ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΗΠΕΙΡΩΤΩΝ ΚΟΖΑΝΗΣ « ΑΠΕΙ ΡΩΤΑΝ »

Η Π Ε Ι Ρ Ω Τ Ε Σ Ε Υ Ε Ρ Γ Ε Τ Ε Σ

Συλλογή στοιχείων και Επιμέλεια κειμένων

∆ημήτριος Μιχ. Μαλάμης Ειδικός Γραμματέας του Συλλόγου Ηπειρωτών Κοζάνης

Κοζάνη 2009

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΗΠΕΙΡΩΤΩΝ ΚΟΖΑΝΗΣ «ΑΠΕΙ ΡΩΤΑΝ»

Η Π Ε Ι Ρ Ω Τ Ε Σ Ε Υ Ε Ρ Γ Ε Τ Ε Σ

Συλλογή στοιχείων και Επιμέλεια κειμένων

∆ημήτριος Μιχ. Μαλάμης Ειδικός Γραμματέας του Συλλόγου Ηπειρωτών Κοζάνης

Κοζάνη 2009

Πρόλογος «∆ανείζει τον Θεό αυτός που ελεεί τον φτωχό» λέει η χριστιανική ρήση και δυστυχώς όσο απλή είναι στα λόγια τόσο δύσκολη είναι στην πράξη. Μια εσωτερική αναζήτηση για τον καθέναν μας και εύκολα επιβεβαιώνεται το πόσο «δύσκολο» είναι για τον άνθρωπο να ελεεί τον πλησίον του . Ε υ τ υ χ ώ ς για την πατρίδα μας και όχι μόνο η προαναγραφόμενη χριστιανική ρήση δεν έμεινε κενό γράμμα για κάποιους, οι οποίοι μένοντας κι άγαμοι ακόμη για να μην ελαττωθεί η περιουσία τους , έδωσαν ό,τι είχαν και δεν είχαν (και δεν ήταν λίγα) στην πατρίδα τους είτε για να ενισχυθεί ο εθνικοαπελευθερωτικός αγώνας των Ελλήνων από τους κατά καιρούς κατακτητές, είτε για να δημιουργηθούν ∆ημοτικά Σχολεία , Γυμνάσια , Τεχνικές Σχολές , Πανεπιστήμια , Νοσοκομεία , να προικισθούν άπορες νέες, να βοηθηθούν άρρωστοι , να γίνουν δρόμοι , δημόσια κτίρια και γέφυρες, που μέχρι σήμερα χρησιμοποιούνται και τόσα άλλα ευεργετήματα . Και αυτοί δεν ήσαν άλλοι από τους ΕΘΝΙΚΟΥΣ ΕΥΕΡΓΕΤΕΣ , ξεχωριστή μερίδα των οποίων αποτελούν οι Η Π Ε Ι Ρ Ω Τ Ε Σ Ε Υ Ε Ρ Γ Ε Τ Ε Σ. Από την Ήπειρο , σύμφωνα με την εφημερίδα Ημερησία και στο έντυπο που κυκλοφόρησε με τίτλο « Η ΕΛΛΑ∆Α ΤΩΝ ΕΥΕΡΓΕΤΩΝ – ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΕΥΕΡΓΕΤΕΣ ΤΟΥ 19ου ΑΙΩΝΑ» , προέρχονται οι περισσότεροι εθνικοί ευεργέτες (πάνω από σαράντα) και ανάμεσα στις «ευεργετομάνες» περιοχές εξέχουσα θέση κατέχει το Μέτσοβο. Αυτό που σήμερα θαυμάζουμε και καυχόμαστε , αυτό που κι εμείς με την σειρά μας χρησιμοποιούμε, καλό είναι να ξέρουμε σε ποιους «ανήκει» , από πού προέρχεται και γιατί μας δόθηκε.

Σκοπός της έκδοσης αυτής είναι να αφυπνίσει την συνείδησή μας έτσι ώστε να προβληθούν οι ανθρώπινες αξίες, που όλοι κρύβουμε μέσα μας, ως αντίσταση στην απαξίωση των αρχών που χαρακτηρίζει την σύγχρονη εποχή και που το μέλλον κάθε άλλο παρά αισιόδοξο φαντάζει. Για τον λόγο αυτό επιβεβλημένη θεωρείται μια μεγάλη συγγνώμη απέναντι σε τόσους άλλους Ηπειρώτες Ευεργέτες, που δεν αναφέρονται στην παρούσα έκδοση, οι οποίοι με το ίδιο μεγαλείο ψυχής , ανδρείας , φιλοπατρίας και αγάπης προς τον πλησίον τους και την πατρίδα μας προσέφεραν σε τούτη την Χώρα. Επιγραμματικά αναφέρουμε τα ονόματα μερικών από αυτούς : -Λάμπρος και Σίμων Μαρούτσης -Γκιούμας Εμμανουήλ -Τούλης Θεόδωρος - Μέκιος ∆ημήτριος -Ρωξάνα Βάγια -Φιλίππου Κωνσταντίνος - Αναγνωστόπουλος Μιχαήλ -∆ερβέκης ∆ημήτριος -Κων. Καραπάνος όπως και πλήθος άλλοι ανά την Ελλάδα

Η σκιαγράφηση του Ηπειρώτη Ευεργέτη κυρίως του 19ου αιώνα Η τραχύτητα της Ηπειρωτικής γης , οι δυσκολίες επιβίωσης και κυρίως η σκλαβιά της Υπόδουλης Ελλάδας από τον Τουρκικό ζυγό, με τα όσα δεινά επέφερε στον τόπο , ήσαν οι πιο βασικοί λόγοι που οδήγησαν αρκετούς Ηπειρώτες στην ξενιτιά. Εκεί ως υπάλληλοι στην αρχή οι περισσότεροι από αυτούς μια που δεν κουβαλούν πατρικές περιουσίες μαζί τους κι αργότερα ως ιδιοκτήτες μεγάλων εμπορικών και τραπεζικών οίκων δημιουργούν μεγάλες περιουσίες. Συμμετέχουν ενεργά στα πολιτικά δρώμενα των «νέων πατρίδων» τους και καταλαμβάνουν αρκετές φορές σημαντικά πολιτικά αξιώματα. Η αγάπη τόσο για την ιδιαίτερη πατρίδα τους , όσο και για την Ελλάδα γενικότερα όχι μόνο δεν σβήνει, αλλά φουντώνει και μεγαλουργεί . Η ψυχή τους πάλλεται από την επιθυμία να βοηθήσουν το νεοσύστατο Ελληνικό Κράτος όχι μόνο μετά τον θάνατό τους, αλλά και κατά την διάρκεια της ζωή τους. ∆ιαθέτουν τεράστια χρηματικά ποσά για την παιδεία και τον πολιτισμό, γιατί πιστεύουν πως αυτά τα δύο θα αποτελέσουν την οδό για να βγει η πατρίδα μας από κάθε τι κακό, που άφηνε πάνω της η μακρόχρονη σκλαβιά . ∆εν είναι τυχαίο πως με δαπάνες των Ηπειρωτών Ευεργετών δημιουργήθηκαν, αλλά και ενισχύθηκαν οικονομικά με τεράστια ποσά το Ζάππειο Μέγαρο , η Ακαδημία , το Μετσόβειο Πολυτεχνείο . το Πανεπιστήμιο Αθηνών , το Αστεροσκοπείο, το Παναθηναϊκό Στάδιο , η Εθνική Βιβλιοθήκη , η Ριζάρειος Σχολή , το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο , ο Βοτανικός Κήπος , η Ζωσιμαία Σχολή και άλλα. Ταυτόχρονα με γενναίες δωρεές συμβάλλουν τα μέγιστα στην ασφάλεια και στην ευημερία του Ελληνικού Κράτους. Η λειτουργία της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος ,το θωρηκτό Αβέρωφ ,το οποίο λειτουργεί και ως Σχολή Ναυτικών ∆οκίμων, οι φυλακές Αβέρωφ, η Σχολή Ευελπίδων ,το Νοσοκομείο Χατζηκώνστα αποτελούν χειροπιαστά δείγματα της εθνικής προσφοράς των Ηπειρωτών Ευεργετών.

Παράλληλα, δείχνοντας σεβασμό και αγάπη προς τον τόπο που τους φιλοξενεί και που τους επιτρέπει να αναπτυχθούν οικονομικά και να δραστηριοποιηθούν πολιτικά μακριά από την Ελλάδα , προβαίνουν σε πλήθος δωρεών . Πόλεις όπως η Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου , η Βουδαπέστη , η Οδησσός , το Βουκουρέστι , η Βιέννη γνωρίζουν μέσα από δωρεές την μεγαλοσύνη και εκτίμηση των ανθρώπων που «φιλοξενούν». Το Αβερώφειο Παρθεναγωγείο , το Ελληνικό Αλληλοδιδακτικό Σχολείο, η Τοσιτσιαία ∆ημοτική Σχολή, όπου σήμερα στεγάζεται το Οικουμενικό Πατριαρχείο στην Αλεξάνδρεια , το Τοσίτσειο Ελληνικό Νοσοκομείο στην ίδια πόλη της Αιγύπτου , τα Ζάππεια Παρθεναγωγεία Κωνσταντινουπόλεως , περίλαμπροι Ναοί στην Αίγυπτο, στην Ρουμανία , στην Ρωσία , στην Αυστρία , η πασίγνωστη γέφυρα που ενώνει τις πρώην Βούδα και την Πέστη ,την σημερινή Βουδαπέστη , η χρηματοδότηση Εμπορικής Σχολής και της Ακαδημίας της Βιέννης είναι μερικά δείγματα των δωρεών, που έκαναν οι Ηπειρώτες Ευεργέτες. Το φαινόμενο αυτό της πολλαπλής ευεργεσίας, χωρίς όρια και τέλος , γνωστής επίσης και ως Ηπειρωτική Ευποιία ξεκίνησε από την Βενετία , εξέχον εμπορικό και πολιτιστικό κέντρο κατά τον 16ο αιώνα. Σύμφωνα μάλιστα με τις εκδόσεις «ΗΠΕΙΡΟΣ - 400 Χρόνια Ελληνικής Ιστορίας και Πολιτισμού» των εκδόσεων «Εκδοτική Αθηνών Α.Ε.-Αθήνα 1997» η Ηπειρωτική Ευποιία , η οποία άρχισε να εκδηλώνεται στα τέλη του 16ου αι. , γεννήθηκε στην Βενετία , ανδρώθηκε στην Ρωσία και ήκμασε στην Αίγυπτο . Τέλος άξιο παρατήρησης στην δράση των Ηπειρωτών Ευεργετών, που έζησαν κατά τον 18ο αι. και αρχές του 19ου , αποτελούν τα εξής δύο στοιχεία : - αρκετοί από τους Ευεργέτες κατάγονται από χωριά της Βορείου Ηπείρου, αναπόσπαστο κομμάτι της Ηπειρωτικής και κατ’ επέκταση της Ελλαδικής γης. Έτσι απλόχερα δωρίζουν το μεγαλύτερο μέρος της περιουσίας τους στην μητέρα Ελλάδα. - ευεργετούν και δωρίζουν την περιουσία τους ανιδιοτελώς χωρίς ίχνος τοπικισμού . ∆ίδουν αμύθητα για την εποχή τους ποσά για τον Ελληνισμό στο σύνολό του , για τον τόπο που κατοικούν και φυσικά για την ιδιαίτερη πατρίδα τους.

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΑΒΕΡΩΦ

Γεννήθηκε στο Μέτσοβο στις 15 Αυγούστου του 1818 και υπήρξε, αν όχι ο μεγαλύτερος , ένας από τους μεγαλύτερους ευεργέτες της Χώρας μας .

Ήταν ο νεότερος από τα επτά αδέλφια του . Τα παιδικά του χρόνια ήσαν δύσκολα . Βοσκός και μαθητής ταυτόχρονα .

Γρήγορα όμως και σε ηλικία 22 χρονών εγκαταλείπει την ιδιαίτερη πατρίδα του και μεταβαίνει στο Κάιρο , δίπλα στον αδερφό του Αναστάσιο, ο οποίος εργαζόταν σε υφασματοπωλείο που διατηρούσε ο θείος τους Ν. Στουρνάρας .

Η εργατικότητά του και το ανήσυχο πνεύμα του τον οδηγούν γρήγορα στην Αλεξάνδρεια, όπου ασχολείται με δική του εμπορική επιχείρηση εισαγωγών –εξαγωγών .

Ασχολείται επίσης με το εμπόριο σίτου στην Ρωσία και μέσα από τις επιχειρηματικές του δραστηριότητες εισαγάγει και εμπορεύεται μεγάλες ποσότητες χρυσονημάτων ( τα γνωστά ως μπρισίμ ) , τα οποία του αποδίδουν τεράστια οικονομικά οφέλη.

∆εν είναι τυχαίο μάλιστα ότι κατά το έτος 1870 αναγνωρίζεται στην Αίγυπτο ως ο μεγαλύτερος έμπορός της. Από την εποχή εκείνη και μετά αρχίζει να παίρνει σάρκα και οστά το πλούσιο φιλανθρωπικό του έργο.

Ανεγείρει Νοσοκομείο για τους άπορους Έλληνες της Αλεξανδρείας. Χρηματοδοτεί πλήρως την ανέγερση εκκλησιών , δημοτικών σχολείων και γυμνασίων . Ταυτόχρονα δίδει τεράστια ποσά προς ευεργεσίες στην ιδιαίτερη πατρίδα του και σιγά – σιγά ξεδιπλώνει την δράση του ως ευεργέτης σε όλη την Ελλάδα.

Ιδρύει την Αβερώφεια Γεωργική Σχολή στην Λάρισα , χρηματοδοτεί την αποπεράτωση του Πολυτεχνείου στην Αθήνα , έργο που ξεκίνησαν οι συμπατριώτες του Μιχ. Τοσίτσας και Ν. Στουρνάρας .

Με δικές του δαπάνες κτίζεται η Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων , το Ωδείο Αθηνών , αναμορφώνεται το Παναθηναϊκό Στάδιο , ανεγείρονται οι εφηβικές και γυναικείες φυλακές στην Αθήνα , οι οποίες έφεραν το όνομά του και δίδονται χρήματα για τους ανδριάντες του Ρήγα Φεραίου και του Πατριάρχη Γρηγορίου του Ε΄, που κοσμούν τα προπύλαια του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Χρηματοδοτεί τον Εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα των Ελλήνων στον πόλεμο του 1897 ενάντια στους Τούρκους με το ποσό των 1.000.000 χρυσών φράγκων .

Μετά την πτώχευση του Ελληνικού Κράτους από την Κυβέρνηση Χαρ .Τρικούπη δανείζει το Ελληνικό ∆ημόσιο με 70.000 λίρες , ποσό που τελικά χαρίζει.

Από τις πλέον σημαντικότερες προσφορές του υπήρξε η συμμετοχή-δωρεά του για την απόκτηση του θρυλικού Θωρηκτού Αβέρωφ, για το οποίο γίνεται ξεχωριστή μνεία .

Ο Γεώργιος Αβέρωφ πέθανε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου στις 15 Ιουλίου του 1899 .

Η σορός του με εντολή της Κυβέρνησης του Γ .Θεοτόκη, δέκα χρόνια αργότερα, μεταφέρεται με το εύδρομο "ΜΙΑΟΥΛΗΣ" στην Ελλάδα.

Ως ιδιαίτερη τιμή η Πατρίδα μας του απένειμε τον τίτλο του «Μέγα Εθνικού Ευεργέτη».

ΘΩΡΗΚΤΟ ΑΒΕΡΩΦ Η μεγαλύτερη προσφορά του Γεωργίου Αβέρωφ προς την Χώρα μας θεωρείται από αρκετούς και όχι άδικα η συμμετοχή του στην αγορά ενός θωρακισμένου εύδρομου πολεμικού πλοίου του πασίγνωστου και θρυλικού «Αβέρωφ». Η αγορά αυτή συντελέστηκε δέκα χρόνια μετά τον Ελληνοτουρκικό Πόλεμο του 1897 την εποχή που το Πολεμικό μας Ναυτικό διέθετε έναν αδύναμο στόλο, ανήμπορο να καλύψει τις τόσες ανάγκες της Ελληνικής Πολιτείας στις Ελληνικές και όχι μόνο θάλασσες .

Αρχικά το πλοίο, το οποίο κατασκευαζόταν στο Λιβόρνο της Ιταλίας, προοριζόταν για το Ιταλικό Πολεμικό Ναυτικό. Η ακύρωση όμως της παραγγελίας από τους Ιταλούς και η άμεση προκαταβολή του 1/3 της αξίας του από την

διαθήκη του Γ. Αβέρωφ συνετέλεσαν στην άμεση απόκτησή του από το Ελληνικό Ναυτικό . Το ύψος της δωρεάς ήταν τέτοιο, που αρκεί να αναλογισθεί κανείς πως το υπόλοιπο της αξίας καλύφθηκε από το

Ελληνικό ∆ημόσιο με σύναψη εξωτερικού δανείου . Το θωρηκτό «Αβέρωφ» υπήρξε από τα πιο σύγχρονα της εποχής του και αποτέλεσε την αιχμή του δόρατος για τον ελληνικό στόλο. Το όνομά του συνδέθηκε στενά με τον Κυβερνήτη του Ναύαρχο Κουντουριώτη και τα ηρωικά κατορθώματα της πατρίδας μας τόσο κατά την διάρκεια του Πρώτου Βαλκανικού Πολέμου όσο και κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, εκπροσωπώντας την Ελλάδα το θωρηκτό Αβέρωφ, περιπολεί στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου και στην Βομβάη στις Ινδίες. Παροπλίστηκε το 1951 και σήμερα βρίσκεται αγκυροβολημένο, ως πλωτό μουσείο , στο Φάληρο , αποτελώντας ένα ζωντανό μνημείο των ένδοξων ναυτικών αγώνων της πατρίδας μας.

ΜΙΧΑΗΛ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ ΤΟΣΙΤΣΑΣ

Μετσοβίτης στην καταγωγή ο Μιχαήλ Τοσίτσας γεννήθηκε στις 3 -1 -1787 . Τα πρώτα βασικά γράμματα τα έμαθε στο Μέτσοβο και σε ηλικία 10 χρονών συνεχίζει τις σπουδές του στην Θεσσαλονίκη, όπου μαθαίνει παράλληλα την τέχνη της γουναρικής στην βιοτεχνία γουναρικών, που διατηρεί εκεί ο πατέρας του Αναστάσιος .

Ακολούθως, σε ηλικία μόλις 20 ετών , μαζί με τα άλλα του αδέρφια Νικόλαο, Κωνσταντίνο και Θεόδωρο αναλαμβάνουν την επιχείρηση του πατέρα τους και επεκτείνονται εμπορικά προς την Αίγυπτο , την Ρωσία και την Ιταλία. Ο ίδιος εγκαταστάθηκε στην Αλεξάνδρεια, όπου η οικονομική του ευμάρεια φθάνει στο αποκορύφωμά της .

Αποκτά τεράστιες καλλιεργήσιμες εκτάσεις από βαμβάκι και τίθεται γενικός επίτροπος και διαχειριστής της γης του Τούρκου ηγεμόνα Μεχμέτ Αλή, του οποίου κερδίζει την συμπάθεια και εύνοιά του. Στις επιχειρήσεις του μετέχει πλέον και ο αγαπημένος του ανιψιός Νικ. Στουρνάρας

Υπήρξε ο πρώτος πρόξενος του Νεοελληνικού Κράτους στην Αλεξάνδρεια .

Οι δωρεές του Μιχ. Τοσίτσα αρχίζουν να διαδέχονται η μία την άλλη .

Στην Αλεξάνδρεια όπου ζει, προσφέρει οικόπεδο και ανεγείρει τον μεγαλοπρεπή Ναό του Ευαγγελισμού. ∆ημιουργεί Παρθεναγωγείο , Ελληνικό και Αλληλοδιδακτικό Σχολείο , διαθέτει χρήματα για τις ανάγκες σε νεκροταφείο της εκεί ομογένειας , ιδρύει την Τοσιτσιαία ∆ημοτική Σχολή Αλεξανδρείας στο κτίριο της οποίας στεγάζεται σήμερα τα ομώνυμο Ελληνορθόδοξο Πατριαρχείο και ανακαινίζει το Νοσοκομείο, που είχε οικοδομηθεί προηγουμένως με δωρεά του αδελφού του Θεοδώρου.

Κατά την διάρκεια της Επανάστασης και με την βοήθεια της γυναίκας του ενισχύει τον απελευθερωτικό αγώνα με διάφορους τρόπους . ∆ιαθέτει χρήματα για την εξαγορά Ελλήνων σκλάβων αιχμαλώτων της Πελοποννήσου, μετά την επιδρομή του Ιμπραήμ. Αρκετούς από αυτούς τους στέλνει για σπουδές σε ευρωπαϊκές χώρες, φροντίζοντας παράλληλα για την μετέπειτα αποκατάστασή τους.

Αφιερώνει σημαντικά χρήματα για αγαθοεργούς και πολιτισμικούς σκοπούς στο Μέτσοβο, ενώ όσον αφορά την μητέρα Ελλάδα δαπανά τεράστια ποσά σε έργα εξωραϊσμού οδών και πλατειών των Αθηνών και χρηματοδοτεί εξίσου πλουσιοπάροχα το φτωχοκομείο Αθηνών , το Αρσάκειο Οικοτροφείο , το Οφθαλμιατρείο , διάφορα Νοσοκομεία , το Ελληνικό Σχολείο της Θεσσαλονίκης κι άλλα .

Από τις πιο σημαντικές ευεργεσίες του αποτελεί η διάθεση του ποσού των εκατό χιλιάδων (100.000) γαλλικών φράγκων από την περιουσία του για το Εθνικό Μετσόβειο Πολυτεχνείο, επηρεαζόμενος και από τον απροσδόκητο θάνατο του αγαπημένου του ανιψιού Νικ. Στουρνάρα , ο οποίος είχε αφήσει την περιουσία του στο ίδιο Ίδρυμα.

Αξιοσημείωτη και αξιομνημόνευτη ήταν επίσης η δράση και η προσφορά της συζύγου του Ελένης Τοσίτσα , η οποία με την σειρά της αφιέρωσε αρκετά χρηματικά ποσά στο Αμαλίειο Ορφανοτροφείο , στην Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία για την ανέγερση Αλληλοδιδακτικού Σχολείου και στον καταρτισμό Πανεπιστημιακής Εθνοφυλακής. Μερίμνησε και διέθεσε επίσης οικόπεδα για την ανέγερση κτιρίων του Πολυτεχνείου και του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου.

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΣΤΟΥΡΝΑΡΑΣ

Ανιψιός των αδελφών Τοσίτσα , ο Νικόλαος Στουρνάρας γεννήθηκε το 1806 στο Μέτσοβο .

Ταξιδεύει αρχικά στο Λιβόρνο της Ιταλίας και στη συνέχεια με παρότρυνση των εύπορων θείων του σπουδάζει στο Παρίσι ανώτερες εμποροβιομηχανικές σπουδές.

Μετά τις σπουδές του εγκαταστάθηκε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου και εργάζεται στον εμπορικό οίκο, που διατηρούν οι θείοι του Τοσίτσας Μιχαήλ , Νικόλαος , Κωνσταντίνος και Θεόδωρος.

Οξύς νους , εμπορικό πνεύμα και εργατικότητα χαρακτηρίζουν τον Νικ. Στουρνάρα , ο οποίος γρήγορα διακρίνεται για τις ικανότητές του και τον δυναμισμό του, στοιχεία που του αποφέρουν οικονομική ευμάρεια .

Με έντονο το πατριωτικό αίσθημα και γαλουχημένος με την ιδέα της προσφοράς προς τον πλησίον, αλλά και την αναγκαιότητα των Επιστημών και της Παιδείας ως μοχλών ανάπτυξης του νεοσύστατου Ελληνικού Κράτους, αφήνει με την διαθήκη του ολόκληρη την περιουσία του για να κτισθεί στην Αθήνα «λαμπρόν Πολυτεχνείο, όπου θα διδάσκονται οι βάναυσοι και ωραίαι τέχναι».

Είναι ο πρώτος από τους Μετσοβίτες ευεργέτης του Πολυτεχνείου, προς τιμή των οποίων (οι άλλοι ήσαν οι Μιχαήλ και Ελένη Τοσίτσα και Γεώργιος Αβέρωφ) το σπουδαίο τούτο πνευματικό Ίδρυμα ονομάστηκε «Εθνικό Μετσόβειο Πολυτεχνείο».

Σημαντικές υπήρξαν επίσης και οι δωρεές που άφησε για την ανέγερση και χρηματοδότηση σχολείων και φιλανθρωπικών ιδρυμάτων τόσο στην ιδιαίτερη πατρίδα του το Μέτσοβο , όσο και στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου .

Πεθαίνει νέος σε ηλικία 47 ετών, βυθίζοντας σε βαρύ πένθος τους οικείους του και τον Ελληνισμό γενικότερα .

ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΖΑΠΠΑΣ

Γεννήθηκε το 1800 στο Λάμποβο της Βορ. Ηπείρου. Το χωριό του διοικητικά ανήκε στην επαρχία Τεπελενίου, πατρίδα του Αλή Πασά. Ο τελευταίος στρατολογεί τον Ευάγγελο Ζάππα σε ηλικία 13 ετών και τον στέλνει φρουρό σε φρούριο κοντά στα Γιάννενα. Mε τη συμμαχία των Σουλιωτών με τον Αλή, ο Ζάππας, νιώθοντας βαθιά μέσα του Έλληνας μεταπηδά στην πλευρά των Ελλήνων αγωνιστών και πολεμά δίπλα στον Μάρκο Μπότσαρη με τον βαθμό του υπασπιστή. Μετά τον θάνατο του Μάρκου Μπότσαρη, πολεμά δίπλα στον Κωνσταντίνο Μπότσαρη αδερφό του Μάρκου .

∆ίνει σκληρό αγώνα για την απελευθέρωση της Ελλάδας παρέα με τον στρατηγό Νικόλαο Ζέρβα , τον Λάμπρο Βέικο, τον Γκούρα , τον Μακρυγιάννη , τον Νοταρά και τον Πανουργιά. Το 1824 φθάνει μέχρι τον βαθμό του ταξίαρχου και αγωνίζεται σύμφωνα με άλλες πηγές δίπλα στον Καραϊσκάκη, στον Κολοκοτρώνη και στον Οδυσσέα Ανδρούτσο. Το τέλος της Ελληνικής Επανάστασης τον βρίσκει να αρνείται την χρηματική αποζημίωση που δινόταν στους ήρωες του αγώνα και μεταναστεύει για το Βουκουρέστι εν έτει 1831.

Εκεί , άριστος γνώστης και χειριστής των δημοσίων σχέσεων, εξοικειώνεται αμέσως με τους άρχοντες της Παραδουνάβιας Παροικίας και τους Ηγούμενους των ελληνικών μοναστηριών . Νοικιάζει και καλλιεργεί μοναστηριακά κτήματα , ασχολείται με το εμπόριο και τις καλλιέργειες και αποκτά τεράστια περιουσία .

Η αγάπη του όμως για την πατρίδα, που τόσο πιστά υπηρέτησε στο στρατιωτικό μέτωπο, αλλά και η νέα του ζωή στην Βλαχιά, ωθούν τον Ζάππα άκληρο, και μοναχικό άτομο ως ήταν , σε πλήθος αγαθοεργών πράξεων και προς τις δύο πατρίδες του , κυρίως όμως προς την Ελλάδα.

Η πιο εντυπωσιακή εκδήλωση εθνικής προσφοράς αποτέλεσε αδιαμφισβήτητα το εγχείρημά του για την αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων. Γνωρίζοντας ήδη τις αποτυχημένες προσπάθειες παρελθόντων ετών , προχώρησε στη σύνταξη υπομνήματος για την καθιέρωση ενός θεσμού, ο οποίος θα βοηθούσε την Ελλάδα να ακολουθήσει τους σύγχρονους ρυθμούς της βιομηχανικής επανάστασης. Το υπόμνημα στάλθηκε στις αρχές του 1856 προς τον βασιλιά της Ελλάδος Όθωνα και διατύπωνε την πρόταση για διοργάνωση Αγώνων στην Αθήνα στις 25 Μαρτίου 1857, προσφέροντας μάλιστα 400 μερίσματα της Εθνικής Ατμοπλοΐας , εταιρείας του ιδίου , με σκοπό τα κέρδη να χρησιμοποιηθούν για την ίδρυση των Ολυμπιακών αγώνων, την Ολυμπιάδα και για τα βραβεία των νικητών .

Ο Ζάππας θα αναλάμβανε με αυτό τον τρόπο τα έξοδα αυτών καθώς και την ανέγερση ενός Ολυμπιακού κτιρίου, το γνωστό ανά τον κόσμο Ζάππειο Μέγαρο, όπου θα γινόταν η έκθεση των δειγμάτων της ελληνικής τέχνης και βιομηχανίας, το οποίο θα μπορούσε να λειτουργήσει και ως μουσείο με αρχαιότητες για τους ξένους επισκέπτες.

Συλλαμβάνει έτσι την πρωτοποριακή για την εποχή του σκέψη της τέλεσης των Ολυμπιακών Αγώνων, όχι μόνον ως αθλητικού γεγονότος αλλά και ως εμποροβιομηχανικών εκθέσεων και καλλιτεχνικών διαγωνισμάτων.

Ταυτόχρονα στέλνει και 2.000 αυστριακά φλορίνια για τα έξοδα των Α΄ Ολυμπίων, όπως ονομάζονταν οι ανωτέρω εκδηλώσεις.

Στα χρόνια που ακολουθούν , έχει συνεχή επικοινωνία με τον Αλέξανδρο Ρίζο Ραγκαβή Υπουργό Εξωτερικών και εκπρόσωπο της Ελληνικής Κυβέρνησης για την τελική διαμόρφωση του θεσμού. Τρία χρόνια μετά καταφέρνει να αναβιώσει τους Ολυμπιακούς Αγώνες σε πλατεία των Αθηνών .

Οι Ζάππειοι αγώνες, που ακολουθούν τα έτη 1859, 1870 και 1875 μπορούν να χαρακτηρισθούν ως διεθνείς αφού συμμετείχαν αθλητές τόσο από την Ελλάδα όσο και από την Οθωμανική αυτοκρατορία .Τίθενται έτσι οι πλέον γερές βάσεις για την διοργάνωση των πρώτων μετά την αρχαιότητα Ολυμπιακών Αγώνων του 1896 από το βαρόνο Πιέρ ντε Κουμπερτέν και τη ∆ιεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή .

Πέρα από τις παραπάνω προσπάθειες εθνοευεργεσίας , ο Ευάγγελος Ζάππας χρηματοδοτεί την έκδοση λεξικού και γραμματικής της ρουμανικής γλώσσας.

Ενισχύει οικονομικά το Πανεπιστήμιο Αθηνών, το Αμαλίειο Ορφανοτροφείο και δίδει σημαντικά ποσά για την πρώτη αναστύλωση των κερκίδων του Παναθηναϊκού Σταδίου

Φροντίζει επίσης για επισκευή Μοναστηριού στο Λάμποβο , απ’ όπου καταγόταν .

Ιδρύει σχολεία οργανωμένα με βιβλιοθήκες και με κατοικίες δασκάλων, τόσο στο χωριό του όσο και στις περιοχές της Πρεμετής, της Νίβανης, του ∆έλβινου και της ∆ρόβιανης .

Το 1863 ο Ευάγγελος Ζάππας προσβλήθηκε από ψυχική νόσο και δύο χρόνια μετά αφήνει την τελευταία του πνοή στο Μπροστένι της Ρουμανίας. Με την διαθήκη του αφήνει όλη τη περιουσία του στην επιτροπή των Ολυμπίων , με επικαρπωτή και εκτελεστή τον ξάδερφό του Κωνσταντίνο Ζάππα.

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΖΑΠΠΑΣ

Ο Κωνσταντίνος Ζάππας , πρώτος ξάδερφος του Ευάγγελου Ζάππα , γεννήθηκε κι αυτός στο Λάμποβο της Βορείου Ηπείρου το 1814. Τα πρώτα χρόνια της ζωής του τα περνά στο χωριό του και το 1835 σε ηλικία 21 ετών, κατόπιν προτροπής του ξαδέλφου του , πηγαίνει στην Βλαχιά και πιο συγκεκριμένα στο Βουκουρέστι. Εκεί εργάζεται στην αρχή ως βοηθός του κι αργότερα ως συνέταιρός του. Επιδεικνύοντας εργατικότητα και εμπορικό νου , όχι μόνο διατηρεί αλλά κι αυξάνει την ήδη μεγάλη περιουσία του ξαδέλφου του , της οποίας μάλιστα ορίζεται κληρονόμος και εκτελεστής της διαθήκης του.

Έχοντας τα ίδια αισθήματα φιλοπατρίας και αγάπης για τον συνάνθρωπό του, ο Κωνσταντίνος Ζάππας διακρίνεται για την πλούσια αγαθοεργή δράση του. Εκδίδει με έξοδά του τον Γ΄ τόμο των «Παράλληλων Βίων» του Γούδα και βοηθά σημαντικά στην ίδρυση και επιχορήγηση σε ετήσια βάση σχολείων στην ιδιαίτερη πατρίδα του , την Βόρειο Ήπειρο.

Ορίζει στο πατρικό του σπίτι στο Λάμποβο να λειτουργήσει Υφαντουργική Σχολή για να φοιτούν , να εργάζονται και να αμείβονται τα άπορα κορίτσια της περιοχής. ∆ιορίζει στο χωριό του σε μόνιμη βάση Ιατρό, αναλαμβάνοντας την αμοιβή του κι ό,τι άλλο χρειαζόταν , για να μεριμνά για την δωρεάν παροχή υπηρεσιών υγείας των μαθητών , των δασκάλων, αλλά και των φτωχών κατοίκων της ευρύτερης περιοχής. Η δράση του όμως δεν σταματά μόνο εκεί. Ιδρύει τα περίφημα Ζάππεια Παρθεναγωγεία στην Κωνσταντινούπολη , την Ανδριανούπολη κι αλλού. ∆ημιουργεί Υφαντική Σχολή στην Θεσσαλία, γιατί όπως αναφέρει και στην διαθήκη του «είμαι εξ Ηπείρου, πολίτης Έλλην , δημότης Τρικκάλων , χριστιανός ορθόδοξος…» και κληροδοτεί στο Ελληνικό Κράτος απέραντες εκτάσεις στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες. Η σημαντικότερή του προσφορά όμως υπήρξε, εκφράζοντας παράλληλα και την επιθυμία του ξαδέλφου του Ευάγγελου Ζάππα , η ανέγερση στην Αθήνα του κτιρίου των Ολυμπίων, του γνωστού και περίλαμπρου Ζάππειου Μέγαρου.

Τα εγκαίνια μάλιστα έγιναν από τον Βασιλιά Γεώργιο Α' το έτος 1888 , ενώ ο Κωνσταντίνος Ζάππας έγινε δεκτός τόσο από τον Bασιλιά όσο κι από τον Πρωθυπουργό της Ελλάδας Χ. Τρικούπη με ιδιαίτερες τιμές.

Πέθανε στο Menton της Γαλλίας το 1892.

ΖΩΗΣ Κ. ΚΑΠΛΑΝΗΣ

Ο Ζώης Καπλάνης γεννήθηκε το 1736 στο Γραμμένο της Ηπείρου.

Σε πολύ μικρή ηλικία μένει ορφανός και από τους δύο γονείς του και τολμά μόνος του έπειτα από πολύ πόνο και κόπο, πεζοπορώντας, να φτάσει στην πόλη των Ιωαννίνων, αναζητώντας καλύτερο μέλλον. Εκεί φιλοξενείται από συγγενείς του, οι οποίοι ασχολούνταν με την τέχνη της γουνοποιίας .

Ο μικρός Ζώης εργάζεται σκληρά δίπλα τους την ημέρα και το βράδυ παρακολουθεί νυχτερινά μαθήματα.

Αργότερα παίρνει τον δρόμο της ξενιτιάς για το Βουκουρέστι της Ρουμανίας, όπου εργάζεται με τιμιότητα και αφοσίωση σε έναν γνωστό για εμπορικές του δραστηριότητες Έλληνα , τον Χατζηνίκο . Ο Χατζηνίκος εκτιμά τις αρετές του νεαρού Καπλάνη και σύντομα τον διορίζει γραμματέα του και αργότερα συνεταίρο στις εμπορικές του δραστηριότητες στην Μόσχα. Έτσι εγκαθίσταται στην Μόσχα , όπου στην συνέχεια μόνος του πλέον συνεχίζει να ασχολείται με το εμπόριο, δημιουργώντας μια μεγάλη περιουσία .

Οι κακουχίες της ζωής του από την μια και η απόκτηση περιουσίας μετά κόπων και βασάνων από την άλλη , δημιουργούν στον Καπλάνη συναισθήματα βαθιάς και ανιδιοτελούς προσφοράς τόσο προς τον συνάνθρωπό του όσο και προς το ΄Εθνος.

Καταθέτει αρχικά χρήματα στο Αυτοκρατορικό Ορφανοτροφείο Μόσχας, οι τόκοι των οποίων δωρίζονται στο Νοσοκομείο Ιωαννίνων. Αναλαμβάνει τα έξοδα συντήρησης και διδακτηρίων της άπορης Μαρουτσικής Σχολής στην ίδια πόλη και δημιουργεί νέο κτίριο, πιο ευρύχωρο με σύγχρονη βιβλιοθήκη, το οποίο αργότερα παίρνει το όνομά του(Καπλάνειος Σχολή).

Ταυτόχρονα θέτει την ίδια Σχολή υπό την κηδεμονία της Εκκλησίας, κατοχυρώνοντάς την με πατριαρχικό συγγίλιο .

Καταθέτει εφάπαξ οικονομική βοήθεια στη Μεγάλη του Γένους Σχολή, συντηρώντας παράλληλα πλήθος εκκλησιών και Μοναστηριών.

Με την διαθήκη του , στις 15 Αυγούστου 1806, ορίζει να κατατεθούν "αιωνίως" χρηματικά ποσά για να προικίζονται τα άπορα κορίτσια από τα χωριά Γραμμένο και Τζιουντίλα ( σημερινό Ζωοδόχος) όπως και να συντηρούνται οι άποροι και οι κατατρεγμένοι των ίδιων χωριών.

Επίσης διέθεσε χρήματα για τους φυλακισμένους της πόλης των Ιωαννίνων και την χρηματοδότηση των περίφημων εκκλησιαστικών σχολών της Πάτμου και της Αθωνιάδος του Αγίου Όρους.Όρισε ακόμη να προικίζονται άπορα κορίτσια των Ιωαννίνων, ενώ ένα σεβαστό ποσό κατατέθηκε για την χρηματοδότηση του Νοσοκομείου της Νίζνας της Ρωσίας.

Πέθανε το 1806 σε ηλικία 70 ετών και δίκαια χαρακτηρίστηκε ως Εθνικός Ευεργέτης.

ΙΩΑΝΝΗΣ ∆ΟΜΠΟΛΗΣ

Ο Ιωάννης ∆ομπόλης γεννήθηκε το 1769 στην Πετρούπολη. Ηπειρώτης στην καταγωγή από το χωριό Κρετσούνιτσα της επαρχίας Κουρέντων και γιος του Τριαντάφυλλου ∆ομπόλη, ο Ιωάννης έμαθε τα πρώτα του ελληνικά γράμματα στη γεννέτηρά του , την Πετρούπολη. Παράλληλα μαθαίνει γαλλικά και ρωσικά. Επαγγελματικά ασχολείται με το εμπόριο και με διάφορες τραπεζικές επιχειρήσεις , μεγαλώνοντας έτσι την ήδη μεγάλη περιουσία του πατέρα του.

∆ημιουργεί σχέσεις με επιφανείς ομογενείς καθώς και με μέλη της Αυτοκρατορικής Αυλής της Ρωσίας. Σημαντική υπήρξε η γνωριμία του το 1809 με τον Ιωάννη Καποδίστρια ,τον μετέπειτα Υπουργό των Εξωτερικών της Αυτοκρατορικής Ρωσίας και αργότερα πρώτο Κυβερνήτη της Ελλάδος . Το 1811 ανέλαβε την οικονομική διαχείριση της περιουσίας του , ενώ από το 1815 και μέχρι το 1820 του ανατέθηκε η ευθύνη του ταμείου της Φιλομούσου Εταιρείας της Ρωσίας. Το 1828, με την εκλογή του Ιωάννη Καποδίστρια ως Κυβερνήτη του νεοσύστατου Ελληνικού Κράτους, έρχεται στην Ελλάδα και εγκαθίσταται στην Αίγινα, αναλαμβάνοντας γενικός ταμίας των Οικονομικών της Ελλάδος, θέση που διατηρεί ως τον Νοέμβριο 1829.

Το 1830 επιστρέφει στην Πετρούπολη λόγω προβλημάτων υγείας , όπου ζει μέχρι το θάνατό του το 1850, τιμώμενος μάλιστα με τίτλο ευγενείας. Κατά την θητεία του ως «πρόβουλος Οικονομίας» (Υπουργός Οικονομικών) συμβάλλει τα μέγιστα στην ίδρυση Εθνικής Χρηματικής Τράπεζας στο Ναύπλιο, πρωτεύουσας του τότε Ελληνικού Κράτους , καταθέτοντας δικά του χρήματα για τα πρώτα κεφάλαια της νεοσύστατης Τράπεζας. Χαρακτηριστικό στοιχείο της φιλοπατρίας που διέκρινε τον Ιωάννη ∆ομπόλη είναι και το γεγονός ότι εργάσθηκε αμισθί , διαθέτοντας τα χρηματικά ποσά που απέρρεαν από τις διάφορες θέσεις που κατείχε για τις ανάγκες του Έθνους.

Από τις σημαντικότερες προσφορές του στο Έθνος υπήρξε αυτή της διάθεσης του συντριπτικά μεγαλύτερου μέρους της περιουσίας του για την ανέγερση και συντήρηση στην πρωτεύουσα του Ελληνικού Κράτους νέου Ιδρύματος Ανώτατης Εκπαίδευσης, το οποίο θα ονομαζόταν προς τιμή του πρώτου Κυβερνήτη της Χώρας μας Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο.

Ελπίδα μάλιστα του ευεργέτη ήταν το νέο Πανεπιστήμιο να ανεγερθεί στην Κωνσταντινούπολη, η οποία ήλπιζε κατά την εκτέλεση της διαθήκης του ότι θα ήταν η πρωτεύουσα του Ελληνικού Κράτους. Επειδή κάτι τέτοιο δεν έγινε και στην Αθήνα υπήρχε ήδη το Εθνικό Πανεπιστήμιο , το έτος 1911 το Πανεπιστήμιο της Αθήνας, για να κληρονομήσει την τεράστια περιουσία του Ιωάννη ∆ομπόλη , διχοτομείτε σε δύο «τύποις» ανεξάρτητες νομικά οντότητες, το Καποδιστριακόν Πανεπιστήμιον, στο οποίο υπάγονταν οι θεωρητικές σχολές και στο Εθνικόν Πανεπιστήμιον, στο οποίο υπάγονταν οι θετικές σχολές. Ακολούθως το 1932 τα δύο νομικά πρόσωπα συγχωνεύθηκαν ξανά και το ίδρυμα μετονομάστηκε σε « Αθήνησι Εθνικόν και Καποδιστριακόν Πανεπιστήμιον», ονομασία που διατηρεί σχεδόν αναλλοίωτη μέχρι και σήμερα, ανακηρύσσοντας παράλληλα και τον Ιωάννη ∆ομπόλη σε Μέγα Ευεργέτη του.

ΜΑΝΘΟΣ και ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΡΙΖΑΡΗΣ

Οι αδελφοί Mάνθος και Γεώργιος Ριζάρης, γεννήθηκαν στο χωριό Μονοδένδρι Ζαγορίου της Ηπείρου και από μικρή ηλικία έμειναν ορφανοί. Έτσι ο μεγαλύτερος αδελφός Μάνθος, ξενιτεύεται στη Νίζνα της Ρωσίας, όπου τον καλεί ο θείος του. Ασχολείται με το εμπόριο και γρήγορα χάρη στο εμπορικό μυαλό που διαθέτει, οργανώνει δικό του εμπορικό οίκο, τον οποίο μάλιστα επεξέτεινε στη Μόσχα, την Οδησσό, τη Βεσσαραβία, τις παραδουνάβιες ηγεμονίες και την Κωνσταντινούπολη. Το 1806 τον ακολουθεί και ο μικρός του αδελφός Γεώργιος, ο οποίος εργατικός και έξυπνος, ως ήταν, καταφέρνει να δημιουργήσει κι αυτός σύντομα τον δικό του εμπορικό οίκο.

Τα δύσκολα παιδικά τους χρόνια , οι στερήσεις, αλλά και η αγάπη τους για την πατρίδα την οποία ποθούν να δουν γρήγορα ελεύθερη, ωθούν τους αδελφούς Ριζάρη σε γενναιόδωρες ευεργεσίες. Ο Μάνθος στην αρχή και ο Γεώργιος αργότερα εισχωρούν στη Φιλική Εταιρεία και ενισχύουν οικονομικά τον αγώνα του Αλέξανδρου Υψηλάντη για την ελευθερία της Ελλάδας, παρέχοντας υλική βοήθεια για τον εξοπλισμό των αγωνιστών. Πρώτος από την ζωή φεύγει το 1824 στην Ρωσία ο Μάνθος Ριζάρης. Μετά τον θάνατό του, ο Γεώργιος εγκαθίσταται στην Οδησσό και διαχειρίζεται πλέον μόνος την τεράστια περιουσία τους. Φροντίζει για την ίδρυση "Σχολής των Ελληνικών Μαθημάτων" στην ιδιαίτερη πατρίδα του, το Μονοδένδρι Zaγορίου, η οποία στεγάζεται στο πατρικό τους σπίτι και ανάμεσα στους οικότροφους της του υπάρχουν πολλά ορφανά. παιδιά

Με χρήματα του Ριζάρειου Κληροδοτήματος ιδρύεται στο Μονοδένρι επίσης η Ριζάρειος Χειροτεχνική Σχολή Μονοδενδρίου, προσφέροντας εκπαίδευση και επαγγελματική αποκατάσταση σε πλήθος κοριτσιών της ευρύτερης περιοχής της Ηπείρου τα οποία κατά την διάρκεια της φοίτησής τους λαμβάνουν μηνιαίο εκπαιδευτικό επίδομα.

Η μεγαλύτερη όμως προσφορά των δύο αδελφών ήταν η ίδρυση της Ριζάρειου Εκκλησιαστική Ακαδημίας Αθηνών, η οποία μέχρι και σήμερα αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα και ενεργότερα Εθνικά Κληροδοτήματα της Ελλάδας. Οι αδελφοί Ριζάρη θεωρούσαν πως μέσα από την παιδεία και τις ορθόδοξες χριστιανικές αξίες οι Έλληνες θα μπορούσαν να επιταχύνουν και να εδραιώσουν το νεοσύστατο Ελληνικό Κράτος έπειτα από την πρόσφατη, για τα χρόνια τους, αποτίναξη του τουρκικού ζυγού. Πεποίθηση καθ’ όλα σωστή , όπως αποδείχτηκε και στο διάβα των χρόνων. Σ’ αυτό το σκοπό διαθέτουν όλη τους την περιουσία. Με το εμπορικό πνεύμα που τους διακρίνει , μεριμνούν μάλιστα για την απόκτηση οικοπέδων και λοιπών ακινήτων στην Αθήνα , τα οποία δίδουν με την διαθήκη τους, μέσω του κληροδοτήματός τους, στην Ριζάρειο Σχολή και εξασφαλίζουν μέχρι και τις μέρες μας την άνετη βιωσιμότητά της. Η Ριζάρειος Εκκλησιαστική Ακαδημία Αθηνών μαζί με το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, το Αρσάκειο και τη Σχολή Ευελπίδων αποτελέσαν τα μεγαλύτερα εκπαιδευτικά ιδρύματα της πατρίδας μας κατά τον 19ο αιώνα. ∆εν είναι τυχαίο γεγονός ,σύμφωνα με στοιχεία που αναγράφονται στον διαδικτυακό τόπο της μηνιαίας Ορθόδοξης Εκκλησιαστικής Εφημερίδας, ότι από την Ριζάρειο στα «165 χρόνια της ζωής της, αποφοίτησαν : 2 Πρωθυπουργοί, 1 Αρχιεπίσκοπος, 53 Μητροπολίτες, 7 Υπουργοί, 14 Πρυτάνεις, 4 Πρόεδροι της Ακαδημίας Αθηνών, 300 και πλέον κληρικοί και δεκάδες πανεπιστημιακοί καθηγητές». Λίγο πριν το θάνατό του, το 1841 , ο Γεώργιος Ριζάρης τιμήθηκε από τον Βασιλιά Όθωνα με το Χρυσό Σταυρό των Ιπποτών του Βασιλικού Τάγματος του Σωτήρος ,ενώ η Βουλή των Ελλήνων ανέγραψε τους δύο αδελφούς Μάνθο και Γεώργιο Ριζάρη στη στήλη των «ΜΕΓΑΛΩΝ ΕΥΕΡΓΕΤΩΝ ΤΟΥ ΕΘΝΟΥΣ».

ΙΩΑΝΝΗΣ ΜΠΑΓΚΑΣ (ή ΠΑΓΚΑΣ)

Ο Ιωάννης Μπάγκας ( ή Πάγκας ) γεννήθηκε το 1814 στην Κορυτσά της Βορείου Ηπείρου .

Έμπορος στο επάγγελμα, ο Ιωάννης Μπάγκας κατέχει ιδιαίτερη θέση ανάμεσα στον κατάλογο των Ηπειρωτών για τον λόγο ότι αφήνει όλη του την περιουσία «δια έργα εθνωφελή ή φιλάνθρωπα» καθώς βρίσκεται ο ίδιος εν ζωή, κρατώντας ένα μικρό ποσό για τον εαυτό του ίσα – ίσα για να μπορεί να συντηρείται .

Σε νεαρή ηλικία εγκαταλείπει την πατρίδα του και κατοικεί στην αρχή στη Θήβα και στη συνέχεια στην Χαλκίδα, όχι όμως για μακρύ χρονικό διάστημα.

Ακολουθούν ως νέοι τόποι εγκατάστασης η Αίγυπτος , η Ρουμανία και τέλος η Αθήνα .

Οξύς νους και εργατικός χαρακτήρας , ο Ιωάννης Μπάγκας αποκτά μεγάλη περιουσία, την οποία αρχίζει να διαθέτει αρχικά στην ιδιαίτερη πατρίδα του.

Έτσι το 1887-88 προσφέρει σημαντική χορηγία για την ομαλή λειτουργία της Ελληνικής Σχολής στην Κορυτσά , για τον εμπλουτισμό της βιβλιοθήκης της και την πληρωμή των διδακτηρίων.

Οικοδομεί επίσης ένα κτιριακό μέγαρο στο κέντρο της Αθήνας στην πλατεία Ομονοίας , που στα χρόνια που ακολουθούν γίνεται ξενοδοχείο , το γνωστό «Μέγας Αλέξανδρος».

Στις 16 Αυγούστου 1889 δωρίζει επίσημα με συμβολαιογραφική πράξη ολόκληρη την περιουσία του στο ελληνικό κράτος, κρατώντας μόνο 1.000 δραχμές τον μήνα για την συντήρησή του.

∆ωρίζει ακόμη στο Ελληνικό ∆ημόσιο την οικία του στην Αθήνα , έργο του γνωστού αρχιτέκτονα της εποχής Τσίλλλερ, καθώς και ένα κτιριακό μέγαρο, που φέρει την ονομασία «Μπάγκειον».

Πέθανε σε ηλικία 81 ετών στην Αθήνα .

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΧΑΤΖΗΚΩΝΣΤΑΣ

Ο Γεώργιος Χατζηκώνστας γεννήθηκε στα Ιωάννινα το 1753 και ήταν παντρεμένος με την Αικατερίνη Μελαχρινού με την οποία απέκτησε 8 παιδιά.

Τα πρώτα μαθητικά του χρόνια σπούδασε στα Γιάννενα, κοντά στους περίφημους δασκάλους της εποχής Μπαλάνους και στη συνέχεια φεύγει για την Κωνσταντινούπολη.

Εκεί δραστηριοποιείται με το εμπόριο πολύτιμων ειδών, για να μετακομίσει το 1815 στη συνέχεια και να εγκατασταθεί τελικά στην Μόσχα μετά τον θάνατο του αδελφού του.

Στην Μόσχα καταλυτική είναι η γνωριμία του με τους ήδη γνωστούς και οικονομικά εύπορους Ηπειρώτες αδερφούς Ριζάρη και Ζωσιμάδες .

Οι αγνές ευαισθησίες του και το πατριωτικό του συναίσθημα δεν αργούν να εκδηλωθούν.

Η αγάπη για την ιδιαίτερη πατρίδα του , τα Ιωάννινα , είναι τέτοια, που μετά το 1840 αναλαμβάνει την αποπεράτωση των Ιερών Ναών του Αγίου Νικολάου Αγοράς και του Αγίου Αθανασίου .

Ανεγείρει επίσης προς ανακούφιση των πασχόντων Νοσοκομεία στα Ιωάννινα και στο Μεσολόγγι, τα οποία φέρουν το όνομά του.

Βοηθά επίσης οικονομικά κάθε έκδοση βιβλίου, που έχει σχέση με τον ∆ιαφωτισμό και ενισχύει οικονομικά σχολεία, αλλά και απλούς φτωχούς πολίτες.

Η ευεργετική του δράση απλώνεται και στην πόλη των Αθηνών, όπου ανεγείρει το ορφανοτροφείο αρρένων, ορίζοντας ισόβιο Πρόεδρό του τον επίσης γνωστό Ηπειρώτη Τραπεζίτη και Ιδρυτή της Εθνικής Τραπέζης της Ελλάδος Γεώργιο Σταύρου.

Πέθανε το 1845.

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΤΑΥΡΟΥ

Γιος του Ιωάννη Σταύρου, προεστού της πόλης των Ιωαννίνων , ο Γεώργιος Σταύρου γεννήθηκε στην ομώνυμη πόλη το 1787 , όπου και σπούδασε στα πρώτα χρόνια της μαθητικής ζωής του.

∆άσκαλοί του οι περίφημοι λόγιοι της εποχής του Μπαλαναίοι και Ψαλίδας .

Ακολούθως έφυγε για την Βιέννη, όπου συνέχισε τις σπουδές του στην Περίφημη τότε Εμπορική Σχολή της Βιέννης .

Το 1811 αναλαμβάνει την διεύθυνση του Εμπορικού γραφείου, που διατηρούσε ο πατέρας του και ανέρχεται γρήγορα σε ιδιαίτερη οικονομική μορφή του Ελληνισμού στο Εξωτερικό .

Η εταιρεία του αποτυπώνει στο καθολικό λογιστικό της βιβλίο , το εμπόριο των συναλλαγματικών σε συνάρτηση με το εμπόριο βαμβακιού στο βαλκανικό χώρο , με συνακόλουθη ενέργεια την αντίστροφη ροή των συναλλαγματικών και των νομισμάτων. Επιτυγχάνει έτσι τον υπολογισμό της αξίας των συναλλαγμάτων στην τιμή του βαμβακιού στις ευρωπαϊκές χώρες .

Υπήρξε μέλος της Φιλικής Εταιρείας , ενώ σε ηλικία μόλις 27 ετών γίνεται μέλος της «Φιλόμουσου Εταιρείας» Βιέννης.

Επιστρέφει στην επαναστατημένη Ελλάδα το 1824 και εργάζεται ως γραμματέας του Γ. Κουντουριώτη

Κατόπιν, μετά την έλευση στην Ελλάδα του πρώτου Κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια, γίνεται μέλος πολλών επιτροπών με εξέχουσες αυτές του Ελεγκτή του Ελεγκτικού Συνεδρίου και της Οικονομίας καθώς και της Εθνικής Χρηματιστικής Τράπεζας,.

Το 1841 ιδρύει την Εθνική Τράπεζα , γεγονός ιδιαίτερα σημαντικό για την οικονομική υπόσταση του νεοσύστατου Ελληνικού Κράτους. Τελεί ο πρώτος της διευθυντής, συμβάλλοντας τα μέγιστα στην στήριξη και ομαλή λειτουργία του πρώτου χρηματοπιστωτικού ιδρύματος του Κράτους.

Ταυτόχρονα μεριμνά για την ανέγερση οικοτροφείου

Αρρένων στα Ιωάννινα και ενισχύει με σημαντικά

ποσά μοναστήρια , εκκλησίες και βοηθά τους

φτωχούς και τους ηλικιωμένους, χρηματοδοτώντας

Νοσοκομεία και γηροκομεία .

Πέθανε το 1869.

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΑΙ ΣΙΜΩΝ ΣΙΝΑΣ (οι νεότεροι)

Η πρώτη αναφορά στην οικογένεια και στο όνομα Σίνα , σύμφωνα με τον διαδικτυακό τόπο της Ουγγρικής Πρεσβείας στην Ελλάδα, απαντάται στα μέσα του 18ου αι., όταν ο Γεώργιος Σίνας ο Πρεσβύτερος, ο οποίος καταγόταν από την Μοσχόπολη της Βορείου Ηπείρου, γνωστό εμπορικό κέντρο της εποχής, έκανε εμπόριο μεταξύ της ιδιαίτερης πατρίδας του με την Βιέννη , τη Βούδα και την Πέστη. Μετά τον θάνατό του τον διαδέχεται στις επιχειρήσεις του ο γιος του Σίμων .

Ο Σίμων Σίνας γεννήθηκε κι αυτός στη Μοσχόπολη της Βορ. Ηπείρου το 1753 .

Σε νεαρή ηλικία μεταναστεύει στην Αυστρία και πιο συγκεκριμένα στη Βιέννη, όπου ζει μέχρι το τέλος της ζωής του (1822).

Εργατικός , οξυδερκής και με εμπορικό πνεύμα, πατώντας στα χνάρια του πατέρα του , ο Σίμων εξελίσσεται γρήγορα στον πιο σπουδαίο έμπορο της Αυστρίας. ∆ημιουργεί δική του εμπορική εταιρεία εμπορευόμενος δημητριακά και μαλλί και συμμετέχει ενεργά σε ρυθμιστικό ρόλο στον μεγαλύτερο τραπεζικό οίκο της Αυστρίας.

Σε αναγνώριση της προσφοράς της οικογένειάς τους απέναντι στην Χώρα, όπου κατοικούν, ο Αυτοκράτορας Φραγκίσκος ο Α΄ απονέμει το 1818 τίτλο ευγενείας και οικόσημο στον Σίμωνα Σίνα και τους γιους του Γεώργιο και Ιωάννη. Το 1832 μάλιστα ο Αυτοκράτορας επιβεβαιώνει το οικόσημό τους και απένειμε τον τίτλο του βαρόνου της Ουγγαρίας στους Γεώργιο και Ιωάννη Σίνα.

Το 1803 οι εμπορικές δραστηριότητες μεταβιβάζονται από τον πατέρα Σίμων Σίνα στον γιο του, τον Γεώργιο Σίνα τον νεότερο, ο οποίος γεννήθηκε το 1783.

Ο Γεώργιος Σίνας συνεχίζει τις δραστηριότητες του πατέρα του, τις οποίες επεκτείνει, γνωρίζοντας την απόλυτη αναγνώριση και σεβασμό όχι μόνο στην Αυστρία, αλλά σε ολόκληρη την Ευρώπη. Ιδρύει με τον πατέρα του την Εθνική Τράπεζα της Αυστρίας, διευθυντής της οποίας γίνεται ο Γεώργιος.

Ιδρύουν ασφαλιστικές εταιρείες και ταμιευτήρια. Βοηθούν σημαντικά στην ίδρυση του Πανεπιστημίου της Βιέννης, χαρίζοντάς του μεγάλες εκτάσεις γης. Οι μεγαλέμποροι της Αυστρίας σε αναγνώριση του έργου του, εκλέγουν το Γεώργιο Σίνα ισόβιο πρόεδρό τους.

Συμβάλλει οικονομικά στην δημιουργία του σιδηροδρομικού δικτύου στο Νότιο τμήμα της Αυστροουγγαρίας και χρηματοδοτεί την κατασκευή της Γέφυρας των Αλυσίδων, την γνωστή σε όλους πέτρινη γέφυρα, που ένωνε τη Βούδα με την Πέστη.

Οι σχέσεις του όμως με την Ελλάδα κάθε άλλο παρά ατονούν .

Το 1834 διορίζεται επίσημος αντιπρόσωπός της Ελλάδας στην Αυστριακή Αυλή. Ο ίδιος βοηθά οικονομικά την Ελλάδα , επιχορηγώντας την κατασκευή αρκετών κοινωφελών έργων .

Το σημαντικότερο όλων αποτελεί η θεμελίωση το 1842 στο Λόφο των Μουσών του Αστεροσκοπείου Αθηνών , του αρχαιότερου ερευνητικού ιδρύματος της χώρας μας και των Βαλκανίων.

Τον Γεώργιο Σίνα τον διαδέχεται στις επιχειρήσεις του ο γιός του Σίμων Σίνας ο νεότερος, γεννηθείς το 1810.

Ο Σίμων Σίνας διακρινόταν για την καλή του ανατροφή και για την μόρφωσή του . Σπούδασε Φιλοσοφία, Ιστορία και Οικονομικά, ενώ γνώριζε να ομιλεί, εκτός από τα Ελληνικά, Ουγγρικά και Γερμανικά . Χειριζόταν επίσης άψογα τον λόγο στην αγγλική και γαλλική γλώσσα. ΄Eτρεφε ιδιαίτερη συμπάθεια για την Ουγγαρία .

Ενίσχυσε με τεράστια ποσά «που θα ζήλευαν και οι Ούγγροι αριστοκράτες» την ανέγερση του Εθνικού Θεάτρου, της Βασιλικής του Αγ. Στεφάνου και της Ακαδημίας Εικαστικών Τεχνών.

Υπήρξε ο μεγαλύτερος χορηγός του μεγάρου της Ουγγρικής Ακαδημίας Επιστημών, η οποία σε αναγνώριση της προσφοράς του στον Ουγγρικό πολιτισμό το 1858 τον εκλέγει μέλος του ∆.Σ. της Ακαδημίας.

Παράλληλα όμως βοηθά και την αγαπημένη του πατρίδα ,την Ελλάδα.

Με δικές του εξ’ ολοκλήρου δαπάνες ολοκληρώνεται η ανέγερση του Αστεροσκοπείου Αθηνών και μαζί με την σύζυγό του Ιφιγένεια βοηθά στην αποπεράτωση του Μητροπολιτικού Ναού της Αθήνας.

Ανεγείρει την Ακαδημία Αθηνών, που ονομάστηκε Σιναία κι ενισχύει με μεγάλα ποσά τη Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία, ενώ βοηθά παράλληλα πλήθος νέων να σπουδάσουν στην Ευρώπη.

∆ιατελεί πρεσβευτής της Ελλάδας στη Βιέννη και τιμάται από τον Βασιλέα των Ελλήνων Όθωνα με τον Σταυρό των Ανώτερων Ταξιαρχών.

Πέθανε το 1876.

ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΠΑΠΑΖΟΓΛΟΥ

Από το Σκαμνέλι Ζαγορίου του Νομού των Ιωαννίνων καταγόταν η Αγγελική σύζυγος Αλέξη Παπάζογλου, η οποία διακρινόταν για την ιδιαίτερη ευσέβειά της και την έντονη φιλανθρωπική της δράση.

Άκληρη η ίδια , αφιέρωσε όχι μόνο την περιουσία της, αλλά και την ίδια της τη ζωή σε έναν συνεχή αγώνα φιλανθρωπίας .

Κεντρικός άξονας ήταν η αγάπη για τον πονεμένο και τον αδικημένο της ζωής, δίνοντας παράλληλα έμφαση σε θέματα εκπαίδευσης και επαγγελματικής αποκατάστασης απόρων νεανίδων.

Έτσι μετά τον θάνατο του συζύγου της, φροντίζει γα την υλοποίηση μιας σειράς από κοινωφελή έργα όπως κατασκευή δρόμων , γεφυριών και πηγαδιών τόσο στην ιδιαίτερη πατρίδα της , το Ζαγόρι, όσο και στην πόλη των Ιωαννίνων.

Συντηρεί σχολεία και ανακαινίζει την Εκκλησία της Αγίας Αικατερίνης, που βρίσκεται στα Ιωάννινα , την δικαιοδοσία της οποίας δίδει στο Όρος Σινά .

∆ωρίζει το σπίτι της για την δημιουργία Υφαντικής Σχολής για τα άπορα κορίτσια και ορίζει δώδεκα κορίτσια να τρέφονται, να ντύνονται και να διδάσκονται για μία τριετία , εφόσον είναι απόφοιτες του δημοτικού σχολείου.

Με την διαθήκη της ορίζει να δοθούν χρήματα και μερίσματα από μετοχές που κατείχε για εκκλησίες και μοναστήρια , για την κατασκευή και τη συντήρηση δρόμων και την αγορά βιβλίων για τον εμπλουτισμό της βιβλιοθήκης του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Ακόμη ορίζει να δίνονται σε ετήσια βάση χρήματα στο νοσοκομείο Χατζηκώνστα «εις συντήρησιν αρρώστων εξ οξέων ή χρονίων νοσημάτων πασχόντων εξ οιουδήποτε μέρους της Ηπείρου καταγομένων» και όποιο ποσό θα περισσεύει να δίνεται στους άπορους της πόλης των Ιωαννίνων , οι οποίοι είναι ανίκανοι για εργασία.

Πέθανε το 1891 στα Ιωάννινα και θάφτηκε στον προαύλιο χώρο μπροστά στην Εκκλησία της Αγίας Αικατερίνης όπου είχε ενταφιαστεί και ο σύζυγός της.

ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΑΡΣΑΚΗΣ

Γεννήθηκε στην Χοταχόβα Κορυτσάς της Βορείου Ηπείρου το 1792 . Ήταν γιος του Κυριάκου Αρσάκη , ο οποίος ήταν ξάδερφος με τους αδελφούς Τοσίτσα. Σε ηλικία 12 ετών στέλνεται από τον πατέρα του για σπουδές στο Βουκουρέστι δίπλα στον θείο του Γεώργιο, ο οποίος δραστηριοποιείται με το εμπόριο, για να συνεχίσει τις σπουδές του αργότερα στη Βιέννη, όπου διδάσκεται τα Ελληνικά γράμματα (ο ίδιος ήταν βλαχόφωνος) από τον δάσκαλο του γένους Νεόφυτο ∆ούκα . Στη συνέχεια σπουδάζει Ιατρική στη Σχολή της Χάλλης στη Σαξονία και το 1813 ανακηρύσσεται χειρουργός και διδάκτορας της Ιατρικής.

Η αγάπη του για την σκλαβωμένη από τους Τούρκους πατρίδα του είναι τέτοια, που σε ηλικία 19 μόλις ετών γράφει βουκολικό ειδύλλιο σε δωρική διάλεκτο «κατ΄ απομίμηση του Θεοκρίτου» , προσπαθώντας να πείσει τον γνωστό στρατηλάτη της εποχής Μέγα Ναπολέοντα να βοηθήσει στην απελευθέρωση των Ελλήνων . Ασκεί το επάγγελμα του Ιατρού και γνωρίζει καθολική αποδοχή από τον επιστημονικό κόσμο της Ευρώπης, με την διατριβή του «Περί του εγκεφάλου και του νωτιαίου μυελού των ιχθύων». Η διατριβή αυτή θεωρήθηκε ότι προάγει την συγκριτική ανατομία και μεταφράσθηκε σε πολλές ευρωπαϊκές γλώσσες .

Το 1814 εγκαθίσταται στο Βουκουρέστι έχοντας στο ενεργητικό του σημαντικό συγγραφικό έργο ως επιστήμονας Παράλληλα , απολαμβάνοντας την αποδοχή του κόσμου, ασχολείται με την πολιτική. Το 1822 εισέρχεται στη διπλωματική υπηρεσία του ηγεμόνα της Βλαχίας, ενώ την περίοδο 1836-1839 διατελεί γραμματέας επικρατείας του ηγεμόνα της Βλαχίας Αλέξανδρου Γκίκα. Το 1857 εκλέγεται βουλευτής για πρώτη φορά και χρηματίζει μέλος τετραμελούς επιτροπής, η οποία ως έργο έχει την ένωση της Βλαχίας & Μολδαβίας, οι οποίες στη συνέχεια θα αποτελέσουν την Ρουμανία. Αξιοσημείωτο είναι ότι η σχετική πράξη για την δημιουργία της σημερινής Ρουμανίας φέρει και την υπογραφή του ως “Apostolo Arsaki”. Το 1860 διορίζεται Υπουργός Εξωτερικών της Ρουμανίας και 1862 εκτελεί χρέη Πρωθυπουργού της Ρουμανίας για βραχύ χρονικό διάστημα, αντικαθιστώντας τον δολοφονημένο πρωθυπουργό Μπάρμπο Καρατζίου. Η ευεργετική του δράση έχει ξεκινήσει όμως μια δεκαετία πριν. Ένθερμος υποστηρικτής των δικαιωμάτων των γυναικών και της συμμετοχής τους στα δημόσια, σε μια εποχή που οι δυσκολίες της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας στην Αθήνα είναι τέτοιες που αδυνατούν στην εύρεση χρημάτων για την ανέγερση των κτιρίων της, ο Απόστολος Αρσάκης κάθε άλλο παρά αδρανής μένει. Το 1850 πραγματοποιεί την πρώτη του δωρεά στην Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία και η αρχή των Αρσακείων Σχολείων είναι γεγονός. Με δικές του δαπάνες συμβάλλει στην αποπεράτωση του Μεγάρου της οδού Πανεπιστημίου της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας, το οποίο φέρει το όνομα του και αργότερα το 1866 και το 1871 διαθέτει ιδιαίτερα μεγάλα ποσά για την απρόσκοπτη λειτουργία και συντήρησή του. Παράλληλα δωρίζει σημαντικά ποσά για την ανέγερση σχολείων και εκκλησιών στην ιδιαίτερη πατρίδα του . Πεθαίνει σε ηλικία 82 ετών το 1874 στο Βουκουρέστι.

ΧΡΗΣΤΑΚΗΣ ΖΩΓΡΑΦΟΣ

Ο Χρηστάκης Ζωγράφος γεννήθηκε το 1820 στο Κοστεράτι της Βορείου Ηπείρου. Ιδιαίτερα ευφυής, εργαζόταν ως τραπεζίτης στο Παρίσι και στην Κωνσταντινούπολη. Η αγάπη για την υπόδουλη πατρίδα του ήταν τέτοια που, διαθέτοντας μεγάλα χρηματικά, ποσά προσπάθησε να στηρίξει την ελληνική παιδεία , διαβλέποντας κι αυτός όπως και τόσοι άλλοι την μόρφωση ως το όχημα εκείνο που θα βοηθούσε τους Έλληνες να αποτινάξουν από την πλάτη τους τον Τουρκικό Ζυγό.

Για τον λόγο αυτό ιδρύει σχολεία αρένων και θηλέων στο Κοστεράτι και στο Αργυρόκαστρο της Βορείου Ηπείρου και αναλαμβάνει σε συνεχή βάση όλα τα έξοδα διατροφής και ενδυμασίας εξήντα επιμελών υποτρόφων σπουδαστών και σπουδαστριών , τέκνα άπορων οικογενειών. Προσέφερε επίσης χρηματικά ποσά σε κάθε τομέα των γραμμάτων και των επιστημών. Στην Κωνσταντινούπολη μάλιστα διαθέτει σημαντικότατο χρηματικό ποσό για την ανέγερση Λυκείου , το οποίο παίρνει το όνομά του. Πέθανε το 1896.

ΕΛΙΣΑΒΕΤ ΚΑΣΤΡΙΣΟΓΙΑ

Η λισάβετ Καστρισόγια , σύζυγος του Γεωργίου Καστρίτσιου, γεννήθηκε το 1800 στα Ιωάννινα. Ο σύζυγός της υπήρξε μεγαλοκτηματίας της Βλαχιάς από την Θεσσαλονίκη, ενώ η ίδια με τις δωρεές της συνέβαλε ουσιαστικά στην προώθηση των ελληνικών γραμμάτων στα δύσκολα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Πιο συγκεκριμένα, μετά τον θάνατο του συζύγου της , μοιράζει την μεγάλη της περιουσία της σε τρία τμήματα . Το μισό το παραχωρεί στην Ρουμανία , όπου ενισχύονται οικονομικά τα Νοσοκομεία Βουκουρεστίου και Πλοεστίου, ενώ σημαντικά ποσά διατίθενται επίσης για την επαγγελματική και οικογενειακή αποκατάσταση απόρων νέων και νεανίδων

Το άλλο μισό της περιουσίας της μοιράζεται ισόποσα στην Θεσσαλονίκη και στα Ιωάννινα , όπου χτίζονται σχολεία , όπως το Ελισαβέτειο ∆ημοτικό Σχολείο Ιωαννίνων και ενισχύονται οικονομικά η λειτουργία διαφόρων Νοσοκομείων.

. . . εξέχουσες μορφές της Ηπειρωτικής Γης και του Ευεργετισμού στην Χώρα μας υπήρξαν οι αδελφοί Ζωσιμάδες.

. . . δυστυχώς οι πληροφορίες για την ζωή τους είναι ελάχιστες.

. . . ευτυχώς για τον απλό Έλληνα πολίτη και για το Έθνος μας οι Ευεργεσίες τους πολλές και γνωστές.

. . . τα όποια στοιχεία αναγράφονται στο παρόν έντυπο για τον βίο τους και όχι μόνο , προέρχονται από τον διαδικτυακό τόπο της Ζωσιμαίας Σχολής Ιωαννίνων και τις αναφορές που συναντώνται εκεί από το βραβευμένο από την Ακαδημία Αθηνών βιβλίο του Στεφάνου Ν. Μπέττη με τίτλο: «ΟΙ ΖΩΣΙΜΑ∆ΕΣ ΚΑΙ Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥΣ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ» (εκδόσεις Ζωσιμαίας ∆ημόσιας Κεντρικής Βιβλιοθήκης –Ιωάννινα 1990)

. . . οι αδελφοί Ζωσιμάδες , με αφορμή τα λιγοστά στοιχεία για τον βίο της πολυμελούς οικογένειάς τους από τη μια και η πλούσια ευεργετική τους δράση από την άλλη , σε συνδυασμό με την τμηματική παράθεση εδαφίων από την διαθήκη του τελευταίου στη ζωή των αδελφών Ζωσιμάδων Νικολάου , επιλέχθηκαν να κλείσουν το τέλος της παρουσίασης των Ηπειρωτών Ευεργετών του 19ου κυρίως αι., ως μια γλυκιά ευωδία ιδιαίτερων ανθέων που τόσο πλουσιοπάροχα ευδοκίμησαν στην Πατρίδα μας , την Ελλάδα.

Αδελφοί ΖΩΣΙΜΑ∆ΕΣ

Γιος του Ιωάννη Ζωσιμά ο Παναγιώτης Ζωσιμάς , έμπορος από το Γραμμένο της περιοχής Κουρέντων των Ιωαννίνων και κάτοικος Ιωαννίνων, αφού έρχεται σε γάμου κοινωνία με την Μαργαρίτα το γένος Μιχ. Τσουκαλά, άρχοντα της πόλης, αποκτά εννέα παιδιά . Την Αλεξάνδρα , τον Ιωάννη , τον Αναστάσιο, την Ζωϊτσα , τον Θεοδόσιο, τον Νικόλαο, τον Ζώη, τον Μιχαήλ και την Αγγελική.

Οι θυγατέρες ακολουθούν, ως πρέπον για την εποχή εκείνη, τον έγγαμο βίο , ενώ τα αγόρια αφού μαθητεύουν στην Μπαλαναία Σχολή και λαμβάνουν τις στοιχειώδεις γνώσεις, επιδίδονται εν συνεχεία από νεαρή ηλικία κατά βούληση του πατρός τους στο εμπόριο, τομέα όπου ο ίδιος διέπρεπε. Η αγάπη μάλιστα για τα τέκνα του και η προσπάθειά του να τα γαλουχήσει από την νηπιακή τους ηλικία με χριστιανικές και ηθικές αρχές τον έκανε να μεταφέρει το κέντρο των εμπορικών του επιχειρήσεων από το Βουκουρέστι στα Ιωάννινα.

Σε νεαρή ηλικία οι αδελφοί Ζωσιμάδες ξενιτεύονται ως έμποροι. Οι μεν Θεοδόσιος, Νικόλαος και Μιχαήλ στο Λιβόρνο της Ιταλίας , οι δε Ιωάννης , Αναστάσιος και Ζώης στην Νίζνα της Ρωσίας, γνωστό εμπορικό κέντρο ευρωπαϊκών και aσιατικών προϊόντων .

∆υστυχώς γι’ αυτούς σε νεαρότατη ηλικία , μόλις 19 ετών, πεθαίνει ο μεγάλος τους αδερφός Ιωάννης.

Όλα τα αδέλφια επιδίδονται με ιδιαίτερη επιτυχία στο εμπόριο, εφαρμόζοντας ως πολιτική των δραστηριοτήτων τους την εμπορία ειδών και πώλησής τους όχι στον τόπο όπου παράγονται, αλλά σε τόπους ιδιαίτερα μακρινούς, όπου η αξία των εμπορευμάτων ήταν πολλαπλώς ανώτερη . Έτσι τα προϊόντα της Ασίας και ιδιαίτερα τα μεταξωτά τα πουλούσαν στην ανεπτυγμένη Ευρώπη και αντίστροφα τα προϊόντα της ∆ύσης και της Ρωσίας στα ενδότερα της Ασιατικής Ηπείρου.

Με αυτήν την πρακτική , την εξόχως πρωτοποριακή για τα χρόνια εκείνα και επιδεικνύοντας στοιχεία απεριόριστης σύμπνοιας, αγάπης και εμπιστοσύνης μεταξύ τους, κατόρθωσαν να αποκτήσουν τεράστια περιουσία.

Παράλληλα η αγάπη για τον συνάνθρωπό τους και η φλόγα για να προσφέρουν στο Έθνος , αρχές που με μεράκι τους μετέδωσαν οι γονείς τους, ωθούν τους Ζωσιμάδες σε άπειρες αγαθοεργίες.

Το 1796 ο εξοχότερος των αδελφών Ζώης συγχρηματοδοτεί με τους συμπατριώτες του εμπόρους Στεφανή Μπούμπα και Γεώργιο Γοργόλη τα έξοδα για την έκδοση Γραμματικής της Ρωσικής διαλέκτου από την «αυτοκρατορική τυπογραφία της Ουνιβερσιτάς».

Ο ίδιος, αποφεύγοντας κάθε επίδειξη πλούτου και δύναμης καθώς και οποιαδήποτε περιττή δαπάνη , διαμένει σε μία πτέρυγα του εκεί Γραικικού Μετοχίου της μονής των Ιβήρων και μάλιστα σ' εκείνη που δεν έβλεπε προς το μεγάλο δρόμο . Στην άλλη πτέρυγα έμενε ο γνωστός από το χωριό Γραμμένο επίσης, Ζώης Καπλάνης (ευεργέτης κι αυτός). Μετά το θάνατο του Καπλάνη το 1806, ο Ζώης Ζωσιμάς κρατά και την δεύτερη πτέρυγα ζώντας ο ίδιος ασκητικά και «εν μοναξία», ως μοναχός μέσα στον κόσμο.

Εκεί συλλάμβανε και υλοποιούσε τα πατριωτικά και φιλάνθρωπα σχέδιά του, με τη συγκατάθεση πάντοτε και πρόθυμη συνδρομή όλων των άλλων αδελφών.

Κατάρτιζε μάλιστα συλλογές πολυτίμων πραγμάτων, με σκοπό να τις αφιερώσει στη πατρίδα μόλις τούτη ελευθερωθεί . Αλληλογραφούσε με διάφορους λόγιους της Ευρώπης και δεχόταν τις επισκέψεις εξεχόντων προσωπικοτήτων της εποχής , μεταξύ αυτών και του Ιωάννη Καποδίστρια.

Με πρωτοβουλία μάλιστα του Ζώη Ζωσιμά η αδελφότητα των Ζωσιμάδων συνέστησε «Ταμείον Αρχαιολογικόν» με σκοπό «όσα ήθελεεν μπορέσει να συνάξη λείψανα της Αρχαιότητος» .

Ανυπολόγιστης αξίας συλλογή με αρχαία ελληνικά και ρωμαϊκά νομίσματα και μετάλλια δωρίζεται στο Ελληνικό Κράτος , αποτελώντας τον κυρίως κορμό για την ίδρυση του Νομισματικού Μουσείου της Αθήνας.

Το 1793 πεθαίνει νέος κι αδιάθετος ο καλός και ιδιαίτερα αγαπητός τους αδελφός Θεοδόσιος .

Ο θάνατος του Θεοδοσίου Ζωσιμά υπήρξε καταλυτικός σταθμός για τη ζωή των υπολοίπων, γιατί μετά τον θάνατό του αποφασίζουν ομόθυμα όλοι τους, ακολουθώντας τις προτροπές και το παράδειγμα του, να μείνουν στο εξής άγαμοι, αφιερώνοντας τις δυνάμεις και την τεράστια περιουσία τους «εις φωτισμόν και παρηγορίαν» της θλιβόμενης πατρίδας. ∆ίνουν «αμοιβαίον λόγον» να περάσουν όλη τους τη ζωή «εν μοναξία να μην εξοδεύουν δια τον εαυτόν των ει μη το απαραίτητον και να Θυσιάσουν όλην των την περιουσίαν - συγκροτουμένην τότε από κάμποσα εκατομμύρια ρουβλίων - εις την συνδρομήν μεν και φωτισμόν των ομογενών των, ευεργεσίαν δε εις τα φιλοξενήσαντα αυτούς μέρη...», νυμφευόμενοι τρόπον τινά την Πατρίδα .

Μετά τον θάνατο του Μιχαήλ σε ηλικία 47 ετών στο Λιβόρνο όπου χρημάτισε και πρόξενος της Ιονίας Πολιτείας , μένουν στη ζωή οι αδελφοί Νικόλαος, Αναστάσιος και Ζώης, κάτοικοι όλοι Ρωσίας οι οποίοι συνεχίζουν με την ίδιο ζήλο το πολύτιμο εθνωφελές έργο τους , ενισχύοντας τη λειτουργία Σχολείων.

Εκδίδουν και μοιράζουν δωρεάν ελληνικά βιβλία, των οποίων οι εκδόσεις μαζί με εκείνες της ελληνικής βιβλιοθήκης του Κοραή χρηματοδοτημένες κι αυτές από τους ίδιους, θα φτάσουν συνολικά τις εξήντα.

Ανεγείρουν και επισκευάζουν ναούς και επιχορηγούν πνευματικά και φιλανθρωπικά ιδρύματα.

Το 1819 πεθαίνει στη Νίζνα και ο Αναστάσιος .

Το 1820 η αδελφότητα Ζωσιμάδων χτίζει στην Νίζνα , στην μνήμη του αδελφού τους Ιωάννη, Ιερό Ναό στο όνομα του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου.

Κατά τη διάρκεια της Επανάστασης μυούνται στην Φιλική Εταιρεία και στηρίζουν οικονομικά τον αγώνα, τόσο στην Μολδοβλαχία όσο και στον ελληνικό χώρο. Το 1827 πεθαίνει στη Μόσχα και ο Ζώης Ζωσιμάς , γνωστότερος στους Φιλικούς με το ψευδώνυμο «Πατήρ».

Μετά και τον θάνατο του Ζώη , απομένει μόνος ο Νικόλαος, που βρίσκεται την εποχή αυτή στη Μόσχα.

Απ' εδώ και για την υπόλοιπη ζωή του κατευθύνει το πλήθος των ευεργεσιών προς τη γενέτειρά του κυρίως πατρίδα , τα Ιωάννινα .

Ιδρύει τη Ζωσιμαία Σχολή και το φερώνυμο Γηροκομείο.

Ανοικοδομεί και διακοσμεί λαμπρά τις καταστραμμένες εκκλησίες και ελεεί πλουσιοπάροχα φτωχούς και αρρώστους.

Το 1842 πεθαίνει και ο τελευταίος Ζωσιμάς στη Νίζνα, σε ηλικία 83 χρονών περίπου, μετά από μακρά και επώδυνη αρρώστια.

Η προσφορά τους στο Γένος και στα Γράμματα με μία λέξη : α ν υ π ο λ ό γ ι σ τ η!

Ενδεικτικό στοιχείο μετά τον θάνατο και του τελευταίου Ζωσιμά, του Νικολάου, αποτελεί το βασιλικό διάταγμα, το οποίο όριζε τα εξής:

« Όθων ελέω Θεού Βασιλεύς της Ελλάδος. Επειδή εξέλιπεν ο τελευταίος της Ζωσιμαίας Αδελφότητος Νικόλαος Ζωσιμάς ∆ιατάσσομεν

Χάριν των μεγάλων χρηματικών ουσιών τε και προσπαθειών τας οποίας κατέβαλεν η Αδελφότης αύτη υπέρ του φωτισμού και της Αναγεννήσεως της Ελλάδος τριών ημερών πένθος δια τους καθηγητάς και τους μαθητάς των Γυμνασίων και λοιπών σχολείων του Κράτους. Το πένθος θέλει αρχίσει εις την πρωτεύουσαν από την Πέμπτην του τρέχοντος μηνός και εις τας επαρχίας άμα κοινοποιηθή το παρόν διάταγμα.

Ο επί των εκκλησιαστικών κ.λ.π. Γραμματεύς της Επικρατείας επιφορτίζεται την εκτέλεσιν του παρόντος διατάγματος. Εν Αθήναις τή 4/16 Απριλίου 1842 »

Αποσπάσματα από την διαθήκη του Νικολάου Ζωσιμά ( συντάχτηκε στις 18 Μαρτίου 1841 )

Στο όνομα Της Αγίας και Ομοουσίου και αδιαιρέτου Τριάδος , Του Πατρός και Του Υιού και Του Αγίου Πνεύματος, Αμήν.

… έχοντας με θεϊκή ευσπλαχνία, σώο το νου και υγιή τη σκέψη μου, όλες τις αισθήσεις μου, επειδή φοβάμαι το άδηλο και απρόοπτο του θανάτου, αποφάσισα, με δική μου θέληση και ελεύθερη γνώμη, με την παρούσα διαθήκη μου, να τακτοποιήσω όλη την κοινή, με τους μακαρίτες αδελφούς μου, και αμέριστη περιουσία, που μας χάρισε σε τούτο το μάταιο βίο, η άπειρη ευσπλαχνία του Παναγάθου Θεού, με τους προσωπικούς μας μόχθους και ιδρώτα. Αυτής της περιουσίας έμεινα εγώ μόνος, νόμιμος και τέλειος κληρονόμος επιθυμώ δε απλά να την ονομάζω δική μας.

… δίνω την οφειλόμενη συγχώρεση προς όλους μαζί τους αδελφούς μου χριστιανούς και προς εκείνους οι οποίοι με λόγια ή με έργα με αδίκησαν, ή με πίκραναν, παρακαλώντας αυτούς με όλη μου την ψυχή και την καρδιά, να συγχωρήσουν και εμένα τον αμαρτωλό, γιατί ως άνθρωπος, είτε με έργα είτε με λόγια αμάρτησα ως προς αυτούς. Επομένως με βάση το δικαίωμα του τέλειου, νομίμου και μοναδικού κληρονόμου όλης της κοινής και αμέριστης περιουσίας μας που απόκτησα μαζί με τους μακαρίτες Αδελφούς μου:

... παραλαμβάνοντες, οι παραπάνω αναγραφόμενοι κύριοι Γενικοί Επίτροποί μου, τα γραμμάτια (που ήταν του Αυτοκρατορικού Ορφανοτροφείου της Μόσχας) έχουν όλη την πληρεξουσιότητα από μένα, με βάση την παρούσα διαθήκη μου, να παίρνουν απ’ αυτά τα γραμμάτια τον τόκο από το Αυτοκρατορικό Ορφανοτροφείο της Μόσχας και να τον

στέλνουν στην πατρίδα μου τα Ιωάννινα, για να ενεργοποιηθούν και να λειτουργήσουν τα καταστήματα τα οποία ορίζω με την παρούσα διαθήκη.

…αν κάποτε ήθελε συσταθεί στο Βασίλειο της Ελλάδος θησαυροφυλάκιο βάσιμο και τακτικό, όπως στην Ορθόδοξη Αυτοκρατορία της Ρωσίας, τότε παρακαλώ τους κυρίους Επιτρόπους μου, όλα αυτά τα χρηματικά μου κεφάλαια να τα μεταφέρουν στο Ελληνικό Κράτος, καταθέτοντάς τα αιώνια και αναφαίρετα στο όνομα των καταστημάτων τα οποία περιλαμβάνονται σ’ αυτή τη διαθήκη.

…αφήνω εκ μέρους των αδελφών Ζωσιμάδων, για ωφέλεια του ∆ημοσίου Ελληνικού Σχολείου στα Ιωάννινα (Ζωσιμαία Σχολή) δύο γραμμάτια του Αυτοκρατορικού Ορφανοτροφείου της Μόσχας

… αφού οικοδομηθεί το παραπάνω αναφερόμενο Σχολείο, και αφού διορισθούν οι δάσκαλοι που πρέπει, να έχουν το κύρος να παίρνουν κάθε χρόνο, με τακτική επιτροπεία τους τόκους από τα αναφερθέντα

…. από την εκκαθάριση δε των αναφερθέντων τόκων να πληρώνονται οι ετήσιοι μισθοί των δασκάλων, υποδασκάλων και επιστατών, καθώς επίσης του γραμματέα και του βιβλιοθηκαρίου της Σχολής.

… να αγοράζονται, ανάλογα με την ανάγκη, τα αναγκαία για τη μάθηση όργανα, καθώς και τα πιο χρήσιμα βιβλία για χρήση από τους πτωχούς μαθητές. Και τρίτο, εκτός από τα παραπάνω να κατασκευαστεί μια μεταλλική σφραγίδα που να έχει χαραγμένη τη σεβάσμια εικόνα του Αγίου Νικολάου του Θαυματουργού και κυκλικά την επιγραφή «Σφραγίς του εν Ιωαννίνοις ∆ημοσίου Γενικού Ελληνικού Σχολείου».

… η οικοδομή του Σχολείου να γίνει όσο το δυνατόν πιο ευρύχωρη και να έχει όλα τα επί μέρους κτίσματα που είναι αναγκαία, ιδιαίτερα δε την βιβλιοθήκη και το αρχείο αυτού. Σ’ αυτό το Σχολείο επιθυμώ, ανάμεσα στους άλλους δασκάλους να διορισθεί και δάσκαλος ιερωμένος, γνώστης της ελληνικής γλώσσας, να παραδίδει την Ιερά Γραφή και Κατήχηση της Ορθοδόξου Πίστεώς μας σε όλους τους μαθητές. Καλόν είναι να διδάσκονται και άλλες γλώσσες και όσες από τις Επιστήμες και τις Ελεύθερες τέχνες θεωρηθούν από τους Εφόρους πιο αναγκαίες, και αρκούν τα εισοδήματα του Σχολείου.

…όσα χρήματα μείνουν από την εκκαθάριση των ετησίων τόκων, να ξοδευτούν για την διατροφή τόσων υποτρόφων μαθητών για όσους επαρκούν τα χρήματα που περισσεύουν.

…οι υπότροφοι αυτοί μαθητές να κατάγονται από τα Ιωάννινα και τα γύρω χωριά, να είναι οι πιο πτωχοί αλλά ευφυείς και ενάρετοι.

…αφήνω εκ μέρους της Ζωσιμαίας Αδελφότητος, για ωφέλεια του κοινού Νοσοκομείου Ιωαννίνων ένα γραμμάτιο του Αυτοκρατορικού Ορφανοτροφείου της Μόσχας

…αφήνω επίσης εκ μέρους των Αδελφών Ζωσιμαδών για να παντρεύονται είκοσι πέντε (25) πτωχά και ορφανά κορίτσια, τα μεν είκοσι από την πόλη των Ιωαννίνων τα δε πέντε από τα περίχωρα των Ζαγορίων

…αφήνω επίσης εκ μέρους των Αδελφών Ζωσιμαδών για τους πτωχούς των Ιωαννίνων και για γνωστά και ξεπεσμένα σπίτια, ένα γραμμάτιο του Αυτοκρατορικού Ορφανοτροφείου της Μόσχας

…προσφέρω για το φτωχοκομείο που συστάθηκε από μας στα Ιωάννινα για είκοσι ή τριάντα ανθρώπους πτωχούς, γέροντες και γερόντισσες, αδύνατους και σακάτηδες.

…προσφέρω επίσης. για την εξαγορά φυλακισμένων για χρέη, πτωχών και δυστυχισμένων ανθρώπων.

…προσφέρω επίσης εκ μέρους της Ζωσιμαίας Αδελφότητος για την αναγκαία ανακαίνιση και τον στολισμό των δύο εκκλησιών στα Ιωάννινα (αναφέρεται ο Άγιος Νικόλαος ο Θαυματουργός και η Αγία Μαρίνα), που κάηκαν σε καιρό ανωμαλίας.

…προσφέρω επίσης εκ μέρους της Ζωσιμαίας Αδελφότητος στην εδώ Κοινότητα δηλαδή το Γραικικό Μαγιστράτο της Νίζνας ένα γραμμάτιο για να τα χρησιμοποιούν όταν κάνουν διόρθωση της Εκκλησίας, για να μνημονεύονται τα ονόματα των γονέων μου, των αδελφών μου και το δικό μου στην Ιερά Προσκομιδή, για τον φύλακα του Κοιμητηρίου, το νεωκόρο της εκκλησίας και να προικίζονται πτωχά κορίτσια.

…επίσης θέλω οι προαναφερόμενοι κύριοι Επίτροποί μου να τοποθετήσουν στο Αυτοκρατορικό Ορφανοτροφείο της Μόσχας … στο όνομα των πέντε εκκλησιών και εφημερίων στα Ιωάννινα, του Αγίου Αθανασίου της Μητροπόλεως, του Αγίου Νικολάου του Θαυματουργού, της Κοιμήσεως της Υπεραγίας Θεοτόκου, της Αγίας Μαρίνης και της Περιβλέπτου. Ο τόκος από αυτό το ποσό να αποστέλλεται κάθε χρόνο στον Προεστό των Ιωαννίνων και τους επιτρόπους των πέντε αυτών εξωκλησιών και τα μεν μισά να δίδονται για κεριά και λάδι στις εκκλησίες και τα υπόλοιπα αναλογικά στους εφημέριους των εκκλησιών για μνημόσυνο των γονέων μας, της Ζωσιμαίας Αδελφότητος και των συγγενών τους.

…επίσης προσφέρω εκ μέρους της Ζωσιμαίας Αδελφότητος για το Ορφανοτροφείο και το Ελληνικό Σχολείο της Πάτμου

…επίσης αφήνω …για την κηδεία μου, για μνημόσυνά μου μέχρι τους τρεις χρόνους. ..... Όσα μετρητά ήθελαν βρεθεί στο κομοδίνο μου να τα χρησιμοποιήσουν για τον ενταφιασμό μου ...... και να δώσουν σε όλες τις εκκλησίες της Νίζνα και στα δύο μοναστήρια

...... παρακαλώ τους κυρίους Γενικούς Επιτρόπους να ορίσουν να τυπωθούν τα Κυριακοδρόμια του Ευαγγελίου και των Αποστόλων από χίλια διακόσια αντίτυπα και να μοιραστούν δωρεάν στο Γένος σε πόλεις και χωριά

Ιδού με την βοήθεια της Θείας Χάριτος τελείωσα τη διαθήκη μου γραμμένη σύμφωνα με την δική μου γνώμη, θέληση και ευχαρίστηση.

Επίλογος Ο Σύλλογος Ηπειρωτών Κοζάνης «ΑΠΕΙ ΡΩΤΑΝ» δραστηριοποιείται στα πολιτιστικά δρώμενα της ευρύτερης περιοχής της Κοζάνης από το έτος 1986 με πλήθος πολιτιστικών και λοιπών εκδηλώσεων, φροντίζοντας μέσα από το μεράκι και το άδολο ενδιαφέρον των μελών του για την διατήρηση και διάδοση της παράδοσής μας. ∆ιοργανώνει κάθε χρόνο παραδοσιακούς χορούς με γνήσιες Ηπειρώτικες Ορχήστρες, εκδίδει ημερολόγια , συμμετέχει και διοργανώνει διάφορες πολιτιστικές εκδηλώσεις. Ένα από τα σημαντικότερα έργα του Συλλόγου είναι η δημιουργία του Πάρκου των Ηπειρωτών , σε χώρο παραχωρημένο από τον ∆ήμο Κοζάνης πλησίον του ΤΕΙ ∆υτ. Μακεδονίας ,τρία χιλιόμετρα από το κέντρο της πόλης. Στον εν λόγω χώρο , όπου μεταξύ των άλλων υπάρχει μικρή εκκλησία η οποία ανεγέρθηκε και αγιογραφήθηκε με δαπάνες των μελών και φίλων του Συλλόγου μας, εκτελούνται διάφορες εκδηλώσεις την Αποκριά , στην εορτή του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού και σε άλλες χρονικές στιγμές με την συμμετοχή πλήθους κόσμου. Το ∆ιοικητικό Συμβούλιο του Συλλόγου είναι εννεαμελές , εκλέγεται κάθε δύο χρόνια και αποτελείται από τους : -Τσιάντα Κωνσταντίνο, Πρόεδρο -Ρέντζιο Φώτιο , Α΄ Αντιπρόεδρο -Παπαδημητρίου Πέρυ , Β΄ Αντιπρόεδρο -Αηδόνη Σταύρο, Γενικό Γραμματέα -Μαλάμη ∆ημήτριο , Ειδικό Γραμματέα -Λάππα Μάκη , Ταμία -Γεωργίου Σταύρο , Έφορο Χορευτικών Τμημάτων -Μάλλιο Ζαχαρία , Έφορο Πολιτισμού και -Μαγκάκη Λεωνίδα, Έφορο Υλικού.

Η συλλογή και επιμέλεια για την παρούσα έκδοση ανήκει στον ειδικό γραμματέα του Συλλόγου Μαλάμη ∆ημήτριο και ως πληροφοριακό υλικό για την συγκέντρωση των στοιχείων αποτέλεσαν οι παρακάτω πηγές :

- «ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΑ ΚΛΗΡΟ∆ΟΤΗΜΑΤΑ» του Φιλόλογου Σπ. Εργολάβου –Εκδόσεις ΄Ηπειρος – Ιωάννινα 1998 - « Η ΕΛΛΑ∆Α ΤΩΝ ΕΥΕΡΓΕΤΩΝ – ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΕΥΕΡΓΕΤΕΣ ΤΟΥ 19ου ΑΙΩΝΑ» έκδοση της οικονομικής

εφημερίδας « ΗΜΕΡΗΣΙΑ»-Αθήνα 2007 - «ΗΠΕΙΡΟΣ-400 Χρόνια Ελληνικής Ιστορίας και Πολιτισμού» των εκδόσεων «Εκδοτική Αθηνών

Α.Ε.-Αθήνα 1997» -

Σημαντικές πηγές ενημέρωσης και πληροφόρησης αποτέλεσαν επίσης οι διαδικτυακοί τόποι : ΖΩΣΙΜΑΙΑ ΣΧΟΛΗ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ (www. Zosimaia.gr ) ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ∆ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ (www.uoa.gr) ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ (www.culture.gr) ΠΡΕΣΒΕΙΑ ΟΥΓΓΑΡΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ∆Α (www.mfo.gov.hu) ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΗΠΕΙΡΩΤΩΝ ΚΑΪΡΟΥ (www.panipirotikos-kairou.org) ΓΙΑΝΝΕΝΑ, Η ΠΟΛΗ ΤΩΝ ΕΥΕΡΓΕΤΩΝ (www.e-gianneα.gr) ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ (www.ntua.gr) ΒΙΚΙΠΑΙ∆ΕΙΑ (www.wikipedia.org) ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ (www.lykeio5ioanninon.triprd.gr) Το φωτογραφικό υλικό προέρχεται από τους ανωτέρω διαδικτυακούς τόπους και από το προσωπικό αρχείο του επιμελούντος την έκδοση.