ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Ι

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ 1

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Ι

Ανάπτυξη = ανα+πτύσσω

Ο στόχος των ατόμων σε μια κοινωνία είναι η μεγιστοποίηση της ευχαρίστησης , η ελαχιστοποίηση του πόνου. Έτσι ένα μέρος της καθημερινότητας δαπανάται για την κατανάλωση αγαθών και υπηρεσιών. Για την κατανάλωση χρειαζόμαστε εισόδημα, δηλαδή εργασία εις βάρος της σχόλης. Επομένως, αναζητά την ισορροπία μεταξύ εργασίας και σχόλης. Η ισορροπία όμως είναι δύσκολο να επιτευχθεί. Σύμφωνα με το νεοκλασικό υπόδειγμα υπάρχουν 3 βασικές αρχές:

Ο άνθρωπος είναι λογικό ον Γνωρίζει το ατομικό του συμφέρον Το ατομικό συμφέρον το επιδιώκει μόνος του

Σύμφωνα με το Νεοκλασικό υπόδειγμα "καλή" κοινωνία είναι αυτή στην οποία λειτουργεί η ελεύθερη ανταγωνιστική αγορά, μέσω της οποίας εξασφαλίζεται η ελεύθερη επιδίωξη των ατομικών συμφερόντων και η παραγωγή εκείνων των προϊόντων που θέλει ο καταναλωτής με το μικρότερο δυνατό κόστος.

ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΙΚΟ Ή ΜΑΡΞΙΣΤΙΚΟ ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ

Βρίσκεται στον αντίποδα με το νεοκλασικό

1. Για την ικανοποίηση των αναγκών του ο άνθρωπος δρα σε ομάδες και όχι μόνος.2. Ο πλούτος του ανθρώπου και της κοινωνίας δεν μετριέται με εργάσιμο αλλά με

ελεύθερο χρόνο.Σύμφωνα με τη μαρξιστική προσέγγιση "καλή " κοινωνία είναι:

1. Εκείνη που εξατμίζει την κυριαρχία του καταναλωτή2. Εξασφαλίζει την κυριαρχία των εργαζομένων3. Εξασφαλίζει την κυριαρχία του πολίτη4. Η ισότητα σε κοινωνικό, πολιτικό και οικονομικό επίπεδο.

Βασικές αρχές μια σύγχρονης κοινωνίας (για να λέγεται αναπτυγμένη)

1. Οικονομική ευημερία για όλους2. Κοινωνική δικαιοσύνη3. Πολιτιστική ολοκλήρωση4. Περιβάλλον ( αρχή της αειφορίας , της βιώσιμης ανάπτυξης )

ΕΝΝΟΙΑ - ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ . ΣΤΟΧΟΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

Ανάπτυξη είναι η διαδικασία με την οποία επιτυγχάνεται στο μεγαλύτερο βαθμό η ικανοποίηση των χαρακτηριστικών γνωρισμάτων της καλής κοινωνίας.

Ταύτιση έννοιας της οικονομικής ανάπτυξης με την οικονομική μεγέθυνση είναι λανθασμένη. Η οικονομική μεγέθυνση οφείλεται στην αύξηση του αεπ. Η ανάπτυξη όμως περιλαμβάνει εκτός από οικονομικές και κοινωνικές και πολιτιστικές πτυχές.

1


Σύμφωνα με τον Έριχ Φρομ η ανάπτυξη οφείλει να:

1. Η παραγωγή προϊόντων και υπηρεσιών πρέπει να υπηρετεί τις πραγματικές ανάγκες των ανθρώπων.

2. Η συνεργασία ανθρώπου - φύσης και όχι εκμετάλλευσης3. Λογική και όχι μέγιστη κατανάλωση4. Άτομο ενεργό και όχι παθητικό της κοινωνικής ζωής.

Με βάση τα παραπάνω:

1. Η ανάπτυξη έπαψε να είναι εγχώριο πρόβλημα και απέκτησε διεθνή χαρακτήρα και δυναμική

2. Κάθε αναπτυσσόμενη χώρα μπορεί να ακολουθήσει το δικό της μοναδικό μονοπάτι για την ανάπτυξη.Το περιβάλλον. Η διάσκεψη του Ρίο το 1992 έθεσε τις βάσεις για τη βιώσιμη ανάπτυξη. Οι βάσεις αυτές είναι:

i. Ο άνθρωπος είναι το επίκεντρο για τη βιώσιμη ανάπτυξηii. Συνεργασία όλων των κρατώνiii. Ενεργοποίηση των πολιτώνiv. Εθνική και διεθνής περιβαλλοντική νομοθεσίαv. Έρευνα, ανάπτυξη και περιβάλλον είναι έννοιες αλληλοεξαρτώμενες και

αδιαίρετες.

ΟΡΙΣΜΟΙ:

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΜΕΓΕΘΥΝΣΗ: Αύξηση του προϊόντος, η οποία προκαλείται από την αύξηση της ποσότητας και της αποδοτικότητας των εισροών που χρησιμοποιούνται στην παραγωγή.

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ: Ευρύτερη έννοια η οποία περιλαμβάνει τις διαρθρωτικές μεταβολές, τη βελτίωση της τεχνολογίας , καθώς και τις αλλαγές του θεσμικού πλαισίου που προσδιορίζουν τον τρόπο παραγωγής και διανομής του προϊόντος. Προβλήματα που συνδέονται με την ανάπτυξη είναι η φτώχεια , το περιβάλλον, ο πολιτισμός, οι διακρίσεις είτε λόγω φυλής, είτε φύλου κτλ.

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΜΙΑΣ ΑΝΑΠΤΥΓΜΕΝΗΣ ΧΩΡΑΣ.

1. Μεγάλο ύψος παραγωγής σε σχέση με τον πληθυσμό.2. Υψηλός βαθμός βιομηχανοποίησης -τεχνολογίας -καινοτομίας3. Υψηλή παραγωγικότητα4. Μεγάλο ποσοστό του ΑΕΠ παράγεται από τις υπηρεσίες5. Υψηλός δείκτης αστικοποίησης6. Μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού ζει από την πώληση της εργατικής του δύναμης7. Μεγαλύτερη ισοκατανομή εισοδήματος8. Υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης, υγείας κτλ9. Μικρό ποσοστό ζει κάτω από το ελάχιστο επίπεδο εισοδήματος

ΑΡΝΗΤΙΚΑ ΣΥΓΧΡΟΝΩΝ ΑΝΑΠΤΥΓΜΕΝΩΝ ΧΩΡΩΝ.

1. Μόλυνση2. Αποξένωση

2


3. Περιθωριοποίηση4. Ρατσισμός5. Εγκληματικότητα

Οι ανεπτυγμένες οικονομίες πια είναι οικονομίες έντασης ανθρώπινου κεφαλαίου.

ΛΙΓΟΤΕΡΟ ΑΝΑΠΤΥΓΜΕΝΕΣ ΧΩΡΕΣ - ΑΝΑΠΤΥΣΣΟΜΕΝΩΝ ΧΩΡΩΝ

1. Μεγάλο ποσοστό αγροτικού πληθυσμού2. Έλλειψη ευκαιριών απασχόλησης έξω από τον αγροτικό τομέα3. Μικρό κατά κεφαλήν κεφάλαιο 4. Χαμηλή αποταμίευση5. Υψηλό ποσοστό εισοδήματος στρέφεται στην κατανάλωση τροφίμων (¿30 %)

ΠΩΣ ΜΕΤΡΙΕΤΑΙ Η ΜΕΓΕΘΥΝΣΗ;

1. ΑΕΠ : μετρά παραγωγή προϊόντων και υπηρεσιών σε ένα χρονικό διάστημα (ΑΕΠ= Ακαθάριστο εγχώριο Προϊόν). Η παραγωγή μιας οικονομίας μπορεί να ορισθεί ως η συνολική παραγωγή που πραγματοποιείται εντός των συνόρων μιας χώρας από τις εγκατεστημένες επιχειρήσεις ανεξάρτητα αν είναι ελληνικής ή ξένης ιδιοκτησίας.

ΑΕΠ ( Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν) = η παραγωγή μιας οικονομίας μόνο πχ των ελληνικών συμφερόντων επιχειρήσεων ανεξάρτητα από τον τόπο στον οποίο είναι εγκατεστημένες.

ΜΕΘΟΔΟΙ ΜΕΤΡΗΣΗΣ ΤΟΥ ΑΕΠ:

1. Μέθοδοι τεχνικής δαπάνης2. Εισοδηματική μέθοδος3. Προστιθέμενη αξία

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΜΕΤΡΗΣΗΣ ΤΟΥ ΑΕΠ:

1. Αυτοκατανάλωση ή και ο αντιπραγματισμός (ανταλλαγή αγαθών)2. Παραοικονομία

Έστω ΑΕΠ2010 = ∑i=1

n

P2010Q2010

AEΠ2008 =∑i=1

n

P2008Q2008

Για να συγκρίνουμε το ΑΕΠ μεταξύ διαφόρων χρονικών περιόδων πρέπει να το εκφράζουμε σε σταθερές τιμές .

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ

3


Η μεγέθυνση του ΑΕΠ μπορεί να προέλθει :

1. Αύξηση της απασχόλησης2. Αύξηση των εισοδημάτων3. Υψηλότερη παραγωγικότητα4. Επέκταση της παραγωγής σε νέους κλάδους5. Επέκταση της παραγωγής σε νέες τεχνολογίες

Αποπληθωριστής ΑΕΠ είναι αυτό που χρησιμοποιούμε για να ανάγουμε πχ τις τιμές του 2010 σε εκείνη του 1980 δηλαδή:

Αποπλ.ΑΕΠ (2010) 1980 = ∑i=1

n

P2010Q2010

∑i=1

n

P1980Q1980

δηλ. ΑΕΠ 2010

αποπλ . ΑΕΠ ( 2010 )1980

= ΑΕΠ (2010)1980 (ΑΕΠ του 2010 σε

τιμές του 1980)

κ.κ ΑΕΠ: χρησιμοποιείται στη σύγκριση ΑΕΠ μεταξύ των χωρών

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΜΕΤΡΗΣΗΣ ΤΟΥ κκ ΑΕΠ

1. Η μέτρηση του πληθυσμού2. Προϋποθέτει ισοκατανομή του παραγόμενου προϊόντος3. Η αύξηση του κκΑΕΠ μπορεί να προέλθει από τη μείωση του πληθυσμού.

Μετατροπή του ΑΕΠ σε κοινό νόμισμα ( μετατροπή σε δολάρια ). Για να μπορέσουμε να χρησιμοποιήσουμε τη συναλλαγματική ισοτιμία πρέπει να είναι ανάλογη των σχετικών τιμών που επικρατούν στις χώρες. Πρέπει δηλαδή να καθορίζεται από τις δυνάμεις της ελεύθερης αγοράς.

Προβλήματα προσδιορισμού της συναλλαγματικής ισοτιμίας

1. Έλεγχος εμπορίου ( πχ δασμοί , φόροι , επιδοτήσεις.)2. Υποτιμήσεις ή υπερτιμήσεις των εθνικών νομισμάτων οι οποίες αποτελούν πολιτική

του κράτους.3. Δεν εισάγονται-εξάγονται όλα τα προϊόντα4. Επιτόκια μεταξύ των χωρών carry trade του αεπ για διεθνείς συγκρίσεις. Άλλος

τρόπος σύγκρισης είναι ο PPP ( ισοδύναμο αγοραστικής δύναμης). Είναι π.χ

ΑΕΠ (P. P . P) ΕΛΛΑΔΟΣ=¿¿

P i ελλαδοςΡ I ελλαδοςΡi δΡi ΗΠΑ

Όπου : Ρι HΠΑ =τιμές ΗΠΑ

Ρi δ =ειδικός μέσος σταθμικός των σχετικών εγχώριων τιμών όλων των χωρών

4


ΠΡΟΒΛΉΜΑΤΑ ΡΡΡ :

υπερεκτιμά τον ΑΕΠ των φτωχών χωρών και υπερεκτιμά το ΑΕΠ πλούσιων χωρών. Η προσέγγιση αυτή θεωρείται η καλύτερη.

ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

Το ΑΕΠ δεν περιλαμβάνει αγαθά και υπηρεσίες που αυξάνουν την ευημερία του πληθυσμού, όπως ανάπαυση, πολιτισμός, υγεία, ποιότητα ζωής. Το ΑΕΠ περιλαμβάνει μια σειρά από αγαθά και υπηρεσίες με αμφίβολη επίδραση στον πληθυσμό πχ αύξηση στρατιωτικών δαπανών ή αύξηση αστυνομοκρατίας. Τέλος η αύξηση του ΑΕΠ μπορεί να οδηγεί σε χειροτέρευση των συνθηκών διαβίωσης πχ καταστροφή περιβάλλοντος, μείωση των ωρών της σχόλης. Για τους λόγους αυτούς δημιουργήθηκαν οι ακόλουθοι δείκτες ανάπτυξης.

Α. Δείκτης Επιπέδου Ζωής: περιλαμβάνει τη διατροφή , την κατοικία, την υγεία , την εκπαίδευση κ. α. πολλή μεγάλη δυσκολία συγκέντρωσης των στατιστικών στοιχείων οπότε και εγκαταλείφθηκε.

Β. Δείκτης Φυσικής Ποιότητας Ζωής: μετρούσε την παιδική θνησιμότητα και του γενικού πληθυσμού και το επίπεδο εκπαίδευσης. Όμως, οι μεταβλητές αυτές εμφανίζουν υψηλό βαθμό συσχέτισης, γεγονός που το καθιστά άχρηστο.

Γ. Δείκτης Ανθρώπινης Ανάπτυξης: γίνεται σε ετήσια βάση και δημοσιεύεται στο human development report. Σύμφωνα με το συγκεκριμένο δείκτη μεγέθυνση του αεπ είναι αναγκαία αλλά όχι ικανή για την εξασφάλιση της ανάπτυξης. Στηρίζεται στις εξής μεταβλητές:

I. Προσδοκώμενο όριο ζωής και γέννησηςII. Μορφωτικό επίπεδοIII. Κκ ΑΕΠ σε ΡΡΡ

Έστω λοιπόν οι παραπάνω μεταβλητές χ1,χ2,χ3 τότε ο δείκτης είναι ο αριθμητικός μέσος των 3 επιμέρους δεικτών, δηλαδή

Δ.Α.Α= χ1 χ 2 χ3

3

Έτσι:

προσδοκώμενο ζωής πχ χ1=78,1−2582−25

όπου 25: ελάχιστο παγκόσμιο , 78,1: προσδοκώμενο ζωής Ελλάδος , 82: παγκόσμιο μέγιστο.

Άρα χ1=0,885 με 0≤ χ1≤1

Ο δείκτης αυτός διαμορφώνεται και κατασκευάζεται από τα Ηνωμένα έθνη.

5


ΤΟ ΜΕΓΕΘΟΣ ΚΑΙ Η ΕΚΤΑΣΗ ΤΗΣ ΦΤΩΧΕΙΑΣ

Φτώχεια: Είναι η ανεπάρκεια μέσων επιβίωσης ή της εξασφάλισης ενός ελαχίστου επιπέδου ζωής. Ο στενός ορισμός της φτώχειας είναι η εξασφάλιση των μέσων διατροφής ώστε να μην επέλθει θάνατος από πείνα.

Όριο φτώχειας: Είναι το ύψος του εισοδήματος με το οποίο τίποτα δεν μπορεί να αγοραστεί εκτός από τα απολύτως αναγκαία για τη συντήρηση της φυσικής υγείας.

Φτώχεια είναι μια κατάσταση στέρησης της ευημερίας.

ΔΕΙΚΤΕΣ ΣΤΕΡΗΣΗΣ ΤΗΣ ΦΤΩΧΕΙΑΣ

1. Εισόδημα2. Εκπαιδευτικό επίπεδο3. Παιδική θνησιμότητα4. Συμμετοχή σε όργανα λήψης αποφάσεων.

Η παγκόσμια τράπεζα χρησιμοποιεί 2 δείκτες μέτρησης φτώχειας:

1. Το ποσοστό του πληθυσμού κάθε χώρας που καταναλώνει προϊόντα αξίας μικρότερης των 1 ή 2 δολαρίων την ημέρα.

2. Το εθνικό όριο της φτώχειας το οποίο δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί για διεθνείς συγκρίσεις. Επομένως, προτιμάται ο πρώτος δείκτης.

3. Μια άλλη μέθοδος είναι το ποσοστό του πληθυσμού που βρίσκεται κάτω του 1/3 του μέσου επιπέδου κατανάλωσης. Η μέθοδος αυτή χρησιμοποιείται για διεθνείς συγκρίσεις.

4. Χ Φ = φ−∑ψ inφ

όπου ΧΦ = χάσμα φτώχειας

n : ο αριθμός φτωχών

Σψi : συνολικό εισόδημα φτωχών

Πχ έστω η = 10 εκ των οποίων 5 έχουν εισόδημα 1 δολάριο ενώ οι άλλοι 5 έχουν 0,5

δολάρια. Το φ= 1 δολ. Τότε το ΧΦ =1−0,75

1 = 0,25 δηλαδή κατά μέσο όρο το

τρέχον εισόδημα των φτωχών υπολείπεται κατά 25% του ορίου της φτώχειας. Χρησιμοποιείται για διεθνείς συγκρίσεις.

5. Δείκτης ανθρώπινης φτώχειας (ΔΑΦ). Μετρά το βαθμό αποστέρησης από τις βασικές επιδιώξεις της ανθρώπινης ανάπτυξης. Αλγεβρικά εκφράζεται:

ΔΑΦ = [1/3(Ρ13+Ρ2

3+Ρ33)]1 /3 όπου Ρ1 = μακροζωία. Ρ2= μόρφωση. Ρ3=επίπεδο ζωής

Όπου μακροζωία: η πιθανότητα κάποιος που γεννιέται σήμερα να φτάσει μέχρι τα 40.

Μόρφωση: το ποσοστό των ενηλίκων που δεν έχουν αδυναμία επικοινωνίας με το γραπτό λόγο

6


Επίπεδο ζωής: πρόσβαση σε βελτιωμένες πηγές νερού και παιδιά κάτω των 5 ετών που δεν έχουν κανονικό βάρος.

Είναι συνδυασμός των δύο μεταβλητών δηλαδή ο σταθμισμένος μέσος όρος.

Κυμαίνεται μεταξύ του 0 ‹ ΔΑΦ ‹ 1 δηλαδή όσο πιο κοντά στο 0 τόσο λιγότερο φτωχή είναι μια χώρα.

ΑΝΙΣΟΚΑΤΑΝΟΜΗ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΟΣ

ΔΕΙΚΤΕΣ:

1. Μέτρο διασποράς. Δεν είναι αντικειμενικό μέτρο. Λαμβάνει υπόψιν του τις ακραίες τιμές κατανομής.

2. Συντελεστής gini . Gini=D2μό που D : οι αποκλίσεις από το μέσο όρο και 2μ :διπλάσιο

του μέσου αριθμητικού των παρατηρήσεων 0 ‹ Gini ‹ 1 . στο 0 έχουν τέλεια ισοκατανομή.

3. Καμπύλη Lorenz: εκφράζει διαγραμματικά την ισοκατανομή. Η διαγώνιος είναι η τέλεια ισοκατανομή. Η καμπύλη είναι η κατανομή για μια τυχαία χώρα. Το εμβαδόν που περικλείεται από τις 2 καμπύλες είναι ίσο με το gini.

ΜΟΡΦΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΜΕΓΕΘΥΝΣΗΣ.

7


Ελεύθερη αγορά εναντίον διευθυνόμενης οικονομίας. Θεσμοί της καπιταλιστικής οικονομίας.

Τι είναι οικονομικός θεσμός;

Οι οικονομικοί θεσμοί αναφέρονται στους κανόνες και τις πρακτικές που τα μέλη μιας κοινωνίας έχουν αποδεχθεί ως πλαίσιο αναφοράς της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Οι θεσμοί αυτοί δημιουργούν οργανωτικές δομές και κανόνες λειτουργίας, καθορίζουν καθήκοντα, δικαιώματα και κανονιστικές διατάξεις. Το κέντρο αναφοράς του καπιταλιστικού συστήματος είναι ο οικονομικός και πολιτικοκοινωνικός φιλελευθερισμός. Το κύριο χαρακτηριστικό γνώρισμα του πολιτικού φιλελευθερισμού είναι ότι η εξουσία επιμερίζεται σε πολλά άτομα και ομάδες αντικρουόμενες μεταξύ τους έτσι ώστε καμιά ομάδα ή άτομα να μπορεί να συγκεντρώσει την εξουσία εξ ολοκλήρου. Δηλαδή ο ανταγωνισμός ο οποίος επιτυγχάνεται με την θεσμική προστασία της ατομικής ιδιοκτησίας. Ιδιοκτησία: είναι ένα νομικό δικαίωμα , το οποίο αποκλείει την χρήση από άλλους εκτός από τον ιδιοκτήτη.

Επομένως σύμφωνα με τους θεωρητικούς της πλευράς αυτής ο μόνος τρόπος να υπάρξει κεφάλαιο είναι μέσω της ιδιοκτησίας. Αντίθετα για τους μαρξιστές ο τρόπος πλουτισμού είναι μέσω της εργασίας. Στην νεοκλασική προσέγγιση έχουμε τρία ζητήματα :

1. Ιδιοκτησία , η οποία θεωρείται φυσικό δικαίωμα2. Έδαφος3. Κεφάλαιο

Σύμφωνα με το παραδοσιακό παράδειγμα η ύπαρξη της ατομικής ιδιοκτησίας είναι απαραίτητη διότι οι άνθρωποι δεν κάνουν καμία προσπάθεια αν δεν είναι εκ των προτέρων εξασφαλισμένοι ότι το προϊόν αυτής της προσπάθειας ανήκει στους ίδιους.Σύμφωνα με την νεοκλασική προσέγγιση τα χαρακτηριστικά της ανταγωνιστικής αγοράς είναι:

Α) ελευθερία εισόδου - εξόδου Β) πλήρης ανταγωνισμόςΓ) ο νόμος καθορίζει τα όρια που περιορίζουν ή και απαγορεύουν ορισμένες

συναλλαγές Δ) η ανάπτυξη της καπιταλιστικής οικονομίας δεν μπορεί να ακμάσει στην

περίπτωση που η κοινωνική κινητικότητα περιορίζεται από θρησκευτικούς , φυλετικούς ή άλλους περιορισμούς

Ε) οι δυνατότητες επέκτασης της αγοράς εξαρτώνται από την αυτοδυναμία των νοικοκυριών , τον πλούτο και το μέγεθος του πληθυσμού

Λειτουργίες της ανταγωνιστικής αγοράς :1. Διαμόρφωση τιμών μέσω του ανταγωνισμού Ρ= MR=MC2. Αποταμίευση 3. Επένδυση

Ποιός ο ρόλος του κράτους ?

1. Στήριξη και υποβοήθηση της ελεύθερης αγοράς με προάσπιση των θεσμών που την εξασφαλίζουν. Στο πλαίσιο αυτό οι στόχοι του κράτους είναι :

8


Α) εγγύηση του ελεύθερου ανταγωνισμού σ’ όλα τα επίπεδα Β) διασφάλιση του νόμου και της τάξης Γ) προμηθεύει την κοινωνία με δημόσια αγαθά και εσμούς που διευκολύνουν την λειτουργία της αγοράς

Από πού πηγάζει η αποτυχία της ελεύθερης αγοράς ? 1. Ύπαρξη μονοπωλίων – ολιγοπωλίων 2. Ρ≠ MR & P ≠ MC3. Ασυμμετρία πληροφόρησης – ηθικός κίνδυνος 4. Φορολογία

Αποτυχία της ελεύθερης αγοράς και υπανάπτυξη

Σύμφωνα με τις θεωρίες που αναπτύχθηκαν το 40 η αδυναμία της ελεύθερης αγοράς και του μηχανισμού των τιμών να δημιουργήσουν τις κατάλληλες συνθήκες για οικονομική συσσώρευση και εκβιομηχάνιση ήταν η βασική αιτία υπανάπτυξης . στις θεωρίες αυτές η λύση ήταν η παρέμβαση του κράτους .

Σύμφωνα με τις θεωρίες της δεκαετίας του 50 η υπανάπτυξη θεωρείτο αποτέλεσμα της συμπεριφοράς των κατοίκων , οι οποίοι δεν ήταν ευαίσθητοι στα οικονομικά κίνητρα .

Άλλες θεωρίες αναφέρουν ότι το πρόβλημα των φτωχών χωρών ήταν η έλλειψη και η αδυναμία δημιουργίας κοινωνικής και οικονομικής υποδομής . προτείνονταν μέτρα όπως οι κρατικές επενδύσεις , η πολιτική προστασίας της εγχώριας βιομηχανίας , και η υποκατάσταση των εισαγωγών (δηλ. δασμοί) .

Άλλες θεωρίες αποδίδουν το πρόβλημα της υπανάπτυξης στην μονοπωλιακή διάρθρωση των ανεπτυγμένων οικονομιών.

Η Κευνσιανή προσέγγιση στην ουσία ενίσχυε το ρόλο του κράτους μέσω των κρατικών επενδύσεων .

Κριτική που ασκήθηκε στην Κευνσιανή πολιτική και ποιες οι προτάσεις των Μονεταριστών ?

1. Η εφαρμογή των Κευνσιανών μοντέλων οδηγεί σε πληθωρισμό 2. Η κρατική παρέμβαση εκτοπίζει τον ιδιωτικό τομέα από δραστηριότητες που θα

μπορούσε να είναι πιο παραγωγικός από το δημόσιο3. Υπάρχει στρέβλωση των τιμών

ΙΔΙΩΤΙΚΟΠΟΙΗΣΕΙΣ

Α) Γιατί να υπάρχουν κρατικές επιχειρήσεις ?

1. Κρατικές μπορεί να είναι οι επιχειρήσεις που εκμεταλλεύονται εθνικούς φυσικούς πόρους

2. Η μη ύπαρξη ιδιωτικών μονοπωλίων 3. Η παραγωγή προϊόντων και υπηρεσιών που δημιουργεί μεγάλες εξωτερικές

οικονομίες και έτσι οι ιδιωτικές επιχειρήσεις τείνουν να παράγουν μικρότερες ποσότητες πχ.υγεία , παιδεία κτλ.

9


4. Έσοδα του κράτους 5. Αμυντική βιομηχανία 6. Εξαγορά από το κράτος επιχειρήσεων που κινδυνεύουν να κλείσουν 7. Ανάπτυξη υποβαθμισμένων περιοχών

Β) Γιατί να μην υπάρχουν κρατικές επιχειρήσεις ?

1. Υψηλότερο κόστος λειτουργίας 2. Οι ιδιωτικές επιχειρήσεις παράγουν προϊόντα και υπηρεσίες που ζητούνται δηλ που

ανταποκρίνονται στη ζήτηση της αγοράς 3. Κόστος ελέγχου είναι χαμηλό στις μη κρατικές επιχειρήσεις

ADAM SMITH (1723-1790)

ΒΑΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ

Ελεύθερος ανταγωνισμός : η στασιμότητα επέρχεται από την εξάντληση των φυσικών πόρων και παράλληλης αύξησης του πληθυσμού.

10

Προϋποθέσεις ανάπτυξης

1. Φυσική ροπή για βελτίωση ζωής και ανταλλαγή 2. Θεσμικό πλαίσιο πλήρους ανταγωνισμού 3. Αρχική συσσώρευση κεφαλαίου

Οδηγούν σε …..

Διεύρυνση αγοράς και καταμερισμός εργασίας

Αύξηση παραγωγής πλούτου

Αύξηση επενδύσεων και αποταμίευσης


,

Σύμφωνα με τον Adam Smith :

Ο πληθυσμός ( το εργατικό δυναμικό) αυξάνει εφόσον ο μισθός βρίσκεται πάνω από το επίπεδο επιβίωσης.

Ο μισθός βρίσκεται πάνω από το επίπεδο επιβίωσης όταν συνεχίζεται η συσσώρευση.

Σε περίπτωση στασιμότητας ο μισθός πέφτει κάτω του επιπέδου επιβίωσης με συνέπεια να μειώνεται το εργατικό δυναμικό.

Η διαδικασία οικονομικής ανάπτυξης ακολουθεί τα παραπάνω βήματα . Ο λόγος υπανάπτυξης της Κίνας οφείλονταν στο θεσμικό της πλαίσιο το οποίο

στηρίζει περισσότερο τους πλούσιους με αποτέλεσμα να μην υπάρχει ελεύθερος ανταγωνισμός

RICARDO (1772-1823)

Έθεσε το εξής βασικό ερώτημα :Προσπάθησε να προσδιορίσει τα αίτια που προκαλούν μεταβολές στην σύνθεση του

προϊόντος μεταξύ των κοινωνικών τάξεων ( καπιταλιστές , γαιοκτήμονες, εργάτες )Προκειμένου να απαντήσει δημιούργησε 3 θεωρίες :

1. Εργασιακή θεωρία της αξίας: Η αξία των προϊόντων εξαρτάται από την ποσότητα της εργασίας που εμπεριέχουν . υπάρχει ο φυσικός μισθός που εξασφαλίζει την επιβίωση και η αγοραία τιμή του μισθού η οποία προσδιορίζεται από τις δυνάμεις της προσφοράς και της ζήτησης . Όταν η αγοραία τιμή είναι υψηλότερη από το φυσικό μισθό τότε ο πληθυσμός (εργατικό δυναμικό) αυξάνει.

2. Προσδιορισμός του ενοικίου μέσα από τις φθίνουσες αποδόσεις του εδάφους:Εξαιτίας της μεταβολής της ποιότητας του εδάφους μεταβάλλεται και το ενοίκιο του εδάφους . Το ενοίκιο προσδιορίζεται μέσω του κόστους ευκαιρίας.

3. Θεωρία διεθνούς εμπορίου – θεωρία του απόλυτου συγκριτικού πλεονεκτήματος

11

Συνέχεια της συσσώρευσης

Αύξηση επενδύσεων στη βιομηχανία , γεωργία και εμπόριο

Αύξηση ζήτησης για εργατικό δυναμικό


Συνοπτικά η θεωρία του Ricardo και πως οδηγούμαστε στη στασιμότητα:

12

ΣΥΣΣΩΡΕΥΣΗ

ΑΥΞΗΣΗ ΓΕΩΡΓΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΦΘΙΝΟΥΣΕΣ ΑΠΟΔΟΣΕΙΣ

ΑΥΞΗΣΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ

ΑΥΞΗΣΗ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ

ΜΕΙΩΣΗ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΕΔΑΦΟΥΣ

ΑΥΞΗΣΗ ΤΙΜΩΝ

ΜΕΙΩΣΗ ΤΙΜΩΝ

ΜΕΙΩΣΗ ΚΕΡΔΟΥΣ

ΑΥΞΗΣΗ ΠΡΟΣΟΔΟΥ

ΑΥΞΗΣΗ ΕΝΟΙΚΙΟΥ

ΑΓΟΡΑΙΕΣ ΤΙΜΕΣ


MILL STUART ( 1806-1873)

Παράγοντες που οδηγούν στην ανάπτυξη

Καλύτερη διακυβέρνηση Βελτίωση της νοημοσύνης του λαού Εισαγωγή ξένης τεχνολογίας

KARL MARX (1818-1883)

Θεωρία της αξίας και της υπεραξίας Η αξία ενός προϊόντος προσδιορίζεται ως

Α = σ + μ + υ όπου σ: σταθερό κεφάλαιο , μ: αγοραία αξία της εργατικής δύναμης υ : υπεραξία και Α: αξία προϊόντος

Κ = σ + μ Κ: κεφάλαιο

κ = Α – Κ κ: κέρδος

Πέρα από την αγορά υπάρχουν δυνάμεις που επιδιώκουν την αύξηση του κέρδους δηλ. της υπεραξίας

Μείωση μισθού εργασίας οδηγεί σε αύξηση της εργατικής δύναμης μέσω μετανάστευσης

Άνοδος του βαθμού εκμετάλλευσης οδηγεί σε αύξηση των ωρών εργασίας

Σύμφωνα με το Marx στο καπιταλιστικό σύστημα αναμένεται η ίδια μοίρα με την φεουδαρχία (φεουδαρχία αστικό σύστημα)

13

ΣΤΑΣΙΜΟΤΗΤΑ


14

ΣΥΝΕΧΉΣ ΣΥΣΣΏΡΕΥΣΗ ΚΑΙ ΑΝΆΠΤΥΞΗ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΏΝ ΔΥΝΆΜΕΩΝ

Υπερπαραγωγή προϊόντων

Αδυναμία μετατροπής υπεραξίας σε

Κρίση

Πτώση κερδών

Αδυναμία πληρωμής χρεών

Καταστροφή κεφαλαίου

Υπερπαραγωγή κεφαλαίου

Αδυναμία αύξησης υπεραξίας και ταυτόχρονη

αύξηση των μισθών

Αυξημένα ανταγωνιστικά κεφάλαια

Δημιουργεί όρους για νέα συσσώρευση

1. Χαμηλές τιμές 2. Καταστροφή κεφαλαίου3. Χαμηλός μισθός

Υψηλά ποσοστά υπεραξίας


ΝΕΟΚΛΑΣΙΚΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ.

Βραχυχρόνια προσέγγιση –μικροοικονομικό επίπεδο ανάλυσης.

Βασικές αρχές

Μεγιστοποίηση χρησιμότητας καταναλωτής

Μεγιστοποίηση κέρδους παραγωγός

Αυτή την περίοδο αναφέρονται

Προσδιοριστικοί παράγοντες αγοράς :

1. Τεχνολογία2. Προτιμήσεις

Η οικονομία τείνει πάντα σε μακροχρόνια ισορροπία αν εξαιρέσουμε βραχυχρόνιες παροδικές τάσεις

Παραγωγικότητα…………….

Υποκατάσταση…………………

Rostow υπόδειγμα

Στάδια ανάπτυξης

1. Στάδιο παραδοσιακής οικονομίας : αναφέρεται στον αγροτικό τομέα 2. Στάδιο προϋποθέσεων για απογείωση: έχει ως βασική προϋπόθεση ο όγκος των

επενδύσεων να υπερκαλύπτει την αύξηση του πληθυσμού3. Στάδιο απογείωσης : προϋποθέτει την αύξηση του ρυθμού των επενδύσεων , την

ανάπτυξη ηγετικών βιομηχανικών κλάδων , την διαμόρφωση κατάλληλου θεσμικού πλαισίου

4. Στάδιο ωριμότητας : υπάρχει εκτεταμένη εφαρμογή της σύγχρονης τεχνολογίας , η βελτίωση της ποιότητας του εργατικού δυναμικού

5. Στάδιο μαζικής κατανάλωσης : βασικό είναι η βελτίωση των κοινωνικών παροχών

Κριτική στο υπόδειγμα στο Rostow

Ιδιαίτερα περιγραφική θεωρία Έλλειψη θεωρητικού υποδείγματος

15


SCHUMPETER

Αναγνώρισε και μίλησε για το ρόλο της καινοτομίας η οποία οδηγεί στην οικονομική ανάπτυξη . Η επαναστατική αλλαγή για τον ίδιο είναι η εμφάνιση νέων συνδυασμών προϊόντων και υπηρεσιών.

Οι καινοτομίες αναφέρονται :

1. Εμφάνιση νέων προϊόντων ή στην ποιοτική αναβάθμιση των υπάρχοντων προϊόντων

2. Στην εφαρμογή νέων μεθόδων παραγωγής και εμπορίας 3. Στο άνοιγμα νέων αγορών

Περιέγραψε το προφίλ , το ρόλο και τα χαρακτηριστικά του επιχειρηματία (βλέπε αναλυτικότερα το βιβλίο)

Παράγοντες που οδηγούν σύμφωνα με το Schumpeter καταστροφή βασικών θεσμών του καπιταλισμού

1. Ατομική ιδιοκτησία και ελευθερία συναλλαγών (ρόλος διευθυντικών στελεχών και μετόχων )

2. Αλλοίωση του θεσμού της οικογένειας από άλλου είδους κοινωνικά πρότυπα 3. Καταστροφή των προστατευτικών στρωμάτων4. Ο ρόλος των διανοούμενων

Σύμφωνα με τα παραπάνω θεωρούσε ότι ο Σοσιαλισμός αποτελεί μετεξέλιξη του Καπιταλισμού . δηλ ο Καπιταλισμός θα καταστραφεί και θα αντικατασταθεί από το Σοσιαλισμό.

ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ ΔΥΙΣΜΟΥ (και από το βιβλίο)

Βάση αυτού του υποδείγματος είναι η αγροτική ανάπτυξη.Ορισμός : ο όρος αγροτική ανάπτυξη περιλαμβάνει την έννοια της κρατικής πολιτικής

ενώ ο όρος ανάπτυξη του αγροτικού χώρου στη ουσία επικεντρώνεται στο αν μιλάμε για αγροτικές ή μη αγροτικές δραστηριότητες .

Όταν μια οικονομία αναπτύσσεται μπορεί στα πρώτα στάδια της να έχει πχ. 65% πρωτογενή τομέα , 10% βιομηχανία και 25% υπηρεσίες του ΑΕΠ ενώ αντίστοιχα στην απασχόληση το 70% να απασχολείται στον πρωτογενή τομέα , 15% στην βιομηχανία και 15% υπηρεσίες .

Όταν αρχίσει η οικονομία να αναπτύσσεται μεταφέρονται παραγωγικοί πόροι από το πρωτογενή τομέα στην βιομηχανία . δηλ. αυξάνεται το ποσοστό και της βιομηχανίας και έπειτα στις υπηρεσίες . Αυτό δεν σημαίνει ότι μειώνεται το παραγόμενο προϊόν του αγροτικού τομέα αλλά το ποσοστό του στο ΑΕΠ.

Αυξάνει δηλαδή το ΑΕΠ του αγροτικού τομέα αλλά μειώνεται το ποσοστό του σο συνολικό ΑΕΠ. Αυτό συμβαίνει λόγω της αύξησης της παραγωγικότητας και ονομάζονται διαρθρωτικές μεταβολές .

Κύρια Στοιχεία Διαρθρωτικών Μεταβολών.1. Μεταβολή στην τομεακή σύνθεση του παραγόμενου προϊόντος

16


2. Μεταβολή στην απασχόληση 3. Αρχικά σχετική και στη συνέχεια απόλυτη μείωση του εργατικού δυναμικού στον

αγροτικό τομέα

Παράγοντες που οδηγούν στην διαρθρωτική μεταβολή :

1. Αλλαγή στην σύνθεση της ζήτησης 2. Ρυθμός μεταβολής της κεφαλαιακής συσσώρευσης (αύξηση παραγωγικότητας )3. Διεθνές εμπόριο4. Τεχνολογία παραγωγής

Τι συμβαίνει κατά την διάρκεια της διαρθρωτικής μεταβολής στο αγροτικό και μη αγροτικό προϊόν?

Ένα από τα ζητήματα που έχουν να κάνουν με τη διαρθρωτική μεταβολή στον αγροτικό τομέα είναι η τάση μείωσης των διεθνών τιμών των αγροτικών προϊόντων .

Διεθνής τιμή ενός προϊόντος είναι :

1. Το cif Rotterdam (cost incurance freight)2. To fob Rotterdam (free of board)

Επίσης μπορεί να υπολογισθεί με βάση την αξία εισαγωγής προς την ποσότητα εισαγωγής για κάθε προϊόν

Αποτέλεσμα της μείωσης των τιμών είναι η μείωση των εισοδημάτων και αν δεν υπάρξει μείωση του εργατικού δυναμικού στον αγροτικό τομέα αυτό θα μετακυλισθεί σ’ ολόκληρη την οικονομία .

Στατική έννοια της μεταφοράς των πόρων : σε μια στάσιμη οικονομία ο αγροτικός τομέας έχει πλεονάσματα εργασίας , τροφίμων και κεφαλαίου που απλώς χρειάζονται συγκεκριμένες πολιτικές για να μεταφερθούν στον βιομηχανικό τομέα .

Δυναμική έννοια της μεταφοράς των πόρων : το πλεόνασμα μπορεί να υπάρξει μόνο σε μια αυξανόμενη οικονομία

Ποια η συμβολή του αγροτικού τομέα στην ανάπτυξη ?

1. Αύξηση στην προσφορά τροφίμων που διατίθενται στην εσωτερική αγορά με ταυτόχρονη απελευθέρωση εργατικού δυναμικού

2. Μεγέθυνση της εσωτερικής αγοράς του βιομηχανικού τομέα 3. Αύξηση των διαθέσιμων χρηματοδοτικών πόρων με αύξηση της αποταμίευσης 4. Αύξηση του διαθέσιμου συναλλάγματος μέσω εξαγωγών αγροτικών προϊόντων

Μια άλλη διασύνδεση του αγροτικού τομέα με το μη αγροτικό τομέα είναι με τις εισροές παραγωγής (πχ. ζωοτροφές , φυτοφάρμακα κτλ.)

Καθώς τα εισοδήματα αυξάνουν το καταναλωτικό πρότυπο μεταβάλλεται συνήθως από τα είδη 1Ης ανάγκης στα αγαθά πολυτελείας . Άρα καθώς το εισόδημα αυξάνεται ,

17


μειώνεται το ποσοστό που δαπανάται για την κατανάλωση τροφίμων καθώς επίσης αλλάζει και η σύνθεση των προϊόντων που καταναλώνονται.

Δεν είναι επίσης μόνο η αποταμίευση που μεταφέρει πόρους από τον αγροτικό τομέα στην βιομηχανία αλλά μια άλλη πηγή είναι οι φόροι δηλαδή η φορολογία των αγροτών. Επίσης ένας 3Ος τρόπος μεταφοράς χρηματοδοτικών πόρων είναι η αγορά περιουσιακών στοιχείων από τους αγρότες στον αστικό χώρο, καθώς και ομολογιακές αγορές. Οι αγορές όμως αυτές έχουν ως προϋπόθεση οι επενδύσεις να είναι λιγότερο αναγκαίες στον αγροτικό τομέα από τον μη αγροτικό.

Στην περίπτωση όμως μιας ανοικτής οικονομίας πως είναι δυνατόν να υπάρξουν εξαγωγές αγροτικών προϊόντων χωρίς να δημιουργηθεί ανισορροπία στην εγχώρια αγορά?

1. Δυισμός του αγροτικού τομέα (άλλο κομμάτι γης χρησιμοποιείται για την εγχώρια αγορά και άλλο για τις εξαγωγές )

2. Αξιοποίηση αναξιοποίητων αγροτικών εκτάσεων 3. Τεχνολογία (εισαγωγή νέας τεχνολογίας δηλ. αύξηση της παραγωγικότητας και

εξαγωγή του πλεονάσματος της παραγωγής)Μια πολιτική που υιοθετείται από τα κράτη στη διαδικασία της διαρθρωτικής

μεταβολής είναι η υποκατάσταση των εισαγωγών δηλ. είτε εφαρμόζει συναλλαγματική πολιτική είτε εφαρμόζει εμπορική πολιτική (δηλ. υποτιμήσεις στο πρώτο ή δασμοί στο δεύτερο) . Η πολιτική αυτή οδηγεί :

1. Σε εφησυχασμό των παραγωγών 2. Αύξηση των εγχώριων τιμών των μη αγροτικών προϊόντων και συνεπώς 3. Αύξηση του κόστους παραγωγής των αγροτικών προϊόντων και έλλειψη σε

ανταγωνισμό.Αντίθετα αν δεν εφαρμοστεί αυτή την πολιτική δεν είναι δυνατόν να αναπτυχθεί η

νηπιακή βιομηχανία.

Πως δικαιολογείται ο ρόλος του κράτους στην διαδικασία της διαρθρωτικής μεταβολής της οικονομίας ?

1. Ύπαρξη μονοπωλίων – μονοψωνίων2. Δημόσια αγαθά3. Εξωτερικές οικονομίες 4. Ελλείψεις ή ατέλειες των αγορών (επιτροπή ανταγωνισμού)5. Έλλειψη πληροφόρησης

Ποιες πολιτικές εφαρμόζονται ?1. Πολιτική τιμών (δηλ εμπορική πολιτική , επιβολή δασμών και φόρων) διότι:

Οι τιμές καθοδηγούν την κατανομή των πόρων Οι πολιτικές τιμών αλλάζουν την κατανομή εισοδήματος Ενθαρρύνουν ή αποθαρρύνουν επενδύσεις

2. Μακροοικονομική πολιτική Νομισματική πολιτική : είναι η πολιτική επιτοκίων τα οποία για της

Ελλάδα τα καθορίζει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα δηλ το επιτόκιο βάσης (είναι το επιτόκιο με το οποίο δανείζονται οι τράπεζες)

Δημοσιονομική πολιτική : φόροι3. Πολιτική γης : έχει να κάνει με κανόνες μεταβίβασης της γης , χρήσης της ,

κτηματολόγιο

18


4. Πιστωτική πολιτική : εφαρμόζεται κυρίως σε αναπτυσσόμενες χώρες όπως με επιδότηση επιτοκίων

5. Πολιτική έρευνας και τεχνολογίας 6. Πολιτική εμπορίας και προώθησης των προϊόντων

Ποιοι είναι οι λόγοι που υπάρχει η υπανάπτυξη?

Σε το οφείλεται η υπανάπτυξη?

Χ2 Γ•

• Β

Α• καμπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων

0 χ1

Στο σημείο Β μια οικονομία είναι αποτελεσματική και επιτυγχάνει το μέγιστο.

Στο σημείο Γ δεν μπορεί να παράγει δεν φτάνουν οι παραγωγικοί συντελεστές

Στο σημείο Α παράγει αλλά όχι στο μέγιστο, δεν γίνεται δηλ. άριστη χρήση των παραγωγικών συντελεστών. Γενικά οι αναπτυγμένες οικονομίες δουλεύουν πάνω στην καμπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων ενώ οι αναπτυσσόμενες οικονομίες δουλεύουν κάτω από την καμπύλη, δεν εκμεταλλεύονται δηλ στο έπακρο τους παραγωγικούς συντελεστές.

ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΙΚΟ ΚΥΚΛΩΜΑ (και από το βιβλίο)

Αποταμίευση φόροι εισαγωγές

19

ΝΟΙΚΟΚΥΡΙΑ ΙΔΙΟΚΤΗΤΕΣ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΩΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ


Επενδύσεις δημόσιες δαπάνες εξαγωγές

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ

Χρηματοπιστωτικό σύστημα.

Περιορισμένος όγκος αποταμιεύσεων Έλλειψη κινήτρων για επενδύσεις Ανεπαρκές χρηματοπιστωτικό σύστημα

Δημόσιο

Αναποτελεσματική δημόσια διοίκηση Έλλειψη ειδικευμένων ανθρώπινων πόρων Έλλειψη εργατών και επιχειρηματιών

Εξωτερικό εμπόριο

Ανεπάρκεια συναλλαγματικών πόρων (θέλω να εισάγω αλλά δεν έχω χρήματα ) Σχέσεις εξάρτησης

Επιχειρήσεις

Η ανεπαρκής αναδιάρθρωση της παραγωγής υπέρ της βιομηχανίας

Νοικοκυριά

Κοινωνική ακαμψία

ΟΜΑΔΕΣ ΘΕΩΡΙΩΝ

1η : δίνει έμφαση στη δυαδική οικονομία.

20

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ

ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ

ΓΕΩΡΓΙΑ

ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ

ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

ΔΗΜΟΣΙΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ


Η ομάδα αυτή ασχολείται με την αναδιάρθρωση δηλ με τον τρόπο που μια αγροτική οικονομία γίνεται βιομηχανική

2η : δίνει έμφαση στο χρηματοπιστωτικό σύστημα δηλ. αποταμίευση – επένδυση .

Στην ουσία θεωρεί ότι το βασικό πρόβλημα της υπανάπτυξης είναι ο περιορισμένος όγκος επενδύσεων και συνδέει τα άλλα 2 προβλήματα προκειμένου να εξηγήσουν τον όγκο επενδύσεων – αποταμιεύσεων.

3η : αποδίδει την υπανάπτυξη στην έλλειψη εξειδικευμένου ανθρώπινου δυναμικού , σε έλλειψη δεξιοτήτων και ικανοτήτων . έλλειψη δηλ. ανθρώπινου κεφαλαίου – τεχνολογία παραγωγής.

4η : αναφέρεται στην κοινωνική δυαδικότητα δηλ. αδυναμία μετακίνησης από την μια κοινωνική ομάδα στην άλλη πχ. κάστες στην Ινδία

5η : αναφέρεται στο διεθνές περιβάλλον. Οι σχέσεις των κρατών είναι εκείνες που οδηγούν στην υπανάπτυξη , πχ. Ε.Ε σε σχέση με άλλες χώρες πχ. Αφρική. Η Ε.Ε στηρίζει τα δικά του προϊόντα και μέσω δασμών εμποδίζει τις εισαγωγές από άλλες χώρες κάνοντας τα προϊόντα τους ακριβά με αποτέλεσμα να τις κρατάνε στην υπανάπτυξη μέσω του εξωτερικού εμπορίου .

ΚΥΚΛΟΣ ΜΕΓΕΘΥΝΣΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ

21

ΑΥΞΗΣΗ κ.κ ΑΕΠ

ΑΥΞΗΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ

ΑΥΞΗΣΗ ΑΠΟΤΑΜΙΕΥΣΕΩΝ

ΑΥΞΗΣΗ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ


Οι προαναφερόμενες ομάδες αποτελούν μονοδιάστατη θεωρία της υπανάπτυξης .

Φράσεις κλειδιά για την υπανάπτυξη προς σχολιασμό

Οι άνθρωποι είναι φτωχοί διότι προτιμούν την φτώχεια Οι χώρες είναι φτωχές διότι δεν έχουν φυσικούς πόρους Η χώρα είναι φτωχή διότι βρισκόταν κάτω από αποικιοκρατικό καθεστώς Η φτώχεια προκαλείται από την άγνοια ή από την έλλειψη επενδύσεων ανθρώπινου

κεφαλαίου

Ποιες μεταβλητές θα έπρεπε να λαμβάνονται υπόψη στη μελέτη ζητημάτων υπανάπτυξης ?

1. Προϊόν και εισόδημα 2. Συνθήκες παραγωγής 3. Επίπεδο ζωής 4. Στάση απέναντι στην εργασία και τη ζωή 5. Θεσμοί 6. Πολιτικές

Οι θεωρίες κοινωνικού προσδιορισμού της υπανάπτυξης προσπάθησαν να μελετήσουν την αλληλοσυσχέτιση – αλληλοσύνδεση μεταξύ κοινωνικών –οικονομικών – πολιτιστικών και πολιτικών δομών . κύριος εκφραστής της ο Marx. Στο ίδιο πλαίσιο ο Bocke αναφέρθηκε στον κοινωνικοπολιτιστικό δυαδισμό. Επίκεντρο της προσέγγισης του ήταν η κοινωνία των περιορισμένων αναγκών. Υπάρχει στο ίδιο πλαίσιο επίσης και η ψυχολογική προσέγγιση του Mc Cholland , ο οποίος είπε ότι αν τα μέλη μιας κοινωνίας έχουν έντονο κίνητρο επιτυχίας οι κοινωνίες αυτές αναπτύσσονται.

Επίσης υπάρχει και η θεωρία της κοινωνικής ανταλλαγής του Hagen. Αναδεικνύει το ρόλο της επιχειρηματικότητας σύμφωνα με το πρότυπο του Schumpeter.

Κοινωνικοπολιτικοί φραγμοί ανάπτυξης

1. Πολιτική σταθερότητα: η έλλειψη πολιτικής σταθερότητας αποτελεί φραγμό ενώ η ύπαρξη της αποτελεί ώθηση για ανάπτυξη

2. Εθνική ομοιογένεια : βοηθά την εφαρμογή αναπτυξιακών προγραμμάτων3. Ταξική δομή : μπορεί να δημιουργεί κοινωνική ακαμψία 4. Οικογενειακή δομή

ΦΡΑΓΜΟΙ ΤΗΣ ΦΤΩΧΕΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ

ΚΥΚΛΟΣ ΦΤΩΧΕΙΑΣ

22

ΧΑΜΗΛΟ ΕΙΣΟΔΗΜΑ

ΧΑΜΗΛΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΑΠΟΤΑΜΙΕΥΣΗΣ ΜΙΚΡΗ

ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΤΗΤΑ

ΜΙΚΡΗ ΑΓΟΡΑ


ΞΕΝΕΣ ΑΜΕΣΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ( ΞΑΕ ) Ή ( ΑΞΕ )

Στρατηγικές διεθνοποίησης επιχειρήσεων

1. Εξαγωγέςα. άμεσεςβ. έμμεσες (με αντιπρόσωπο)

2. Συμφωνίες παραγωγής3. Συμφωνίες δικαιόχρησης (franchise)4. Συμφωνίες κατασκευής έργων (με το κλειδί στο χέρι) πχ. Ελ. Βενιζέλος 5. Ξένες άμεσες επενδύσεις

Τι είναι αυτό που διαφοροποιεί τις στρατηγικές?

Το κεντρικό σημείο που διαφοροποιεί τις στρατηγικές είναι το επίπεδο κινδύνου σε σχέση με τα οφέλη. Πχ. οι εξαγωγές έχουν σημαντικά μικρότερο κίνδυνο από τις συμφωνίες παραγωγής , έτσι πχ. Συμφωνίες δικαιόχρησης < εξαγωγές < ΞΑΕ

Σύμφωνα με το ΔΝΤ ως ΞΑΕ ορίζεται η μακροχρόνια επένδυση με την οποία αποκτάται σημαντικό μερίδιο μιας επιχείρησης (πλειοψηφικό ή μειοψηφικό) που συνήθως αποκαλείται θυγατρική εταιρεία από μια εταιρία του εξωτερικού – την μητρική εταιρεία- ή αλλιώς πολυεθνική εταιρεία.

Το πόσο είναι σημαντικό μερίδιο εξαρτάται από κάθε χώρα χωριστά. Δηλ. για την Γαλλία το μερίδιο είναι το 20% ενώ για την Ελλάδα ή τις ΗΠΑ το 10% (μειονέκτημα του ορισμού)

Κατηγορίες ΞΑΕ : τύποι

1. Οριζόντιες : όταν γίνεται εξαγορά ενός αλλοδαπού ανταγωνιστή 2. Κάθετες : εξαγορά ενός αλλοδαπού προμηθευτή

23


3. Εκροές : οι ξένες επενδύσεις της ημεδαπής προς το εξωτερικό 4. Εισροές : οι επενδύσεις από το εξωτερικό προς το εσωτερικό

Τρόποι Εφαρμογής των ΞΑΕ (μορφές των ΞΑΕ)

1. Θυγατρική αποκλειστικής ιδιοκτησίας : η μητρική ιδρύει ή εξαγοράζει μια επιχείρηση στην ξένη χώρα της οποίας είναι και ο μοναδικός μέτοχος

2. Μερική εξαγορά : αγοράζει μέρος μετοχών μιας τοπικής επιχείρησης 3. Κοινοπραξία : συνεργασία εγχώριων με αλλοδαπές επιχειρήσεις

Οι περισσότερες επενδύσεις γίνονται από ανεπτυγμένες χώρες σε ανεπτυγμένες χώρες. Με μόνη εξαίρεση την Κίνα που είναι ισχυρός δέκτης και δότης επενδύσεων παρόλο που είναι αναπτυσσόμενη και όχι ανεπτυγμένη.

Οι ΞΑΕ για την χώρα υποδοχής είναι θετικές διότι :

Συντελούν στην αύξηση της απασχόλησης Βελτιώνουν την ανταγωνιστικότητα της χώρας αύξηση του ΑΕΠ Εισάγουν νέα τεχνολογία –τεχνογνωσία Αυξάνουν τα φορολογικά έσοδα

Οι ΞΑΕ αποτελούν το λεγόμενο κρύο χρήμα δηλ. δεν φεύγει αλλά εγκαθίσταται στη χώρα.

Έρευνα που έχει γίνει σε 58 αναπτυσσόμενες χώρες η αύξηση εισροών κατά 1 δολ. αυξάνει κατά 0,50 τις εγχώριες δηλ η ύπαρξη ΞΑΕ ευνοεί τις εγχώριες επενδύσεις .

ΕΝΔΟΓΕΝΗ ΧΑΡΑΚΤΙΡΙΣΤΙΚΑ ΠΡΟΣΕΛΚΗΣΗΣ ΞΑΕ ΓΙΑ ΜΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Dunning : το 1993 είπε ότι τα κίνητρα χωρίζονται στα εξής :

Α. Κίνητρα προσφοράς

Παρουσία φυσικών πόρων Ενίσχυση αποτελεσματικότητας : συνδιασμός φυσικών πόρων και εργατικού

δυναμικού

Β. Κίνητρα αγοράς

Ανάπτυξη αναδυόμενων αγορών Στρατηγικού στόχοι : πχ φορολογία

Ο στόχος των ΞΑΕ στην περίπτωση των κινήτρων προσφοράς είναι η αναζήτηση εισροών παραγωγής σε χαμηλότερο κόστος από ότι στην εγχώρια οικονομία και κατ’ επέκταση η επιδίωξη βελτίωσης της αποτελεσματικότητας .

Η δεύτερη κατηγορία (κίνητρα αγοράς )προσδιορίζεται από τις προσδοκίες του επενδυτή για ευκαιρίες νέων πωλήσεων και από τις στρατηγικές των επιχειρήσεων

Τα κίνητρα αγοράς αποτελούν τους κύριους παράγοντες προσέλκυσης από τις αναπτυγμένες προς τις αναπτυσσόμενες

Παράγοντες Προσέλκυσης Επενδύσεων

24


1. Μακροοικονομική σταθερότητα : όχι μεγάλες διακυμάνσεις πχ. πληθωρισμός 2. Θεσμική σταθερότητα : φορολογικό πλαίσιο, διαφάνεια3. Πολιτική σταθερότητα: πχ: σταθερό πολίτευμα , εξουσία στρατού και θρησκείας

επίσης πιο ειδικοί παράγοντες :

Μέγεθος αγοράς Κόστος εργασίας Δασμοί Πολιτική σταθερότητα Μέγεθος ανταγωνιστικών αγορών Συναλλαγματική ισοτιμία Μεταφορικά κόστη Ιδιωτικοποιήσεις Γραφειοκρατία Γλώσσα – θρησκεία Ήθη έθιμα κουλτούρα Η γνώμη των επιχειρηματιών που έχουν ήδη επενδύσει στην χώρα

ΑΔΙΑΙΡΕΤΌΤΗΤΑ & ΘΕΩΡΙΑ ΜΕΓΑΛΗΣ ΟΘΗΣΗΣ

Με τον όρο αδιαιρετότητες υπονοούνται οι καταστάσεις των οποίων η τμηματική λειτουργία ή η χρήση κάτω από ένα ελάχιστο κρίσιμο μέγεθος δεν έχει την αναμενόμενη αποτελεσματικότητα. Υπάρχουν 3 ειδών αδιαιρετότητες :

1. Αδιαιρετότητες παραγωγής: είναι α) ο όγκος της απαιτούμενης επένδυσης , β) το χρονικό διάστημα που απαιτείται για την αποπεράτωση της επένδυσης και γ) η ανάγκη συνδυασμού λειτουργίας περισσότερων από ένα έργα

2. Αδιαιρετότητες ζήτησης : είναι το μέγεθος της αγοράς 3. Αδιαιρετότητες προσφοράς αποταμιεύσεων : κάτω από ένα ορισμένο ύψος δεν

μπορούμε να επενδύσουμε

Στρατηγικές διεύρυνσης αγοράς και αποταμιεύσεων

1. Ταυτόχρονος συγχρονισμένος σχηματισμός νέου κεφαλαίου σε πολλές και ποικίλες παραγωγικές μονάδες : ανάπτυξη πολλών κλάδων έτσι ώστε η μία να στηρίζει την άλλη

2. Στρατηγική ισόρροπης μεγέθυνσης :Προϋποθέσεις :

Ταυτόχρονη μεγέθυνση όλων των κλάδων Διαχρονική ισορροπία προσφοράς και ζήτησης Βελτίωση παραγωγικότητας αγροτικού τομέα Κατασκευή δημόσιων έργων κοινωνικής και οικονομικής υποδομης Εξασφάλιση απαιτούμενων κεφαλαίων

3. Στρατηγική υποκατάστασης εισαγωγών : με αυτό τον τρόπο κατευθύνονται οι καταναλωτές στα εγχώρια προϊόντα πχ. δασμοί

4. Απομόνωση της χώρας από καταναλωτικούς επηρεασμούς άλλων χωρών 5. Ξένες άμεσες επενδύσεις ΞΑΕ

25


6. Αύξηση της παραγωγικότητας στη γεωργία : αύξηση προσφοράς τροφίμων , μείωση εισαγωγών , απελευθέρωση πόρων για ανάπτυξη της βιομηχανίας

ΕΚΤΑΣΗ ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΜΕΓΕΘΥΝΣΗ

Σχέση πληθυσμού και οικονομικής μεγέθυνσης

Οι μαλθουσιανές απόψεις : (1798)

Το κεντρικό ζήτημα της θεωρίας του Malthius είναι ότι ο ρυθμός μεταβολής του πληθυσμού συνδέεται με το ύψος του μισθού.

Έστω ότι ο μισθός βρίσκεται πάνω από το επίπεδο επιβίωσης, το γεγονός αυτό οδηγεί τους ανθρώπους να παντρεύονται νωρίτερα και να κάνουν περισσότερα παιδιά δηλ. οδηγεί σε αύξηση του πληθυσμού . Η αύξηση όμως αυτή του πληθυσμού οδηγεί σε έλλειψη αγροτικών προϊόντων για διατροφή η οποία έχει ως αποτέλεσμα την μείωση της ποιότητας της ζωής του πληθυσμού γεγονός που σταδιακά θα οδηγήσει και σε μείωση του πληθυσμού (προσοχή ο Malthius μιλούσε για το 1798 !!!!!!)

Νεοκλασική προσέγγιση

Σύμφωνα με την νεοκλασική προσέγγιση η τεκνοποιία στην ουσία είναι ίδια με την απόφαση για απόκτηση περιουσιακών στοιχείων ή διαρκών καταναλωτικών αγαθών . δηλαδή η απόφαση στις οικογένειες αν θα κάνουν παιδιά είναι μια απόφαση κόστους-οφέλους ( πχ οι αγροτικές οικογένειες θέλουν να κάνουν αγόρια για εργατικά χέρια , όχι κορίτσια λόγω προίκας , αγόρια για προστασία από τις άλλες οικογένειες κτλ. )

Στις αστικές οικογένειες η τεκνοποιία προσδιορίζεται από το ύψος του εισοδήματος και το κόστος ανατροφής και ταυτόχρονα από το κόστος ευκαιρίας της γυναίκας (αν δουλεύει και πρέπει να παρατήσει προσωρινά ή ακόμη και μόνιμα την εργασία της , αν έχει φιλοδοξίες που πρέπει να περιορίσει κτλ)

ΘΕΩΡΙΑ ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΗΣ ΜΕΤΑΒΑΣΗΣ

Εξετάζει την επίδραση της οικονομικής ανάπτυξης στον πληθυσμό .

Σύμφωνα με τη θεωρία αυτή οι χώρες που περνούν από το στάδιο της παραδοσιακής αγροτικής παραγωγής στο στάδιο της εκβιομηχάνισης παρουσιάζουν πληθυσμιακή έκρηξη (βελτιώνεται το επίπεδο διαβίωσης άρα μειώνεται η θνησιμότητα επίσης αυξάνεται το εισόδημα άρα αυξάνεται ο πληθυσμός με μειούμενο όμως ρυθμό συνεπώς μακροχρόνια οδηγούμαστε σε πληθυσμιακή στασιμότητα )

Η αύξηση του πληθυσμού δημιουργεί δύο σοβαρά προβλήματα στις παραδοσιακές οικογένειες :

26


1. Αύξηση της ζήτησης των τροφίμων η οποία μπορεί να καλυφθεί με αύξηση της παραγωγής (είτε με αύξηση των καλλιεργούμενων εκτάσεων είτε μέσω της τεχνολογίας παραγωγής )

2. Δημιουργεί πλεονάζον εργατικό δυναμικό το οποίο δεν μπορεί να απορροφηθεί στον 2οταγή τομέα επομένως έχουμε διόγκωση της μετανάστευσης αρχικά στο εσωτερικό και κατόπιν στο εξωτερικό .

ΑΝΙΣΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΜΕΓΕΘΥΝΣΗ

Στα πρώτα στάδια της ανάπτυξης η εισοδηματική ανισότητα θα διευρύνεται διότι οι αμοιβές στον βιομηχανικό τομέα είναι υψηλότερες από αυτές του αγροτικού

Η ανισοκατανομή όμως επηρεάζει την οικονομική μεγέθυνση?

Α) μια θεωρητική ομάδα υποστηρίζει ότι υπάρχει θετική σχέση ανάμεσα σε αυτά τα δύο. :η μεγέθυνση εξαρτάται από τις επενδύσεις οι οποίες απαιτούν μεγάλη συγκέντρωση κεφαλαίων, που εξασφαλίζονται από τις αποταμιεύσεις , οι οποίες εξαρτώνται από το εισόδημα και την οριακή ροπή για αποταμίευση. Υψηλή ροπή για αποταμίευση όμως έχουν τα υψηλά εισοδήματα άρα η άνιση κατανομή του εισοδήματος βοηθά την οικονομική μεγέθυνση .

Β) μια άλλη ομάδα όμως αμφισβητεί την παραπάνω θεωρία

Επιχειρήματα :

1. Επιχείρημα της πολιτικής οικονομίας : όσο μεγαλύτερη είναι η ανισότητα υπάρχει πίεση από τους ασθενέστερους προς τις κυβερνήσεις για αναδιανεμητική πολιτική πχ μέσω φορολογίας. Αυτό όμως αποτελεί επενδυτικό αντικίνητρο. Επίσης η κυρίαρχη ομάδα θα ασκήσει κάθε μέσον προκειμένου να προφυλάξει τη θέση της με αποτέλεσμα να μειωθεί και από εκεί το μέγεθος των επενδυτικών κεφαλαίων . Συνεπώς η ανισότητα είναι αντικίνητρο για την οικονομική μεγέθυνση.

2. Επιχείρημα των κοινωνικοπολιτικών συγκρούσεων : όταν υπάρχουν ανισότητες δημιουργούνται συγκρούσεις οι οποίες οδηγούν σε αναστολή της οικονομικής μεγέθυνσης.

3. Επιχείρημα των ατελειών της αγοράς κεφαλαίων : αν κάποιος δεν είναι φερέγγυος δανείζεται από τις τράπεζες με υψηλότερο επιτόκιο από αυτόν που είναι φερέγγυος γεγονός που ενισχύει την ανισότητα . Όταν τα επιτόκια είναι υψηλά οι επενδύσεις γίνονται “ακριβές” , γεγονός που αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα για την οικονομική μεγέθυνση.

27

Documents

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Ι