.. .. : .., . - ; .., . - I, II, V; .., . - III, IV, VI, IX; .., . - VII; .., . - VIII.

:

I. 1 2 3

II. 4 5 6 7 8

III. 9 10

IV.

11 12 13

V. 14 15 (POSSESSIO) 16 17

VI. 18 19 20

21 22

23

VII. 24 25 . 26 27 28

29 30 .

VIII. 31 32 () 33 (CONTRACTUS LITTERALIS, LITTERARUM OBLIGATIO) 34 35 36 (CONTRACTUS INNOMINATI) 37 PACTA VESTITA ("" PACTA). 38 OBLIGATIONES QUASI EX CONTRACTU ( )

IX. 39 40 41 ()

1. 1. . ( I . ..). , , , . ,

. . , , . 2. . , , . - , ius publicum ius privatum. (I . ..), , , , XII . , , : Publicum ius est quod ad statum rei romanae spectat, privatum quod ad singulorum utilitatem (D. 1. 1. 1. 2). ( , ; () .) , , .. , , ( ius, "", "" , " "). : , , , ( , ..). ( ) , ", , " (in sacris, in sacerdotibus, in magistratibus consistit). . " " , . - , . , , , .. , . , .. , , , , : , ; , - , . XII : cum nexum faciet mancipiumque uti lingua nuncupassit ita ius esto - , . , . . : Ius publicum privatorum pactis mutari non potest - (D. 2. 14. 38). , . " " , , . (, , )

: ) , ) . , , , ( ), - , . , , . , " " . ius civile . : ) ( ), " " ; ) , (civitas) ; ius civile ius gentium ius naturale. . . , , . , . , , . , , . . . "" (hostes), , . . , , , , . . , ; . .. , , , . , , . , , : , .. - , , () - " " (ius gentium). Ius gentium : , , , ( - ) , . , ius gentium , , . ( ) , ius gentium ( .. - . . 12). ius gentium, , , (. 6)

. , : ( ) . 3. . , , . , , , , . -, , , , , . -, . , .., , . . .. - , . , . - , , . , , , . , , - . . , , [1], . () . ( ) , .. , . , , - " " (common law). , . , ( ,

, ), . . ( ) , , , , , . "Actionem dabo" (" ") - . ; - , , .. , , . , , , . , . Non ex regula ius sumatur sed ex iure quod est regula fiat (D. 50. 17. 1. ). ( () , () .) , , ( ) , , , : , . " , ", ( ) : " , ". (. . 54). . , , . - , . - - . . , , . , , , . , - , : , , - , . , , .(1)

. , , , , , . : , (2)

. . . , - . , , , ( , ) (. 193), ( , . 236) .. , . , , . , . - [2]; , .. , . , . , "" . , III . .., , - , . .

2. 4. . , .. VI . . " ", . , . , , . , , , , .. , , . , , , , . . 5. . . , . . , , , .. ,

. , , , . , , , , , , . 6. . , XII . - . , , , , . , - , . (- ) . . . "" , .. , , . , , " " . . , . , . " ", , , , , "", , . , . , , , XVI - XVII ., "" , " " (heutiges romisches Recht). , - : , . , , ; . , "" . , , , XVIII XIX ., . , , , .. . , , . ,

, .. . , , , . . , , . 7. . : Omne ius quo utimur vel ad personas pertinet vel ad res vel ad actiones (1.2). ( , , , , ().) ; , . . , : ) , ( III - IV); ) , , - . , ( V - VI); ) , .. , , , , , ( VII - IX). .(1) .

, . ( , ) .(2) , . ,

, . . , : 1) ; 2) ; 3) ; 4) ; 5) ; 6) ; 7) ; 8) ; 9) . . , . : ( ), . , , , .. - , .

3. 8. . - . XII - XIII . : ) , ) , , ( ). , . , ,

, , , . 1900 . ( 1900 . ); XIX . ( 1804 . [3]). , , , , . , , , XVIII . , . . , , . . , , , , , , . , , . , . , . (1) .. (1917 .), .. (1919 .), , . (.. ) , , . : Girard. Manuel elementaire de droit romain. . 8- ( Senn). 1929 ( , ); Cuq. Manuel des institutions juridiques des Romains. . 2-. 1928; Monier. Manuel elementaire de droit romain: 2 . 1944 1945; Buckland. Text-book of Roman Law from Augustus to Iustinian. . 2-. 1932; Mitteis. Romisches Privatrecht bis auf die Zeit Diokletians: . 1. 1908; Wlassak. Romische Prozessgesetze. 1888 - 1894. (2) ( ) , , . : . (3 ); . (4 .). : Windscheid-Kipp. Lehrbuch des Pandektenrecht (3 ). 8-. , D. - . : "50. 17. 141. 1." : , 50, 17, 141, 1; "pr." ; "i.f." - . I. - . , "I. 1. 2. 1." : , 1, 2, 1. C. - . , "C. 8. 44. 19." : , 8, 44, 19. C. Th. - . - . Coll. - Collatio legum Mosaicarum et Romanarum. Sent. Rec. (S. R.) - Sententiae receptae ( ).

Qu Quest. - Quaestiones ().

I 1 4. 9. . (. 4) (I - VI . ..). . , , . (ius Quiritium). , , , (dominium ex iure Quiritium - ). (ius civile), , - (civitas). XII , . . , XII . . ius civile ; . ius civile . 10. . - (ius praetorium honorarium, "honores" - ). , , . . - , . . , - . . , . (. . 20 - 22). 11. (ius gentium). , - .

. . , (. 2), . , ( , ..) . , ius gentium. . , (conubium) (commercium). , , . , . Ius gentium , , , ius civile, - , . ius gentium , . ius gentium . ius gentium , . , , , (in factum conceptae), . , ; . Ius gentium . , , . , , , , , , ius gentium , , . 12. . - - . , , . . . , , , , ius civile ius gentium . , ius civile, ius gentium. , . ius gentium - nova interpretatio iuris. 50 .. . , ius gentium , (. 90 - 91). , ius gentium. , ,

, ius gentium. , , (. 1. 82; D. 1. 5. 4. 1) (D. 41. 1. 5. 7). ius gentium . , , , , - . ius civile , , ( ) . , (. 3. 93) (. . 433), (. 3. 133) (. . 449) - acceptilatio (D. 46. 4. 8. 4) (. . 348) , . , ius gentium ius civile. Quod autem gentium, idem civile esse debet (, De off., 3.17). ( , .) ius gentium , . ius gentium, , , . : . , (ius naturale ius legitimum). (De origine iuris, 1. 130). (II . ..), ius gentium (ratio naturalis). , . , (. 14) , iure naturae omnes homines aequales sunt - no . 13. Aequitas (). ius aequum ( , aequitas) , ius strictum. . , , , , . , . . Nihil enim tam conveniens est naturali aequitati, quam voluntatem domini... ratam haberi (D. 40. 1. 9. 3). ( , ... .) (III . ..) () . Quod genus liberalitatis (precarium) ex iure gentium descendit... et naturalem habet in se aequitatem (D. 43. 26. 1. 2; 2. 2). ( - .)

, - (dolus) - . bona fides. , , aequitas. , , , ius aequum . . 14. (ius naturale). ius naturae, ius naturale. , , (De republica, 3, 22). . Quarundam rerum dominium nanciscimur iure gentium quod ratione naturali inter omnes homines peraeque servatur (D. 41. 1. 1. pr.). ( , .) , - , . . , , . Ius gentium est quo gentes humanae utuntur, quod a naturali recedere facile intellegere licet, quia illud omnibus animalibus, hoc solis hominibus inter se commune sit (D. 1. 1. 1. 4). ( , . , , , .)

5. 15. (1. 2) : (plebiscita), , , , (responsa prudentium). , .

6. 16. . - , sine lege certa, sine iure certo, .. , . - non ius, sed mos ac fas. . - mores maiorum usus - consuetudo. (D. 1. 2. 2. 3) mores maiorum , XII (V . ..). ,

, XII . , , , . XII , . (ius non scriptum) . - . (Topica, 28, 31) mores leges, . - , . desuetudo, . , , . - , . . , . Inveterata consuetudo pro lege non immerito custoditur et hoc est ius quod dicitur moribus esse constitutum, nam cum ipsae legis nulla alia ex causa nos teneant, quam quod iudicio populi receptae sunt, merito et ea, quae sine ullo scripto populus probavit tenebunt omnes: nam quid interest suffragio populus voluntatem suam declaret an rebus ipsis et facis? quare rectissime etiam illud receptum est, ut leges non solum suffragio legislatoris sed etiam tacito consensu omnium per desuetudinem abrogentur (D. 1. 3. 32. 1). ( , , , , . - , , . , . , , , .) - . (II . ..). . , , : . , , , . 319 . .. : Consuetudinis ususque longaevi non vilis auctoritas est, verum non usque adeo sui valitura momento, ut aut rationem vincat aut legem (C. 8. 52. 2). ( , , .)

(, , ). , - ratio iuris. , .

7. 17. . - (populus) ( , , ). . :(1) , ius cum populo agendi - (,

, ), (rogatio legis), .(2) , , ,

, , , (" " - uti rogas " " -antiquo legem).(3) , , ,

(auctoritas patrum). leges rogatae. , (leges datae). 18. . : ) (praescriptio), , , ; ) rogatio ) (sanctio). . : leges perfectae, minus quam perfectae leges imperfectae. , - , , . Minus quam perfecta lex est quae vetat aliquid fieri, et si factum sit, non rescindit, sed poenam iniungit ei qui contra legem fecit (Ulp. 1. 1. 2). (, , , - , , , , , .) , . leges perfectae. , , , V . lex perfecta (C. 1. 14. 5). 19. . , , , . I . .. , . I . .. (D. 47. 21. 3. 1).

8. 20. . , , ). , (,

, , . ( , ). ( , honores, ) . . - . . (ius edicendi) , . . ( ), . , . , , , . 21. . , , , , - edictum perpetuum (125 - 138 . ..). . , . , edictum perpetuum , , , ; . viva vox iuris civilis - . , . , , . - edictum provinciale - , , . , -, . , 212 . .. , . (de iudiciis, de rebus creditis ..) . , clausulae edictales, . , , , . (officium) . 22. . ; ius civile , , ius civile. , , . . . , dominium ex

iure Quiritium ( ) (in bonis esse . . 193), (heres) (bonorum possessor - . . 236). . , - - . , , . , , . . IV V . .. . , , . - : Sed cum paulatim tam ex usu hominum quam ex constitutionum emendationibus coepit in unam consonantiam ius civile et praetorium iungi constitutum est... (I. 2. 10. 3). ( , , , , , , ...) , VI . .., . , , , , , .

9. 23. ( ). I III . .. , , , (censet, videtur, placet). , , . , , , ( S. C. Macedonianum - . . 466). . , , oratio principis in senatu habita - , .

10. 24. . . , . , , , . , , : ,

.. (cavere), (agere), (respondere). , . , , . Ita in civitale nostra aut iure, id est lege, constituitur, aut est proprium ius civile, quod sine scripto in sola prudentium interpretatione consistit (D. 1. 2. 2. 12. Pomponius). ( () , .. , , , .) . , XII () , . . III - II . .. , . - veteres verba tenuerunt - (pro Murena, 11), . 25. . XII ( , II . .., : , ). , - regulae ( - , II ..). , . . . (I . ..) 18 . (I . ..) . ( ) 40 . , (II . ..), , " " (D. 1. 2. 2. 39). (I . ..). 26. . (I - III . ..), . , , . . , , . , , , . . , , , . , - . .

, . , , , : . , , , , . - ex voluntate, . , scire leges non hoc est verba earum tenere, sed vim ac potestatem (D. 1. 3. 17). ( - , () ().) , , - . - - quaestio voluntatis. Cum in verbis nulla ambiguitas est, non debet admitti voluntatis quaestio (D. 32. 25. 1). ( , () .) , (strictum ius), aequum et bonum - . . , . . , , - summum ius - - summa iniuria. , , (ratio legis), , (lex contractus).27. Ius

respondendi. , . , , ius publice respondendi - , ex auctoritate principis (D. 1. 2. 2. 48 - 50; . 1. 7) , . Responsa () , , .28. . I III .

, , , , , . .. , , (plurima innovare instituit). ( ). , , - , ( , 50 . ). I . .., . - . II . ,

(. . 21). - , , . , , (D. 1. 2. 2. 47 - 53). , , - , . III . .. , , , " " (primus omnium). . , III . .. . , , . , . 29. . III . .. . , . , . Ius respondendi ; . responsa : 426 . " ", , , , , ( , ). , , . - ( IV .). 30. . . (institutiones, enchiridia), (definitiones), (regulae). - , , (responsa, epistolae, quaestiones, disputationes). , , . . , ius civile (libri iuris civilis). , , . , , , - XII , . -institutiones. (instruere). (instituere). institutiones. . , , . (II . ..), . ;

. , , "" "", "" "", , , . "Res quotidianae" (" "). , - , . , VI . .. , , , (. . 38). V . .. , . , , (1816 .). (VIII IX .). - (.. , - ) . 1933 . , . " ", - , ( ). - (1888 .), (1890 - 1892 .), . - III IV (, 1892 .). - . :(1) fragmenta Ulpiani. X

. . liber singularis regularum. .(2) Sententiarum libri quinque ad filium - sententiae receptae .

. (. . 29). . . 31. . IV V . : (1) Fragmenta Vaticana - , 1821 . ; ius leges : -, , , , . Ius , ( ). Leges - 318 ., I 372 . . , -, 438 ., (. . 35) .(2) Collatio legum Mosaicarum et Romanarum ( ) VIII - XI .,

16 , .(3) Consultatio veteris cuiusdam iurisconsulti. (

), , -, , V VI . ( ) .(4) Leges saeculares - - ,

.

, , -, . , . -, , .

11. 32. . : ) - ( , , , , ); ) - ; ) - ; ) - . ; , , , , . . III . . , . , . . 33. Codex Gregorianus. III . (295 .) Codex Gregorianus, , . , . , (Fragmenta Vaticana, Collatio legum Mosaicarum et Romanarum, lex romana Visigothorum, lex romana Burgundiorum). 19 , , 13 . ; . (inscriptio subscriptio). 14- . , .34. Codex Hermogenianus. 295 .

Codex, Hermogenianus . , . 120 , 69 , . .35. Codex

Theodosianus. Codex Theodosianus. - II (402 - 450 .) , , - ius, .. . , . II III. , , , ,

. , . 16 , . , . . , III . , , , .. , , .

2 12. 36. . ( VI .) . . - (leges) (ius) - , . , , , . , , , .. , , , , , . , , , . . , . 37. . leges; ius, II, . ius , V . .. . , . - . , , , . (, , ) (mancipatio, in iure cessio, fiducia) (. . 196, 197, 407 .). (, litterarum obligatio in ius vocatio, litis contestatio) (. . 53, 74, 449). , . ;

. 38. . magister officiorum quaestor sacri palatii . 13 528 . , ; . , 7 529 . Codex Iustinianus . , , , 529 . ( 50) (quinquaginta decisiones). 200 , , . 15 530 . . , iuris auctores. ( , ) . , , . , "", . , , , "", , ( mancipatio traditio, fiducia - pignus ..), , , . interpolationes XVI . . , .. , . 39 , (Index Florentinus). . 50 , , 30 - 32 , . 1 , 2 - 46 , 47 48 , 49 -, , , 50 - . , : ( ), ( ), - ( ) - ( Appendix). , , . Digesta, (.. ). 16 533 . Digesta Pandectae Iustiniani. , . , (), (). . D , , : D. 45. 1. 122. 2.

, . 21 533 . - (tota legitima scientia). , Iustiniani novi. , , . , , II ., VI . " ". , iudicia publica. . , , - "", "", - , . , 17- . . (I II ) , (III IV ) - , . , - . - I (), I. 2. 20. pr.(principium - ). leges ius . . 16 534 . Codex repetitae praelectionis - , . , 12 , . . , . , , , , . C (Codex), , : C. 8. 44. 21. 1. 29 534 . , , - Novellae (leges) - , . , 535 - 565 . . , - . () . 168 . . , , . . ( ) " ". . , , , . .

13. Corpus iuris civilis39. Corpus iuris civilis. 534 .

. XII . Corpus iuris civilis - . :(1) Institutiones - ; (2) Digesta (Pandectae) 7 50 , 432 9123

;(3) Codex - 12 , (constitutiones)

;(4) Novellae (leges) - 168 ( ),

. Corpus iuris civilis : ) - (IX .); ) - (VI - VII .) "Vulgata" (XI .); ) - (VIII .).

3 14. . . 40. . . , , , . , , ( - I . .., I . ..; - I - II . ..); ( - I - II . ..; - 2- II . ..; - III . ..); (, , - II . ..), (, , , .), . III II . .. , . , , , , , , . .., (I . ..), , . , . , ( 95 . ..).41. . XIX . ,

, , , , . 2- XIX . Corpus inscriptionum latinarum. , .42. .

, , , , , -

. , ( , , , , , ..). . XX - [4]. 43. (An economical survey of Roman Empire, . Tenny Frank 8 ).

II 4 15. 44. - ius - , , , . , (uti, frui), , (imperare, vetare).

16. 45. . . . , , : Nullus videtur dolo facere, qui iure suo utitur (D. 50. 17. 55). ( , .) , . Male enim nostro iure uti non debemus; qua ratione et prodigis interdicitur bonorum suorum administratio (. 1. 53). ( ; .) ( ) . , senatusconsuetum Pegasianum ( I . ..) , . (, ) (civiliter modo), () , civiliter facere (D. 8. 1. 9). ( ) . , () . Denique Marcellus scribit cum eo, qui in suo fodiens vicini fontem avertit, nihil posse agi (nec de dolo actionem: et sane non debet habere, si non animo vicino nocendi, sed suum agrum meliorem faciendi id facit)(D. 39. 3. 1. 12). (, , , ,

, ( : , , , ).) . - . . Item Labeo scribit, si, cum vi ventorum navis impulsa esset in funes anchorarum alterius et nautae funes praecidissent, si nullo alio modo nisi praecisis funibus explicare se potuit, nullam actionem dandam (D. 9. 2. 29. 3). ( , , , , .)

5 17. 46. . . . 47. . , , , , (, , D. 43. 16. 1. 28). vim vi repellere licet - , , - naturae comparatur. , XII ; , . Si quis noctu furem occiderit, non dubitamus, quin lege Aquilia (non) tenebitur: si autem cum posset adprehendere, maluit occidere, magis est ut iniuria fecisse videatur, ergo etiam lege Cornelia tenebitur (Coll. 7. 3. 3). ( - , , () : , , . , ( - crimen vis).) , , , . Recte possidenti ad defendendam possessionem, quam sine vitio tenebat inculpatae tutelae moderatione illatam vim propulsare licet (C. 8. 4. 1). ( , , .) - . (D. 42. 8. 16). , . 389 . ,

. Creditores si adversus debitores suos agunt, per iudicem id, quod deberi sibi putant, reposcere debent: alioquin si in rem debitoris sui intraverint id nullo concedente, divus Marcus decrevit ius crediti eos non habere (D. 48. 7. 7). (, , , ; , , - , .) , , , - . , , , .

18. 48. .

. , . , .49. .

, , (iurisdictio). (iudicium) , (imperium). , (, ), . , . (iudicium legitimum), (domi), , , . , , (iudicia imperio continenta); . 50. . , - forum originis forum domicilii. Incola et his magistratibus parere debet, apud quos incola est, et illis, apud quos civis est (D. 50. 1. 29). ( , , , .) . , , . Roma communis nostra patria est, - (D. 50. 1. 33). , , ( , ), (D. 5. 1. 2. 3). . - ; . , ,

. , . Consensisse autem videntur, qui sciant se non esse subiectos iurisdictioni eius et in eum consentiant (D. 5. 1. 2. pr.). (, , , , , , .)51. .

. , , , . (unus iudex) . , (arbitrium), arbiter , , , .52. Ius iudicium. .

: ) - in iure ) (apud iudicem). in iure . - , in iure (legis actio). , . , . ( ) , , , , . , , , . , , , , . ( II . ..) ; . 53. . II - III . .. : iudicio contrahimus - . , , , . XII . , (in ius vocatio), . . - vadimonium, : Cum autem in ius vocatus fuerit adversarius, neque eo die finiri potuerit negotium, vadimonium ei faciendum est, id est ut promittat se certo die sisti (4. 184). ( , , vadimonium, .. .) . vadimonium , (. 50).

, (. 71).

6 19. 54. . , . . , (actio) , , . , (. 3). , . actio , , , , (. 53). : Nihil aliud est actio quam ius, quod sibi debeatur, iudicio persequendi (D. 44. 7. 51; I. 4. 6. pr.). ( , .)

20. 55. Actiones in rem actiones in personam. actiones in

rem ( ) actiones in personam ( ). (, , ); , , . Actiones in personam (, ). ; , (. 280 - 281). , , - ; , , , , , , - (actio quod metus causa - . 388). actiones in rem scriptae ( ).56. Actiones rei persecutoriae, poenales, mixtae.

:(1) Actiones

rei persecutoriae - ; , ; , - rei vindicatio.(2) Actiones poenales - , .

: ) ) , , actio rei persecutoria, actio poenalis , , , - . , actio doli - ,

, (. 383). (3) Actio mixtae - , , actio legis Aquiliae: , , .57. Condictiones. , (,

) , condictiones (. 4. 5). (debitum) - (dare, facere, oportere).58. .

. , . , , actio empti, actio venditi, actio pro socio, rei vindicatio. , , , . - , .59. Actiones in ius in factum conceptae.

, . , , , , . , (intentio) - , , actio in ius concepta. (1) Si paret rem qua de agitur Ai Ai esse ex iure Quiritium... (1) , , , . . ...

(2) Si p a r e t Nm N m Ao Ao s e s t e r t i u m decem m i l i a d a r e oportere...

( 2) , N. N. A. A. 10 ...

, , , actiones in factum.60. Actiones populares.

; , , , , - , (. 596). actiones populares61. Actio directa actio utilis. Actiones ficticiae.

, actio directa, - actio utilis; , , , actio legis Aquiliae utilis (. 588). - actiones ficticiae (. 4. 34 .) - , , .. - , . , , . , (si anno possedisset).

62. Actiones stricti iuris bonae fidei.

, bona fides ( ). , bonum et aequum, .. , (. 3. 137). bonae fidei. (4. 62) : actio empti, vendit, locati, conducti, negotiorum gestorum, mandati, depositi, fiduciae, pro socio, tutelae, rei uxoriae. , aequitas . actiones stricti iuris ( ), .63. Actiones arbitrariae. ,

. (arbitrium), bonum et aequum. .

21. 64. . . (in iure). XII , aes confessum . 1933 . , legis actiones - , , , "" "" - postulo aies an negas - , "" "" (, 4. 17. 17-). , " " - non oportere, - in iudicium. , , , - , . , . , - in iure cessio - in iure, , , . (). - . . - . , - , , . , , . Confessus pro iudicato est qui quodammodo sua sententia damnatur (D. 42. 2. 1). ( , .) , , , , .

- in iudicio. Notandum est quod in hac actione, quae adversus confitentem datur, iudex nou rei iudicandae, sed aestimandae datur: nam nullae partes sunt iudicandi in confitentes (D. 9. 2. 25. 2). ( , , , , : () .) in iure in iudicio . II . , , in iure , , . rem actoris esse. . , . , , , , , , , .65.

. , ( ), - . , , . - :66.

(1) Exceptio dicta est quasi quaedam exclusio, quae opponi actioni cuiusque rei solet ad excludendum id quod in intentionem condemnationemve deductum est (D. 44. 1. 2. Ulpianus).(1) , ,

- , , . (2) Exceptio est conditio quae modo eximit reum damnatione sive modo minuit damnationem (D. 44. 1. 22. pr. Paulus). (2) , , . , . , , , , , . , , , . , , intentio , , , . , , , , , , . intentio , . . , , , ,

. - ipso iure , . , pactum de non petendo ( ) , , . , - si inter eos non conveniet, ne ea pecunia peteretur. , , . Conparatae sunt autem exceptiones defendendorum eorum gratia cum quibus agitur, saepe enim accidit, ut quis iure civili teneatur, sed iniquum sit eum iudicio condemnari (. 4. 116). ( , . , - , .) , , , - , . , . , , , , - ea res agatur si. , . 67. . . . Peremptoriae sunt quae perpetuo valent nec evitari possunt, velut quod metus causa aut dolo malo; aut quod contra legem senatusveconsultum factura est aut quod res iudicata est vel in iudicium deducta est, item pacti conventi, quod factum est, ne omnis pecunia peteretur (. 4. 121). ( - , , , " - ", " " [5], , , , .) , , . . Dilatoriae sunt exceptiones quae ad tempus valent, veluti illius pacti conventi, quod factum est verbi gratia, ne intra quinquennium peteretur; finito enim eo tempore non habet locum exceptio (. 4. 122). ( , , , , , ; .)

22. 68. . . .

, .(1)

(ius distrahendi) , ( ) . (prior tempore potior iure - , . . 412).(2)

(, , - . . 217, 231, 232) , , nudum ius (. 185).(3)

. , , , .(4) , .

, .. , . , , melior est causa possidentis quam petentis - , , , . , , , . 69. . , , (eadem res). , . , , . , , (D. 17. 2. 43). , , . , , .. , . , XII ( ) . condictio furtiva, actio furti nec manifesti , . , , . , . , . ,

, , - () - hereditatis petitio, () - , . actio furti nec manifesti actio vi bonorum raptorum. ( ) , (electio) (compensatio). , , (electio). , actio redhibitoria, - actio quanti minoris (. . 494). (litis contestatio) , - eadem res. , , , - condictio furtiva, - , , - , ; .

7 23. in iure70. . - editio actionis. (. 53) , (D. 2. 13. 1). , , , , (D. 6. 1. 6). - formula (. 52) (in iudicio D. 5. 1. 24. 2). - sine causae cognitione. , , . Quae dolo malo facta esse dicentur, si de his rebus alia actio non erit et iusta causa esse videbitur iudicium dabo (D. 4. 3. 1. 1). ( , , .) 71. . , uti oportet se defendere - , -: ( - . . 433), , , . , indefensus - in iure, . . , , - addictio. . missio in bona , , , emptor bonorum, . , : ) , )

(vadimonium), ) (D. 42. 4. 7. 1). , , , - . , , . (dare, reddere iudicium). , , . , , . in iure, " ", litis contestatio (. 74). indefensus , . 72. (denegatio actionis). in iudicium. , , ( , ), . . Eius est actionem denegare, qui possit et dare (D. 50. 17. 102. 1). ( , ().) denegatio actionis - . , . , , .73. . ,

XII , - praesenti litem addicito. . . eremodicium. , . , , . , - restauratio eremodicii (D. 4. 4. 7. 12).74. Litis contestatio. in iure litis contestatio

. , , . contestari litem. , , . - . , . res in iudicium deducta, lis inchoata. actio - , . . (4. 108) : Nam qua de re actum semel erat de ea postea ipso iure agi non poterat.

( , , .) : bis de eadem re ne sit actio - , bis de eadem re agere non licet (Declam. 266). litis contestatio . Lex Iulia iudiciaria iudicia legitima . Iudicia imperio continentia (. 49) , . ipso iure, .. , , : dare oportere . : ) iudicium legitimum; ) ) ius (in ius concepta). , actio , . , . Si vero legitimo iudicio in personam actum sit ea formula, quae iuris civilis habet intentionem, postea ipso iure de eadem re agi non potest et ob id exceptio supervacua est; si vero in rem vel in factum actum fuerit ipso iure nihilo minus postea agi potest, et ob id exceptio necessaria est rei iudicatae vel in iudicium deductae (. IV. 107). ( , , , ; () () , () .) , iudicia imperio continentia in factum ipso iure , . , , , , , , . , in iure , , , . , dare oportere (D. 6. 1. 27). , , . . , , . , , , - necessaria (. . 358). ,

. , , , , . , , . Aliam causam esse novationis voluntariae, alium iudicii accepti multa exempla ostendunt. Perit privilegium dotis et tutelae, si post divortium dos in stipulationem deducatur vel post pubertatem tutelae actio novetur, si id specialiter actum est: quod nemo dixit lite contestata (D. 46. 2. 29). ( , . , , , , : , .) in iudicio, , . , . : omnia iudicia sunt absolutoria ( ), (4. 114). 75. . , , , - cautio iudicatum solvi. cautio : ) de re iudicata - ; ) de re defendenda - ; ) de dolo malo - . (, ) (. 4. 91. 102). , , , . .

24. in iudicio , , , (. 4. 15). , . 76. . . , , , , . , , , . , . . - onus probandi - : , , - , (D. 22. 3. 19. pr.; 44. 1. 1). : actori incumbit probatio, reus excipiendo fit actor , , , . , . , - testimonia per tabulas. ,

, . -, (D. 10. 1. 8. 1). , . (D. 2. 12. 2). , . , , . 77. . , . . . , . . , - . (intentio). in iure, in iudicio. - plus minus petitio. . . . re, loco, tempore, causa. re , , , , . , . . , , , , , . actio de eo quod certo loco, , actio utilis (D. 13. 4. 1) (. . 61). , . , , , .78. .

(. 4. 53). , , , - - , . . , - , .79. . ,

, - sententia, - videri sibi. : omnis condemnatio pecuniaria esse debet ( ). , , , (. 4. 49 - 52).

, , , . litis contestatio - in iure, - in iudicio : , , ( ). (. . 74). , , . , , , - . (D. 44. 2. 15) , (hereditatis petitio) . , , . , exceptio rei iudicatae. : "... , , ". rei iudicatae . - res iudicata pro veritate habetur (D. 5. 1. 25) , , . - res iudicata . :(1) - actio iudicati -

, .(2) exceptio rei iudicatae,

. : ) (eadem quaestio), , (, -, , ); ) (inter easdem personas). ( litis contestatio). . 80. . , . , , restitutio in integrum ( , - ). (), . , actio iudicati (. . 79). ( - executio personalis) (venditio bonorum, cp. . 71). ( missio in bona). magister bonorum, . (emptor bonorum) (

).

25. ()81. .

. , , restitutio in integrum, , .. . , , (. . 82). , .82. . : (1) (laesio),

.(2) (iusta causa), -: ) minor

aetas ( 25 ); ) quod metus [6] causa; ) error (); dolus malus (); ) ( ..).(3) .

83. . , , , . , , , , , , , . .

26. 84. .

. . (4. 82), (I. 4. 10) , (olim) : Nemo alieno nomine lege agere potest - . . pro populo - ( magistratus), pro libertate - (assertor libertatis) pro tutela - (tutor - ). ( 175 . ..) , . . (dominus litis), - . ( ) - . , , .85.

cognitores procuratores. , .. , , . , , , , .

, . . (cognitor). - dominus litis - in iure, : " " (tibi cognitorem do). , . - (procurator ad litem). , (negotiorum gestora - . . 555), . - cautio de rato - . , , , , , . , , . ( ) . . . , . . , procurator in rem suam - , (. . 364). 86. Advocati. , advocati, . ,

27. 87. .

(ordo iudiciorum privatorum), . , , . . , . . (. 4. 138) , . , . .88. . , ,

- simplicia, duplicia. , (prohibitoria), (restitutoria), (exhibitoria). (interdictum - ), . .

, - vim fieri veto. - . restituas - " ". , (, ) eum, eamve exhibeas -" ". - . , . , - . , - actiones in factum. 89. . , , , , , . , , , (arbiter), . ( ), . , - , , . , , , arbiter, , , , ; . sponsio et restipulatio. ( arbiter) sine periculo (.. ), - cum periculo ( ).

28. 90. . I . .. ,

, ius cognoscendi, . (. . 273), , ( II .) . . ; , . cognitio extraordinaria. III . .. , III ., , . (), . , - , .91. .

. - evocatio - , .

. , . (contumacia), . , , . . . - . . , in iure. litis contestatio , . 202 . .., -, (C. 3. 9. 1). . , . , (condemnatio ad ipsam rem, . . 80). , . - (manu militari). , , -iudex pedaneus.

29. 92. , , , , , , . , , - cum poena. , , - , , - . ...adversus infitiantes ex quibusdam causis dupli actio constituitur, veluti si iudicati aut depensi aut damni iniuriae aut legatorum per damnationem relictorum nomine agitur; ex quibusdam causis sponsionem facere permittitur, veluti de pecunia certa credita et pecunia constituia; sed certae quidem creditae pecuniae tertiae partis, constitutae vero pecuniae partis dimidiae (. 4. 171). (... , , , , , , ; , ; , - .) (infamia [7]) - actio pro socio, mandati, furti . , , , . , , , , , . , , , , ,

, , iu siurandum in litem, , . 93. . , , , -, .(1) . ,

, , (. 4. 180. 181; . . 89).(2) , , ,

, - iusiurandum calumniae.(3) ,

, , (. 4. 178). , . iudicium calumniae. , , . Et quidem calumniae iudicium adversus omnes actiones locum habet et est decimae partis (. 4. 175). ( .) , , . , , . , , , , (. 4. 177 - 180). , , . - infitiando crescit in duplum, , , (I. 4. 16. 1; 3. 27. 7). .

8 30. 94. . , , , . . , - , (. . 203). , , - . 95. . (vetustas). , , . (. 217):

In summa tria sunt per quae inferior locus superiori servit, lex, natura loci, vetustas: quae semper pro lege habetur (D. 39. 3. 2. pr.). ( , : , , , .) , . , , . vetustas : , vetustas , , iure facti. Scaevola respondit solere eos qui iuri dicundo praesunt tueri ductus aguae quibus auctoritatem vetustas daret, tametsi ius non probaretur (D. 39. 3. 26). ( , , , .) 96. . : ) , , , - (.. ); ) , , : , . : ) computatio naturalis, , , . , maior aetas (25-) , ; ) computatio civilis, , . ( ); ; , . 365 , - , 30 . , , , , ( ). , , . , , tempos utile, , tempus continuum.

31. 97. . , . , .. , . . , ; , ( , . . 445) , . , , . , , , .

V . - . actiones perpetuae, 30 , actiones temporales, , , . Nae autem actiones annis triginta continuis extinguantur, quae perpetuae videbantur, non illae quae antiquitus fixis temporibus limitantur (C. 7. 39. 3. 2). ( 30 , , , .) 98. . , . , : .(2) - - ,

(1) - -

. (3) - .

30 , . : , . , ; . , - ; , , , (. 267). , . 99. . . , . :(1) ,

; .(2)

. , , , , condictio indebiti; , , (D. 44. 2. 29). 100. . ( , ), , , .

III 9

32. 101. . , , - , (, , ) - . , , , , . , . , , , - ( ), , , , , . , . , . 102. . persona. caput. caput habere. , : ) : , ; ) : , ; ) : (patria potestas). , caput : ) -status libertatis; ) - status civitatis; ) , status familiae, . , capitis deminutio . , , : ) ius conubii - , , ) ius commercii - . , , . , , , . Qui in utero est, perinde ac si in rebus humanis esset custoditur, quotiens de commodis ipsius partus quaeritur (D. 1. 5. 7). ( , .) , XII , , ,

(D. 38. 16. 3. 9). , , (" ") " " - hereditas iacens sustinet personam defuncti, (. D. 41. 1. 34). ex persona defuncti, . 103. . , . , . - servi res sunt (Ulpianus, Regulae. 19.1). : " " , , , , . . ( , . . 117). " " , , iuris gentium, .. , , , . : Quod attinet ad ius civile servi pro nullis habentur; non tamen et iure naturali, quia quod ad ius naturale attinet omnes homines aequales sunt (D. 50. 17. 32). ( . , , , .) , , . Servitus est constitutio iuris gentium qua quis dominio alieno contra naturam subiicitur (D. 1. 5. 4. 1). ( , , , .) , persona servi, : summa... divisio de iure personarum haec est, quod omnes homines aut liberi sunt aut servi - - . ; , , . , , , - . 104. . ; . , - cives romani Quirites ( ) [8]. , : , . ,

, hostis, , . , . , , , .., . , , hospitium privatum. , , , , , , .. , , . : : - sacer esto, . , latini, .. , IV . .. (latini veteres, latini prisci); , ius conubii, ius commercii, , . , Julia Plautia Papiria I . .. , latini (latini coloniarii), latinitas, ius latini . , latini Iuniani (. 109). , 212 . .. , latini coloniarii; latini Juniani , , . , , , latini, hostes peregrini, .. , , , . , peregrinus , , , mancipatio .., . praetor urbanus . - praetor peregrinus. , , ius gentium , (. . 11 - 12). peregrini civitates foederatae, .. , ( ) . peregrini dediticii, , - . Julia Platia Papiria , 212 . : , , ,

.. , , , VI . .. , . , , , peregrinitas . iuris gentium . , , , , . , , . , , , - , status civitatis . 105. . , . , (. 133), , , - paterfamilias. paterfamilias - persona sui iuris; , paterfamilias (personae alieni iuris), . , , paterfamilias, , , . , : , , , , paterfamilias . iure naturali paterfamilias , paterfamilias (. 117). , , 100 , , , , , , paterfamilias . Patria potestas (. . 145). personae sue iuris.

33. 106. . : (1) , , , , , , , . , , , , , , . , , , .

, , restitutio natalium, (ius aureorum). , , . , , : , I . . , , : , . - - - , , . , , : ) obsequium - , , ( .); ) operae - (. 447); ) bona - , ; , . : praenomen nomen , cognomen. , : Marcus Tullius Marci libertus Hermodorus. , , , , , operae. restitutio natalium , . 108. . (capitis deminutio maxima). , . , , , postliminium, ius postliminii, , , . , , trans Tiberim, , . , , , , - . , , . , , aquae et ignis interdictio; - , .

, (capitis deminutio media), , , , , , .. , . -, . Papia (, , ) . , , . ingenui libertini actio praeiudicialis. Visellea 24 . .. . ,

34. latini109. latini. , latini - , latini veteres, latini prisci. latini - latinitas, . latini . 1 . .. , latini , latinitas . , latini. , -, Lex Iunia Norbana (19 . ..) , , , . , latini : ) , , : , , ; , , , ; ) ; ) , ; latini

) - - , Iunia Norbana. 110. latini . latini , , latini veteres, latini coloniarii latini Iuniani. , , ius honorum, , , , , . , , , ius suffragii , . latini veteres, , , ius conubii, ius commercii. , ius conubii, ius commercii, , , latini Iuniani. :

" , " - vivunt ut liberi, moriuntur ut servi; , : , latini Iuniani, , , (iure peculii) (. . 117), . , . 111. . . ) , , ) , . , latini veteres, . , . I . .. latini veteres, , , . , . Latini Iuniani , , .. latini coloniarii III . .. . latini Iuniani .

35. 111-. . , , , . . : ) ; ) aquae et ignis interdictio ; ) . 112. . . , , , hostes, - . : cognomen ; . . leges provinciae, . , , , , . praetor peregrinus ius gentium (. . 11 12). 113. . ) , , , ) , ( cives sine suffragio).

, , , , . , (vicesima hereditatis), , .

36. 114. . . . , , (servi publici), , , . . , , , . . , , , , . , , , , , , , , , . . , , , , , , , , , , servi pro nullis habentur . , , .. favor libertatis, , - , - . , , , . 115. . (1) , , . , , , , , , . (2) -: , , , . , , . , infans conceptus pro nato habetur (. 102),

, . favor libertatis. (3) , , . , , , , (pretii participandi gratia), . , - trans Tiberim, , , : (. 108). . (servi poenae). , , (in ferrum, ad bestias) , (in metallum). 52 . .. , , , . 116. . servi res sunt ( - ) , , . - ; , pro nullis habentur ( ). , - , . , , , , . , , . , . , matrimonium. - contubernium, . , (. 221), (. 406). : -, .. , , , , , - , . . : servus Marci servus Tullii - -, - servus nullius, " ", , , , . , , , . , , in dominica potestate , patria potestate , . . . .

Petronia ( ..) ; I . .. , , . II . .. sine causa , , . , , , , : , . , . , . 117. . , , , , . , , , , . , . " " - instrumentum vocale, , , . ex persona domini, . , . , . , , , "", II . : Melior condicio nostra per servos fieri potest, deterior fieri non potest (D. 50. 17. 133). ( , .) , "" . , - , , , , . . , , , , , iure naturali , . , , , , . . , obligatio naturalis . , , , , . , ex contractibus... naturaliter et obligantur et obligant (D. 44. 7. 14; . . 283). ,

, , , . , , . , - , , . , , - actiones adiecticiae qualitatis. :(1) Actio institoria, ,

(institor - ).(2) Actio exercitoria, -

(exercitoria - ; - magister navis).(3) Actio quod iussu ( ),

, , , .(4) Actio de in rem verso, , , -

(in rem domini versum est). , - , , . , , . : , , (servi vicarii) , . , peculium, , peculium . , , peculium. , , . obligato naturalis - actio de peculio (D. 15. 1. 5. 1. 4). extra ordinem . , praefectus urbi , , , . , , . . , (Ulp. Regulae, 20. 16). 118. . (manumissio). . -, manumissio testamento, .. .

, issus populi, , . (. 240). Manumissio testamente : ) : servus meus Stichus liber esto, ispo iure , .. ; ) - , ; ) () (. 398) - (, , ..). manumissio censu: , (. 108), . . , . manumissio vindicta - , vindicatio in libertatem, legisactio per sacramentum. , (, ), , assertor in libertatem, , vindicta : hunc hominem ex iure Quirtium liberum esse aio. , ( ), , ( ). . : assertor'a , , vindicatio in libertatem . : (manumissio inter amicos), (manumissio per epistolam). iure civili. " ", in libertate morari. , , , . Junia Norbana in libertate morari latinitas, latinitas . latini Iuniani, (. 110) , , , . : , , , , 20 - . (D. 40. 8; C. 7. 22); , . IV . .. .

, . , . , "" , , . I . .. - lex Aelia Sentia (4 . ..) - :(1) , 30 , , 20 ,

de causis liberalibus .(2) , , peregrini

dediticii .(3) , in fraudem creditorum, .. ,

, . - lex Fufia Caninia , : , 3- , 2-, 10 - ; 30 - 1/3, 100 - 1/4, 500 - 1/5; 100 . Fufia Caninia , Aelia Sentia , 20 , in fraudem creditorum. (. 107). , (revocatio in servitutem propter ingratitudinem).

37. 119. . - . , . , , . -, , . , , , . , colonus . , colonus - , , - . colonus . , , - , , (colonia partiaria), .

, , , . . . , , , capitatio terrena, . . ; , . , , 322 ., . , , 357 , . - , , , ; servi terrae ipsius, glaebae adscripti. , vindicatio . , , . 120. . : ) , ; ) , ; ) 30 , . , , . 121. . : . , - , .

38. Capitis deminutio122. capitis deminutio. (. . 102) - capitis deminutio. capitis deminutio . , , () : . iure naturali, . capite minutus , , iure gentium. , status familiae ,

, , iure civili, . , capitis deminutio , permutatio status. capitis deminutio: capitio deminutio maxima, capitis deminutio media, , , capitis deminuto minima. 123. capitis . deminutio. capitis deminutio

Capitis deminutio maxima . , , , postliminium (. 108) capitis deminutio maxima , . , , , lex Cornelia ( ), , . capitis deminutio media . capitis deminutio minima , . , persona sui iuris persona alieni iuris: sui iuris cum manu, arrogatio, . , alieni iuris - : in patria potestate cum manu, adoptio, in mancipium ( ). Capitis deminutio minima , persona sui iuris mancipium , , persona sui iuris , mancipium . , capitis deminutio , , , , . capitis deminutio capitis deminutio, capitis deminutio minima. 124. capitis deminutio . capitis deminutio capite minutus (. 133). , . Manus , sine manu, capitus deminutio minima, , . , cum manu sine manu capitis deminutio . capitis deminutio . capitis deminutio : , , , capitis deminutio: , trans Tiberim, , (. 108), arrogatio cum manu. sui iuris, capitis deminutio, . alieni iuris, , , paterfamilias, .

: , , , capite minutus -capitis deminutio , . capitie minutus'a. , capitis deminutio arrogatio, actio de peculio , . capitis deminutio minima in integrum restitutio, capite minutus, , persona alieni iuris, . capitis deminutio media maxima , in integrum restitutio, , capite minutus'a, , . , capitis deminutio, capite minutus: , , peculium castrense peculium quasi castrense, bona adventicia (. 145), capitis deminutio minima : , sui iuris, peculium castrense, peculium quasi castrense bona adventicia , , alieni iuris , capitis deminutio capite minutus. capitis deminutio media .

39. capitis deminutio . : ) intestabilitas; ) infamia; ) turpitudo. 125. Intestabilitas. Intestabilitas nexum, testamentum per aes et intestabilitas (carmen famosum). , (mancipatio, libram - . . 196, 457, 240), . ,

, , . intestabilitas . 126. Infamia. Infamia , . , .. , , , . . , infamia . , infamia immediata, ( , ..), ,

. : iudicia publica actio furti, vi bonorum raptorum, iniuriarum, doli, pro socio, tutelae, mandati, depositi. actiones famosae, a infamia mediata. infamia immediata, infamia mediata (procurator), , . 127. Turpitudo. Turpitudo , , ., .

10 40. 128. . . , , , . , . , , . " ". , , , . , . 129. . : (sodalitates, collegia sodalicia), (fabrorum, pistorum). , XII , . : collegia apparitorum, .. , , , collegia funeraticia; collegia publicanorum, : , , , , . , , collegia publicanorum - . , , . , (, ), , . , ( .. ) , ius civile , , , , societas, .. , , , ,

, .

,

. ( , ) . ( .. ) , , , , , , dominium ex iure Quiritium , . , , , , , . , , , . , , , , . ; , , .. . , -, , , .. , , , . : , actores, . , privatae personae. , ad exemplum rei publicae (D. 4. 4. 1. 1), . , , , - . actores , , . . , , fiscus, , , - aerarium, , fiscus . . princeps'a. privilegia fisei, ;

, ., , , .

41. 130. . . , : , . : civitates enim privatorum loco habentur - (D. 50. 16. 16).(1)

: in decurionibus vel aliis universitatibus nihil refert, utrum omnes iidem maneant, an pars maneat, vel omnes immutati sint - , , , (D. 3. 4. 7. 2).(2)

, , , : si quid universitati debetur, singulis non debetur, nec quod debet universitas singuli debent, .. - , ; , , (D. 3. 4. 7. 1).(3)

, .(4)

, , . , , . , , possessio (D. 41. 2. 1. 22; D. 41. 2. 2. 2). , . : quid enim municipes dolo facere possunt (D. 43. 15. 1) - (, , " " , .. ). , , , , . , , II . .. (D. 34. 5. 20). , (C. 8. 6). , , , , , , , , . , , , , . , -, , . I

. .., , . , (lex Julia de collegiis), . , collegium licitum, , ex senatus consulto coire licet. , , , -, , . , , , , : , . collegia licita . . , . , . , . , ecclesiae, , privilegia fisci. piae causae , .. - .

IV 11 42. 131. . . , , (iustum matrimonium), . , , . , patria potestas, , , paterfamilias. paterfamilias. - , , paterfamilias, : , in manu mariti, .. , , in patria potestate, , cum manu , paterfamilias, , , , : , .. paterfamilias sui.

paterfamilias , persona sui iuris. personae alieni iuris (. . 105). , loco filiae, - loco sororis, .. , , . patria potestas . paterfamilias. 132. Familia. , , , paterfamilias , familia [9]. , , , , paterfamilias - , , , . paterfamilias . , paterfamilias : manus, , . patria potestas paterfamilias: paterfamilias, , , in patria potestate, capitis deminutio, , , ( ) . , paterfamilias patria potestas , paterfamilias in manu , paterfamilias, persona sui iuris, ; paterfamilias - . , , , paterfamilias . , , , patria potestas paterfamilias , , , paterfamilias - , patria potestas, , , : Pater autem familias appellatur qui in domo dominium habet recteque hoc nomine appellatur, quamvis filium non habet (D. 50. 16. 195). ( (" ") , , , .)

43. 133. . , patria potestas , , , : , paterfamilias , paterfamilias. , paterfamilias . , , paterfamilias , paterfamilias . , , . . paterfamilias, cum manu,

paterfamilias, in patria potestate, , , . , , , , , . , paterfamilias. - , - . , patria potestas, paterfamilias, , , paterfamilias. , (1 + 1), - (1 + 2) .. 134. (gens). agnati - , , , , paterfamilias, -, , , , - gens. Gens - - , paterfamilias, , , nomen gentilicium, , sacra gentilicia, , , . Quintus Mucius Scaevola, , : Gentiles sunt inter se qui eodem nomine sunt... qui ab ingenuis oriundi sunt... quorum maiorum nemo servitutem servivit, qui capite non sunt deminuti (Topica, 6. 29) ( , , , capitis deminutio.) patria potestas , , , , ( ) gens. 135. . patria potestas : , , . , , - , ius gentium, , . , , , . . , .

12 44. 136. . , ,

. cum manu, , . capitis deminutio : persona sui iuris, , cum manu, persona alieni iuris. in potestate , , , manus paterfamilias, in patria potestate, , , . - sine manu, : , , ; . , , ? paterfamilias? . : , manus , cum manu. III . .. , coniunctio maris et feminae, consortium omnis vitae, divini et humana iuris communicatio (D. 23. 2. 1). ( , , .) , cum manu, sine manu divini et humani iuris communicatio: , , . cum manu , -, , divini et humani iuris communicatio . cum manu , materfamilias, (D. 50. 16. 46. 1), , , , cum manu. , (II . ..) sine manu . , , II . .. sine manu . sine manu . XII manus " " - . , , iustum matrimonium, manus. XII , sine manu: , , manus usurpatio trinoctii - , "", manus mariti. , , usurpatio trinoctii, sine manu. , sine manu XII . sine manu? , ,

. , , ius conibii XII Canuleia 445 . .. , , . , cum manu - . , cum manu sine manu . cum manu , . sine manu : ( , ), , , : , , patria potestas. sine manu . , : cum manu, , , , "" . sine manu (divortium). , (repudium). sine manu , , , , . . , , , . Lex Iulia de adulteriis (18 . ..) (adulterium), , , , . adulterium, , , , , . , inaequale coniugium, . , liberi naturales, (vulgo concepti) , .. . lex Iulia de maritandis ordinibus, 18 . .., 4 . .., lex Papia Poppea 9 . .. ( lex Iulia et Papia Poppea) 25 60 20 50 , , : (coelibes) , , (orbi) , . : , , - , . , , ius trium liberorum,

, . , , , , caducum , , . , , , , IV . .., . (. . 139) sine manu . cum manu . 137. . (sponsalia). alieni iuris patresfamilias . patresfamilias . (. 433): - patresfamilias , - , , patresfamilias , . , -, . sponsalia . sponsalia infamia . , , sponsalia, (arrhae sponsaliciae, donatio ante nuptias); . IV . donatio ante nuptias (osculum): osculo interveniente . 138. manus. , , manus, : a) confarreatio, ) coemptio, ) usus.(1) Confarreatio, ,

(, ) , . panis farreus, , , . certis verbis - pontifex maximus flamen Dialis 10 , , , 10 ( ). , , per confarreationem, , rex sacrorum flamen Dialis.(2) Coemptio , , .

"" , , . , - , in mancipio, mancipatio. , , , , , . , , , coemptio . , libripens, mancipatio (. 196), paterfamilias , ,

persona alieni iuris, : an tu mihi materfamilias esse velis , , , . , , : ubi tu Gaius, ibi ego Gaia (Cicero, Pro Murena. 12. 27). , mancipatio paterfamilias , , , . (3) Usus . usus. usus , , , . -, I . .. per confarreationem. , , , 23 .. , , per confarreationem, , manus ( ), , , , (Tacitus, Annales. 4. 16). confarreatio . Coemptio, , (1. 113. 114). , III , (). (consensus facit nuptias - ) (D. 35. 1. 15), , , deductio feminae in domum mariti. : vir absens uxorem nubere potest, femina absens nubere non potest (Sent. 2. 19. 8). 139. . , . , . , , . , , , 14 12 . . paterfamilias. , persona sui iuris; sui iuris , auctoritas tutoris. : alieni iuris , , paterfamilias paterfamilias , , paterfamilias. , paterfamilias - , , patria potestas , in patria potestate , , . , , , , , . paterfamilias. , , . , ,

paterfamilias, . , - paterfamilias, paterfamilias . , Iulia (4 . ..) paterfamilias . paterfamilias, . , , , , : sui iuris, , , , auctoritas tutoris, , , - . ius conubii ( - , . 102). ( ), . , lex Canuleia (445 . ..) . , lex Iulia (18 . ..), , Iulia - . , , , , : , - , , ; - consobrini, .. , , ; , , , , , .. . , - . , , . Lex Iulia de adulteriis , , .

45. 140. cum manu. cum manu sine manu. cum manu , , , manus mariti ( paterfamilias, alieni iuris), patria potestas . , , , . (in mancipium). . , , . , , persona sui iuris, . , , , , . , -heres sua, , , , . , , , . . , ,

, , , , . , , , . 141. sine manu. sine manu. sine manu , . in patria potestate, . - sua heres paterfamilias, - . sine manu persona sui iuris, persona sui iuris . , , , persona sui iuris, , , , . . ( , ). , III . .. , , , , donatio convalescit, .. (D. 24. 1. 32). , , , . , (. 126), beneficium competentiae, .. . , , sine manu. : : defendi uxores a viris... aequum est (D. 47. 10. 2), , reverentia quae maritis exhibenda est (D. 24. 3. 14. 1). 142. Dos. sine manu . , .. . sine manu , dos, , ad matrimonii onera sublevanda. Dos paterfamilias (dos profecticia), , persona sui iuris, (dos adventicia). , dos : dos aut datur aut dicitur aut promittitur, , , . , dos: dos, , , , dos . , , , dos, , dos dos, . cautio rei uxoriae. dos, dos . : dos (dos venditionis causa aestimata), . cautiones , , cautio , . , , (, , .).

dos . , dos , dos . , dos . Dos , . , dos , . , dos . dos . dos , dos , , . , dos . lex Iulia de adulteriis de fundo dotali . , , , . . (. 418) . , , , : "quamvis in bonis mariti dos sit, mulieris tamen est", .. , (D. 23. 5. 75). dos . , , , , . donatio ante nuptias, , -donatio propter nuptias , , dos, . , dos, donatio propter nuptias. , : , .

46. 143. . , , , . - . , , : (1) Capitis deminutio maxima , .. , ius conubii. , , postliminium (. 108) , manus . sine manu, , , , postliminium res iuris, res facti; , .

(2) Capitis deminutio media, .. , , latini

veteres, ius conubii.(3) Capitis deminutio minima, .. ,

, , , paterfamilias , patria potestas.(4) paterfamilias cum manu;

sine manu. cum manu paterfamilias , (. . 139), , manus mariti, paterfamilias : loco filiae. ( paterfamilias) cum manu, , , . sine manu , (. 139). , , . , , , , , , . , . , lex Iulia et Papia Poppea incapacitas , . , , , (lucra nuptialia): , , . , , , . , , , , turbatio sanguinis, .. , . , . , lucra nuptialia, , infamia .

13 47. Patria potestas144. . , , cum manu sine manu . , cum manu, loco sororis ( paterfamilias, in patria potestate), ; , patria potestas .

. - paterfamilias . , sine manu . , - , , . , sine manu, , sine manu. , , in patria potestate , , . , , , beneficium competentiae . , II ., , sine manu. 145. . . , cum manu sine manu. , in patria potestate. , , , , . ( ), : . , . paterfamilias , , , , . paterfamilias . . . IV . parricidium. , (II . ..) , patria potestas. , extra ordinem paterfamilias, . , -, . ( , , ex persona domini) paterfamilias. paterfamilias . actiones noxales paterfamilias . , , , , - . paterfamilias actiones adiecticiae qualitatis , (. 117). , personae sui iuris,

iure naturali, , a iure civili. , , paterfamilias, peculium profecticium, , paterfamilias, . , , , , , , : paterfamilias , , , ( , II . ). , iure peculii, . , , , , , , : , . , IV . .. peculium quasi castrense. , , sine manu, paterfamilias , . IV . paterfamilias . , . , paterfamilias , ex re patris, , contemplatione patris, .. , paterfamilias, , , , . - bona profecticia. , bona adventicia, , , , iure hereditario, . 146. patria potestas. , patria potestas paterfamilias. flamen Dialis ( ), - ; , praefectus urbi, magister militum . paterfamilias emancipatio. emancipatio XII , : paterfamilias , . paterfamilias, persona sui iuris. VI : emancipatio per rescriptum principis ( emancipatio Anastasiana), emancipatio ( emancipatio lustinianea). emancipatio .

48.

147. . Patria potestas .

, , , legitimatio. legitimatio liberi naturales, .. , (. 136). legitimatio: ) legitimatio per oblationem curiae, .. ordo ; ) legitimatio per subsequens matrimonium, .. ; ) .148. . patria potestas

. , : ) arrogatio, persona sui iuris, ) adoptio, persona alieni iuris. Arrogatio pontifex maximus , . pontifex maximus rogatio . , arrogatio iussus populi, .. . , . , . arrogatio; . arrogatio per rescriptum principis.(1)

Adoptio , emancipatio, XII mancipatio. Paterfamilias , mancipium, paterfamilias. mancipatio, patria potestas, , in mancipio, vindicatio filii. addicit . adoptio mancipatio. .(2)

adoptio , arrogatio, , : patria potestas , . , : (adoptio testamentaria), .

48-. 148-. sui iuris , . (tutela) , , (cura) , (.. 25 ), . . (auctoritatis interpositio) , ; (consensus) , .

148-. , , . . ( ) , .. . , , , paterfamilias. . , , (munus publicum). , ( paterfamilias), . . (excusationes), . , . (satisdatio rem pupilli salvam fore), .

V 14 49. 149. . , . Rei appellatione et causae et iura continentur (D. 50. 16. 23). ( .) 150. . (2. 13. 14) (corporales), (quae tangi possunt) (incorporales), (quae tangi non possunt). res incorporales , (. 221), . , res incorporales : , corpora, . (5. 3. 18. 2) , , : "Universas res hereditarias in hoc iudicium venire, sive iura sive corpora sint" [10], .. , "" " ". , ,

, , , , .

50. 151. . . . . (praedia, fundi) , . - res soli. , , . , , . superficies solo cedit . . . res mobiles per se moventes , , , . . , . : , , (. 231, 232). , XII (. 203) : ( ) , ( ). ; , praedia urbana - , , , praedia rustica - : , , , . . 152. Res mancipi et res nec mancipi. res mancipi res nec mancipi . Omnes res aut mancipi sunt aut nec mancipi. Mancipi res sunt praedia in Italico solo, tam rustica, qualis est fundus, quam urbana, qualis domus; item iura praediorum rusticorum, velut via, iter, actus, aquaeductus; item servi et quadrupedes quae dorso collove domantur, velut boves, muli, equi, asini, ceterae res nec mancipi sunt (Ulp. Reg. 19. 1). ( . , , , , ; , , , , ; , , , , . .) , res mancipi . ager romanus, , , , , , () , , . , res nec mancipi , res mancipi, , (, , ), , .. , res mancipi ,

XII . , (manu capere), . res mancipi : . res n mancipi (traditio), res mancipi - mancipatio in iure cessio (. 196 - 197). 153. . . , , ; , : pro parte divisa (Ulp. D. 8. 4). , . , , , , 1/2, 1/3 ..: totius corporis pro indiviso, pro parte dominium habere (D. 13. 6. 5. 15). , .. , , : . , (. 188). ; , . , . , , (, , ). 154. . , , , - res quae ipso usu consumuntur, tolluntur. , , . , ( ), , , - res quae usu minuuntur. , . 155. , , (genus et species). . - - , , (genus), .. , (species), . genus , . , , , , - res, quae in genere suo functionem suam recipiunt, res quae numero mensura, pondere consistunt - , , , , . , - . . ,

, . - genera non pereunt ( ). - , , , . (res fungibiles), .. , ( ) , , , . 156. . , : Tria autem genera sunt corporum, unum quod continetur uno spiritu et graece henomenon vocatur, ut homo tignum lapis et similia: alterum quod ex contingentibus, hoc est pluribus inter se cohaerentibus constat, quod synemmenon vocatur, ut aedificium, navis, armarium, tertium quod ex distantibus constat, ut corpora plura non soluta, sed uni nomini subiecta, veluti populus, legio, grex (D. 41. 3. 30. pr.). ( : , - " ", , , , , ; , , .. , , , , , , ; , , , , , , , .)(1) - corpus, quod uno spiritu continetur -

, (, , ..).(2) , ,

-universitates rerum cohaerentium, , , . , . . , . , , . (3) , universitates rerum distantium, , , , . - . , . , , ; , , , , ; , , . 157. . (accessorium) , . : , . . , . . ,

, . : ) , , ; ) , , , , , , , . , XII , , . (actio de tigno iuncto, rei vindicatio). , : ; (, ). () , , ;

, . , , ( ) ( : " "). . , , , (, ), (, ). , . , . , . : ) fructus pendentes - , ; ) fructus separati - , ; ) fructus percepti , , - . , , fructus exstantes - , , fructus consumpti - , . - fructus percipiendi, , . , - (. 199). . . .. , , , , , , ,

, , , , , , . . , , , , . 158. . .

XII familia pecuniaque - (pecus-pecunia). familia . , - patrimonium (), . " " (bona paterna avitaque - ). , , , , , . - bona - . , , , . , ( , . . 117). 159. - res in commercio et res extra commercium. , res in commercio, , res extra commercium. , . in commercio esse , , - aestimationem recipiunt. - res extra commercium - , , : res quarum commercium non est (D. 18. 1. 16. pr.). omnium communes, , , . : ) , ) ) , . (res publicae). . - (civitates) res publicae. , res publicae, -, . -, res publicae - in patrimonio populi vel fisci - . , . , , - res universitatis. , , . flumina publica privata, , . , .. ,

. , , . , , , . - quae in usu publico sunt. . , res divini iuris - , - . , (res sacrae), - , (. 2. 9); , , - res religiosae (. 2. 4) , res sanctae . , (. 2. 8). - res sacrae - .

51. 160. , . - , , - ius in re. , , (res aliena), , iura in re aliena, . . : ) , ) ) .

15 (POSSESSIO) 52. 161. . .

usus , - usufructus. (. 152). , , XII , , - usucapio. - (, ) possessio sedere - , , positio - ( ). , - katoche. Possessio appellata est, ut et Labeo ait, a sedibus quasi positio, quia naturaliter tenetur ab eo qui ei insistit, quam Graeci katochen dicunt (D. 41. 2. 1). ( , , , () , , , - katoche.) , . Dominiumque rerum ex naturali possessione coepisse Nerva filius ait (D. eod. 2). (- , .)

, , "" . 162. . , , , . , . , , , ; (. . 179 .). , . ; , . , (. 156); (, - ), (universitas rerum distantium). 163. . , : ) - animus possidendi - , , ) - corpus possessionis - . , , , .. . , , , , . , causa (. 171). () corpus possessionis , . - manu capere, tenere, , , (stare sedere), - , custodia. 164. . . ; , , , . , , , , , , , . . , - nihil commune habet proprietas cum possessione (D. 41. 2. 12). , - , . , . , , , . - , ,

.

53. . 165. - possessio civilis. XII , - possessio ad usucapionem - . , - persona sui iuris. , possessio ad interdicta. patrisfamilias , , - opinio dominii . , , , , , . corpus , . 166. . , - in possessione esse, tenere. : naturalis possessio. , .. , . . , , , , . , () () () , . (), () () - (, ). " ". . , , , , , . , , , . , - , voluntate domini. Possidere autem videmur non solum, si ipsi possideamus, sed etiam si nostro nomine aliquis in possessione sit, licet is nostro iuri subiectus non sit, qualis est colonus et inquilinus per eos quoque, apud quos deposuerimus aut quibus commodaverimus aut quibus gratuitam habitationem praestiterimus, ipsi possidere videmur... quin etiam plerique putant animo quoque retineri possessionem... si non relinquendae possessionis animo, sed postea reversuri inde discesserimus (. 4. 153). ( (), , - , , , , () ,

... ... , , .) , , , . 167. . - possessio ad interdicta - (. 180). , , - animus corpus possidendi. , , , . Beati possidentes - . Iusta enim an iniusta adversus ceteros possessio sit in hoc interdicto nihil refert: qualiscumque enim possessor hoc ipso, quod possessor est, plus iuris habet quam ille qui non possidet (D. 43. 17. 2). ( (uti possidetis) , ; , , , , .) , , . , , , . - possessio iusta iniusta - . - possessio iusta - - , , . possessio iniusta - , - , , " " (vitiosa possessio). , - possessio violenta, possessio clandestina, , , - possessio precaria. (iniusta) , , , , . 168. . , , , . : - ad usucapionem, - ad interdicta. : (1) (. 406), , , , . , , . , , ,

. Qui pignori dedit, ad usucapionem tantum possidet (D. 41. 3. 16). (, , .) (2) , , (. 474).

, , , . (3) , .. , , (. 484). , ( ), .

54. 169. . , . , . " " (per nosmet ipsos) - (D. 41. 2. 1. 2). , , , . , - (. 163) - . , , , , , . . . 170. (apprehensio). , apprechensio. , corpore. - res nullius - , ferae best