1

http://agioritikesmnimes.pblogs.gr/

ΑΓΙΟΡΕΙΤΕΣ ΣΤΟ ΝΤΑΧΑΟΥ

Είχαµε εσπερινό στην Αγία Τριάδα της Βιέννης πριν από δεκαπέντε χρόνια περίπου. Μόλις τελείωσε

ο εσπερινός, µε πλησιάζει ο Πρωτοσύγκελος Πατήρ Τιµόθεος και µου λέει:

-Είναι στο ιερό δυο Αγιορείτες Μοναχοί, οι Πατέρες Παντελεήµων και Θεοφύλακτος (κατά κόσµον

Νανόπουλοι, από το Κιάτο Κορινθίας, είχαν το τυπογραφείο στις Καρυές του Αγίου Όρους για

χρόνια), που θέλουν να σας µιλήσουν.

Μπαίνω στο ιερό, τους φιλώ το χέρι.

-Ευλογείτε, Πατέρες. Καλώς ήρθατε.

-Εσύ είσαι ο ΣΜ;

-Ναι εγώ.

-Τον ΣΜ, τι τον είχες;

-Ήταν ο παππούς µου.

-Πήγαµε µαζί του στο Άγιον Όρος το 1934 από το Κιάτο, αυτός για να αγοράσει ξυλεία, κι εµείς για

να µονάσουµε.

Συγκίνηση. Γνώριζα για αυτήν την επίσκεψη του παππού µου στο Άγιον Όρος και είχα δει τις

ξυλόγλυπτες εικόνες που είχε φέρει,

-Πατέρες, σας παρακαλώ να έλθετε στο σπίτι να φάµε. Θα χαρεί η οικογένεια µου, και θα

αγαλλιάσει η ψυχή του παππού µου και του πατέρα µου.

Μετά το φαγητό, πιάσαµε συζήτηση. Τους ρωτώ:

-Πατέρες, ποιος καλός άνεµος σας φέρνει στην Βιέννη;

-Ήρθαµε να ευχαριστήσουµε τον Γέροντα Μητροπολίτη Βιέννης (τον Μακαριστό Χρυσόστοµο

Τσίτερ), γιατί όταν ήρθαµε αιχµάλωτοι την Κατοχή, µας φέρθηκε σαν πατέρας και αδελφός.

-Αιχµάλωτοι, εσείς Αγιορείτες Μοναχοί, γιατί;

-Παρέβηµεν τον νόµον και ετιµωρήθηµεν. (!)

Η απάντηση ήταν τόσο κατηγορηµατική που δεν έπαιρνε αµφισβήτηση.

Τότε ρωτώ τον Πατέρα Τιµόθεο:

-Πάτερ Τιµόθεε, τι λένε οι Πατέρες;

-Βοήθησαν κόσµο (και Εβραίους) την Κατοχή να αποδράσει από το Άγιον Όρος στην Τουρκία, τους

έπιασαν οι Γερµανοί και τους έστειλαν στο Νταχάου.

Έµεινα έκθαµβος. Άδικη τιµωρία και όµως ούτε παραπόνα, ούτε κατηγορίες κατά των αδικούντων.

Ούτε διεκδίκηση τίτλων. Και αυτή η θυσία παραµένει άγνωστη;! Για τους Πατέρες αρκούσε ότι την

ξέρει ο Θεός. Για µας όµως;

Χρόνια µετά βρέθηκα στο Άγιον Όρος. Εκεί, ένας από τους Πατέρες ρωτά τα τρία µου αγόρια:

-Ποιος από σας είναι ο πιο ζόρικος;

-Εγώ, λέει ο Γιώργος.

- Ε, πάρε αυτό.

Και και του δίνει ένα βιβλίο, µε τίτλο «Μάρτυρες. ∆ιωγµοί 1942-1945» του ∆ιονυσίου

Χαραλάµπους (του Μακαριστού ∆ιονυσίου Τρίκκης)

2

.

Το διαβάζω και µένω έκθαµβος. Περιέθαλψε και έκρυψε Άγγλο αξιωµατικό στην Μυτιλήνη την

Κατοχή, συνελήφθη και καταδικάστηκε σε εξορία στο Νταχάου. Ο Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης την

εποχή εκείνη του εξασφάλισε αµνηστία αλλά ο µακαριστός πήγε εθελούσια συνοδεύοντας τα

πνευµατικά του παιδιά που είχαν καταδικαστεί µαζί του. Ήταν στο Νταχάου µε τους Πατέρες

Παντελεήµονα και Θεοφύλακτο; Μάλλον, αλλά αυτό είναι ερώτηµα για τους ερευνητές.

3

Γιατί και αυτή η ιστορία παραµένει άγνωστη στους πολλούς; Υπάρχει όµως και συνέχεια. Η

Βασίλισσα της Αγγλίας παρασηµοφόρησε τον µακαριστό ∆ιονύσιο Τρίκκης. Το 1955, οι Αγγλικές

θηριωδίες κατά του µαχόµενου για την ανεξαρτησία του Κυπριακού Ελληνισµού οδήγησαν τον

Μακαριστό να επιστρέψει το παράσηµο στην Βασίλισσα της Αγγλίας, µε ένα γράµµα που έλεγε:

«Μέχρι τώρα, το φορούσα το παράσηµο αυτό µε υπερηφάνεια. ∆εν µπορώ να το κάνω πλέον. Για

αυτό Σας το επιστρέφω».

Τέτοια αξιοπρέπεια, τέτοια µαρτυρία και µαρτύριο, τέτοια λεβεντιά;!

Η εισβολή των γερµανικών στρατευµάτων στην Ελλάδα αφήνει ανέπαφο τον Άθω, και τούτο διότι

οι αντιπρόσωποι της Εκτάκτου ∆ιπλής Ιεράς Συνάξεως προνοούν και στέλνουν προσωπική

εικοσασφράγιστον επιστολή στον Αδ. Χίτλερ µε ηµεροµηνία 13/26 Απριλίου 1941, µια εβδοµάδα

µετά την επίθεση της Γερµανίας κατά της Ελλάδας.

Ο ενθουσιασµός για παράτολµες ενέργειες είναι συνεσταλµένος σ' εκείνους που φέρουν τους

ώµους τους βαρύφορτους από ιστορική ευθύνη και µακραίωνη πνευµατική παράδοση.

Στην επιστολή εγκωµιάζεται ο δικτάτορας µετρίως και παρακαλείται η «Εξοχότης» του να

«αναλάβει υπό την υψηλήν προσωπικήν Αυτής προστασίαν και κηδεµονίαν τον Ιερόν τούτον

Τόπον».

Η επιστολή είχε κεραυνοβόλα και σωτήρια αποτελέσµατα: ο Τόπος έµενε αποστρατιωτικοποιηµένος

κι έτσι απετράπη η καταστροφή τύπου ∆ρέσδης.

Χάρη στην παρέµβαση του Χίτλερ, αθετούνται τα σχέδια των Ιταλών, που επεδίωκαν να

επανιδρύσουν τη µονή των Αµαλφινών υπό παπική εξάρτηση. Επίσης και τα σχέδια των Βουλγάρων

αθετούνται, που απέβλεπαν χωρίς προσχήµατα στη βουλγαροποίηση του Τόπου. Γερµανικό φυλάκιο

στην Ουρανούπολη θα τους απαγορεύει την είσοδο. Ένα δεύτερο φυλάκιο θα εγκατασταθεί στη

Βίγλα και θα χρησιµεύει για παρατηρητήριο. Στις Καρυές είχε την έδρα του ο Γερµανός διοικητής G.

Steger ταγµατάρχης, µε µικρό απόσπασµα.

Σ' όλο το διάστηµα της κατοχής οι Αγιορείτες θα προσφέρουν µεγάλες υπηρεσίες σε στρατιώτες

του συµµαχικού στρατού. Σώζεται ευχαριστήρια επιστολή του διοικητή του νεοζηλανδικού

εκστρατευτικού σώµατος προς τις Μονές και την Ιερά Κοινότητα, για τις θυσίες των Αγιορειτών υπέρ

των στρατιωτών του. Επίσης στη Χιλιανδαρίου κρύφτηκαν για καιρό Σέρβοι αξιωµατικοί.

Η παθητική αντίσταση των µοναχών ήταν καθολική. Από το σύνολο του αγιορείτικου κόσµου µόνο

5-6 βρέθηκαν εµφορούµενοι από φασιστικές ιδέες και νοσταλγοί πανσλαβιστικών ιδεών. Έτσι όταν

βουλγαρικό πλοίο ξεφόρτωσε στη ∆άφνη τρόφιµα, µόνο αυτοί βρέθηκαν να πάρουν από κείνα.

Αµέσως µετά την αποχώρηση των στρατευµάτων κατοχής, τις πρώτες µέρες του Οκτώβρη του

1944, έρχονται στον Άθω οι Ελασίτες. Μαζί και δύο αντιπρόσωποι του Ε.Α.Μ. µε εξουσιοδότηση να

οργανώσουν επιτροπές. Αποχωρούν µετά από αντίσταση των αρχών, συναποκοµίζοντας και

ορισµένα φορτία από λεία των καταστηµάτων των Καρυών, χωρίς όµως και να πειράξουν τα

σκηνώµατα του Άθω.

Τον επόµενο µήνα επικρατούν κι έτσι το ∆εκέµβριο του ιδίου έτους συγκροτούν στο Σεράι µεγάλη

σύναξη, την «Παναγιορειτική», κατά την οποία συντάχθηκε νέος καταστατικός χάρτης 188 άρθρων,

που ευνοούσε τα αιτήµατα των κελλιωτών. Το Ε.Α.Μ. τοποθετεί «Εθνική πολιτοφυλακή» στις Καρυές

µε διοικητή έναν καπετάνιο, µέχρι τον Απρίλη του 1945. Αµέσως µετά αποκαθίσταται η έννοµη τάξη

και τα σκηνώµατα αρχίζουν την ανασυγκρότηση.

4

Ο ΑΓΩΝΑΣ ΤΩΝ ΑΓΙΟΡΕΙΤΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΟΜΑΚΡΥΝΣΗ ΤΗΣ ΒΟΥΛΓΑΡΙΚΗΣ

ΠΡΟΣΑΡΤΗΣΗΣ

Αµέσως µετά την κατάληψη της Ελλάδος από τον Γερµανικό στρατό το 1941, υπό κατοχή περιήλθε

και το Άγιο Όρος. Προ του κινδύνου να περάσει το Άγιο Όρος στην Βουλγαρική διοίκηση, όπως

εντονότατα επιδίωκαν και διέδιδαν οι Βούλγαροι, πράγµα που πρώτοι το έµαθαν οι Βούλγαροι

µοναχοί, και µετά την συνάντηση του Βασιλιά Βόρις µε τον Χίτλερ την 19/4/1941 προκειµένου να

συνεννοηθούν τον διαµελισµό των Βαλκανίων προς όφελος της Βουλγαρίας, η ηγεσία του Αγίου

Όρους κλήθηκε να λάβει µέτρα για τον περιορισµό της απειλής.

Στις 22/4/1941 πέντε αξιωµατικοί του

γερµανικού στρατού µε επικεφαλής τον

ταγµατάρχη στρατιωτικό διοικητή Ν Μαδύτου

επισκέφτηκαν τις Καρυές και την ιερά κοινότητα.

Οι Γερµανοί βεβαίωσαν ότι δεν θα θιγούν τα

προνόµια του Αγίου Όρους.

Πάσχα 1941 στις Καρυές

Την ίδια ηµέρα συγκλήθηκε η Έκτακτη ∆ιπλή Ιερά Σύναξη (Ε∆ΙΣ), η οποία πήρε απόφαση για

αποστολή επιστολής προς τον Αδόλφο Χίτλερ µε την οποία ζητούσαν να αναλάβει «υπό την υψηλήν

προστασίαν και κηδεµονίαν» του το Άγιο Όρος.

Την επιστολή παρέλαβαν µε επισηµότητα έξη αξιωµατικοί του Γερµανικού στρατού στις 29/4/1941

προκειµένου να προωθηθεί προς το Βερολίνο. Ο Χίτλερ ανταποκρίθηκε αµέσως θετικά στα αιτήµατα

των µοναχών και ο Γερµανικός στρατός απαγόρευσε την είσοδο των Βουλγάρων στο Άγιο Όρος που

ήδη είχαν στρατοπεδεύσει στην Ιερισσό.

Θα πρέπει να σηµειωθεί ότι η επιστολή υπήρξε σωτήρια για το Άγιο Όρος και αποτέλεσε δείγµα

υψηλής διπλωµατικής ευελιξίας, αλλά θα πρέπει να σηµειωθεί ότι αυτή η επιστολή δεν συντάχθηκε

χωρίς προβλήµατα.

Αντιδράσεις υπήρξαν από την Ι. Μ. Γρηγορίου και τον Γέροντα Βαρλαάµ, τους εκπροσώπους των

σλαβοφώνων µονών Παντελεήµονος (Ρώσικο), Ζωγράφου (Βουλγάρικο) και η υπογραφή γίνηκε

µετά από αµοιβαίες παραχωρήσεις. Παράλληλα όµως συνέταξαν υπόµνηµα που ζητούσε

∆ιεθνοποίηση του Αγίου Όρους και ο αντιπρόσωπος της Παντελεήµονος Βασίλειος Κριβοσέιν, ο

οποίος γνώριζε άριστα την γερµανική γλώσσα, αναχώρησε µε προορισµό το Βερολίνο και Σόφια για

να επιδώσει το υπόµνηµα. Ενεργούσαν µε στόχο την εγκατάσταση γερµανικού και βουλγαρικού

στρατού στο Άγιο Όρος ή την ∆ιεθνοποίηση.

Στην όλη αυτή προσπάθεια βοήθησε και ο µοναχός Βενιαµίν της Παντελεήµονος και οι

βουλγάρικής καταγωγής µοναχοί Μιχαήλοφ, του κελλιού «Άξιον Εστί» και Ευθύµιος της Ζωγράφου.

Το σχέδιο τους αυτό είχε δύο σκέλη

1ον ∆ηµιουργία προϋποθέσεων και συνθηκών που θα υποχρέωναν τον γερµανικό στρατό να

εισβάλει.

2ον Η αποστολή µονάδων του Βουλγάρικου στρατού και τελική κατάληψη του Αγίου Όρους από

τους Βουλγάρους.

5

Για την εκπλήρωση αυτών των στόχων εκµεταλλευόντουσαν και το παραµικρότερο περιστατικό για

να τονίσουν την ανεπάρκεια της Ελληνικής Χωροφυλακής ή τον Κοµµουνιστικό κίνδυνο.

Στην συνέχεια τόνισαν την ευθύνη των Αγιορειτών για την προστασία των κειµηλίων και πάντα

κατέληγαν στο συµπέρασµα ότι το Άγιο Όρος πρέπει να περάσει επίσηµα στον γερµανικό στρατό.

Την επιστολή του Αγίου Όρους προς τον Χίτλερ την έµαθε η Ελληνική κυβέρνηση τον Μάρτιο του

1942, το Υπουργείο των Εξωτερικών από τον νοµικό σύµβουλο Κ Τενεκίδη στις 15/5/1942 απάντησε

ότι το πρακτικό της συνεδρίας Ν∆ της Ε∆ΙΣ και η επιστολή προς τον Χίτλερ δεν µπορούν να

µεταβάλουν το καθεστώς του Αγίου Όρους και ότι το Ε∆ΙΣ κινήθηκε στα όρια της δικαιοδοσίας του.

Την επιστολή αυτή προς τον Χίτλερ επικαλούντο οι Αγιορείται κάθε φορά που επιέζοντο από τις

γερµανικές δυνάµεις κατοχής, µε θετικά πάντα αποτελέσµατα.

Οι Γερµανοί υπήγαγαν στην δικαιοδοσία του γερµανικού Περιφερειακού Φρουραρχείου Λαγκαδά το

Άγιο Όρος και ειδικά στον Λοχαγό Γκρίσε (Η Grisse), ο οποίος ενδιαφέρθηκε θετικά για το Άγιο Όρος

και βοήθησε τους Αγιορείτες, την ίδια τακτική ακουλούθησε ο Ταγµατάρχης Στένγκερ ( G Stenger)

µέχρι τον Ιούνιο του 1944. Έκτοτε το Άγιο Όρος µετατέθηκε στην Στρατιωτική ∆ιοίκηση Ελλάδος

στην Αθήνα. Και υπεύθυνος ορίστηκε ο ∆ρ Γιαχερ (Jacher).

Παράλληλα το ΑΟ λειτουργούσε σύµφωνα µε τις διατάξεις του ΚΧ (Καταστατικός Χάρτης) και η

Ελληνική ∆ιοίκηση ΑΟ (∆ΑΟ) µε διοικητή τον Αρ Φωκά (µέχρι 26/6/1941) , Β Κορφιώτάκη

(1/8/1941 - Φεβρουάριο 1943) ο οποίος δέχτηκε πλήθος διαβολές από τα σλαβόφωνα µοναστήρια οι

οποίες τον έφεραν σε ευθεία σύγκρουση µε τα συµφέροντα τους και τον υποχρέωσαν να

εγκαταλείψει το ΑΟ τοποθετώντας προσωρινό διοικητή τον υποµοίραρχο Αν Πάλµο

Σε επέµβαση του Γερµανού Ταγµατάρχης Στένγκερ µετά από διαβολές των Σλάβων µοναχών

προκειµένου να αντικατασταθεί ο , Β Κορφιώτάκης και σε ερώτηση του αν επιθυµούν οι µοναχοί να

µην υπάρχει Έλληνας διοικητής οι µοναχοί έδωσαν την πιο κάτω απάντηση « Το να ερωτάται το

ελληνικότατον ΑΟ αν επιθυµεί Έλληνα ∆ιοικητήν της προξενεί εντύπωσιν». Φυσικά οι

Σλάβοι (Ρώσοι και Βούλγαροι) διεχώρησαν επιδεικτικά την θέση τους στην πιο πάνω τοποθέτηση

των Ελλήνων µοναχών. Στο ενδεχόµενα να τεθεί επικεφαλής Γερµανός ή Βούλγαρος διοικητής η

Αθήνα έστειλε τον τµηµατάρχη του Υπουργείου Εσωτερικών ∆ηµ Ρωµανό σαν ∆ιευθυντή της

∆ιοικήσεως του ΑΟ

Η ΕΠΙΣΤΟΛΗ

Ένα αγαπηµένο θέµα των συγχρόνων συκοφαντών της Εκκλησίας, είναι η περίφηµη επιστολή που

έστειλε το Άγιο Όρος στον Χίτλερ. Τη θεωρούν ως δείγµα δοσιλογισµού της Εκκλησίας και του

Μοναχισµού, προς στον Γερµανό κατακτητή. Ποιά είναι όµως η αλήθεια; Τι αποκρύπτουν όλοι αυτοί

που συκοφαντούν το Άγιο Όρος για δοσιλογισµό, εξ αιτίας αυτής της επιστολής;

Όπως και σε όλες τις περιπτώσεις που συκοφαντείται η Εκκλησία, από τους εχθρούς της, έτσι και

σε αυτή, υπάρχουν κάποια πράγµατα που οι συκοφάντες ΑΠΟΚΡΥΠΤΟΥΝ, για τις συνθήκες κάτω από

τις οποίες γράφτηκε η επιστολή, και το σκοπό που εξυπηρετούσε στη συγκεκριµένη συγκυρία.

Ας δούµε λοιπόν, και την επιστολή, αλλά και τα γεγονότα που ΚΡΥΒΟΥΝ οι πονηροί συκοφάντες

της Εκκλησίας, όταν µιλούν για την επιστολή αυτή:

6

1. Η επιστολή του Αγίου Όρους προς τον Χίτλερ

Πριν εξετάσουµε τους λόγους που γράφθηκε, και τα ΑΛΗΘΙΝΑ γεγονότα της περιόδου αυτής, ας

δούµε πρώτα την επιστολή αυτή, που έστειλε το Άγιο Όρος στον Χίτλερ, και στη συνέχεια θα

αναλύσουµε τις περιστάσεις υπό τις οποίες γράφθηκε:

"Εν Αγίω Όρει τη 13/26 Απριλίου 1941

Προς την Αυτού Εξοχότητα τον Αρχικαγκελλάριον του ενδόξου Γερµανικού Κράτους Κύριον

Αδόλφον Χίτλερ εις Βερολίνον.

Εξοχότατε,

Οι βαθυσεβάστως υποσηµειούµενοι Αντιπρόσωποι των Είκοσιν Ιερών Βασιλικών Πατριαρχικών και

Σταυροπηγιακών Μονών του Αγίου Όρους Αθω, λαµβάνοµεν την εξαιρετικήν τιµήν ν' απευθυνθώµεν

προς την Υµετέραν Εξοχότητα και παρακαλέσωµεν Αυτήν θερµώς, όπως, ευαρεστηµένη, αναλάβη

υπό την Υψηλήν προσωπικήν Αυτής προστασίαν και κηδεµονίαν τον Ιερόν τούτον Τόπον, του οποίου

Ηγούµενοι και αντιπρόσωποι τυγχάνοµεν, διαδεχοµένη εν τούτω τους ιδρυτάς και Ευεργέτας του

Ιερού τούτου Τόπου Βυζαντινούς Αυτοκράτορας και διαδόχους τούτων.

Το Αγιον Όρος, Εξοχώτατε, συνέστη εις Πανορθόδοξον µοναχικήν πολιτείαν, εις ήν ανέκαθεν

διαβιούν εν αγαστή οµονοία µοναχοί ακωλύτως προσερχόµενοι από διάφορα ορθόδοξα Έθνη, κατά

τον Θ΄ µ.Χ. αιώνα, πνευµατικώς µεν εξαρτωµένων από του Οικουµενικού Πατριαρχείου

Κωνσταντινουπόλεως, πολιτικώς δε αυτοδιοικούµενον υπό της Ιεράς Συνάξεως των Αντιπροσώπων

των Είκοσιν Ιερών και Κυριάρχων Μονών και πολιτειακώς υπαγοµένων υπό την προστασίαν και

κηδεµονίαν των Βυζαντινών Αυτοκρατόρων και των διαδόχων Αυτών.

Το Αυτονοµιακόν τούτο πολίτευµα περιεθριγκώθη δι' αλλεπαλλήλων τυπικών και Χρυσοβούλων

των ιδρυτών και ευεργετών των Ιερών µονών Βυζαντινών Αυτοκρατόρων Βασιλείου του Μακεδόνος

(882), Ιωάννου Τσιµισκή (972), Κωνσταντίνου Μονοµάχου (1046), Στεφάνου ∆ουσάν (1346) και

άλλων Σλαύων, Ουγγροβλάχων Ηγεµόνων και των µετέπειτα Σουλτανικών Φιρµανίων τελευταίως δε

υπό του Καταστατικού Χάρτου του 1926, ούτινος δύο αντίτυπα εσωκλείοµεν.

Το ουτωσί καθιερωθέν προνοµιακόν και αυτοδιοίκητον καθεστώς του Ιερού τούτου Τόπου,

αποτελέσαν αντικείµενον συζητήσεων και επικυρώσεων διαφόρων διεθνών συνθηκών

περιεθριγκώθη τέλος, διά του 62ου άρθρου της Βερολινείου συνθήκης του έτους 1878, έχοντος

ούτω, οι µοναχοί του Όρους Αθω οθενδήποτε και αν κατάγωνται θα διατηρήσωσι τα κτήµατα και τα

πρότερα αυτών δικαιώµατα και θ'; απολαύωσιν, άνευ ουδεµιάς εξαιρέσεως, πλήρους ισότητος

δικαιωµάτων και προνοµίων.

Των εν Αγίω Όρει ενασκουµένων Μοναχών, ανεξαρτήτως τόπου προελεύσεως και Εθνικότητος,

σκοπός και αποστολή καθ' όλον τον υπερχιλιετή βίον του Αγίου Όρους, υπήρξεν η διατήρησις,

προαγωγή και εξασφάλισις των Ιερών αυτού σκηνωµάτων, η διά της ακαταπονήτου φιλεργίας των

εν αυτώ ενασκουµένων µοναχών καλλιέργεια της τε εκκλησιαστικής και κλασσικής φιλολογίας και

καλλιτεχνίας, ο ασκητικός βίος και η διηνεκής προσευχή υπέρ του σύµπαντος κόσµου.

7

Την διατήρησιν του καθεστώτος τούτου της αυτονόµου µοναχικής πολιτείας, ικανοποιούντος

πλήρως άπαντας τους εν Αγίω Όρει ενασκουµένους ανεξαρτήτως εθνικότητος Ορθοδόξους µοναχούς

και εναρµονιζόµενοι προς τον σκοπόν και την αποστολήν αυτών, παρακαλούµεν και ικετεύοµεν

θερµώς την Υµετέραν Εξοχότητα όπως αναλάβη υπό την υψηλήν προστασίαν και κηδεµονίαν Αυτής.

Τον Βασιλέα των Βασιλευόντων και Κύριον των Κυριευόντων εξ όλης ψυχής και καρδίας

ικετεύοντες, όπως επιδαψιλεύση τη Υµετέρα Εξοχότητι υγείαν και µακροηµέρευσιν επ' αγαθώ του

ενδόξου Γερµανικού Έθνους.

Υποσηµειούµεθα βαθυσεβάστως"

2. Οι συνθήκες υπό τις οποίες γράφθηκε η επιστολή αυτή

Για κάποιον που ∆ΕΝ γνωρίζει τις συνθήκες υπό τις οποίες γράφθηκε η επιστολή αυτή, εκ πρώτης

όψεως φαίνεται ως "δοσιλογική" προς τον κατακτητή Γερµανό. Μόλις όµως αναλυθούν οι

περιστάσεις της συγγραφής της, αποκαλύπτεται αµέσως η ΑΠΑΤΗ των συκοφαντών της Εκκλησίας,

και ο δόλος τους (ή έστω η αµάθειά τους) ξεσκεπάζεται.

Όπως θα παρατηρήσετε στη συνέχεια από τα ντοκουµέντα που θα παρουσιασθούν, η επιστολή

αυτή γράφτηκε σε µία ιδιαίτερα επικίνδυνη συγκυρία, όχι µόνο για την Ορθοδοξία, αλλά και για την

ίδια την Ελληνικότητα της Βόρειας Ελλάδος. Και όπως θα παρατηρήσετε στη συνέχεια, η επιστολή

αυτή, όχι µόνο δεν κρύβει "δοσιλογισµό", αλλά αντιθέτως, υποκρύπτει ΒΑΘΙΑ ΣΥΝΑΙΣΘΗΣΗ ΤΟΥ

ΚΙΝ∆ΥΝΟΥ κατά των Χριστιανών, αλλά και κατά του Ελληνισµού, ώστε να καθίσταται

δικαιολογηµένη, αν όχι επιβεβληµένη!

Η επιστολή αυτή, γράφθηκε, υπό τον κίνδυνο της Βουλγαρικής αφελληνιστικής προσπάθειας! Τον

καιρό εκείνο, ολόκληρη η Βόρεια Ελλάδα κινδύνευε να αφελληνισθεί βίαια, και να ενταχθεί σε µια

προσπάθεια "Βουλγαροποίησής" της! Και ο Χίτλερ, (ο οποίος ακόµα δεν είχε εκδηλωθεί σε όλο το

φάσµα της κακίας του), ήταν το µικρότερο κακό, που θα έδινε τη λύση στη Βουλγαρική κατοχή της

Βόρειας Ελλάδος!

Για του λόγου το αληθές, δείτε τι γράφει για την περίσταση αυτή η Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,

εκδ. Αθηνών, τ. ΙΣΤ, σ. 66-71:

"Τι γινόταν στην υπό βουλγαρική κατοχή και διοίκηση Ανατολική Μακεδονία και Θράκη;

«Ο φόβος των βουλγαρικών Αρχών να εξελιχθεί η Εκκλησία σε πόλο συσπείρωσης κατά των

Αρχών κατοχής είχε ως συνέπεια τη λήψη µέτρων για τον αφελληνισµό της µε την απέλαση των

Ελλήνων µητροπολιτών και αρκετών Ελλήνων ιερέων. Πριν απελαθούν, πολλοί από αυτούς

κακοποιήθηκαν και ληστεύτηκαν.

(...) Η Εκκλησία των περιοχών αυτών ενσωµατώθηκε στην Εξαρχική Βουλγαρική Εκκλησία

(21.6.1941) και επιβλήθηκε το βουλγαρικό εορτολόγιο, το βουλγαρικό τυπικό στις ιερουργίες, η

τέλεσή τους στη βουλγαρική γλώσσα (οριστικά από το καλοκαίρι του 1942). Οι θέσεις των ήδη

απελαθέντων Ελλήνων κληρικών - και σταδιακά και άλλων - επανδρώθηκαν από Βούλγαρους

κληρικούς. (...) Παράλληλα χρησιµοποιήθηκαν οι Βούλγαροι κληρικοί χρησιµοποιήθηκαν ως οι πιο

ένθερµοι φορείς της εθνικιστικής προπαγάνδας. (...)

8

Τα εκκλησιαστικά ταµεία και όλη η εκκλησιαστική περιουσία τέθηκαν στη διάθεση των

βουλγαρικών εκκλησιαστικών αρχών ή κατασχέθκαν από το βουλγαρικό κράτος. Κατασχέθηκαν

επίσης τα αρχεία των ναών και πολλά καταστράφηκαν για να µη θυµίζουν την ελληνική τους

προέλευση. Ναοί, µοναστήρια και µητροπολιτικά µέγαρα λεηλατήθηκαν, και αφαιρέθηκαν εικόνες,

άµφια, χρυσά και αργυρά σκεύη, χαλιά, έπιπλα, γραφοµηχανές, βιβλία, χειρόγραφα. (...)

Η λειτουργία των ελληνικών σχολείων απαγορεύτηκε και δόθηκε εντολή να εκτοπιστούν οι

εναποµείναντες Έλληνες εκπαιδευτικοί. (...)

Στις κατεχόµενες περιοχές επετράπηκε µόνον η λειτουργία εκτός των βουλγαρικών, αρµενικών,

εβραϊκών και τουρκικών σχολείων (...)

Σε όλη τη βουλγαροκρατούµενη περιοχή καθιερώθηκε ως επίσηµη γλώσσα η βουλγαρική

(12.5.1941). Στο πλαίσιο εφαρµογής του σχετικού διατάγµατος (...) γ) απαγορεύτηκε µε ποινή

προστίµου η δηµόσια χρήση της ελληνικής γλώσσας (...)

Απαγορεύτηκε η έκδοση, κυκλοφορία, κατοχή και χρήση ελληνικών ιστορικών βιβλίων και

εντύπων. Οι βιβλιοθήκες των σχολείων, των συλλόγων αλλά και των ιδιωτών είτε καταστράφηκαν

είτε αρπάχτηκαν και µεταφέρθηκαν στη Βουλγαρία. Απαγορεύτηκε η λειτουργία των ελληνικών

τυπογραφείων, των στοιχειοθετικών µηχανών και η χρήση ελληνικών γραφοµηχανών και

πολυγράφων (...)

Ασβεστώθηκαν ή καταστράφηκαν οι ελληνικές επιγραφές ναών, εικονοστασίων κ.λπ., ενώ ακόµα

και οι επιγραφές τάφων εκβουλγαρίστηκαν. Σχετικές πιέσεις του βουλγαρικού πολιτικού κόσµου και

των διανοουµένων οδήγησαν κόµη και στην προσπάθεια να µετονοµαστούν οι κάτοικοι της περιοχής

και να µετατρέψουν τα ελληνικά βαπτιστικά τους στα αντίστοιχα βουλγαρικά, µε έγκριση µάλιστα

της Συνόδου της Βουλγαρικής Εκκλησίας (∆εκέµβριος 1942) (...)

Οι Έλληνες υποχρεώθηκαν να καταβάλλουν χρηµατικά ποσά ως ενίσχυση στους Βουλγάρους

εποίκους.

(...) Στους Έλληνες γιατρούς, δικηγόρους και φαρµακοποιούς απαγορεύτηκε η άσκηση του

επαγγέλµατός τους. διοικητικά µέτρα λήφθηκαν και για τον περιορισµό των Ελλήνων τεχνιτών και

ελεύθερων επαγγελµατιών (...)

Από τον Ιούλιο του 1943 άδειες ασκήσεως εµπορίου δίνονταν µόνο σε Βούλγαρους υπηκόους (...)

Από τους Έλληνες γεωργούς αφαιρέθηκε το 1/2 του γεωργικού τους κλήρου, επίσης τα αποθέµατα

των ζωοτροφών τους και τα εργαλεία τους. (...)

Συχνότατες ήταν επίσης και η επιβολή προστίµων, οι συλλήψεις και οι βασανισµοί Ελλήνων µε

οποιαδήποτε αφορµή (οµιλία ελληνικής γλώσσας...) (...)

Η πολιτική διάκρισης έφτασε ώς το σηµείο να απαγορευτεί το 1943 η πώληση σε Έλληνες βασικών

προϊόντων διατροφής, όπως γάλα, κρέας, ψάρι και γιαούρτι (...)

Η νέα βουλγαρική κυβέρνηση επέδειξε µια προφανή απροθυµία στην απόσυρση των βουλγαρικών

στρατιωτικών δυνάµεων από την περιοχή, προφασιζόµενη λόγους τάξης και ασφάλειας για να

δικαιολογήσει την παραµονή της (...)

9

Έως τη ∆ιάσκεψη Ειρήνης των Παρισίων, το 1946, η βουλγαρική κυβέρνηση (...) έθετε θέµα

παραχώρησης σε αυτήν της ∆υτικής Θράκης. Το αίτηµα αυτό είχε την υποστήριξη της Σοβιετικής

Ένωσης αλλά και της Τσεχοσλοβακίας, της Πολωνίας και της Γιουγκοσλαβίας»

Η επιστολή των µονών του Αγ. Όρους προς το Χίτλερ παρουσιάζεται ως χείριστος βαθµός

δοσιλογισµού. Για έναν παράξενο λόγο όσοι την διαδίδουν δεν αναφέρουν καν τίποτε για την αιτία

της σύνταξης και αποστολής της επιστολής αυτής. Την παρουσιάζουν ως ουρανοκατέβατη, ως άνευ

σοβαρού λόγου, ως καιροσκοπισµό «για να τα έχουν καλά µε τους ισχυρούς πάσει θυσία, ακόµη και

εις βάρος της χώρας». Ωστόσο τα παραπάνω αποσπάσµατα, τα οποία δείχνουν τι θα επακολουθούσε

αν ο Βουλγαρικός στρατός καταλάµβανε τον Άθωνα και αν η περιοχή προσαρτιόταν στη Βουλγαρία,

όπως οι Αν. Μακεδονία και Θράκη, των οποίων τα δεινά περιγράφηκαν παραπάνω, δείχνουν και τα

κίνητρα των µοναχών του Αγ. Όρους. Όχι φυσικά τον φιλοναζισµό ή την εθελοδουλεία, αλλά την

επιλογή του µικρότερου κακού. Είναι γνωστό ότι οι Γερµανοί µοίραζαν την Ελλάδα σε Βουλγαρική,

Ιταλική και Γερµανική ζώνη κατοχής. Οι Βούλγαροι πήραν την Αν. Μακεδονία-Θράκη και πίεζαν για

να τους δοθεί η διοίκηση και κατοχή

της Χαλκιδικής και όλων των περιοχών

της Β. Ελλάδας. Ο βασιλιάς της

Βουλγαρίας Μπόρις επισκεπτόµενος

τον Χίτλερ στο Βερολίνο είχε ζητήσει

να δοθεί στη Βουλγαρία ο Άθωνας.

Φαντάζεται κανείς τι µανία

ανθελληνικής καταστροφής, πόσες

εξαφανίσεις και καταστροφές

βυζαντινών και µη σλαβικών έργων

τέχνης θα επακολουθούσαν, αν

συνέβαινε κάτι τέτοιο. Οι µοναχοί του

Άθωνα είτε έπρεπε να καθίσουν

άπρακτοι είτε έπρεπε να αποσοβήσουν

το χειρότερο κακό.

Λοιπόν οι µοναχοί του Αγίου Όρους παραδόθηκαν στους Γερµανούς για να γλυτώσουνε από τους

Βουλγάρους. Η βουλγαρική κατοχή θα τους εξαφάνιζε ακριβώς όπως οι Βούλγαροι εξαφάνιζαν κάθε

ίχνος παρουσίας Ελλήνων και ελληνορθόδοξου πολιτισµού, τόσο κατά τους Βαλκανικούς και τον Α'

Π.Π. όσο και κατά τον Β' Π.Π. Οι Γερµανοί µόλις είχαν καταλάβει την Ελλάδα, δεν είχαν αρχίσει τα

έκτροπα στη χώρα µας ούτε βέβαια οι µοναχοί ή κανείς άλλος στην περιοχή γνώριζε περί φούρνων

κ.λπ., όπως παραπλανητικά διαδίδουν όσοι παραθέτουν την επιστολή - ενώ αντίθετα οι Βούλγαροι

µάς ήταν γνωστοί από την εποχή του Μακεδονικού Αγώνα, των Βαλκανικών και του Α' Π.Π. για το

συστηµατικό πρόγραµµα αφελληνισµού της Μακεδονίας αν έµπαιναν στο Αγ. Όρος, θα το

εκβουλγάριζαν καταστρέφοντας ό,τι δεν ήταν βουλγαρικό - όπως άλλαζαν ακόµη και τις ταφικές

επιγραφές. Υπάρχει κολακεία στην επιστολή προς τον Χίτλερ; Ναι, φυσικά και υπάρχει. Είναι δείγµα

ειλικρινούς φιλοναζισµού ή δοσιλογισµού; Όχι! Τι άλλο θα µπορούσε να υπάρξει, προκειµένου να

Γερµανός στρατιωτικός στο µοναστήρι του Σταυρονικήτα (1944)

10

αποσοβηθεί το έσχατο κακό, ο εκβουλγαρισµός και αυτής της περιοχής, προκειµένου να παρέµβει ο

ίδιος ο Χίτλερ κατά των συµµάχων του Βουλγάρων;

Το Άγιο Όρος δεν βρισκόταν στη νότια Ελλάδα, ώστε να µην υπήρχε κίνδυνος αφελληνισµού του

από ένα εχθρικό εκείνη την εποχή γειτονικό έθνος. Στη νότια Ελλάδα παρόµοια επιστολή δε θα είχε

λόγο, αφού δεν παραµόνευαν Βούλγαροι µε σκοπό τον αφελληνισµό της περιοχής της.

ΑΓΙΟ ΟΡΟΣ ΚΑΙ ΣΥΜΜΑΧΙΚΟΣ ΑΓΩΝΑΣ

Οι Γερµανοί πήραν µέτρα εντοπισµού των στρατιωτών των συµµάχων που κρυβόντουσαν στις

Μονές και από εκεί οι καλόγεροι τους φυγάδευαν στην Μέση Ανατολή.

Τα µέτρα αυτά εντάθηκαν από το καλοκαίρι του 1942.

Στις 31/7/1942 µε το Η11/58 Βο ΡΙ έγγραφο της Feldkommandantur (Τµήµα Περιφερειακού

Φρουραρχείου Θεσσαλονίκης), που ο Β. Κορφιωτάκης το γνωστοποίησε στις Μονές στις 17/8/1942

ήταν υποχρεωµένες να παραδώσουν µέχρι 25/8/1942 καταλόγους µε ονόµατα µοναχών που

υπηρέτησαν σαν µόνιµοι ή έφεδροι αξιωµατικοί στον ελληνικό στρατό.

Στις 6/8/1942 µε έγγραφο της Feldkommandantur έπρεπε να δηλώσουν, µε έγγραφο, πόσοι

έφεδροι ή µόνιµοι αξιωµατικοί του Ελληνικού στρατού διέµεναν στο Άγιο Όρος (ΑΟ), διαφορετικά οι

παραβάτες θα τιµωρούνται από το γερµανικό στρατιωτικό νόµο.

Τέτοιες διαταγές έστειλε η Feldkommandantur στις 13/12/1941, 4/2/1941, 7/2/1942, 13/6/1942,

14/9/1942, 8/10/1942, 14/12/1942 κ.α.

Το πλήθος αυτών των διαταγών δείχνουν την απροθυµία των µοναχών και των διοικητικών

υπηρεσιών να συµµορφωθούν µε τις διαταγές της Feldkommandantur. Το γεγονός αυτό

προβληµάτισε το διοικητή της Στρατιάς Νοτιοανατολικής Ευρώπης και µε εντολή του πήγε στο ΑΟ ο

αξιωµατικός της γερµανικής µυστικής αστυνοµίας ∆ρ. Πάλακ (Dr Pallack). Στη Σύναξη που γίνηκε

στις Καρυές συµµετείχαν ο Υποδιοικητής της Χωροφυλακής και ο ∆ιοικητής του ΑΟ. Σύµφωνα µε το

πρακτικό (Συνεδρία ΞΣΤ 10/10/1943) ο Γερµανός αξιωµατικός δήλωσε:

«Έκαστον κράτος διεξαγάγον πόλεµον δικαιούται να εκδίδη διαταγάς εξασφαλίζούσας τους

πολεµικούς του σκοπούς και έχει δικαίωµα να απαιτεί την πιστήν εφαρµογήν και εκτέλεσιν τούτων..

.Παρά ταύτα εκ της τελευταίας αποφάσεως του στρατοδικείου απεδείχθη ότι τινές µοναχοί του ΑΟ

παρέσχον και µετά την δηµοσίευσιν της ανωτέρω διαταγής την συνδροµήν των προς Άγγλους

αιχµαλώτους... Εµφορούµενον όµως εκ των καλών διαθέσεων του προς το ΑΟ , ποιείται αντί τούτου

µίαν τελευταίαν προειδοποίησιν προς απάσας τας αρχάς και τους µοναχούς του ΑΟ περί των

ανωτέρω απογορεύσεων και των σοβαρών συνεπειών, τας οποίας θα έχη τυχόν παραβίασις της

διαταγής αυτής...».

Οι αντιπρόσωποι διαβεβαίωσαν τον Πάλακ ότι οι περιπτώσεις περιθάλψεως Άγγλων αιχµαλώτων

είναι µεµονωµένες. Ότι δεν έχουν καµιά επίσηµη πληροφορία για το θέµα αυτό και ότι συνέστησαν

στις Μονές και τα Εξαρτήµατα να µη βοηθούν Άγγλους αιχµαλώτους και ότι δεν υπάρχουν πια στο

ΑΟ Άγγλοι. Ο Πάλακ γνώριζε την αλήθεια και στο τέλος της συνεδριάσεως εξέφρασε µε ειρωνικό

τρόπο την ελπίδα του ότι δεν θα αναγκαστεί να ασχοληθεί ξανά µε το ζήτηµα των Άγγλων στο

ΑΟ. Σαν αποτέλεσµα της συνεδρίασης εστάλη στις µονές σχετική γνωστοποίηση!

Για να αποφευχθεί η φυγάδευση για Μ. Ανατολή στρατιωτικών που κρυβόντουσαν στο ΑΟ η

Feldkommandantur 808 την 1/7/1942 µε διαταγή της που υπέγραφε ο λοχαγός Κοµπ απαγόρευε σε

11

όλους να κρύβουν, σιτίζουν και βοηθούν κάθε πολίτη που βρισκόταν στοπ ΑΟ χωρίς άδεια, επί ποινή

εγκλήσεως των παραβατών σε στρατόπεδα συγκεντρώσεως.

Στο ακρωτήριο Νυµφαίο υπήρχε ναυτικό παρατηρητήριο µε γερµανική φρουρά, για τον εντοπισµό

συµµαχικών υποβρυχίων που έφταναν στο ΑΟ για να φυγαδεύουν Έλληνες και Συµµάχους στην Μ.

Ανατολή.

Στις 17/9/1841 έφτασε στο ΑΟ ο λοχαγός Γκρίσσε µε έξη Γερµανούς και δύο Βουλγάρους

αξιωµατικούς για να εξετάσουν σχετική καταγγελία ότι Βρετανικό υποβρύχιο ανεφοδιάστηκε µε

καύσιµα από την ΙΜ Βατοπεδίου και παρέλαβε στρατιώτες.

Το 1943 οι Γερµανοί για να εξοικονοµήσουν δυνάµεις, θέλησαν να αναθέσουν την φύλαξη και

αστυνόµευση στον Βουλγαρικό στρατό και αποφασίστηκε να προωθηθεί µια βουλγαρική µεραρχία

δυτικά του Στρυµώνα. Ο Ι. Ράλλης επί τη απειλή παραιτήσεως του κατάφερε να πάρει διαβεβαίωση

ότι δεν θα θιγεί η ελληνική κυριαρχία στα εδάφη αυτά και υπέβαλε 15 αιτήµατα που απέβλεπαν

στην διαφύλαξη της ελληνικής κυριαρχίας. Οι Γερµανοί τα έκαναν αποδεκτά. Η συµφωνία τηρήθηκε

παρόλο που οι Βούλγαροι επιχείρησαν να την παραβιάσουν αρκετές φορές. Με τον τρόπο αυτό

σώθηκε το ΑΟ από την εισβολή Βουλγάρων

Το 1943 τοποθετήθηκε διοικητής της Γερµανικής ∆ιοικήσεως Μακεδονίας ο ∆ρ Μαξ Μαρτέν που

προχώρησε σε θετικές ενέργειες για το ΑΟ

(επισιτισµός µοναχών, ανταλλαγές

εµπορευµάτων, διαβεβαίωση ότι η περιοχή

Χαλκιδικής θα παραµείνει υπό Γερµανικό έλεγχο,

ίδρυση φυλακίου στελεχωµένου από Γερµανούς

για την εκµετάλλευση των δασών, εξασφάλιση

επικοινωνίας µε τον έξω κόσµο κλπ).

Ο Μερτεν αποφάσισε το 1943 την ασφάλεια του

ΑΟ µε τοποθέτηση Γερµανού διοικητή τον

Ταγµατάρχη Στένγκερ που εγκαταστάθηκε στο

αντιπροσωπείο της Ι. Μ. Βατοπεδίου. Και µε

δύναµη 10 στρατιωτικών χωροφυλάκων µε διοικητή τον επιλοχία Γιάρις τον οποίο αντικατέστησε ο

σταθµάρχης Γκεµπάουερ που επίταξε το αντιπροσωπείο της ΙΜ Σίµωνος Πέτρας και δύο γειτονικά

κτήρια και το κελλί του Αγίου Νικολάου, ζήτησε ξυλεία και υποζύγια. Η Ιερά Κοινότητα

υποχρεώθηκε να αναλάβει την διατροφή, τα έκτακτα έξοδα, τα µεταφορικά κλπ της Γερµανικής

δύναµης.

Στις 26/5/1944 ο Γκεµπάουερ ανακοίνωσε ότι θα εγκαταλείψει το ΑΟ και έφυγε στις 28/5/1944.

Όσοι Γερµανοί αποκόπηκαν στο ΑΟ συνελήφθησαν από τον ΕΛΑΝ στις 13/9/1944 και οι µοναχοί

συνανέλαβαν 4 Γερµανούς και 12 ταγµατασφαλίτες σε ένα ιστιοφόρο µε τρόφιµα στην σκήτη Αγίας

Άννας.

Ο Μέρτεν µετά την κατάρρευση αιχµαλωτίστηκε και φυλακίστηκε στο στρατόπεδο Bad Aibling της

Αµερικανικής ζώνης στην Γερµανία. Για να επιτύχει την αποφυλάκισή του ζήτησε συστατικές

επιστολές από την Ιερά Κοινότητα και από τους Μητροπολίτες Θεσσαλονίκης και Μυτιλήνης.

ΕΠΙΣΙΤΙΣΜΟΣ ΣΤΟ ΑΓΙΟ ΟΡΟΣ

Η τραγική κατάσταση που επικρατούσε στην Ελλάδα στο θέµα του επισιτισµού του πληθυσµού είχε

ανταπόκριση και στο Άγιο Όρος.

12

Το ΑΟ την εποχή της κατοχής αριθµεί περίπου 4.000 µοναχούς και 1000 εργάτες.

Το ΑΟ ουσιαστικά είναι αποµονωµένο από την υπόλοιπη χώρα και δεν υπάρχει οδικό δίκτυο, έτσι η

όποια συναλλαγή γίνεται από την θάλασσα, πράγµα πολύ δύσκολο λόγω της έλλειψης καυσίµων.

Οι περισσότεροι µοναχοί δεν ζουν σε µονές αλλά σε σκήτες, κελιά, καθίσµατα και ησυχαστήρια σε

δυσπρόσιτα µέρη. Η χειροτεχνία των µοναχών περιορίζεται σε µικρά ενθυµήµατα, και την παραγωγή

των λιγοστών γεωργικών προϊόντων που όµως δεσµεύονται από τις γερµανικές αρχές για τις

ανάγκες των γερµανικών στρατευµάτων. Υπάρχουν πολλές διαταγές δεσµεύσεως ξηρών καρπών

όπως η υπ αριθµ. 115528/16-2-1942.

Tο Σεπτέµβριο του 1941 οι Γερµανοί «αγόρασαν» 500 οκάδες λάδι από την µονή Βατοπεδίου σε

εξευτελιστική τιµή και προκειµένου να µη πεθάνουν οι µοναχοί της µονής, η Ιερά Κοινότητα ζήτησε

οι λοιπές µονές να στείλουν 25 οκάδες λάδι η κάθε µια προς βοήθεια των µοναχών του Βατοπεδίου.

Στις 17/6/1941 έγινε µια ληστρική επιδροµή από 8 Γερµανούς στρατιώτες στην Ι Μ Ξενοφώντος οι

οποίοι συναπεκόµισαν 50 οκάδες λάδι.

Το ήθος των Γερµανών στρατιωτών περιγράφεται στα πρακτικά της Ι Κοινότητας (Συνεδρία Ζ 13-

4-1943). Επιτάξεις προϊόντων από τις µονές έγιναν µε πλήθος επιδροµές οργανωµένες και

µεµονωµένες πχ: 27/10/1942 «ανταλλάγησαν» ξηροί καρποί µε άλλα προϊόντα.

Τα 1943 δεσµεύτηκε ολόκληρη η παραγωγή ξηρών καρπών.

Η Ιερά Μονή Ζωγράφου. Εξωτερική άποψη

13

Βέβαια η µονή Ζωγράφου που είχε γίνει το κέντρο της Βουλγαρικής προπαγάνδας εφοδιαζόταν µε

τρόφιµα και ρούχα από την Βουλγαρική κυβέρνηση, ψηφίστηκε µάλιστα νόµος(2/2/1942) που

απάλλασσε φόρου τις παροχές στο εν λόγω µοναστήρι, αυτό γινόταν στα πλαίσια της

εκβουλγαροποιήσεως την Μακεδονίας.

Οι Βούλγαροι µοναχοί πρότειναν να εφοδιάζουν µε τρόφιµα και άλλα είδη τις µονές αρκεί να

υπογράψουν δήλωση υποταγής στον Βασιλιά της Βουλγαρίας. Οι Ελληνικές µονές απάντησαν ότι

προτιµούν να πεθάνουν από την πείνα παρά να υπογράψουν µια τέτοια δήλωση, η Ρωσική µονή

(Αγίου Παντελεήµονα) έστειλε αντιπροσώπους να πάρουν τρόφιµα από την Βουλγάρικη

(Ζωγράφου), το ίδιο έκαναν και οι σκήτες Αγ Ανδρέα, και Προφήτη Ηλία και τα ρουµανόφωνα

εξαρτήµατα.

Το Μάιο του 1942 οι Ζωγράφου και η Παντελεήµονος παρέλαβαν από την Βουλγαρική κυβέρνηση

120 τόνους σιτάρι, ρύζι, ζάχαρη, και όσπρια. Οι Έλληνες µοναχοί πεινούσαν κυριολεκτικά σε σηµείο

που πουλούσαν τα παπούτσια τους, τα εσώρουχά τους τα ράσα τους και όλα αυτά προ της χλιδής

των Σλάβων µοναχών. Σου παραθέτω έγγραφο µε ηµεροµηνία 21/3/1943 της ΙΜ Αγίου Παύλου που

αναφέρει: « κατά τα µέσα του παρελθόντος µηνός απεστάλησαν εκ Βουλγαρίας εις την ΙΜ

Ζωγράφου δια βενζινόπολοιου περί τας 20.000 οκάδας σίτος, κρίθη, όσπρια κλπ τρόφιµα,

εκφορτωθέντα εις την παραλία της Μονής ταύτης. Προ ολίγων δε ηµερών αφίχθη εις την ∆άφνην

δια τους εξαρτηµατικούς Βουλγάρους, έτερον φορτίον τροφίµων συνοδευόµενον υπό τελωνειακών

Βουλγάρων προερχοµένων εκ Καβάλας και εκφορτωθέντος του φορτίου εις ∆άφνην. Εκ παραλλήλου

προς αυτούς, οι ηµέτεροι εξαρτηµατικοί πένονται κυριολεκτικώς.....» Η στάση των Βούλγαρων

µοναχών άρχισε να αλλάζει το 1944 µετά την τροπή των πολεµικών γεγονότων.

Αλλά και οι Ρουµάνοι για λόγους προπαγάνδας οργάνωσε αποστολή τροφίµων στο ΑΟ.

Η κατάσταση αυτή αντιµετωπίστηκε από την Ε∆ΙΣ, στις 25/6/1941 αποφασίστηκε να σταλεί

επιτροπή στην Αθήνα από τον Αρχιµ Αθανάσιο Παντοκρατορινό και τον Βαρλαάµ τον Γρηγοριάτη,

ύστερα από πολλές πιέσεις η κυβέρνηση Τσολάκογλου έστειλε 3.000.000 δραχµές και µετά από νέες

πιέσεις εστάλη 60.000 οκάδες σιτάρι και 95.000 οκάδες κριθάρι για έξη µήνες, δηλαδή για να

καταλάβεις αυτό που έστελνε η κυβέρνηση ήταν 60 δράµια ψωµί ανά µοναχό την ηµέρα.

Ο Β Κορδιωτάκης έδωσε εντολή να χορηγηθούν 200 σακιά αλεύρι των 45 οκάδων για τις ανάγκες

των λαϊκών που εργαζόντουσαν εκεί.

Οι Γερµανοί αποφάσισαν να στείλουν τα πιο κάτω:

Α) Χορήγηση 21 δοχείων φωτιστικού πετρελαίου για τις ανάγκες των µονών

Β) 200 κιλά ακαθάρτου πετρελαίου το µήνα για την λειτουργία του σκάφους της γραµµής Τρυπητή

∆άφνη.

Από το καλοκαίρι του 1942 βελτιώθηκαν οι συνθήκες µε τον εφοδιασµό σε τρόφιµα. Ο Καναδάς

χορήγησε σιτάρι και οι Γερµανοί µικρές ποσότητες δηµητριακών και οσπρίων, βέβαια οι γερµανικές

παροχές αµέσως τις έπαιρναν πίσω µε επιτάξεις.

Το 1942 η Γ∆Μ χορήγησε 50 τόνους αλάτι και η κυβέρνηση έδωσε 20 οκάδες σιτάρι για κάθε

αγιορείτη µοναχό.

Με ενέργειες του καθηγητή Αλεβιζάτου η Σουηδική πρεσβεία χορήγησε 54.000 οκάδες σιτάρι προς

26, 85 την οκά.

Οι Γερµανοί έστειλαν µια επιτροπή για να ερευνήσει το επισιτιστικό πρόβληµα των µοναχών και

τελικά η επιτροπή έδωσε µεν υποσχέσεις αλλά και ζήτησε λάδι για 35.000 ορφανά Ελληνόπουλα, οι

πεινασµένοι µοναχοί δέχτηκαν αµέσως το αίτηµα της επιτροπής!

14

Η Κυβέρνηση των Αθηνών προ των σοβαρών κινδύνων που διαγραφόντουσαν, αποφάσισε να

εγκρίνει κονδύλι 70.000.000 δραχµών (πληθωριστικό χρήµα) για την επισιτιστική ανακούφιση του

ΑΟ τελικά έφτασαν µόνο 35.000.000 δραχµές.

Παρά τα τεράστια προβλήµατα της ελληνικής κοινωνίας συνεχίστηκε η βοήθεια προς το ΑΟ

Το 1943 και το 1944 οι µονές πούλησαν ξυλεία στο γερµανικό στρατό και τα όποια χρήµατα πήραν

διετέθησαν για τις επισιτιστικές ανάγκες του ΑΟ.

Από το 1943 οργανώθηκαν συσσίτια απόρων του ΑΟ (ΣΑΑΟ), αυτό το πρόγραµµα είχε διάφορες

δυσκολίες λόγω της διασποράς των µοναχών σε απρόσιτα µέρη, το πρόγραµµα ΣΑΑΟ έγινε και για

εθνικούς λόγους, διότι η Βουλγαρική κυβέρνηση σκεπτόταν να ιδρύσει οικονοµικό συσσίτιο των

Ελλήνων µοναχών µε στόχους προπαγανδιστικούς, διότι όπως ήδη είπαµε οι Σλάβοι µοναχοί

σιτίζοντο πλουσίως.

Από το 1943 οργανώθηκε ένα σύστηµα ανταλλαγών µε τις γερµανικές κατοχικές υπηρεσίες, δες

µερικές µονάδες ανταλλαγών:

ΦΟΥΝΤΟΥΚΙΑ ή ΚΑΡΥ∆ΙΑ: 1 οκ = 1.5 οκ Σιτάρι 1,5 οκ Όσπρια 2 οκ Καλαµπόκι

ΛΑ∆Ι 1οκ = 1,5 οκ Σιτάρι 4,5 οκ Όσπρια 6οκ Καλαµπόκι

ΡΑΚΗ 1 οκ = 4οκ Σιτάρι 4 οκ Όσπρια 5 οκ Καλαµπόκι

ΚΡΑΣΙ 1οκ = 1 οκ Σιτάρι 1οκ Όσπρια 1,5 οκ Καλαµπόκι

Μετά από αυτή την ανταλλαγή το ΑΟ άρχισε να κάνει ∆ΩΡΕΕΣ τροφίµων σε δεινοπαθούντες

κατοίκους των Ελληνικών πόλεων, σε φυλακισµένους, σε παιδικά συσσίτια και σώθηκαν χιλιάδες

Έλληνες.

DARE TO BE FREE

15

Το βιβλίο DARE TO BE FREE είναι ένα προσωπικό ηµερολόγιο, 252 σελίδων, ενός νεοζηλανδού

στρατιώτη ο οποίος τραυµατίστηκε στην Κρήτη και απέδρασε από νοσοκοµείο της Θεσσαλονίκης,

όπου τον µετέφεραν οι Γερµανοί στην πορεία για τα στρατόπεδα της Γερµανίας.

Αποτελεί έναν ύµνο για τη φιλοξενία και τη βοήθεια που προσέφεραν οι Αγιορείτες µοναχοί στους

φυγάδες συµµάχους κατά τη διάρκεια της κατοχής.

Οι Νεοζηλανδοί το 2004 το γύρισαν ντοκυµαντέρ που γνώρισε µεγάλη επιτυχία.

Μικρή περίληψη:

Φθάνει στον Άθω το φθινόπωρο του 1941 και διασχίζει τα σύνορα µε τα πόδια. Πρώτος σταθµός το

µοναστήρι του Ζωγράφου (βουλγαρικό) όπου κάποιος µοναχός του συνιστά να φύγει γιατί υπήρχε

φόβος να τον καταδώσουν στους Γερµανούς. Αφού σταµατά σ' ένα κελί όπου ο µοναχός του

προσφέρει αγιορείτικη φιλοξενία, φτάνει στις Καρυές και από κει παραµονή Χριστουγέννων του

1941 στην Ι.Μ. Σίµωνος Πέτρα.

Αργότερα πηγαίνει στην Ι.Μ. ∆ιονυσίου όπου µένει 9 ηµέρες και µε

βάρκα καταλήγει στην Ι.Μ. Μεγίστης Λαύρας. Εδώ συναντάει και τον

µοναχό γιατρό Παυλίδη, ο οποίος τον περιθάλπει. Το µοναστήρι έχει

Γερµανούς αλλά οι µοναχοί τον κρύβουν σε πατάρι ενός παλιού κτιρίου.

Οι Γερµανοί υποψιάζονται την παρουσία του και αρχίζουν να τον

ψάχνουν. Φυγαδεύεται σε κελί έξω από τη Λαύρα. Από δω µεταφέρεται

κρυφά στο ερηµητήριο του γέροντα Ελισαίου στις αρχές Μαρτίου 1942.

Τη Μεγάλη Παρασκευή, µε άλλους φυγάδες συµµάχους, παίρνει µια

βάρκα µε προορισµό την Τουρκία, αλλά ξαφνική καταιγίδα τους γυρίζει

πάλι στο Άγιο Όρος.

∆εύτερη απόπειρα απόδρασης από την Ι.Μ. Αγίου Παύλου

αποτυγχάνει και καταλήγει κάπου στα Καυσοκαλύβια. Από δω µε µια

σχετικά καινούργια βάρκα κατάφερε µε άλλους συµµάχους φυγάδες ν'

αποδράσει στη Τουρκία.

16

ΠΟΤΕ ΕΣΤΑΛΗ Η ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΤΟΝ ΧΙΤΛΕΡ

Στις 6/19 Απριλίου του 1941 ο βούλγαρος βασιλιάς Βόρης (στη φωτ. δεξιά) συνάντησε τον

Αδόλφο Χίτλερ µε σκοπό να συζητήσουν τον διαµελισµό της νέας Βαλκανικής.

Το ενδεχόµενο καταλήψεως του Αγίου Όρους από τον βουλγαρικό στρατό και η παραχώρηση των

Ελληνικών περιοχών της δυτικής Θράκης και Ανατολικής Μακεδονίας στη Βουλγαρία για την

µετέπειτα προσάρτηση τους στη χώρα αυτή, ώθησαν τους Έλληνες µοναχούς να αντιδράσουν άµεσα

και µε διορατικότητα.

17

Μια εβδοµάδα µετά, στις 13/26 Απριλίου 1941, και αφού οι Αγιορείτες πληροφορήθηκαν τη

συνάντηση, εστάλη η επιστολή στον Χίτλερ.

Βόρειοι γείτονες, βέβαιοι για την ευόδωση των προσδοκιών τους, φωτογραφίζονται µε τους

συµµάχους τους:

Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ∆ΙΚΑΙΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΟΛΗΣ ΣΤΟΝ ΧΙΤΛΕΡ

Η επιστολή των Αγιορειτών προς τον Χίτλερ στόχευε στην παρεµπόδιση των Βουλγάρων

να εισβάλλουν στο Άγιο Όρος.

Ιστορικά αυτό επετεύχθη.

Σήµερα τους κατηγορούµε.

Καλό θα είναι να δούµε πως αντέδρασε σύσσωµος ο ελληνικός λαός το 1943, όταν οι

Γερµανοί αποφάσισαν να εγκαταλείψουν τµήµα της Μακεδονίας και να το παραχωρήσουν

στους Βουλγάρους.

1943: ∆ιαδήλωση κατά της επέκτασης της βουλγαρικής κατοχής

Στις αρχές Ιούλη 1943, οι Γερµανοί αποφάσισαν να αντικαταστήσουν µε βουλγαρικά

φασιστικά στρατεύµατα, τα δικά τους στρατεύµατα κατοχής και στην υπόλοιπη Μακεδονία.

Μόλις έγινε γνωστή η απόφαση των χιτλερικών, σηκώθηκε ισχυρό κύµα αγανάκτησης σε όλη

τη χώρα. Στις 8 Ιούλη, η Κεντρική Επιτροπή του ΕΑΜ κάλεσε το λαό σε «συναγερµό για

τη σωτηρία του λαού της Μακεδονίας και της Θράκης από τα νύχια των αιµοβόρων

εισβολέων...».

Απόφαση µε παρόµοιο περιεχόµενο κυκλοφόρησε και η ΚΕ του ΕΛΑΣ.

Η αρχή των κινητοποιήσεων έγινε στη Μακεδονία, στη Θεσσαλονίκη στις 10 Ιούλη.

Με την καθοδήγηση του ΕΑΜ, συγκροτήθηκαν συλλαλητήρια µε συµµετοχή χιλιάδων

πατριωτών στις πόλεις Κιλκίς, Έδεσσα, Βέροια, Γιαννιτσά, Κοζάνη, Βόλο, Καρδίτσα, κ.α.

Αποκορύφωµα των εκδηλώσεων αποτέλεσε η µάχη που έδωσε ο αθηναϊκός λαός στις 22

Ιούλη 1943.

18

Το πρωί της 22 Ιούλη, στην Αθήνα είχε σταµατήσει κάθε κίνηση. Οι εργάτες είχαν κατέβει σε

απεργία. Τα δηµόσια γραφεία και τα καταστήµατα έκλεισαν και στους έρηµους δρόµους

κυκλοφορούσαν περίπολοι στρατευµάτων κατοχής και Ελλήνων αστυνοµικών. Σε επίκαιρα

σηµεία της πρωτεύουσας, οι Γερµανοϊταλοί είχαν στήσει πολυβόλα. Οι ξένοι κατακτητές και οι

λακέδες τους είχαν πάρει όλα τα µέτρα για να εµποδίσουν τις εκδηλώσεις του λαού.

Αλλά κατά τις 10 το πρωί οι δρόµοι άρχιζαν να ζωντανεύουν. Οι Αθηναίοι κατέφθασαν

στους προκαθορισµένους χώρους των συγκεντρώσεων. Οι Πλατείες στα Εξάρχεια και στου

Ψυρρή, στο Κολωνάκι, στο Μοναστηράκι, η Πλατεία Λαυρίου, η Οµόνοια και άλλα κεντρικά

σηµεία της πρωτεύουσας πληµµύρισαν από χιλιάδες πατριώτες.

Με ξεδιπλωµένες ελληνικές σηµαίες και

πλακάτ, οι µάζες του λαού προχώρησαν προς

το κέντρο, ενώ χιλιάδες προκηρύξεις γέµισαν

τους δρόµους:

«Όχι επέκταση»,

«Έξω οι Βούλγαροι φασίστες από την

ελληνική Μακεδονία - Θράκη»,

«Κάτω οι προδότες».

Τα συνθήµατα αυτά αντήχησαν σ' όλους τους δρόµους της πρωτεύουσας.

Τα γερµανικά τανκς επιχείρησαν χωρίς επιτυχία να διαλύσουν τις φάλαγγες των διαδηλωτών.

Ακολούθησαν σκληρές συγκρούσεις. Στις συγκρούσεις σκοτώθηκαν 30 διαδηλωτές,

ανάµεσά τους η Παναγιώτα Σταθοπούλου, η Κούλα Λίλη, ο Κ. ∆ουκάκης, η υφαντουργός Ολγα

Μπακόλα, η φοιτήτρια Αντωνιάδη, ο Μ. Καλοζύµης, ο Θωµάς Χατζηθωµάς, ο Θ. Τεριακής, ο

Β. Στεφανιώτης και ο ανάπηρος του ελληνοϊταλικού πολέµου Αντώνης Παπασταυράκης.

Τραυµατίστηκαν 200 διαδηλωτές και συνελήφθησαν 500. Πολλοί από αυτούς

καταδικάστηκαν σε βαριές ποινές.

Και ας δούµε τώρα στον χάρτη τι κατάφεραν οι µοναχοί.

19

Το µόνο κοµµάτι Μακεδονικής γης ανατολικά της Θεσσαλονίκης στο οποίο δεν πάτησαν

Βούλγαροι ήταν το Άγιο Όρος.

Αυτό που σύσσωµη η Ελλάδα ζήτησε µε αιµατοβαµµένες διαδηλώσεις, και δεν το πέτυχε,

το πέτυχαν διπλωµατικά οι Αγιορείτες.

Αλλά ποιος να µας τα πει αυτά ...

ΚΑΤΟΧΗ ΚΑΙ ΦΥΛΕΤΙΚΟΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ

Από το κείµενο «Το Άγιον Όρος και ο φυλετικός ανταγωνισµός (Εθνοφυλετισµός)», του Β.

∆ιάµεση, Υποστρατήγου ε.α., δηµοσιεύω το κοµµάτι που αναφέρεται στον Β΄ Παγκόσµιο

Πόλεµο.

Κι ας έλθουµε στον Β΄ Παγκόσµιο Πόλεµο για να δούµε πως προχώρησε πλέον ο φυλετικός

ανταγωνισµός και στο Άγιον Όρος. Η εισβολή και κατοχή των Γερµανικών στρατευµάτων το 1941

εµφάνισε και πάλι τον κίνδυνο της βουλγαρικής προσπάθειας για είσοδο και κατοχή του Άθω. Οι

λεηλασίες και η σύληση των µονών της Είκοσιφοίνισας στο Παγγαίο και του Τιµίου Προδρόµου στο

Μενοίκιο της Ανατολικής Μακεδονίας και οι ωµότητες σε βάρος Ελληνικών πληθυσµών από το

βουλγαρικό στρατό, δηµιούργησαν τον φόβο για ανάλογη συµπεριφορά των Βουλγάρων και στο

Άγιον Όρος. Παράλληλα οι βουλγαρικής καταγωγής µοναχοί, οι οποίοι είχαν πληροφορηθεί την

επιδίωξη της βουλγαρικής κυβερνήσεως να προσαρτήσει στα εδάφη της τη Θεσσαλονίκη και τη

Χαλκιδική µε το Άγιον Όρος, άφηναν µε έντεχνο τρόπο να εννοηθεί η επικείµενη διείσδυση των

Βουλγάρων στην Αθωνική πολιτεία. Και δυστυχώς η εγκατάλειψη του Αγίου Όρους από την

Ελληνική διοίκηση και τη Χωροφυλακή, µετά την κατάρρευση του µετώπου το 1941, ενέτεινε τις

ανησυχίες των Ελλήνων µοναχών. Στις 19 Απριλίου του 1941 ο Βούλγαρος βασιλιάς Βόρης

συνάντησε τον Αδόλφο Χίτλερ µε σκοπό να συζητήσουν τον διαµελισµό της νέας Βαλκανικής. Το

ενδεχόµενο καταλήψεως του Αγίου Όρους από τον βουλγαρικό στρατό και η παραχώρηση των

Ελληνικών περιοχών της δυτικής Θράκης και Ανατολικής Μακεδονίας στη Βουλγαρία για την

µετέπειτα προσάρτηση τους στη χώρα αυτή, ώθησαν τους Έλληνες µοναχούς να αντιδράσουν άµεσα

και µε διορατικότητα.

20

Στις 22 Απριλίου 1941, 5 Αξιωµατικοί του Γερµανικού στρατού επεσκέφθησαν την Ιερά Κοινότητα

στις Καρυές και διαβεβαίωσαν τους εκεί αντιπροσώπους ότι θα διαφυλάξουν τα προνόµια του Αγίου

Όρους. Προηγουµένως οι αντιπρόσωποι των 20 µονών είχαν ζητήσει µε επιστολές τους προς τον

Χίτλερ να αναλάβει την προστασία και τη διατήρηση του καθεστώτος της αυτόνοµης µοναχικής

πολιτείας. Η άµεση και θετική ανταπόκριση του Χίτλερ συνεπαγόταν την απαγόρευση εισόδου

βουλγαρικών στρατιωτικών µονάδων που είχαν ήδη στρατοπεδεύσει στην Ιερισσό.

Το Άγιον Όρος υπήχθη µέχρι, το τέλος του 1941 στη δικαιοδοσία του Γερµανικού Φρουραρχείου

του Λαγκαδά. Όταν στις 10 Ιανουαρίου 1942 µεταστάθµευσε στο Κιλκίς, η περιοχή ευθύνης του

περιήλθε στο Φρουραρχείο Θεσσαλονίκης. Οι ∆ιοικήσεις του Φρουραρχείου σεβάστηκαν το

αυτοδιοίκητο των µονών αποφεύγοντας να επέµβουν στις εσωτερικές υποθέσεις των. Ωστόσο η

επιµονή των πανσλαβιστών για διείσδυση των Βουλγάρων συνεχίστηκε και στις αρχές του 1942,

οπότε καταβάλλονταν προσπάθειες από τους αντιπροσώπους των µονών Αγίου Παντελεήµονα και

Ζωγράφου για απόσπαση της διοίκησης του Αγίου Όρους από το Ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών

και την υπαγωγή του στην τότε Γενική ∆ιοίκηση Μακεδονίας. Και στις 26 Μαρτίου του 1942 ο

διοικητής του Αγίου Όρους Καρφιωτάκης ανακοίνωνε την µαταίωση της υπαγωγής και την αποφυγή

κατ' επέκταση των σλαβικών σχεδίων.

Παράλληλα το πρόβληµα του επισιτισµού που έγινε ιδιαίτερα αισθητό στο Άγιον Όρος το χειµώνα

του 1941, καθιστούσε δύσκολες έως και ανύπαρκτες τις αποστολές τροφίµων και ρουχισµού. Επί

πλέον η κατασκευή και πώληση αγιογραφικών εκ µέρους των µοναχών είχε παύσει, ενώ οι

Γερµανικές αρχές συχνά δέσµευαν τα γεωργικά προϊόντα των µοναχών για την εξυπηρέτηση των

αναγκών του Γερµανικού στρατού. Η κατάσταση αυτή είχε συµβάλει, όπως ήταν επόµενο, στην

οικονοµική εξαθλίωση των µοναχών. Όµως, από το άλλο µέρος, η βουλγαρική κυβέρνηση ενίσχυε

τη µονή Ζωγράφου, όχι µόνο µε χρηµατικές επιχορηγήσεις αλλά και µε πλουσιοπάροχες αποστολές

τροφίµων. Επί πλέον στις 2 Φεβρουαρίου 1942 ψηφίστηκε στη Βουλγαρία νόµος σύµφωνα µε τον

οποίο ήταν αφορολόγητα τα βουλγαρικά προϊόντα που προορίζονταν γι αυτή τη µονή. Τα αίτια και οι

στόχοι αυτής της ενέργειας δεν άργησαν να φανούν. Οι Βούλγαροι µοναχοί της µονής Ζωγράφου,

σε συνεργασία µε τη βουλγαρική λέσχη Θεσσαλονίκης, προτείνουν στις υπόλοιπες µονές να τους

προµηθεύσουν διάφορα προϊόντα από τη Βουλγαρία, µε τον όρο να υπογράψουν δήλωση υποταγής

στον βασιλιά της Βουλγαρίας. Η άρνηση όµως των Ελλήνων µοναχών ήταν άµεση και

αποτελεσµατική. Η διοίκηση του Αγίου Όρους γνωστοποίησε τους κινδύνους της βουλγαρικής

πολιτικής στο Ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών. Έτσι επέτυχε τότε τη χορήγηση τριών εκατοµµυρίων

δραχµών προς τα µοναστήρια παρά τη σφοδρή αντίδραση του Υπουργείου Οικονοµικών που δήλωνε

ότι η Ελληνική Κυβέρνηση βρίσκεται σε οικονοµική κρίση. Η λύση αυτή διέκοψε τις προσπάθειες της

βουλγαρικής προπαγάνδας να εκµεταλλευτεί την έλλειψη τροφίµων και χρηµάτων και να επεκτείνει

την επιρροή της στον Άθωνα.

Οι ανθελληνικές αυτές ενέργειες της σλαβόφωνης µονής Ζωγράφου παρατηρήθηκαν ακόµη και

στην πανήγυρη της το 1943. Στη γιορτή του Αγίου Γεωργίου, για να καθαρίζουν την Τράπεζα στο

εστιατόριο της µονής, χρησιµοποίησαν για σφουγγαρόπανο την Ελληνική σηµαία παρά τις

διαµαρτυρίες του Ανθυπασπιστού της Χωροφυλακής που ήταν επί κεφαλής του φυλακίου στη µονή.

Οι αψυχολόγητες αυτές ενέργειες συνέβαλαν στη ρήξη των σχέσεων των Ελληνοφώνων µονών µε

την βουλγαρόφωνη µονή Ζωγράφου. Τον Νοέµβριο του 1943 άρχισαν πάλι να κυκλοφορούν φήµες

από τους Βουλγάρους µοναχούς για κατοχή του βουλγαρικού στρατού στο Άγιον Όρος. Το γεγονός

21

αυτό θορύβησε τους υπαλλήλους και η αποχώρηση της Γερµανικής αστυνοµίας από τις Καρυές

καθώς και του Έλληνα ∆ιοικητή και των ανδρών της Χωροφυλακής, ενίσχυσαν τις παραπάνω

διαδόσεις.

Τότε ήρθε από την Αθήνα ένας νέος ∆ιοικητής, ο ∆ηµήτριος Ρωµανός, ο οποίος κατάφερε να

συγκρατήσει τους δηµοσίους υπαλλήλους και να διατάξει την επιστροφή τους στις θέσεις τους.

Η κατάσταση αυτή θα συνεχισθεί µέχρι την απελευθέρωση της χώρας, οπότε θα πεισθούν οι

πάντες ότι το Όρος θα παραµείνει όπως πρέπει µε τη δική του διοίκηση, αυτή που προβλέπουν οι

διεθνείς συνθήκες. Έτσι η ευλογία της Παναγιάς συνοδεύει το Όρος να µείνει στη πορεία του ένας

πνεύµονας της Ορθοδόξου εκκλησίας µακριά από επιβουλές, φυλετισµούς ή άλλες διεκδικήσεις.

Τέλος θα ήταν παράλειψη αν δεν αναφέραµε τη συµβολή και τον εθνικό ρόλο που διεδραµάτησε

το Άγιον Όρος και οι µοναχοί του κατά την κατοχή και τον Β' Παγκόσµιο Πόλεµο. Λόγω της

ανεπαρκούς γερµανικής επίβλεψης, τα πυκνά δάση και οι ακτές χρησιµοποιήθηκαν για την

απόκρυψη και προώθηση στη Μέση Ανατολή µαχητών της ελευθερίας Ελλήνων και Συµµάχων,

προσέγγιση υποβρυχίων καθώς και µετάδοση και λήψη πληροφοριών. Οι µοναχοί ετήρησαν

εθνοπρεπή στάση, οργάνωσαν δίκτυα, υπέθαλψαν αποστολές και γενικά προσέφεραν πολύτιµες

υπηρεσίες στη συµµαχική υπόθεση.

ΣΥΜΜΑΧΙΚΗ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ-ΑΓΙΟΡΕΙΤΙΚΟΣ ΠΑΤΡΙΩΤΙΣΜΟΣ

Ι.Μ. ΑΓΙΟΥ ΠΑΥΛΟΥ (1956)

«Εξ αφορµής της συνεχιζοµένης τακτικής της Αγγλίας επί του ζητήµατος της Κύπρου, η

Ιερά ηµών Μονή έλαβε την απόφασιν και επέστρεψεν εις την Αγγλικήν Πρεσβείαν εν

συγχαρητήριον έγγραφον της Ανωτάτης Αγγλικής Στρατιωτικής ∆ιοικήσεως, δια τας

υπηρεσίας της Μονής ηµών κατά την περίοδον της κατοχής και ιδίως κατά την εντεύθεν

δια Τουρκίαν φυγάδευσιν διαφόρων άγγλων στρατιωτικών».

Μοναχός Μηνάς Αγιοπαυλίτης (1947)

Φωτ. ∆ηµ. Χαρισιάδη από Athos Memory

ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ ΚΛΟΠΗΣ ΘΗΣΑΥΡΩΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΟΡΟΥΣ

22

Από την αρχή της κατοχής (Ιούνιος 1941) οι Γερµανοί προσπάθησαν αποκτήσουν πρόσβαση προς

τους επί χίλια χρόνια φυλασσόµενους θησαυρούς.

Ήρθε λοιπόν µε εντολή της Ανωτάτης στρατιωτικής αρχής των Γερµανών ο διαπρεπής

βυζαντινολόγος καθηγητής του πανεπιστηµίου του Μονάχου και ναζιστής ∆ρ Φραντς Ντέλγκερ (Dr

Franz Dolger) µε οµάδα τεχνικών και επιστηµόνων συγκεκριµένα:

- Ανθυπολοχαγό von Ingram αρχηγό των Sonderkommandow στην Ελλάδα.

- Α Deindl ∆ιοικητή των κεντρικών υπηρεσιών του Ράιχ από το Βερολίνο εντεταλµένος του Al

Rosenberg.

- Dr O Treitinger επιστηµονικός συνεργάτης

- Κ Κρεσς (K Kress) ειδικός φωτογράφος από το επιτελείο του Al Rosenberg.

- Ο ∆ρ Μ Σιώτης του Πανεπιστηµίου Αθηνών

- Ο διερµηνέας Ε Τσιγκιρίτης.

Την αποστολή χρηµατοδότησε ο γερµανικός στρατός και υπεύθυνος ορίστηκε ο αρχιστράτηγος

Λιστ.

Επίσηµα σκοπός ήταν η µελέτη και η φωτογράφηση των θησαυρών του ΑΟ , συστατικές επιστολές

προς την ΙΚ έδωσαν ο Γ. Τσολάκογλου, Κ. Λογοθετόπουλος, ο µητροπολίτης Γεννάδιος, ο

αντιστράτηγος Χάαρντε και άλλοι.

Η επιστηµονική φήµη του Dr Franz Dolger ήταν γνωστή στο ΑΟ από κατ ιδία επισκέψεις του πριν

τον πόλεµο.

23

24

Ο Dr Franz Dolger επισκέφτηκε λοιπόν το ΑΟ στις 15/6/1941 και φωτογράφησαν το τυπικό

(τράγο) και χειρόγραφα του Πρωτάτου. Συνολικά πραγµατοποίησαν 1900 φωτογραφικές λήψεις.

Αυτή ήταν η αρχή της σχεδιαζόµενης µεταφοράς των θησαυρών στην Γερµανία. Θα πρέπει να

συνδυαστεί αυτή η υπόθεση µε την αρπαγή από τους Ιταλούς τον Σεπτέµβριο του 1941 της αρπαγής

των θησαυρών της ∆ήλου, που τελικά οι Ιταλοί αναγκάστηκαν να επιστρέψουν µετά την απειλή του

Τσολάκολου ότι θα παραιτηθεί και θα καταγγείλει το γεγονός σε όλο τον κόσµο. Ο Τσολάκογλου

µάλιστα έστειλε απόρρητο έγγραφο προς τον διοικητή Μακεδονίας τονίζοντας την ανάγκη

περιφρούρησης των θησαυρών του ΑΟ.

ΤΑ ΜΟΥΛΑΡΙΑ

Ο Dr Franz Dolger ευχαρίστησε την ΙΚ του ΑΟ µε δύο επιστολές 12-10-1942 και 5-11-1942,

εξέφρασε δε την ευγνωµοσύνη του µε ΤΗΝ ΕΝΤΟΛΗ! προς την ΙΚ να µοιράσει προς τις Μονές 10

µουλάρια της αποστολής του, και ιδιαίτερα ζήτησε να δοθούν από ένα στις Ζωγράφου (Βουλγάρικη),

Ιβήρων, Φιλοθέου, Εσφιγµένου και Κωνσταµονίτου.

25

Η παράδοση έγινε κατά πανηγυρικό τρόπο από τον διδάκτορα του Πανεπιστηµίου Αθηνών Μ Σιώτη

και τον διερµηνέα Ε Τσιγγερίτη στις 13/7/1941! (Αν αυτή την υπόληψη είχαν οι Γερµανοί στον

διδάκτορα του Πανεπιστηµίου, που έγραφαν τον λοιπό Ελληνικό λαό!).

ΑΠΟΠΕΙΡΑ ΑΠΑΓΩΓΗΣ

Το φθινόπωρο του 1943 η Einstatzstab Reichsleiter Rosenberg επιχείρησε να πραγµατοποιήσει την

απαγωγή των φωτογραφηθέντων θησαυρών. Ο Μέρτεν αργότερα υποστήριξε ότι µε δική του

υπόδειξη η Γερµανική Στρατιωτική Αστυνοµία δεν επέτρεψε την είσοδο της Einstatzstab Reichsleiter

Rosenberg στο ΑΟ.

Αυτό δεν είναι αλήθεια το πιθανότερο είναι να µη εισήλθαν στο ΑΟ λόγω των προβληµάτων που

αντιµετώπιζαν µε την συνθηκολόγηση της Ιταλίας.

Ο Dr Franz Dolger συµπερασµατικά βγάζουµε το συµπέρασµα ότι ήταν γνώστης του σχεδίου του

1943 από την εποχή της φωτογράφησης.

Η τελευταία επαφή της Einstatzstab Reichsleiter Rosenberg µε το ΑΟ έγινε στις 4/11/1943. Ο

Γερµανός ∆ιοικητής ΑΟ Στένγκερ, ο αντισυνταγµατάρχης Pfannestl καθηγητής του Μαρβούργου και

ο καθηγητής Ν Έξαρχος επισκεφτήκαν την ΙΚ και εξέφρασαν το ενδιαφέρον του Γερµανικού λαού

για το ΑΟ και την επιθυµία για διαφώτισής του. Τέλος προσέφεραν 22 αντίτυπα (*) της

επιστηµονικής αποστολής του Dr Franz Dolger.

http://www.phorum.gr/viewtopic.php?f=51&t=60862&start=40

(*) Κριτική του βιβλίου

26

27

28

29

30

16/10/1948: Η ΜΑΧΗ ΤΩΝ ΚΑΡΥΩΝ

Η σηµαντικότερη µάχη ανταρτών και χωροφυλακής, ήταν αυτή που διεξήχθη την αυγή της

16/10/1948 από 400 περίπου ένοπλους αντάρτες που ήταν τµήµα της VI Μεραρχίας του ∆ΣΕ .

Η δύναµη αυτή είχε στις τάξεις της και γυναίκες και η επιχείρηση έγινε µε αντικειµενικό στόχο την

προµήθεια τροφίµων και την στρατολόγηση κατοίκων της Χαλκιδικής που είχαν καταφύγει στο Άγιο

Όρος. Μετά το πέρας της επιχείρησης η δύναµη αυτή θα κατέληγε στον Κάκαβο που στρατοπέδευε

και η υπόλοιπη VI Μεραρχία.

∆ιοικητής των ανταρτών ήταν ο Π. Ερυθριάδης και η επίθεση είχε δύο στόχους.

1ον Το ∆ιοικητήριο όπου ήταν ο ∆ιοικητής Αγίου Όρους Π. Παναγιωτάκος και 4 άνδρες η οποία και

αποκρούστηκε µετά από 8ωρη µάχη και µε απώλειες για τους επιτεθέντες. Το κτίριο έπαθε µεγάλες

ζηµιές και καήκε µεγάλο µέρος από το αρχείο της ∆ιοικήσεως.

2ον Το κτίριο που στεγαζόταν η δύναµη της Χωροφυλακής που και αυτή απέτυχε.

Οι απώλειες των χωροφυλάκων ήταν ένας τραυµατίας και των ανταρτών 2 νεκροί και 5

τραυµατίες. Τραυµατίστηκε και ο Παπαγεωργίου.

Πήραν από τις Καρυές τρόφιµα, ιµατισµό και χρήµατα. Παρόµοιες λεηλασίες έκαναν και στην Ι. Μ.

Ιβήρων και Βατοπεδίου, προέβησαν δε σε εκτεταµένη στρατολόγηση.

Οι αντάρτες µε τα εφόδια που φορτώθηκαν σε 80 υποζύγια αποχώρησαν στις 17/10/1948.

Επισηµάνθηκαν από την πολεµική αεροπορία και στην πορεία των ανδρών του ∆ΣΕ επί δύο ηµέρες

από τις Καρυές µέχρι τον Κάκαβο η Αεροπορία έκανε συνεχείς επιθέσεις, ταυτόχρονα τους

βοµβάρδισαν πολεµικά πλοία µε συνέπεια να υποστούν σοβαρές απώλειες και να χάσουν το

µεγαλύτερο µέρος των εφοδίων που είχαν συναποκοµίσει.

31

Για την υπόθεση αυτή ο Πατέρας Γαβριήλ ο ∆ιονυσιάτης έχει γράψει:

«Οκτώβριος 1948. Ο συµµοριτοπόλεµος εµαίνετο καθ όλην την χώραν, και ιδία εις τας βορείους

επαρχίας όπου ήτο ευκολότερος ο ανεφοδιασµός των συµµοριτών από τας γειτονικάς

κοµµουνιστικάς χώρας. Εις την Χαλκιδικήν λόγω της ορεινότητας και της εύκολου εξοικονοµήσεως

τροφίµων εκ των χωριών, ευρίσκοντο 3 µε 4 συµµορίαι, των οποίων σκοπός να έχουν

υπερφαλαγγισµένη την Θεσσαλονίκην, να ενεργούν µέχρι των προθύρων αυτής δολιοφθοράς και να

στρατολογούν εκουσίως και ακουσίως.

«Ο πληθυσµός αυτής εθνικόφρων κατά τα 9/10, ίνα αποφύγει τας στρατολογίας, τας διώξεις και

τας εξοντώσεις εκ µέρους των συµµοριτών, µετώκησεν εις τα µεγαλύτερα κέντρα, οι γεωργοί προς

την Κασσάνδραν, πεδινήν ως επί το πολύ και ήδη µε την τοµήν του ισθµού εις την Ποτίδαια νήσον

γενοµένην και ευκόλως φρουρουµένην, οι αστοί και βιοτέχναι διέρρευσαν προς Θεσσαλονίκην,

Πολύγυρον και Αρναίαν, οι δε εργάται και υλοτόµοι προς το Άγιον Όρος, όπου προ διετίας είχον

εισρεύσει και οι κτηνοτρόφοι µε τας αγέλας και τα ποίµνιά των.

«Ούτω ο πληθυσµός τετραπλασιάσθη, των 2/3 αυτού αποτελουµένων προσφύγων χωρικών της

Χαλκιδικής, και τούτων όλων ακµαίων ανδρών εθισµένων εις την υπαίθριον ζωήν και τας

ορειβασίας.

«Τούτο έχουσα υπ όψιν η ηγεσία του συµµοριτισµού, ενήργησεν δύο τρεις κρούσεις εις ∆άφνην,

Εσφιγµένου και τινα ακραία σηµεία τα προς τον ισθµόν του Ξέρξου.

«∆υστυχώς δια λόγους αγνώστους προς ηµάς, το Κράτος δεν έλαβεν τα κατάλληλα µέτρα, ούτε

καν προς οχύρωσιν του προρρηθέντος Ισθµού αρκεσθέν εις εγκατάστσιν εκείσε ενός φυλακίου

χωροφυλάκων.

«Η Ιερά Κοινότης και δι εγγράφων της και δι αποστολής εις Αθήνας και Θεσσαλονίκην ειδικών

επιτροπών, εν συντονισµώ και µε τας γειτονικάς Κοινότητας, εζήτησεν επιµόνως την οχύρωσιν και

στρατιωτικήν επάνδρωσιν του Ισθµού και την σύστασιν περιοδεύοντος παρ αυτόν Σώµατος οπλιτών,

αλλά δεν εγένετο τίποτα.

«Κατά τον Σεπτέµβριον ήτο πρόδηλον, ότι επρόκειτο εξόρµησις των συµµοριτών προς τας

Χερσονήσους, καθ ότι το τοπικόν αρχηγείον των µετεφέρθη νοτιότερον και είχον παρατηρηθεί και

διελεύσεις εκ των περιφερειών Λαγκαδά και Νιγρίτας προς Χαλνιδικήν.

«Και πάλιν η Ιερά Κοινότης ετόνισεν τον κίνδυνον και εζήτησεν ειδικώς ενίσχυσιν της

Χωροφυλακής του Όρους και δια Στρατού, αλλ εις µάτην και πάλιν. Και ούτω περί τα µέσα

Οκτωβρίου σχηµατισµός εξ εκατόν περίπου συµµοριτών και συµµοριτισσών εισέβαλον δια του

32

Ισθµού νύκτωρ εις το Άγιον Όρος και έφτασεν εις την Πρωτεύουσαν αυτού Καρυάς χωρίς να γίνει

αντιληπτός.

«Ευτυχώς ότι τον αντελήφθησαν µερικοί µοναχοί εκ των ακραίων Κελιών εν Καρυαίς και έτρεξαν

και ειδοποίησαν την Υποδιοίκησιν Χωροφυλακής και επρόλαβεν αυτή να λάβη τα αµυντικά µέτρα της

και να µη καταληφθή εξ απίνης.

«Τούτο απέτρεψεν τα σχέδια των συµµοριτών, και ότε περί τα ξηµερώµατα επετέθησαν κατά των

κτιρίων της Χωροφυλακής και ∆ιοικήσεως, ευρέθησαν αντιµέτωποι των γρηγορούντων ανδρών.

«Επηκολούθησεν ολοήµερος µάχη υπό ραγδαίαν βροχήν, καθ ήν εφονεύθησαν τρεις συµµορίται

και εκ των χωροφυλάκων ουδείς.

«Την εποµένην οι εκ των συµµοριτών άνδρες επεδόθησαν εις την λεηλασίαν των Κελλίων και

καταστηµάτων, αι δε γυναίκες προς εµπαιγµόν και βεβήλωσιν των ιερών παραδόσεων και τυπικών,

εχόρευον υπό την αψίδα του Κωδωνοστασίου του Πρωτάτου, και µε Καυκασιακήν προφοράν των

έλεγον εις ενίους Πατέρας διερχοµένους εκείθεν: «ας κάνη το θάµα της η Παναγία σας εις εµάς τα

κοράσια».

«Και τότε µεν εµακροθύµησεν η Παντάνασσα και δεν ετιµώρησεν τους υβριστάς της, αλλ έκτοτε

δεν είδαν κατά το λεγόµενον «άσπρη µέρα». Τους βρήκε, µετ ολίγον η καταστροφή της Φλωρίνης

µε 1.200 νεκρούς, αιχµαλώτους και τραυµατίας, και εντός έτους δεν έµεινεν τίποτε από το ανόσιον

έργον τους.

«Ο ηρωικός στρατός µας µε την βοήθειαν του Θεού και της Παναγίας τους συνέτριβε πραγµατικώς,

όπου τους συνήντα, και τον Αύγουστον του επωµένου έτους τους εξώντωσε κυριολεκτικώς εκεί εις

τα ληστρικά των ερείσµατα του Γράµµου και του Βίτσι και δεν απέµεινεν πλέον εις την Ελλάδα µας

παρά µόνον τα ερείπια, που δηµιούργησεν ο Θεοκατάρατος Κοµµουνισµός, η φρίκη εκ της

αναµνήσεως του ελεεινού συµµορίτου και η αιώνια κατάρα του λαού µας επί τας κεφαλάς εκείνων,

που αρνηθέντες την πίστην και την πατρίδα των εξυπηρέτουσαν τα Σλαυικά συµφέροντα.

«Προς το εσπέρας ανεχώρησαν µετά φοβεράν λεηλασίαν των Καρυών, διέρρηξαν τα Kαταστήµατα

και όσα µεν πράγµατα ήθελον, τα εφόρτωσαν εις διαρπαγέντα εκ των µονών και ιδιωτών ζώα, τα δε

άλλα, ρύζια, ζυµαρικά κλπ τα πετούσαν εις τις λάσπες του δρόµου, µόνον και µόνον, ίνα κάµουν

ζηµίαν. Το χείριστον δε και χαρακτηριστικόν δια την θηριωδίαν των, κατά την λεηλασίαν των

Κελιών, ότι εύρισκον ιερά σκεύη, Ευαγγέλια, Επάργυρωµένας θήκας Αγίων λειψάνων κλπ τα

έρριπταν φύρδην µίγδην και µετ άλλων χυδαίων αντικειµένων εις σάκκους και τα συναπεκόµιζαν

προς εκποίησιν, αλλά δεν επρόφθασαν, τα περισσότερα ευρέθησαν εις τα Κρούσια, όταν

εξεδιώχθησαν κακώς και εκείθεν. Φεύγοντας εξ Αγίου όρους έλαβον βιαίως µεθ εαυτών εκατόν και

πλέον ανθρώπους, ποιµένας, εργάτας, υλοτόµους, και περί τα εκατόν πεντήκοντα ζώα, φορτωµένα

τα κλεπτολάφυρα των και τους τραυµατίας των.

«Και όλη αυτή η θλιβερά φάλαγξ διήλθεν ανενόχλητος το στενόν του Ξέρξη, καίτοι υπήρχον δύο

ακταιωροί εκατέρωθεν και εντός ολίγου είχε φθάσει και το αντιτορπιλικών «∆όξα», αλλά έµειναν

αδρανή, ίνα µη φονευσωσιν το πλήθος των αθώων απαχθέντων.

«Η Βέβηλος αυτή εισβολή και λεηλασία του αγίου Όρους, το οποίον εσεβάσθησαν αλλοεθνείς και

αλλόπιστοι, θα µείνη ως θλιβερά και απαισίας µορφής ανάµνησις, ότι ευρέθησαν Έλληνες και

Ελληνίδες, έστω κατ όνοµα, να καταπατήσουν εν εικοστώ αιώνι τα ιερά θέσµια. Πρεπόντως λοιπόν

εγράφει υπό τινος υπό το Κωδωνοστάσιο του Πρωτάτου: «Εν τω Αγίω τούτω τόπω εχόρευαν κατά

την εισβολήν αι ερινύες του συµµοριτισµού, ήτοι τα βδελύγµατα της ερηµώσεως».

ΤΟ ΕΑΜ ΣΤΟ ΑΓΙΟ ΟΡΟΣ. Ο ΠΡΩΤΟΣ ΕΡΑΝΟΣ

33

Γράφει ο aiolos

Στις 24/5/1944 το Γερµανικό Επιτελείο µε έγγραφο του µιλά για την αντιµετώπιση του αντάρτικου

κινήµατος στον Χολοµώντα που έφτανε η δράση του µέχρι την Θεσσαλονίκη.

Οι αντάρτικες αυτές οµάδες αντιµετώπιζαν έλλειψη προµηθειών που την κάλυψη τους είχε

αναλάβει η Επιµελητεία του Αντάρτη (ΕΤΑ) µε συνεχείς εράνους.

Η πρώτη επαφή του ΕΑΜ µε το Άγιο Όρος έγινε 3/3/1944. Η Περιφερειακή Επιτροπή (ΕΟ) του

ΕΑΜ Χαλκιδικής, έστειλε στις Μονές διακήρυξη, που εξέθετε τους σκοπούς του ΕΑΜ και ζητούσε

οικονοµική ενίσχυση. Παραθέτω µερικά εδάφια της διακήρυξης για να γίνει αντιληπτό το πνεύµα της

πρώτης αυτής επαφής:

"Προς τας Ι. Μονάς, Σκήτας και Κελιά του Αγίου Όρους

Άγιοι Πατέρες

Είναι γνωστόν εις Υµάς πόσον ο Ελληνικός Λαός δοκιµάζεται από την βάρβαρον επιδροµήν των

µισητών Γερµανοβουλγάρων. Εις εν εκατοµµύριον ανέχονται περίπου οι θάνατοι λόγω στερήσεων.

Εις χιλιάδας οι θανατωθέντες εις τα στρατόπεδα συγκεντρώσεως. Ολόκληραι περιοχαί έχουν

γυµνωθεί τελείως από κλοπάς, καταστροφάς κλπ ... (και εδώ συνεχίζει να παρουσιάζει τις δοκιµασίες

των Ελλήνων).

Η Ιστορία του Έθνους µας λέγει ότι και άλλας φοράς η Φυλή µας αντιµετώπισε καταστροφάς και

επιδροµάς Τούρκων, Βουλγάρων και άλλων Βαρβάρων. Πάντοτε όµως αγωνίσθη και ενίκησεν. Η

ιστορία του 1821 απέδειξε πως η Φυλή µας µε επικεφαλής τον κλήρον εύρε τα πεπρωµένα της. Ποια

Ελληνική ψυχή δεν κλίνει το γόνυ προ των Εθνοµαρτύρων και Ηρώων ∆εσπότου Πατριάρχου

Γρηγορίου, ∆ιάκου, Παπαφλέσσα και χιλιάδων άλλων κληρικών και λαϊκών αγωνιστών; (στην

συνέχει µιλά για την πίστη προς την ελευθερία και το ηρωικό πνεύµα των Ελλήνων που κάτω από

την σηµαία του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ ) ... δίνει σκληρά κτυπήµατα εις τους κατακτητάς και τους

ντόπιους προδότας, επιδιώκων να επιτύχει την Εθνικήν του ανεξαρτησίαν.

Επί κεφαλής έχοντας τον Σεβασµιώτατον Ιωακείµ, τους Στρατηγούς Σαράφην, ∆ηµαράτον,

Καλαµπαλίκην, Νάσσην κλπ και περί τους 1200 ανώτερους και κατώτερους µόνιµους αξιωµατικούς,

ως και τα υγιέστερα πολιτικά στοιχεία του Ελληνικού Λαού όλων των κοµµατικών αποχρώσεων

ήρχισεν από διετίας σκληρόν και τιτάνειον αγώνα εναντίον του κατακτητού. (στην συνέχεια

περιγράφει την πολεµική προσπάθεια του ΕΛΑΣ)... Σύσσωµος ο Ελληνικός Λαός αγωνίζεται µε

πίστην αλλά και καρτερικότητα τον Υπέρ όλων αγώνα. Πιστεύει απολύτως εις αυτόν και προσδοκά

την Θεϊκήν ∆ικαίωσιν... (αναφέρεται στις συµµαχικές διακλαδώσεις του ΕΑΜ )... Ο σηµερινός όµως

γιγάντιος αγών απαιτεί και τεράστιες θυσίες. Ο Ελληνικός Λαός προσέφερε το παν. Καθήκον όµως

όλων των Ελλήνων επιτακτικόν είναι να συµµετάσχουν εις τον Ιερόν αυτόν αγώνα, είτε ως

πολεµισταί, είτε ως οικονοµικοί ενισχυταί.

Αποτεινόµεθα λοιπόν και εις Υµάς Άγιοι Πατέρες, πιστεύοντες απολύτως ότι είσθε οι συνεχισταί των

ηρωικών παραδόσεων του κλήρου... (αναφέρει την λύπη για την αργοπορία της επικοινωνίας).

...Είµεθα βέβαιοι ότι δικαιώνοντες τον αγώνα µας θέλετε ενισχύσει τούτον προσφέροντες ότι η

εθνική σας ψυχή εγκρίνει εις τρόφιµα, επένδθσιν και υπόδυσιν... (λέει ότι θα πάνε αντιπρόσωποι του

ΕΑΜ και να τους εµπιστευθούν).

Είµεθα πεπεισµένοι ότι η Ιστορία του µέλλοντος θα αφιερώση χρυσάς σελίδας δια την συµµετοχήν

σας εις τον σηµερινόν αγώνα.

Όλα για την Πίστην, πατρίδα και Ελευθερίαν.

34

Ζήτω η Ορθοδοξία.

Ζήτω το Έθνος.

Ζήτω το ΕΑΜ και ο ΕΛΑΣ

Η Περιφερειακή Επιτροπή ΕΑΜ Χαλκιδικής."

Στην συνέχεις θα δεις πόσο υποκριτική ήταν αυτή η επιστολή, βλέπεις ότι η επιστολή χρησιµοποιεί

Εθνικές κορώνες, θρησκευτική ευλάβεια και καθαρεύουσα. Προς το παρόν Οι Μονές ανταποκρίθηκαν

θετικά στο αίτηµα του ΕΑΜ και ο πρώτος έρανος έγινε στο τέλος Μαΐου 1944 και για τον σκοπό αυτό

οργανώθηκαν 6 οµάδες.

Στις επιτροπές που συγκέντρωσαν µε έρανο τα τρόφιµα (από τους ήδη πεινούντες µοναχούς) και

τα λοιπά είδη, συµµετείχαν ο καπετάν Στράτος του ΕΛΑΝ (Στράτος Παπανικολάου), ο καπετάν

Μπαρµπαλιάς, ο Κίµων ∆ιαµαντέας (∆ιοικητής ΕΠ Υποδ/σης Καρυών), ο Κλεάνθης (Τριαντάφυλλος

Πήττας) της ΠΕ του ΕΑΜ Χαλκιδικής και µοναχοί.

Οι εκπρόσωποι του ΕΑΜ εντυπωσιάστηκαν πολύ από την στάση των Αγιορειτών, και µετά το τέλος

του εράνου έστειλαν ευχαριστήριες επιστολές, και τις υπόγραφαν ο καπετάν Βούρος (Θ. Τσελέντης)

για τον ΕΛΑΣ Χαλκιδικής και ο Βάσος (Β. Μαυρίδης) για την ΠΕ ΕΑΜ.

Τα προϊόντα του εράνου παραδόθηκαν στην ΕΤΑ για την ενίσχυση του IV τάγµατος του 31

Συντάγµατος του ΕΛΑΣ, και το σύνταγµα µόλις πήρε τα εφόδια που συγκέντρωσε µε στέρηση

το Άγιο Όρος στις 14/12/1944 διέταξε να επιταχθούν τα πλεονάζοντα ζώα των Μονών µέχρι

20/12/1944 µετά από σήµα του Γενικού Στρατηγείου του ΕΛΑΣ µε ηµεροµηνία 2/12/1944 και µε

υπογραφή Στ. Σαράφης - Βελουχιώτης.

Φυσικά από την πρώτη αυτή επαφή µε το ΕΑΜ οι µοναχοί γελούσαν µε την νοοτροπία των

ανθρώπων που έστειλε το ΕΑΜ, η οποία ήταν εντελώς ξένη και για πάντα γνωρίζοντα τα του

Αγίου Όρους γελοία. Χαρακτηριστικά αναφέρω τι σηµείωσε ο Κλεάνθης (Τριαντάφυλλος Πήττας) της

ΠΕ του ΕΑΜ Χαλκιδικής στο βιβλίο επισκεπτών της Ι Μ Ξενοφώντος :

«Όταν στα Γραφεία της ΠΕ του ΕΑΜ κατέφταναν επιτροπές από το ΑΟ, µου έκανε εκπληκτική

εντύπωση το γεγονός αυτό. ∆εν µπορούσα να εξηγήσω στη συνείδησή µου πως τόσο εύκολα ο

επαναστατικός άνεµος του καιρού µας άπλωσε και στο προπύργιο αυτό της παράδοσης, του

βυζαντινισµού και της συντηρητικότητας. Ωστόσο µια πρώτη επαφή ήταν αρκετή για να δώση

ανταπάντηση σ όλα τα ερωτήµατά µου και να δώσει αποκάλυψη στις προοδευτικές δυνάµεις που

δρουν κι εδώ κάτω από το περίβληµα νεκρών µορφών ζωής του παρελθόντος .

Χαιρετίζουµε το Όρος, που βαδίζει ολοταχώς προς ένα προοδευτικό συγχρονισµό, και ...ας

προσθέσουµε προς ένα αληθινό εξαγνισµό».

Αυτά τα σπουδαία του Κλεάνθη γράφτηκαν στις 24/11/1944, από αυτό και µόνο αντιλαµβάνεσαι τι

είδους χοντράδες έκαναν οι ΕΑΜικοί απεσταλµένοι στο ΑΟ. Ανάφερα ήδη την ενίσχυση που πήρε το

31 Σύνταγµα του ΕΛΑΣ (το οποίο είχε ήδη επικρατήσει πλήρως στην Χαλκιδική), µετά την οργάνωσή

του τον Νοέµβριο του 1943, το Σύνταγµα αυτό διέλυσε τις οµάδες ΠΑΟ σύµφωνα µε αναφορές του.

H Fleischer, και µετά οργανώθηκε το IV τάγµα που είχε δύναµη (το 1944) 439 άνδρες και 41 άνδρες

του εφεδρικού ΕΛΑΣ, ταυτόχρονα οργανώθηκαν δύο σώµατα η ΕΤΑ 91 άνδρες και η Εθνική

Πολιτοφυλακή(ΕΠ) 360 άνδρες

ΤΣΟΥΝΑΜΙ ΕΡΑΝΩΝ ΣΤΟ ΑΓΙΟ ΟΡΟΣ ΚΑΙ ΑΥΘΑΙΡΕΣΙΩΝ

35

Η επαρχιακή ΕΤΑ µετά την σύστασή της στις 7/7/1944 οργάνωσε εράνους στο ΑΟ και διαίρεσε την

Χαλκιδική σε 10 διαµερίσµατα µε υπεύθυνο ∆ιαµερισµατάρχη. Στα διαµερίσµατα αυτά ανήγαν 105

τοπικά κλιµάκια και 7 Κέντρα εφοδιασµού.

Το ΑΟ ανήκει στην δικαιοδοσία του διαµερίσµατος Ιερισσού. Από την στιγµή αυτή η ΕΤΑ

πραγµατοποίησε πραγµατικά µια πληθώρα εράνων από τρόφιµα που και οι µοναχοί είχαν έλλειψη

µέχρι έπιπλα και γραφική ύλη, ότι µετακινείται το θεωρούσε υποψήφια για µεταφορά στα κέντρα

εφοδιασµού, αυτό φαίνεται σε αναφορά της ΕΤΑ Χαλκιδικής που την υπογράφει ο Βάσος.

Αυτή η κατάσταση που πήρε µορφή λεηλασίας, επόµενο ήταν να δηµιουργήσουν τεταµένες σχέσεις

του Αγίου Όρους µε την ΕΤΑ, στην πιο πάνω αναφορά ο Βάσος γράφει µεταξύ των άλλων:

«...Στην περιφέρεια µας βρίσκεται 4/31Τάγµα µε το οποίο τώρα τελευταία οι σχέσις µας δεν είναι

καθόλου καλές, όπως και σε προηγούµενες αναφορές σας γνωρίσαµε, λόγω της σατράπικης και

αποτόµου στάσεως της διοίκησής του, η οποία νοµίζει ότι οι σχέσεις µας µε τον ΕΛΑΣ πρέπει να είναι

σχέσεις κυρίου προς δούλους...».

Οι διαρκείς έρανοι και η συµπεριφορά των εκπροσώπων του ΕΑΜ προς τους µοναχούς και τις

µονές, δηµιούργησαν κατά την οµολογία του Βάσου την ψυχρότητα.

Τον Αύγουστο του 1944 οι µοναχοί παραπονέθηκαν ότι οι αντάρτες δεν τους φέρνονται καλά και

ότι κάνουν έρευνες στις Μονές Βατοπεδίου, Ξηροποτάµου και Ιβήρων παίρνοντας αυθαίρετα πολλά

αντικείµενα.

Οι έρανοι στο Άγιο Όρος έγιναν για κάθε αιτία, για ότι µπορεί να φανταστεί ανθρώπινος νους ένα

παράδειγµα στις 18/9/1944 έκαναν έρανο για τους Ρώσους τραυµατίες στην Ελλάδα!!!

Προοδευτικά οι εισφορές µειώθηκαν και τότε άρχισαν τα ΕΑΜικά έγγραφα, τα παράπονα και οι

απειλές. Ο Κλεάνθης έγραψε «εις τον τελευταίον έρανον του ΕΑΜ ένιαι Ι. Μοναί εισέφεραν

απροθύµως και πενιχρώς... Η Οργάνωσις είναι υποχρεωµένη να µη δεχθή τα ποσά ταύτα ως

περιφρονητικά» και υποχρεώθηκαν φυσικά οι Μονές να «εισφέρουν συµπληρωµατικώς».

Η ΕΠ και η ΕΤΑ σε πρώτη φάση άρχισαν να ελέγχουν το κόστος του ∆ΕΣ στο Άγιο Όρος και µετά

κατασχέσαν τις αποθήκες του ∆ΕΣ, παρά τις διαµαρτυρίες της ΙΚ και αίτηµα επιστροφή των

τροφίµων, το ΕΑΜ έκανε ένα «πρωτόκολλο δανεισµού» και απέστειλε µικρή ποσότητα σιταριού και

άδεια σακιά του ∆ΕΣ.

ΑΝΑΜΙΞΗ ΣΤΑ ΕΣΩΤΕΡΙΚΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΟΡΟΥΣ ΑΠΟ ΤΟ ΕΑΜ

Η ΕΠ Καρυών άρχισε να αναµιγνύεται στα εσωτερικά των Μονών. Την 1/12/1944 νέος ∆ιοικητής

της ΕΠ έγινε ο καπετάν Λάµπρος (Κ. Αικατερινάρης) ο οποίος στον χαιρετιστήριο λόγο του

ΕΠΕΚΡΙΝΕ την πνευµατική κατάσταση ορισµένων Μονών και άλλα τέτοια φαιδρά έκανε αυτός ο

∆ιοικητής! (τώρα θα αναρωτηθείς πως είναι δυνατόν ένας άνθρωπος ΞΕΝΟΣ προς το µοναχικό

πνεύµα και την πνευµατική φιλοσοφία του, να βγάζει δεκαρικούς για την πνευµατική κατάσταση του

ΑΟ, τι να πω έβαλε το ΕΑΜ φανατικούς, έξαλλους, ανιστόρητους, ανίδεους και αντίθρησκους να

ασκήσουν πολιτική στο ΑΟ). Αλλά και ο αντικαταστάτης του διοικητής Μαυρούδης µε έγγραφό του

προς την ΙΚ κάνει παρατήρηση ότι πολλές Μονές αρνούνται να δώσουν τρόφιµα του ∆ΕΣ στους

εργάτες που απασχολούν και µάλιστα απειλεί ότι «διότι άλλως θέλουν ληφθή µέτρα εναντίον των».

(εδώ ούτε λίγο ούτε πολύ ήθελε ο διοικητής αυτός να κάνει συνδιαχειριστές στα οικονοµικά των

Μονών και τους µισθωτούς που προσλάµβαναν για εργασία ορισµένου χρόνου. Αυτά δεν

γινόντουσαν ούτε στην ΕΣΣ∆ του Στάλιν!)

36

Εκεί όµως που το ΕΑΜ έκανε πραγµατικά επέµβαση ήταν στο Κελλιώτικο ζήτηµα, πήρε το µέρος

των εξαρτηµατικών µοναχών, που επιδίωκαν την κατάργηση του Καταστατικού Χάρτη και την

αντικατάστασή του από δικαιότερο.

Οι εξαρτηµατικοί µοναχοί φυσιολογικά στράφηκαν προς το ΕΑΜ και συνεργάστηκαν µαζί του (µε

δεδοµένο ότι οι εξαρτηµατικοί ήταν η πλειοψηφία του ΑΟ).

Το ΕΑΜ και ο ΕΛΑΣ απέβλεπαν σε µια µεγάλη αναταραχή µεταξύ Μονών και εξαρτηµάτων, µε

σκοπό να επέµβει υπέρ των δευτέρων σαν ειρηνοποιός, και φυσικά από αυτή την επέµβαση θα

µπορούσε να ελέγξει το ΑΟ, απώτερος στόχος ήταν προπαγανδιστικός προς το εξωτερικό, δια µέσου

των ξενόφωνων Μονών (Σλαβικών) πράγµα που φυσικά δεν συνέφερε την Ελλάδα και τα

συµφέροντά της στην περιοχή.

Υπήρξε λοιπόν συνεργασία εξαρτηµατικών και ΕΑΜ, οι καλόγεροι των κελλιών δεν µπορούσαν

φυσικά να αντιληφθούν τι παιχνίδι παιζόταν και που οδηγούσε η χρησιµοποίηση τους.

Η Ιερά Κοινότητα πιο υπεύθυνα και µε βάση την εµπειρία της από την Γερµανική κατοχή και τον

Βουλγαρικό κίνδυνο που αντιµετώπισε, έδειξε µια αφοπλιστική προθυµία για συνεργασία µε το ΕΑΜ

και παράλληλα κωλυσιεργούσε µε την ελπίδα να επικρατήσουν ψυχραιµότερες δυνάµεις. Σύντοµα

όµως η κακή συµπεριφορά του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ στο Άγιο Όρος αντικατέστησε τον πρώτο

ενθουσιασµό των εξαρτηµατικών οι οποίοι απογοητεύτηκαν από την στάση του ΕΑΜ και

αποµακρύνθηκαν.

Βασικός συντονιστής για τους κελλιώτες ήταν ο παπά Στέφανος γέροντας του Χιλιανδαρινού

Κελιού του «Αποστόλου Θωµά» (Σέρβικο), ο οποίος υπό την κάλυψη του ΕΑΜ ζήτησε την

αντικατάσταση του Καταστατικού Χάρτη. Στην κίνηση πρωτοστατούσαν τα Κελλιά της περιοχής

Καρυών, Προβάτας και Βατοπεδίου.

Ο "ΚΑΠΕΤΑΝ" ΣΤΡΑΤΟΣ

∆εν ήταν µόνο τα Κελλιά που απευθύνθηκαν στην αρχή στο ΕΑΜ αλλά και κάποιοι νέοι µοναχοί

των ιδιορρύθµων µονών όπως ΙΜ Βατοπεδίου που αδικούντο από τους Προϊσταµένους τους. Ο

καπετάν Στράτος στις 26/9/1944 πήγε στο Βατοπέδι και διόρισε 6µελή επιτροπή από έµπιστους στο

ΕΑΜ µοναχούς. Στην συνέχεια ο καπετάν Στράτος πήγε στην ΙΜ Ιβήρων και κατέλυσε την

µοναστηριακή αρχή και διόρισε δική του επιτροπή, το ίδιο προσπάθησε να κάνει και στην Ι. Μ.

Φιλοθέου αλλά εκεί δεν κατάφερε κάτι και έφυγε µε την υπόδειξη ότι οι µοναχοί πρέπει να

συµµορφωθούν µε τις «λαοκρατικές» αρχές µέχρι τέλος Σεπτεµβρίου.

Εν τω µεταξύ ο Ν. Αµπελάς διαβεβαίωνε την ΙΚ ότι δεν θα αλλοιωθεί το καθεστώς του ΑΟ και ότι

οι ενέργειες του καπετάν Στράτου ήταν «προκαταρκτικές» και όχι «τελεσίδικες» και ότι καθήκον του

ΕΑΜ ήταν να αποδοθεί δίκαιο.

Ν ΑΜΠΕΛΑΣ

Ο Ν. Αµπελάς επανήλθε βέβαια και άκουσον τι είπε ότι ο τρόπος εκλογής των Μονών είχε

ολιγαρχικό χαρακτήρα και ήταν αντίθετο µε τις αρχές του ΕΑΜ (ούτε λίγο ούτε πολύ ο Ν. Αµπελάς

ήθελε να αλλάξει την χιλιαετή ιστορία και ζωή του ΑΟ µε την ΕΑΜική παντογνωσία του). Και ζήτησε

την επανεκλογή όλων των Προϊσταµένων από όλα τα µέλη της αδελφότητας µε την συµµετοχή και

των Κελλιωτών, και οι Προϊστάµενοι να µην είναι ισόβιοι και να εξασφαλιστεί η συµµετοχή των

εξαρτηµάτων στη διοίκηση (µε δύο λόγια ήθελε την πλήρη αλλαγή των πάντων στο ανεξάρτητο και

αυτοδιοικούµενο ΑΟ). Βλέπεις πόσο αξία είχαν τα λόγια των ΕΑΜικών. Αυτόν τον ίδιο δεν είδαµε

πριν από λίγο να βεβαιώνει ότι: "δεν θα αλλοιωθεί το καθεστώς του ΑΟ "!

37

ΣΥΣΚΕΨΕΙΣ

Η Ιερά Κοινότητα δήλωσε ότι είναι αναρµόδια να αποφασίσει σε τόσο σοβαρά πράγµατα και ότι θα

συζητούσε στις 4/10/1944. Ζήτησε λοιπόν µε έγγραφο αντιπροσώπους από όλες τις Μονές για την

συνεδρίαση της 4/10/1944 τα θέµατα που πρότεινε η ΕΠ ήταν

Α) ∆ηµιουργία τοπικών επιτροπών ΕΑΜ - ΕΛΑΣ στο ΑΟ

Β) Αναγνώριση ψήφου σ όλους τους µοναχούς για την ανάδειξη οργάνων αυτοδιοικήσεως.

Στην σύσκεψη συµµετείχαν 60 αντιπρόσωποι των Μονών. Και έγινε στις εγκαταστάσεις της

Αθωνιάδας Σχολής, προσκάλεσαν δε και τον Ν. Αµπελά που πήγε µε τον καπετάν Στράτο και τον

καπετάν Ηλία. Ο Ν. Αµπελάς ανέπτυξε τις θέσεις του ΕΑΜ και τόνισε την ανάγκη αλλαγής του ΚΧ για

να εναρµονιστεί µε τις αρχές του ΕΑΜ πρότεινε δε

Α) Συγκρότηση 5µελών ή 7µελών επιτροπών ΕΑΜ στις Μονές και τα Εξαρτήµατα

Β) Αναθεώρηση του τρόπου εκλογής Προϊσταµένων.

Γ) Συµµετοχή στην διοίκηση των εξαρτηµατικών.

Ταυτόχρονα ο Ν Αµπελάς καθησύχασε τους αντιπροσώπους. ότι οι επιτροπές του ΕΑΜ δεν θα

έχουν ανάµιξη στις Μονές. Είπε ότι λίγοι µοναχοί δεν µπορούν να επηρεάζουν το µεγάλο

µεταρρυθµιστικό πνεύµα της εποχής! Και απείλησε ότι βιαστικές αποφάσεις θα δηµιουργούσαν

συνέπειες για την αλλοίωση του αγιορείτικου πολιτεύµατος. Ανυποχώρητος σε όσα είπαν οι

αντιπρόσωποι έλαβε µόνο υπ όψη προτάσεις για την αναλογία των αντιπροσώπων και αποχώρησε

από την σύναξη. (την εξαλότητα αυτού του ανθρώπου απ ότι βλέπεις θα την ζήλευαν οι

πρωταγωνιστές των ορεινών της Γαλλικής επανάστασης, θα δεις στην συνέχεια σε ποια επίπεδα

κατάντησε η στάση του στο ΑΟ).

Οι αποφάσεις των αντιπροσώπων που πάρθηκαν ήταν :

Α) Να γίνουν 3µελείς επιτροπές ΕΑΜ στις Μονές

Β) Να διαλυθούν αυτές οι επιτροπές µόλις τελειώσει ο απελευθερωτικός αγώνας

Γ) Οι επιτροπές να σέβονται τις µοναστηριακές αρχές.

∆) Να συνεχίσουν τα µέλη των επιτροπών να εκπληρώνουν τα µοναστηριακά τους καθήκοντα.

Ε) Για το θέµα των Προϊσταµένων ευχήθηκε να παραµείνει άθικτο το καθεστώς. (σε περίπτωση που

δεν ήταν δυνατόν έβαλαν κάποιες προυποθέσεις)

Ζ) Για το τρίτο θέµα διαπίστωνε ότι ανατρέπονται άρδην τα µακραίωνα καθεστώτα του ΑΟ

Η) Αποφασίστηκε να σταλεί επιτροπή στην ΠΕ ΕΑΜ Χαλκιδικής να συζητήσουν την υπόθεση και

όρισαν τους Γαβριήλ ∆ιονυσιάτη, Πάυλο Καρακαλινό, Σεραφείµ ΑγιοΠαυλινό και ∆οσίθεο

Χιλιανδαρινό.

Ο Κελιώτες αντέδρασαν ανάλογα, δηλαδή συνεδρίασαν και όρισαν επιτροπή.

Η επιτροπή της ΙΚ συνάντησε στις 14/10/1944 στην Αρναία τους αρµοδίους του ΕΑΜ , γίνηκαν

συναντήσεις και µε τον ∆ιοικητή της 11 Μεραρχίας του ΕΛΑΣ, τον ∆ιοικητή της ΕΠ καπετάν Λασάνη

(Αθ Γκένιος) και τον Νοµάρχη Χαλκιδικής Π Καρακούση. Από αυτές τις επαφές αποφασίστηκε ότι

προς το παρόν το καθεστώς του ΑΟ παραµένει αµετάβλητο και ότι για κάθε σηµαντικό θέµα θα

απευθύνεται η ΙΚ στους καπετάν Λασάνη (Αθ. Γκένιος) και τον ∆ιοικητή της 11 Μεραρχίας του

ΕΛΑΣ.

Έτσι εξουδετερώθηκε η εξαλλοσύνη του Ν Αµπελά. Στις 18/10/1944 επισκέφτηκε την ΙΚ οι Βάσος,

Στέφανος (Στ. Οικονόµου) και ο δικηγόρος Αθ Γεροχρήστος για να οργανώσουν επιτροπές ΕΑΜ στο

ΑΟ και φυσικά για να κάνουν έρανο. Αυτοί στις συζητήσεις που είχαν διαβεβαίωσαν ότι η ΕΣΣ∆

αναθεώρησε την στάση της στην Εκκλησία κλπ και ότι το ΕΑΜ «εµφορείται υπό ευσεβών

38

διαθέσεων». Φυσικά όλα αυτά και άλλα ακόµη που είπαν ήτανε ψέµατα και σκοπό είχαν την αλλαγή

του ΚΧ στο ΑΟ . Στην συνέχεια φάνηκε η πρόθεσή τους διότι πρότειναν σύγκληση Συνδιάσκεψης µε

συµµετοχή αντιπροσώπων από όλες τις τάξεις των µοναχών µε βάσει το 5% επί των εκλεκτόρων,

φυσικά ήταν ένας πιο µαλακός τρόπος κατάργησης του ΚΧ που αµέσως κατάλαβε η ΙΚ και καθώς

ήταν αδύναµη να αντιδράσει ζήτησε ότι δεν θα θιγούν ζητήµατα µε καθεστωτική φύση και

εσωτερική διοίκηση. Το ΕΑΜ τα δέχτηκε αµέσως

Στις 18/10/1944 η ΙΚ έστειλε στις Μονές το 145/133 έγγραφο µε οδηγίες για συζήτηση της

αλλαγής του ΚΧ και οργάνωσης βάσεων για το ΕΑΜ στο ΑΟ

Αναβρασµός και στους Κελλιώτες, δηλαδή το ΕΑΜ µετέτρεψε το ΑΟ από παράδεισο ησυχίας σε

κόλαση αλληλοκατηγοριών και αντεγκλήσεων µε τις διαρκείς επεµβάσεις των µαθητευοµένων µάγων

του. Αν διαβάσει κανείς τα πρακτικά των Συνδιασκέψεων (διότι γινόντουσαν αλλεπάλληλες τέτοιες

µέχρι και τον ∆εκέµβρη του 1944), λες και οι µοναχοί δεν είχαν πάει να προσευχηθούν αλλά να

µετατραπούν σε φτηνιάρηδες πολιτικούς, θα εκπλαγεί κανείς πως µετέτρεψε το ΕΑΜ αδελφούς

µοναχούς σε λύκους που σπαρασσόντουσαν προ των οφθαλµών των µειδιώντων ΕΑΜικών

αντιπροσώπων. Αποφάσεις επί αποφάσεων εκδίδοντο διαρκώς, η χειρότερη εποχή για το ΑΟ, µήτε οι

Τούρκοι µήτε οι Βούλγαροι µήτε κανείς δεν έκανε τόσο κακό στο ΑΟ όσο οι µήνες που διοίκησε το

ΕΑΜ στο ΑΟ. Τέλος πάντων µετά από µια κόλαση ψηφίστηκε νέος Καταστατικός Χάρτης και

πίστεψαν οι ανόητοι ότι έβαλαν ήδη την πυρίτιδα στα θεµέλια του ΑΟ. Κάτω από την έξαψη που

δηµιούργησε στους µοναχούς, η αλλοφροσύνη του ΕΑΜ στο ΑΟ, οι άνθρωποι αυτοί δεν µπορούσαν

να δουν τους κινδύνους που εγκυµονούσε η εφαρµογή του νέου ΚΧ για το ΑΟ.

Η ΤΥΧΗ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΚΑΤΑΣΤΑΤΙΚΟΥ ΧΑΡΤΗ ΤΟΥ 1944

Από τον Ιανουάριο του 1945 ορισµένα βασικά στελέχη των εξαρτηµατικών άρχισαν να

παραιτούνται του συνασπισµού των Κελλιωτών. Οι περισσότερες Μονές φρόντισαν να µην

εφαρµοστούν οι διατάξεις του νέου ΚΧ. Το ΕΑΜ διαισθανόταν την τροπή των πολιτικών εξελίξεων

και άρχισαν να χάνουν την ψυχραιµία τους. Έτσι τους πρώτους µήνες του 1945 δεν εφαρµοζόταν

κανένας από τους δύο ΚΧ. Στις 6/2/1945 η ΕΠ του ΑΟ έστειλε έγγραφο να γίνουν εκλογές µε βάση

τον νέο ΚΧ του 1944. Σχεδόν όλες οι Μονές αποφάσισαν να µην εφαρµόσουν τον ΚΧ του 44.

Συνδιάσκεψη έγινε 23 Απρίλιο του 1945 .

Σήµερα το Κελλιώτικο ζήτηµα είναι ανύπαρκτο το ½ του πληθυσµού του ΑΟ είναι µοναχοί αν και

τελευταία παρατηρείται µια τάση να πηγαίνουν οι µοναχοί στα Κελλιά, οι νέοι µοναχοί ζητούν

ησυχία, προσευχή, µια εξοµοίωση όπως ζητούσε ο ΚΧ του 44 θα οδηγούσε σε µια παραποίηση του

αγιορείτικου µοναχισµού. Αν χρειαστεί αλλαγή του ΚΧ θα πρέπει να γίνει σε πνεύµα Φιλαδέλφειας

χωρίς εξωτερικές παρεµβάσεις όπως έγινε το 1944 και επαναλήφθηκε δυστυχώς µε τον δικτατορικό

νόµο 124/15 στις 17/2/1969.

ΕΑΜΙΤΕΣ ∆ΙΟΙΚΗΤΕΣ ΤΟΥ ΑΟ

Ήταν αδύνατον για τους Αγιορείτες να γνωρίζουν πότε γίνεται πραγµατική αλλαγή διοικητή από το

ΕΑΜ. Αυτό το συµπέραναν µόνα όταν έβλεπαν αλλαγή υπογραφής στα έγραφα του ΕΑΜ

Έτσι συµπερασµατικά µπορούµε να πούµε ότι οι διοικητές ήταν οι πιο κάτω:

15/9/1944 µέχρι 2/10/1944 Ν. Αµπελάς

2/10/1944 µέχρι 29/10/1944 Κίµων ∆ιαµαντέας

1/12/1944 Καπετάν Λάµπρος (Κ. Αικατερινάρης)

µέχρι Άνοιξη 1945 Μαυρούδης.

39

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Ενώ ανεµπόδιστα και µε τις καλύτερες προϋποθέσεις εγκαταστάθηκε ο ΕΛΑΣ στο ΑΟ µε την

αποχώρηση των Γερµανών τον Μάιο του 1944 και την µείωση της δυνάµεως της Χωροφυλακής, την

Άνοιξη του 1945 επικρατούσε εχθρότητα προς τους εκπροσώπους των ΕΑΜικών διοικήσεων, από

όσα παρέθεσα αντιλαµβάνεται κανείς εύκολα τους λόγους.

Θα µπορούσε βέβαια ο Εθνικός στρατός να ξεκινήσει εκκαθαρίσεις από το ΑΟ αλλά µια τέτοια

ενέργεια θα καταγγελλόταν στον ΟΗΕ, υπήρχε και ο κίνδυνος περιπλοκών µεταξύ Ρώσων,

Βουλγάρων και Σέρβων και να ζητηθεί η διεθνοποίηση του ΑΟ, που όπως είδες δεν κατορθώθηκε

κατά την κατοχή.

Έτσι αντί του στρατού η κυβέρνηση των Αθηνών ανέθεσε την υπόθεση αυτή στην χωροφυλακή η

οποία επέστρεψε στις 27/4/1945 στο ΑΟ (υπό την γενική ανακούφιση κελλιωτών και λοιπών

µοναχών).

Ο ΕΜΦΥΛΙΟΣ ΣΤΟ ΑΓΙΟ ΟΡΟΣ

Γράφει ο aiolos

Στις 27 Απριλίου 1945 έφτασε στο Άγιο Όρος το πρώτο κλιµάκιο της Χωροφυλακής. Στην δύναµη

αυτή υπηρετούσαν 36 αξιωµατικοί και χωροφύλακες.

ΠΡΩΤΟ ΕΠΕΙΣΟ∆ΙΟ

Το πρώτο σοβαρό επεισόδιο ήταν η επίθεση κατά της ∆άφνης στις 23/4/1947 από 42 ενόπλους

αντάρτες µε αρχηγούς τους Κ. Παπαγεωργίου και Α. Καζάκο µε σύνδεσµο το Θ. ∆αµπάση. Αυτή η

οµάδα καθήλωσε τη φρουρά του Σταθµού Χωροφυλακής που την αποτελούσαν 3 άνδρες και

κατέλαβε το Τελωνείο, το Ταχυδροµείο, τον Αστυνοµικό Σταθµό και τα εµπορικά καταστήµατα.

Την επόµενη ηµέρα στις 3 π.µ. φόρτωσαν τα προϊόντα που κατάσχεσαν (τρόφιµα, 110 σάκους

αλεύρι, ιµατισµό, υγειονοµικό και τηλεπικοινωνιακό υλικό κ.α.) στο πετρελαιοκίνητο «Άγιος

Νικόλαος» που έτυχε να βρίσκεται στην ∆άφνη και επέπλευσαν µε κατεύθυνση Αρκούδα Χαλκιδικής.

Το απόγευµα της ίδιας ηµέρας απόσπασµα Χωροφυλακής ΑΟ µε ακταιωρούς πρόλαβε τους

αντάρτες.

Στην συµπλοκή που ακολούθησε οι αντάρτες αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν σχεδόν όλα τα

εφόδια που είχαν πάρει και µε απώλειες, σύµφωνα µε στοιχεία της χωροφυλακής 2 νεκρούς και 2

τραυµατίες, διέφυγαν. Από την πλευρά των ανταρτών υποστηρίχτηκε ότι δεν είχαν καµιά απώλεια.

ΜΑΧΗ 16/10/1948

Η σηµαντικότερη όµως µάχη ήταν αυτή που διεξάχθηκε την αυγή της 16/10/1948 από 400

περίπου ένοπλους αντάρτες που ήταν τµήµα της VI Μεραρχίας του ∆ΣΕ. (βλέπε εδώ)

ΕΠΙ∆ΡΟΜΕΣ ΚΑΙ ΑΜΥΝΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΟΡΟΥΣ

Στις 22/4/1948 30 αντάρτες εισήλθαν στο ΑΟ και λεηλάτησαν την Ι. Μ. Χιλιανδαρίου.

Στις 5/8/11948 ο καπετάν Παπαγεωργίου µε οµάδα από ενόπλους λεηλάτησε την Ι. Μ.

Εσφιγµένου.

Στις 18/10/1948 ο καπετάν Παπαγεωργίου λεηλάτησε την Ι. Μ. Καρακάλλου.

Στις 8/11/1948 ο καπετάν Παπαγεωργίου λεηλάτησε την Ι. Μ. Φιλοθέου.

40

Στις 17/11/1948 ο καπετάν Παπαγεωργίου προσπάθησε να λεηλατήσει την Ι. Μ. Ζωγράφου

(Βουλγάρικο) η επίθεση αυτή αποκρούστηκε από δύναµη της Χωροφυλακής που φρουρούσε την

Μονή (ο λόγος που φρουρείτε ειδικά η Βουλγάρικη Μονή πιο επιµελώς είναι καταφανής, µια

ενδεχόµενη λεηλασία της θα έδινε αφορµή να εγείρουν αξιώσεις οι Βούλγαροι για διεθνοποίηση του

ΑΟ).

Όλο το 1948 η κατάσταση στο ΑΟ ήταν ρευστή.

Στις 3/12/1948 το ΓΕΣ ζήτησε την εκκαθάριση της περιοχής και προς τούτο ενισχύθηκαν µε

δυνάµεις Χωροφυλάκων και εφόδια. Μετά την ενίσχυσή τους οι Χωροφύλακες επιτέθηκαν και

αιφνιδίασαν τις αντάρτικες οµάδες, µε τον τρόπο αυτό επιτεύχθηκε η εκκαθάριση του ΑΟ από τις

δυνάµεις του ∆ΣΕ.

Ταυτόχρονα οχυρώθηκε το στενό του Ξέρξη από δύναµη Στρατού Χωροφυλακής και ΜΑ∆, ενώ

πλοία του στόλου περιπολούσαν στην περιοχή.

Το 1949 έµεινε ισχυρή δύναµη Χωροφυλακής από 160 αξιωµατικούς και οπλίτες και 40 ΜΑ∆,

εφεδρικά δε είχαν οργανωθεί µεταβατικά αποσπάσµατα που περιπολούσαν στην περιοχή. Από το

καλοκαίρι του 1949 η δύναµη αυτή άρχισε να µειώνεται.

Στις 10/6/1949 µια δύναµη από 150 ενόπλους του ∆ΣΕ µε επικεφαλής τον ο καπετάν

Παπαγεωργίου προσπάθησε να εισβάλει στο ΑΟ αλλά αποκρούστηκε στο στενό του Ξέρξη. Κατά την

επίθεση οι αντάρτες κατέλαβαν 2 φυλάκια στο χωριό Νέα Ρόδα που τα αποτελούσαν ΜΑ∆. Οι

επιτιθέµενοι µπήκαν στο χωριό Νέα Ρόδα πήραν τρόφιµα και ζώα, αλλά στις 3 µ.µ. αναγκάστηκαν να

υποχωρήσουν προς Γοµάτι υπό τους κανονιοβολισµούς του Φ Τ 12 και του ν/κ Κάλυµνος. Στη

συνέχεια ανέλαβε η αεροπορία.

Με την µάχη αυτή έκλεισε για το ΑΟ το κεφάλαιο εµφύλιος, δεν υπήρξε άλλη ενόχληση του Άθωνα

από τον ∆ΣΕ.

Ο πρωταγωνιστής των αντάρτικων επιθέσεων ο καπετάν Παπαγεωργίου συνελήφθη στις 8/1/1950

στο χωριό Μεγάλη Παναγιά και εκτελέστηκε.

Πηγή

Η ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ ΧΙΤΛΕΡ ΣΤΟ ΡΩΣΙΚΟ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ

Το γνωστό φιλµάκι, όπως φαίνεται όταν δεν είναι επεξεργασµένο, ανήκει στην οµάδα

προπαγάνδας των ναζί και σκοπό έχει να παρουσιάσει (αν και δεν το πετυχαίνει πάντα) τα φιλικά

αισθήµατα που έδειξαν απέναντι στους κατακτητές οι Έλληνες τόσο στη Σάµο όσο και στον Άθω.

Στο τέλος µια οµάδα Γερµανών µπαίνει στο αρχονταρίκι της Ιεράς Μονής Αγίου Παντελεήµονος,

δηλαδή του ρωσικού µοναστηριού, όπου υπάρχει αναρτηµένη η φωτογραφία του Χίτλερ. (Αλήθεια

στους προδότες συµπεριλαµβάνονται και οι Ρώσοι; Αυτό δεν µας το διευκρινίζουν οι bloggers

ιστοριογράφοι).

41

Ας δούµε τώρα, σε δύο φωτογραφίες, τη διακόσµηση στο αρχονταρίκι του ρωσικού µοναστηριού.

Η πρώτη είναι του 1918 και η δεύτερη του 1942:

Πατριάρχες, πρίγκιπες, πριγκίπισσες, τσάροι, τσαρίνες, αξιωµατικοί, εκκλησιαστικοί και πολιτικοί

ηγέτες. Και µέσα σ' αυτούς ο Χίτλερ! Στο µοναστήρι που αποτελούσε µια από τις κύριες εισόδους του

Άγίου Όρος και ήταν συνεχώς υπό Γερµανική επίβλεψη. Φοβερό ιστορικό ντοκουµέντο για να

κατηγορήσουµε ολόκληρο το Άγιο Όρος για δοσιλογισµό.

Και ας γνωρίζουµε οι υποκριτές πως σε όλες τις Μονές εστάλησαν συγχαρητήρια-ευχαριστήρια

τηλεγραφήµατα, µετά τον πόλεµο, από τις συµµαχικές κυβερνήσεις για τη στάση όλων των µοναχών

απέναντι στους συµπατριώτες τους φυγάδες. Και βέβαια µας βολεύει να αποσιωπούµε την

42

επιστροφή, µέσα σε πακέτο, των εγγλέζικων ευχαριστηρίων στο υπουργείο τους των εξωτερικών,

µετά τη δολοφονία των Μιχάλη Καραολή και Ανδρέα ∆ηµητρίου στην Κύπρο.

ΟΙ ΓΕΡΜΑΝΟΙ ΦΕΥΓΟΥΝ, Ο ΕΛΑΣ ΕΡΧΕΤΑΙ

Η Συµφωνία της Αµµουλιανής

Οι Γερµανοί αποχώρησαν από το Άγιο Όρος τον Μάιο του 1944.

∆ηµιουργήθηκε ένα ζήτηµα ασφαλείας για τις Μονές µέχρι την εµφάνιση των ανδρών του ΕΛΑΣ

τον Αύγουστο του 1944.

Την περίοδο λοιπόν αυτή παρουσιάστηκαν κάποιοι που δήλωναν αντάρτες και δηµιούργησαν

έκτροπα εις βάρος ηλικιωµένων µοναχών που ζούσαν σε εξαρτήµατα.

Ταυτόχρονα διαδόθηκε ότι το ΕΑΜ θα απαλλοτρίωνε τα Αγιορείτικα Μετόχια.

Η Ιερά Κοινότητα έστειλε λοιπόν µια επιτροπή (Γαβριήλ τον ∆ιονυσιάτη και Σεραφείµ τον

ΑγιοΠαυλινό) στον Πολύγυρο να συζητήσουν µε το ΕΑΜ. Στην Αµµουλιανή (νησάκι βγαίνοντας από

το Άγιο Όρος απέναντι από την Ουρανούπολη) η επιτροπή συνάντησε τον Φάνη (Φιλ. Τάσιο)

γραµµατέα της ΠΕ ΕΑΜ Χαλκιδικής, µε τον οποίο συζήτησε και κρίθηκε άσκοπη η συνέχιση προς

Πολύγυρο. Εκεί συµφωνήθηκαν τα πιο κάτω:

α) ∆εν θα απαλλοτριωθούν τα Μετόχια του Αγίου Όρους.

β) ∆εν θα κατασχεθούν υποζύγια των Μονών.

γ) Θα ληφθούν µέτρα για τα έκτροπα ανταρτών εις βάρος µοναχών.

δ) Θα πραγµατοποιηθεί επίσκεψη στις Καρυές επιτροπής του ΕΑΜ.

ε) Ζητήθηκε η συγκέντρωση και παράδοση στο ΕΑΜ όπλων του ΑΟ.

Στις 19/9/1944 έφτασε στις Καρυές απόσπασµα του ΕΛΑΣ από 10 άνδρες µε σκοπό την τήρηση

της ασφάλεια του Αγίου Όρους.

Η Ιερά Κοινότητα για να τιµήσει τους άνδρες του ΕΛΑΣ αποφάσισε:

Α) Οι Καρυές και τα Κελλιά να σηµαιοστολιστούν.

Β) Να σταλούν τα αναγκαία κλινοσκεπάσµατα από τις Μονές για τον στρατωνισµό των ανδρών.

Γ) Να γίνουν προαιρετικοί έρανοι για την επιµελητεία του ΕΛΑΣ.

∆) Να πάρει µέτρα για την διατροφή πλέον των 30 ανδρών.

Ε) Να παραδοθούν όλα τα όπλα αµέσως στον ΕΛΑΣ.

Ήδη όµως οι µοναχοί είχαν κρυώσει µε τις αυθαιρεσίες της ΕΤΑ και δεν έδειξαν προθυµία στις

εντολές της Ιεράς Κοινότητος.

Απειλές και εκτελέσεις

Ο καπετάν Στράτος που ήταν επικεφαλής της στρατιωτικής διοικήσεως του Αγίου Όρους ζήτησε

από την Ιερά Κοινότητα να στείλει εγκύκλιο στις 20/9/1944 προς τις Μονές και τους Εξαρτηµατικούς

να παραδώσουν τα όπλα και τα στρατιωτικά είδη που είχαν και να υπογράψουν δήλωση ότι έλαβαν

γνώση της διαταγής του. Επιπλέον έπρεπε να παραδώσουν όλα τα καλώδια και γυµνό σύρµα, διότι

το θεωρούσαν ότι όποιος είχε αυτά σαν πράξη δολιοφθοράς.

Στις 15/9/1944 αφαιρέθηκαν 80 µέτρα σύρµα από την τηλεφωνική γραµµή Λαύρα Καρυών.

Ο ∆ιοικητής Ν. Αµπελάς διέταξε 22/9/1944 την διατροφή των ΕΛΑΣιτών µέχρι σύστασης ΕΤΑ και

επέταξε το αντιπροσωπείο της ΙΜ Σίµωνος Πέτρας όπου εγκατέστησε το αρχηγείο του.

43

Στο τέλος Οκτωβρίου η δύναµη των ΕΛΑΣιτών έφτασε στους 50 και την συντήρησή τους ανέλαβε

η Ιερά Κοινότητα (βάρος ασήκωτο για τους πενούντες µοναχούς).

Οι διαταγές των καπεταναίων του ΕΛΑΣ για τα όπλα, ρουχισµό, υπόδηση υποζύγια κλπ απέδωσαν

κατώτερα των αναµενοµένων και έτσι ο ∆ιοικητής της ΕΠ Αµπελάς έχασε την ψυχραιµία του και

άρχισε να απειλεί µε εκτελέσεις όποιον δεν συµµορφωθεί τις διαταγές του. ∆ες µια διαταγή αυτού

του «λεβέντη» που θα κοκκίνιζαν και οι Γερµανοί να την εκδώσουν:

«∆ίνουµε παράταση προθεσµίας για να παραδοθούν όλα τα στρατιωτικά είδη (όπλα,

ρούχα, παπούτσια, εξαρτήµατα, ζώα κλπ) µέχρι 6/10/1944. Μετά την προθεσµία αυτή

όποιος πιαστεί να κατέχει τέτοια είδη θα τουφεκίζεται...» Αυτή η διαταγή εκδόθηκε

1/10/1944.

Νοµίζεις ότι ήταν απλή απειλή, όχι βέβαια. Στις 1/11/1944 εκτελέστηκε από τον ΕΛΑΣ στην Αρναία

ο Αγιορείτης µοναχός Αγαθάγγελος Λαυριώτης, ο Ιωακείµ Παπαστεργίου συνελήφθηκε και

εκτελέστηκε κοντά στις Καρυές

Στις 2/10/1944 έβγαλε και άλλη διαταγή µε ανάλογο ύφος, µετά την αποµάκρυνσή του ο νέος

∆ιοικητής της ΕΠ του Αγίου Όρους Κίµων ∆ιαµαντέας. Την δεύτερη διαταγή του την αναφέρει σαν

«αστυνοµική διάταξη» (για τα δεδοµένα του Αγίου Όρους ολίσθηµα) και γράφει «....υπενθυµίζουµε

εις όλους τους Μοναχούς...την διαταγήν που είχαµε κοινοποιήσει περί παραδόσεως οπλισµού και

στρατιωτικών ειδών. Επειδή παρετηρήθη καθυστέρησις παραδόσεως από πολλούς Πατέρας τους

οποίους γνωρίζοµεν καλώς, διατάσσοµεν όπως εντός πέντε ηµερών παραδώσουν (στην ΕΠ) όλα τα

στρατιωτικά είδη. Οι µη συµµορφούµενοι µετά την προθεσµίαν θα τουφεκίζονται ως προδόται της

πατρίδος....».

Εκδόθηκαν λοιπόν πλήθος τέτοιες διαταγές όσο διάστηµα ελεγχόταν το ΑΟ από τον ΕΛΑΣ και οι

µοναχοί περιφρονούσαν µέρα µε την µέρα αυτούς τους άφρονες και υπηρµένους που δεν

σεβόντουσαν τον τόπο τους.

Επιστράτευση ΕΑΜικών οργανώσεων Αγίου Όρους

Στις 2/10/1944 η Υποδιοίκηση Καρυών της ΕΠ του ΑΟ άρχισε να εφαρµόζει σχέδιο επιστρατεύσεως

Πρώτη φάση, υποχρεώθηκαν όλοι οι λαϊκοί που έµεναν στο ΑΟ να παρουσιαστούν µέχρι

10/10/1944 στα Φυλάκια και τους Σταθµούς της ΕΠ και να εφοδιαστούν µε σηµειώµατα θεωρηµένα

και µε φωτογραφία, µε αυτό το σηµείωµα η ΕΠ Καρυών θα τους έδινε ταυτότητα.

Στην συνέχεια διατάχτηκε η επιστράτευση όλων όσοι ήταν γραµµένοι στον εφεδρικό ΕΛΑΣ για τις

κλάσεις 1930 µε 1945 ενώ οι αξιωµατικοί του εφεδρικού ΕΛΑΣ επιστρατευόντουσαν ανεξάρτητα

κλάσεως, οι επιστρατευµένοι θα έπρεπε να παρουσιαστούν στην Αρναία µέχρι 6/10/1944.

Η ΤΕ του ΕΑΜ στο Άγιο Όρος στις 31/10/1944 καθόρισε τα καθήκοντα και το έργο των Τοπικών

Εαµικών Επιτροπών των Μονών, αυτές ήταν 4µελείς και έπρεπε να εκτελούνται από τις

µοναστηριακές αρχές.

Το ΕΑΜ έφτιαξε και ΕΤΑ µε τοµεάρχη της τον Γαβριήλ και κατά τα γνωστά άρχισε αλλεπάλληλους

εράνους, την δε Μ Λαύρα της ανάθεσαν την τροφοδοσία του ΕΛΑΝ.

Οι έρανοι που πραγµατοποιήθηκαν ήταν αµέτρητοι από τις 20/10/1944 µέχρι το Φεβρουάριο του

1945 που έγινε ο τελευταίος έρανος από τον Γ. Κάλφα για την ενίσχυση της ΕΠΟΝ,

συγκεντρωνόντουσαν κλινοσκεπάσµατα, υποζύγια, χρήµατα, τρόφιµα και ότι µπορούσαν να

µεταφέρουν οι υπεύθυνοι των εράνων.

44

Την 15/9/1944 η ΕΤΑ ανακοίνωσε ότι θα φορολογεί τις εισαγωγές και εξαγωγές προϊόντων και ο

καπετάν Νικήτας (Νικήτας Μούσκουλας) ζήτησε από το Άγιο Όρος να αναλάβει τον εξοπλισµό του

νοσοκοµείου του 1/31 τάγµατος του ΕΛΑΣ Χαλκιδικής

ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΣΕ ΧΙΛΙΑΝ∆ΑΡΙ ΚΑΙ ΜΟΡΦΩΝΟΥ

Το 1947 και στη περιοχή της Ι.Μ. Χιλιανδαρίου είχαν καταφύγει, «λόγω της κατάστασης»,

Χαλκιδικιώτες κτηνοτρόφοι. Ένας απ' αυτούς, ο ∆ηµήτριος Γ. Ξεφτέρης, εξιστορεί κάποια γεγονότα,

τα οποία έζησε εκεί, αλλά και στη περιοχή της Ι.Μ. Μ. Λαύρας, σε ηλικία 18 ετών. Μπορείτε να τα

διαβάσετε στην ανάρτηση αρ. 453.

Κοπάδι κατσικιών σε αγιορείτικο µονοπάτι, κοντά στο Βατοπέδι (1947)

ΧΩΡΟΦΥΛΑΚΗ ΑΓΙΟΥ ΟΡΟΥΣ

Με την κατάρρευση του µετώπου αποχώρησε η χωροφυλακή από το Άγιο Όρος. Και η Ιερά

Κοινότητα διόρισε δική της Πολιτοφυλακή µέχρι την επάνοδο της Χωροφυλακής.

Η Πολιτοφυλακή σε συνεννόηση µε τους Γερµανούς σε περιπτώσεις ανάγκης µπορούσε να ζητήσει

βοήθεια από την Γερµανική φρουρά της Ιερισσού που είχε 25 στρατιώτες.

Τον Μάιο του 1941 επέστρεψε η Χωροφυλακή µε δύναµη 18 άνδρες, δύναµη ανεπαρκή για την

αστυνόµευση σε τόσο παράξενα χρόνια µιας τόσο εκτεταµένης περιοχής.

45

Τον Οκτώβριο του 1941 η δύναµη αυτή ενισχύθηκε µε 3 ακόµα άνδρες και τον Νοέµβριο µε 11

ακόµη άνδρες και 3 αξιωµατικούς και δηµιουργήθηκε Υποδιοίκηση Χωροφυλακής Ι. Μ. Χιλιανδαρίου.

Μέχρι την άνοιξη του 1944 η δύναµη αυτή έφτασε στους 50 άνδρες. ∆ιοικητής της Υποδ/σεως ήταν

ο υποµοίραρχος ∆ Μπασογιάννης.

Στο Άγιο Όρος δρούσαν δύο συµµορίες οι οποίες ενισχύθηκαν από δραπέτες φυλακών και

επιδίδοντο σε λεηλασίες µονών και κελλιών.

Στις αρχές Σεπτεµβρίου 1941 καταγγέλθηκαν λεηλασίες στην Ιερά Κοινότητα. Με ενέργειες του

διοικητού του Αγίου Όρους Β. Κορφιωτάκη από τον Νοέµβριο του 1941 άρχισαν εκκαθαρίστηκες

επιχειρήσεις από τα κακοποιά στοιχεία που είχαν καταφύγει στο Άγιο Όρος και επιδίδοντο σε κλοπές,

λαθρεµπόριο, µαύρη αγορά, και αλιεία µε δυναµίτιδα.

Από τις 7/11/1941 διοικητής ανέλαβε ο υποµοίραρχος Αναστάσιος Πάλµος, άτοµο αγαπητό στους

αγιορείτες. Στις 31/12/1941 και στις 11/1/1942 ο Α. Πάλµος µε επιχειρήσεις κατάφερε να διαλύσει

τις συµµορίες και να συλλάβει 15 µέλη τους, που παρέδωσε στις αρχές µαζί µε τα προϊόντα της

κλοπής.

Η πρώτη συµµορία αποτελείτο από 6 κατοίκους της Συκιάς Χαλκιδικής και η δεύτερη συµµορία από

9 κατοίκους της Ιερισσού. ∆υστυχώς όµως πολλά µέλη των συµµοριών διέφυγαν και µετά

ξαναεπέστρεψαν στο Άγιο Όρος για να συνεχίσουν το έργο τους.

Τους πρώτους µήνες του 1942 οι σχέσεις Χωροφυλακής και Γερµανών οξύνθηκαν και σε αυτό το

γεγονός έπαιξε ρόλο η Ι. Μ. Ζωγράφου (Βουλγάρικη) και Ι. Μ. Παντελεήµονος (Ρωσική). Οι µονές

αυτές απέδιδαν το κάθε γεγονός που συνέβαινε στο Άγιο Όρος (µικροκλοπές κλπ) στους

κοµµουνιστές και επιδίωκαν την στρατιωτική προστασία του Βουλγάρικου στρατού.

Χαρακτηριστικό είναι το επεισόδιο που έγινε στην Ι. Μ. Ζωγράφου (Βουλγάρικη) στην γιορτή του

Αγίου Γεωργίου που χρησιµοποιήθηκε για τον καθαρισµό της τράπεζας της Μονής η Ελληνική σηµαία

παρά τις διαµαρτυρίες και παρατηρήσεις του ανθυπασπιστή Χωροφυλακής. Οι πιο µισέλληνες ήταν

αυτοί που προερχόντουσαν από Ελληνικές περιοχές.

Τον Οκτώβριο του 1942 δύο Βούλγαροι πράκτορες ο Βικέντιος Τσερκάσεφ και ο ∆ηµητρόφ

έφτασαν κρυφά από την Καβάλα στο Άγιο Όρος σαν µοναχοί, µε την βοήθεια των µοναχών της Ι. Μ.

Ζωγράφου. ∆ηµιούργησαν προβλήµατα στην Ι. Μ. Ιβήρων και απήγαγαν 4 Έλληνες µοναχούς. Τα

θύµατα µετά από πολλές ταλαιπωρίες παραδόθηκαν στους Γερµανούς και επέστρεψαν στο Άγιο

Όρος.

Σχετική ηρεµία διατηρήθηκε µέχρι το 1944. Στις 9/2/1944 έφτασε στο Άγιο Όρος, στην Ι. Μ.

Βατοπεδίου, οµάδα από αντάρτες του ΕΛΑΣ και έκοψε τα τηλεφωνικά καλώδια, ζήτησαν και πήραν

11 υποζύγια και τρόφιµα. Οι αντάρτες προθυµοποιηθήκαν να πληρώσουν, αλλά οι µοναχοί δεν

δέχτηκαν χρήµατα. Στην συνέχεια οι αντάρτες απήγαγαν 11 χωροφύλακες από τους σταθµούς

Βατοπεδίου, Χιλιανδαρίου και Ζωγράφου.

Μετά από αυτή την απαγωγή που αρχικά θεωρήθηκε ότι οργανώθηκε από Βούλγαρους

κοµιτατζήδες, οµάδα από 10 χωροφύλακες αναχώρησε για την Θεσσαλονίκη, ενώ οι υπόλοιποι

κρύφτηκαν σε διάφορα σηµεία γύρω από τις Καρυές.

Η Ιερά Κοινότητα ήρθε σε επαφή µε τους αντάρτες που είχαν την έδρα τους στο νησί Αµουλιανή

και εξήγησε την κατάσταση, ότι δηλαδή η απουσία Ελληνικής Χωροφυλακής θα τύχει

εκµεταλλεύσεως από τους Βούλγαρους που στρατοπέδευαν στην Ιερισσό για να καταλάβουν το Άγιο

Όρος. Οι αντάρτες πείστηκαν και από τότε δεν ενοχλούσαν τους Χωροφύλακες.

46

Η Ιερά Κοινότητα θεωρούσε πλέον βέβαιη την αποχώρηση της δύναµης χωροφυλακής µετά τις

ενέργειες των ανταρτών παρά τις διαβεβαιώσεις του Γερµανού Γκεµπάουερ περί µη αποχωρήσεως

της Χωροφυλακής.

Η Ιερά Κοινότητα ζήτησε από τον υποµοίραρχο Α. Πάλµο να δηλώσει ότι δεν θα αποχωρήσει από

το Άγιο Όρος και επειδή η τροφοδοσία των ανδρών του από την Θεσσαλονίκη ήταν προβληµατική

θα φρόντιζαν οι Μονές για την διατροφή τους, πράγµα που έκανα µε µυστικούς εράνους.

Νέα δεινά όµως εµφανίζονται στο Άγιο Όρος µε την είσοδο των Ταγµάτων Ασφαλείας. Για τον λόγο

αυτό ο Α. Πάλµος µε ένα ανθυπασπιστή αναχώρησαν από το Άγιο Όρος στις αρχές Απριλίου 1944.

Όσοι χωροφύλακες είχαν αποµείνει στο Άγιο Όρος άρχισαν να διαρρέουν προς Θεσσαλονίκη και

14/5 /1944 αναχώρησε και ο Ρωµανός και σταδιακά οι δηµόσιοι υπάλληλοι.

Η χωροφυλακή επέστρεψε 27/4/1945.

ΤΑΓΜΑΤΑ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΣΤΟ ΑΓΙΟ ΟΡΟΣ

Μετά την απαγωγή των χωροφυλάκων από τον ΕΛΑΣ, άρχισαν να υπάρχουν φήµες ότι θα

ερχόντουσαν στον Άθω το Τάγµατα Ασφαλείας, για να τιµωρήσουν όσους έκαναν εράνους για την

διατήρηση της Χωροφυλακής.

47

Για τον λόγο αυτό ο Πάλµος και ένας Ανθυπασπιστής έφυγαν από το Άγιο Όρος κρυφά στις αρχές

του Απριλίου 1944.

Τα Τάγµατα Ασφαλείας παρουσιάστηκαν στα όρια του Άθω στις αρχές Μαΐου του 1944, και οι

αγιορείτες µοναχοί ανησύχησαν σοβαρά, ειδικότερα όταν τα Τάγµατα Ασφαλείας δηµιούργησαν την

έδρα τους στον Άγιο Νικόλαο Χαλκιδικής µετά από φρικαλεότητες που έκαναν στην Αφυσιά και την

ληστεία του Ξηροποταµηνού Μετοχίου του χωριού.

Τα Τάγµατα Ασφαλείας αποβιβάστηκαν στην Αµµουλιανή όπου φόρεσαν αντάρτικα ρούχα και

εµβλήµατα και παρουσιάστηκαν σαν αντάρτες. Ο Γερµανός ναυτοφύλακας ξεγελάστηκε και κάλεσε

βοήθεια τη βουλγάρικη µονάδα της Ιερισσού. Στην συµπλοκή που ακουλούθησε σκοτώθηκαν 4

ταγµατασφαλίτες. Με το πάθηµα αυτό τα Τάγµατα Ασφαλείας αναγκάστηκαν αν µαταιώσουν την

είσοδό τους στο Άγιο Όρος.

Τα κατ' ευφηµισµό ονοµαζόµενα Τάγµατα Ασφαλείας ήταν πραγµατική µάστιγα της υπαίθρου. Οι

καλόγεροι τα ονόµαζαν «αποβράσµατα του άδου». Τα έργα τους ήταν να δέρνουν τον µισό

πληθυσµό σαν κοµουνιστές, και τον υπόλοιπο σαν γερµανόφιλους και όλους µαζί σαν µη πατριώτες.

Η πλειοψηφία των Ταγµάτων Ασφαλείας στην περιοχή είναι Κουτσόβλαχοι πρώην λεγεωνάριοι

συνεργάτες των Ιταλών. Ανάλογα την περίσταση υποκρίνοντο τον εθνικιστή ή τον κοµουνιστή και το

µόνο τους µέληµα ήταν η ληστεία.

Όλα αυτά τα έγραψε ηγούµενος της Ι. Μ. ∆ιονυσίου στις 15/5/1944 σε επιστολή του προς τον

Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης Ιεζεκιήλ. Συνεχίζει ο αρχιµανδρίτης Γαβριήλ στο γράµµα του

«Αλλοίµονον αν πράγµατι το Κράτος αναθέσει εις τοιαύτα τέρατα την ασφάλειάν του, δεν χρειάζεται

να κοπιάσει ο κοµµουνισµός δια την επικράτησίν του, φθάνουν αυτοί. Ο κόσµος εν τη αποµονώσει

του ως µόνον κριτήριον έχει σήµερον την σύγκρισιν, όπου επικρατούν οι άλλοι, οι λεγόµενοι

αριστεροί, επικρατεί άκρα ασφάλεια τιµής και περιουσίας, όπου δε αυτοί οι φερώνυµοι της

ασφαλείας, γενική ρεµούλα και το χείριστον, το ανυπόφορον, το ανοµολόγητον, άκρα ατίµωσις, τα

κορίτσια και αι γυναίκες πήραν κυριολεκτικώς τα βουνά, ίνα προστατευθώσιν από τους άλλους τους

λεγόµενους κακούς. ∆ια τον λόγον αυτόν, Σεβασµιώτατε, σας παρακαλώ αν πράγµατι το κράτος

συµµετέχει εις την οργάνωσιν των ταγµάτων αυτών και δύνασθε να εισηγηθείτε και εις την αρµοδίαν

αρχήν, να συστήσητε και επιστήσητε την προσοχήν αυτής εις τα γεγονότα εν Χαλκιδική ιδίως εν

Σιθωνία. Το εδρεύον εν Αγίω Νικολάω τάγµα, έχει τελείως εκτραχειλισθή εναντίον παντός τιµίου

πολίτη... θα ήτο προτιµότερον να έλειπον αι οργανώσεις αυταί των αλητών... δεν είναι δυνατόν να

παύσουν φέροντες την Ελληνικήν σηµαίαν ως έµβληµα τοιαύτα τέρατα και να είναι εξ ολοκλήρου

και αυτοί τύραννοι; Εκείνο που δεν κατόρθωσαν 3 έτη κατοχής, απεργάζεται ραγδαίως η πάλη των

οργανώσεων. ∆εν υπάρχει λογική εις τας ιθύνουσας τάξεις;... Των οικιών ηµών εµπιπραµένων ηµείς

πρέπει να άδοµεν την 3ην διεθνή και τα φασιστικά θούρια;...»

Στις 14/5/1944 µερικοί ταγµατασφαλίτες παρουσιάστηκαν στη Ι. Μ. Μεγίστης Λαύρας και

ισχυρίστηκαν ότι ήταν Άγγλοι φυγάδες που ήθελαν να δραπετεύσουν στην Τουρκία. Ο

αντιπρόσωπος της Μονής δεν τους πίστεψε και ειδοποίησε την φρουρά του γερµανικού σταθµού µε

τον ασύρµατο. Οι Γερµανοί έφτασαν και εκεί έγινε µια εικονική µάχη έξω από την Λαύρα και µετά το

θέατρο αυτό αναχώρησαν Γερµανοί και ταγµατασφαλίτες όλοι συναδελφωµένοι.

Βήµατα ηρώων στο Άγιο Όρος

48

Είχαµε αναφερθεί (ανάρτηση αρ. 538) στην ιστορία του Νεοζηλανδού W.B. «Sandy» Thomas,

ο οποίος αφού δραπέτευσε από Γερµανικό νοσοκοµείο - στρατόπεδο στη Θεσσαλονίκη έφθασε το

φθινόπωρο του 1941 στο Άγιο Όρος. Για εννιά µήνες περίπου αλλάζει συνεχώς κρησφύγετα σε

διάφορα κελλιά και µοναστήρια µέχρι να καταφέρουν οι µοναχοί να τον µεταφέρουν µε βάρκα στην

Τουρκία.

Την περιπέτειά του καταγράφει στο βιβλίο DARE TO BE FREE, που γνώρισε µεγάλη επιτυχία µε

αλλεπάλληλες εκδόσεις.

Η ιστορία του γυρίσ

τηκε και σε ντοκιµαντέρ το οποίο απέσπασε την υψηλότερη βαθµολογία στη Νέα Ζηλανδία, το

2004.

Πέρυσι ο εγγονός του, Crish Paul, µε φίλους του, ήλθε στο Άγιο Όρος και προσπάθησε ν'

ακολουθήσει τα βήµατα του παππού του, 68 χρόνια µετά. Τις εµπειρίες του καταγράφει στ blog «IN

THE FOOTSTEPS OF HEROES». Οι αναρτήσεις 7-14 αναφέρονται στο Άγιο Όρος.

Η διεύθυνση του blog:

http://inthefootstepsofheroes.blogspot.com

514 - Πατριωτική ενέργεια της Ι.Μ. Αγίου Παύλου

49

Ιανουάριος 1956

«Εξ αφορµής της συνεχιζοµένης τακτικής της Αγγλίας επί του ζητήµατος της Κύπρου, η Ιερά ηµών

Μονή έλαβε την απόφασιν και επέστρεψεν εις την Αγγλικήν Πρεσβείαν εν συγχαρητήριον έγγραφον

της Ανωτάτης Αγγλικής Στρατιωτικής ∆ιοικήσεως, δια τας υπηρεσίας της Μονής ηµών κατά την

περίοδον της κατοχής και ιδίως κατά την εντεύθεν δια Τουρκίαν φυγάδευσιν διαφόρων Άγγλων

στρατιωτικών».

1800 - Οι Γερµανοί επιχείρησαν να λεηλατήσουν και το Άγιο Όρος Πώς σώθηκαν τελικά ανεκτίµητα εκκλησιαστικά κειµήλια

Το Άγιον Όρος, το τελευταίο καταφύγιο του µοναχισµού στο σύγχρονο κόσµο δεν έµεινε έξω από

τη δίνη των κατοχικών χρόνων. Και όπως µε τους υπόλοιπους αρχαιολογικούς θησαυρούς, έτσι και

τα ανεκτίµητα εκκλησιαστικά κειµήλια µπήκαν στο στόχαστρο

των Γερµανών κατακτητών. Μόνο που µε το Άγιον Όρος δεν

έγινε ό,τι και στην υπόλοιπη χώρα και οι ναζί δεν κατάφεραν

χάρη στην ευέλικτη πολιτική των µοναχών να λεηλατήσουν

και την Αθωνική Πολιτεία.

Ο καθηγητής του Πανεπιστηµίου Θεσσαλονίκης και πρώην

διοικητής του Αγίου Όρους ∆ηµ. Γ. Τσάµης στο βιβλίο του

«Άγιον Όρος - Προσέγγιση στην πρόσφατη ιστορία του»

αναφέρεται αναλυτικά στην προσπάθεια αυτή των Γερµανών.

«Το ενδιαφέρον των Γερµανών για τους θησαυρούς του

Αγίου Όρους εκδηλώθηκε από τους πρώτους µήνες της

Κατοχής», γράφει ο καθηγητής. «Τον Ιούνιο του 1941 µε

εντολή των Ανωτάτων Στρατιωτικών Αρχών της Γερµανίας

έφθασε στο Άγιον Όρος ο διαπρεπής βυζαντινολόγος

καθηγητής του πανεπιστηµίου του Μονάχου και γνωστός

φιλοναζιστής δρ Φραντς Ντέλγκερ (Dr. Franz Dφlger). Τον

καθηγητή Ντέλγκερ πλαισίωνε οµάδα από επιστήµονες και τεχνικούς µε έγκριση της Ανωτάτης

Αρχής της Γερµανικής Στρατιάς». Την αποστολή αποτελούσαν ο ανθυπολοχαγός Ίνγκραµ (von

Ingram), αρχηγός των Sonderkommandos στην Ελλάδα (παράρτηµα της Einsatzstab Reinchsleiter

Rosenberg) ο καθηγητής δρ Φρ. Ντέλγκερ του πανεπιστηµίου του Μονάχου, ο διοικητής των

κεντρικών υπηρεσιών του Ράιχ Α. Ντάιντλ (A. Deindl) από το Βερολίνο, ως εντεταλµένος του Al.

50

Rosenberg («για την επιστηµονική πληροφόρηση σχετικά µε τα προβλήµατα της ανατολικής

εκκλησίας»), ο δρ Ο. Τράιτινγκερ (Dr. O. Treitinger), επιστηµονικός συνεργάτης του Ντέλγκερ, ο Κ.

Κρες (K. Kress), ειδικός φωτογράφος από το επιτελείο του Rosenberg, ο δρ Μ. Σιώτης του

Πανεπιστηµίου Αθηνών και ο διερµηνέας Ε. Τσιγκιρίτης.

Σύµφωνα µε γερµανικά έγγραφα η αποστολή είχε σκοπό τη

µελέτη εγγράφων και χειρογράφων και τη φωτογράφηση των

θησαυρών. Τα συµπεράσµατα της αποστολής και τα στοιχεία που

θα συγκέντρωνε θα στέλνονταν σε Πανεπιστήµια της Γερµανίας.

Για να βοηθηθεί το έργο της αποστολής έστειλαν συστατικές

επιστολές στην Ιερά Κοινότητα ο πρόεδρος της κυβερνήσεως Γ.

Τσολάκογλου, ο αντιπρόεδρος και υπουργός Θρησκευµάτων και

Εθνικής Παιδείας Λογοθετόπουλος και ο µητροπολίτης

Θεσσαλονίκης Γεννάδιος. Ο αντιστράτηγος Χάαρντε, Γερµανός

στρατιωτικός διοικητής Θεσσαλονίκης - Αιγαίου, στην επιστολή

του ανέφερε τα εξής για τον επικεφαλής της αποστολής:

«Ο καθηγητής κ. Ντέλγκερ, αρχηγός της ως άνω επιστηµονικής

επιχειρήσεως, δεν είναι άγνωστος εις τους Πατέρας του Αγίου

Όρους και η προσωπικότης του παρέχει πάσαν ασφάλειαν διά την

κατάλληλον και προσεκτικήν χρησιµοποίησιν των αρχαίων αντικειµένων. Παρακαλούµεν όθεν του

αγίους Πατέρας να παράσχουν εις τους προαναφερθέντας πάσαν ευκολίαν και κυρίως να επιτρέψουν

εις τον κ. Ντέλγκερ να εργάζηται ο ίδιος µέσα εις τα αρχεία και τας βιβλιοθήκας των Μονών, ως και

την τη οδηγία αυτού ελευθέραν φωτογράφησιν υπό των τεχνικών, προς εκτέλεσιν της εντολής των

Ανωτάτων Στρατιωτικών Αρχών της Γερµανίας». Ο καθηγητής Τσάµης σηµειώνει για τον πραγµατικό

σκοπό της αποστολής υπό τον Ντέλγκερ: «Ο Γερµανός αντιστράτηγος αποσιωπά έντεχνα την

αλήθεια και καλύπτεται πίσω από την επιστηµονική φήµη του Ντέλγκερ, που ήταν γνωστός στους

µοναχούς από επισκέψεις του στο Άγιον Όρος πριν από τον πόλεµο. Στην πραγµατικότητα η

αποστολή αυτή δεν είχε οργανωθεί µε πρωτοβουλία του Ντέλγκερ, αλλά από τη γερµανική υπηρεσία

Einsatzstab Reinchsleiter Rosenberg fόr die besetzten Gebiete, που, όπως θα δούµε, το φθινόπωρο

του 1943 επιχείρησε να απαγάγει τους θησαυρούς του Αγίου Όρους και ανέθεσε την αποστολή αυτή

στο παράρτηµά της στην Ελλάδα, το Sonderkommandos Griechenland». Στη διάρκεια της

παραµονής τους στο Άγιον Όρος ο Ντέλγκερ και οι φωτογράφοι του γερµανικού Στρατού που τον

συνόδευαν έκαναν 1.900 λήψεις (χειρόγραφα, εικόνες, µικρογραφίες, κειµήλια κ.ά.) και όλα αυτά

τα στοιχεία αποτέλεσαν τη βάση για το σχέδιο αρπαγής θησαυρών του Αγίου Όρους.

Τελικά η Einsatzstab Reinchsleiter Rosenberg προσπάθησε να υλοποιήσει το σχέδιο το φθινόπωρο

του 1943 χωρίς όµως επιτυχία. Ο καθηγητής Τσάµης γράφει γι' αυτή την επιχείρηση η οποία, όπως

εκτιµά, µάλλον δεν προχώρησε λόγω της αρνητικής τροπής που είχαν αρχίσει να παίρνουν τα

πράγµατα για τους Γερµανούς:

«Ο Μέρτεν (σ.σ. ο Μαξ Μέρτεν ήταν προϊστάµενος της Γερµανικής ∆ιοικήσεως Μακεδονίας που

συνελήφθη στα τέλη της δεκαετίας του '50 ως εγκληµατίας πολέµου κρατήθηκε στις φυλακές

Αβέρωφ αλλά τελικά δεν δικάστηκε, γεγονός που προκάλεσε τότε τεράστιες αντιδράσεις)

ισχυρίστηκε ότι µε δική του υπόδειξη η Γερµανική Στρατιωτική Αστυνοµία δεν επέτρεψε στον

υπεύθυνο της Sonderstab Rosenberg την είσοδό του στο Άγιον Όρος και ότι µε τον τρόπο αυτό

µαταιώθηκαν τα σχέδια της υπηρεσίας αυτής. Ο ισχυρισµός αυτός του Μέρτεν δεν είναι βέβαια πολύ

51

πειστικός ούτε ήταν δυνατόν ένας διοικητικός αξιωµατούχος να µην πειθαρχήσει σε διαταγές, που

προέρχονταν από κεντρική υπηρεσία του Βερολίνου. Προφανώς, θα µεσολάβησε κάτι άλλο, που

σήµερα το αγνοούµε, και ίσως δεν θα ήταν άσχετο µε την τροπή του πολέµου και ιδίως µε τα

προβλήµατα που είχαν να αντιµετωπίσουν οι Γερµανοί στη Νοτιοανατολική Ευρώπη µετά τη

συνθηκολόγηση της Ιταλίας.

Ως προς τη συµµετοχή του Ντέλγκερ τα σχετικά γερµανικά έγγραφα που έχουµε υπόψη µας δεν

µας επιτρέπουν να συµπεράνουµε ότι ο καθηγητής ήταν ενήµερος για την κλοπή των θησαυρών του

Αγίου Όρους, που σχεδίαζε από το 1941 το Sonderkommandos Griechenland.

Η τελευταία επίσηµη επαφή της υπηρεσίας Rosenberg µε το Άγιον Όρος έγινε στις 4 Νοεµβρίου

1943. Με εντολή της επισκέφθηκε την Ιερά. Κοινότητα στις Καρυές ο Γερµανός διοικητής Αγίου

Όρους, Στένγκερ, ο αντισυνταγµατάρχης Πφάνεστλ (Pfannestl), καθηγητής της ιατρικής σχολής του

Μαρβούργου, και ο καθηγητής Β. Έξαρχος, που εκτελούσε χρέη διερµηνέα. Ο Στένγκερ εξέφρασε το

µεγάλο ενδιαφέρον της υπηρεσίας Rosenberg για το Άγιον Όρος και την επιθυµία της να διαφωτίσει

το γερµανικό και γενικά το ευρωπαϊκό κοινό για την πολιτιστική σηµασία του Άθω. Τέλος πρόσφερε

22 αντίτυπα µε τα πορίσµατα της επιστηµονικής αποστολής της οµάδας του καθηγητή Ντέλγκερ».

Άλλοι ερευνητές υποστηρίζουν πως οι Γερµανοί προσπάθησαν να αρπάξουν τους θησαυρούς µε το

πρόσχηµα της προστασίας τους από τυχόν συγκρούσεις. Όµως οι µοναχοί κατάφεραν να αφήσουν

το Άγιον Όρος µακριά από τις συγκρούσεις κι έτσι δεν υπήρχε η «δικαιολογία» για να µεταφέρουν οι

Γερµανοί τους θησαυρούς και τελικά να τους αρπάξουν.

Τα επιτελεία της «επιχείρησης αρπαγής των θησαυρών»

Η γερµανική υπηρεσία που οργάνωσε την επιχείρηση λεηλασίας των θησαυρών είχε δύο ειδικά

επιτελεία (Sonderstab). Ο καθηγητής Τσάµης γράφει:

- Το πρώτο, µε την επωνυµία Religionswissenschaften (Θρησκευτικές επιστήµες), διευθυνόταν από

το γενικό επιθεωρητή του Γ' Ράιχ (Reichshauptstellenleiter) Α. Ντάιντλ. Το επιτελείο συγκέντρωνε

πληροφορίες και ετοίµαζε µελέτες για την ορθόδοξη Εκκλησία, για τις σχέσεις της µε το Βατικανό και

για τον ορθόδοξο µοναχισµό. Για το σκοπό αυτόν ο Ντάιντλ είχε αποκτήσει διασυνδέσεις µε

καθηγητές των Θεολογικών Σχολών Αθηνών και Θεσσαλονίκης και επισκέφθηκε µαζί µε τον

Ντέλγκερ το Άγιον Όρος.

-Το δεύτερο επιτελείο, µε την επωνυµία «Άθως», είχε επικεφαλής τον καθηγητή Ντέλγκερ και

αντικείµενο έρευνας τη µελέτη των θησαυρών του Αγίου Όρους.