Το κείμενο στα πολυμέσα

Ελένη Χ. Σπυρίδου PhD, BSc(Hons)

Το κείμενο στα πολυμέσα

Εισαγωγή

Το κείμενο αποτελεί τον κλασσικό αλλά και τον ισχυρότερο μέσο παρουσίασης της πληροφορίας. Η χρήση των συμβόλων (εικόνα 2.1) για επικοινωνία ξεκίνησε από την Νεολιθική εποχή πριν από 9.000 χρόνια, ενώ η χρήση γραφής και συμβόλων πάνω σε πήλινες πλάκες ξεκίνησε στη Μεσοποταμία, στην Αίγυπτο και στη Βαβυλώνα πριν από 5.000 χρόνια

Εικόνα 1.1: Πήλινοι πλάκα από τη Σουμερία

Τα παλαιότερα χρόνια η ανάγνωση κειμένων ήταν προνόμιο ανώτατων κοινωνικών τάξεων. Σήμερα, η ανάγνωση κειμένων είναι η πόρτα προς την πρόοδο και τη γνώση. Με την έκρηξη του διαδικτύου, το κείμενο έχει γίνει πιο σημαντικό από ποτέ και ο κοινωνικός αντίκτυπος αυτού του μέσου θα γίνει μεγαλύτερος καθώς το διαδίκτυο ωριμάζει. Οι λέξεις και τα σύμβολά είναι το πιο κοινό σύστημα επικοινωνίας. Αποδίδουν το πιο κατανοητό νόημα στο μεγαλύτερο αριθμό ατόμων με ακρίβεια. Για το γεγονός αυτό, το κείμενο είναι σημαντικό συστατικό στα menu των εφαρμογών πολυμέσων, στην πλοήγηση και στο περιεχόμενο του έργου.

Γραμματοσειρές

Μια οικογένεια γραμματοσειράς (typeface) είναι μια οικογένεια χαρακτήρων, η οποία συνήθως περιλαμβάνει τα μεγέθη και στυλ των χαρακτήρων. Μια γραμματοσειρά είναι μια συλλογή χαρακτήρων, ενός μεγέθους και στυλ, που ανήκουν σε μια συγκεκριμένη οικογένεια γραμματοσειράς. Τα συνηθέστερα στυλ γραμματοσειράς είναι τα έντονα (bold), τα πλάγια (italics) και η υπογράμμιση (underlined) (εικόνα 2.2).

Εικόνα 2.2: Στυλ γραμματοσειρών

Multimedia IEK Νέας Σμύρνης

1


Το μέγεθος του χαρακτήρα εκφράζεται σε στιγμές (points). Μία στιγμή είναι το 1/72 της ίντσας ή 0.0138 ίντσες περίπου. Το μέγεθος της γραμματοσειράς είναι η απόσταση από το πάνω μέρος των κεφαλαίων γραμμάτων, μέχρι το κάτω μέρος των γραμμάτων που φτάνουν κάτω από την γραμμή. Το μέγεθος αυτό, δεν περιγράφει ακριβώς το ύψος και το πλάτος των χαρακτήρων της (εικόνα 2.3).

Εικόνα 2.3: Τιμές μέτρησης χαρακτήρων

Αυτό συμβαίνει γιατί το ύψος του πεζού γράμματος - x – σε δύο γραμματοσειρές μπορεί να διαφέρει, αλλά το ύψος των κεφαλαίων γραμμάτων να είναι το ίδιο.

Οι παραδοσιακοί τυπογράφοι για να δημιουργήσουν το απαραίτητο κενό ανάμεσα στις γραμμές, έβαζαν μια λεπτή λωρίδα από μόλυβδο (lead). Αυτός ο διαχωρισμός ονομάζεται leading. Σήμερα, οι περισσότεροι κειμενογράφοι όχι μόνο προσθέτουν αυτόματα αυτήν την απόσταση κάτω από τα γράμματα αλλά δίνουν και τη δυνατότητα ρυθμίσεως του.

Μία παγκοσμίως αποδεκτή κατηγοριοποίηση στις οικογένειες των γραμματοσειρών είναι η ιδιότητά τους να έχουν διακόσμηση (πατούρα) στο τέλος του γράμματος ή όχι. Βάση αυτού του μηχανικού τους γνωρίσματος, χωρίζονται σε γραμματοσειρές Serif (με πατούρα) και Sans Serif (χωρίς πατούρα) (εικόνα 2.4).

Εικόνα 2.4: Παράδειγμα γραμματοσειρών Serif (Times New Roman) και Sans Serif (Arial)

Στον έντυπο τύπο, συνήθως χρησιμοποιείται μια γραμματοσειρά serif για το σώμα του κειμένου, διότι καθοδηγεί το μάτι πιο εύκολα στην ανάγνωση μεγάλης ποσότητας κειμένου, ενώ χρησιμοποιείται μια γραμματοσειρά sans serif για τίτλους και ανακοινώσεις με έντονους χαρακτήρες για να κεντρίσει το ενδιαφέρον του αναγνώστη και να εστιάσει την προσοχή του σε λίγες αράδες, αλλά και να δώσει την αίσθηση αλλαγής περιεχομένου αν πρόκειται για τίτλους κειμένου.

Μια άλλη κατηγοριοποίηση στις γραμματοσειρές εν γένει είναι η διαφοροποίηση τους ανάλογα το μαθηματικό τρόπο που έχουν κατασκευαστεί. Έτσι χωρίζονται σε bitmap και vector.

Στις ψηφιογραφικές ή χαρτογραφικές (bitmap), κάθε χαρακτήρας αποθηκεύεται σαν μια χαρτογραφική εικόνα σταθερού ύψους και πλάτους. Το προτέρημα είναι ότι μπορούν να επεξεργαστούν και να απεικονισθούν γρήγορα στην οθόνη του υπολογιστή. Το μειονέκτημα είναι πως υφίστανται παραμόρφωση όταν αυξάνει το


2


μέγεθός τους ή εφαρμόζεται κάποιος μετασχηματισμός (π.χ. περιστροφή). Παράδειγμα μιας bitmap γραμματοσειράς είναι η γραμματοσειρά System των Windows.

Οι διανυσματικές (vector), περιγράφονται με μαθηματικό τρόπο, με τις καμπύλες Bezier και δεν παραμορφώνονται όταν αυξάνεται το μέγεθός τους ή όταν εφαρμόζεται κάποιος μετασχηματισμός. Παράδειγμα μιας vector γραμματοσειράς είναι οι γραμματοσειρές TrueType των Windows.

Προέκταση των TrueType γραμματοσειρών είναι οι γραμματοσειρές OpenType των (Adobe και Microsoft). Οι γραμματοσειρές αυτές είναι ανεξάρτητες πλατφόρμας.

δηλαδή και Windows και Mac Os.

Κατηγορίες κειμένου στα πολυμέσα

Κείμενο περιεχομένου

Το κείμενο περιεχομένου παρέχει την ουσιαστική πληροφόρηση στο χρήστη. Διαρθρώνεται σε παραγράφους και περιγράφει το θέμα που παρουσιάζεται αναλυτικά. Μπορεί να περιλαμβάνει παραγράφους με κουκκίδες (bullet points), αναπτυσσόμενα μηνύματα (pop-up messages) και κείμενο σε πλαίσια κειμένου με δυνατότητα κύλισης.

Κείμενο περιβάλλοντος

Το κείμενο περιβάλλοντος περιλαμβάνει μεμονωμένες λέξεις ή μικρές φράσεις που τονίζουν ή διαχωρίζουν το υπόλοιπο κείμενο. Χρησιμοποιείται στην πλοήγηση της εφαρμογής για παράδειγμα, οι τίτλοι των ενοτήτων, τα κείμενα στα κουμπιά, το κινούμενο κείμενο και το κείμενο εφέ.

Επιλογή κειμένου και γραμματοσειράς

Σε μια εφαρμογή πολυμέσων, κάποια στιγμή θα χρειαστεί να μεταδώσετε μεγάλο κομμάτι κειμένου λόγω της ανάπτυξης μιας πολυμερούς ιδέας. Η επιλογή του μηνύματος του κειμένου, της γραμματοσειράς και του μεγέθους της, θα πρέπει να είναι ανάλογη της συγκρότησης, στοιχειοθέτησης και πολυσύνθεσης του μηνύματος και της θέσης του πάνω στην οθόνη.

Για την επιλογή του κειμένου χρειάζεται μια λεπτή ισορροπία. Αν ο χρήστης αναζητά πληροφορίες, μπορείτε να τοποθετήσετε αρκετό κείμενο χωρίς όμως αυτό να δείχνει πυκνογραμμένο. Υπερβολικά μεγάλο κείμενο, μπορεί να κάνει την οθόνη να δείχνει συνωστισμένη και να είναι κουραστική και μονότονη στο μάτι. Ενώ λίγο κείμενο, θα απαιτεί πολλά ενοχλητικά κλικ σε επόμενες και προηγούμενες σελίδες, αποτρέποντας το χρήστη από την περιήγηση μέσα στο έργο. Για τον λόγο αυτό, προσπαθήστε να εμφανίζετε στην οθόνη ολόκληρες τις παραγράφους αποφεύγοντας να τις κόβετε επιβάλλοντας το χρήστη να προχωρά στις επόμενες σελίδες για να τις διαβάσει. Γενικός κανόνας είναι να δημιουργείτε κείμενο με ύψος 400 pixels, για να μη χρειάζεται να γίνεται κύλιση οθόνης.

Ανάλογη λεπτή ισορροπία χρειάζεται και στην επιλογή της σωστής γραμματοσειράς. Όταν το κείμενο αποτελείται από πεζά γράμματα, είναι καλύτερο να χρησιμοποιείται μια ευανάγνωστη γραμματοσειρά. Οι διακοσμητικές γραμματοσειρές κάνουν το κείμενο δυσανάγνωστο. Στο ίδιο κείμενο, είναι καλύτερα να χρησιμοποιείτε όσο το δυνατό λιγότερες γραμματοσειρές και να εκμεταλλεύεστε τα στυλ έντονο και πλάγιο


3


για να τονίσετε μια ιδέα ή έννοια. Το μέγεθος των γραμμάτων αλλάζει ανάλογα με το μήνυμα που θέλετε να δώσετε. Όταν στο κείμενο χρησιμοποιούνται προτάσεις με πεζά και κεφαλαία γράμματα, αυτές διαβάζονται πιο εύκολα από προτάσεις που χρησιμοποιούν μόνο κεφαλαία.

Πριν χρησιμοποιήσετε μια γραμματοσειρά, θα πρέπει να βεβαιωθείτε ότι θα αναγνωριστεί από το λειτουργικό σύστημα του υπολογιστή του τελικού χρήστη. Το κείμενο μετά την εισαγωγή του μπορεί να διατηρήσει τη μορφή του ως χαρακτήρες ή να μετατραπεί σε εικόνες.

Αν παραμείνει ως χαρακτήρες, διατηρεί όλες τις ιδιότητες και δυνατότητες επεξεργασίας του. Κατά την προβολή του σε υπολογιστή που δεν έχει την συγκεκριμένη γραμματοσειρά, το κείμενο θα απεικονισθεί με άλλη γραμματοσειρά, προκύπτοντας έτσι αλλαγή της εμφάνισής του. Για την αποφυγή αυτού του προβλήματος, καλό είναι να συμπεριλάβετε τις γραμματοσειρές προς εγκατάσταση για τον τελικό χρήστη.

Αν μετατραπεί σε εικόνα, το κείμενο προβάλλεται όπως σχεδιάστηκε, αλλά αυτό έχει ως αποτέλεσμα να αυξάνεται το μέγεθος του αρχείου της εφαρμογής.

Κωδικοποίηση κειμένου

ASCII (American Standard Code for Information Interchange)

Το ASCII είναι ο πιο απλός τρόπος αναπαράστασης κειμένου στους υπολογιστές. Οι χαρακτήρες που περιλαμβάνει είναι το λατινικό αλφάβητο, κάποια ειδικά μαθηματικά σύμβολα και χαρακτήρες ελέγχου όπως τα πλήκτρα return, tab, enter. Το ASCII δίνει μια τιμή σε 128 χαρακτήρες. Ο υπολογιστής ή ο εκτυπωτής δουλεύει με αυτήν την τιμή, άσχετα με το πώς φαίνεται στην οθόνη. Όταν ένα κείμενο με κώδικα ASCII πάει προς εκτύπωση, η τιμή αυτή μετατρέπεται στο γράμμα που αντιπροσωπεύει. Κάθε λέξη αποθηκεύεται σε ένα byte και έχει μήκος 7 bits. Το όγδοο bit δε χρησιμοποιείται και επιτρέπει να κωδικοποιηθούν άλλοι 128 χαρακτήρες, πριν χρησιμοποιηθεί όλο το byte.

Κωδικοσελίδες ISO (International Organisation for Standardisation)

H ISO δημιουργήθηκε για να καλύψει την αδυναμία του κώδικα ASCII να υποστηρίξει άλλες γλώσσες πέραν της αγγλικής. Χρησιμοποιεί 8-bits για την αναπαράσταση των χαρακτήρων. Έτσι αναπαράγονται 28 = 256 χαρακτήρες. Οι πρώτοι 128 είναι ακριβώς ίδιοι όπως και στον ASCII, ενώ οι υπόλοιποι χρησιμοποιούνται για την αποθήκευση χαρακτήρων άλλων αλφαβήτων.

Unicode

Δημιουργήθηκε για την κωδικοποίηση χαρακτήρων που δεν υποστηρίζονται από τους προηγούμενους κώδικες, αλλά και να συμπεριλάβει χαρακτήρες από άλλες γλώσσες. Χρησιμοποιεί 16-bits για την αναπαράσταση των χαρακτήρων. Έτσι αναπαράγονται 216 = 65536 χαρακτήρες.


4



5

Ειδικές μορφές κειμένου

RTF (Rich Text Format)

Η RTF είναι μια μέθοδος για κωδικοποίηση μορφοποιημένου κειμένου και γραφικών για εύκολο διαμοιρασμό μεταξύ εφαρμογών. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε διαφορετικά λειτουργικά συστήματα και εφαρμογές. Τα αρχεία RTF αποτελούνται από ASCII χαρακτήρες των 7-bits.

PDF (Portable Document Format)

Το PDF δημιουργήθηκε από την Adobe Systems. Τα αρχεία PDF περιέχουν μορφοποιημένα κείμενα που έχουν παραχθεί με διάφορα εργαλεία επεξεργασίας κειμένου. Τα κείμενα αυτά διατηρούν τις αρχικές γραμματοσειρές, τις εικόνες, τα γραφικά και τη σελιδοποίηση και εμφανίζονται όπως ακριβώς έχουν δημιουργηθεί, στην οθόνη τον εκτυπωτή. Προβάλλονται μέσω του Adobe Reader. Ένα αρχείο PDF χρησιμοποιείται σε οποιαδήποτε περίπτωση ανταλλαγής δεδομένων. Για τη δημιουργία των αρχείων αυτών, απαιτείται η ύπαρξη του λογισμικού Adobe Acrobat ή κάποιου άλλου πακέτου δημιουργίας PDF, που ενσωματώνει τις κατάλληλες επιλογές δημιουργίας PDF στον επεξεργαστή κειμένου.

SGML (Standardised General Markup Language)

H SGML χρησιμοποιείται για την οργάνωση και περιγραφή των στοιχείων ενός κειμένου. Δε χρησιμοποιεί κάποια συγκεκριμένη μορφοποίηση, αλλά σηματοδοτεί τα στοιχεία του κειμένου με ετικέτες. Αυτές οι ετικέτες μεταφράζονται κατόπιν από ένα πρόγραμμα επεξεργασίας σε μορφοποίηση του κειμένου (π.χ. <REF> και </REF>). Η SGML xρησιμοποιείται για τη διαχείριση κειμένων που πρέπει να εκτυπωθούν με διάφορες μορφοποιήσεις. Σκοπός είναι η αναγνώριση με ετικέτες των σημαντικών στοιχείων του κειμένου.

ΗΤΜL (HyperText Markup Language)

H HTML θεωρείται η μητρική γλώσσα του WEB και έχει την ίδια λογική με τη SGML. δηλαδή, περιγράφει ένα κείμενο με χρήση ετικετών. Πολλές ετικέτες ορίζουν τη μορφή του κειμένου που περικλείουν (π.χ. <b> και </b>) και δείχνουν πως το τμήμα του κειμένου που περικλείουν θα εμφανιστεί με έντονη γραφή.

XML (Extensive Markup Language)

Η XML είναι απόγονος της SGML αλλά και μια απλοποιημένη έκδοσή της. Η χρήση της είναι πιο εύκολη από τα προγράμματα επεξεργασίας και συνεπώς πιο εύκολη η υιοθέτησή της σε διάφορες εφαρμογές. Οι στόχοι της ανάπτηξής της είναι να χρησιμοποιείται εύκολα στο Internet, να μπορεί να υποστηρίζει πολλές εφαρμογές, από απεικόνιση κειμένου σε browsers (προγράμματα περιήγησης στο διαδίκτυο) μέχρι βάσεις δεδομένων σε μηχανές αναζήτησης, να είναι εύκολη η ανάγνωση και κατανόηση των αρχείων XML και να είναι συμβατή με τη SGML.

Documents

Το κείμενο στα πολυμέσα