ΑΠΌ ΤΟ ΌΝΟΜΑ ΜΙΑΣ ΟΡΓΑΝΙΚΉΣ ΈΝΩΣΗΣ

ΣΤΟ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΌ ΤΎΠΟ

Για να γράψουμε τον συντακτικό τύπο μιας οργανικής ένωσης από το όνομά της, ακολουθούμε

την αντίστροφη πορεία των «ΚΑΝΌΝΩΝ ΟΝΟΜΑΤΟΛΟΓΊΑΣ ΟΡΓΑΝΙΚΏΝ ΕΝΏΣΕΩΝ».

Το όνομα κάθε οργανικής ένωσης αποτελείται από δύο τμήματα:

1) το τμήμα που δηλώνονται οι διακλαδώσεις, και

2) το τμήμα που δηλώνεται το κύριο όνομά της.

π.χ. ένα όνομα μιας οργανικής ένωσης μπορεί να είναι:

3 – μεθυλο, 2 – χλωρο πεντ – 2 – εν – 1 – όλη

Διακλαδώσεις Κύριο όνομα

Τα παρακάτω βήματα δείχνουν την πορεία που ακολουθούμε:

1) Από το κύριο όνομα εντοπίζουμε πόσους άνθρακες ( C ) έχει η κύρια ανθρακική αλυσίδα.

Θυμηθείτε ότι οι άνθρακες δηλώνονται με το 1ο συνθετικό. Στο παράδειγμά μας, το πρώτο συνθετικό

είναι πεντ-, άρα η κύρια ανθρακική αλυσίδα αποτελείται από 5 άνθρακες ( 5C ).

2) Γράφουμε τους άνθρακες τις κύριας ανθρακικής αλυσίδας στην ευθεία.

Στο παράδειγμά μας, θα γράψουμε:

C – C – C – C – C

3) Αριθμούμε τους άνθρακες που τοποθετήσαμε στην ευθεία από όποιο άκρο θέλουμε. Η αρίθμηση

είναι αυθαίρετη.

Στο παράδειγμά μας, θα γράψουμε:

C1 – C2 – C3 – C4 – C5

4) Εάν έχουμε πολλαπλό δεσμό ή χαρακτηριστική ομάδα, την τοποθετούμε στην αντίστοιχη θέση.

Θυμηθείτε ότι οι πολλαπλοί δεσμοί δηλώνονται με το 2ο συνθετικό και η χαρακτηριστική ομάδα δη­

λώνεται με το 3ο συνθετικό. Στο παράδειγμά μας, θα γράψουμε:

C1 – C2 = C3 – C4 – C5

ΟΗ

5) Τέλος, εάν έχουμε διακλαδώσεις, τις τοποθετούμε στις αντίστοιχες θέσεις.

Στο παράδειγμά μας, θα γράψουμε:

http://schoolchemistry.blogspot.com (1) e-mail & MSN ID: schoolchem@gmail.com

Νίκος ΓαλάνηςΚαθηγητής Χημείας2ο Λύκειο Ηρακλείου

Cl

C1 – C2 = C3 – C4 – C5

ΟΗ CH3

6) Τελικά συμπληρώνουμε με υδρογόνα τους άνθρακες της κύριας ανθρακικής αλυσίδας.

Στο παράδειγμά μας, θα γράψουμε:

Cl

C1Η2 – C2 = C3 – C4Η2 – C5Η3

ΟΗ CH3

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Να γραφούν οι συντακτικοί τύποι των οργανικών ενώσεων που έχουν τα παρακάτω ονόματα:

1) 2 – πεντανόλη …………………………………………………………..

2) 1 – πεντένιο …………………………………………………………..

3) 2 – εξανόνη ………………………………………………………….

4) προπενάλη …………………………………………………………..

5) 2 – χλωρο προπάνιο …………………………………………………………..

6) 4 – εξέν – 1 – ίνιο …………………………………………………………..

7) 2 – βρωμο προπανάλη …………………………………………………………..

8) 2, 3 – διμεθυλο πεντάνιο …………………………………………………………..

9) 3 – αιθυλο, 2 – μεθυλο πεντάνιο ………………………………………………….

10) 3, 4 – διμεθυλο 3 – πεντενάλη ………………………………………………….

11) 2 – μεθυλο, 3 – βρώμο βουτανικό οξύ ……………………………………………

12) 1, 3 – βουταδιένιο …………………………………………………………..

13) αιθανικό οξύ …………………………………………………………..

14) 2, 3 – διμεθυλο 3 – εξανόλη …………………………………………………….

15) 5, 6 – διμεθυλο 1 – επτεν – 4 – όλη ……………………………………………..

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Ποιες από τις παρακάτω ονομασίες είναι λανθασμένες; Να γραφούν οι αντίστοιχες σωστές.

1) 3 – βουτένιο 2) μεθανάλη 3) 2 – βουτανάλη 4) 2 – αιθυλο 1 – πεντένιο 5) αιθανόνη

6) 3, 4 – διχλωρο βουτάνιο 7) 1 – προπενικό οξυ 8) 3 – πεντεν – 2 – όλη

http://schoolchemistry.blogspot.com (2) e-mail & MSN ID: schoolchem@gmail.com

ΟΝΟΜΑΤΟΛΟΓΊΑ ΑΙΘΈΡΩΝ ( R – O – R’) KAI

ΕΣΤΈΡΩΝ ( RCOOR’)

Οι ΑΙΘΈΡΕΣ ονομάζονται με δύο τρόπους:

1) Σύμφωνα με την IUPAC, οι αιθέρες ονομάζονται με βάση:

i. την ομάδα RO – (άλκοξυ), όπου R – είναι το μικρότερο από τα δύο αλκύλια, και

ii. το όνομα του υδρογονάνθρακα R’ – H.

Η θέση της ομάδας RO – καθορίζεται με έναν αριθμό που δείχνει σε ποιο άτομο άνθρακα του

R’H συνδέεται. Για παράδειγμα έχουμε:

CH3O – C1H2–C2H2–C3H3 : 1 – μεθοξυ προπάνιο

CH3CH2O – C1H2–C2H3 : αιθοξυ αιθάνιο

CH3O – C2H–C3H3 : 2 – μεθοξυ προπάνιο

C1H3

2) Με βάση το σχήμα άλκυλο άλκυλο αιθέρας (κατά αλφαβητική σειρά).

Για παράδειγμα έχουμε:

CH3 – O – CH2–CH2–CH3 : μεθυλο προπυλο αιθέρας

CH3CH2 – O – CH2–CH3 : διαιθυλο αιθέρας

CH3 – O – CH–CH3 : ισοπροπυλο μεθυλο αιθέρας

CH3

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Οι ΕΣΤΈΡΕΣ των κορεσμένων μονοκαρβοξυλικών οξέων προκύπτουν κυρίως από την αντίδραση ενός

οξέος με μία αλκοόλη, σύμφωνα με την αντίδραση:

RCOOH + R’OH ↔ RCOOR’ + H2O

ΟΞΥ + ΑΛΚΟΟΛΗ ↔ ΕΣΤΕΡΑΣ + ΝΕΡΟ

http://schoolchemistry.blogspot.com (3) e-mail & MSN ID: schoolchem@gmail.com

Νίκος ΓαλάνηςΚαθηγητής Χημείας2ο Λύκειο Ηρακλείου

Έτσι, ονομάζονται με βάση το όνομα του οξέος (RCOOH) από το οποίο προέρχονται και το όνομα

του αλκυλίου R’, το οποίο προέρχεται από την αλκοόλη, σύμφωνα με το σχήμα:

ΌΝΟΜΑ ΟΞΈΟΣ – ΑΛΚΎΛΙΟ – ΕΣΤΈΡΑΣ

Για παράδειγμα έχουμε:

CH3COO – CH3 : αιθανικός μεθυλεστέρας

CH3CH2COO – CH3 : προπανικός μεθυλεστέρας

HCOO – CHCH3 : μεθανικός ισοπροπυλεστέρας

CH3

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Να γραφούν οι συντακτικοί τύποι των παρακάτω αιθέρων και εστέρων:

1) Αιθυλο μεθυλο αιθέρας …………………………………………………………..

2) Διαιθυλο αιθέρας …………………………………………………………..

3) Διμεθυλο αιθέρας …………………………………………………………..

4) Ισοπροπυλο μεθυλο αιθέρας …………………………………………………………..

5) Αιθανικός μεθυλεστέρας …………………………………………………………..

6) Αιθανικός αιθυλεστέρας …………………………………………………………..

7) Προπανικός αιθυλεστέρας …………………………………………………………..

8) Αιθανικός ισοπροπυλεστέρας …………………………………………………………..

9) 2 – μεθυλο προπανικός μεθυλεστέρας ………………………………………………………

10) Αιθυλο βουτυλο αιθέρας …………………………………………………………..

http://schoolchemistry.blogspot.com (4) e-mail & MSN ID: schoolchem@gmail.com