SUBFAMILIES of ANTS

เอว

มหนามสนๆ

เปนแถว

เหลกไน

ปลองทาย (ventral)

ตา

ปลองทาย (dorsal)เอว 1 ปลอง

มเหลกไน

ไมมเหลกไน

ไมมตา

มตา

ไมมหนาม

ไมม acidopore

ม acidoporeFORMICINAE

DOLICHODERINAE

CERAPACHYINAE

PONERINAE

DORYLINAE

ตา

ลำตว

postpetiole

เอว 2 ปลอง

มตา

ไมมตา

ลำตวสน

ลำตวยาว

ไมม subpetiolar

process

ม subpetiolar process

MYRMICINAE

PSEUDOMYRMICINAE

LEPTANILLINAE

AENICTINAE

มดทมเอว 2 ปลองจะม sp. ทมเหลกไนในทก subfamilies

มดทพบในไทยมทงหมด 9 subfamilies ไดแก

1. Formicinae - มเอว 1 ปลอง, ไมมเหลกไน, ปลองทายมรเปดรปวงกลมทางดาน ventral

(acidopore) สวนใหญมกมขนลอมรอบรเปดน

2. Dolichoderinae - มเอว 1 ปลอง, ไมมเหลกไน, ปลองทายมกมลกษณะเปนแผนประกบกน

ไมม acidopore หากมชองเปดกจะไมใชรปวงกลมหรอครงวงกลมและไมมขนทรองนน

3. Ponerinae - มเอว 1 ปลอง, มเหลกไนยาว เหนไดชดเจน (สวนใหญ), ไมม sp. ทม petiole

เปนกานหลอด, มความหลากหลายรองจาก Myrmicinae

4. Dorylinae - มเอว 1 ปลอง, มเหลกไน, ไมมตา, เมอมองจากทางดานบน จะเหนเสนคน

ระหวางอกปลองท 1 กบปลองท 2 เปนรองชดเจน, ปลายสดของปลองทายจะเวาเหนเปน

มม 2 มม

5. Cerapachyinae - มเอว 1 ปลอง, มเหลกไน, ระหวางทองปลองแรกกบปลองท 2 จะคอด

คลายเอว แตรอยคอดจะเหนเปนทอหนา, ปลองทายจะมหนามซสนๆเรยงทางดาน dorsal

เปนแถวจนถงโคนของเหลกไน (สงเกตลกษณะหนามจะตางจากขน)

6. Aenictinae - มเอว 2 ปลอง, ไมมตา แตบางชนดอาจจะเหนมจดเหลองๆคลายตา แตไมใช

ตา, ขายาวเกงกางเมอเทยบกบลำตว, ดานใต postpetiole ไมม subpetiolar process ถาม

process จะพบอยใต petiole ไมใช postpetiole

7. Leptanillinae - มเอว 2 ปลอง, ไมมตา, ลำตวเลกมาก ตวยาว ม subpetiolar process ยนออก

มาเปนตงทางดานใตของ postpetiole

8. Myrmicinae - มเอว 2 ปลอง, มตาตงแตขนาดเลกจนถงกลาง, ลำตวตงแตขนาดเลกจนถง

กลาง, มความหลากหลายมากทสด

9. Pseudomyrmicinae - มเอว 2 ปลอง, มกมตาขนาดใหญเมอเทยบกบขนาดหว, ลำตวยาว เอว

ยาว

Common genera ทมโอกาสพบตาม urban habitat ในศาลายา

Subfamily Cerapachyinae

Cerapachys มโอกาสพบมากกวา Sphinctomyrmex

Sphinctomyrmex พบตามปาทอดมสมบรณเทานน

Cerapachys sulcinodis

Subfamily Dorylinae

Dorylus มโอกาสพบมากทสด

Yunodorylus

Edentodorylus พบเฉพาะในปา พบครงแรกทประเทศไทย

Subfamily Aenictinae

Aenictus

Subfamily Leptanillinae หายาก เนองจากมขนาดเลกมากและพบในปาเทานน

Leptanilla

Protanilla

Subfamily Pseudomyrmicinae ประเทศไทยมเพยง 1 genus

Tetraponera (สกลมดตะนอย)

5 subfamilies ขางตนนมความหลากหลายนอยในประเทศไทย สวนใหญเปนมดหายาก

(ยกเวน มดตะนอย)

Subfamily Dolichoderinae ม 6-7 common genera ในประเทศไทย เปนมดทมกพบใน

พนททถกบกรก

1. Tapinoma “มดเหมน” เปนมดขนาดเลก สวนอกมลกษณะเปนกอน สวนเอวกลมยาวเปน

หลอด เมอมองจากทางดานบนสวนทองจะยนมาบงเอวจนเกอบมด ชนดทพบทวไปตามบานเรอน

คอ Tapinoma melanocephalum ซงมลกษณะผวคลายเมดทราย เมอถกรบกวนจะปลอยของเหลวท

มกลนเหมนออกมา ในประเทศไทย sp. อนๆยงไมมการจำแนก

Dorylus laevigatus

Aenictus ceylonicus

Tetraponera rufonigra

2. Technomyrmex อกปลองท 1 และปลองท 2 เปนสวนยาวตอเนองกน สวนอกปลองท 3

แยกออกมาเปนกอนสเหลยมชดเจน เอวเปนหลอดสนๆ พบตามตนไมหรอใตชนซากใบไม มการ

ยายรงเรอยๆ

3. Iridomyrmex อกปลองท 1 และปลองท 2 เปนสวนยาวตอเนองกน สวนอกปลองท 3 ม

เสนแบงแตไมแยกเปนกอนชดเจนเหมอนใน Technomyrmex และเอวจะนนขนมาเปนโหนก พบ

ตามตนไม ซากใบไม มการยายรงเรอยๆ

4. Philidris หวคลายรปหวใจเมอมองจากทางดานหนา ระหวางอกปลองท 1 และ 2 มสวน

นนรปสามเหลยมคลาย Plagiolepis (Subfamily Formicinae) แตอกปลองแรกของ Philidris จะเวา

ลงไปมากกวา พบตามตนไมและซากใบไม บางชนดเปนมดเลยงเพลย ทำรงบนกงไม พบตามใบไม

ทมเพลยเยอะๆ

5. Dolichoderus ม propodeum เวา บางชนดทพบทางภาคใตมหนามท petiole

6. Bothriomyrmex เปนมดขนาดเลก หวรปรางคลายสเหลยมมนๆ มขนออนเสนเลกๆคลม

ทวตว

7. Ochetellus เปนมดทไมคอยไดพบทวไปนก มกพบตามผวดน ซากกงไม ใบไม petiole

เปนแผนบางตงฉากขนมากบแกนลำตว

Tapinoma melanocephalum

Technomyrmex albipes

Iridomyrmex anceps

Dolichoderus thoracicus

Subfamily Formicinae

1. Gesomyrmex เปน canopy ant พบในปาทมความอดมสมบรณ เชน ปาดบแลง ปาดบเขา

ปาดบชน คาดวาทำรงบนโพรงหรอชองวางบนตนไม

2. Echinopla เปน canopy ant หากนและทำรงบนเรอนยอด พบในพนททมความอดม

สมบรณ

3. Myrmoteras พบในปาทมความอดมสมบรณเทานน เชน ปาดบแลง

4. Prenolepis อยบนเรอนยอด พบในปาดบชนทางภาคใต

**genus 1-4 เปนมดทพบเฉพาะในปา ไมนาจะพบทศาลายา**

5. Oecophylla “มดแดง” เอวคอดเปนหลอดยาว อกแตละปลองยาวและคอดเปนชวงๆ ท

พบในแถบ Asia, Australia จะเปน Oecophylla smaragdina แตอาจมสตางกนได สวนชนดทพบใน

ฝงอเมรกาจะเปน Oecophylla longinoda

6. Anoplolepis “มดนำผง” เปน alien species แตมการกระจายตวใน SE Asia มานานมาก

จนไมสามารถทราบไดวา มแหลงกำเนดมาจากทใด มสตวคลายสนำผง ขายาวเกงกางเมอเทยบกบ

ลำตว อกยาวตอเนองกน ไมคอดเปนชวงๆ petiole นนเปนโหนกขนมา ในประเทศไทยม 1 sp. คอ

Anoplolepis gracilipes

7. Lepiciota หากนตามตนไม propodeum มหนาม 1 ค petiole มหนาม 1 ค บางชนดหนาม

อาจ reduced เมอมองจากดานหลงของ gaster มายง propodeum จะเหน propodeum มผวนนคลาย

หนาตดของฟนกราม

Echinopla pallipes

Oecophylla smaragdina

Anoplolepis gracilipes

8. Plagiolepis ผวลำตวเปนมน ระหวางอกปลองท 1 กบปลองท 2 มกอนสามเหลยมนนยน

ออกมาอยเหนอขาคท 2 (คลาย Philidris) petiole นนเปนสน

9. Paratrechina “มดกนนำตาล” มขนบนอกขนเปนเสนคเรยงกนชดเจน จำนวนคและ

ตำแหนงของขนเหลานใชในการจำแนก sp. (ดงนนจงตองระวงในการเกบรกษาตวอยาง เพราะขน

เหลานอาจหลดออกได) มดชนดนพบตามบานเรอน ชนดทพบมากทสดคอ Paratrechina

longicornis ซงมขนบนอก 4 ค ขายาว หนวดยาว และมขนยาวๆยนออกมาจากหนวดมากมาย

10. Camponotus “กลมมดไม” gena นนขนมา ทำใหหนาโคงอม อดจะเปนสนโคง clypeus

เปนรปสเหลยม แตบางชนดกไมคลายสเหลยมมากนก 90% ของ sp. ทงหมดอยบนตนไม บางชนด

อาจพบตามซากใบไม แตไมมการขดรงใตดน มบางชนดทหากนกลางคน เชน Camponotus sp 7

AMK

11. Polyrachis บนอกทง 3 ปลองมหนาม petiole มหนามเปนสวนใหญ รปรางผนแปรไป

ตามแตละชนด รอยตอระหวางอกกบหวจะแคบ ทำใหดคลายหดคออยใตอกปลองท 1 บางสกลยอย

ไมมหนามเลย ในชนดทไมมหนาม อกปลองท 1 ขะขยายใหญมาก

Paratrechina longicornis

Camponotus arrogans

Camponotus gigas

Polyrachis armata

12. Acropyga พบตามซากไมผ ขอนไม ซากใบไม มลกษณะคลาย Pseudolasius สวนใหญ

จะพบในชนดนทลกกวา Pseudolasius เลกนอย ไมคอยพบรง

13. Pseudolasius พบตามซากไมผ ขอนไม ซากใบไม คลาย Acropyga มาก แตอกปลอง

แรกแคบและสนกวา ทำรงขนาดใหญ อยใตชนซากใบไม

Subfamily Ponerinae

1. Leptogenys ม variation มาก ทงขนาดเลก-ใหญ เอวอาจเปนกอน,แทง,นนหรอรป

สามเหลยม สมทงแดงและดำ ผวอาจเปนมนวาว (สวนใหญ) หรอหยาบกได clypeus เปนรป

สามเหลยมอาจจะเลกหรอใหญหรอมขอบหยกกได ปลายเลบมหนาม (ดใตกลองทมกำลงขยายสง)

อกปลองท 1 และ 2 ตดกน ปลอง 3 โคงเลกนอย หรออาจเปนเสนระดบเดยวกนทงหมดกได

2. Pachycondyla (ลกษณะอาจคลายกบ Leptogenys บางตว) แตกอนแยกเปน 2 genera

ปจจบนจดเปน 2 subgenera

Pachycondyla (Pachycondyla) อกโคง เอวหนา รปรางเอวเหมอนตลบมาขางหนา

สวนใหญขนาดตวจะใหญกวา Brachycondyla

Pachycondyla (Brachycondyla) อกปลองท 1 และ 2 โคง ปลองท 3 เปนสนตรง

เอวดบางกวาของ Pachycondyla เลกนอย

Acropyga acutiventris

Leptogenys iridescens

Pachycondyla leeuwenhooki

Pachycondyla luteipes

3. Hypoponera เปนมดขนาดเลก ลกษณะคลายกบ Pachycondyla แตม subpetiole ใตเอว

อกทงสามปลองเทาๆกน มโอกาสทจะพบใน invaded area

4. Ponera ลกษณะทวไปคลาย Hypoponera แตมสวนโปรงใสอยทดานหนาของ

subpetiole มกจะพบในปามากกวาเขตทอยอาศยและกสกรรม

5. Anochetus หวเปนรปหาเหลยม มเขยวยาวยนออกมา ปลายดานบนของเอวทนนขนมา

เปนปลายทๆ ซฟนใชในการแยก sp.

6. Odontomarchus คลายกบ Anochetus คอ หวเปนรปหาเหลยม มเขยวยาวยนออกมา แต

ปลายดานบนสดของปลองเอวเปนหนามแหลม สวนใหญมขนาดตวใหญกวา Anochetus ซฟนใช

ในการแยก sp.

7. Odontoponera ผวลำตวเปนรวๆรองๆ มตมหนามทอกปลองแรก (มองจากดานบนลง

มา) ม 2 sp. ในประเทศไทย

Odontoponera denticulata พบไดทวประเทศ รองทอกไม

คอยชด

Odontoponera transversa พบเฉพาะภาคใต รองทอกชดเจน

8. Diacamma ลกษณะและผวลำตวเปนรวๆรองๆคลายกบ Odontoponera แตมหนาม 1 คท

petiole ลายของรองบนอกใชในการแยก sp.

Anochetus graeffei

Odontomarchus rixosus

Diacamma sculpturata

9. Gnamptogenys ผวลำตวเปนหลมๆ

10. Amblyopone จดทเอวเชอมกบ gaster คอนขางกวาง ทำใหดคลายกบไมมปลองเอว

เขยวยาว ซฟนใชในการแยก sp.11. Discothyrea สวน gaster เหนเปน 2 ปลอง ปลองแรกใหญมาก

ลำตวสนปอม ผวลำตวคลายกำมะหย

12. Proceratium ลกษณะคลายกบ Discothyrea แต gaster ปลองแรกเลก ปลองท 2 ใหญ

Subfamily Myrmicinae

1. Crematogaster เมอมองจากดานบนจะเหน gaster คลายรปหวใจ ปลองเอวทงสองมรป

รางตางกน สามารถกระดกทองขนมาเหนอหวได ม antennal club 3-5 ปลอง (จำนวนปลองของ

club ใชในการแยก subgenus) ทำรงบนตนไม รปรางรงคลายจอมปลวก มนอยชนดททำรงในดน

เปน polymorphic

2. Pheidologeton “มดงาม” คลายกบ Pheidole มาก ตางกนทปลายหนวดขยาย 2 ปลอง

และม propodeum spine ยาวกวา ซงจะเหนไดชดใน major workers สรางทางเดนเปนทาง รงม

ขนาดใหญกวา Pheidole

Gnamptogenys costata

Amblyopone reclinata

Crematogaster inflata

Pheidologeton diversus

3. Pheidole คลายกบ Pheidologeton มาก ตางกนทปลายหนวดขยาย 3 ปลอง และม

propodeum spine สนกวา เปน genus ทมสมาชกมากทสด

4. Solenopsis “มดคนไฟ” ปลายหนวดขยาย 3 ปลอง ไมม propodeum spine มขนยาวคลม

ทวทงตว อกปลองทสามเปนรปสเหลยมมนๆ พบมากใน open area เปน alien sp. ปรบตวเกงมาก

คาดวามจดกำเนดมาจากอเมรกาใต Solenopsis geminata เปนชนดทพบมากทสด ชนดอนๆไมคอย

พบใน disturbed area

5. Monomorium “มดละเอยด” เปนมดขนาดเลก พบทวไปตามบานเรอน ปลายหนวดขยาย

3 ปลอง ไมม propodeum spine คลาย Solenopsis แตไมมขนยาวๆคลมตว รอยคอดระหวาง node ก

แคบ ไมกวางเหมอนของ Solenopsis สนดานบนของอกปลองท 3 กโคงกวา

6. Tetramorium มความหลากหลายของขนาดลำตวมาก ปลายหนวดขยาย 3 ปลอง ม

propodeum spine 2 ค คบนยาว คลางสน อกยาวกวา Meranoplus (ในมดตวเลกๆอาจมองไมเหน)

บนใบหนามเสนตามยาวพาดอย จำนวนเสนบนใบหนาใชในการแยก sp.

Pheidole hortensis

Solenopsis geminata

Monomorium floricola

Tetramotium bicarinatum

7. Meranoplus ลำตวปอมสน อกสนกวา Tetramorium และแบงเปนปลองไมชดเจน ม

spine ยาวมาก เมอมองจากดานบนลงมา จะเหนอกมลกษณะคลายโล ไมมเสนบนใบหนาเหมอน

Tetramorium มกพบเดนชาๆตามสนามหญา

8. Catualacus ทหวจะมมมแหลมๆยนออกมาจากดานบนของใบหนาทงสองขาง มขน

แขงๆรอบใบหนา มรองเกบหนวดใตตาทลกมาก ทำใหบางทอาจไมเหนหนวด petiole เปนกอนก

ลมๆ มหนามเลกๆหนาๆขน

Meranoplus bicolor