλέρμο, Σικελία

Η παγκοσμιότητα των «κατακλυσμιαίων μύθων» αποδεικνύει επίσης την πεποίθηση του ανθρώπου ότι το νερό είναι τιμωρός (πλημμύρα-καταστροφή) και καθαρτήριο συγχρόνως, αφού η ανάδυση σ’ έναν νέο κόσμο είναι η απαρχή μιας νέας πορείας. Όπως συμβολίζεται ο θάνατος και η ανάσταση του ανθρώπου με την κατάδυση στο νερό, έτσι και ο κατακλυσμός αντιπροσωπεύει την καταστροφή του παλαιού κόσμου και την έναρξη ενός νέου. Κάθε φορά που ένας κατακλυσμός κατέστρεφε έναν πολιτισμό θεωρούνταν ως η τιμωρία για το διεφθαρμένο αυτό κόσμο. Εφόσον ο αμαρτωλός άνθρωπος καταστρέφεται δημιουργείται ένας νέος, ηθικός και ο παλιός δεν έχει την ευκαιρία να γίνει χειρότερος, γιατί παύει να υπάρχει. Η κιβωτός (ή η βάρκα) συμβολίζει τη θετική αξία του κατακλυσμού. Τη σωτηρία απέναντι στο θάνατο. Άρα ο θάνατος ίσως δεν είναι το τελευταίο ταξίδι του ανθρώπου αλλά το πρώτο, καθώς μετά απ’ αυτόν έρχεται η αναγέννηση. Στην Παλαιά Διαθήκη διαβάζουμε ότι το νερό υπήρχε πριν από κάθε άλλη ύλη, προτού υπάρξει ζωή. Η δύναμη του νερού παρουσιάζεται με έντονες, χαρακτηριστικές εικόνες κατά την έξοδο των Ισραηλιτών από τη γη της Αιγύπτου όταν σχίστηκαν τα νερά της Ερυθράς Θάλασσας και πέρασαν οι Ισραηλίτες χωρίς να πάθουν το παραμικρό

αντίθετα με τους Αιγυπτίους οι οποίοι καταπνίγηκαν ή όταν κτύπησε ο Μωυσής με το ραβδί του στο βράχο στη Ραφιδείν και άρχισε ξαφνικά να τρέχει από το βράχο νερό, για να πιει ο λαός. Στη χριστιανική θρησκεία το νερό είναι σύμβολο εξαγνισμού. Συμβολίζει τη ζωογόνο δύναμη, με την οποία ο Θεός δημιούργησε τον κόσμο (Γέν. 1, 2). Ο Χριστός παρομοίωσε τον Εαυτό του με ύδωρ «ζων» και «πηγή ύδατος» (Ιωάν. κεφ. δ΄ 10, 14) που με το λόγο του μπορεί να ξεδιψάσει αιώνια τον άνθρωπο. Οι χριστιανοί βαφτίζονται στο νερό, για να καθαριστεί η ψυχή τους από το προπατορικό αμάρτημα και να λάβουν την ευλογία του Αγίου Πνεύματος. Με το Βάπτισμα αρχίζει μια νέα ζωή.

Ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος λέει χαρακτηριστικά: «Καθώς βυθίζουμε το κεφάλι μας στο νερό ο παλιός άνθρωπος εξαφανίζεται και όταν αναδυόμαστε εμφανίζεται ο νέος άνθρωπος». Έτσι το βάπτισμα σημαίνει θάνατος και μετά ανάσταση.

Στη Καινή Διαθήκη βλέπουμε τον Ιωάννη το Πρόδρομο ν’ ασκητεύει στις όχθες του Ιορδάνη ποταμού και να βαφτίζει το λαό για να καθαριστούν οι ψυχές των ανθρώπων από τις αμαρτίες και να υποδεχτούν τον Μεσσία.

Ο Ιησούς Χριστός, αν και ήταν αναμάρτητος, βαφτίστηκε στον Ιορδάνη ποταμό από τον Ιωάννη τον Πρόδρομο, που ονομάστηκε γι’ αυτό το λόγο Βαπτιστής. Σε ανάμνηση της βάφτισης του Χριστού, πολλοί, ακόμη και σήμερα, βαφτίζονται χριστιανοί στα νερά του Ιορδάνη. Η Εκκλησία μας γιορτάζει τη βάφτιση του Χριστού, τα Θεοφάνια, στις 6 Ιανουαρίου. Ο ιερέας αγιάζει τα νερά του τόπου -τη θάλασσα, τη λίμνη ή το ποτάμι- ρίχνοντας μέσα τους το σταυρό.

Ο ποταμός Ιορδάνης σήμερα

Η τελετή του αγιασμού των νερών γίνεται με μεγάλη επισημότητα. Αυτός που θα πέσει στα νερά και θα τον πιάσει, θεωρείται τυχερός και ευλογημένος. Το αγιασμένο νερό το λέμε αγιασμό. Τα Θεοφάνια όλοι μας παίρνουμε αγιασμό από την εκκλησία για ν’ αγιάσουμε τα σπίτια μας.

Κάθε σχολική χρονιά είναι απαραίτητο να ξεκινήσει με τον καθιερωμένο αγιασμό για να είμαστε ευλογημένοι από το Θεό. Αγιασμό κάνουν σε μια νέα επιχείρηση, όταν ξεκινάει κάποιο καράβι για το πρώτο του ταξίδι και σε άλλες περιπτώσεις.

Το νερό και το λάδι είναι από τα βασικά στοιχεία που χρησιμοποιούνται από την εκκλησία μας για το βάπτισμα. Ο ιερέας βάζει το λαδωμένο μωρό μέσα στην κολυμπήθρα στο όνομα της Αγίας Τριάδας και του δίνει τ’ όνομά του. Στους νεόνυμφους επίσης ο ιερέας δίνει να πιουν κόκκινο κρασί. Αυτό μας θυμίζει το γάμο στην Κανά όπου ο Ιησούς μετέτρεψε το νερό σε κρασί.

Στη Θεια Λειτουργία όταν ο ιερέας ετοιμάζει την Θεια Ευχαριστία ζεσταίνει στο ζέον, ένα μικρό ασημένιο ποτήρι, νερό και το αναμιγνύει στο Άγιο Ποτήριο με κρασί.

Αυτό συμβολίζει το θερμό αίμα και το νερό που χύθηκε από την πλευρά του Ιησού πάνω στο σταυρό. Σε πολλές Εκκλησίες υπάρχει το αγίασμα, νερό το οποίο κατά την παράδοση αγιάστηκε από την Παναγία ή από κάποιον Άγιο και θεωρείται θαυματουργό και θεραπευτικό. Ο εξαγνισμός μέσω του νερού γίνεται με διάφορους τρόπους (νίψιμο, ράντισμα, κατάδυση).

Δραστηριότητες :

Δραστηριότητες :

Ποια ειναι τα δυο στοιχεία από τα οποία δημιουργήθηκε ο άνθρωπος ;. . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Για ποιο λόγο βαπτιζόμαστε ;. . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Α) Αναφέρατε τέσσερις περιπτώσεις που κάνουμε Αγιασμό.. . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . .. . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . .

Β) Γιατί είναι σημαντικός ο Αγιασμός ;. . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . .

Βάλτε √ στη σωστή απάντηση.

(Όπου είναι λάθος γράψτε δίπλα τη σωστή.)

Η εκκλησία γιορτάζει τη βάπτιση του Χριστού στις 25 Δεκεμβρίου.

Σωστό Λάθος

Το νερό και το κρασί είναι από τα βασικά στοιχεία που χρησιμοποιούνται από την εκκλησία μας για το βάπτισμα.

Σωστό Λάθος

Η κιβωτός συμβολίζει τη θετική αξία του κατακλυσμού, τη σωτηρία απέναντι στο θάνατο.

Σωστό Λάθος

Αξιολόγηση

Πριν αρχίσει η διδασκαλία μέσα στην τάξη οι μαθητές συμπλήρωσαν ένα Προ-τεστ αξιολόγησης σχετικό με το θέμα που ήθελα να παρουσιάσω. Το ερωτημαολόγιο περιείχε διάφορες απλές ερωτήσεις συνδεδεμένες με το νερό ώστε να πάρω μια ιδέα για το τι γνωρίζουν ήδη οι μαθητές, τι πιστεύουν οι ίδιοι για το συγκεκριμένο θέμα, τι θα έπρεπε να διδάξω και που έπρεπε να δώσω περισσότερη έμφαση.

Θεώρησα ότι οι ερωτήσεις που περιείχε το ερωτηματολόγιο ήταν εύκολες για τα παιδιά, οι απαντήσεις τους όμως δεν ήταν τόσο ικανοποιητικές.Ωστόσο με βοήθησε να καταλάβω λίγο πολύ το επίπεδο της τάξης που ήταν μέτριο και έπειτα τς γνώσεις που διέθετα οι μαθητές σχετικά με το νερό.

Οι μαθητές κατά τη διάρκεια της υλοποίησης του σχεδίου ερασίας έδειξαν ενδιαφέρον για το θέμα, συμμετείχαν ενεργά στις δραστηριότητες και υπήρξε διάλογος.

Όταν η διαθεματική εργασία ολοκληρώθηκε μοιράστηκε στους μαθητές το μετά-τεστ αξιολόγησης που περιείχε τις ίδιες ερωτήσεις με το Μετα-τεστ έχοντα ως απώτερο σκοπό να αξιολογήσω τι αποκόμισαν τελικά οι μαθητές από όλη τη διαδικασία, τι κατάφερα να τους μεταδώσω και κατά πόσο άλλαξε η στάση τους απέναντι σε ορισμένα θέματα σχετικά με το νερό.Σε γενικές γραμμές μπορω να πω ότι το μετά-τεστ βρίσκεται σε ένα πιο ικανοποιητικό επίπεδο από το προ-τεστ.

Παρά τα όσα προβλήματα προέκυψανμπορούμε να πούμε ότι η διδασκαλία ήταν αρκετά εποικοδομητική ως προς το ότι επιτεύχθηκαν οι περισσότεροι από τους στόχους που είχαν τεθεί.

PRE-TEST

«ΤΟ ΝΕΡΟ»

ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ:ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ:

1. Τί σημαίνουν οι παρακάτω εκφράσεις:

κάνω μια τρύπα στο νερό: .........................................................................

πνίγομαι σε μια κουταλιά νερό ..................................................................

ό,τι είπαμε νερό και αλάτι ..........................................................................

2. Σε ποιού ποταμού τα νερά βαπτίστηκε ο Ιησούς από τον Ιωάννη τον Πρόδρομο;

.....................................................................................................................

3. Πώς ονομάζεται η γιορτή της βάπτισης του Χριστού;

......................................................................................................................

4. Αναφέρετε 3 πράγματα που θα μποούσαμε να κάνουμε για να μειώσουμε τη ρύπανση του νερού.

................................................................................................................

................................................................................................................

................................................................................................................

5. Με αυτή σώθηκε ο Νώε και όλο το ζωικό βασίλειο από τον μεγάλο κατακλυσμό: ....................................................

6. Γνωρίζεται για τον κύκλο του νερού; ΝΑΙ ΟΧΙ

7. Το νερό δεν είναι ποτε καταστροφικό. ΝΑΙ ΟΧΙ

POST-TEST

«ΤΟ ΝΕΡΟ»

ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ:ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ:

1. Τί σημαίνουν οι παρακάτω εκφράσεις:

κάνω μια τρύπα στο νερό: .........................................................................

πνίγομαι σε μια κουταλιά νερό ..................................................................

ό,τι είπαμε νερό και αλάτι ..........................................................................

2. Σε ποιού ποταμού τα νερά βαπτίστηκε ο Ιησούς από τον Ιωάννη τον Πρόδρομο;

.....................................................................................................................

3. Πώς ονομάζεται η γιορτή της βάπτισης του Χριστού;

......................................................................................................................

4. Αναφέρετε 3 πράγματα που θα μποούσαμε να κάνουμε για να μειώσουμε τη ρύπανση του νερού.

................................................................................................................

................................................................................................................

................................................................................................................

5. Με αυτή σώθηκε ο Νώε και όλο το ζωικό βασίλειο από τον μεγάλοκατακλυσμό: ....................................................

6. Γνωρίζεται για τον κύκλο του νερού; ΝΑΙ ΟΧΙ

7. Το νερό δεν είναι ποτε καταστροφικό. ΝΑΙ ΟΧΙ

Βιβλιογραφία

Υπ.Ε.Π.Θ, (2002), Βλέπω τον σημερινό κόσμο. Πολυθεματικό Βιβλίο Δημοτικού Σχολείου για την Ευέλικτη Ζώνη, Αθήνα

Πανελλήνιο Σχολικό Δίκτυοwww.users.thess.sch.grwww.users.sch.grwww.pe.sch.gr

Παιδαγωγικό Ινστιτούτοwww.pi-schools.gr

Πανεπιστήμιο Αιγαίου – Σχολή Ανθρωπιστικών Επιστημώνwww.rhodes.aegean.gr

Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση Νομού Αχαϊαςwww.dide.ach-sch.gr

Ιστότοπος Νομού Αρκαδίαςwww.inarcadia.gr

Εκπαιδευτική Πύλη Υπ.Ε.Π.Θwww.e-yliko.gr

Πανεπιστήμιο Κρήτης - Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσηςwww.clob.edc.uoc.gr

www.watersave.gr

www.geocities.com

www.prasino.gr

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΜΑΘΗΤΩΝ ΣΤΙΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΗΣ

ΕΡΓΑΣΙΑΣ

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΠΟΥ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΘΗΚΑΝ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ

ΤΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΙΑΙΑΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ

(ΕΚΤΟΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ΤΟΥ ΜΑΘΗΤΗ ΚΑΙ ΤΟΥ ΤΤΡΑΔΙΟΥ ΕΡΓΑΣΙΩΝ)