Άγχος ΜΟυσικής Παράστασης

Άγχος Μουσικής Παράστασης Σε Σπουδαστές Μουσικών Ακαδημιών 1

Τρεχων Τίτλος: ΑΓΧΟΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ

Εξετάζωντας Το Άγχος Μουσικής Παράστασης Σε Σπουδαστές Μουσικών Ακαδημιών

Νικολαϊδης Κωνσταντίνος

Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

“Στην διάρκεια όλης της μουσικής καριέρας μου, η ανησυχία και το άγχος σκηνής δεν με

εγκατέλειψαν ποτέ πριν μία μουσική εκτέλεση. Και σε κάθε μία από τις χιλιάδες συναυλίες, τις

οποίες έχω δώσει, ένιωθα τόσο άγχος σαν να ήταν η πρώτη φορά.” Με αυτήν την φράση

περιγράφει ένας από τους σημαντικότερους μουσικούς τους 20ου αιώνα, ο ισπανός τσελίστας και

μαέστρος Pablo Casals, την σχέση του με το συναίσθημα του Άγχους Μουσικής Παράστασης. Ένα

αρνητικό συναίσθημα, το οποίο, όπως αναφέρει, τον συνόδευε σχεδόν πάντα σε καταστάσεις

μουσικής εμφάνισης κατά την διάρκεια όλης της μουσικής του καριέρας. Αυτή η έντονη

υποκειμενική ενόχληση άγχους των μουσικών σε καταστάσεις μουσικής εκτέλεσης, οδήγησε το

επιστημονικό ενδιαφέρον στην περαιτέρω μελέτη του Άγχους της Μουσικής Παράστασης.

Το Άγχους Μουσικής Παράστασης βιώνεται και επιβαρύνει τον μουσικό, πολυεπίπεδα και σε

διαφορετικές στιγμές (Steptoe, 2001. Möller & Castringius, 2005) τόσο κατά την διάρκεια της

έκθεσης στο μουσικό ακροατήριο όσο και πριν την παράσταση αλλά και μετά. Επιδρά σε


σωματικό-φυσιολογικό επίπεδο, με συμπτώματα όπως ταχυπαλμία, τρέμουλο, σύσπαση μυών,

εφίδρωση, ξηροστομία, στομαχικές διαταραχές κ.α. (Wesner, Noyes & Davis, 1990. James, 1988.),

καθώς και σε γνωστικό κυρίως επίπεδο με την παρουσία παράλογων ιδεών τελειομανίας,

καταστροφολογίας (Steptoe & Fidler, 1987. Tobacky & Downs, 1986), διάσπασης προσοχής και

ξαφνικών κενών μνήμης (Salmon, 1990. Roland, 1997). Προκαλεί μεταβολές επίσης και στο

επίπεδο της συμπεριφοράς, με κύρια χαρακτηριστικά γνώρισματα την ξαφνική έκπτωση της

τεχνικής και ικανότητας της μουσικής εκτέλεσης κατά την παράσταση, την αποφυγή καταστάσεων

έκθεσης σε ακροατήριο ή σε κριτική επιτροπή (Wesner, Noyes & Davis, 1990. Clark & Agras,

1991. van Kemenade, van Son, & van Heesch, 1995) και την υπέρμετρη-“ψυχαναγκαστική” μελέτη

συγκεκριμένων σημείων ενός κομματιού (passages) (Lehrer, 1981). Επιδρά τέλος και σε

συναισθηματικό επίπεδο, καθώς βιώνεται μία επιβάρυνση με την αίσθηση εσωτερικής ανησυχίας,

συναισθηματικής έντασης και φόβου (Mornel, 2002).

Η πίο πρόσφατη απόπειρα ορισμού του Άγχους Μουσικής Παράστασης διατυπώθηκε απο

την Kenny (2010), σύμφωνα με την οποία ως Άγχος Μουσικής Παράστασης ορίζεται μία έντονη

και επίμονη αίσθηση άγχους σε σχέση με την μουσική παράσταση και επίδοση και εκδηλώνεται με

έναν συνδυασμό συναισθηματικών, γνωστικών, σωματικών και συμπεριφορικών συμπτωμάτων.

Η αίσθηση του φόβου μπορεί να βιώνεται τόσο κατά την διάρκεια της μουσικής εκτέλεσης

όσο και ανεξάρτητα από αυτήν. Μπορεί να εμφανιστεί σε ένα εύρος ποικίλων καταστάσεων

μουσικής εκτέλεσης, αλλά συνήθως παρατηρείται σε πλαίσια μουσικής εκτέλεσης που είναι

σημαντικά για την αυτοεκτίμηση του ατόμου και από την απειλή αξιολογικής κρίσης. Το Άγχος

Μουσικής Παράστασης μπορεί να εμφανιστεί τόσο μεμονωμένα και εστιασμένο στην μουσική

επίδοση όσο και σε συνδύασμο με άλλες αγχώδεις διαταραχές και ιδιαίτερα με την κοινωνική

φοβία.

Αυτή η έντονη και επίμονη αίσθηση φόβου μπορεί να επηρεάσει τους μουσικούς στο σύνολο

της ζωής τους και φαίνεται να είναι ανεξάρτητο εν μέρει από τα χρόνια μουσική εκπαίδευσης,


εμπειρίας και επιπέδου των μουσικών ικανοτήτων. Δύναται επίσης να επηρεάσει την ποιότητα της

μουσικής επίδοσης.

Τα επιδημιολογικά στοιχεία σχετικά με το Άγχος Μουσικής Παράστασης ποικίλλουν, καθώς

το Άγχος Μουσικής Παράστασης έχει ερευνηθεί με πολλούς τρόπους με διαφορές να απαντώνται

στον ορισμό, στον τρόπο αξιολόγησής του (διαγνωστικά κριτήρια και διαγνωστικά εργαλεία), στο

δείγμα του πληθυσμού, το οποίο ερευνάται (επαγγελματίες μουσικοί, σπουδαστές μουσικής), και

στο ποσοστό του αρχικού δείγματος, το οποίο απάντησε και συμμετείχε τελικά στην έρευνα,

στοιχείο το οποίο επηρεάζει τον βαθμό αντιπροσωπευτικότητας του δείγματος.

Το Άγχος Μουσικής Παράστασης φαίνεται να επηρεάζει σημαντικά την ζωή των

επαγγελματιών μουσικών, καθώς αναφέρεται από τους επαγγελματίες μουσικούς σε ένα ποσοστό,

το οποίο κυμαίνεται από 14% εως και 32% (van Kemenade, van Son, & van Heesch, 1995. Steptoe

& Fidler, 1987). Στην μεγαλύτερη ως προς το δείγμα έρευνα που έχει διεξαχθεί, η οποία εξέτασε τα

ιατρικά προβλήματα των μουσικών, το Άγχος Μουσικής Παράστασης αναφέρεται ως το πιό συχνό

“ψυχολογικό πρόβλημα” (16,5%) μεταξύ των μουσικών (Fishbein, Middlestadt, Ottati, Straus, &

Ellis, 1988).

Παρομοίως και ίσως σε ένα μεγαλύτερο βαθμό φαίνεται να επηρεάζει το Άγχος Μουσικής

Παράστασης τους σπουδαστές μουσικής, με τον επιπολασμό να κυμαίνεται μεταξύ 20% και 34%

(Kaspersen & Götestam, 2002. Fehm & Schmidt, 2006).

Πολλοί μελετητές υποστηρίζουν ότι τόσο η ηλικία όσο και η εμπειρία δε φαίνεται να

επηρεάζουν το βαθμό του Άγχους Μουσικής Παράστασης, όπως αυτό βιώνεται από τους

μουσικούς (Wesner et al., 1990. Van Kemenade et al., 1995. Rae & McCambridge, 2004. Fehm &

Schmidt, 2006. Kenny, 2006). Αξίζει να σημειωθεί ότι ο παράγοντας εμπειρία έχει εξεταστεί τόσο

ως τα χρόνια που έχουν περάσει από την πρώτη μουσική σολιστική εμφάνιση όσο και ως προς την

συχνότητα σολιστικής μουσικής εμφάνισης.

Θετική συσχέτιση παρατηρείται ανάμεσα στον βαθμό στον οποίο βιώνεται το Άγχος

Μουσικής Παράστασης και στη σημασία που αποδίδεται στην αξιολογική κρίση του ακροατηρίου


από τον μουσικό (Craske & Craig, 1984. Salmon, Schrodt, & Wright, 1989. LeBlanc, Chang Jin,

Obert, & Siivola, 1997. Rae & McCambridge, 2004. Yoshie, Kudo, & Ohtsuki, 2008), καθώς και

αναλογικά του μεγέθους του ακροατηρίου (Fredrikson & Gunnarsson, 1992. Clark & Argas, 1991.

Cox & Kenardy, 1993. Le Blanc, Chang Jin, Obert, Siivola, 1997. Ryan, 1998.).

Επιπροσθέτως το Άγχος Μουσικής Παράστασης φαίνεται να αυξάνεται σε καταστάσεις

μουσικής παράστασης, κατά τις οποίες ο μουσικός νιώθει ότι είναι περισσότερο εκτεθειμένος, τόσο

στην κρίση του ακροατηρίου όσο και στην προσωπική του κρίση, καθώς το Άγχος Μουσικής

Παράστασης αναφέρεται ως εντονότερο σε σχέση με σολιστικές εμφανίσεις, παρά σε εμφανίσεις

συνόλου, ως μέλος συνόλου μουσικής δωματίου ή ορχήστρας (Cox and Kenardy, 1993. Rife,

Lapidus, & Shnek, 2000).

Τέλος, διαφορές έχουν παρατηρηθεί μεταξύ φύλων στον βαθμό της έντασης με την οποία

βιώνεται το Άγχος Μουσικής Παράστασης, με τις γυναίκες να αναφέρουν σε μεγαλύτερο βαθμό

την ενόχληση τους από το Άγχος Μουσικής Παράστασης (Fishbein et al., 1988. Abel & Larkin,

1990. LeBlanc et al., 1997. Schröder & Liebelt, 1999. Kaspersen & Götestam, 2002. Rae & Mc-

Cambridge, 2004. Osborne & Kenny, 2008).

Σκοπός της παροούσης μελέτης ήταν η διερεύνηση του βαθμού του Άγχους Μουσικής

Παράστασης σε σπουδαστές μουσικής Ανωτάτων Μουσικών Ακαδημιών καθως και να εντοπίσει

διαφορές του βαθμού αυτού ως προς το φύλο, την ηλικία, το μουσικό όργανο, την εμπειρία

μουσικής εμφάνισης και την συχνότητα σολιστικής μουσικής εμφάνισης.

Μέθοδος

Σχέδιο

Στην έρευνα εξετάστηκε ο βαθμός αναφοράς από σπουδαστές μουσικής του Άγχους

Μουσικής Παράστασης σε σχέση με ποικίλα κοινωνικοδημογραφικά στοχεία. Το δείγμα της

παρούσας έρευνας ήταν τυχαιοποιημένο. Τα ευρήματα που παρουσιάζονται στο πλαίσιο του

άρθρου αποτελούν μέρος μιας μεγαλύτερης έρευνας με περισσότερα δεδομένα, η οποία εξέτασε


την σχέση του Άγχους Μουσικής Παράστασης με την εφαρμογή Στρατηγικών Συναισθηματικής

Ρύθμισης.

Συμμετέχοντες

Στην παρούσα έρευνα συμμετείχαν 360 σπουδαστές μουσικής προπτυχιακού και

μεταπτυχιακού επιπέδου σε τρείς (3) Ανώτατες Μουσικές Ακαδημίες και Ανώτατα Μουσικά

Πανεπιστημιακά Ιδρύματα, δύο (2) Ομοσπονδιακών κρατιδίων της Γερμανίας.

Η μέση όρος ηλικίας των συμμετεχόντων ήταν 22.5 έτη, με εύρος 18-32 και τυπική απόκλιση

3.14 έτη. Η συμμετοχή των γυναικών στην έρευνα ήταν μεγαλύτερη (64%) σε σύγκριση με την

αντίστοιχη συμμετοχή των ανδρών (36%).

Επίσης αναφορικά της συμμετοχής, σπουδαστές πνευστών συμμετείχαν με ένα ποσοστό 31%,

με τους σπουδαστές έγχορδων οργάνων να έπονται του ποσοστού συμμετοχής (29%) και να

ακολουθούν οι σπουδαστές πληκτοφόρων οργάνων (πιάνο, τσέμπαλο, ακκορντεόν) (22%), οι

σπουδαστές τραγουδιού (16%) και οι σπουδαστές κρουστών οργάνων (3%).

Από τους 360 συμμετέχοντες, 150 (42%) άρχισαν τις μουσικές παραστάσεις στην ηλικία

μεταξύ 8 με 10 χρονών, 132 (37%) συμμετέχοντες ξεκίνησαν τις μουσικές παραστάσεις τους στην

ηλικία μεταξύ 5 με 7 ετών, 56 (16%) αντίστοιχα στην ηλικία μεταξύ 11 και 13 ετών ενώ 23

συμμετέχοντες (6%) πρωτοεμφανίστηκαν σε μουσικό κοινό στην ηλικιά 14 εώς 15 ετών.

Εκατόν δεκατρείς συμμετέχοντες (31%) αναφέρεραν ότι εμφανίζονται σολιστικά μία φορά

το εξάμηνό, ενώ 147 συμμετέχοντες (41%) δηλώσαν ότι εμφανίζονται σολιστικά στο κοινό

περισσότερες από μία φορά το εξάμηνο. Ένα ποσοστό 15% δήλωσε ότι εμφανίζεται σολιστικά στο

κοινό σχεδόν μία φορά το μήνα, ενώ 48 από τους συμμετέχοντες (13%) εμφανίζονται σολιστικά

περισσότερες από μία φορά σε ένα μήνα.

Η χορήγηση και συμπλήρωση των ερωτηματολογίων από τους συμμετέχοντες έγινε

διαδικτυακά, μέσω της ευγενικής μεσολάβησης των φοιτητικών συλλόγων των Ανωτάτων

Μουσικών Ακαδημιών και Μουσικών Πανεπιστημίων. Στην έρευνα συμμετείχε κατα μία αδρή


προσέγγιση ένα 30% του συνόλου των φοιτητών, οι οποίοι φοιτούν στις συγκεκριμένες τρείς (3)

Ανώτατες Μουσικές Ακαδημίες και Ανώτατα Μουσικά Πανεπιστημιακά Ιδρύματα.

Μετρήσεις

Το Άγχος Μουσικής Παράστασης εξετάστηκε με τη χρήση του ερωτηματολογίου

Buhnenangstfragebogen (BAF. Fehm, Hille, & Becker, 2002), το οποίο αποτελεί την γερμανική

έκδοση του Performance Anxiety Questionnaire (PAQ) των Cox και Kenardy (1993). Όπως το

PAQ, το BAF αποτελείται από 20 (items) δηλώσεις , εκ των οποίων οι 10 εξετάζουν την γνωστική

και συναισθηματική πλευρά του άγχους (π.χ. „I worry about my ability to perform“), ενώ οι

υπόλοιπες 10 εξετάζουν συμπεριφορικά-σωματικά συμπτώματα, τα οποία βιώνονται σε σχέση με

την μουσική παράσταση (π.χ. „I experience palpitations“). Η συχνότητα των γνωστικών και

σωματικών συμτωμάτων απαντάται βάση μίας 5-βάθμιας κλίμακας Likert για καταστάσεις

σολιστικής εμφάνισης και καταστάσεις εμφάνισης ως μέλος ενός μουσικού σύνολου ξεχωριστά.

Τα ψυχομετρικά κριτήρια (εγκυρότητα, αξιοπιστία) του BAF (Buhnenangstfragebogen)

εμφανίζονται ως ικανοποιητικά (Hille, 2002). Παρομοίως στην παρούσα έρευνα η αξιοπιστία

εσωτερικής συνέπειας βρέθηκε ικανοποιητική (Cronbach’s α =.86). Για λόγους «οικονομίας» και

εστίασης του ερευνητικού ενδιαφέροντος, χορηγήθηκε στην συγκεκριμένη έρευνα το BAF, δίχως

διαχωρισμό μεταξύ καταστάσεων σολιστικής εμφάνισης και εμφάνισης ως μέλος μουσικού

συνόλου.

Κοινωνικοδημογραφικά στοιχεία συλλέχθηκαν μέσω ενός ερωτηματολογίου. Ειδικότερα οι

συμμετέχοντες ερωτήθηκαν σχετικά με την ηλικία, το φύλο, το υπόβαθρο της μουσικής

ενασχόλησης (όργανο, ηλικία έναρξης μουσικής εμφάνιση σε κοινό, συχνότητα μουσικών

εμφανίσεων), καθως και ερωτήσεις σχετικές με την αντίληψη και την υποκειμενική βίωση του

Άγχους Μουσικής Παράστασης.

Tα παραπάνω ερωτηματολόγια παρατίθενται στο παράρτημα.

Διαδικασία


Η χορήγηση και συμπλήρωση των ερωτηματολογίων από τους συμμετέχοντες έγινε

διαδικτυακά. Συγκεκριμένα στάλθηκε ένα ηλεκτρονικό μύνημα (e-mail) στις γραμματείες των

συγκεκριμένων τριών (3) Ανωτάτων Μουσικών Ακαδημιών, το οποίο κοινοποιούσε τους σκοπούς

της έρευνας και ζητούσε την προώθηση του συγκεκριμένου ηλεκτρονικού μυνήματος σε όσους

φοιτητές της Μουσικής Ακαδημίας ήταν εγγεγραμμένοι στη λίστα ηλεκτρονικών επαφών της

γραμματείας. Στο συγκεκριμένο ηλεκτρονικό μύνημα παρατίθονταν ένα ηλεκτρονικός

υπερσύνδεσμος, μέσω του οποίου κανείς μπορούσε να μεταφερθεί στην ηλεκτρονική σελίδα, όπου

υπήρχε η φόρμα συμπλήρωσης των ερωτηματολογίων.

Η συγκεκριμένη φόρμα συμπλήρωσης των ερωτηματολογίων σχεδιάστηκε μέσω της

διαδικτυακής εφαρμογής “Google Docs”.

Η χρονική περίοδος, από την πρώτη αποστολή του ενημερωτικού ηλεκτρονικού μηνύματος

εως την τελευταία απάντηση ερωτηματολογίου η οποία συμπεριλήφθηκε στην έρευνα, ήταν 45

ημέρες.

Αποτελέσματα

Τα αποτελέσματα της έρευνας προέκυψαν από την στατιστική επεξεργασία των δεδομένων, η

οποία έγινε με την βοήθεια του στατιστικού πακέτου ανάλυσης δεδομένων SPSS 19.0.

Στο ερωτηματολόγιο σχετικά με το Άγχος Μουσικής Παράστασης (BAF) απάντησε το

σύνολο των συμμετεχόντων (360). Το εύρος τιμών των απαντήσεων στο συγκεκριμένο

ερωτηματολόγιο δύναται διακύμανσης μεταξύ 20 και 100 βαθμών. Η βαθμολογία των απαντήσεων

των συμμετεχόντων στο συγκεκριμένο ερωτηματολόγιο κυμαίνονταν μεταξύ των τιμών 24-90 ενώ

ο μέσος όρος της βαθμολογίας ήταν 56.57 (Μ.Ο.= 56.57) με τυπική απόκλιση 10.36 (Τ.Α.=10.36).

Στον Πίνακα 1 παρουσιάζονται οι κατανομές αντίστοιχων μέσων όρων άλλων ερευνών σχετικών με

το Άγχος Μουσικής Παράστασης.

Ερωτόμενοι σχετικά με το υποκειμενικό βίωμα του Άγχους Μουσικής Παράστασης 17

συμμετέχοντες (4.72%) ανέφεραν ότι δέν επηρεάζονται καθόλου από το Άγχος Μουσικής

Παράστασης, 97 συμμετέχοντες (26.9%) ανέφεραν ότι επηρεάζονται λίγο από το Άγχος Μουσικής


Παράστασης, 134 συμμετέχοντες (37.2%) δήλωσαν μία μέτρια αίσθηση του Άγχους Μουσικής

Παράστασης, 83 συμμετέχοντες (23.1%) ανέφεραν ότι επηρεάζονται αρκετά από το Άγχος

Μουσικής Παράστασης, ενώ 29 συμμετέχοντες (8.81%) δήλωσαν ότι επηρεάζονται πολύ από το

Άγχος Μουσικής Παράστασης.

Το Άγχος Μουσικής Παράστασης εξετάστηκε ως προς διαφυλικές διαφορές με την

εφαρμογή του παραμετρικού έλεγχου συμφωνίας των μέσων όρων για ανεξάρτητα δείγματα (t-test

for independent samples). Συγκεκριμένα παρατηρήθηκε στατιστικώς σημαντική διαφορά στους

μέσους όρους των απαντήσεων στο ερωτηματολόγιο του Άγχους Μουσικής Παράστασης (BAF)

μεταξύ γυναικών και ανδρών (t = -4.34, df=358, p< .001), με τις γυναίκες (Μ.Ο.=58.69, Τ.Α.=

12.24) να αναφέρουν την επίδρασή τους από το Άγχος Μουσικής Παράστασης κατα μέσο όρο σε

μεγαλύτερο βαθμό από τους άνδρες (Μ.Ο.=52.72, Τ.Α.=12.24).

Στατιστικώς σημαντική συσχέτιση δεν παρατηρηθήκε μεταξύ του Άγχους Μουσικής

Παράστασης και της ηλικίας. Αντιθέτως παρατηρήθηκε μία ιδιαιτέρως θετική και στατιστικώς

σημαντικής συσχέτιση (r=.630, p<0.01) μεταξύ των μεταβλητών του Άγχους Μουσικής

Παράστασης, όπως αυτό υπολογίζεται με την συμπλήρωση του σχετικού ερωτηματολογίου (Buh-

nenangstfragenbogen) και του βαθμού υποκειμενικής αναφοράς της βίωσης του Άγχους Μουσικής

Παράστασης, όπως αυτή υπολογίζεται βάση της απάντησης στην αντίστοιχη ερώτηση του

ερωτηματολογίου αυτοαναφοράς κοινωνικοδημογραφικών στοιχείων

Η εξέταση της επίδρασης ποικίλων κοινωνικοδημογραφικών παραγόντων στο Άγχος

Μουσικής Παράστασης πραγματοποιήθηκε με τον έλεγχος ανάλυσης διασποράς παραγόντων.

Ειδικότερα στατιστικώς σημαντική επίδραση στο Άγχος Μουσικής Παράστασης βρέθηκε να έχει

μονάχα ο παράγοντας της συχνότητας μουσικής εμφάνισης F (3, 356) =9.70, p < .001. Στην

συνέχεια εξετάστηκαν με χρήση του post-hoc ελέγχου πολλαπλών συγκρίσεων Tukey τυχόν

διαφορές των μέσων όρων του Άγχους Μουσικής Παράστασης μεταξύ των επιπέδων του

παράγοντα συχνότητα μουσικής εμφάνισης. Στατιστικώς σημαντικές διαφορές για το επίπεδο

σημαντικότητας p <.05 παρατηρήθηκαν μεταξύ των συμμετεχόντων της ομάδας 1, οι οποίοι


ανέφεραν μία σολιστική εμφάνιση το εξάμηνο, και των συμμετεχόντων των ομάδων 2, 3 και 4, οι

οποίοι ανέφεραν ότι εμφανίζονται σολιστικά σε μουσικό κοινό παραπάνω από μία φορά το

εξάμηνο, περίπου μία φορά το μήνα και παραπάνω από μία φορά το μήνα αντίστοιχα. Στατιστικώς

σημαντική διαφορά για το επίπεδο σημαντικότητας p <.05 παρατηρήθηκε επίσης μεταξύ των

συμμετεχόντων της ομάδας 2, οι οποίοι ανέφεραν σολιστική εμφάνιση παραπάνω από μία φορά το

εξάμηνο και των συμμετεχόντων της ομάδας 4, οι οποίοι ανέφεραν ότι εμφανίζονται σολιστικά

παραπάνω από μία φορά το μήνα σε μουσικό κοινό. Στον Πίνακα 2 παρουσιάζονται οι μέσοι όροι

και οι τυπικές αποκλίσεις του Άγχους Μουσικής Παράστασης των συμμετεχόντων ανάλογα της

συχνότητας μουσικής εμφάνισής τους.

Συζήτηση

Η παρούσα έρευνα εξέτασε το Άγχος Μουσικής Παράστασης σε σπουδαστές μουσικής και

την σχέση ανάμεσα στο Άγχος Μουσικής Παράστασης και άλλους παράγοντες, όπως το φύλο, η

ηλικία, το μουσικό όργανο, η εμπειρία μουσικής εμφάνισης και η συχνότητα σολιστικής μουσικής

εμφάνισης.

Το Άγχος Μουσικής Παράστασης διερευνήθηκε με δύο τρόπους εξέτασης, με την

συμπλήρωση του Buhnenangstfragenbogen και με την υποκειμενική αναφορά του βαθμού βίωσης

του Άγχους Μουσικής Παράστασης. Οι τιμές των δύο τρόπων εξέτασης συσχετίζονται ισχυρώς

στατιστικώς σημαντικά μεταξύ τους.

Ο μέσος όρος της βαθμολογίας των συμμετεχόντων στο ερωτηματολόγιο Buhnenangstfragen-

bogen κυμαίνεται στα ίδια επίπεδα με τους αντίστοιχους μέσους όρους άλλων σχετικών ερευνών

(Cox & Kenardy, 1993. Hille & Fehm, 2005., Fehm & Schmidt, 2006). Παρομοίως, το επίπεδο του

βαθμού μέτριας ως ισχυρής υποκειμενικής βίωσης του Άγχους Μουσικής Παράστασης από τους

συμμετέχοντες της παρούσης έρευνας (32%) συμφωνεί με αντίστοιχα ευρήματα άλλων σχετικών

ερευνών (Kaspersen & Götestam, 2002. Fehm & Schmidt, 2006).

Επίσης σε συμφωνία με τα ευρήματα άλλων ερευνών (Fishbein et al., 1988. Abel & Larkin,

1990. LeBlanc et al., 1997. Schröder & Liebelt, 1999. Kaspersen & Götestam, 2002. Rae & Mc-


Cambridge, 2004. Osborne & Kenny, 2008), παρατηρούνται στατιστικώς σημαντικές διαφυλικές

διαφορές στο Άγχος Μουσικής Παράστασης, με τις γυναίκες να αναφέρουν σε μεγαλύτερο βαθμό

από τους άντρες την βίωση του Άγχους Μουσικής Παράστασης.

Η ηλικία δεν φαίνεται να συσχετίζεται σημαντικά και να επηρεάζει το Άγχος Μουσικής

Παράστασης, στοιχείο το οποίο επισημαίνουν και άλλες σχετικές έρευνες (Wesner et al., 1990.

Kenny, 2006).

Ο παράγοντας εμπειρία μουσικής εμφάνισης, όταν ορίζεται ως χρόνια από την πρώτη

μουσική εμφάνιση, φαίνεται να μην επηρεάζει το Άγχος Μουσικής Παράστασης, εύρημα, το οποίο

έχουν επισημάνει και άλλες έρευνες (Van Kemenade et al., 1995. Rae & McCambridge, 2004.

Fehm & Schmidt, 2006). Αντιθέτως, όταν ο παράγοντας εμπειρίας μουσικής εμφάνισης ορίζεται με

κριτήριο την συχνότητα σολιστικής μουσικής εμφάνισης σε κοινό, φαίνεται να επηρεάζει

σημαντικά την αίσθηση του Άγχους Μουσικής Παράστασης. Η παραπάνω διαπίστωση σχετικά με

την επίδραση της εμπειρίας μουσικής εμφάνισης στο Άγχος Μουσικής Παράστασης έρχεται σε

αντίθεση με αντίστοιχα ευρήματα ερευνών (Van Kemenade et al., 1995. Fehm & Schmidt, 2006),

δύναται ωστόσο ερμηνείας σύμφωνης με τις αρχές της θεωρίας της μάθησης για το φαινόμενο της

εξοικείωσης (habituation) και το ρόλο της συχνότητας της έκθεσης (exposure) στο φοβικό

ερέθισμα. Καθώς φαίνεται ότι η βίωση του Άγχους Μουσικής Παράστασης μειώνεται όσο

αυξάνεται η συχνότητα μουσικής εμφάνισης, θα μπορούσαν να προταθεί ο σχεδιασμός

“προγραμμάτων” και στρατηγικών αντιμέτωπισης του Άγχους Μουσικής Παράστασης με κύριο

χαρακτηριστικό την αύξηση της συχνότητας μουσικών εμφανίσεων σε κοινό.

Τέλος, σε αντίθεση πάλι με τα ευρήματα σχετικών ερευνών (Fishbein et al., 1988. Schröder &

Liebelt, 1999) το είδος του όργανο ενασχόλησης του μουσικού δεν φαίνεται να επιδρά στατιστικώς

σημαντικά στο Άγχος Μουσικής Παράστασης.

Δυνατά σημεία και περιορισμοί της έρευνας

Τα ευρήματα της παρούσης έρευνα πρέπει να εξεταστούν έχοντας υπόψιν ορισμένους

μεθοδολογικούς περιορισμούς.


Καθώς δείγμα των συμμετεχόντων της έρευνας αποτελούνταν από φοιτητές Ανωτάτων

Μουσικών Ακαδημιών, αριθμός ειδικών χαρακτηριστικών πρέπει να ληφθούν υπόψιν. Το

περιορισμένο εύρος της ηλικίας καθώς και άλλα χαρακτηριστικά, όπως το κλίμα υψηλού

ανταγωνισμού και επιθυμία για μουσική επιτυχία και καταξίωση από την μία αλλά και η φοιτητική

ανεμελιά, ενδεχομένως περιορίζουν την ικανότητα γενικευσιμότητας των απαντήσεων στο

ερωτηματολόγια για το Άγχος Μουσικής Παράστασης. Συνεπώς τα αποτελέσματα της έρευνας δεν

πρέπει να θεωρούνται ικανά γενίκευσης στο σύνολο των μουσικών επαγγελματιών ή ερασιτεχνών,

παρά μόνο στο ειδικό δείγμα των σπουδαστών Ανωτάτων Μουσικών Ακαδημιών. Επιπροσθέτως

ένας ακόμα περιορισμός του δείγματος, αποτελεί η ανυπαρξία της κατηγοριάς οργάνου για τα

νυκτά όργανα στο δημογραφικό ερωτηματολόγιο, ένα μεθοδολογικό λάθος της έρευνας, το οποίο

επισημάνθηκε εκ των υστέρων από τους συμμετέχοντες της έρευνας.

Ένας ακόμα περιορισμός της έρευνας αφορά τον τρόπο συλλογής των δεδομένων. Οι

συμμετέχοντες συμμετείχαν στην έρευνας εθελοντικά, κατόπιν ενημέρωσης σχετικής από της

γραμματείς των Ανωτάτων Μουσικών Ακαδημιών, συμπληρώνοντας διαδικτυακά τα συγκεκριμένα

ερωτηματολόγια. Αυτός το τρόπος συλλογής των δεδομένων ενέχει τον μεθοδολογικό κίνδυνο της

συμμετοχής στην έρευνα μονάχα ενός μέρους του συνόλου των σπουδαστών μουσικής. Ενδέχεται

οι συμμετέχοντες της έρευνας να αποτελούσαν ειδικό τμήμα του συνόλου και να έχουν διακριτά

χαρακτηριστικά από το υπόλοιπο μέρος του συνόλου του αναμενόμενου δείγματος συμμετοχής.

Παραδείγματος χάριν ενδέχεται να συμμετείχαν στην έρευνα μονάχα οι σπουδαστές οι οποίοι είχαν

άμεσο ενδιαφέρον συμμετοχής λόγω της έντονης βίωσης του Άγχους Μουσικής Παράστασης από

τους ίδιους ή από φίλους τους ή ενδέχεται ένα μέρος του συνόλου των σπουδαστών στις

συγκεκριμένες Μουσικές Ακαδημίες να μην είχε την δυνατότητα να συμμετάσχει στην έρευνα είτε

επειδή δεν ενημερώθηκε από την γραμματεία της σχολής ή επειδή η συμμετοχή ήταν δυνατόν να

γίνει μόνο μέσω του διαδικτύου. Συγκεκριμένα στην έρευνα συμμετείχε το 30% του συνόλου των

σπουδαστών στις συγκεκριμένες Μουσικές Ακαδημίες, στοιχείο το οποίο περιορίζει σημαντικά την

δυνατότητα ασφαλούς γενίκευσης των αποτελεσμάτων της έρευνας στο σύνολο των σπουδαστών.


Τέλος, ερευνητικό περιορισμός αποτελεί η επιλογή συλλογής δεδομένων μέσω

ερωτηματολογίων. Γενικώς η χρήση ερωτηματολογίων ως τρόπου συλλογής δεδομένων

παρουσιάζει ερευνητικούς περιορισμούς και έχει αποτελέσει σημείο επιστημολογικής κριτικής.

Ειδικότερα αξίζει να επισημανθεί ότι το Buhnenangstfragenbogen, το οποίο χορηγήθηκε για την

εξέταση του Άγχους Μουσικής Παράστασης, δεν αποτελεί διαγνωστικό εργαλείο του Άγχους

Μουσικής Παράστασης, καθώς ακόμα δεν έχουν διατυπωθεί διαγνωστικά κριτήρια για το

συγκεκριμένο είδος αγχώδους διαταραχής. Επιπροσθέτως η μέτρηση του Άγχους Μουσικής

Παράστασης μέσω του συγκεκριμένου ερωτηματολογίου γίνεται έμμεσα και κατόπιν της βίωσης

του συγκεκριμένου συναισθήματος, στοιχείο το οποίο αφήνει ανοιχτή την θεώρηση του Άγχους

Μουσικής Παράστασης σε υποκειμενικές αντιλήψεις και ερμηνείες. Οι στρατηγικές

συναισθηματικής ρύθμισης εξετάστηκαν επίσης μέσω ενός ερωτηματολογίου αυτοαναφοράς. Το

στοιχείο αυτό αποτελεί έναν ερευνητικό περιορισμό καθώς οι αυτοαναφορές τους να είναι

αποτέλεσμα υποκειμενικής ερμηνείας. Περιορισμός της έρευνας αποτελεί και η χορήγηση μονάχα

ενός ερωτηματολογίου για την μέτρηση του Άγχος Μουσικής Παράστασης. Η παράλληλη χρήση

περισσοτέρων ερωτηματολογίων μέτρησης του Άγχος Μουσικής Παράστασης θα μεγιστοποιούσε

πολυπαραγοντικά το εύρος εγκυρότητας των μετρήσεων.

Αξίζει να επισημανθεί το γεγονός ότι τα συγκεκριμένα ερωτηματολόγια ήταν στην γερμανική

γλώσσα, στοιχείο το οποίο επίσης ενδέχεται να περιορίζει την έρευνα καθώς στις συγκεκριμένες

Ανώτατες Μουσικές Ακαδημίες της Γερμανίας σπουδάζουν πολλοί αλλοδαποί σπουδαστές, οι

οποίοι συχνά δεν είναι εξοικειωμένοι σε μεγάλο βαθμό με την κατανόηση και χρήση της

γερμανικής γλώσσας. Συνεπώς η κατανόηση των ερωτήσεων ενδέχεται δυσκολιών και

παρερμηνειών από τμήμα του συνόλου των συμμετεχόντων.

Ωστόσο, η παρούσα έρευνα αποτελεί την μεγαλύτερη ως προς το δείγμα των συμμετεχόντων

έρευνα, η οποία εξετάζει το Άγχος Μουσικής Παράστασης σε σπουδαστές Μουσικής.


Βιβλιογραφία

Abel, J.L., & Larkin, K.T. (1990). Anticipation of performance among musicians: Physiological

arousel, confidence, and state anxiety. Psychology of Music, 18, 171-182.

Brodsky, W. (1996). Music performance anxiety reconceptualized: a critique of current research

practices and findings. Medical Problems of Performing Artists, 11, 88–98

Clark, D. B., & Agras, W. S. (1991). The assessment and treatment of performance anxiety in musi-

cians. American Journal of Psychiatry, 148(5), 598–605.

Cox, W.J., & Kenardy, J. (1993). Performance anxiety, social phobia, and setting effects in instru-

mental music students. Journal of Anxiety Disorders, 7, 49-60.

Craske, M., & Craig, K. (1984): MPA – the three-system model and self-efficacy theory. Behav-

iour Research & Therapy, 22(3), 267-280

Fehm, L., & Hille, C. (2005). Buhnenangst bei Musikstudierenden. Verhaltenstherapie und

Verhaltensmedizin, 26, 199-212.

Fehm, L., & Schmidt, K. (2006): Performance anxiety in gifted adolescent musicians. Journal of

anxiety disorders, 20(1), 98-109

Fishbein, M., Middlestadt, S. E., Ottati, V., Straus, S., & Ellis, A. (1988). Medical problems among

ICSOM musicians: overview of a national survey. Medical Problems of Performing

Artists, 3, 1–8.

Fredrikson, M. & Gunnarsson, R. (1992). Psychobiology of stage fright: The effect of public perfor-

mance on neuroendocrine, cardiovascular and subjective reactions. Biological Psychol-

ogy, 33 (1), 51-61.

James, I. (1988). Medicine and the performing arts. The stage fright syndrome. Transaction of

the Medical Society of London, 105, 5–9.

Kaspersen, M., & Götestam, K. G. (2002). A survey of music performance anxiety among Norwe-

gian music students. The European Journal of Psychiatry, 16(2), 69–80.


Kenny, D. T. (2006): MPA – Origins, phenomenology, assessment and treatment. Context: Jour-

nal of Music Research, 31, 51-64

Kenny, D.T. (2010). Negative emotions in music making: Performance anxiety. In Juslin, P., & Slo-

boda, J. (Eds.), Handbook of Music and Emotion. Oxford:Oxford University Press.

LeBlanc, A., Jin, Y. C., Obert, M., & Siivola, C. (1997): Effect of audience on MPA. Journal of

Research in Music Education, 45, 480-496

Lehrer, P.M. (1981). What is performance anxiety? A psychological study of the responses of musi-

cians to a question about performance anxiety. Proceeding of the International Con-

ference on Tension in Performance. Kingston Polytechnic, UK.

Lehrer, P.M., Goldman N.S. & Strommen, E.F. (1990). A Principal Components Assessment of

Performance Anxiety Among Musicians. Medical Problems of Performing Artists, 5,

12-18.

Möller, H., & Castringius, S. (2005) : Auffuhrungsangst als gesundheitliches Risiko bei Musikern -

Ursachen, Therapie und Prävention. Musikphysiologie und Musikermedizin, 12(3),

139-161

Osborne, M. S., & Kenny, D. T. (2008): The role of sensitizing experiences in MPA in adolescent

musicians. Psychology of Music, 1-16

Rae, G., & McCambridge, K. (2004): Correlates of performance anxiety in practical music exams.

Psychology of Music, 32(4), 432-439

Rife, N.A., Lapidus, L.B., & Shnek, Z.M. (2000). Musical Performance Anxiety, Cognitive Flexi-

bility, and Field Independence in Professional Musicians. Medical Problems of Per-

forming Artists, 15, 161-166.

Roland, D. (1997). The confident performer. Sydney: Currency Press

Ryan, C. (1998). Exploring musical performance anxiety in children. Medical Problems of

Performing Artists, 13(3), 83-88.


Salmon, P., Schrodt, G. R., & Wright, J. (1989): A temporal gradient of anxiety in a stressful per-

formance context. Medical Problems of Performing Artists, 4(2), 77-80

Salmon, P. G. (1990). A psychological perspective on musical performance anxiety: a review of the

literature. Medical Problems of Performing Artists, 5, 2–11.

Schröder, H., & Liebelt, P. (1999). Psychologische Phänomen- und Bedingungsanalysen zur Podi-

umsangst von Studierenden an Musikhochschulen. Musikphysiologie und Musiker-

medizin, 6 (1), 1-6.

Steptoe, A., & Fidler, H. (1987). Stage fright in orchestral musicians: a study of cognitive and be-

havioural strategies in performance anxiety. British Journal of Psychology, 78, 241–249.

Steptoe, A. (2001) Negative emotions in music making: the problem of performance anxiety. In P.,

Juslin & J. Sloboda (Eds.), Music and emotion. Theory and research Oxford:Oxford

University Press

van Kemenade, J. F., van Son, M. J., & van Heesch, N. C. (1995). Performance anxiety among pro-

fessional musicians in symphonic orchestras: a self-report study. Psychological Reports,

77, 555–562.

Wesner R.B., Noyes R. Jr., & Davis T.L. (1990) The occurrence of perfomance anxiety among mu-

sicians. Journal of Affective Disorders, 18, 177-185.

Wilson G. D., & Roland D. (2002). Performance anxiety. In R. Parncutt and G. E. McPherson

(eds.), The Science and Psychology of Music Performance. Oxford: Oxford Uni-

versity Press

Wolfe, M.L. (1989). Correlates of Adaptive and Maladaptive Musical Performance Anxiety. Medi-

cal Problems of Performing Artists, 4 (1),49-56

Yoshie, M., Kudo, K., & Ohtsuki, T. (2008): Effects of psychological stress on state anxiety, elec-

tromyographic anxiety, and arpeggio performance in pianists. Medical Problems of Per-

forming Artists, 23(3), 120-132

Πίνακας 1


Μέσοι Όροι Και Τυπικές Αποκλίσεις Βαθμολογίας Στο Ερωτηματολόγιο

Buhnenangstfragenbogen/Performance Anxiety Questionnaire Παρούσης Και Άλλων Σχετικών

Ερευνών

Συμμετέχοντες / Έρευνα Δείγμα Μ.Ο. Τ.Α.

Σπουδαστές μουσικής με χαμηλό Άγχος Μουσικής

Επίδοσης. (Cox & Kenardy, 1993)

17 55.82 14.67

Σπουδαστές μουσικής με υψηλό Άγχος Μουσικής

Επίδοσης.

(Cox & Kenardy, 1993)

15 67.67 10.64

Σπουδαστές μουσικής σε γερμανικές Ανώτατες

Μουσικές Ακαδημίες. (Fehm & Hille, 2005)

103 55.26 12.25

Μαθήτες ειδικού μουσικό σχολείου για ταλαντούχα

παιδιά.

(Fehm & Schmidt, 2006)

74 58.05 10.10

Επαγγελματίες Μουσικοί.

(Kobori, Yoshie, Kudo, Ohtsuki, 2011)

275 55.18 12.20

Σπουδαστές μουσικής σε γερμανικές Ανώτατες

Μουσικές Ακαδημίες. ( Παρούσα Έρευνα)

360 58.12 10.36

Πίνακας 2


Μέσοι Όροι Και Τυπικές Αποκλίσεις Απαντήσεων Στο Ερωτηματολόγιο Buhnenangstfragenbogen

Ανάλογως Της Συχνότητας Σολιστικής Μουσικής Εμφάνισης

Συχνότητα Σολιστικής Μουσικής Εμφάνισης Δείγμα Μ.Ο. Τ.Α.

Μία φορά στους 6 μήνες 113 61.58 10.14

Παραπάνω από μία φορά στους 6 μήνες 147 57.69 9.56

Πάνω κάτω μία φορά το μήνα 53 56.30 10.02

Παραπάνω από μία φορά το μήνα 47 53.17 10.36


Παράρτημα

Παράρτημα 1. Der Buhnenangstfragenbogen (Fehm, Hille & Becker, 2002)

Παράρτημα 2. Ερωτηματολόγιο Δημογραφικών Στοιχείων (στην γερμανική γλώσσα)


Παράρτημα 1


Παράρτημα 2


Zu Beginn erst einmal einige Angaben zu Ihrer Person:

Alter *

Geschlecht *

männlich

weiblich

Hauptfach *

Streicher

Bläser

Klavier

Gesang

Schlagzeug

In welchem Alter hatten Sie Ihre ersten Auftritte? *

mit 5-7 Jahren

mit 8-10 Jahren

mit 11-13 Jahren

mit 14-15 Jahren

Wie oft treffen Sie in der Regel solistisch auf ? (z.B. auch mit Klavierbegleitung oder solistisch im Or-

chester) *

einmal im halben Jahr

mehrmals in einem halben Jahr

circa einmal im Monat

mehrmals in einem Monat

Wie stark fuhlen Sie sich durch Lampenfieber belastet? *

uberhaupt nicht

wenig

mittel mässig

ziemlich

sehr

Documents

Άγχος ΜΟυσικής Παράστασης