สาระเศรษฐศาสตร ใบความร ท 9 เรอง บรรษทขามชาต ระดบ ม. 5 คาสง 1.ใหนกเรยนศกษาเนอหา 2. ตงค าถามทเกยวกบบรรษทขามชาต คนละ 5 ขอ 9. บรรษทขามชาต บรรษทขามชาต ( Multi National Corporation : MNC ) หมายถง บรรษทธรกจเอกชนในประเทศใดประเทศหนง ซงมอ านาจการบรหารและการก าหนดนโยบายสงสดในประเทศแม และมการด าเนนกจการหรอสาขาครอบคลมในประเทศหลาย ๆ ประเทศ (เกดจากการขายแบบแฟรนไชส) ธรกจแบบบรษทขามชาต กคอการขยายตวของการคาแบบขยายสาขาทมงผลส าเรจไปทการลงทนนอกประเทศ โดยทจดมงหมายสงสดกคอ การเขาควบคมตลาด

บทบาทของบรรษทขามชาต บรรษทขามชาตมบทบาททส าคญ ดงน 1. บทบาทดานการเมอง การขยายตวของบรรษทขามชาตสงผลตออ านาจหนาทของรฐ การลงทนโดยตรงกบตางประเทศ กอใหเกดการแขงขนในดานอ านาจรฐกบบรรษทขามชาต ยงเงนลงทนเพมมากขนเทาใดอ านาจรฐยงลดลง ฉะนนการขยายตวของเงนทนตางชาตมากเทาใด บทบาททางการเมองของบรรษทขามชาตกเพมมากขน 2. บทบาทดานเศรษฐกจ บรรษทขามชาตมบทบาทตอระบบเศรษฐกจระหวางประเทศและระบบเศรษฐกจของบางประเทศเพมมากขน กลาวคอ บรรษทขามชาตเปนเครองมอในการสรางความสมพนธทางเศรษฐกจระหวางประเทศทพฒนาแลวกบประเทศ

ทก าลงพฒนา การขยายการด าเนนงานไปทวโลกของบรรษทขามชาตเปนผลมาจากการขยายการลงทนโดยอาศยการลงทนในประเทศ 3. บทบาทดานสงคม เมอบรรษทขามชาตใหความรวมมอทางดานเศรษฐกจ ซงจะน าไป สการสรางความเขาใจอนดตอกน เกดการเรยนรทางวฒนธรรมระหวางบรรษทขามชาตกบรฐบาลและประชาชนของประเทศทบรรษทขามชาตเขาไปด าเนนธรกจ อยางไรกตามหากเกดความไมเทาเทยมกนทางเศรษฐกจจะกอใหเกดการพงพาประเทศพฒนาแลวเพมขน ซงจะสงผลกระทบตอวฒนธรรมของประเทศทก าลงพฒนา

ประเภทของบรษทขามชาต 1. บรษทขามชาตแนวดง บรษทขามชาตประเภทนนน จะมศนยกลางอยทประเทศแมเปนหลก แลวจะผลตของออกไปขายยงตางประเทศดวยการเปดเปน outlet หรอ รานสาขา หรอทเราเรยกกนวา ตวแทนจ าหนาย 2.บรษทขามชาตแนวนอน บรษทขามชาตประเภทนนน จะมศนยกลางการผลตอยหลากหลายท โดนสวนมากจะมองการลงทน ณ ประเทศทวตถดบราคาถกและคาแรงไมสงมากนก เชน จน หรอ อนเดย เปนตน 3.บรษทขามชาตแบบหลากหลาย ประเภทนนนจะเปนการผสมผสานแนวทางการผลต และการลงทน ระหวางแบบแนวนอน และแนวดงเขาดวยกน

บรรษทขามชาต กบประเทศไทย 1. คารฟร เอสเอ (องกฤษ: Carrefour SA) เปนกลมซเปอรมารเกตขามชาต มส านกงานใหญอยทประเทศฝรงเศส มสาขาอยทวโลก ถาคดจากรายไดแลว คารฟรจะ เปนกลมคาปลกทใหญเปนอนดบสองของโลก เปนรองเพยงวอลมารต บรษท เซนคาร จ ากด เปนชอของคารฟร เมอเขามาประกอบธรกจคาปลกในประเทศไทย โดยชอมาจาก central + carrefour เนองดวยเปนการรวมทนกนระหวาง เซนทรลรเทลคอรเปอเรชน (ซอารซ) และ คารฟรเนเธอรแลนดบว ในอตราสวน 60:40 แตภายหลง ซอารซ ไดจ านองหนระยะยาวใหกบคารฟร เนองดวยวกฤตเศรษฐกจ พ.ศ. 2540 แตตามพรบ.คาปลกฯ ไม

อนญาตใหตางชาตถอหนทงหมด หนจ านวนดงกลาวจงอยทบรษทโฮลดงทจดตงขนใหมแทน ลาสด ทาง คารฟร ฝรงเศส ไดขายหนทงหมด ใหกบ บกซ 2. จอหนสน แอนด จอหนสน (องกฤษ: Johnson & Johnson) NYSE: JNJ เปนบรษทขามชาตใน อตสาหกรรมยา, เครองมอแพทย และสนคาอปโภคบรโภค กอตงขนในป ค.ศ. 1885 หนสามญของบรษทฯ เปดซอขายในตลาดหลกทรพยดาวโจนส (Dow Jones Industrial Average) และเปนบรษทนหนงใน 500 ของบรษทระดบโลกจดอนดบโดย ฟอรจน 500 (Fortune 500) ส านกงานใหญตงอยท เมองนวบรนสวคก มลรฐนวเจอรซ ม บรษทสาขา (subsidiary) ประมาณ 200 บรษทซงเปดด าเนนการอยในมากกวา 90 ประเทศทวโลก และมสนคาของบรษทฯวางจ าหนายอยมากกวา 175 ประเทศทวโลก 3. บรษทอนเดยตะวนออกของดตช เกดขนดวยการรวมทนของพอคาและนายธนาคารดตชทไมพอใจตอการผกขาดการคาเครองเทศของโปรตเกส ซงครอบครองเสนทางการเดนเรอสเอเชยและผลผลตเครองเทศ บรษทฯ อยภายใตการบรหารของคณะกรรมการใหญ 17 คน ไดรบอนญาตจากรฐบาลดตชใหมอ านาจผกขาดการคาเครองเทศในตะวนออก รวมถงใหสามารถยดครองดนแดนโพนทะเลทไดกไดตามทบรษท ฯ เหนชอบ จากนนใน พ.ศ. 2162 ไดตงส านกงานใหญในเอเชยตะวนออกทเมองจาการตา ซงไดเปลยนชอเปน ปตตาเวย (Batavia) ตามชอเผาโบราณของชาวดตช โปรตเกสยงตองสญเสยหมเกาะเครองเทศหรอ โมลกกะ (Moluccas) หรอมะลก (Maluku) แกดตช ท าใหผลผลตเครองเทศส าคญเชน พรกไทย กระวาน กานพล จนทนเทศ อยภายใตการผกขาดของดตชในชวงกลางครสตศตวรรษท 17 นอกจากนนบรษทฯ ยงมบทบาทในการจดซอสนคา ผลผลตจากอาณาจกรตาง ๆ เชน ปตตาน กมพชา อยธยาหรอสยาม เวยดนาม จนและญปน หลายครงไดใชระบบการแลกเปลยนสนคาทอาณาจกรเหลานนตองการเชน ปนใหญ ปนไฟแบบตะวนตกแลกกบผลผลตพนเมอง

4. บรษทเซาธซ (องกฤษ: South Sea Company) เปนบรษทรวมหน (joint stock company) ของราชอาณาจกรบรเตนใหญทท าการคาขายในทวปอเมรกาใตระหวางครสตศตวรรษท 18 บรษทกอตงขนเมอป ค.ศ. 1711 โดยไดรบสมปทานผกขาดในการคาขายสนคาในอาณานคมในอเมรกาใตของสเปน ซงเปนผลจากขอตกลงในสนธสญญาทเกดขนระหวางสงครามสบราชบลลงกสเปน เพอเปนการตอบแทนตอการ ทบรษทยอมรบผดชอบตอหนสนทองกฤษสรางขนระหวางการท าสงคราม การเกงก าไรของราคาหนของบรษทน าไปสภาวะเศรษฐกจฟองสบครงใหญทเรยกวา “เหตการณฟองสบแตกเซาธซ” (South Sea Bubble) ในป ค.ศ. 1720 ทเปนผลทน าความหายนะทางการเงนมาสบคคลจ านวนมาก แตแมวาเหตการณนจะเกดขนบรษทเซาธซกไดรบการวางโครงสรางใหมและด าเนการตอมาอกกวารอยปหลงทฟองสบแตก 5. ยามาฮา คอรเปอรเรชน (ญปน: Yamaha Kabushiki Gaisha ?) เปนบรษทจากญปน ผลตสนคาหลายอยาง ไดแกเครองดนตร เชน กตาร เบส คยบอรด เครองเสยง เครองจกร เชน มอเตอรไซค และเครองยนตเรอ ยามาฮา กอตงในป ค.ศ. 1887 โดยเรมจากการผลตเปยโน และรดออรแกน ตอมาชวงหลงสงครามโลกครงทสองจงไดกอตงบรษทยอยชอ ยามาฮามอเตอร เพอผลตและจ าหนายรถจกรยานยนต ปจจบนเครองหมายการคาของบรษทยงบงบอกถงจดก าเนด วามาจากการเปนผผลตเครองดนตร คอเปนรปสอมเสยง 3 ชน ไขวกนอย ยามาฮา มความสมพนธใกลชดกบ โตโยตา โดยการถอหนบางสวนไขวกนของโตโยตา มอเตอร, ยามาฮาคอรเปอรเรชน และยามาฮา มอเตอร และ มความรวมมอในสวนการออกแบบวจยและพฒนา และกจกรรมการตลาด 6. สตารบคส (องกฤษ: Starbucks) เปนรานกาแฟจากอเมรกาในเมอง ซแอทเทลในรฐวอชงตน ในป ค.ศ. 1971 โดย กอรดอน โบเคอร, เจอร บลดวน และ เซฟ ซเกล โดยตอนแรกใช โลโก เปนรปไซเรน 2 ปลาย ตอมาป 1982 สตารบคส มสาขา 5 สาขา และโฮเวรด ชลทสไดเขามารวมงานดวย โดยดแลดานการตลาดและ คาปลก ซงเขาเปนผแนะน าใหสตารบคสเปดเปนบารกาแฟ ซงกประสบผลส าเรจอยางมาก ตอมาชลทสไดลาออกจากบรษท ไปเปดบารกาแฟของตนเองชอ อล จออรเนล และ

รบจ าหนายกาแฟของสตารบคส ในป 1987 สตารบคสประสบปญหายงยากจากการไมสามารถควบคมคณภาพสนคาได ป 1988 อล จออรเนลจงซอกจการดานคาปลกไวพรอมกบเปลยนชอเปน สตารบคส คอรปอเรชน และจางนกบรหารมออาชพเขามาดแล ป 1992 สตารบคสไดเขาตลาดหลกทรพย ป 1996 สตารบคสไดขยายสาขาเขาไปใน ญปน และสงคโปร โดยบรษทไดเรม Caffe Starbucks เปนระบบบรการออนไลนโดยอาศยเครอขายของ เอโอแอล ปจจบนสตารบคส เปนรานจ าหนายกาแฟอนดบท 1 ของสหรฐฯ มสาขามากกวา 2,700 สาขาทงในสหรฐฯและในอก 15 ประเทศ ประธานเจาหนาทบรหารคนปจจบนคอ ฮาเวรด ชลทส (Howard Schultz) 7. แอมเวย (องกฤษ: Amway) ด าเนนธรกจขายตรงดวยระบบการตลาดหลายชน (Multi Level Marketing : MLM) ในปจจบนมผเขารวมกวา 3 ลานคน แอมเวย คอรปอเรชน เปนบรษทในเครอของอลตคอร องค มจดเรมตนมาจาก เจย แวน แอนเดล และ รช เดอโวส เมอ พ.ศ. 2502 ปจจบนบรหารงานโดยรนลกไดแก สตฟ แวน แอนเดล ประธานกรรมการ และ ดก เดอโวส ประธานบรษท โดยระยะแรกนนมผลตภณฑเพยงชนดเดยวคอ ผลตภณฑท าความสะอาดอเนกประสงค หลงจากนนไดพฒนาผลตภณฑ จนไดรบการยอมรบจากทวโลกรวมกวา 500 รายการ แอมเวยไดเปดสาขาใน 80 ประเทศ แอมเวยประเทศไทยเปนธรกจขายตรง ทมยอดเปนอนดบ 1 ของประเทศ หลงจากพระราชบญญตขายตรงและตลาดแบบตรง พ.ศ. 2545 มผลบงคบใชตงแต วนท 29 สงหาคม พ.ศ. 2545 บรษท แอมเวย (ประเทศไทย) จ ากด ไดด าเนนการจดทะเบยนกบส านกงานคณะกรรมการคมครองผบรโภค และไดรบการรบรองทะเบยนตามหนงสอ สคบ. ลงวนท 27 กนยายน 2545 เปนทเรยบรอย ประเทศไทยเปนประเทศทแอมเวยไดกอตงบรษทเปนประเทศอนดบท 19 ของ แอมเวยทวโลก และเปนประเทศอนดบท 5 ในทวปเอเชย รองมาจาก ฮองกง มาเลเซย ญปน และไตหวน

บรรษทขามชาต เปนองคกรธรกจเอกชนทมงแสวงหาก าไร โดยผานการ

ลงทนขามชาตในกจกรรมการผลต การคาและการเงน ซงเปนทตองการของประเทศก าลง

พฒนา บทบาททส าคญอกประการ คอการเผยแพรแนวคดและทฤษฎผานการสนบสนน

ดานวชาการ การศกษา ในรปแบบของมลนธ เชน มลนธโตโยตา มลนธรอกกเฟลเลอร

เปนตน ส าหรบกลมนกลงทนตางประเทศทเขามาลงทนท าการคาในประเทศไทยทเรา

รจก คอ บรษทเกยวกบอาหารและเครองดม ไดแก แมคโดนลด เคเอฟซ โคคาโคลา

และเปปซ เปนตน