Ι. Β. ΣΤΑΛΙΝ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΜΑΡΞΙΣΜΟ ΣΤΗ ΓΛΩΣΣΟΛΟΓΙΑ

Γεκνζηεύηεθε γηα πξώηε θνξά ζην πεξηνδηθό «ΜΠΟΛΔΒΙΚ», αξ. 12, 1950, ζηηο 29

Ινύλε 1950. (Αλαδεκνζηεύεηαη από ην πεξηνδηθό «Νένο Κόζκνο», ηεύρνο αξ. 7, Ινύιεο

1950)

***

ΜΙΑ ΟΜΑΓΑ ΝΔΑΡΩΝ ζπληξόθσλ απεπζύλζεθαλ ζε κέλα κε ηελ πξόηαζε λα εθθξάζσ ηε

γλώκε κνπ ζηνλ Σ ύπν πάλσ ζηα δεηήκαηα ηεο γισζζνινγίαο, ηδηαίηεξα ζην κέξνο πνπ

αθνξά ην καξμηζκό ζηε γισζζνινγία. Δγώ δελ είκαη γισζζνιόγνο θαη θπζηθά δελ κπνξώ λα

ηθαλνπνηήζσ νιόηεια ηνπο ζπληξόθνπο. Οζνλ αθνξά ην καξμηζκό ζηε γισζζνινγία, όπσο

θαη ζηηο άιιεο θνηλσληθέο επηζηήκεο, είλαη έλα δήηεκα κε ην νπνίν έρσ άκεζε ζρέζε. Γη'

απηό ζπκθώλεζα λα δώζσ απάληεζε ζε ζεηξά εξσηήζεηο, πνπ έβαιαλ νη ζύληξνθνη απηνί.

ΔΡΩΣΗΗ: Δίλαη ζσζηό, όηη ε γιώζζα είλαη επνηθνδόκεκα πάλσ ζηε βάζε;

ΑΠΑΝΣΗΗ: Ορη, δελ είλαη ζσζηό.

Βάζε είλαη ην νηθνλνκηθό θαζεζηώο ηεο θνηλσλίαο ζε έλα δνζκέλν ζηάδην ηεο αλάπηπμήο

ηεο.

Δπνηθνδόκεκα, είλαη νη πνιηηηθέο, λνκηθέο, ζξεζθεπηηθέο, θαιιηηερληθέο, θηινζνθηθέο

αληηιήςεηο ηεο θνηλσλίαο θαη νη πνιηηηθνί, λνκηθνί θαη άιινη ζεζκνί πνπ αληηζηνηρνύλ ζ'

απηέο.

Κάζε βάζε έρεη ην δηθό ηεο επνηθνδόκεκα, πνπ αληηζηνηρεί ζ' απηήλ. Η βάζε ηνπ

θενπδαξρηθνύ ζπζηήκαηνο έρεη ην δηθό ηεο επνηθνδόκεκα, ηηο δηθέο ηεο πνιηηηθέο, λνκηθέο

θαη άιιεο αληηιήςεηο θαη ηνπο αληίζηνηρνπο κ' απηέο ζεζκνύο, ε θαπηηαιηζηηθή βάζε έρεη ην

δηθό ηεο επνηθνδόκεκα, ε ζνζηαιηζηηθή ην δηθό ηεο. Οηαλ κεηαβάιιεηαη θαη εμαθαλίδεηαη ε

βάζε, ζε ζπλέρεηα κεηαβάιιεηαη θαη εμαθαλίδεηαη ην επνηθνδόκεκά ηεο, όηαλ γελληέηαη λέα

βάζε, ζε ζπλέρεηα γελληέηαη ην αληίζηνηρν κ' απηήλ επνηθνδόκεκα.

Η γιώζζα, απ' ηελ άπνςε απηή, δηαθέξεη ξηδηθά από ην επνηθνδόκεκα. Αο πάξνπκε, π.ρ., ηε

ξσζηθή θνηλσλία, θαη ηε ξσζηθή γιώζζα. ην δηάζηεκα ησλ ηειεπηαίσλ 30 ρξόλσλ, ζηε

Ρσζία εμαθαλίζηεθε ε παιηά, θαπηηαιηζηηθή βάζε θαη αλνηθνδνκήζεθε ε λέα, ζνζηαιηζηηθή

βάζε. Αληίζηνηρα εμαθαλίζηεθε ην επνηθνδόκεκα ηεο θαπηηαιηζηηθήο βάζεο θαη

δεκηνπξγήζεθε λέν επνηθνδόκεκα, πνπ αληηζηνηρεί ζηε ζνζηαιηζηηθή βάζε. πλεπώο,

αληηθαηαζηάζεθαλ νη παιηνί, πνιηηηθνί, λνκηθνί θαη άιινη ζεζκνί κε λένπο, ζνζηαιηζηηθνύο.

Οκσο, παξ' όια απηά, ε ξσζηθή γιώζζα, έκεηλε βαζηθά ηέηνηα πνπ ήηαλε πξηλ απ' ηελ

Ορησβξηαλή αλαηξνπή.

Ση άιιαμε ζηελ πεξίνδν απηή ζηε ξσζηθή γιώζζα;

Αιιαμε σο έλα βαζκό ν ιεθηηθόο πινύηνο ηεο ξσζηθήο γιώζζαο, άιιαμε, κε ηελ έλλνηα όηη

ζπκπιεξώζεθε κε έλα ζεκαληηθό αξηζκό λέσλ ιέμεσλ θαη εθθξάζεσλ, πνπ γελλήζεθαλ ζε

ζύλδεζε καδί κε ηελ εκθάληζε ηεο λέαο ζνζηαιηζηηθήο παξαγσγήο, κε ηελ εκθάληζε ηνπ

λένπ θξάηνπο, ηνπ λένπ ζνζηαιηζηηθνύ πνιηηηζκνύ, ηεο λέαο θνηλσλίαο, ηεο λέαο εζηθήο, θαη,

ηέινο, ζε ζύλδεζε κε ηελ αλάπηπμε ηεο ηερληθήο θαη ηεο επηζηήκεο. Αιιαμε ε έλλνηα κηαο

ζεηξάο ιέμεσλ θαη εθθξάζεσλ, πνπ απόρηεζαλ κηα θαηλνύξηα ζεκαζία, ράζεθαλ απ' ην

ιεμηιόγην έλαο νξηζκέλνο αξηζκόο από ιέμεηο πνπ πάιησζαλ. Οζνλ αθνξά όκσο ην βαζηθό

θεθάιαην ησλ ιέμεσλ θαη ην ζύζηεκα γξακκαηηθήο ηεο ξσζηθήο γιώζζαο, πνπ απνηεινύλ ηε

βάζε ηεο γιώζζαο, όρη κόλν δελ εμαθαλίζηεθαλ θαη δελ αληηθαηαζηάζεθαλ, κεηά ηελ

εμαθάληζε ηεο θαπηηαιηζηηθήο βάζεο, από έλα λέν βαζηθό θεθάιαην ιέμεσλ θαη έλα λέν

ζύζηεκα γξακκαηηθήο ηεο γιώζζαο, κα, αληίζεηα, δηαηεξήζεθαλ ζην αθέξαην θαη έκεηλαλ

ρσξίο θακηά ζνβαξή αιιαγή, δηαηεξήζεθαλ αθξηβώο ζαλ βάζε ηεο ζύγρξνλεο ξσζηθήο

γιώζζαο.

Παξαθάησ: Σν επνηθνδόκεκα μεπεδάεη από ηε βάζε, απηό όκσο δε ζεκαίλεη θαζόινπ όηη

αληαλαθιά κόλν ηε βάζε, όηη είλαη παζεηηθό, νπδέηεξν, όηη είλαη αδηάθνξν γηα ηελ ηύρε ηεο

βάζεο ηνπ, γηα ηελ ηύρε ησλ ηάμεσλ, γηα ην ραξαθηήξα ηνπ ζπζηήκαηνο. Αληίζεηα, κεηά ηελ

εκθάληζή ηνπ, ην επνηθνδόκεκα γίλεηαη ηεξάζηηα ελεξγεηηθή δύλακε, βνεζάεη δξαζηήξηα ηε

βάζε ηνπ λα δηακνξθσζεί θαη λα ζηεξεσζεί, παίξλεη όια ηα κέηξα γηα λα βνεζήζεη ην λέν

θαζεζηώο λα απνηειεηώζεη θαη λα εμαιείςεη ηελ παιηά βάζε θαη ηηο παιηέο ηάμεηο.

Καη δελ κπνξεί λα γίλεη δηαθνξεηηθά. Αθξηβώο γη' απηό δεκηνπξγείηαη ην επνηθνδόκεκα απ'

ηε βάζε, γηα λα ηελ εμππεξεηήζεη, λα ηε βνεζήζεη ελεξγά λα δηακνξθσζεί θαη λα ζηεξεσζεί,

γηα λα παιέςεη δξαζηήξηα γηα ηελ εμάιεηςε ηεο παιηάο βάζεο, πνπ εμαθαλίδεηαη καδί κε ην

παιηό ηεο επνηθνδόκεκα. Αξθεί κόλν ην επνηθνδόκεκα λ' απαξλεζεί απηό ην βνεζεηηθό ηνπ

ξόιν, αξθεί κόλν λα πεξάζεη ην επνηθνδόκεκα απ' ηε ζέζε ηεο δξαζηήξηαο ππεξάζπηζεο ηεο

βάζεο ηνπ, ζηε ζέζε ηεο αδηάθνξεο ζηάζεο απέλαληί ηεο, λα πάξεη ηελ ίδηα ζηάζε απέλαληη

ζ' όιεο ηηο ηάμεηο, γηα λα ράζεη ηελ ηδηόηεηά ηνπ θαη λα πάςεη λα είλαη επνηθνδόκεκα.

Η γιώζζα απ' ηελ άπνςε απηή δηαθέξεη ξηδηθά απ' ην επνηθνδόκεκα. Η γιώζζα δελ

μεπήδεζε απ' απηή ή εθείλε ηε βάζε, απ' ηελ παιηά ή ηελ θαηλνύξηα βάζε, κέζα ζε κηα

δνζκέλε θνηλσλία, αιιά από νιάθεξε ηελ πνξεία ηεο ηζηνξίαο ηεο θνηλσλίαο θαη ηελ ηζηνξία

ησλ βάζεσλ ζην πέξαζκα ησλ αηώλσλ. Γε δεκηνπξγήζεθε από κηα θάπνηα ηάμε, αιιά από

νιάθεξε ηελ θνηλσλία, από όιεο ηηο ηάμεηο ηεο θνηλσλίαο, από ηηο πξνζπάζεηεο εθαηνληάδσλ

γελεώλ. Γεκηνπξγήζεθε γηα λα ηθαλνπνηεί ηηο αλάγθεο όρη κηαο θάπνηαο ηάμεο, αιιά

νιάθεξεο ηεο θνηλσλίαο, όισλ ησλ ηάμεσλ ηεο θνηλσλίαο. Αθξηβώο γη' απηό δεκηνπξγήζεθε,

ζαλ γιώζζα εληαία γηα ηελ θνηλσλία θαη θνηλή γηα όια ηα κέιε ηεο θνηλσλίαο, ζαλ γιώζζα

όινπ ηνπ ιανύ.

Γη' απηό, ν βνεζεηηθόο ξόινο ηεο γιώζζαο, ζαλ κέζν επηθνηλσλίαο ησλ αλζξώπσλ,

ζπλίζηαηαη όρη ζην λα εμππεξεηεί κηα ηάμε ζε βάξνο ησλ άιισλ ηάμεσλ, αιιά ζην λα

εμππεξεηεί εμίζνπ νιάθεξε ηελ θνηλσλία, όιεο ηηο ηάμεηο ηεο θνηλσλίαο. Απηό αθξηβώο

εμεγεί ην γεγνλόο όηη ε γιώζζα κπνξεί λα εμππεξεηεί εμίζνπ ηόζν ην παιηό ζύζηεκα πνπ

πεζαίλεη, όζν θαη ην λέν ζύζηεκα, πνπ αλεβαίλεη, ηόζν ηελ παιηά βάζε, όζν θαη ηε λέα, ηόζν

ηνπο εθκεηαιιεπηέο όζν θαη ηνπο εθκεηαιιεπόκελνπο.

Γελ είλαη γηα θαλέλαλ κπζηηθό ην γεγνλόο, όηη ε ξσζηθή γιώζζα εμππεξέηεζε εμίζνπ θαιά

ην ξσζηθό θαπηηαιηζκό θαη ην ξσζηθό αζηηθό πνιηηηζκό πξηλ ηελ Ορησβξηαλή αλαηξνπή,

όπσο εμππεξεηεί ζήκεξα ην ζνζηαιηζηηθό θαζεζηώο θαη ην ζνζηαιηζηηθό πνιηηηζκό ηεο

ξσζηθήο θνηλσλίαο.

Σν ίδην πξέπεη λα πνύκε γηα ηελ νπθξαληθή, ιεπθνξσζηθή, νπδκπεθηθή, θαδαρηθή, γεσξγηαλή,

αξκέληθε, εζζνληθή, ιεηνληθή, ιηζνπαληθή, κνιδαβηθή, ηαηάξηθε, αδεξκπατηδάληθε,

κπαζθηξηθή, ηνπξθκεληθή θαη ηηο άιιεο γιώζζεο ησλ ζνβηεηηθώλ εζλώλ, πνπ εμίζνπ θαιά

εμππεξεηνύζαλ ην παιηό, αζηηθό θαζεζηώο απηώλ ησλ εζλώλ, όπσο εμππεξεηνύλ ην λέν, ην

ζνζηαιηζηηθό θαζεζηώο.

Καη δελ κπνξεί λα γίλεη δηαθνξεηηθά. Η γιώζζα, γη' απηό ππάξρεη, γη' απηό θαη

δεκηνπξγήζεθε, αθξηβώο γηα λα εμππεξεηεί ηελ θνηλσλία, ζα ζύλνιν, ζαλ όξγαλν

επηθνηλσλίαο ησλ αλζξώπσλ, γηα λα είλαη θνηλή γηα ηα κέιε ηεο θνηλσλίαο θαη εληαία γηα ηελ

θνηλσλία, γηα λα εμππεξεηεί εμίζνπ ηα κέιε ηεο θνηλσλίαο αλεμάξηεηα απ' ηελ ηαμηθή ηνπο

ζέζε. Αξθεί κόλν λα απνκαθξπλζεί ε γιώζζα απ' απηήλ ηελ παιιατθή ζέζε, αξθεί κόλν ε

γιώζζα λα πάξεη ζέζε πξνηίκεζεο θαη ππνζηήξημεο κηαο θάπνηαο θνηλσληθήο νκάδαο ζε

βάξνο ησλ άιισλ θνηλσληθώλ νκάδσλ, γηα λα ράζεη ηελ ηδηόηεηά ηεο, γηα λα πάςεη λα είλαη

κέζν επηθνηλσλίαο ησλ αλζξώπσλ ζηελ θνηλσλία, γηα λα κεηαηξαπεί ζε ηδίσκα κηαο θάπνηαο

θνηλσληθήο νκάδαο, λα μεπέζεη θαη λα απηνθαηαδηθαζηεί ζηελ εμαθάληζε.

Από ηελ άπνςε απηή ε γιώζζα, πνπ δηαθέξεη ξηδηθά απ' ην επνηθνδόκεκα, δε δηαθέξεη

σζηόζν απ' ηα όξγαλα παξαγσγήο, ι.ρ., από ηηο κεραλέο, πνπ είλαη ηόζν αδηάθνξα απέλαληη

ζηηο ηάμεηο όζν θαη ε γιώζζα θαη πνπ κπνξνύλ λα εμππεξεηήζνπλ εμίζνπ θαη ην

θαπηηαιηζηηθό θαζεζηώο θαη ην ζνζηαιηζηηθό.

Παξαθάησ: Σν επνηθνδόκεκα είλαη πξντόλ κηαο επνρήο, ζηε δηάξθεηα ηεο νπνίαο δεη θαη δξα

κηα δνζκέλε νηθνλνκηθή βάζε. Γη' απηό, ην επνηθνδόκεκα δε δεη γηα πνιύ θαηξό, εμαιείθεηαη

θαη εμαθαλίδεηαη καδί κε ηελ εμάιεηςε θαη ηελ εμαθάληζε ηεο δνζκέλεο βάζεο.

Οζν γηα ηε γιώζζα, απηή, απελαληίαο, είλαη πξντόλ νιόθιεξεο ζεηξάο επνρώλ, ζηε δηάξθεηα

ησλ νπνίσλ δηακνξθώλεηαη, πινπηίδεηαη, αλαπηύζζεηαη, εθιεπηύλεηαη. Γη' απηό ε γιώζζα δεη

αζύγθξηηα πεξηζζόηεξν από θάζε βάζε θαη από θάζε επνηθνδόκεκα. Απηό αθξηβώο εμεγεί ην

όηη ε γέλλεζε θαη ε εμαθάληζε όρη κηαο κόλν βάζεο θαη ηνπ επνηθνδνκήκαηόο ηεο, αιιά

αξθεηώλ βάζεσλ θαη ησλ αληίζηνηρσλ επνηθνδνκεκάησλ ηνπο, δελ νδεγνύλ, ζηελ ηζηνξία,

ζηελ εμάιεηςε ηεο δνζκέλεο γιώζζαο, ζηελ εμάιεηςε ηεο δηάξζξσζήο ηεο θαη ζηε γέλλεζε

κηαο λέαο γιώζζαο κε λέν ιεμηιόγην θαη λέν ζύζηεκα γξακκαηηθήο.

Πάλσ από εθαηό ρξόληα πέξαζαλ απ' ην ζάλαην ηνπ Πνύζθηλ. ' απηό ην δηάζηεκα, ζηε

Ρσζία, εμαθαλίζηεθαλ ην θενπδαξρηθό ζύζηεκα, ην θαπηηαιηζηηθό ζύζηεκα θαη γελλήζεθε

έλα ηξίην ζύζηεκα, ην ζνζηαιηζηηθό. πλεπώο, εμαθαλίζηεθαλ δπν βάζεηο κε ηα

επνηθνδνκήκαηά ηνπο θαη γελλήζεθε κηα λέα, ζνζηαιηζηηθή βάζε, κε ην λέν ηεο

επνηθνδόκεκα. Οκσο, αλ πάξνπκε π.ρ., ηε ξσζηθή γιώζζα, ζα δνύκε όηη ζην κεγάιν απηό

ρξνληθό δηάζηεκα δελ έπαζε θακηά ξηδηθή αιιαγή θαη ε ζύγρξνλε ξσζηθή γιώζζα ιίγν

δηαθέξεη ζηε δηάξζξσζή ηεο απ' ηε γιώζζα ηνπ Πνύζθηλ.

Ση άιιαμε ζην δηάζηεκα απηό ζηε ξσζηθή γιώζζα; Σν ιεμηιόγην ηεο ξσζηθήο γιώζζαο

ζπκπιεξώζεθε ζεκαληηθά ζ' απηό ην δηάζηεκα, έλαο κεγάινο αξηζκόο παιησκέλσλ ιέμεσλ

εμαθαλίζηεθαλ απ' ην ιεμηιόγην, άιιαμε ε ζεκαζία ελόο ζεκαληηθνύ αξηζκνύ ιέμεσλ,

θαιπηέξεςε ην ζύζηεκα γξακκαηηθήο. Οζνλ αθνξά ηε δηάξζξσζε ηεο γιώζζαο ηνπ

Πνύζθηλ, κε ηε γξακκαηηθή ηεο θαη ην βαζηθό ηεο θεθάιαην ησλ ιέμεσλ, δηαηεξήζεθε ζηελ

νπζία ηεο, ζα βάζε ηεο ζύγρξνλεο ξσζηθήο γιώζζαο.

Κη απηό είλαη νιόηεια θαηαλνεηό. Καη πξαγκαηηθά, ζε ηη ζα ρξεζίκεπε ε θαηαζηξνθή έπεηηα

από θάζε αλαηξνπή, ηεο ππάξρνπζαο δηάξζξσζεο ηεο γιώζζαο, ηνπ ζπζηήκαηνο

γξακκαηηθήο ηεο θαη ηνπ βαζηθνύ ιεμηινγίνπ ηεο, θαη ε αληηθαηάζηαζή ηνπο κε λέα, όπσο

γίλεηαη ζπλήζσο κε ην επνηθνδόκεκα; ε πνηνλ ζα ρξεζίκεπε, «ην λεξό», «ε γε», «ην

βνπλό», «ην δάζνο», «ην ςάξη», «ν άλζξσπνο», «βαδίδσ», «θάλσ», «παξάγσ»,

«εκπνξεύνκαη» θιπ. λα κε ιέγνληαλ λεξό, γε, βνπλό θιπ., αιιά θάπσο δηαθνξεηηθά; ε

πνηνλ ζα ρξεζίκεπε λα κε γίλνληαη νη αιιαγέο ησλ ιέμεσλ ζηε γιώζζα θαη ε ζύλζεζε ησλ

ιέμεσλ ζε πξνηάζεηο ζύκθσλα κε ηελ ππάξρνπζα γξακκαηηθή, αιιά ζύκθσλα κε κηα άιιε

νιόηεια δηαθνξεηηθή; Πνην είλαη ην όθεινο γηα ηελ επαλάζηαζε από κηα ηέηνηα αλαζηάησζε

ζηε γιώζζα; Γεληθά ε ηζηνξία δελ θάλεη ηίπνηα ην νπζηαζηηθό δίρσο λα ππάξρεη γη' απηό

ηδηαίηεξε αλάγθε. Μπαίλεη ην ξώηεκα: Πνηα ε αλάγθε κηαο ηέηνηαο γισζζηθήο αλαηξνπήο,

εθόζνλ είλαη απνδεηγκέλν, όηη ε ππάξρνπζα γιώζζα, κε ηε δηάξζξσζή ηεο, είλαη βαζηθά

πνιύ θαηάιιειε γηα ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ αλαγθώλ ηνπ λένπ θαζεζηώηνο. Μπνξνύκε θαη

πξέπεη λα εθκεδελίζνπκε, κέζα ζε κεξηθά ρξόληα ην παιηό επνηθνδόκεκα θαη λα ην

αληηθαηαζηήζνπκε κ' έλα θαηλνύξην, γηα λ' αλνίμνπκε ην δξόκν ζηελ αλάπηπμε ησλ

παξαγσγηθώλ δπλάκεσλ ηεο θνηλσλίαο, αιιά πώο είλαη δπλαηό λα θαηαζηξαθεί ε ππάξρνπζα

γιώζζα θαη λα δεκηνπξγεζεί ζηε ζέζε ηεο λέα γιώζζα ζε δηάζηεκα κεξηθώλ ρξόλσλ, ρσξίο

λα γίλεη αλαξρία ζηελ θνηλσληθή δσή, ρσξίο λα απεηιεζεί ε θνηλσλία κε δηάιπζε; Πνηνο

ινηπόλ, εθηόο απ' ηνπο Γνλ Κηρώηεο, κπνξεί λα βάδεη ζηνλ εαπηό ηνπ ηέηνην θαζήθνλ;

Σέινο, ππάξρεη αθόκα κηα ξηδηθή δηαθνξά αλάκεζα ζην επνηθνδόκεκα θαη ηε γιώζζα. Σν

επνηθνδόκεκα δε ζπλδέεηαη άκεζα κε ηελ παξαγσγή, κε ηελ παξαγσγηθή δξαζηεξηόηεηα

ηνπ αλζξώπνπ. πλδέεηαη κε ηελ παξαγσγή κόλν έκκεζα, κέζσ ηεο νηθνλνκίαο, κέζσ ηεο

βάζεο. Γη' απηό, ην επνηθνδόκεκα δελ θαζξεθηίδεη ηηο αιιαγέο ζην επίπεδν αλάπηπμεο ησλ

παξαγσγηθώλ δπλάκεσλ κνλνκηάο θαη απεπζείαο, αιιά ύζηεξα απ' ηηο αιιαγέο ζηε βάζε,

κέζν ηεο δηάζιαζεο ησλ αιιαγώλ ηεο παξαγσγήο κεο ζηηο αιιαγέο ηεο βάζεο. Απηό

ζεκαίλεη, όηη ε ζθαίξα ελέξγεηαο ηνπ επνηθνδνκήκαηνο είλαη ζηελή θαη πεξηνξηζκέλε.

Η γιώζζα, απελαληίαο, είλαη ζπλδεδεκέλε άκεζα κε ηελ παξαγσγηθή δξαζηεξηόηεηα ηνπ

αλζξώπνπ, θαη όρη κόλν κε ηελ παξαγσγηθή δξαζηεξηόηεηά ηνπ, αιιά θαη κε θάζε άιιε

δξαζηεξηόηεηα ηνπ αλζξώπνπ ζε όιεο ηηο ζθαίξεο ηεο δνπιηάο ηνπ, απ' ηελ παξαγσγή σο ηε

βάζε, από ηε βάζε σο ην επνηθνδόκεκα. Γη' απηό ε γιώζζα θαζξεθηίδεη ηηο αιιαγέο ζηελ

παξαγσγή κνλνκηάο θαη απεπζείαο, ρσξίο λα πεξηκέλεη ηηο αιιαγέο ζηε βάζε. Γη' απηό ε

ζθαίξα ελέξγεηαο ηεο γιώζζαο, πνπ αγθαιηάδεη όινπο ηνπο ηνκείο ηεο δξαζηεξηόηεηαο ηνπ

αλζξώπνπ, είλαη πνιύ πην πιαηηά θαη πνιύπιεπξε, από ηε ζθαίξα ελέξγεηαο ηνπ

επνηθνδνκήκαηνο. Κάηη πεξηζζόηεξν, είλαη ζρεδόλ απεξηόξηζηε.

Απηό εμεγεί, πξηλ απ' όια, ην όηη ε γιώζζα, θπξίσο ην ιεμηιόγηό ηεο, βξίζθεηαη ζε

θαηάζηαζε αδηάθνπεο ζρεδόλ αιιαγήο. Η αδηάθνπε αλάπηπμε ηεο βηνκεραλίαο θαη ηεο

αγξνηηθήο νηθνλνκίαο, ηνπ εκπνξίνπ θαη ησλ κεηαθνξώλ ηεο ηερληθήο θαη ηεο επηζηήκεο,

απαηηεί από ηε γιώζζα λα πινπηίδεη ην ιεμηιόγηό ηεο κε λέεο ιέμεηο θαη εθθξάζεηο,

απαξαίηεηεο γηα ηε δνπιηά ηνπο. Καη ε γιώζζα, πνπ θαζξεθηίδεη άκεζα απηέο ηηο αλάγθεο,

πινπηίδεη ην ιεμηιόγηό ηεο κε λέεο ιέμεηο, ηειεηνπνηεί ην ζύζηεκα γξακκαηηθήο ηεο.

Λνηπόλ:

α) ν καξμηζηήο δελ κπνξεί λα ζεσξεί ηε γιώζζα ζαλ επνηθνδόκεκα πάλσ ζηε βάζε,

β) ην λα ζπγρέεηο ηε γιώζζα κε ην επνηθνδόκεκα, απηό ζεκαίλεη όηη θάλεηο ζνβαξό ιάζνο.

ΔΡΩΣΗΗ: Δίλαη ζσζηό, όηη ε γιώζζα ήηαλε πάληα θαη παξακέλεη ηαμηθή; όηη δελ

ππάξρεη θνηλή θαη εληαία γηα ηελ θνηλσλία γιώζζα, γιώζζα ρσξίο ηαμηθό ραξαρηήξα,

παιιατθή;

ΑΠΑΝΣΗΗ: Ορη, δελ είλαη ζσζηό.

Γελ είλαη δύζθνιν λα θαηαιάβεη θαλείο, πσο ζε κηα θνηλσλία, όπνπ δελ ππάξρνπλ ηάμεηο, δελ

κπνξεί λα γίλεη θαλ ιόγνο γηα ηαμηθή γιώζζα. Σν πξσηόγνλν θνηλσληθό ζύζηεκα ησλ γελώλ

δε γλώξηδε ηάμεηο, ζπλεπώο, εθεί δελ κπνξνύζε λα ππάξρεη θαη ηαμηθή γιώζζα: ε γιώζζα

εθεί ήηαλ θνηλή, εληαία γηα όιε ηελ θνηλόηεηα. Η αληίξξεζε πσο κε ηελ έλλνηα ηάμε πξέπεη

λα ελλνείηαη ε θάζε κηα αλζξώπηλε θνηλόηεηα ζπκπεξηιακβαλνκέλεο θαη ηεο πξσηόγνλεο

θνηλόηεηαο, δελ είλαη αληίξξεζε, κα ινγνπαίγλην, πνπ δελ αμίδεη λα αληηθξνπζηεί.

Οζνλ αθνξά ηελ παξαπέξα αλάπηπμε ησλ γισζζώλ, από γιώζζεο γελώλ ζε γιώζζεο θπιώλ,

από γιώζζεο θπιώλ, ζε γιώζζεο ιαώλ θαη από γιώζζεο ιαώλ ζε γιώζζεο εζλώλ, ε γιώζζα

ζα κέζν επηθνηλσλίαο ησλ αλζξώπσλ ζηελ θνηλσλία, ήηαλ παληνύ, ζ' όια ηα ζηάδηα ηεο

αλάπηπμήο ηεο, γιώζζα θνηλή θη εληαία γηα ηελ θνηλσλία, ήηαλ γιώζζα πνπ εμππεξεηνύζε

εμίζνπ ηα κέιε ηεο θνηλσλίαο αλεμάξηεηα απ' ηελ θνηλσληθή ηνπο ζέζε.

Δρσ εδώ ππόςε κνπ, όρη ηηο απηνθξαηνξίεο ηεο δνπινρηεηηθήο θαη ηεο κεζαησληθήο

πεξηόδνπ, π.ρ., ηηο απηνθξαηνξίεο ηνπ Κύξνπ θαη ηνπ Μεγάινπ Αιεμάλδξνπ, ή ηηο

απηνθξαηνξίεο ηνπ Καίζαξα θαη ηνπ Καξόινπ ηνπ Μεγάινπ πνπ δελ είραλ δηθή ηνπο

νηθνλνκηθή βάζε θαη απνηεινύζαλ πξνζσξηλέο θη αζηαζείο ζηξαηησηηθν-δηνηθεηηθέο ελώζεηο.

Οη απηνθξαηνξίεο απηέο, όρη κόλν δελ είραλ, αιιά θαη δελ κπνξνύζαλ λα έρνπλ κηα εληαία γηα

ηελ απηνθξαηνξία θαη θαηαλνεηή ζ' όια ηα κέιε ηεο απηνθξαηνξίαο γιώζζα. Οη

απηνθξαηνξίεο απηέο, παξνπζίαδαλ έλα θξάκα από θπιέο θαη ιανύο, πνπ δνύζαλ ηε δηθή

ηνπο δσή θαη είραλ ηηο δηθέο ηνπο γιώζζεο. πλεπώο, έρσ ππόςε κνπ, όρη απηέο ή άιιεο

αλάινγεο απηνθξαηνξίεο, αιιά θείλεο ηηο θπιέο θαη ιανύο, πνπ αλήθαλε ζηελ απηνθξαηνξία,

πνπ είραλ ηελ νηθνλνκηθή ηνπο βάζε θαη ηηο από πνιύ παιηά δηακνξθσκέλεο γιώζζεο ηνπο.

Η ηζηνξία ιέεη, πσο νη γιώζζεο απηώλ ησλ θπιώλ θαη ιαώλ δελ ήηαλ ηαμηθέο, αιιά

παιιατθέο, θνηλέο γηα ηηο θπιέο θαη ιανύο θαη θαηαλνεηέο ζ' απηνύο.

Παξάιιεια βέβαηα ππάξραλ δηάιερηνη, ληνπηνιαιηέο, πάλσ απ' απηέο όκσο θπξηαξρνύζε θαη

ηηο ππόηαζζε ε εληαία θαη θνηλή γιώζζα ηεο θπιήο ή ηνπ ιανύ. Αξγόηεξα, κε ηελ εκθάληζε

ηνπ θαπηηαιηζκνύ, κε ηελ εμαθάληζε ηνπ θενπδαξρηθνύ ηεκαρηζκνύ θαη ηε δηάξζξσζε ηεο

εζληθήο αγνξάο, νη ιανί αλαπηύρζεθαλ ζε έζλε θαη νη γιώζζεο ησλ ιαώλ ζε γιώζζεο

εζληθέο. Η ηζηνξία ιέεη, όηη νη εζληθέο γιώζζεο, δελ είλαη ηαμηθέο, αιιά παιιατθέο γιώζζεο,

θνηλέο γηα ηα κέιε ηνπ έζλνπο θαη εληαίεο γηα ην έζλνο.

Δηπώζεθε πην πάλσ όηη ε γιώζζα, ζαλ κέζν επηθνηλσλίαο ησλ αλζξώπσλ ζηελ θνηλσλία,

εμππεξεηεί εμίζνπ όιεο ηηο ηάμεηο ηεο θνηλσλίαο θαη δείρλεη απ' ηελ άπνςε απηή έλα είδνο

αδηαθνξίαο απέλαληη ζηηο ηάμεηο. Οη άλζξσπνη όκσο, νη μέρσξεο θνηλσληθέο νκάδεο, νη

ηάμεηο, δελ είλαη θαζόινπ αδηάθνξνη πξνο ηε γιώζζα. Πξνζπαζνύλ λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ηε

γιώζζα γηα ηα δηθά ηνπο ζπκθέξνληα, λα ηεο επηβάινπλ ην ηδηαίηεξό ηνπο ιεμηιόγην, ηελ

ηδηαίηεξή ηνπο νξνινγία, ηηο ηδηαίηεξέο ηνπο εθθξάζεηο. Από ηελ άπνςε απηή, ηδηαίηεξα

δηαθξίλνληαη ηα αλώηεξα ζηξώκαηα απ' ηηο θαηέρνπζεο ηάμεηο, πνπ απνζπάζηεθαλ από ην

ιαό θαη ηνλ κηζνύλ: ε αξηζηνθξαηία ησλ επγελώλ, ηα αλώηεξα ζηξώκαηα ηεο αζηηθήο ηάμεο.

Γεκηνπξγνύληαη «ηαμηθέο» δηάιερηνη, ηδηώκαηα, «γιώζζεο» ησλ ζαινληώλ. ηε θηινινγία,

όρη ζπάληα νη δηάιερηνη θαη ηα ηδηώκαηα απηά ραξαθηεξίδνληαη εζθαικέλα ζα γιώζζεο:

«γιώζζα ησλ επγελώλ», «αζηηθή γιώζζα» - ζε αληίζεζε κε ηελ «πξνιεηαξηαθή γιώζζα», ηε

«γιώζζα ησλ ρσξηθώλ». Πάλσ ζ' απηή ηε βάζε, όζν θη αλ θαίλεηαη παξάμελν, κεξηθνί

ζύληξνθνί καο θαηέιεμαλ ζην ζπκπέξαζκα όηη ε εζληθή γιώζζα είλαη πιαζκαηηθή, όηη

κνλάρα νη ηαμηθέο γιώζζεο ππάξρνπλ ζηελ πξαγκαηηθόηεηα.

Ννκίδσ όηη δελ ππάξρεη ηίπνηα ην πην ιαζεκέλν από έλα ηέηνην ζπκπέξαζκα. Μπνξεί θαλείο

λα ζεσξήζεη απηέο ηηο δηαιέθηνπο θη απηά ηα ηδηώκαηα ζαλ γιώζζεο; Αλαληίξξεηα όρη. Γελ

κπνξεί, γηαηί, πξώην: νη δηάιεθηνη θαη ηα ηδηώκαηα απηά δελ έρνπλ δηθό ηνπο ζύζηεκα

γξακκαηηθήο, νύηε έλα βαζηθό θεθάιαην ιέμεσλ, αιιά ηα δαλείδνληαη από ηελ εζληθή

γιώζζα. Γεύηεξν: γηαηί νη δηάιεθηνη θαη ηα ηδηώκαηα έρνπλ κηα ζηελή ζθαίξα θπθινθνξίαο

αλάκεζα ζηα κέιε ησλ αλώηεξσλ ζηξσκάησλ απηήο ή εθείλεο ηεο ηάμεο θαη δελ ηζρύνπλ

θαζόινπ, ζαλ κέζνλ επηθνηλσλίαο κεηαμύ ησλ αλζξώπσλ, γηα ην ζύλνιν ηεο θνηλσλίαο. Ση

έρνπλ ινηπόλ; Δρνπλ: κάδσκα από κεξηθέο εηδηθέο ιέμεηο πνπ θαζξεθηίδνπλ ηα εηδηθά γνύζηα

ηεο αξηζηνθξαηίαο ή ησλ αλώηεξσλ ζηξσκάησλ ηεο θεθαιαηνθξαηίαο νξηζκέλν αξηζκό από

εθθξάζεηο θαη ζηξνθέο ηνπ ιόγνπ, πνπ δηαθξίλνληαη γηα ην εμεδεηεκέλν θαη ην ιεπηεπίιεπηό

ηνπο θαη είλαη απαιιαγκέλεο απ' ηε «ρνληξνθνπηά» ησλ εθθξάζεσλ θαη ζηξνθώλ ηνπ ιόγνπ

ηεο εζληθήο γιώζζαο, θαη, ηέινο, έλα νξηζκέλν αξηζκό μέλσλ ιέμεσλ. Βαζηθά, όκσο, δει. ε

ζπληξηπηηθή πιεηνςεθία ησλ ιέμεσλ θαη ην ζύζηεκα γξακκαηηθήο, παίξλνληαη από ηε

γιώζζα όινπ ηνπ ιανύ, από ηελ εζληθή γιώζζα. Δπνκέλσο, νη δηάιεθηνη θαη ηα ηδηώκαηα

είλαη παξαθιάδηα ηεο παιιατθήο εζληθήο γιώζζαο, ζηεξνύληαη από θάζε γισζζηθή

αλεμαξηεζία θαη είλαη θαηαδηθαζκέλα λα θπηνδσνύλ. Σν λα πηζηεύεη θαλείο πσο νη δηάιεθηνη

θαη ηα ηδηώκαηα κπνξνύλ λα αλαπηπρζνύλ ζε αλεμάξηεηεο γιώζζεο, ηθαλέο λα εθηνπίζνπλ

θαη λ' αληηθαηαζηήζνπλ ηελ εζληθή γιώζζα, ζεκαίλεη όηη ράλεη ηελ ηζηνξηθή πξννπηηθή θαη

απνκαθξύλεηαη από ηηο ζέζεηο ηνπ καξμηζκνύ.

Αλαθέξνληαη ζην Μαξμ, παξαζέηνπλ έλα απόζπαζκα ηνπ άξζξνπ ηνπ «Ο άγηνο Μαξμ», όπνπ

ιέγεηαη όηη νη αζηνί έρνπλ ηε «δηθή ηνπο γιώζζα», θαη όηη ε γιώζζα απηή «είλαη πξντόλ ηεο

αζηηθήο ηάμεο», όηη είλαη δηαπνηηζκέλε κε ην πλεύκα ηεο εκπνξνθξαηίαο ησλ

αγνξαπσιεζηώλ. Μεξηθνί ζύληξνθνη γπξεύνπλ, κ' απηό ην απόζπαζκα, λα απνδείμνπλ πσο

ηάρα ν Μαξμ ήηαλ ππέξ ηνπ «ηαμηθνύ ραξαθηήξα» ηεο γιώζζαο, όηη αξληόηαλ ηελ ύπαξμε

κηαο εληαίαο εζληθήο γιώζζαο. Αλ νη ζύληξνθνη απηνί αληίθξηδαλ ην δήηεκα αληηθεηκεληθά,

ζα όθεηιαλ λα παξαζέζνπλ έλα άιιν απόζπαζκα απ' ην ίδην άξζξν «Ο άγηνο Μαξμ», όπνπ ν

Μαξμ, ζίγνληαο ην δήηεκα ηνπ πώο δηακνξθώζεθε ε εληαία εζληθή γιώζζα, κηιάεη γηα ηε

«ζπγθέληξσζε ησλ δηαιέθησλ ζε κηα εληαία εζληθή γιώζζα πνπ θαζνξίδεηαη από ηελ

νηθνλνκηθή θαη πνιηηηθή ζπγθέληξσζε».

πλεπώο, ν Μαξμ αλαγλώξηδε ηελ αλαγθαηόηεηα κηαο ενιαίας εζληθήο γιώζζαο, ζαλ

αλώηεξεο κνξθήο, ζηελ νπνία ππνηάζζνληαη νη δηάιεθηνη, ζαλ θαηώηεξε κνξθή.

Ση κπνξεί λα είλαη, ζηελ πεξίπησζε απηή, ε γιώζζα ησλ αζηώλ πνπ, θαηά ηνλ Μαξμ, «είλαη

πξντόλ ηεο αζηηθήο ηάμεο»; Μήπσο ν Μαξμ ηε ζεσξνύζε ζα γιώζζα όκνηα κε ηελ εζληθή

γιώζζα, κε ηε δηθή ηεο ηδηαίηεξε γισζζνινγηθή δηάξζξσζε; Μπνξνύζε λα ηε ζεσξήζεη ζαλ

ηέηνηα γιώζζα; Βέβαηα όρη. Ο Μαξμ ήζειε λα πεη απινύζηαηα όηη νη αζηνί έρνπλ κνιύλεη ηελ

εληαία εζληθή γιώζζα κε ην ιεμηιόγηό ηνπο ηνπ ςηιηθαηδή, όηη, επνκέλσο, νη αζηνί έρνπλ ην

ςηιηθαηδίδηθν ηδίσκά ηνπο.

Απ' ηα παξαπάλσ βγαίλεη ην ζπκπέξαζκα όηη νη ζύληξνθνη απηνί δηαζηξέβισζαλ ηε ζέζε

ηνπ Μαξμ. Καη ηε δηαζηξέβισζαλ γηαηί αλαθέξζεθαλ ζηνλ Μαξμ όρη ζαλ καξμηζηέο, αιιά

ζα ζρνιαζηηθνί πνπ δελ πξνρσξνύλ ζηελ νπζία ηνπ δεηήκαηνο.

Αλαθέξνληαη ζηνλ Δλγθειο, παξαζέηνπλ ηα ιόγηα ηνπ Δλγθειο, απ' ην έξγν ηνπ: «Η

θαηάζηαζε ηεο εξγαηηθήο ηάμεο ζηελ Αγγιία»: «... Η αγγιηθή εξγαηηθή ηάμε, κε ηνλ θαηξό,

έγηλε έλαο νιόηεια δηαθνξεηηθόο ιαόο από ηελ αγγιηθή αζηηθή ηάμε...» - θαη όηη: «... Οη

εξγάηεο κηιάλε κηαλ άιιε δηάιεθην, έρνπλ άιιεο ηδέεο θαη αληηιήςεηο, άιια ήζε θαη άιιεο

εζηθέο αξρέο, άιιε ζξεζθεία θαη πνιηηηθή από ηελ αζηηθή ηάμε».

Πάλσ ζηε βάζε απηνύ ηνπ απνζπάζκαηνο, κεξηθνί ζύληξνθνη βγάδνπλ ην ζπκπέξαζκα όηη ν

Δλγθειο αξληόηαλ ηελ αλαγθαηόηεηα κηαο παιιατθήο εζληθήο γιώζζαο, όηη ππνζηήξηδε,

επνκέλσο, «ηνλ ηαμηθό ραξαρηήξα» ηεο γιώζζαο. Δίλαη αιήζεηα όηη ν Δλγθειο κηιάεη εδώ όρη

γηα γιώζζα, αιιά γηα δηάιεθην, θη αληηιακβάλνληαλ πιέξηα πσο κηα δηάιεθηνο, όληαο

παξαθιάδη ηεο εζληθήο γιώζζαο δελ κπνξεί λα ππνθαηαζηήζεη ηελ εζληθή γιώζζα. Φαίλεηαη

όκσο πσο νη ζύληξνθνη απηνί δε δείρλνπλ κεγάιε ζπκπάζεηα γηα ηε δηαθνξά πνπ ππάξρεη

αλάκεζα ζηε γιώζζα θαη ζηε δηάιεθην... Δίλαη θαλεξό πσο ην απόζπαζκα απηό δελ έρεη εδώ

ηε ζέζε ηνπ, γηαηί ν Δλγθειο δε κηιάεη γηα «ηαμηθέο γιώζζεο», αιιά θπξίσο γηα ηαμηθέο ηδέεο,

αληηιήςεηο, ήζε, εζηθέο αξρέο, ζξεζθεία θαη πνιηηηθή. Δίλαη απόιπηα ζσζηό όηη νη ηδέεο, νη

αληηιήςεηο, ηα ήζε, νη εζηθέο αξρέο, ε ζξεζθεία, ε πνιηηηθή ησλ αζηώλ θαη ησλ πξνιεηάξησλ

είλαη δηακεηξηθά αληίζεηεο.

Αιιά ηη ζρέζε έρεη απηό εδώ κε ηελ εζληθή γιώζζα, ή κε ηνλ «ηαμηθό» ραξαρηήξα ηεο

γιώζζαο. Μήπσο ε ύπαξμε ηαμηθώλ αληηζέζεσλ κέζα ζηελ θνηλσλία κπνξεί λα ρξεζηκεύζεη

ζαλ επηρείξεκα ππέξ ηνπ «ηαμηθνύ» ραξαρηήξα ηεο γιώζζαο, ή ελάληηα ζηελ αλαγθαηόηεηα

κηαο εληαίαο εζληθήο γιώζζαο; Ο καξμηζκόο ιέεη όηη ε θνηλόηεηα γιώζζαο είλαη έλα από ηα

ζπνπδαηόηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ έζλνπο, κ' όιν πνπ ήμεξε θαιά όηη ππάξρνπλ κέζα ζηα

έζλε ηαμηθέο αληηζέζεηο. Οη παξαπάλσ ζύληξνθνη αλαγλσξίδνπλ ηε καξμηζηηθή ηνύηε ζέζε;

Αλαθέξνληαη ζην Λαθάξγθ γηα λα πνπλ όηη, ζηελ κπξνζνύξα ηνπ «Η γαιιηθή γιώζζα πξηλ

θαη κεηά ηελ επαλάζηαζε», ν Λαθάξγθ αλαγλσξίδεη ηνλ «ηαμηθό» ραξαρηήξα ηεο γιώζζαο

θαη όηη αξλείηαη δήζελ, ηελ αλαγθαηόηεηα κηαο παιιατθήο εζληθήο γιώζζαο. Απηό δελ είλαη

ζσζηό. Ο Λαθάξγθ πξαγκαηηθά κηιάεη γηα ηε «γιώζζα ησλ επγελώλ» ή ηεο «αξηζηνθξαηίαο»

θαη γηα ηα «ηδηώκαηα» ησλ δηαθόξσλ ζηξσκάησλ ηεο θνηλσλίαο. Οη ζύληξνθνη όκσο απηνί

μερλνύλ πσο ν Λαθάξγθ, πνπ δελ ελδηαθέξεηαη γηα ην πξόβιεκα ηεο δηαθνξάο αλάκεζα ζηε

γιώζζα θαη ζην ηδίσκα θαη πνπ νλνκάδεη ηηο δηαιέθηνπο πόηε «ηερλεηή γιώζζα», πόηε

«ηδίσκα», δειώλεη μεθάζαξα ζηελ κπξνζνύξα ηνπ πσο «ε ηερλεηή γιώζζα» πνπ δηέθξηλε

ηελ αξηζηνθξαηία... βγήθε από κηα ιατθή γιώζζα πνπ κηινύζαλ ν αζηόο, θαη ν ρεηξνηέρλεο, ε

πόιε θαη ην ρσξηό».

πλεπώο ν Λαθάξγθ αλαγλσξίδεη ηελ ύπαξμε θαη ηελ αλαγθαηόηεηα κηαο παιιατθήο

γιώζζαο, θαη θαηαιάβαηλε πιέξηα ην ραξαρηήξα ππνηαγήο θαη εμάξηεζεο ηεο

«αξηζηνθξαηηθήο γιώζζαο» θαη ησλ άιισλ δηαιέθησλ θαη ηδησκάησλ απ' ηελ παιιατθή

γιώζζα.

Απ' ηα παξαπάλσ βγαίλεη ην ζπκπέξαζκα πσο ε παξαπνκπή ζην Λαθάξγθ είλαη νιόηεια

άζηνρε.

Δπηθαινύληαη ζαλ επηρείξεκα πσο ζηελ Αγγιία, θάπνηεο, νη Αγγινη θενπδάξρεο «επί

αηώλεο» κηινύζαλ ηε γαιιηθή γιώζζα, ελώ ν ιαόο ηεο Αγγιίαο κηινύζε ηελ αγγιηθή θαη πσο

απηό ην πεξηζηαηηθό απνηειεί ηάρα επηρείξεκα ππέξ ηνπ «ηαμηθνύ ραξαθηήξα» ηεο γιώζζαο

θαη θαηά ηεο αλαγθαηόηεηαο κηαο παιιατθήο γιώζζαο. Απηό όκσο δελ είλαη επηρείξεκα, αιιά

κάιινλ αλέθδνην. Πξώην, δελ ήηαλ όινη νη θενπδάξρεο αιιά έλα αζήκαλην αλώηαην ζηξώκα

ηεο αγγιηθήο θενπδαξρηθήο αξηζηνθξαηίαο πνπ κηινύζε ηόηε γαιιηθά ζηε βαζηιηθή απιή θαη

ηηο θνκεηείεο.

Γεύηεξν, απηνί δε κηινύζαλ θάπνηα «ηαμηθή γιώζζα», αιιά ηε ζπλεζηζκέλε παιιατθή

γαιιηθή γιώζζα. Σξίην, όπσο είλαη γλσζηό, απηόο ν αλόεηνο ζαπκαζκόο γηα ηε γαιιηθή

γιώζζα εμαθαλίζηεθε αξγόηεξα, ρσξίο λ' αθήζεη ίρλε, παξαρσξώληαο ηε ζέζε ηνπ ζηελ

παιιατθή αγγιηθή γιώζζα. Οη ζύληξνθνη απηνί πηζηεύνπλ κήπσο πσο νη Αγγινη θενπδάξρεο

θαη ν αγγιηθόο ιαόο εμεγνύληαλ αλακεηαμύ ηνπο «επί αηώλεο» κε δηεξκελείο, πσο νη Αγγινη

θενπδάξρεο δε ρξεζηκνπνηνύζαλ ηελ αγγιηθή γιώζζα, πσο δελ ππήξρε ηόηε ε παιιατθή

αγγιηθή γιώζζα θαη πσο ε γαιιηθή ήηαλ ηόηε ζηελ Αγγιία θάηη παξαπάλσ από κηα γιώζζα

ηνπ ζαινληνύ πνπ ηε κηινύζε κνλάρα έλαο ζηελόο θύθινο ησλ αλώηεξσλ ζηξσκάησλ ηεο

εγγιέδηθεο αξηζηνθξαηίαο; Πώο κπνξεί θαλείο, πάλσ ζηε βάζε ηέηνησλ αλέθδνησλ

«επηρεηξεκάησλ» λ' αξλεζεί ηελ ύπαξμε θαη ηελ αλαγθαηόηεηα κηαο παιιατθήο γιώζζαο;

Δλαλ θαηξό θαη ζηνπο Ρώζνπο αξηζηνθξάηεο επίζεο άξεζε λα κηινύλ γαιιηθά, ζηελ ηζαξηθή

απιή θαη ζηα ζαιόληα. Κακάξσλαλ κε ην όηη, κηιώληαο ξνύζηθα, ηξαύιηδαλ γαιιηθά, όηη δελ

μέξνπλ λα κηινύλ ξνύζηθα παξά κνλάρα κε γαιιηθή πξνθνξά. εκαίλεη ηάρα απηό πσο ζηε

Ρσζία δελ ππήξρε ηόηε παιιατθή ξνύζηθε γιώζζα, πσο ε παιιατθή γιώζζα ήηαλ ηόηε

θαληαζηηθή, ελώ νη «ηαμηθέο γιώζζεο» πξαγκαηηθόηεηα;

Οη ζύληξνθνί καο θάλνπλ εδώ, ηνπιάρηζηνλ δπν ιάζε.

Σν πξώην ιάζνο είλαη πσο ζπγρένπλ ηε γιώζζα κε ην επνηθνδόκεκα. Ννκίδνπλ πσο, αλ ην

επνηθνδόκεκα έρεη ηαμηθό ραξαρηήξα, ηόηε θαη ε γιώζζα δελ πξέπεη λα 'λαη παιιατθή κα

ηαμηθή. Δρσ πεη όκσο πην πάλσ πσο ε γιώζζα θαη ην επνηθνδόκεκα είλαη δπν δηαθνξεηηθέο

έλλνηεο, όηη ν καξμηζηήο δελ κπνξεί λα ηηο ζπγρέεη.

Σν δεύηεξν ιάζνο είλαη όηη νη ζύληξνθνη απηνί, ηελ αληίζεζε ζπκθεξόλησλ ηεο αζηηθήο

ηάμεο θαη ηνπ πξνιεηαξηάηνπ, ηελ πεηζκαηώδηθε ηαμηθή πάιε αλάκεζά ηνπο, ηελ

αληηιακβάλνληαη ζα δηάζπαζε ηεο θνηλσλίαο, ζα δηαθνπή θάζε ζρέζεο αλάκεζα ζηηο

ερζξηθέο ηάμεηο. Θεσξνύλ, πσο εθόζνλ ε θνηλσλία δηαζπάζηεθε θαη δελ ππάξρεη πηα εληαία

θνηλσλία, κα ππάξρνπλ κνλάρα ηάμεηο, δε ρξεηάδεηαη εληαία γιώζζα γηα ηελ θνηλσλία, δε

ρξεηάδεηαη εζληθή γιώζζα. Σόηε ηη απνκέλεη, αλ ε θνηλσλία έρεη δηαζπαζηεί θαη δελ ππάξρεη

πηα παιιατθή, εζληθή γιώζζα; Μέλνπλ νη ηάμεηο θαη νη «ηαμηθέο γιώζζεο». Δίλαη

επθνινλόεην πσο ε θάζε «ηαμηθή γιώζζα» ζα 'ρεη ηε δηθηά ηεο «ηαμηθή» γξακκαηηθή:

«πξνιεηαξηαθή» γξακκαηηθή, «αζηηθή» γξακκαηηθή. Δίλαη αιήζεηα, πσο ηέηνηεο γξακκαηηθέο

δελ ππάξρνπλ ζηε δσή, απηό όκσο δε ζηελαρσξεί απηνύο ηνπο ζπληξόθνπο. Πηζηεύνπλ πσο

ηέηνηεο γξακκαηηθέο ζα εκθαληζηνύλ.

Κάπνηε, είρακε «καξμηζηέο», πνπ βεβαίσλαλ πσο νη ζηδεξόδξνκνη, πνπ έκεηλαλ ζηε ρώξα

καο ύζηεξα απ' ηελ Ορησβξηαλή αλαηξνπή, ήηαλ αζηηθνί θαη όηη δελ ηαίξηαδε ζε καο ηνπο

καξμηζηέο λα ηνπο ρξεζηκνπνηνύκε, όηη έπξεπε λα ηνπο θαηαζηξέςνπκε θαη λα

θαηαζθεπάζνπκε θαηλνύξηνπο, «πξνιεηαξηαθνύο» ζηδεξνδξόκνπο. Απηό ηνπο έθαλε λα

απνρηήζνπλ ην παξαηζνύθιη, «νη ηξσγινδύηεο»...

Δίλαη επλόεην, πσο κηα ηέηνηα πξσηόγνλε - αλαξρηθή άπνςε γηα ηελ θνηλσλία, ηηο ηάμεηο, ηε

γιώζζα, δελ έρεη ηίπνηα ην θνηλό κε ην καξμηζκό. Οκσο αλακθίβνια ππάξρεη θαη

εμαθνινπζεί λα δεη κεο ζηα θεθάιηα κεξηθώλ απ' ηνπο ζπληξόθνπο καο πνπ έπαζαλ ζύγρπζε.

Βέβαηα δελ είλαη ζσζηό όηη, εμαηηίαο ηεο ύπαξμεο πεηζκαηώδηθεο ηαμηθήο πάιεο, ε θνηλσλία

έρεη δήζελ δηαζπαζηεί ζε ηάμεηο πνπ δε ζπλδένληαη πηα νηθνλνκηθά ή κηα κε ηελ άιιε κέζα

ζε κηα θνηλσλία. Αληίζεηα. Δθόζνλ ππάξρεη θαπηηαιηζκόο, θαη νη αζηνί θαη νη πξνιεηάξηνη

ζα ζπλδένληαη αλακεηαμύ ηνπο κε όια ηα νηθνλνκηθά λήκαηα, ζαλ κέξε ηεο εληαίαο

θαπηηαιηζηηθήο θνηλσλίαο, νη αζηνί δελ κπνξνύλ λα δήζνπλ θαη λα πινπηίζνπλ, ρσξίο λα

έρνπλ ζηε δηάζεζή ηνπο κηζζσηνύο εξγάηεο, νη πξνιεηάξηνη δελ κπνξνύλ λα ζπλερίζνπλ ηελ

ύπαξμή ηνπο ρσξίο λα κηζζώλνληαη ζηνπο θεθαιαηνύρνπο. Η δηαθνπή όισλ ησλ κεηαμύ ηνπο

νηθνλνκηθώλ δεζκώλ ζεκαίλεη ζηακάηεκα θάζε παξαγσγήο θαη ην ζηακάηεκα θάζε

παξαγσγήο νδεγεί ζην ρακό ηεο θνηλσλίαο, ζην ρακό ησλ ίδησλ ησλ ηάμεσλ. Δίλαη επλόεην

πσο θακηά ηάμε δε ζέιεη ηελ απην-εμαθάληζή ηεο. Γη' απηό ε ηαμηθή πάιε, όζν νμεία θη αλ

είλαη, δελ κπνξεί λα νδεγήζεη ζηε δηάιπζε ηεο θνηλσλίαο. Μνλάρα ε άγλνηα ζηα δεηήκαηα

ηνπ καξμηζκνύ θαη ε πιέξηα έιιεηςε θαηαλόεζεο ηεο θύζεο ηεο γιώζζαο κπνξνύλ λα

ππνβάινπλ ζε νξηζκέλνπο ζπληξόθνπο καο ην κύζν γηα ηε δηάιπζε ηεο θνηλσλίαο, γηα ηηο

«ηαμηθέο γιώζζεο», γηα ηηο «ηαμηθέο» γξακκαηηθέο.

Αλαθέξνληαη ύζηεξα ζηνλ Λέληλ θαη ππελζπκίδνπλ πσο ν Λέληλ αλαγλώξηδε ηελ ύπαξμε ζην

θαπηηαιηζηηθό θαζεζηώο δπν πνιηηηζκώλ, ηνπ αζηηθνύ πνιηηηζκνύ θαη ηνπ πξνιεηαξηαθνύ

πνιηηηζκνύ, πσο ην ζύλζεκα γηα εζληθό πνιηηηζκό κέζα ζην θαπηηαιηζηηθό θαζεζηώο είλαη

ζύλζεκα εζληθηζηηθό. Οια απηά είλαη ζσζηά θη ν Λέληλ έρεη εδώ απόιπηα δίθην. Οκσο ηη

ζρέζε έρεη απηό κε ηνλ «ηαμηθό ραξαρηήξα» ηεο γιώζζαο; Οη ζύληξνθνη απηνί, κε ην λα

αλαθέξνληαη ζηα ιόγηα ηνπ Λέληλ γηα ηνπο δπν πνιηηηζκνύο ζην θαπηηαιηζηηθό θαζεζηώο,

ζέινπλ, όπσο θαίλεηαη, λα πείζνπλ ηνλ αλαγλώζηε όηη ε ύπαξμε δπν πνιηηηζκώλ ζηελ

θνηλσλία -ηνπ αζηηθνύ θαη ηνπ πξνιεηαξηαθνύ- ζεκαίλεη πσο πξέπεη λα ππάξρνπλ θαη δπν

γιώζζεο, επεηδή ε γιώζζα ζπλδέεηαη κε ηνλ πνιηηηζκό, πσο, επνκέλσο, ν Λέληλ αξλείηαη ηελ

αλαγθαηόηεηα κηαο εληαίαο εζληθήο γιώζζαο, πσο, επνκέλσο, είλαη ππέξ ησλ «ηαμηθώλ»

γισζζώλ. Σν ιάζνο ησλ ζπληξόθσλ απηώλ ζπλίζηαηαη εδώ ζην όηη απηνί ηαπηίδνπλ θαη

ζπγρένπλ ηε γιώζζα κε ηνλ πνιηηηζκό. Οκσο, ν πνιηηηζκόο θαη ε γιώζζα είλαη δπν

δηαθνξεηηθά πξάκαηα. Ο πνιηηηζκόο κπνξεί λα είλαη αζηηθόο ή ζνζηαιηζηηθόο. Δλώ ε

γιώζζα, ζαλ κέζνλ επηθνηλσλίαο, παξνπζηάδεηαη πάληα ζαλ ε γιώζζα όινπ ηνπ ιανύ θαη

κπνξεί λα εμππεξεηήζεη ηόζν ηνλ αζηηθό όζν θαη ηνλ ζνζηαιηζηηθό πνιηηηζκό. Γελ είλαη

κήπσο γεγνλόο πσο νη γιώζζεο ηεο Ρσζίαο, ηεο Οπθξαλίαο, ηνπ Οπδκπεθηζηάλ, εμππεξεηνύλ

ζήκεξα ην ζνζηαιηζηηθό πνιηηηζκό απηώλ ησλ εζλώλ, ηόζν θαιά όζν εμππεξεηνύζαλ ηνπο

αζηηθνύο πνιηηηζκνύο πξηλ ηελ Ορησβξηαλή αλαηξνπή; Οη ζύληξνθνη απηνί γειηνύληαη

ινηπόλ ζνβαξά όηαλ βεβαηώλνπλ πσο ε ύπαξμε δπν δηαθνξεηηθώλ πνιηηηζκώλ νδεγεί ζην

ζρεκαηηζκό δπν δηαθνξεηηθώλ γισζζώλ θαη ζηελ άξλεζε ηεο αλαγθαηόηεηαο κηαο εληαίαο

γιώζζαο.

Μηιώληαο γηα δπν πνιηηηζκνύο, ν Λέληλ μεθηλνύζε αθξηβώο από ηε ζέζε όηη ε ύπαξμε δπν

πνιηηηζκώλ δελ κπνξεί λα νδεγήζεη ζηελ άξλεζε κηαο εληαίαο γιώζζαο θαη ζην ζρεκαηηζκό

δπν γισζζώλ, όηη ε γιώζζα πξέπεη λα είλαη εληαία. Οηαλ νη άλζξσπνη ηνπ Μπνπλη βάιζεθαλ

λα θαηεγνξνύλ ηνλ Λέληλ όηη αξληόηαλ ηελ αλαγθαηόηεηα κηαο εζληθήο γιώζζαο θαη όηη

ζεσξνύζε ηνλ πνιηηηζκό ζαλ «κε εζληθό», ν Λέληλ, όπσο είλαη γλσζηό, δηακαξηπξήζεθε

έληνλα θαη δήισζε πσο αγσλίδνληαλ ελάληηα ζηνλ αζηηθό πνιηηηζκό θη όρη ελάληηα ζηελ

εζληθή γιώζζα, πνπ ηελ αλαγθαηόηεηά ηεο ηε ζεσξεί αδηαθηινλίθεηε. Δίλαη πεξίεξγν πσο

κεξηθνί ζύληξνθνί καο αθνινπζνύλ ηα ίρλε ησλ αλζξώπσλ ηνπ Μπνπλη.

Οζν γηα ηελ εληαία γιώζζα, πνπ ν Λέληλ είρε δήζελ αξλεζεί ηελ αλαγθαηόηεηά ηεο, θαιά ζα

ήηαλ λα δνζεί πξνζνρή ζηα παξαθάησ ιόγηα ηνπ Λέληλ:

«Η γιώζζα είλαη ην πην ζπνπδαίν κέζν επηθνηλσλίαο αλάκεζα ζηνπο αλζξώπνπο. Η ελόηεηα

ηεο γιώζζαο θαη ε αλεκπόδηζηε αλάπηπμή ηεο είλαη έλαο από ηνπο πην ζεκαληηθνύο όξνπο

γηα πξαγκαηηθά ειεύζεξεο θαη πιαηηέο εκπνξηθέο ζπλαιιαγέο, όπσο ηηο ζέιεη ν ζύγρξνλνο

θαπηηαιηζκόο, γηα ηελ ειεύζεξε θαη πιαηηά ζπγθέληξσζε ηνπ πιεζπζκνύ ζ' όιεο ηηο

μερσξηζηέο ηάμεηο».

Απ' ηα παξαπάλσ βγαίλεη ην ζπκπέξαζκα πσο νη ζεβαζηνί ζύληξνθνη δηαζηξέβισζαλ ηηο

απόςεηο ηνπ Λέληλ.

Αλαθέξνληαη ηέινο ζηνλ ηάιηλ. Παξαζέηνπλ ηα ιόγηα ηνπ ηάιηλ όηη «ε αζηηθή ηάμε θαη ηα

εζληθηζηηθά ηεο θόκκαηα ήηαλ θαη κέλνπλ ζηελ πεξίνδν απηή ε θύξηα εγεηηθή δύλακε ησλ

εζλώλ απηώλ. Οια απηά είλαη ζσζηά. Η αζηηθή ηάμε θαη ην εζληθηζηηθό ηεο θόκκα

δηεπζύλνπλ πξαγκαηηθά ηνλ αζηηθό πνιηηηζκό, ην ίδην όπσο ην πξνιεηαξηάην θαη ην

δηεζληζηηθό ηνπ θόκκα δηεπζύλνπλ ηνλ πξνιεηαξηαθό πνιηηηζκό. Οκσο, ηη ζρέζε έρεη απηό κε

ηνλ «ηαμηθό ραξαρηήξα» ηεο γιώζζαο; Μήπσο αγλννύλ νη ζύληξνθνη απηνί όηη ε εζληθή

γιώζζα είλαη κηα κνξθή ηνπ εζληθνύ πνιηηηζκνύ, όηη ε εζληθή γιώζζα κπνξεί λα

εμππεξεηήζεη θαη ηνλ αζηηθό θαη ζνζηαιηζηηθό πνιηηηζκό; Δίλαη δπλαηό λα αγλννύλ νη

ζύληξνθνί καο ηε γλσζηή ζέζε ησλ καξμηζηώλ, ζύκθσλα κε ηελ νπνία νη ζεκεξηλνί

πνιηηηζκνί ηεο Ρσζίαο, ηεο Οπθξαλίαο, ηεο Λεπθνξσζίαο θαη άιινη είλαη ζνζηαιηζηηθνί ζην

πεξηερόκελν θαη εζληθνί ζηε κνξθή, δειαδή ζηε γιώζζα; πκθσλνύλ κε ηε καξμηζηηθή απηή

ζέζε;

Σν ιάζνο ησλ ζπληξόθσλ καο ζπλίζηαηαη εδώ ζην όηη δε βιέπνπλ ηε δηαθνξά αλάκεζα ζηνλ

πνιηηηζκό θαη ηε γιώζζα θαη δελ θαηαιαβαίλνπλ πσο ην πεξηερόκελν ηνπ πνιηηηζκνύ

αιιάδεη κε θάζε θαηλνύξηα πεξίνδν αλάπηπμεο ηεο θνηλσλίαο, ελώ ε γιώζζα κέλεη βαζηθά ε

ίδηα γηα αξθεηέο πεξηόδνπο θαη εμππεξεηεί ηόζν ην λέν όζν θαη ηνλ παιηό πνιηηηζκό.

Λνηπόλ;

α) Η γιώζζα, ζαλ κέζν επηθνηλσλίαο, ήηαλ πάληα θαη παξακέλεη εληαία γηα ηελ θνηλσλία θαη

θνηλή γηα όια ηα κέιε ηεο θνηλσλίαο.

β) Η ύπαξμε δηαιέθησλ θαη ηδησκάησλ δελ αλαηξεί αιιά επηβεβαηώλεη ηελ ύπαξμε κηαο

παιιατθήο γιώζζαο, πνπ νη δηάιεθηνη θαη ηα ηδηώκαηα απνηεινύλ παξαθιάδηα ηεο θαη

ππνηάζζνληαη ζ' απηή.

γ) Η ζέζε γηα ηνλ ηαμηθό ραξαρηήξα ηεο γιώζζαο είλαη κηα ζέζε ιαζεκέλε, κε καξμηζηηθή.

ΔΡΩΣΗΗ: Πνηα είλαη ηα ραξαρηεξηζηηθά γλσξίζκαηα ηεο γιώζζαο;

ΑΠΑΝΣΗΗ: Η γιώζζα αλήθεη ζ' εθείλα ηα θνηλσληθά θαηλόκελα πνπ δξνπλ ζ' όιε ηε

δηάξθεηα ηεο ύπαξμεο ηεο θνηλσλίαο. Γελληέηαη θη αλαπηύζζεηαη κε ηε γέλλεζε θαη ηελ

αλάπηπμε ηεο θνηλσλίαο. Πεζαίλεη καδί κε ην ζάλαην ηεο θνηλσλίαο. Δμσ απ' ηελ θνηλσλία

δελ ππάξρεη γιώζζα. Γη' απηό ην ιόγν, δελ κπνξνύκε λα θαηαιάβνπκε ηε γιώζζα θαη ηνπο

λόκνπο ηεο αλάπηπμήο ηεο παξά κνλάρα κειεηώληαο ηε ζε αδηάζπαζηε ζύλδεζε κε ηελ

ηζηνξία ηεο θνηλσλίαο, κε ηελ ηζηνξία ηνπ ιανύ ζηνλ νπνίν αλήθεη ε γιώζζα πνπ κειεηάκε

θαη πνπ είλαη ν δεκηνπξγόο θαη θνξέαο απηήο ηεο γιώζζαο.

Η γιώζζα είλαη έλα κέζν, έλα όξγαλν, πνπ κε ηε βνήζεηά ηνπ νη άλζξσπνη επηθνηλσλνύλ

αλακεηαμύ ηνπο, αληαιιάζζνπλ ηηο ζθέςεηο ηνπο θαη θηάλνπλ ζηελ ακνηβαία θαηαλόεζε.

Ακεζα ζπλδεκέλε κε ηε ζθέςε, ε γιώζζα θαηαρσξεί θαη ζηεξεώλεη, ζηηο ιέμεηο θαη ζηνπο

ζπλδπαζκνύο ησλ ιέμεσλ ζε πξνηάζεηο, η' απνηειέζκαηα ηεο δνπιηάο ηεο ζθέςεο, ηηο

επηηπρίεο ηεο δνπιηάο, ηεο γλώζεο ηνπ αλζξώπνπ, θαη θάλεη, έηζη, δπλαηή ηελ αληαιιαγή ησλ

ζθέςεσλ ζηελ αλζξώπηλε θνηλσλία.

Η αληαιιαγή ησλ ζθέςεσλ είλαη κηα κόληκε θαη δσηηθή αλάγθε, γηαηί ρσξίο απηή ηελ

αληαιιαγή είλαη αδύλαην λα ζπλδπαζηνύλ νη θνηλέο ελέξγεηεο ησλ αλζξώπσλ ζηελ πάιε

ελάληηα ζηηο δπλάκεηο ηεο θύζεο, ζηελ πάιε γηα ηελ παξαγσγή ησλ απαξαίηεησλ πιηθώλ

αγαζώλ, είλαη αδύλαην λα εμαζθαιηζηνύλ επηηπρίεο ζηελ παξαγσγηθή δξάζε ηεο θνηλσλίαο

θαη είλαη αδύλαηε ε ίδηα ε ύπαξμε ηεο θνηλσληθήο παξαγσγήο. Δπνκέλσο, ρσξίο κηα γιώζζα

θαηαλνεηή γηα ηελ θνηλσλία θαη θνηλή γηα ηα κέιε ηεο, ε θνηλσλία ζηακαηάεη ηελ παξαγσγή,

δηαιύεηαη θαη παύεη λα ππάξρεη ζαλ θνηλσλία. Απ' απηή ηελ άπνςε, ε γιώζζα, ζαλ όξγαλν

επηθνηλσλίαο, είλαη ζπλάκα θαη όξγαλν πάιεο θη αλάπηπμεο ηεο θνηλσλίαο.

Οπσο είλαη γλσζηό, όιεο νη ιέμεηο απ' ηηο νπνίεο απνηειείηαη κηα γιώζζα ζρεκαηίδνπλ, όιεο

καδί, απηό πνπ νλνκάδεηαη ιεμηιόγην ηεο γιώζζαο. Σν θπξηόηεξν πξάγκα ζην ιεμηιόγην είλαη

ην βαζηθό θεθάιαην ιέμεσλ ηνπ ιεμηιόγηνπ, πνπ έρεη ζαλ ππξήλα ηνπ όιεο ηηο ξίδεο ησλ

ιέμεσλ. Δίλαη πνιύ πην πεξηνξηζκέλν από ην ιεμηιόγην, αιιά δεη πνιύ θαηξό, επί αηώλεο, θαη

ρξεζηκεύεη ζηε γιώζζα ζα βάζε γηα ην ζρεκαηηζκό λέσλ ιέμεσλ. Σν ιεμηιόγην

αληηθαζξεθηίδεη ηελ θαηάζηαζε ηεο γιώζζαο: όζν πην πινύζην θαη πην πνιύκνξθν είλαη ην

ιεμηιόγην, ηόζν θαη πην πινύζηα θαη αλαπηπγκέλε είλαη ε γιώζζα.

Ωζηόζν, απηό θαζαπηό ην ιεμηιόγην, δελ απνηειεί αθόκα ηε γιώζζα, είλαη κάιινλ ην

νηθνδνκηθό πιηθό γηα ηε γιώζζα. Οπσο, ζηελ νηθνδνκηθή, ην νηθνδνκηθό πιηθό δελ απνηειεί

ην ρηίξην, αλ θαη ρσξίο απηό είλαη αδύλαην λα ρηηζηεί ην ρηίξην, έηζη θαη ην ιεμηιόγην δελ

απνηειεί ηελ ίδηα ηε γιώζζα, αλ θαη ρσξίο απηό είλαη αδύλαην λα θαληαζηείο νπνηαδήπνηε

γιώζζα. Αιιά ην ιεμηιόγην απνρηά ηελ πην κεγάιε ζεκαζία όηαλ κπαίλεη ζηε δηάζεζε ηεο

γξακκαηηθήο, πνπ θαζνξίδεη ηνπο θαλόλεο ηεο κεηαηξνπήο ησλ ιέμεσλ, ηνπο θαλόλεο ηνπ

ζπλδπαζκνύ ηνπο ζε πξνηάζεηο, θαη δίλεη, έηζη, ζηε γιώζζα έλα αξκνληθό θαη ινγηθό

ραξαρηήξα. Η γξακκαηηθή (κνξθνινγία, ζύληαμε) είλαη έλα ζύλνιν θαλόλσλ γηα ηε

κεηαηξνπή ησλ ιέμεσλ θαη ην ζπλδπαζκό ηνπο ζε πξνηάζεηο. Δπνκέλσο, αθξηβώο ράξε ζηε

γξακκαηηθή, ε γιώζζα απνρηά ηε δπλαηόηεηα λα ληύζεη ηηο αλζξώπηλεο ζθέςεηο κε έλα

πιηθό, γισζζηθό πεξηθάιπκκα.

Σν ραξαρηεξηζηηθό γλώξηζκα ηεο γξακκαηηθήο είλαη όηη απηή δίλεη ηνπο θαλόλεο γηα ηε

κεηαηξνπή ησλ ιέμεσλ, έρνληαο ππ' όςε ηεο όρη ζπγθεθξηκέλεο ιέμεηο, αιιά γεληθά ηηο

ιέμεηο, ρσξίο θαλέλα ζπγθεθξηκέλν ραξαρηήξα. Γίλεη ηνπο θαλόλεο γηα ην ζρεκαηηζκό ησλ

πξνηάζεσλ, έρνληαο ππ' όςε ηεο όρη ζπγθεθξηκέλεο πξνηάζεηο, ι.ρ., έλα ζπγθεθξηκέλν

ππνθείκελν, έλα ζπγθεθξηκέλν θαηεγνξνύκελν θ.ιπ., αιιά γεληθά θάζε είδνπο πξνηάζεηο

αλεμάξηεηα από ηε ζπγθεθξηκέλε κνξθή ηεο κηαο ή ηεο άιιεο πξόηαζεο. Δπνκέλσο,

θάλνληαο αθαίξεζε ηνπ αηνκηθνύ θαη ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ ηόζν ζηηο ιέμεηο όζν θαη ζηηο

πξνηάζεηο, ε γξακκαηηθή παίξλεη ό,ηη γεληθό ππάξρεη ζηε βάζε ηεο κεηαηξνπήο ησλ ιέμεσλ

θαη ηνπ ζπλδπαζκνύ ηνπο ζε πξνηάζεηο θη απ' απηό βγάδεη γξακκαηηθνύο θαλόλεο,

γξακκαηηθνύο λόκνπο. Η γξακκαηηθή είλαη ην απνηέιεζκα κηαο καθξόρξνλεο εξγαζίαο

αθαίξεζεο ηεο αλζξώπηλεο ζθέςεο, ν δείρηεο ησλ ηεξάζηησλ επηηπρηώλ ηεο ζθέςεο.

Απ' απηή ηελ άπνςε, ε γξακκαηηθή ζπκίδεη ηε γεσκεηξία, πνπ δίλεη ηνπο λόκνπο ηεο,

θάλνληαο αθαίξεζε ησλ ζπγθεθξηκέλσλ αληηθεηκέλσλ, ζεσξώληαο ηα αληηθείκελα ζα

ζώκαηα ζηεξεκέλα από θάζε ζπγθεθξηκέλν ραξαρηήξα, θαη θαζνξίδνληαο ηηο αλακεηαμύ

ηνπο ζρέζεηο όρη ζα ζπγθεθξηκέλεο ζρέζεηο αλάκεζα ζε ζπγθεθξηκέλα αληηθείκελα, αιιά ζα

ζρέζεηο αλάκεζα ζε ζώκαηα, γεληθά, πνπ ζηεξνύληαη από θάζε ζπγθεθξηκέλν ραξαρηήξα.

ε δηάθξηζε απ' ην επνηθνδόκεκα, πνπ δε ζπλδέεηαη κε ηελ παξαγσγή άκεζα, αιιά κέζσ ηεο

νηθνλνκίαο, ε γιώζζα ζπλδέεηαη άκεζα κε ηελ παξαγσγηθή δξάζε ηνπ αλζξώπνπ θαη κε

θάζε άιιε δξάζε, ζ' όιεο αλεμαίξεηα ηηο ζθαίξεο ηεο δνπιηάο ηνπ. Γη' απηό, ην ιεμηιόγην ηεο

γιώζζαο, πνπ είλαη ην πην επαίζζεην ζηνηρείν ζηηο κεηαβνιέο, βξίζθεηαη ζρεδόλ ζε κηα

θαηάζηαζε αδηάθνπεο κεηαβνιήο. Οπόηε, ε γιώζζα, ζε δηάθξηζε απ' ην επνηθνδόκεκα, δε

ρξεηάδεηαη λα πεξηκέλεη ηελ εμάιεηςε ηεο βάζεο ηνπ νηθνδνκήκαηνο, ηξνπνπνηεί ην ιεμηιόγηό

ηεο πξηλ ηελ εμάιεηςε ηεο βάζεο θη αλεμάξηεηα απ' ηελ θαηάζηαζε ηεο βάζεο.

Ωζηόζν, ην ιεμηιόγην ηεο γιώζζαο δελ αιιάδεη όπσο ην επνηθνδόκεκα, κε ηελ θαηάξγεζε

ηνπ παιηνύ θαη ην ρηίζηκν ηνπ θαηλνύξηνπ, αιιά κε ηε ζπκπιήξσζε ηνπ ππάξρνληνο

ιεμηιόγηνπ κε λέεο ιέμεηο πνπ γελλήζεθαλ ζε ζύλδεζε κε ηηο κεηαβνιέο ηνπ θνηλσληθνύ

θαζεζηώηνο, κε ηελ αλάπηπμε ηεο παξαγσγήο, ηελ αλάπηπμε ηνπ πνιηηηζκνύ, ηεο επηζηήκεο

θ.ιπ. Παξ' όιν όηη ην ιεμηιόγην ράλεη ζπλήζσο κηα αξθεηή πνζόηεηα ιέμεσλ πνπ πάιησζαλ,

όκσο πινπηίδεηαη κε κηα πνιύ κεγαιύηεξε πνζόηεηα θαηλνύξησλ ιέμεσλ. Οζνλ αθνξά ην

βαζηθό θεθάιαην ησλ ιέμεσλ ηνπ ιεμηινγίνπ, απηό νπζηαζηηθά δηαηεξείηαη θαη ρξεζηκεύεη ζα

βάζε γηα ην ιεμηιόγην ηεο γιώζζαο.

Απηό είλαη επλόεην. Γελ ππάξρεη θακηά αλάγθε λα θαηαζηξαθεί ην βαζηθό θεθάιαην ησλ

ιέμεσλ ηνπ ιεμηιόγηνπ, αλ κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί κ' επηηπρία ζηε δηάξθεηα κηαο ζεηξάο

ηζηνξηθώλ πεξηόδσλ, ρσξίο λα κηιήζνπκε γηα ην όηη ε θαηαζηξνθή ηνπ βαζηθνύ θεθαιαίνπ

ηνπ ιεμηινγίνπ, πνπ ζπζζσξεύηεθε ζηε δηάξθεηα ησλ αηώλσλ, ζα νδεγνύζε, κηα θη είλαη

αδύλαην λα δεκηνπξγεζεί κέζα ζε κηθξό ρξνληθό δηάζηεκα έλα θαηλνύξην βαζηθό θεθάιαην

ηνπ ιεμηινγίνπ, ζηελ παξάιπζε ηεο γιώζζαο, ζηελ πιέξηα απνδηνξγάλσζε ηεο επηθνηλσλίαο

ησλ αλζξώπσλ.

Σν ζύζηεκα γξακκαηηθήο ηεο γιώζζαο αιιάδεη αθόκα πην αξγά απ' ό,ηη αιιάδεη ην βαζηθό

θεθάιαην ηνπ ιεμηινγίνπ. Σν ζύζηεκα γξακκαηηθήο, επεμεξγαζκέλν ζηε δηάξθεηα

νιόθιεξσλ επνρώλ θαη κπαζκέλν ζηε ζάξθα θαη ην αίκα ηεο γιώζζαο, αιιάδεη αθόκα πην

αξγά απ' ό,ηη αιιάδεη ην βαζηθό θεθάιαην ηνπ ιεμηινγίνπ. Παζαίλεη, βέβαηα, κεηαβνιέο ζηε

δηάξθεηα ηνπ ρξόλνπ, ηειεηνπνηείηαη, θαιπηεξεύεη θαη θάλεη πην αθξηβείο ηνπο θαλόλεο ηνπ,

πινπηίδεηαη κε λένπο θαλόλεο, αιιά νη βάζεηο ηνπ ζπζηήκαηνο γξακκαηηθήο δηαηεξνύληαη γηα

έλα πνιύ κεγάιν δηάζηεκα, γηαηί, όπσο δείρλεη ε ηζηνξία, κπνξνύλ λα εμππεξεηήζνπλ κ'

επηηπρία ηελ θνηλσλία ζηε δηάξθεηα κηαο ζεηξάο επνρώλ.

Δηζη, ην ζύζηεκα γξακκαηηθήο ηεο γιώζζαο θαη ην βαζηθό θεθάιαην ηνπ ιεμηινγίνπ ηεο

ζρεκαηίδνπλ ηε βάζε ηεο γιώζζαο, ηελ νπζία ηνπ εηδηθνύ ραξαρηήξα ηεο.

Η ηζηνξία δείρλεη ηε κεγάιε ζηαζεξόηεηα θαη ηελ ηεξάζηηα αληίζηαζε ηεο γιώζζαο ζηε

βίαηε αθνκνίσζε. Μεξηθνί ηζηνξηθνί, αληί λα εμεγνύλ απηό ην θαηλόκελν, πεξηνξίδνληαη ζην

λα εθθξάδνπλ ηελ έθπιεμή ηνπο. Αιιά δελ ππάξρεη θαλείο ιόγνο γηα έθπιεμε. Η

ζηαζεξόηεηα ηεο γιώζζαο εθθξάδεηαη ζηε ζηαζεξόηεηα ηνπ ζπζηήκαηνο γξακκαηηθήο θαη

ηνπ βαζηθνύ θεθαιαίνπ ηνπ ιεμηινγίνπ ηεο. Δπί εθαηνληάδεο ρξόληα, νη Σνύξθνη αθνκνησηέο

πξνζπαζνύζαλ λ' αθξσηεξηάζνπλ, λα θαηαζηξέςνπλ θαη λα εμνληώζνπλ ηηο γιώζζεο ησλ

βαιθαληθώλ ιαώλ. ' απηή ηελ πεξίνδν, ην ιεμηιόγην ησλ βαιθαληθώλ ιαώλ έπαζε ζνβαξέο

αιιαγέο, πηνζέηεζε όρη ιίγεο ηνύξθηθεο ιέμεηο θη εθθξάζεηο, ππήξμαλ «ζπγθιίζεηο» θαη

«απνθιίζεηο», όκσο νη βαιθαληθέο γιώζζεο θξαηήζεθαλ θη επέδεζαλ. Γηαηί; Γηαηί ην

ζύζηεκα γξακκαηηθήο θαη ην βαζηθό θεθάιαην ηνπ ιεμηινγίνπ απηώλ ησλ γισζζώλ βαζηθά

δηαηεξήζεθαλ.

Απ' όι' απηά βγαίλεη όηη ε γιώζζα, ε δηάξζξσζή ηεο, δελ κπνξεί λα ζεσξεζεί ζαλ πξντόλ

κηαο θάπνηαο επνρήο. Η δηάξζξσζε ηεο γιώζζαο, ην ζύζηεκα γξακκαηηθήο ηεο θαη ην βαζηθό

θεθάιαην ηνπ ιεμηινγίνπ ηεο είλαη πξντόλ κηαο ζεηξάο επνρώλ.

Πξέπεη λα ππνζέζνπκε όηη ηα ζηνηρεία ηεο ζύγρξνλεο γιώζζαο ζρεκαηίζηεθαλ ζηελ πην

καθξηλή αξραηόηεηα, πξηλ ηε δνπινρηεηηθή επνρή. Δπξόθεηην γηα κηα γιώζζα όρη

πνιύπινθε, κε πνιύ θησρό ιεμηιόγην, αιιά κε δηθό ηεο ζύζηεκα γξακκαηηθήο, πξσηόγνλν

βέβαηα, πάλησο ζύζηεκα γξακκαηηθήο.

Η παξαπέξα αλάπηπμε ηεο παξαγσγήο, ε εκθάληζε ησλ ηάμεσλ, ε εκθάληζε ηεο γξαθήο, ε

γέλλεζε ηνπ Κξάηνπο, πνπ ρξεηάδνληαλ, γηα ηε δηνίθεζε, κηα ιίγν-πνιύ ηαρηνπνηεκέλε

αιιεινγξαθία, ε αλάπηπμε ηνπ εκπνξίνπ, πνπ είρε αθόκα πεξηζζόηεξε αλάγθε από κηα

ηαρηνπνηεκέλε αιιεινγξαθία, ε εκθάληζε ηνπ ηππνγξαθηθνύ πηεζηεξίνπ, ε αλάπηπμε ηεο

ινγνηερλίαο - όια απηά έθεξαλ κεγάιεο κεηαβνιέο ζηελ αλάπηπμε ηεο γιώζζαο. ην

δηάζηεκα απηό νη θπιέο θαη νη ιανί θνκκαηηάδνληαλ θαη ρώξηδαλ, αλαθαηεύνληαλ θαη

δηαζηαπξώλνληαλ, θαη, αξγόηεξα, εκθαλίζηεθαλ νη εζληθέο γιώζζεο θαη ηα εζληθά θξάηε,

έγηλαλ επαλαζηαηηθέο αλαηξνπέο, ηα παιηά θνηλσληθά θαζεζηώηα αληηθαηαζηάζεθαλ κε

θαηλνύξηα. Οι' απηά επέθεξαλ αθόκα πεξηζζόηεξεο κεηαβνιέο ζηε γιώζζα θαη ηελ αλάπηπμή

ηεο.

Θα ήηαλ κεγάιν ζθάικα λα λνκίζεη θαλείο όηη ε αλάπηπμε ηεο γιώζζαο έγηλε κε ηνλ ίδην

ηξόπν πνπ έγηλε θη ε αλάπηπμε ηνπ επνηθνδνκήκαηνο: κε ηελ θαηαζηξνθή απηνύ πνπ ππήξρε

θαη ην ρηίζηκν ηνπ θαηλνύξηνπ. ηελ πξαγκαηηθόηεηα, ε αλάπηπμε ηεο γιώζζαο δελ έγηλε κε

ηελ θαηαζηξνθή ηεο ππάξρνπζαο γιώζζαο θαη ην ζρεκαηηζκό κηαο λέαο γιώζζαο, αιιά κε

ηελ αλάπηπμε θαη ηελ ηειεηνπνίεζε ησλ βαζηθώλ ζηνηρείσλ ηεο ππάξρνπζαο γιώζζαο. Αο

ζεκεηώζνπκε όηη ην πέξαζκα απ' ηε κηα πνηόηεηα ηεο γιώζζαο ζε άιιε πνηόηεηα έγηλε, όρη

κε απόηνκε έθξεμε, όρη κε ηε κνλνκηάο θαηαζηξνθή ηνπ παιηνύ θαη ην ρηίζηκν ηνπ

θαηλνύξηνπ, αιιά κε κηα βαζκηαία θαη παξαηακέλε ζπζζώξεπζε ησλ ζηνηρείσλ κηαο λέαο

πνηόηεηαο, κηαο λέαο δηάξζξσζεο ηεο γιώζζαο, κε ηε βαζκηαία απνλέθξσζε ησλ ζηνηρείσλ

ηεο παιηάο πνηόηεηαο.

Λέλε όηη ε ζεσξία ηεο αλάπηπμεο ησλ γισζζώλ θαηά ζηάδηα είλαη κηα καξμηζηηθή ζεσξία

γηαηί αλαγλσξίδεη ηελ αλαγθαηόηεηα ησλ απόηνκσλ εθξήμεσλ ζαλ όξν γηα ην πέξαζκα ηεο

γιώζζαο απ' ηελ παιηά πνηόηεηα ζηε λέα πνηόηεηα. Απηό βέβαηα δελ είλαη ζσζηό, γηαηί είλαη

δύζθνιν λα βξεηο θάηη ην καξμηζηηθό ζ' απηή ηε ζεσξία. Κη αλ ε ζεσξία ηεο αλάπηπμεο θαηά

ζηάδηα αλαγλσξίδεη πξαγκαηηθά ηηο απόηνκεο εθξήμεηο ζηελ ηζηνξία ηεο αλάπηπμεο ηεο

γιώζζαο, ηόζν ην ρεηξόηεξν γη' απηή. Ο καξμηζκόο δελ παξαδέρεηαη απόηνκεο εθξήμεηο ζηελ

αλάπηπμε ηεο γιώζζαο, μαθληθό ζάλαην ηεο ππάξρνπζαο γιώζζαο, νύηε μαθληθό

ζρεκαηηζκό κηαο λέαο γιώζζαο. Ο Λαθάξγθ δελ είρε δίθην όηαλ κηινύζε γηα κηα «απόηνκε

γισζζηθή επαλάζηαζε πνπ έγηλε αλάκεζα ζηα ρξόληα 1789 θαη 1794 ζηε Γαιιία» (δεο ηελ

κπξνζνύξα ηνπ Λαθάξγθ: «Η γαιιηθή γιώζζα πξηλ θαη κεηά ηελ Δπαλάζηαζε»). Κακηά

γισζζηθή επαλάζηαζε, θαη κάιηζηα μαθληθή, δελ έγηλε ηόηε ζηε Γαιιία. Βέβαηα, ζ' απηή ηελ

πεξίνδν, ην ιεμηιόγην ηεο γαιιηθήο γιώζζαο πινπηίζηεθε κε λέεο ιέμεηο θη εθθξάζεηο, έραζε

κηα αξθεηή πνζόηεηα παιησκέλσλ ιέμεσλ, κεξηθέο ιέμεηο ηνπ άιιαμαλ έλλνηα - απηό ήηαλ

όιν. Αιιά ηέηνηεο αιιαγέο κε θαλέλαλ ηξόπν δελ απνθαζίδνπλ γηα ηελ ηύρε ηεο γιώζζαο. Σν

θπξηόηεξν ζε κηα γιώζζα είλαη ην ζύζηεκα γξακκαηηθήο θαη ην βαζηθό θεθάιαην ηνπ

ιεμηινγίνπ ηεο. Οκσο ην ζύζηεκα γξακκαηηθήο θαη ην βαζηθό θεθάιαην ηνπ ιεμηινγίνπ ηεο

γαιιηθήο γιώζζαο όρη κόλν δελ εμαθαλίζηεθαλ ζηελ πεξίνδν ηεο γαιιηθήο αζηηθήο

επαλάζηαζεο, αιιά δηαηεξήζεθαλ ρσξίο ζεκαληηθέο αιιαγέο, θη όρη κόλν δηαηεξήζεθαλ

αιιά εμαθνινπζνύλ λα δνπλ θαη ζήκεξα ζηε ζύγρξνλε γαιιηθή γιώζζα. Γε κηιώ γηα ην

γεγνλόο όηη γηα ηελ εμάιεηςε κηαο ππάξρνπζαο γιώζζαο θαη ην ζρεκαηηζκό κηαο λέαο

εζληθήο γιώζζαο (απόηνκε γισζζηθή επαλάζηαζε), έλα δηάζηεκα πεληέμη ρξόλσλ είλαη ζε

γεινίν βαζκό κηθξό - γη' απηό ρξεηάδνληαη νιόθιεξνη αηώλεο.

Ο καξμηζκόο ζεσξεί όηη ην πέξαζκα κηαο γιώζζαο απ' ηελ παιηά πνηόηεηα ζηε λέα γίλεηαη

όρη κε έθξεμε, όρη κε ηελ θαηαζηξνθή ηεο ππάξρνπζαο γιώζζαο θαη ην ζρεκαηηζκό λέαο

γιώζζαο, αιιά κε ηε βαζκηαία ζπζζώξεπζε ησλ ζηνηρείσλ ηεο λέαο πνηόηεηαο, ζπλεπώο κε

ηε βαζκηαία απνλέθξσζε ησλ ζηνηρείσλ ηεο παιηάο πνηόηεηαο.

Γεληθά, πξέπεη λα πνύκε, πξνο γλώζε ησλ ζπληξόθσλ πνπ ηνπο αξέζνπλ νη εθξήμεηο, όηη ν

λόκνο γηα ην πέξαζκα ηεο παιηάο πνηόηεηαο ζηε λέα, κε έθξεμε, όρη κόλν δελ κπνξεί λα

εθαξκνζηεί ζηελ ηζηνξία ηεο αλάπηπμεο ηεο γιώζζαο, αιιά θη αθόκα όηη ν λόκνο απηόο δελ

εθαξκόδεηαη πάληα ζη' άιια θνηλσληθά θαηλόκελα, είηε πξόθεηηαη γηα ηε βάζε είηε γηα ην

επνηθνδόκεκα. Δίλαη ππνρξεσηηθόο γηα κηα θνηλσλία ρσξηζκέλε ζε ερζξηθέο ηάμεηο. Αιιά

δελ είλαη θαζόινπ ππνρξεσηηθόο γηα κηα θνηλσλία ρσξίο ερζξηθέο ηάμεηο. Μέζα ζε κηα

πεξίνδν 8-10 ρξόλσλ, πξαγκαηνπνηήζακε, ζηελ αγξνηηθή νηθνλνκία ηεο ρώξαο καο, ην

πέξαζκα από ην θαζεζηώο ηνπ αζηηθνύ αηνκηθνύ - αγξνηηθνύ λνηθνθπξηνύ, ζην

ζνζηαιηζηηθό, ζην θνιρόδληθν θαζεζηώο. Ηηαλ κηα επαλάζηαζε πνπ επέθεξε ηελ εμάιεηςε

ηνπ παιηνύ αζηηθνύ νηθνλνκηθνύ θαζεζηώηνο ζην ρσξηό θαη δεκηνύξγεζε έλα λέν,

ζνζηαιηζηηθό θαζεζηώο. Ωζηόζν, απηή ε αλαηξνπή δελ έγηλε κε έθξεμε, δειαδή κε ηελ

αλαηξνπή ηεο ππάξρνπζαο εμνπζίαο θαη ηε δεκηνπξγία κηαο λέαο εμνπζίαο, αιιά κ' έλα

βαζκηαίν πέξαζκα από ην παιηό αζηηθό θαζεζηώο ζην ρσξηό, ζην θαηλνύξην θαζεζηώο. Αιιά

απηό κπόξεζε λα γίλεη, γηαηί επξόθεηην γηα κηα επαλάζηαζε απ' ηα πάλσ, γηαηί ε αλαηξνπή

πξαγκαηνπνηήζεθε κε ηελ πξσηνβνπιία ηεο ππάξρνπζαο εμνπζίαο, κε ηελ ππνζηήξημε ησλ

βαζηθώλ καδώλ ηεο αγξνηηάο.

Λέλε όηη πνιπάξηζκα γεγνλόηα δηαζηαύξσζεο γισζζώλ, πνπ ζεκεηώζεθαλ ζηελ ηζηνξία, καο

θάλνπλ λα ππνζέζνπκε όηη θαηά ηε δηαζηαύξσζε απηή ζρεκαηίδεηαη, κε έθξεμε, κηα λέα

γιώζζα, κε ην απόηνκν πέξαζκα ηεο παιηάο πνηόηεηαο ζηε λέα πνηόηεηα. Απηό είλαη

απόιπηα ιαζεκέλν.

Η δηαζηαύξσζε ησλ γισζζώλ δελ κπνξεί λα ζεσξεζεί ζα κηα κνλαδηθή πξάμε ελόο

απνθαζηζηηθνύ ρηππήκαηνο πνπ ηα απνηειέζκαηά ηνπ γίλνληαη αηζζεηά κέζα ζε θάκπνζα

ρξόληα. Η δηαζηαύξσζε ησλ γισζζώλ είλαη έλα καθξόρξνλν πξνηζέο πνπ ζπλερίδεηαη

εθαηνληάδεο ρξόληα. Γη' απηό εδώ δελ κπνξεί λα γίλεη ιόγνο γηα θαλελόο είδνπο εθξήμεηο.

Παξαθάησ. Θα ήηαλ νιόηεια ιαζεκέλν ην λα ππνζέζεη θαλείο όηη ζαλ απνηέιεζκα ηεο

δηαζηαύξσζεο, ι.ρ., δπν γισζζώλ, γελληέηαη κηα λέα ηξίηε γιώζζα πνπ δε κνηάδεη κε θακηά

απ' ηηο γιώζζεο πνπ δηαζηαπξώζεθαλ θαη δηαθέξεη πνηνηηθά απ' ηελ θαζεκηά απ' απηέο. ηελ

πξαγκαηηθόηεηα, θαηά ηε δηαζηαύξσζε, ληθάεη ζπλήζσο ε κηα από ηηο γιώζζεο, δηαηεξεί ην

ζύζηεκα ηεο γξακκαηηθήο, δηαηεξεί ην βαζηθό θεθάιαην ηνπ ιεμηινγίνπ ηεο θαη ζπλερίδεη λ'

αλαπηύζζεηαη ζύκθσλα κε ηνπο εζσηεξηθνύο λόκνπο ηεο αλάπηπμήο ηεο, ελώ ε άιιε γιώζζα

ράλεη βαζκηαία ηελ πνηόηεηά ηεο θαη πεζαίλεη ζηγά-ζηγά.

πλεπώο, ε δηαζηαύξσζε δε δίλεη κηα ηξίηε γιώζζα, κηα θαηλνύξηα γιώζζα, αιιά δηαηεξεί

κηα από ηηο γιώζζεο, δηαηεξεί ην ζύζηεκα ηεο γξακκαηηθήο θαη ην βαζηθό θεθάιαην ηνπ

ιεμηινγίνπ ηεο θαη ηεο δίλεη ηε δπλαηόηεηα λ' αλαπηπρζεί ζύκθσλα κε ηνπο εζσηεξηθνύο

λόκνπο ηεο αλάπηπμήο ηεο.

Δίλαη αιήζεηα όηη απηό πινπηίδεη, ζ' έλα θάπνην βαζκό, ην ιεμηιόγην ηεο ληθήηξηαο γιώζζαο

ζε βάξνο ηεο εηηεκέλεο γιώζζαο, όκσο απηό δελ ηελ εμαζζελεί, αιιά ηε δπλακώλεη.

Δηζη ζπλέβεθε, π.ρ., κε ηε ξσζηθή γιώζζα, πνπ καδί ηεο δηαζηαπξώζεθαλ ζηελ πνξεία ηεο

ηζηνξηθήο αλάπηπμεο νη γιώζζεο πνιιώλ άιισλ ιαώλ θαη πνπ έβγαηλε πάληα ληθήηξηα.

Βέβαηα, ην ιεμηιόγην ηεο ξνύζηθεο γιώζζαο ζπκπιεξώζεθε ζ' απηό ην δηάζηεκα, ζε βάξνο

ηνπ ιεμηινγίνπ ησλ άιισλ γισζζώλ, αιιά απηό όρη κόλν δελ εμαζζέληζε ηε ξνύζηθε

γιώζζα, αιιά αληίζεηα ηελ πινύηηζε θαη ηε δπλάκσζε.

Οζνλ αθνξά ηελ εζληθή απηνηέιεηα ηεο ξνύζηθεο γιώζζαο, δελ έπαζε ηελ παξακηθξή δεκηά,

γηαηί έρνληαο δηαηεξήζεη ην ζύζηεκα ηεο γξακκαηηθήο θαη ην βαζηθό θεθάιαην ηνπ

ιεμηινγίνπ ηεο, ε ξνύζηθε γιώζζα ζπλέρηζε λα πξννδεύεη θαη λα ηειεηνπνηείηαη ζύκθσλα κε

ηνπο εζσηεξηθνύο λόκνπο ηεο αλάπηπμήο ηεο.

Γελ ππάξρεη θακηά ακθηβνιία όηη ε ζεσξία ηεο δηαζηαύξσζεο δελ κπνξεί λα δώζεη ηίπνηα ην

ζνβαξό ζηε ζνβηεηηθή γισζζνινγία. Αλ είλαη αιήζεηα όηη ε γισζζνινγία έρεη ζα βαζηθό

θαζήθνλ ηε κειέηε ησλ εζσηεξηθώλ λόκσλ ηεο αλάπηπμεο ηεο γιώζζαο, ζα πξέπεη λ'

αλαγλσξίζνπκε όηη ε ζεσξία ηεο δηαζηαύξσζεο όρη κνλάρα δε ιύλεη απηό ην πξόβιεκα,

αιιά θαη νύηε θαλ ην ηνπνζεηεί: απινύζηαηα δελ ην παξαηεξεί είηε δελ ην θαηαιαβαίλεη.

ΔΡΩΣΗΗ: Δλήξγεζε ζσζηά ε «Πξάβληα» πνπ άλνημε κηα ειεύζεξε ζπδήηεζε γηα ηα

δεηήκαηα ηεο γισζζνινγίαο;

ΑΠΑΝΣΗΗ: σζηά ελήξγεζε.

Πξνο πνηα θαηεύζπλζε ζα ιπζνύλ ηα δεηήκαηα ηεο γισζζνινγίαο απηό ζα θαλεί θαζαξά ζην

ηέινο ηεο ζπδήηεζεο. Οκσο κπνξνύκε λα πνύκε από ηώξα όηη ε ζπδήηεζε απηή έθεξε

κεγάιν όθεινο.

Η ζπδήηεζε δηαζαθήληζε, πξώη' απ' όια, όηη ζηα ηδξύκαηα ηεο γισζζνινγίαο, ηόζν ζην

θέληξν όζν θαη ζηηο δεκνθξαηίεο, θπξηαξρνύζε έλα θαζεζηώο πνπ είλαη αζπκβίβαζην κε ηελ

επηζηήκε θαη ηνπο αλζξώπνπο ηεο επηζηήκεο. Η παξακηθξόηεξε θξηηηθή ηεο θαηάζηαζεο πνπ

ππήξρε ζηε ζνβηεηηθή γισζζνινγία, αθόκα θαη νη πην δεηιέο απόπεηξεο λα θξηηηθαξηζηεί ε

νλνκαδόκελε «λέα δηδαζθαιία» ζηε γισζζνινγία, θαηαδηώθνληαλ θαη ζηξαγγαιίδνληαλ από

κέξνπο ησλ θαζνδεγεηηθώλ θύθισλ ηεο γισζζνινγίαο. Γηα κηα ζηάζε θξηηηθήο απέλαληη

ζηελ θιεξνλνκηά ηνπ Ν. Γ. Μαξ, γηα ηελ παξακηθξόηεξε απνδνθηκαζία ηεο δηδαζθαιίαο ηνπ

Ν. Γ. Μαξ, απνιύαλε ή ππνβίβαδαλ απ' ηηο ζέζεηο ηνπο εξγάηεο θαη εξεπλεηέο αμίαο ζηνλ

ηνκέα ηεο γισζζνινγίαο. Οη γισζζνιόγνη πξνσζνύληαλ ζε ππεύζπλεο ζέζεηο όρη ζύκθσλα

κε ηελ επίδνζε ζηε δνπιηά ηνπο, αιιά κε ην αλ παξαδέρνληαλ αλεπηθύιαρηα ηε δηδαζθαιία

ηνπ Ν. Γ. Μαξ.

Δίλαη γεληθά αλαγλσξηζκέλν όηη θακηά επηζηήκε δελ κπνξεί λ' αλαπηπρζεί θαη λα

επδνθηκήζεη ρσξίο κηα πάιε γλσκώλ, ρσξίο ειεπζεξία θξηηηθήο. Οκσο απηόο ν γεληθά

αλαγλσξηζκέλνο θαλόλαο, αγλννύληαλ θαη πνδνπαηνύληαλ ρσξίο πξνζρήκαηα. Δίρε

δεκηνπξγεζεί κηα θιεηζηή νκάδα αιάλζαζησλ θαζνδεγεηώλ, πνπ αθνύ εμαζθάιηζαλ ηνπο

εαπηνύο ηνπο ελάληηα ζε θάζε πηζαλή θξηηηθή, ελεξγνύζαλ απζαίξεηα θαη αζρεκνλνύζαλ.

Δλα από ηα παξαδείγκαηα: Ο νλνκαδόκελνο «Κύθινο Μαζεκάησλ ηνπ Μπαθνύ» (δηαιέμεηο

πνπ έθαλε ν Ν. Γ. Μαξ ζην Μπαθνύ), πνπ ν ίδηνο ν ζπγγξαθέαο ηνλ ζεώξεζε αθαηάιιειν

θαη απαγόξεπζε ηελ επαλέθδνζή ηνπ, επαλεθδόζεθε κνιαηαύηα κε δηαηαγή ηεο θάζηαο ησλ

θαζνδεγεηώλ (ν ζύληξνθνο Μεζηζαλίλνθ ηνπο νλνκάδεη «καζεηέο» ηνπ Ν. Γ. Μαξ) θαη

ζπκπεξηιήθζεθε ρσξίο νπνηαδήπνηε επηθύιαμε ζηνλ θαηάινγν ησλ δηδαρηηθώλ βηβιίσλ γηα

ηνπο ζπνπδαζηέο. Απηό ζεκαίλεη όηη εμαπαηνύζαλ ηνπο ζπνπδαζηέο παξνπζηάδνληάο ηνπο

έλα «Κύθιν καζεκάησλ» πνπ ζεσξήζεθε αθαηάιιεινο, ζαλ έλα βηβιίν πνπ δηαηεξεί όιε ηνπ

ηελ αμία. Αλ δελ ήκνπλ πεηζκέλνο γηα ηελ ηηκηόηεηα ηνπ Μεζηζαλίλνθ θαη ησλ άιισλ

παξαγόλησλ ηεο γισζζνινγίαο, ζα έιεγα όηη κηα ηέηνηα ζηάζε ηζνδπλακεί κε ζακπνηάδ.

Πώο κπόξεζε λα ζπκβεί έλα ηέηνην πξάγκα; πλέβεθε γηαηί ην θαζεζηώο ηνπ Αξαθηζέγηεθ,

πνπ δεκηνπξγήζεθε ζηε γισζζνινγία, θαιιηεξγεί ηελ αλεπζπλόηεηα θαη ελζαξξύλεη απηέο

ηηο αζρήκηεο.

Η ζπδήηεζε απνδείρηεθε εμαηξεηηθά ρξήζηκε, πξώη' απ' όια γηαηί έθεξε ζην θσο ηεο κέξαο

απηό ην θαζεζηώο ηνπ Αξαθηζέγηεθ θαη ην 'θαλε ζξύςαια. Αιιά ην όθεινο ηεο ζπδήηεζεο

δελ εμαληιείηαη κ' απηό. Η ζπδήηεζε όρη κνλάρα ζύληξηςε ην παιηό θαζεζηώο πνπ ππήξρε

ζηε γισζζνινγία, αιιά θαη θαλέξσζε ηελ απίζηεπηε ζύγρπζε πνπ βαζηιεύεη ζηα

ζνβαξόηαηα δεηήκαηα ηεο γισζζνινγίαο, αλάκεζα ζηνπο θαζνδεγεηηθνύο θύθινπο απηνύ

ηνπ θιάδνπ ηεο επηζηήκεο. Πξηλ αξρίζεη ε ζπδήηεζε, ζησπνύζαλ θαη απνζησπνύζαλ ηελ όρη

θαιή θαηάζηαζε πνπ ππήξρε ζηε γισζζνινγία. Οηαλ όκσο άξρηζε ε ζπδήηεζε, ήηαλ πηα

αδύλαην λα ζησπήζνπλ, αλαγθάζηεθαλ λα εθθξάζνπλ ηηο απόςεηο ηνπο από ηηο ζηήιεο ηνπ

Σύπνπ. Καη ινηπόλ; Φάλεθε όηη ζηε δηδαζθαιία ηνπ Ν. Γ. Μαξ ππάξρεη κηα νιάθεξε ζεηξά

από ράζκαηα, ιάζε, απξνζδηόξηζηα πξνβιήκαηα, αλεπεμέξγαζηεο ζέζεηο. Αλαξσηηέηαη

θαλείο γηαηί νη «καζεηέο» ηνπ Ν. Γ. Μαξ άξρηζαλ λα κηινύλ γηα όια απηά, κόλν ηώξα, ύζηεξ'

από ην άλνηγκα ηεο ζπδήηεζεο; Γηαηί δε λνηάζηεθαλ γη' απηό λσξίηεξα; Γηαηί έγθαηξα δελ

είπαλ ηίπνηα, ηίκηα θαη αλνηρηά όπσο αξκόδεη ζηνπο αλζξώπνπο ηεο επηζηήκεο;

Αθνύ αλαγλώξηζαλ «κεξηθά» ιάζε ηνπ Ν. Γ. Μαξ, νη «καζεηέο» ηνπ Ν. Γ. Μαξ πηζηεύνπλ,

θαίλεηαη, όηη δελ κπνξνύκε λα αλαπηύμνπκε παξαπέξα ηε ζνβηεηηθή γισζζνινγία παξά κόλν

πάλσ ζηε βάζε ηεο «μεθαζαξηζκέλεο» ζεσξίαο ηνπ Ν. Γ. Μαξ, πνπ ηε ζεσξνύλ ζα

καξμηζηηθή ζεσξία. Ορη δα, γιηηώζηε καο απ' ην «καξμηζκό» ηνπ Ν. Γ. Μαξ. Ο Ν. Γ. Μαξ

ζέιεζε πξαγκαηηθά λα γίλεη καξμηζηήο, πξνζπάζεζε λα γίλεη, αιιά δελ ηα θαηάθεξε. Σν

κόλν πνπ έθαλε ήηαλ ην λα παξα-απινπνηήζεη θαη λα εθρπδαΐζεη ην καξμηζκό ζαλ ηνπο

αλζξώπνπο ηνπ «Πξνιεηθηνύιη» θαη ηνπ «Ραπ».

Ο Ν. Γ. Μαξ εηζήγαγε ζηε γισζζνινγία ηε ιαζεκέλε κε καξμηζηηθή ζέζε πνπ εμεηάδεη ηε

γιώζζα ζαλ επνηθνδόκεκα, κπεξδεύηεθε κ' απηή θαη κπέξδεςε θαη ηε γισζζνινγία. Δίλαη

αδύλαην λ' αλαπηπρζεί ε ζνβηεηηθή γισζζνινγία ζηε βάζε κηαο ιαζεκέλεο ζέζεο.

Ο Ν. Γ. Μαξ εηζήγαγε ζηε γισζζνινγία κηα άιιε ζέζε, επίζεο ιαζεκέλε θαη κε καξμηζηηθή,

γηα ηνλ «ηαμηθό ραξαθηήξα» ηεο γιώζζαο, κπεξδεύηεθε θαη κπέξδεςε θαη ηε γισζζνινγία.

Δίλαη αδύλαην λ' αλαπηπρζεί ε ζνβηεηηθή γισζζνινγία ζηε βάζε κηαο ιαζεκέλεο ζέζεο, πνπ

έξρεηαη ζ' αληίζεζε κ' όιε ηελ πνξεία ηεο ηζηνξίαο ησλ ιαώλ θαη ησλ γισζζώλ.

Ο Ν. Γ. Μαξ εηζήγαγε ζηε γισζζνινγία έλαλ ηόλν πνπ ραξαθηεξίδεηαη από έιιεηςε

κεηξηνθξνζύλεο, από ηελ απηντθαλνπνίεζε, ηελ ππεξνςία, έλαλ ηόλν πνπ δελ αλήθεη ζην

καξμηζκό θαη πνπ νδήγεζε ζηελ μεθάζαξε θαη αζπιιόγηζηε άξλεζε όινπ απηνύ πνπ ππήξρε

ζηε γισζζνινγία πξηλ ηνλ Ν. Γ. Μαξ.

Ο Ν. Γ. Μαξ δπζθεκίδεη ζνξπβώδηθα ηε ζπγθξηηηθή - ηζηνξηθή κέζνδν ραξαθηεξίδνληάο ηε

ζαλ «ηδεαιηζηηθή». Ωζηόζν, πξέπεη λα πνύκε όηη ε ζπγθξηηηθή - ηζηνξηθή, κέζνδνο, παξά ηηο

ζνβαξέο ειιείςεηο ηεο, είλαη νπσζδήπνηε θαιύηεξε από ηελ πξαγκαηηθά ηδεαιηζηηθή

αλάιπζε ησλ ηεζζάξσλ ζηνηρείσλ ηνπ Ν. Γ. Μαξ, γηαηί ε πξώηε ζπξώρλεη ζηε δνπιηά, ζηε

κειέηε ησλ γισζζώλ, ελώ ε δεύηεξε δε ζπξώρλεη παξά ζην λα θάζεζαη θνληά ζηε ζόκπα θαη

λα θνηηάδεηο ηε κνίξα ζην θιηηδάλη ηνπ θαθέ, γύξσ απ' ηα πεξηβόεηα ηέζζεξα ζηνηρεία.

Ο Ν. Γ. Μαξ ραξαθηεξίδεη κε ππεξνςία θάζε απόπεηξα λα κειεηεζνύλ νη νκάδεο (νη

νηθνγέλεηεο) ησλ γισζζώλ ζαλ εθδήισζε ηεο ζεσξίαο ηεο «πξσηαξρηθήο (κεηέξαο)

γιώζζαο».

Ωζηόζν, δελ κπνξεί θαλείο λ' αξλεζεί όηη ε γισζζηθή ζπγγέλεηα ηέηνησλ εζλώλ, όπσο νη

ιάβνη π.ρ., δελ αθήλεη θακηά ακθηβνιία όηη ε κειέηε ηεο γισζζηθήο ζπγγέλεηαο απηώλ ησλ

εζλώλ ζα ήηαλ πνιύ ρξήζηκε γηα ηε κειέηε ησλ λόκσλ ηεο αλάπηπμεο ηεο γιώζζαο. Ούηε

ιόγνο λα γίλεηαη γηα ην όηη ε ζεσξία ηεο «πξσηαξρηθήο (κεηέξαο) γιώζζαο» δελ έρεη θακηά

ζρέζε κ' απηή ηελ ππόζεζε.

Αθνύγνληαο ηνλ Ν. Γ. Μαξ θαη πξνπαληόο ηνπο «καζεηέο» ηνπ, ζα κπνξνύζε θαλείο λα

πηζηέςεη όηη, πξηλ ηνλ Ν. Γ. Μαξ, δελ ππήξρε θακηά γισζζνινγία, όηη ε γισζζνινγία άξρηζε

κε ηε «λέα δηδαζθαιία» ηνπ Ν. Γ. Μαξ. Ο Μαξμ θη ν Δλγθειο ήηαλ πνιύ πην κεηξηόθξνλεο:

ζεσξνύζαλ όηη ν δηαιερηηθόο πιηζκόο ηνπο είλαη πξντόλ ηεο αλάπηπμεο ησλ επηζηεκώλ,

ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο θηινζνθίαο, ζηε δηάξθεηα ηεο πξνεγνύκελεο πεξηόδνπ.

Δηζη, ε ζπδήηεζε βνήζεζε ζην μεζθέπαζκα ησλ ηδενινγηθώλ θελώλ πνπ ππάξρνπλ ζηε

ζνβηεηηθή γισζζνινγία.

Πηζηεύσ όηη όζν πην γξήγνξα ειεπζεξσζεί ε γισζζνινγία καο από ηα ιάζε ηνπ Ν. Γ. Μαξ,

ηόζν πην γξήγνξα ζα κπνξέζεη απηή λα βγεη από ηελ θξίζε πνπ πεξλάεη ζήκεξα.

Η εμάιεηςε ηνπ θαζεζηώηνο ηνπ Αξαθηζέγηεθ ζηε γισζζνινγία, ε απάξλεζε ησλ ιαζώλ ηνπ

Ν. Γ. Μαξ, ε εηζαγσγή ηνπ καξμηζκνύ ζηε γισζζνινγία - απηόο είλαη, θαηά ηε γλώκε κνπ, ν

δξόκνο κε ηνλ νπνίν ζα κπνξνύζε λα εμπγηαλζεί ε ζνβηεηηθή γισζζνινγία.

Πάλσ ζε κεξηθά δεηήκαηα γισζζνινγίαο

ΑΠΑΝΣΗΗ ΣΗ ΤΝΣΡΟΦΙΑ Δ. ΚΡΑΔΝΙΝΝΙΚΟΒΑ

Ι. Β. ΣΑΛΙΝ

ΤΝΣΡΟΦΙΑ Κξαζεληλλίθνβα.

Απαληώ ζηηο εξσηήζεηο ζαο.

ΔΡΩΣΗΗ: ην άξζξν ζαο θαίλεηαη κε ηξόπν πεηζηηθό πσο ε γιώζζα δελ είλαη νύηε

βάζε, νύηε επνηθνδόκεκα. Μήπσο ζάηαλ ζσζηό λα ζεσξήζνπκε ηε γιώζζα ζαλ έλα

θαηλόκελν πνπ είλαη ηδηόηεηα ηόζν ηεο βάζεο όζν θαη ηνπ επνηθνδνκήκαηνο ή κήπσο

ζάηαλ ζσζηόηεξν λα ζεσξήζνπκε ηε γιώζζα ζαλ έλα ελδηάκεζν θαηλόκελν;

ΑΠΑΝΣΗΗ: Φπζηθά, είλαη ηδηόηεηα ηεο γιώζζαο, ζαλ θνηλσληθνύ θαηλόκελνπ, ην θνηλό

εθείλν πνπ ππάξρεη ζ' όια ηα θνηλσληθά θαηλόκελα, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο βάζεο θαη

ηνπ επνηθνδνκήκαηνο. Καη ζπγθεθξηκέλα: λα εμππεξεηεί ηελ θνηλσλία ην ίδην όπσο ηελ

εμππεξεηνύλ όια ηα άιια θνηλσληθά θαηλόκελα, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο βάζεο θαη ηνπ

επνηθνδνκήκαηνο. Μ' απηό όκσο εμαληιείηαη ην θνηλό πνπ ππάξρεη ζε όια ηα θνηλσληθά

θαηλόκελα. Από θεη θαη πέξα αξρίδνπλ ζνβαξέο δηαθνξέο αλάκεζα ζηα θνηλσληθά

θαηλόκελα.

Γεγνλόο είλαη όηη, εθηόο από ην θνηλό απηό ζηνηρείν, ηα θνηλσληθά θαηλόκελα έρνπλ ηα δηθά

ηνπο ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά πνπ μερσξίδνπλ ην έλα απ' η' άιιν θαη πνπ έρνπλ πξσηαξρηθή

ζπνπδαηόηεηα γηα ηελ επηζηήκε.

Σα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηεο βάζεο ζπλίζηαληαη ζην γεγνλόο όηη εμππεξεηεί ηελ

θνηλσλία νηθνλνκηθά. Σα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ επνηθνδνκήκαηνο ζπλίζηαληαη ζην

γεγνλόο όηη εμππεξεηεί ηελ θνηλσλία κε ηηο πνιηηηθέο, λνκηθέο, αηζζεηηθέο θαη άιιεο ηδέεο θαη

δεκηνπξγεί γηα ηελ θνηλσλία ηνπο αληίζηνηρνπο πνιηηηθνύο, λνκηθνύο θαη άιινπο ζεζκνύο. ε

ηη ζπλίζηαληαη ηόηε ηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηεο γιώζζαο, πνπ ηελ μερσξίδνπλ από η'

άιια θνηλσληθά θαηλόκελα; πλίζηαληαη ζην όηη ε γιώζζα εμππεξεηεί ηελ θνηλσλία ζαλ

κέζν επηθνηλσλίαο κεηαμύ ησλ αλζξώπσλ, ζαλ κέζν αληαιιαγήο ηδεώλ κέζα ζηελ θνηλσλία,

ζαλ κέζν πνπ δίλεη ζηνπο αλζξώπνπο ηε δπλαηόηεηα λα θαηαιαβαίλνπλ ν έλαο ηνλ άιιν θαη

λα νξγαλώλνπλ ηελ θνηλή εξγαζία ζ' όιεο ηηο ζθαίξεο ηεο αλζξώπηλεο δξαζηεξηόηεηαο, ηόζν

ζηνλ ηνκέα ηεο παξαγσγήο, όζν θαη ζηνλ ηνκέα ησλ νηθνλνκηθώλ ζρέζεσλ, ηόζν ζηνλ ηνκέα

ηεο πνιηηηθήο, όζν θαη ζηνλ ηνκέα ηνπ πνιηηηζκνύ, ηόζν ζηελ θνηλσληθή, όζν θαη ζηελ

θαζεκεξηλή δσή. Σα ηδηαίηεξα απηά ραξαθηεξηζηηθά αλήθνπλ κόλν ζηε γιώζζα θη αθξηβώο

γηαηί αλήθνπλ κόλν ζηε γιώζζα, γη' απηό θη ε γιώζζα απνηειεί αληηθείκελν κειέηεο κηαο

αλεμάξηεηεο επηζηήκεο: ηεο γισζζνινγίαο. Υσξίο απηέο ηηο ηδηνκνξθίεο ηεο γιώζζαο, ε

γισζζνινγία ζα έραλε ην δηθαίσκα ζε κηαλ απηνηειή ύπαξμε.

Με δπν ιόγηα: Η γιώζζα δελ κπνξεί λα θαηαηαρζεί νύηε ζηελ θαηεγνξία ησλ βάζεσλ, νύηε

ζηελ θαηεγνξία ησλ επνηθνδνκεκάησλ. Ούηε πάιη κπνξεί λα θαηαηαρζεί ζηελ θαηεγνξία ησλ

«ελδηάκεζσλ» θαηλνκέλσλ, αλάκεζα ζηε βάζε θαη ζην επνηθνδόκεκα, κηα θαη ηέηνηα

«ελδηάκεζα» θαηλόκελα δελ ππάξρνπλ.

Θα κπνξνύζε ίζσο ε γιώζζα λα θαηαηαρζεί ζηελ θαηεγνξία ησλ παξαγσγηθώλ δπλάκεσλ

ηεο θνηλσλίαο, ζηελ θαηεγνξία, ιόγνπ ράξε, ησλ νξγάλσλ παξαγσγήο;

Θα κπνξνύζε ίζσο ε γιώζζα λα θαηαηαρζεί ζηελ θαηεγνξία ησλ παξαγσγηθώλ δπλάκεσλ

ηεο θνηλσλίαο, ζηελ θαηεγνξία, ιόγνπ ράξε, ησλ νξγάλσλ παξαγσγήο;

Πξαγκαηηθά, αλάκεζα ζηε γιώζζα θαη ζηα όξγαλα παξαγσγήο ππάξρεη θάπνηα αλαινγία: Σα

όξγαλα παξαγσγήο, ην ίδην όπσο θη ε γιώζζα, εθδειώλνπλ έλα είδνο αδηαθνξίαο απέλαληη

ζηηο ηάμεηο θαη κπνξνύλ εμίζνπ λα εμππεξεηνύλ ηηο δηάθνξεο ηάμεηο ηεο θνηλσλίαο, ηόζν ηηο

παιηέο, όζν θαη ηηο λέεο. Μήπσο ην πεξηζηαηηθό απηό καο δίλεη ην δηθαίσκα λα θαηαηάμνπκε

ηε γιώζζα ζηελ θαηεγνξία ησλ νξγάλσλ παξαγσγήο; Ορη, δελ ην δίλεη.

Κάπνηε ν Ν. Γ. Μαξ, βιέπνληαο πσο ν νξηζκόο ηνπ - «ε γιώζζα είλαη έλα επνηθνδόκεκα

πάλσ ζηε βάζε» - ζπλαληά αληηξξήζεηο, απνθάζηζε λα «αλαπξνζαξκνζηεί» θαη δήισζε όηη

ε γιώζζα είλαη όξγαλν παξαγσγήο. Δίρε δίθην ν Ν. Γ. Μαξ λα θαηαηάμεη ηε γιώζζα ζηελ

θαηεγνξία ησλ νξγάλσλ παξαγσγήο; Ορη, αλαληίξξεηα δελ είρε δίθην. Σν γεγνλόο είλαη όηη ε

νκνηόηεηα αλάκεζα ζηε γιώζζα θαη ζηα όξγαλα παξαγσγήο εμαληιείηαη κε ηελ αλαινγία

πνπ κόιηο αλέθεξα. Από ηελ άιιε όκσο κεξηά ππάξρεη κηα ξηδηθή δηαθνξά αλάκεζα ζηε

γιώζζα θαη ζηα όξγαλα παξαγσγήο. Η δηαθνξά απηή ζπλίζηαηαη ζην γεγνλόο όηη ηα όξγαλα

παξαγσγήο παξάγνπλ πιηθά αγαζά, ελώ ε γιώζζα δελ παξάγεη ηίπνηα, ή «παξάγεη» κνλάρα

ιέμεηο. Γηα λα είκαζηε πην αθξηβείο, νη άλζξσπνη πνπ έρνπλ όξγαλα παξαγσγήο κπνξνύλ λα

παξάγνπλ πιηθά αγαζά όκσο νη ίδηνη απηνί άλζξσπνη, έρνληαο ηε γιώζζα, αιιά κε έρνληαο

όξγαλα παξαγσγήο δελ κπνξνύλ λα παξάγνπλ πιηθά αγαζά. Γελ είλαη δύζθνιν λα θαηαιάβεη

θαλέλαο πσο αλ ε γιώζζα κπνξνύζε λα παξάγεη πιηθά αγαζά, νη θιύαξνη ζα ήηαλ νη

πινπζηόηεξνη άλζξσπνη ζηνλ θόζκν.

ΔΡΩΣΗΗ: Ο Μαξμ θη ν Δλγθειο δίλνπλ ηνλ νξηζκό ηεο γιώζζαο ζαλ «άκεζε

πξαγκαηηθόηεηα ηεο ζθέςεο», ζαλ «πξαρηηθή... πξαγκαηηθή ζπλείδεζε». «Οη ηδέεο, ιέεη ν

Μαξμ, δελ ππάξρνπλ ρώξηα από ηε γιώζζα». Ωο πνην βαζκό, θαηά ηε γλώκε ζαο, ε

γισζζνινγία πξέπεη λα αζρνιείηαη κε ηε ζεκαζηνινγηθή πιεπξά ηεο γιώζζαο, ηε

ζεκαληηθή θαη ηελ ηζηνξηθή ζεκαζηνινγία θαη ηε κειέηε ηνπ ύθνπο, ή κήπσο ε

γισζζνινγία πξέπεη λα έρεη ζαλ αληηθείκελν κόλν ηε κνξθή;

ΑΠΑΝΣΗΗ: Η ζεκαληηθή (ζεκαζηνινγία) είλαη έλα από ηα ζπνπδαία κέξε ηεο

γισζζνινγίαο. Η ελλνηαθή πιεπξά ησλ ιέμεσλ θαη ησλ εθθξάζεσλ έρεη ζνβαξή ζεκαζία γηα

ηε κειέηε ηεο γιώζζαο. Γη' απηό ε ζεκαληηθή (ζεκαζηνινγία) πξέπεη λα εμαζθαιίζεη ζηε

γισζζνινγία ηε ζέζε πνπ ηεο αξκόδεη.

Ωζηόζν, όηαλ επεμεξγαδόκαζηε ηα δεηήκαηα ηεο ζεκαληηθήο θαη ρξεζηκνπνηνύκε ηα

δεδνκέλα ηεο, κε θαλέλα ηξόπν δελ πξέπεη λα ππεξηηκνύκε ηε ζεκαζία ηεο, θη αθόκα

πεξηζζόηεξν δελ πξέπεη λα θάλνπκε θαηάρξεζή ηεο. Δρσ ππόςε κεξηθνύο γισζζνιόγνπο,

πνπ γνεηεπκέλνη ππεξβνιηθά από ηε ζεκαληηθή, πεξηθξνλνύλ ηε γιώζζα ζαλ «άκεζε

πξαγκαηηθόηεηα ηεο ζθέςεο», αδηάξξεθηα δεκέλε κε ηε ζθέςε, απνζπνύλ ηε ζθέςε από ηε

γιώζζα θαη ππνζηεξίδνπλ πσο ε γιώζζα θάπνηε πεζαίλεη θαη πσο κπνξνύκε λα ηα

βνιέςνπκε θαη ρσξίο γιώζζα.

Πξνζέμηε ηα παξαθάησ ιόγηα ηνπ Ν. Γ. Μαξ:

«Η γιώζζα ππάξρεη κόλν εθόζνλ εμσηεξηθεύεηαη ζε ήρνπο, ε ελέξγεηα ηεο ζθέςεο

ζπληειείηαη θαη ρσξίο λα εμσηεξηθεύεηαη... Η γιώζζα (ε θσλεηηθή) άξρηζε από ζήκεξα

θηόιαο λα παξαδίλεη ηηο ιεηηνπξγίεο ηεο ζηηο ζύγρξνλεο εθεπξέζεηο πνπ αλαληίξξεηα

θαηαρηνύλ ην δηάζηεκα, ελώ ε ζθέςε αλαπηύζζεηαη μεθηλώληαο από ην αρξεζηκνπνίεην

ζεζαπξό ηνπ παξειζόληνο θαη από ηηο λέεο θαηαρηήζεηο ηεο θαη θαιείηαη λα εθηνπίζεη θαη λα

αληηθαηαζηήζεη πέξα γηα πέξα ηε γιώζζα. Η γιώζζα ηνπ κέιινληνο είλαη ε ζθέςε πνπ ζα

αλαπηύζζεηαη κέζα ζε κηα ηερληθή απαιιαγκέλε από θπζηθή ύιε. Κακηά γιώζζα δε ζα

κπνξέζεη λα ηεο αληηζηαζεί, νύηε θη απηή ε θσλεηηθή πνπ σζηόζν είλαη ζπλδεδεκέλε κε ηνπο

θαλόλεο ηεο θύζεο» (βι. «Γηαιερηηθά Δξγα» ηνπ Ν. Γ. Μαξ.).

Αλ κεηαθξάζνπκε ζε απιή αλζξώπηλε γιώζζα απηή ηε ζνινκσληθή, κπνξνύκε λα

θαηαιήμνπκε ζην ζπκπέξαζκα όηη:

α) Ο Ν. Γ. Μαξ απνζπά ηε ζθέςε από ηε γιώζζα,

β) Ο Ν. Γ. Μαξ λνκίδεη πσο ε επηθνηλσλία κεηαμύ ησλ αλζξώπσλ κπνξεί λα

πξαγκαηνπνηείηαη θαη ρσξίο ηε γιώζζα κε ηε βνήζεηα ηεο ίδηαο ηεο ζθέςεο, πνπ ζα είλαη

ιπηξσκέλε από ηε «θπζηθή ύιε» ηεο γιώζζαο, ιπηξσκέλε από ηνπο «θαλόλεο ηεο θύζεο»,

γ) απνζπώληαο ηε ζθέςε από ηε γιώζζα θαη «ιπηξώλνληάο» ηελ από ηε γισζζηθή «θπζηθή

ύιε», ν Ν. Γ. Μαξ πέθηεη ζην βνύξθν ηνπ ηδεαιηζκνύ.

Λέλε όηη νη ζθέςεηο γελληνύληαη ζην θεθάιη ηνπ αλζξώπνπ πξηλ λα εθθξαζηνύλ ζε ιόγνπο,

γελληνύληαη ρσξίο ην γισζζηθό πιηθό, ρσξίο ην γισζζηθό πεξηθάιπκκα, κπνξνύκε λα πνύκε

ζε γπκλή κνξθή. Αιιά απηό είλαη απόιπηα ιαζεκέλν. Οπνηεζδήπνηε ζθέςεηο θη αλ

γελλεζνύλ ζην θεθάιη ηνπ αλζξώπνπ, κπνξνύλ λα γελλεζνύλ θαη λα ππάξμνπλ κνλάρα πάλσ

ζηε βάζε ηνπ γισζζηθνύ πιηθνύ, ζηε βάζε ησλ γισζζηθώλ όξσλ θαη θξάζεσλ. Γπκλέο

ζθέςεηο, ειεύζεξεο από ην γισζζηθό πιηθό, ειεύζεξεο από ηε γισζζηθή «θπζηθή ύιε» δελ

ππάξρνπλ. «Η γιώζζα είλαη ε άκεζε πξαγκαηηθόηεηα ηεο ζθέςεο» (Μαξμ). Η

πξαγκαηηθόηεηα ηεο ζθέςεο εθδειώλεηαη ζηε γιώζζα. Μόλν ηδεαιηζηέο κπνξνύλ λα κηινύλ

γηα ιεηηνπξγία ηεο ζθέςεο πνπ δε ζπλδέεηαη κε ηε «θπζηθή ύιε» ηεο γιώζζαο, γηα

ιεηηνπξγία ηεο ζθέςεο ρσξίο γιώζζα.

Με δπν ιόγηα: ε ππεξηίκεζε ηεο ζεκαληηθήο θαη ε θαηάρξεζή ηεο νδήγεζαλ ην Ν. Γ. Μαξ

ζηνλ ηδεαιηζκό.

Δπνκέλσο, αλ δηαθπιάμνπκε ηε ζεκαληηθή (ζεκαζηνινγία) από ππεξβνιέο θαη θαηαρξήζεηο

ηέηνηνπ είδνπο ζαλ θη απηέο πνπ θάλνπλ ν Ν. Γ. Μαξ θαη νη «καζεηέο» ηνπ, ηόηε απηή κπνξεί

λα θέξεη κεγάιν όθεινο ζηε γισζζνινγία.

ΔΡΩΣΗΗ: Λέηε, πνιύ ζσζηά, όηη νη αζηνί θαη πξνιεηάξηνη έρνπλ ηδέεο, παξαζηάζεηο,

ήζε θαη εζηθέο αξρέο εληειώο αληίζεηεο. Ο ηαμηθόο ραξαρηήξαο απηώλ ησλ θαηλνκέλσλ

θαζξεθηίζηεθε αλακθηζβήηεηα ζηε ζεκαζηνινγηθή πιεπξά ηεο γιώζζαο (αιιά θάπνηε θαη

ζηε κνξθή ηεο -ζην ιεμηιόγην- όπσο ζσζηά ηνλίδεηε ζην άξζξν ζαο). Μπνξνύκε

αλαιύνληαο ην ζπγθεθξηκέλν γισζζηθό πιηθό θαη, θαηά πξώην ιόγν, ηελ ελλνηνινγηθή

πιεπξά ηεο γιώζζαο, λα κηιήζνπκε γηα ηαμηθή νπζία ησλ ελλνηώλ πνπ εθθξάδεη, ηδηαίηεξα

ζε θείλεο ηηο πεξηπηώζεηο πνπ πξόθεηηαη γηα γισζζηθή έθθξαζε όρη κόλν ηεο ζθέςεο ηνπ

αλζξώπνπ, αιιά θαη ηεο ζπκπεξηθνξάο ηνπ απέλαληη ζηελ πξαγκαηηθόηεηα, όπνπ

εθδειώλεηαη κε ηδηαίηεξε δηαύγεηα ε ηαμηθή ηνπ ηνπνζέηεζε;

ΑΠΑΝΣΗΗ: Με δπν ιόγηα, ζέιεηε λα μέξεηε αλ νη ηάμεηο επηδξνύλ ζηε γιώζζα, αλ

εηζάγνπλ ζηε γιώζζα ηηο εηδηθέο ιέμεηο θαη εθθξάζεηο ηνπο, αλ ππάξρνπλ πεξηπηώζεηο πνπ νη

άλζξσπνη δίλνπλ ζε κηα θαη ηελ απηή ιέμε θαη έθθξαζε, δηαθνξεηηθή ελλνηαθή ζεκαζία, ζε

ζύλδεζε κε ηελ ηάμε ζηελ νπνία αλήθνπλ;

Μάιηζηα, νη ηάμεηο επηδξνύλ ζηε γιώζζα, εηζάγνπλ ζηε γιώζζα ηηο εηδηθέο ηνπο ιέμεηο θαη

εθθξάζεηο θαη θάπνηε θαηαιαβαίλνπλ δηαθνξεηηθά κηα θαη ηελ απηή ιέμε θαη έθθξαζε. Απηό

δελ επηδέρεηαη αληίξξεζε.

Ωζηόζν, απ' απηό δε βγαίλεη όηη νη εηδηθέο ιέμεηο θαη εθθξάζεηο, θαζώο θη νη δηαθνξέο ζηε

ζεκαληηθή, κπνξνύλ λα έρνπλ κηα ζνβαξή ζεκαζία γηα ηελ αλάπηπμε κηαο εληαίαο παιιατθήο

γιώζζαο, όηη είλαη ηθαλέο λα εμαζζελίζνπλ ηε ζεκαζία ηεο ή λα αιιάδνπλ ην ραξαθηήξα ηεο.

Πξώην. Σέηνηεο εηδηθέο ιέμεηο θη εθθξάζεηο, θαζώο θαη πεξηπηώζεηο δηαθνξάο ζηε

ζεκαληηθή, είλαη ηόζν ιίγεο ζηε γιώζζα πνπ κόιηο απνηεινύλ ην έλα ζηα εθαηό όινπ ηνπ

γισζζηθνύ πιηθνύ. Δπνκέλσο, όιε ε ππόινηπε ζπληξηπηηθή κάδα ησλ ιέμεσλ θαζώο θαη

εθθξάζεσλ, θαζώο θαη ε ζεκαληηθή ηνπο, είλαη κοινά γηα όιεο ηηο ηάμεηο θνηλσλίαο.

Γεύηεξν. Οη εηδηθέο ιέμεηο θαη εθθξάζεηο, πνπ έρνπλ κηα ηαμηθή απόρξσζε,

ρξεζηκνπνηνύληαη ζην ιόγν όρη ζύκθσλα κε ηνπο θαλόλεο κηαο θάπνηαο «ηαμηθήο»

γξακκαηηθήο, πνπ ζηελ πξαγκαηηθόηεηα δελ ππάξρεη, αιιά ζύκθσλα κε ηνπο γξακκαηηθνύο

θαλόλεο ηεο ππάξρνπζαο παιιατθήο γιώζζαο.

Ωζηε, ε ύπαξμε ησλ εηδηθώλ ιέμεσλ θαη εθθξάζεσλ θαη νη πεξηπηώζεηο ησλ δηαθνξώλ ζηε

ζεκαληηθή κηαο γιώζζαο δελ αληηθξνύνπλ αιιά, αληίζεηα, επηβεβαηώλνπλ ηελ ύπαξμε θαη

ηελ αλαγθαηόηεηα κηαο εληαίαο παιιατθήο γιώζζαο.

ΔΡΩΣΗΗ: ην άξζξν ζαο ραξαθηεξίδεηε πνιύ ζσζηά ην Μαξ ζαλ εθρπδατζηή ηνπ

καξμηζκνύ. Μήπσο απηό ζεκαίλεη όηη νη γισζζνιόγνη, θη αλάκεζά ηνπο θη εκείο νη λένη,

πξέπεη λ' απνξξίςνπκε όιε ηε γισζζνινγηθή θιεξνλνκηά ηνπ Μαξ, ζηελ νπνία κνιαηαύηα

ππάξρεη κηα ζεηξά γισζζνινγηθώλ εξεπλώλ αμίαο (γηα ηηο νπνίεο έγξαςαλ ζηε δηάξθεηα

ηεο ζπδήηεζεο νη ζύληξνθνη Σζηθνκπάβα, αλδέγηεθ θαη άιινη); Μπνξνύκε,

αληηθξίδνληαο θξηηηθά ην Μαξ, λα πάξνπκε κνιαηαύηα απ' απηόλ ό,ηη έρεη ην σθέιηκν θαη

αμηόινγν;

ΑΠΑΝΣΗΗ: Βέβαηα, ηα έξγα ηνπ Ν. Γ. Μαξ, δελ απνηεινύληαη κόλν από ιάζε. Ο Ν. Γ.

Μαξ έθαλε ρνληξνθνκκέλα ιάζε όηαλ εηζήγαγε ζηε γισζζνινγία ζηνηρεία καξμηζκνύ ζε

δηαζηξεβισκέλε κνξθή, όηαλ πξνζπάζεζε λα δεκηνπξγήζεη κηαλ αλεμάξηεηε ζεσξία ηεο

γιώζζαο. Αιιά ππάξρνπλ κεξηθά θαιά έξγα ηνπ Μαξ, γξακκέλα κε ηαιέλην, έξγα όπνπ,

μερλώληαο ηηο ζεσξεηηθέο αμηώζεηο ηνπ, κειεηά επζπλείδεηα θαη, πξέπεη λα ην πνύκε, κε

δεμηόηεηα νξηζκέλεο γιώζζεο. ' απηά ηα έξγα κπνξνύκε λα βξνύκε όρη ιίγα αμηόινγα θαη

δηδαρηηθά πξάγκαηα. Δίλαη επλόεην όηη πξέπεη λα πάξνπκε από ην Ν. Γ. Μαξ θαη λα

ρξεζηκνπνηήζνπκε όι' απηά ηα αμηόινγα θαη δηδαρηηθά πξάγκαηα.

ΔΡΩΣΗΗ: Πνιινί γισζζνιόγνη ζεσξνύλ ην θνξκαιηζκό ζαλ κηα απ' ηηο βαζηθέο αηηίεο

ηεο ζηαζηκόηεηαο ζηε ζνβηεηηθή γισζζνινγία. Θα ήζεια πνιύ λα μέξσ ζε ηη, θαηά ηε

γλώκε ζαο, ζπλίζηαηαη ν θνξκαιηζκόο ζηε γισζζνινγία θαη πώο ζα ηνλ ππεξληθήζνπκε;

ΑΠΑΝΣΗΗ: Ο Ν. Γ. Μαξ θαη νη «καζεηέο» ηνπ θαηεγνξνύλ γηα «θνξκαιηζκό» όινπο ηνπο

γισζζνιόγνπο πνπ δε ζπκκεξίδνληαη ηε «λέα δηδαζθαιία» ηνπ Ν. Γ. Μαξ. Απηό, θπζηθά,

δελ είλαη νύηε ζνβαξό νύηε ινγηθό.

Ο Ν. Γ. Μαξ ζεσξνύζε ηε γξακκαηηθή θελό «ηύπν» θαη ηνπο αλζξώπνπο πνπ ζεσξνύλ ην

ζύζηεκα γξακκαηηθήο ζαλ βάζε ηεο γιώζζαο θνξκαιηζηέο. Απηό είλαη νιόηεια αλόεην.

Ννκίδσ όηη ν «θνξκαιηζκόο» επηλνήζεθε από ηνπο δεκηνπξγνύο ηεο «λέαο δηδαζθαιίαο» γηα

λα δηεπθνιύλεη ηελ πάιε ηνπο ελάληηα ζηνπο αληίπαινύο ηνπο ζηε γισζζνινγία.

Η αηηία ηεο ζηαζηκόηεηαο ζηε ζνβηεηηθή γισζζνινγία δελ είλαη ν «θνξκαιηζκόο» πνπ

επηλνήζεθε από ηνλ Ν. Γ. Μαξ θαη ηνπο «καζεηέο» ηνπ, αιιά ην θαζεζηώο ηνπ Αξαθηζέγηεθ

θαη ηα ζεσξεηηθά θελά ζηε γισζζνινγία.

Σν θαζεζηώο ηνπ Αξαθηζέγηεθ ην δεκηνύξγεζαλ νη «καζεηέο» ηνπ Ν. Γ. Μαξ. Σε ζεσξεηηθή

ζύγρπζε ηελ έθεξαλ ζηε γισζζνινγία ν Ν. Γ. Μαξ θαη νη πην ζηελνί ζπλεξγάηεο ηνπ. Γηα λα

κελ ππάξρεη ζηαζηκόηεηα πξέπεη λα εμαιείςνπκε θαη ην έλα θαη ην άιιν. Η εμάιεηςε απηώλ

ησλ πιεγώλ ζα εμπγηάλεη ηε ζνβηεηηθή γισζζνινγία, ζα ηελ νδεγήζεη ζηνλ πιαηύ δξόκν θαη

ζα δώζεη ηε δπλαηόηεηα ζηε ζνβηεηηθή γισζζνινγία λα πάξεη ηελ πξώηε ζέζε ζηελ

παγθόζκηα γισζζνινγία.