Εισαγωγή στα Χρηματοοικονομικά Παράγωγα

Εισαγωγή στα Χρηµατοοικονοµικά Παράγωγα

Αχιλλέας Ζαπράνης[email protected]://macedonia.uom.gr/~achilles

mailto:[email protected]

mailto:[email protected]

ΑΧΙΛΛΕΑΣ ΖΑΠΡΑΝΗΣ 2

Θέµατα

ΟρισµοίΠροθεσµιακές συµβάσεις (forwards)Συµβόλαια Μελλοντικής Εκπλήρωσης -ΣΜΕ (futures)∆ικαιώµατα Προαίρεσης (options)‘Αλλα είδη παραγώγωνΚατηγοριοποίηση επενδυτών


Εισαγωγικοί Ορισµοί

• Παράγωγα: Xρεόγραφα των οποίων η τιµή εξαρτάται από την τιµή άλλων βασικότερων υποκείµενων αξιών (τιµές άλλων χρεογράφων, συναλλαγµατικές ισοτιµίες, χρηµατιστηριακούς δείκτες, τιµές προϊόντων, κτλ)

• Αγορές παραγώγων:• χρηµατιστηριακή• εξω-χρηµατιστηριακή (over-the-counter, ΟΤC)

• Σκοπός του µαθήµατος: • ιδιότητες παραγώγων• θεωρητικό πλαίσιο για την αποτίµηση και τη χρήση τους για αντιστάθµιση (hedging)


Τρέχουσες & Προθεσµιακές Συναλλαγές

Σε συγκεκριµένη ηµεροµηνία στο

µέλλον

Άµεσα (on the spot)

∆ιακανονισµός(παράδοση –πληρωµή)



Συµφωνία

Προθεσµιακή συναλλαγή

(forward trans.)

Συναλλαγή στη τρέχουσα αγορά(spot transaction)


Τρέχουσες & Προθεσµιακές Συναλλαγές


Forwards, Futures, Options

ΣΜΕ(futures)

Προθεσµιακάσυµβόλαια(forwards)

Προθεσµιακές συναλλαγέςάνευ όρων

Χρηµατιστηριακά∆ικαιώµατα Προαίρεσης

(exchange traded options)

Εξω-χρηµατιστηριακά∆ικαιώµατα Προαίρεσης

(OTC options)

Προθεσµιακές συναλλαγέςµε όρους

ΠΡΟΘΕΣΜΙΑΚΕΣ ΑΓΟΡΕΣ(forward & futures markets)

ΤΡΕΧΟΥΣΕΣ ΑΓΟΡΕΣ(spot markets)

ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΑΓΟΡΕΣ


Προθεσµιακά Συµβόλαιαforwards

• Συµφωνία αγοράς (πώλησης) υποκείµενης αξίας (προϊόντος, πρώτης ύλης, µετοχής, οµολόγου, κτλ.)σε συγκεκριµένη χρονική στιγµή στο µέλλον και σε συγκεκριµένη τιµή

• Ο αντισυµβαλόµενος που συµφωνεί να αγοράσει το την υποκείµενη αξία λέµε ότι παίρνει θετική θέσηή θέση αγοραστή (long position)

• Ο αντισυµβαλόµενος που συµφωνεί να πουλήσει το την υποκείµενη αξία λέµε ότι παίρνει αρνητική θέση, ή θέση πωλητή (short position)

• Η προκαθορισµένη τιµή ονοµάζεται τιµή παράδοσης (delivery price)



• Την χρονική στιγµή που συνάπτεται το προθεσµιακόσυµβόλαιο η αξία του και για τα δύο µέρη είναι µηδέν - δεν κοστίζει τίποτε να πάρει κανείς θετική (long) ή αρνητική (short) θέση

• Ο διακανονισµός γίνεται µε την ωρίµανση (λήξη) του προθεσµιακού συµβολαίου και περιλαµβάνει:

• Αρνητική (short) θέση: παράδοση της υποκείµενης αξίας

• Θετική (long) θέση: πληρωµή του συµφωνηθέ-ντος τιµήµατος



• Aργότερα το προθεσµιακό συµβόλαιο µπορεί να έχει θετική ή αρνητική αξία

• Bασική µεταβλητή για τον καθορισµό της αξίας του συµβολαίου είναι η τρέχουσα τιµή της υποκείµενης αξίας

• π.χ. εάν αµέσως µετά την σύναψη του προθεσµιακούσυµβολαίου η τιµή περιουσιακού στοιχείου αυξηθεί απότοµα τότε η αξία της long θέσης είναι θετική ένωη αξία της short θέσης είναι αρνητική



• ΠΡΟΘΕΣΜΙΑΚΗ ΤΙΜΗ (FORWARD PRICE) ενόςπροθεσµιακού συµβολαίου είναι η τιµή παράδοσης(delivery price) για την οποία η αξία του θα ήταν µηδέν

• η προθεσµιακή τιµή και η τιµή παράδοσης είναι ίδιες την στιγµή του συνάπτεται το προθεσµιακό συµβόλαιο

• η τιµή παράδοσης δεν αλλάζει ενώ αντιθέτως ηπροθεσµιακή τιµή µεταβάλλεται συνεχώς



Spot & Forward GBP/USD (11/9/91)

Spot 1,7280

30-day forward 1,7208





ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΙK: τιµή παράδοσηςST: τρέχουσα τιµή (spot) στη λήξη του συµβολαίου

ΠΛΗΡΩΜΕΣ (PAY OFFS)για µία µονάδα υποκείµενης αξίας

long: ST - Kshort: K - ST


Συµβόλαια Μελλοντικής Εκπλήρωσης (ΣΜΕ) futures

• Συµφωνία αγοράς (πώλησης) της υποκείµενης αξίας σε συγκεκριµένη χρονική στιγµή στο µέλλον και σε συγκεκριµένη τιµή

• Οι αγοραπωλησίες γίνονται στο χρηµατιστήριο• Το χρηµατιστήριο τυποποιεί τα συµβόλαια και παρέχει τον µηχανισµό που εγγυάται ότι οι αντισυµβαλλόµενοι θα τηρήσουν τους όρους του ΣΜΕ

• Τα µεγαλύτερα χρηµατιστήρια:• Chicago Board of Trade (CBT)• Chicago Merchantile Exchange (CME)

• Στην Ελλάδα ΧΠΑ (ADEX)



• Γενικά διαπραγµατεύονται προϊόντα αλλά και χρηµατοοικονοµικά µέσα (όχι προϊόντα στο ΧΠΑ)

• Προϊόντα : χοιρινές κοιλιές, ζωντανά ζώα, ζάχαρη,ξύλο, χαλκός, αλουµίνιο, χρυσός, ψευδάργυρος κτλ

• Συνήθως για τα προϊόντα δεν υπάρχει καθορισµένη ηµεροµηνία παράδοσης

• Οι αναφορές στα συµβόλαια γίνονται µε βάση τον µήνα παράδοσης, π.χ. ΣΜΕ Ιουλίου

• Το χρηµατιστήριο καθορίζει τη χρονική περίοδο µέσα στο µήνα που θα γίνει η παράδοση

• Short θέση (πωλητής): έχει δικαίωµα επιλογής για το πότε ακριβώς θα γίνει η παράδοση



• το χρηµατιστήριο καθορίζει:• την ποσότητα που θα παραδοθεί• πως θα αναγράφονται οι τιµές • την ποιότητα του προϊόντος• τοποθεσία παράδοσης (προϊόντα)

• πχ. ΣΜΕ (future) σε αλεύρι, 5000 bushels,µε παράδοση Μάρτιο, Μάιο, Ιούλιο,Σεπτέµβριο, ∆εκέµβριο.


ΣΜΕδιαγράµµατα πληρωµών στη λήξη


∆ικαιώµατα Προαίρεσηςoptions

Τα πρώτα συµβόλαια το 1973, έκτοτε τεράστια ανάπτυξη

ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΕΣ ΑΞΙΕΣµετοχές, χρηµατιστηριακοί δείκτες, συναλλαγµατικές ισοτιµίες, χρεόγραφα, εµπορεύµατα, futures, κτλ.

ΕΙ∆Η ∆ΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ• call option (δικαίωµα αγοράς): ο κάτοχος έχει το δικαίωµα να αγοράσει την υποκείµενη αξία µέχρι µία (σε) καθορισµένη ηµεροµηνία σε συγκεκριµένη τιµή

• put option (δικαίωµα πώλησης): ο κάτοχος έχει το δικαίωµα να πουλήσει την υποκείµενη αξία µέχρι µία (σε) καθορισµένη ηµεροµηνία σε συγκεκριµένη τιµή


∆ικαιώµατα Προαίρεσηςχαρακτηριστικά

• Τύποι:• Αµερικανικός: εξάσκηση µέχρι την λήξη• Ευρωπαϊκός: εξάσκηση στη λήξη

• Τιµή εξάσκησης δικαιώµατος (exercise - strike price)

• Ηµεροµηνία λήξης (expiration date, exercise date, maturity)

• Τιµή δικαιώµατος ή ασφάλιστρο (option premium)

• Βήµα τιµής (tick size)


∆ικαιώµατα Προαίρεσηςδιαφορά από forwards, futures

• Ο κάτοχος ενός δικαιώµατος προαίρεσης έχει το δικαίωµα να αγοράσει ή να πουλήσει την υποκέιµενη αξία σε συγκεκριµένη τιµή, δεν είναι όµως υποχρεωµένος να το κάνει

• Ο κάτοχος του δικαιώµατος το έχει αγοράσεικαταβάλλοντας το σχετικό αντίτιµο (premium)

• To premium αποτελεί το αντικείµενο διαπραγµάτευσης µεταξύ των επενδυτών

• To premium συµβολίζεται µε: C - call option Αµερικανικού τύπου, c - Ευρωπαϊκού τύπου, P - put option Αµερικανικού τύπου, p - Ευρωπαϊκού τύπου)


∆ικαιώµατα Προαίρεσηςεπενδυτικές θέσεις

Επενδυτική θέση

Call ∆ικαίωµα αγοράς

Put ∆ικαίωµα πώλησης

Long

call holder (κάτοχος)

put holder (κάτοχος)

Short

call writer (πωλητής)

put writer (πωλητής)


∆ικαιώµατα Προαίρεσηςδιαγράµµατα πληρωµών στη λήξη


Άλλα Είδη Παραγώγων

• INTEREST RATE CAPS• προστασία για δάνεια κυµαινόµενου επιτοκίου• επιτόκιο δανείου > cap rate, ο πωλητής του IRC πληρώνει τη διαφορά ανάµεσα στο cap rate και το επιτόκιο δανείου

• ICONS (Bankers Trust, 1985)• οµόλογα µεταβλητής απόδοσης ανάλογα µε κάποια συναλλαγµατική ισοτιµία (Χ1>Χ2)

• ER>X1 ονοµαστική αξία• ER<X2 τίποτε• X2<ER<X1 µέρος της ονοµαστικής

• RANGE FORWARD CONTRACTS• όπως το forward αλλά µε εύρος τιµών• spot<X2: τιµή παράδοσης, spot>X1:X1, X2<spot<X1: spot


Κατηγορίες Επενδυτών

ΑΝΤΙΣΤΑΘΜΙΣΤΕΣ (HEDGERS)αντικειµενικός στόχος: εξάλειψη του κινδύνου

ΚΕΡ∆ΟΣΚΟΠΟΙ (SPECULATORS)αντικειµενικός στόχος: στοιχηµατίζουν στην εξέλιξη της υποκείµενης µεταβλητής -δυνητικά µεγάλα κέρδη όπως και ζηµίες

ΑΡΜΠΙΤΡΑΖΕΡ (ARBITRAGEURS)αντικειµενικός στόχος: κέρδος χωρίς ρίσκο

Documents

Εισαγωγή στα Χρηματοοικονομικά Παράγωγα