παλιότερη εργασία -Συγχρονικη αναλυση

Συγχρονική ανάλυση - Το ευρύτερο πλαίσιο

Η Θεσσαλονίκη σήμερα (προβλήματα και προοπτικές)

Ρίχνοντας μια διαδοχική ματιά στην ιστορία της Θεσσαλονίκης και στηνπεριοχή των Πύργων, ο αναγνώστης καταφέρνει να αποκτήσει βασικές γνώσεις γιατην περιοχή στην οποία εντάσσεται το “Chateau Mon Bonheur”. Η εξέταση τηςαστικής εξέλιξης μπορεί να συνεισφέρει στην κατανόηση της μακρόχρονης πορείαςπου είχε η πόλη της Θεσσαλονίκης και η περιοχή της Ανάληψης, έτσι όπως γίνεταιαντιληπτή από τους Θεσσαλονικείς στην καθημερινή τους ζωή.

Αν επιχειρούσε κάποιος να δώσει μια ολοκληρωμένη περιγραφή τηςσύγχρονης κατάστασης της Θεσσαλονίκης, σίγουρα θα χρειαζόταν πολλές σελίδες.Ωστόσο, ο αναγνώστης χρειάζεται να έχει κάποιες ζωτικές πληροφορίες πουσυνθέτουν την εικόνα της πόλης, όπως παρουσιάζεται στην αυγή του 21ου αιώνα.

Η Θεσσαλονίκη είναι η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Ελλάδας, μετά από τηνΑθήνα. Τα τελευταία χρόνια, με την κατάρρευση του κομμουνιστικού καθεστώτος σταΒαλκάνια, η Θεσσαλονίκη ανέκτησε τις επενδυτικές της δραστηριότητες καιαναδείχθηκε το νέο μητροπολιτικό κέντρο της Βαλκανικής χερσονήσου.Τοποθετημένη στο σταυροδρόμι μεταξύ των ανατολικών και δυτικών εθνών, τοοικονομικό κέντρο της νοτιανατολικής Ευρώπης, η Θεσσαλονίκη ετοιμάζεται να φανείαντάξια των περιστάσεων. Σήμερα η πόλη αριθμεί 1,5 εκατομύριο πληθυσμό που –σύμφωνα με στατιστικές - αναμένεται να φτάσει τα 5 εκατομμύρια στα επόμενα 20χρόνια με την άφιξη και την μόνιμη εγκατάσταση πληθυσμού από την Ευρώπη και ταΒαλκάνια.

Η σύγχρονη Θεσσαλονίκη, παρά την άναρχη και χωρίς ουσιώδη σχεδιασμόανάπτυξή της μέχρι τον πόλεμο, συνεχίζει να αναπαράγει μορφές από το σχέδιοπόλης που προτάθηκε μετά την πυρκαγιά του 1917, όσον αφορά στον παλιόιστορικό πυρήνα. Αυτό το σχέδιο, παρά τις τροποποιήσεις, άλλαξε αμετάκλητα τηνπροηγούμενη κατάσταση του παλιού κέντρου της πόλης και παρουσίασε μεφιλοδοξία τη δομή των επεκτάσεων της πόλης, η οποία ανέμενε να αυξήσει τονπληθυσμό της κατά 350.000 κατοίκους.

Η σύγχρονη ιστορία της πόλης έδειξε ότι το σχέδιο του Hebrard ήτανανεπαρκές να να επιλύσει το πρόβλημα που δημιουργήθηκε από το μεγάλο αριθμόμεταναστών. Η ξαφνική συσσώρευση προσφύγων το 1922 (λόγω της ανταλλαγήςπληθυσμών Ελλάδας - Τουρκίας), καθώς επίσης και το μεταναστευτικό κύμα του1950 – 1970 προκάλεσε στη Θεσσαλονίκη πολλά προβλήματα, αφού η πόληπροέβλεπε να στεγάσει το μέγιστο 350.000 κατοίκους και κατέληξε να πρέπει ναστεγάσει 1,5 εκατομμύριο, εντός μιας περιόδου 50 χρόνων από την ολοκλήρωση τουσχεδίου.

Πρότυπο σχέδιο ανάοτυξης και αναβίωσης του ιστορικού κέντρου της Θεσσαλονίκης

Η σύγχρονη εικόνα της ανατολικής Θεσσαλονίκης

ιστορική ανάλυση

Συγχρονική ανάλυση - Το ευρύτερο πλαίσιο

Σαν αποτέλεσμα της ιστορικής διαδρομής και όπως κάθε άλλη πόλη στον κόσμο, η σύγχρονη Θεσσαλονίκη αντιμετώπισε πολλά προβλήματα, ταπερισσότερα από τα οπόία προκλήθηκαν από τον υπερπληθυσμό. Η πόλη απλώθηκε έξω από το παλιό ιστορικό κέντρο, προς τα προϋπάρχοντα ανατολικάκαι δυτικά προάστια, δημιουργώντας έναν εξ ολοκλήρου ανομοιόμορφο σύγχρονο αστικό ιστό. Μεγάλα οικοδομικά τετράγωνα διαμορφώθηκαν στο μέροςόπου παλιά υπήρχαν πολυκατοικίες, καθώς η στέγαση απαιτούσε ταχεία αύξηση, προκαλώντας αμετάκλητες αλλαγές στη χωρική οργάνωση της πόλης. Ένακαινούριο λιμάνι χτίστηκε στα μέσα του 1950 για να ικανοποιήσει την αυξανόμενη εμπορική επικοινωνία της Θεσσαλονίκης με άλλα σημαντικά λιμάνια τηςΜεσογείου και του υπόλοιπου κόσμου. Το 1958, ο νέος παραθαλάσσιος δρόμος δημιουργήθηκε για να συνδέσει το κέντρο της πόλης με τα προηγούμεναανατολικά προάστια και το αεροδρόμιο. Το έδαφος επεκτείνονταν όσο η θάλασσα επιχωματώθηκε και η παλιά ακτή εξαφανίστηκε, αλλάζοντας τη θέα τηςπόλης από τη θάλασσα. Την τελευταία δεκαετία κατασκευάστηκε μια περιφερειακή οδός με σκοπό να διευκολύνει την κίνηση των οχημάτων με αυξημένηταχύτητα. Νέοι χώροι στάθμευσης (πάνω και κάτω από το έδαφος) είναι υπό κατασκευή – τόσο από τη δήμο όσο και από ιδιωτικές επιχειρήσεις - για να λυθείτο σημαντικό πρόβλημα της έλλειψης θέσεων στάθμευσης εντός του παλιού κέντρου. Ο υπόγειος σιδηροδρομικός σταθμός είναι μια σημαντική απαίτηση ωςμέσο μαζικής μεταφοράς, το οποίο ήδη είναι υπό κατασκευή.

Η Θεσσαλονίκη επωφελήθηκε ιδιαίτερα το 1997 καθώς ήταν πολιτιστική πρωτεύουσα της Ευρώπης. Η πόλη είχε την ευκαιρία να προβάλλει στον κόσμοτην ιστορική της κληρονομιά, την ελληνική κουλτούρα, την οικονομική αξία και τις ιδέες της. Χάρη σε αυτή την περίπτωση, η πόλη μεταμορφώθηκε σε ένααπέραντο εργοτάξιο. Ιστορικά μνημεία αναστηλώθηκαν, απελευθερώθηκαν από προσωρινά στηρίγματα και έγιναν χρήσιμα και κατάλληλα ώστε ναεξυπηρετήσουν τις νέες σύγχρονες χρήσεις. Θέατρα, μουσικά σχολεία, μουσεία, κέντρα νεότητας και άλλα πολιτιστικά ιδρύματα κατασκευάστηκαν. Νέακαλλιτεχνικά και πολιτιστικά ινστιτούτα ιδρύθηκαν και όσα υπήρχαν αναβαθμίστηκαν. Το αεροδρόμιο και ο σιδηροδρομικός σταθμός εκσυγχρονίστηκαν.

Με μια γρήγορη ματιά, αυτή είναι η παρούσα κατασταση που έχει να αντιμετωπίσει κάποιος όταν επισκέπτεται ή ζει μόνιμα στη Θεσσαλονίκη. Είναι μιαμεγάλη πόλη με πολλά προβλήματα που χρήζουν αντιμετώπισης, αλλά και με πολλές προοπτικές εξέλιξης που τράβηξαν το διεθνές, το εθνικό και το τοπικόενδιαφέρον για την υλοποίηση αναπτυξιακών προγραμμάτων σε μεγάλη κλίμακα.

Παραθαλάσσια οικόπεδα που δημιουργήθηκαν από την επιχωμάτωση βράχων Η λεωφόρος Μεγ. Αλεξάνδρου


Συγχρονική ανάλυση - Το άμεσο περιβάλλον

Η οδός Βασιλίσσης Όλγας και η περιοχή της Ανάληψης σήμερα· προβλήματα και προοπτικές

Η οδός Βασιλέως Γεωργίου και Βασιλίσης Όλγας(πρώην οδός των Εξοχών) και η περιοχή της Ανάληψης (πρώην περιοχή Καραγάτσια, τμήμα τηςπεριοχής των Πύργων) επωφελούνται των πλεονεκτημάτων και αντιμετωπίζουν τα προβλήματα που η διαχρονική εξέλιξη μας κληροδότησε.

Από την αρχή του 20ου αιώνα ως το 1950 δεν άλλαξαν πολλά στο άμεσο περιβάλλον του “Chateau Mon Bonheur”. Η οδός Βασ. Γεωργίου και Βασ.Όλγας διατηρούν την ίδια εικόνα της οδού στις αρχές του 20ου αι., τα βαγόνια του τράμ συνεχίζουν να κινούνται από το Λευκό Πύργο μέχρι το Ντεπό, οι βίλεςκαι οι μονοκατοικίες που είχαν μείνει ανέπαφες κατά μήκος του δρόμου βρέχονταν από τη θάλασσα στη νότια πλευρα του δρόμου.

Η μαζική άφιξη των προσφύγων από τη Μικρά Ασία το 1922 δεν είχε μεγάλο αντίκτυπο σε αυτή την περιοχή, καθώς οι περισσότεροι από αυτούςεγκαταστάθηκαν πρόχειρα στα δυτικά προάστια της πόλης. Μόνο η περιοχή γύρω από το “Chateau Mon Bonheur” κατοικήθηκε από έναν αριθμό προσφύγων.Γύρω στο 1910 η περιοχή Καραγάτσια είχε μετατραπεί σε μια πόλη παρηκμασμένη και οι πρόσφυγες οικειοποιήθηκαν τις πρόχειρες εγκαταστάσεις τουςχτίζοντας καλύβες και σιγά-σιγά η περιοχή της Ανάληψης μετατράπηκε σε μια περιοχή χαμηλής και μεσαίας εισοδηματικής τάξης.

Στα μέσα του 1950, η γραμμή του τραμ καταργείται και νέα, καινούργια λεωφορεία αρχίζουν να κινούνται κατά μήκος του δρόμου που τότε είχεασφαλτοστρωθεί. Το 1958, δημιουργήθηκε ο νέος παραθαλάσσιος δρόμος για να συνδέσει το κέντρο της πόλης με τα ανατολικά προάστια και το αεροδρόμιο.Το έδαφος επεκτείνονταν όσο η θάλασσα μπαζωνόταν με σκύρα και η παλιά ακτή εξαφανίστηκε, αλλάζοντας τη θέα της πόλης από τη θάλασσα. Καθώς οικήποι των επαύλεων κατά μήκος του δρόμου είχαν απομακρυνθεί από την παλιά τους σχέση με τη θάλασσα, οι ιδιοκτήτες τους τα εγκατέλειψαν. Το μέγεθοςτης μετανάστευσης απαίτησε άμεση στέγαση για μεγάλο αριθμό ατόμων· έτσι, οι ιδιοκτήτες πούλησαν τα οικόπεδά τους και νέα οικοδομικά τετράγωνααντικατέστησαν τις βίλες που αμέσως κατεδαφίστηκαν με κίνητρο το κέρδος.

Σύγχρονες απόψεις της Βασ. Όλγας


Συγχρονική ανάλυση - Το άμεσο περιβάλλον

Αυτή ήταν η χρονική περίοδος (ξεκινώντας από τα μέσα του 1950 ως τιςαρχές του 1970) που η περιοχή της Ανάληψης, καθώς και όλη η περιοχή τωνΠύργων από τον Λευκό Πύργο μέχρι το Ντεπό, είχε αλλάξει ανεπανόρθωτα.Τίποτα δε θύμιζε αυτό που παλιότερα υπήρχε στην περιοχή· τα σπίτιαδιαφοροποιήθηκαν, η πληθυσμιακή πυκνότητα αυξήθηκε και οι λειτουργίεςάλλαξαν.

Τα τελευταία 20 χρόνια, μόνο μερικές από τις μεγαλοπρεπείς βίλεςκατάφεραν να επιβιώσουν από τις κατεδαφίσεις. Αυτή ήταν η χρονική στιγμήπου η ελληνική νομοθεσία υπέστη σημαντική αλλαγή σχετικά με τηνπροστασία της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς της νεότερης εποχής. Εντόςμερικών χρόνων, η νομοθεσία εφαρμόστηκε και οι επαύλεις που απέμεινανταξινομήθηκαν· απαγορεύτηκε, ως εκ τούτου, η κατεδάφισή τους και ηπώληση των οικοπέδων τους.

Αξίζει να σημειωθεί ότι τα περισσότερα από αυτά τα διατηρητέα κτήριατώρα χρησιμοποιούνται ως πολιτιστικά κέντρα(Λαογραφικό ΜουσείοΘεσσαλονίκης, Πινακοθήκη της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδας, ΔημοτικήΠινακοθήκη), εκπαιδευτικά(Ιδρυμα Βυζαντινής έρευνας, Λύκεια, ιδιωτικάεκπαιδευτήρια), διοικητικά κτήρια(Νομαρχία Θεσσαλονίκης, Οργανισμός τηςπολιτιστικής πρωτεύουσας της Ευρώπης - Θεσσαλονίκη 1997) και σημείααναψυχής(εστιατόρια, καφετέριες). Μόνο μερικά από αυτά εξακολουθούν ναχρησιμοποιούνται ως κατοικίες. Το γεγονός αυτό συνέδραμε έτσι, ώστε η Βασ.Γεωργίου και Βασ. Όλγας να υιοθετήσουν μια νότα κουλτούρας, παιδείας καιδιοίκησης, έχοντας τη δυνατότητα να λειτουργήσουν ως σκελετός καικατευθυντήρια γραμμή για την ανάπλαση και την αποκατάσταση ολόκληρηςτης περιοχής.

Σήμερα, η οδός Βασ. Γεωργίου και Βασ. Όλγας συνιστούν μια αρτηρίαταχείας κυκλοφορίας με μεγάλη σημασία, η οποία – ξεκινώντας από ταανατολικά προάστια και από το αεροδρόμιο - φτάνει στο κέντρο της πόλης.Πολλές γραμμές λεωφορείων διατρέχουν την οδό, η κίνηση των οχημάτωνείναι εξαιρετικά έντονη και οι θέσεις στάθμευσης κατά μήκος του δρόμουσπάνιες. Τα οικοδομικά τετράγωνα και από τις δύο πλευρές του δρόμουφιλοξενούν πολυώροφα κτήρια(8-10 ορόφους), τα οποία χρησιμοποιούνταικυρίως για λιανικό εμπόριο(ισόγειο επίπεδο) και κατοικίες αλλά καιγραφεία(όροφοι).

Η περιοχή της Ανάληψης είναι πυκνοκατοικημένη(μια από τις πιοπυκνοκατοικημένες περιοχές της Θεσσαλονίκης) με ανθρώπους της μέσηςεισοδηματικής τάξης, ενώ η ενορία της Ανάληψης είναι επίσης μια από τιςμεγαλύτερες της πόλης. Η οικία του Μεχμέτ Καπαντζή(πρώην ΝΑΤΟ) στη λεωφόρο Β. Όλγας 105.

Βίλα Χατζηλαζάρου, Β. Όλγας 131 και Π. Συνδίκα γωνία


Αεροφωτογραφία της εξεταζόμενης περιοχής

Ευρύτερη περιοχή


Ογκοπλασία περιοχής

ΚΑΘΕΤΗ ΤΟΜΗ ΣΤΗ Β. ΟΛΓΑΣ

ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΟΨΗ Β. ΟΛΓΑΣ

ΔΥΤΙΚΗ ΟΨΗ Β. ΟΛΓΑΣ

ΓΡΑΜΜΗ ΤΟΜΗΣ


ΚΑΤΟΙΚΙΑ

ΛΙΑΝΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ

ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ

ΑΝΑΨΥΧΗ

ΔΙΑΤΗΡΗΤΕΟ

ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΑΝΑΛΗΨΕΩΣ

ΧΩΡΙΣ ΧΡΗΣΗ

ΧΩΡΟΣ ΠΡΑΣΙΝΟΥ

ΣΤΑΘΜΕΥΣΗ

ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΔΡΟΜΟΥ

Χρήσεις ισογείων


Συγχρονική ανάλυση - Αρχιτεκτονικές επιρροές στη Θεσσαλονίκη στις αρχές του 20ού αιώνα

Αρχιτεκτονικά ρεύματα και διάσημοι αρχιτέκτονες της εποχής

Την περίοδο που εξετάζουμε υπήρχαν τόσο ξένοι όσο και Έλληνες αρχιτέκτονες εργαζόμενοι στη Θεσσαλονίκη, που είχαν σπουδάσει στην Ευρώπη.Αρκετοί, όμως, είχαν φοιτήσει στο Istanbul School of Fine Arts, όπου δίδασκαν πολλοί Γάλλοι καθηγητές. Δυο Ιταλοί αρχιτέκτονες κατασκεύασαν τηνπλειοψηφία των αξιοσημείωτων οικοδομημάτων αυτής της εποχχής στη Θεσσαλονίκη, συμπεριλαμβανομένων κάποιων αντιπροσωπευτικών, όπως, γιαπαράδειγμα, αστικά αρχοντικά στη συνοικία των Πύργων· ο Vitaliano Poselli(1838 – 1918) από την Castiglione της Σικελίας και ο Pietro Arrigoni(1856 – 1940).Tα κατασκευάσματα των δυο αυτών αρχιτεκτόνων, οι οποίοι διέπρεψαν στη Θεσσαλονίκη από τα τέλη του 19ου μέχρι τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώναεκθέτουν πολλά στοιχεία του αρχιτεκτονικού νεωτερισμού που ασκούσε τόσο μεγάλη επιρροή στην Ευρώπη και ήταν επιτυχώς “μεταμοσχευμένος” σε πολλέςπόλεις της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Αυτό συνιστούσε ο εκλεκτικισμός, αρκετά διαφορετικός στη Θεσσαλονίκη σε σχέση με την αντίστοιχη νοοτροπία στααθηναϊκά προάστια την ίδια περίοδο.

Εκτός από τους δυο Ιταλούς, υπήρχαν και άλλοι αρχιτέκτονες που δούλευαν στη Θεσσαλονίκη. Ξεχωρίζει ο Έλληνας Ξενοφών Παιονίδης που σχεδίασετο αρχοντικό(1890) του Σ. Σιάγα στη λεωφόρο Βασ. Όλγας 131 και το σπίτι εμπορίας ρούχων του Χ. Γεωργιάδη στη λεωφόρο Βασ. Γεωργίου 20(κτισμένο απότον τεχνίτη Γ. Σιάγα και πρόσφατα κατεδαφισμένο). Έχτισε, επίσης, τη δεκαετία του 1880 το αρχοντικό Αlbanian Bey Omar Pristina στη Βασ. Όλγας 32. Άλλοςσημαντικός Έλληνας αρχιέκτονας είναι ο Μ. Γραικός, ο οποίος αποφοίτησε από σχολή του Παρισιού το 1910. Έργα του ήταν το σχολείο Κωνσταντινίδη –Νούκα στη λεωφόρο Βας.Όλγας, το αρχοντικό του Ιsaac Ben Rubi(αργότερα στέγασε το 1ο Γυμνάσιο Αρρένων) στη Βασ. Όλγας 3 γύρω στα 1890, τοξενοδοχείο Majestic και πιθανώς συμμετείχε στη μελέτη του ξενοδοχείου Μediterranean, που κατεδαφίστηκε μετά το σεισμό του 1978. Έχτισε, επίσης, πολλάεργοστάσια, κυρίως νηματουργεία στη Νάουσα και στην Έδεσσα και το πρώτο εργοστασιο παραγωγής μπύρας στη Θεσσαλονίκη με την επωνυμία “Φιξ”.

Την εποχή αυτή, πολλοί τεχνίτες συνέρρευσαν στην πόλη – γλύπτες, διακοσμητές, μάστοροι κ.ά – από την Ιταλία και την Κωνσταντινούπολη(ειδικά απότο Debreli). Έφτασαν στη Θεσσαλονίκη οικογενειακά, αρχικά σε εποχιακή βάση, όπως οι παραδοσιακές ομάδες οικοδόμων. Άφηναν τα χωριά τους την Άνοιξηκαι επέστρεφαν σε αυτά το Φθινόπωρο. Κυρίαρχη θέση μεταξύ αυτών κατέχει ο Γ. Σιάγας που μαζί με άλλους έχτισε το Chateau Mon Bonheur στη Βασ. Όλγας110 για την οικογένεια Ιωαννίδη από τα Σιάτιστα γύρω στα 1890 – 1895 με βάση ένα σχέδιο του Γάλλου αρχιτέκτονα Frederic Charneau.

Σύμφωνα με το Ν.Μουτσόπουλο, “Η αρχιτεκτονική νοοτροπία που επηρρέασε αποφασιστικά το σχεδιασμό αυτών των αρχοντικών ήταν η Art Nouveau,μια τεχνοτροπία που στιγμάτισε τη χρονική περίοδο από την αλλαγή του αιώνα μέχρι τον 1ο Παγκόσμιο Πόλεμο. Το χαρακτηριστικό γνώρισμα της BelleEpoque ήταν η εισαγωγή της συνεχούς γραμμής, περιφρονώντας ολοκληρωτικά τους ιστορικούς αρχιτεκτονικούς ρυθμούς και πολύ περισσότερο τονεοκλασικισμό. Το νέο στυλ εμπνεόταν από φυτικά σχήματα, παρόλο που αυτό το έκανε με έναν απόλυτα εγκεφαλικό τρόπο που αγνοούσε τις αληθινές μορφέςκαι εμφυσούσε ένα αγνά διακοσμητικό πνεύμα. Οι σπείρες και οι ελιγμοί των καμπύλων σε αντίθεση με κάποιες ευθείες γραμμές αποτελούν τα κύριαχαρακτηριστικά αυτού του νεωτερισμού, ο οποίος εφαρμόσθηκε σε ορισμένα από τα πιο ενδιαφέροντα οικοδομήματα της περιόδου στη συνοικία εκτός τουανατολικού τείχους της Θεσσαλονίκης μέχρι το Ντεπώ.

Η Art Nouveau ήταν η έκφραση μιας ανέμελης εποχής, της Belle Epoque, ακριβώς πριν από τον 1ο Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο υποβόσκων στόχος αυτού τουαρχιτεκτονικού κινήματος, που τελικώς απέτυχε στην προσπάθειά του να αφήσει μια εντύπωση διαρκείας στην ιστορίας της αρχιτεκτονικής, ήταν νααποκαταστήσει τη συνάφεια μεταξύ της αρχιτεκτονικής και και των άλλων τεχνών. Γι’ αυτό και πάντοτε επιδίωκε να χρησιμοποιεί το κάθε υλικό με έναν αγνάδιακοσμητικό δισδιάστατο τρόπο· για παράδειγμα, τα υαλογραφήματα στο αρχοντικό του Αδοσίδη, αλλά και η επίστρωση εξωτερικών επιφανειών με σμάλτο,κεραμικά, πορσελάνη και ξύλο, η λιθογλυπτική, τα ανθεκτικά στηρίγματα στα μπαλκόνια, η εργασία με σφυρήλατο σίδηρο και άλλα υλικά. Τα ποικίλα ανοίγματα,η φωτεινότητα και η γοητεία των όψεων(με συχνή χρήση ευτελών υλικών) αυτών των αρχοντόσπιτων της Θεσσαλονίκης μπορούν ιδιαιτέρως νααντικατοπτρισθούν στην αρχιτεκτονική διάσταση των όψεων. Αυτά, βεβαίως, δεν υπάγονται σε κανένα προφανή αρχιτεκτονικό ρυθμό, αλλά εκφράζουν τηνεπιθυμία δημιουργίας γοητευτικών και προσβάσιμων δομών που αποσκοπούν στην εκδήλωση της αισιοδοξίας μιας αστικής ομάδας, η ποία επιδιώκει υψηλάποσοστά ευημερίας και κοινωνικού επιπέδου.”



Σχεδόν 25 χρόνια πριν, το 1976, ο Ν. Μουτσόπουλος τελείωνε το σύντομο κείμενο του βιβλίου του πάνω στα αρχοντόσπιτα της Θεσσαλονίκης ως εξής: “Ηπαλιά Hamidiye Ave.(τώρα Εθνικής Αμύνης) εξαφανίστηκε μαζί με τα τελευταία της χαρακτηριστικά δέντρα και φυτά. Τα πολυτελή αρχοντικά, περιβλημέναμε πρασινάδα, είχαν τις καλύτερες στιγμές τους υπηρετώντας τις ανάγκες μιας αστικής τάξης που ανήκε στη Θεσσαλονίκη και διαδραματίζοντας το ρόλοτους στην ιστορία της πόλης. Ένα από αυτά τα αρχοντικά ήταν ο χώρος φυλάκισης για τον τελευταίο σουλτάνο της Τουρκίας, Abdul Hamid, ένα άλλοδέχτηκε τον πρίγκιπα Γεώργιο, τον πρώτο στρατιωτικό Κυβερνήτη της Θεσσαλονίκης, τον Ελ. Βενιζέλο, το ναύαρχο Κουντουριώτη, το στρατηγό Δαγκλή καιάλλους, ενώ ένα τρίτο ήταν η κατοικία του Κυβερνήτη της Θεσσαλονίκης. Στα νοτιοδυτικά τα περισσότερα έβγαζαν στη θάλασσα. Με βάση το νέο σχέδιοπόλης, η θάλασσα μπαζώθηκε και οι κήποι μαζί με τον παλιό επαρχιακό δρόμο καταργήθηκαν. Επιπλέον, με τη μετακίνηση της οικοδομικής γραμμής απότα βάθη των κήπων, ο ακάλυπτος χώρος των απάνθρωπων, κακοκτισμένων πολυκατοικιών έφτασε ακριβώς δίπλα στο δρόμο. Οι παραπάνω ενέργειες,βεβαίως, αποκαλύπτουν την υποκίνηση των αρμόδιων φορέων έχοντας θέσει στόχους που χαρακτηρίζονταν απο ανευθυνότητα, ευκαιριακότητα καιέλλειψη διορατικότητας.”



Εκλεκτικισμός στη Θεσσαλονίκη - Μοντέρνα θεώρησή του

Αυτό που κυρίως περιγράφει τον εκλεκτικισμό είναι η καταφυγή σε τεχνοτροπίες διαφορετικής προέλευσης και χρονολογίας, έχοντας πάντα κατά νουτη σημασία της προσαρμογής όλων τους σε έναν ενιαίο προγραμματισμό. Η ώριμη αντίληψη τόσο της ανεκτίμητης αξίας της παλαιάς αρχιτεκτονικής, όσοκαι της μοναδικότητας του μοντέρνου κόσμου, είχε ευρεία επιρροή στη διαμόρφωση του εκλεκτικισμού.

Στα τέλη του 19ου με αρχές 20ού αιώνα, η εξωτερική εμφάνιση κάθε κτηρίου υποδείκνυε το κοινωνικό επίπεδο του ιδιοκτήτη του, το ρόλο που έπαιζε ήστην κοινωνία της πόλης, τα μέσα που διέθετε και τις προσωπικές του φιλοδοξίες.

Τη μοντέρνα αρχιτεκτονική ακολούθησε κρίση, η οποία την οδήγησε σε μια προσπάθεια αναζήτησης καινούργιας βάσης και νέων εδαφών επέκτασης.Το αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον κατά τον 20ό αιώνα εστιαζόταν πρωτίστως στην τεχνική πρόοδο· δημιουργήθηκε μια νέα αντίληψη, σύμφωνα με την οποίαμόνο οι τεχνικές καινοτομίες που δίνουν ώθηση σε νέους αρχιτεκτονικούς τύπους είναι άξιες λόγου. Ο εκλεκτικισμός ήταν σαφέστατα παρεξηγημένος.Παρόλο που δεν αρνιόταν το μότο 3f(form follows function) του μοντέρνου κινήματος, συγχρόνως ενίσχυε το συμβολισμό των αρχιτεκτονικών τύπων και γι’αυτό κέρδισε μεγαλύτερο έδαφος αμιγώς σε μορφολογικές απαιτήσεις.

Το μοντέρνο κίνημα, υπερήφανο για τις καινοτομίες που είχε εισάγει, έφτασε στο σημείο ακόμα και να αρνείται τους λόγους που οδήγησαν στηνανάδυσή του. Ακολούθησε ματαιόδοξη και ασταθής αρχιτεκτονική, κατάχρηση διακόσμησης, ευτελής τέχνη...Οι μοντερνιστές επισήμαναν την ανικανότητατου εκλεκτικισμού να συγχωνεύσει ποικίλες τεχνοτροπίες, ετερογενείς πηγές έμπνευσης, ασύνδετους αρχιτεκτονικούς κώδικες. Κατηγόρησαν τουςεκλεκτικιστικούς αρχιτέκτονες για τυφλή υποταγή στην κρίση του πελάτη για το τι είναι καινοτόμο και εντυπωσιακό.

Σήμερα, τα πράγματα έχουν εμφανώς αλλάξει. Παρουσιάζεται εξαιρετικό ενδιαφέρον για το φαινόμενο του αρχιτεκτονικού εκλεκτικισμού, το οποίοθεωρείται αποφασιστική στροφή στην κουλτούρα του 19ου αιώνα, αλλά και μια κατάσταση απαραίτητη που θα ακολουθήσουν τα σημερινά και τα μελλοντικάαστικά κέντρα.

Όσον αφορά στο ερώτημα “Τι είναι ο εκλεκτικισμός;”, μπορούμε να δώσουμε την εξής απάντηση: “Δεν είναι η συγχώνευση διαφορετικώναρχιτεκτονικών τεχνοτροπιών(δεν είναι, επίσης, η απλή μίμηση τύπων) αυτό που τον περιγράφει. Είναι κυρίως η εξασφαλισμένη ελευθερία, με την επιλογήτου τύπου αναφοράς. Πέρα από τις κριτικές σχετικά με τον αυτοσχεδιασμό και τη μίξη διαφορετικών τεχνοτροπιών, στον εκλεκτικισμό ανακαλύπτει κανείςτην έκφραση του έθνους, τη σύστασή του, καθώς και τη διοικητική του ενότητα, όπως αντανακλώνται στα δημόσια κτήρια.

Η αποτυχία της μοντέρνας αρχιτεκτονικής επιβεβαιώθηκε από το γεγονός ότι το ευρύτερο κοινό θεωρούσε τις καινούργιες του αισθητικές σαν κάτιυπερβολικά αφηρημένο και τις περιόριζε στα όρια της άγνοιας και της κακογουστιάς. Από την άλλη, ο εκλεκτικισμός αποδείχθηκε μια αρχιτεκτονική διάλεκτοςπου μπορούσε εύκολα να κατανοηθεί από το ευρύτερο κοινό. Παρολαυτά, η Ελλάδα δεν αποδέχτηκε τον εκλεκτικισμό τόσο εγκάρδια όσο το ρομαντικόκλασικισμό, ο οποίος ήταν στενά συνδεδεμένος με τα εθνικά ιδανικά και την κλασική κουλτούρα της περιόδου.


Συγχρονική ανάλυση –Οι αρχιτέκτονες στην περιοχή μελέτης

Vitaliano Poseli(1838 - 1918) και τα έργα του στη Θεσσαλονίκη

Γεννημένος στην Castiglione της Σικελίας το 1838, σπούδασε αρχιτεκτονική και εξάσκησε τοεπάγγελμά του στην Catania της Σικελίας. Οι αυξημένες επαγγελματικές του υποχρεώσεις τονοδήγησαν να εγκατασταθεί στη Θεσσαλονίκη, όπου από το 1886 του ανατίθεντο πολλάδημόσια κτήρια της τουρκικής κυβέρνησης. Εκτός από αυτά, ασχολήθηκε με την ανοικοδόμησηιδιωτικών βιλλών και εμπορικών κτηρίων. Σαν αρχιτέκτονας γνώρισε σημαντική επαγγελματικήεπιτυχία· τιμήθηκε με μετάλλιο απο το σουλτάνο Abdul Hamid II για τη συνεισφορά του στοκτίσμα του “Κονακίου”, που σήμερα στεγάζει το Υπουργείο Μακεδονίας – Θράκης. Σανπολίτης, κατείχε υψηλό κοινωνικό επίπεδο στην κοινωνία της Θεσσαλονίκης και εκτιμείτοιδιαίτερα από το λαό της.Ο V.Poseli, παρόλο που διαδραμάτισε σημαντικότατο ρόλο στην εκλεκτικιστική αρχιτεκτονικήτης συγκεκριμένης περιόδου στη Θεσσαλονίκη, δεν είναι ευρέως γνωστός και η δουλειά τουδεν έχει μελετηθεί εις βάθος. Το γεγονός αυτό συνέβαλε στην κατεδάφιση σεβαστού αριθμούέργων του. Τα περισσότερα κτήριά του που έχουν διασωθεί μέχρι σήμερα(επειδή κατάφεραννα επιβιώσουν μέχρι τη δεκαετία του ’80 όταν, ύστερα από μια περίοδο σκληρής μάχης ναδιασωθούν τα τελευταία κομμάτια του πρόσφατου παρελθόντος της Θεσσαλονίκης, ήταναρκετα τυχερά ώστε να ταξινομηθούν) έχουν δεχτεί προσθήκες οι οποίες - κατά κάποιον τρόπο– παραποίησαν την αρχική τους αρχιτεκτονική σύλληψη.

Αξίζει να αναφερθεί, όμως, ότι στα περισσότερα έχει αποδοθεί μιαλειτουργία που σέβεται την ιστορία τους και τα αναδεικνύει σε σχέση μετο ευρύτερο περιβάλλον τους, συνεισφέροντας, έτσι, στη διατήρηση καισυντήρησή τους. Εξαίρεση στη γενική αυτή διαπίστωση θα μπορούσε ναείναι η χρήση του Yeni Cami σαν αποθηκευτικό χώρο και εργαστήριο τουΑρχαιολογικού Μουσείου της Θεσσαλονίκης, όπως και η χρήση τηςΤράπεζας Θεσσαλονίκης ως χώρο αγοράς, οδηγώντας σε καθοριστικήκατάρριψη της αρχικής τους αρχιτεκτονικής προκειμένου να υπάρχειαντιστοιχία με τις νέες λειτουργίες που τους έχουν αποδοθεί.Όσον αφορά στον άμεσο περίγυρο, δεν έχουν ακολουθηθείσυγκεκριμένες αρχές ή πολιτικές για την ενσωμάτωση νέων κτηριακώνόγκων, γειτονικών σε κάποιο ταξινομημένο μνημείο, σε αυτόν. Ως εκτούτου, οι μετατροπές της χωρικής οργάνωσης του περιβάλλοντα ιστούέχουν επηρεάσει την αρχική σύλληψη πολλών οικοδομημάτων του. Bίλα Αλλατίνι του V. Poselli

Vitaliano Poselli



Pietro Arrigoni(1856 - 1940) και τα έργα του στη Θεσσαλονίκη

Γεννήθηκε στο Μιλάνο το 1856 όπου και σπούδασε πολιτικός μηχανικός. Συγχρόνως, παρακολουθούσεμαθήματα αρχιτεκτονικού σχεδίου στην Academia de Belle Art, όπου κέρδισε βραβεία για ορισμένα σχέδιάτου. Ήρθε στη Θεσσαλονίκη το 1890. Εκεί, τον προσέλαβε μια βέλγικη εταιρία που είχε αναλάβει τηλειτουργία του τραμ της πόλης και τον ανέδειξε διευθυντή του γραφείου της στη Θεσσαλονίκη. Αργότεραπροσλήφθηκε από την Compagnie Francaise des Chemins de Fer, “Junction Salonique – Constantinople”για να κατασκευάσει την κεντρική αρτηρία της γραμμής αυτής και ειδικότερα να οργανώσει σταθμούςεπισκευής για τα τρένα του δικτύου.Η μεγαλύτερη συνεισφορά του στην εξέλιξη της εκλεκτικιστικής αρχιτεκτονικής της περιόδου στηΘεσσαλονίκη είναι γνωστή από τους αρχιτεκτονικούς κύκλους, σε αντίθεση με τον V.Poseli που δεν ήτανγνωστός στο κοινό. Αυτό θα μπορούσε να οφείλεται στο γεγονός ότι ο P.Arrigoni, εκτός από τηνκατασκευή κάποιων μεγαλοπρεπών αρχοντικών για επιφανείς οικογένειες της Θεσσαλονίκης και λιγοστώνβιομηχανικών κτηρίων, ασχολήθηκε και με μελέτες περισσότερο προσιτές στο ευρύ κοινό της περιόδου,όπως τα παλιά κτήρια του σιδηροδρομικού σταθμού της Θεσσαλονίκης, η πορεία του τραμ που διέσχιζετον παλιό επαρχιακό δρόμο, κάποια υδραυλικά ζητήματα και πέντε γέφυρες σε μικρούς ποταμούς. Στιςμέρες μας πολλά κτήριά του έχουν κατεδαφιστεί. Λίγα μόνο έχουν επιβιώσει.

Όσον αφορά στον άμεσο περίγυρο, όπως στην περίπτωση τωνκτηρίων τοy V.Poselli, δεν έχουν ακολουθηθεί συγκεκριμένες αρχέςή πολιτικές για την ενσωμάτωση νέων κτηριακών όγκων, γειτονικώνσε κάποιο ταξινομημένο μνημείο, σε αυτόν.H αντίληψη του εκλεκτικισμού ως σημαντική περίοδο στηνπρόσφατη ιστορία της Θεσσαλονίκης και η παραδοχή ότι ταεκλεκτικιστικά κτίσματα της περιόδου αυτής πρέπει νααντιμετωπίζονται σα μέρος της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς τηςπόλης οδηγούν στην αξιολόγησή τους ως ισάξια των νεοκλασικώνκαι των υπόλοιπων μνημείων της πόλης, προφυλάσσοντας τηνταξινόμησή τους.

Casa Bianca του Αrrigoni

Pietro Arrigoni



Οι επαύλεις της λεωφόρου

Οι επαύλεις της λεωφόρου των Εξοχών χαρακτηρίζονταν ιδιαίτερα για την κομψότητα και την πολυτέλειά τους. Διέθεταν δικά τους θαλάσσια λουτρά, ησύνδεση με τα οποία γινόταν τόσο μέσω διαδρόμου στρωμένου με χαλίκια, όσο και μέσω γέφυρας μήκους οκτώ μέτρων. Οι κατοικίες τοποθετούντανκεντρικά στο οικόπεδο έχοντας τις εισόδους τους στην κεντρική αρτηρία, ενώ αντιδιαμετρικά τους βρίσκονταν τα βοηθητικά κτίσματα στις παρυφές τουοικοπέδου. Εντός των οικοπέδων διαμορφώνονταν κήποι κατάφυτοι με ψηλά δέντρα, διακοσμημένοι με συντριβάνια και ψηφιδωτούς διαδρόμους. Ηπεριποίησή τους, καθώς και η επιτέλεση των εσωτερικών λειτουργιών είχαν ανατεθεί σε κηπουρούς, υπηρέτες, θυρωρούς κάθε φύλου. Η οργάνωση τωνκατόψεων των κατοικιών αναπτύσσεται γύρω από έναν ευρύτερο χώρο, την κεντρική σάλα, που αποτελούσε τον πυρήνα του κτηρίου. Με τη σάλα αυτήεπικοινωνούσαν η τραπεζαρία, το σαλόνι, το γραφείο και τα υπόλοιπα δωμάτια. Ανάλογα με την κοινωνική τάξη και την οικονομική κατάσταση του ιδιοκτήτη,ποικίλλει ο αριθμός των δωματίων και το μέγεθος της κατοικίας. Εσωτερικά, είναι εμφανής η προσεγμένη επεξεργασία του διακόσμου και τουκλιμακοστασίου, ενώ εξωτερικά εντυπωσιάζει η πολυπλοκότητα ων όγκων στις οξυκόρυφες στ΄έγες και στους πύργους. Την εικόνα αυτή συμπληρώνουν οιπροσεγμένες όψεις, οι εξώστες που στήριζαν τα κιονόκρανα, τα εξωτερικά κλιμακοστάσια και τα αετώματα στις στέγες.Τα κτήρια αυτά δεν είχαν σαφή αρχιτεκτονικό ρυθμό, καθώς το καθένα αναπτυσσόταν με τη δική του μορφολογία. Παρολαυτά, υπήρχαν και κοινά κυρίαρχαστοιχεία που προσέδιδαν μια ομοιμορφία στην περιοχή. Ο ρυθμός που επέδρασε καταλυτικά στη διάρθρωση και στην οργάνωση των Πύργων ήταν οξενόφερτος εκλεκτικισμός συνδυασμένος με νεοκλασικά στοιχεία, όπως η αυστηρή συμμετρία και ο τριμερισμός των όψεων. Παρατηρούνται, επίσης, βαριάγύψινα διακοσμητικά οθωμανικής προέλευσης, εκφρασμένα με λαϊκό αίσθημα που οφείλεται στα μακεδονικά οικονομικά συνάφια. Αργεί, αλλά δε λείπει ορομαντισμός, ο οποίος εκφράζεται μέσω της Art Nouveau και μιας έντονης διακοσμητικής διάθεσης.Η ποικιλία της μορφολογίας των κατοικιών οφείλεται στην επιλογή του εκάστοτε ιδιοκτήτη να εκφράσει την ιδιοσυγκρασία του. Συγκεκριμένα, ο ευρωπαϊκόςεκλεκτικισμός σε συνδυασμό με το νεογοτθικό στυλ, που συμπληρώνεται και από στοιχεία Art Nouveau παρουσιάζεται στην αρχιτεκτονική των σπιτιών τωνντονμέδων, των εξισλαμισθέντων Εβραίων. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν το πρώην κτήριο του Ν.Α.Τ.Ο., η έπαυλη του ντονμέ Καπαντζή και ηοικία Φερνάντες(Casa Bianca). Οι μουσουλμάνοι επιλέγουν τα έντονα διακοσμητικά στοιχεία μπαρόκ, που πλησιάζει το λεγόμενο μπαρόκΚωνσταντινούπολης. Στην περίπτωση αυτή μπορούμε να αναφέρουμε το Ορφανοτροφείο “Μέλισσα”, τη βίλα Μορντώχ(σημερινή Πινακοθήκη) και τη ΣχολήΤυφλών. Αντίθετα, οι Έλληνες επιμένουν σε έναν όψιμο νεοκλασσικισμό με στοιχεία της ώριμης Αναγέννησης, όπως φαίνεται στην οικία Γεωργιάδη και στοαρχοντικό Σιάγα.


Τα διατηρητέα της Βασ. Όλγας

Βίλα Καπαντζή Chateau Mon Bonheur Αρχοντικό Βασ.Όλγας-Γραβιάς

Η Δημοτική Πινακοθήκη-Βίλα Μορντόχ

Casa Bianca

Νομαρχία-Βίλα Αλλατίνη

Πρώην οικία Αλμπέρτο ΝεχαμάΑρχοντικό Βασ.Όλγας-ΣυνδίκαΒίλα Χατζηλαζάρου

Αρχοντικό της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας

Ορφανοτροφείο Μέλισσα

Λαογραφικό Μουσείο



Ορφανοτροφείο “Mέλισσα”, Βασ. Όλγας 36

Το 1897 κτίζεται η έπαυλη του Τούρκου εμπόρου Οσμάν Αλή Μπέη. Το κτήριοαγοράστηκε το1908 από τον εμπορικό ακόλουθο της Βουλγαρίας ΑθανάςΣόπωφ, για λογαριασμό του βουλγαρικού κράτους. Το 1909 στεγάζεταιΕμπορική Υπηρεσία και αργότερα το 1914 μετατρέπεται σε Γενικό Προξενείο.Ένα χρόνο μετά, μετά από επέμβαση Γάλλων και Άγγλων, μετατρέπεται σεγαλλικό στρατηγείο. Τον Αύγουστο του ’22, μετά την καταστροφή της Σμύρνηςεγκαθίσταται εκεί το ορφανοτροφείο της. Το ίδρυμα, γνωστό σαν “Μέλισσα”,θα δημιουργήσει εξατάξιο Δημοτικό Σχολείο, καθώς και επαγγελματικάεργαστήρια. Το 1942 καταλαμβάνεται από τα στρατεύματα κατοχής. Μετά τηναπελευθέρωση, η “Μέλισσα” επιστρέφει στο οίκημα, το οποίο ομως έχει υποστείμεγάλες ζημιές. Το 1947 γίνονται εργασίες επισκευών και το 1952 περιέρχεταιστον ΟΔΕΠ ως ανταλλάξιμο. Επτά χρόνια αργότερα, θα το αγοράσει η“Μέλισσα”. Μετά τη δεκαετία του ’70, ο χώρος της αυλής τεμαχίζεται καιανεγείρεται πολυκατοικία στο πίσω μέρος του οικοπέδου. Το 1977 τοορφανοτροφείο μεταφέρεται στο Πανόραμα και το κτήριο μένει εγκαταλειμμένο.

Τα διατηρητέα ιστορικά κτήρια της Βασ. Όλγας

Κάτοτοψη ισογείου, υπογείου και ορόφου αντίστοιχα



Λαογραφικό Μουσείο(παλιό Κυβερνείο), Βασ. Όλγας 84

Το κτίσμα όπου σήμερα στεγάζεται το Λαογραφικό Εθνολογικό ΜουσείοΜακεδονίας, κτίστηκε το 1906 περίπου, ως παραθαλάσσια κατοικία τουισραηλίτη Γιάκο Μοδιάνο με σχέδια του μηχανικού γιού του, Ελί Μοδιάνο.Το 1913 μετά την απελευθέρωση της πόλης, ο Δήμος Θεσσαλονίκης τοαγόρασε και το προσέφερε ως ανάκτορο στο βασιλιά Κωνσταντίνο. Το 1970ιδρύεται το Λαογραφικό και Εθνολογικό Μουσείο Μακεδονίας. Εντυπωσιάζειο διώροφος σκεπαστός εξώστης της δυτικής γωνίας του κτηρίου με θέα τηθάλασσα, ενώ το αρχιτεκτονικό σχέδιο είναι επηρρεασμένο από τη ΓαλλικήΣχολή, όπου είχε σπουδάσει ο Μοδιάνο, αλλά και από την Αrt Νouveau.

Κάτοψη α’ και β΄ ορόφου Σχέδιο κύριας όψης και σχέδια τομών



Αρχοντικό Καπαντζή(Πρώην ΝΑΤΟ), Βασ. Όλγας 105

Το τριώροφο αρχοντικό που διατηρείται μέχρι σήμερα στη Βασ. Όλγας 105,κτίστηκε μετά το 1900, με αρχιτέκτονα τον P.Arrigoni και υπήρξε ιδιοκτησία του ΑχμέτΚαπαντζή. Το 1934, το ακίνητο περιέρχεται στο δημόσιο. Από το 1924-1934 ο πρώτοςόροφος κατοικείται από την οικογένεια Καπαντζή, ο δεύτερος στεγάζει το ΙσπανικόΠροξενείο, ενώ προσφυγικές οικογένειες κατοικούν στο πίσω τμήμα, καθώς και στοντρίτο όροφο. Το 1940, οι Γεμανοί καταλαμβάνουν το κτήριο και μέχρι το 1944 τοχρησιμοποιούν για την εγκατάσταση της Γκεστάπο. Από το 1954-1973 στεγάζει τιςυπηρεσίες του ΝΑΤΟ και μετά τους σεισμούς του 1978 εγκαταλείπεται.

Αποτελεί αντιπροσωπευτικό παράδειγμα του τύπου της εξοχικής βίλας πουεφαρμόστηκε στη Θεσσαλονίκη. Χαρακτηρίζεται στην πρόσοψή του από αρχιτεκτονικόεκλεκτικισμό, με μοτίβα που αρχίζουν από νεοκλασικά και αναγεννησιακά πρότυπα καιφτάνουν ως την Αrt Νouveau και αραβικές και γοτθικές επιδράσεις. Αξιόλογες είναι καιοι τοιχογραφίες στο εσωτερικό του κτηρίου που διασώθηκαν από τις απανωτέςκαταστροφές, με θέματα από φυτικό διάκοσμο, μενταγιόν με προσωπογραφίες, πουλιά,τοπία κ.ά.

Σχέδια κατόψεων ανωγείου και α΄ ορόφου



Βίλλα Αχμέτ Καπαντζή(πρώην Ε΄ και Η΄ Γυμνάσιο Αρρένων), Βασ. Όλγας 108

Χτίστηκε πριν το 1898 ως παραθαλάσσια εξοχική κατοικία του Αχμέτ Καπαντζή στηνπεριοχή των Πύργων ακριβώς απέναντι από την εκκλησία της Ανάληψης και στο άμεσοπεριβάλλον του Chateau Mon Bonheur. Μετά τους Βαλκανικούς πολέμους, η βίλαφιλοξένησε τον πρίγκηπα Νικόλαο, πρώτο στρατιωτικό διοικητή Θεσσαλονίκης.Αργότερα φιλοξενήθηκαν στο κτίριο αυτό ο Ελευθέριος Βενιζέλος με τον ναύαρχοΚουντουριώτη και τον Π.Δαγκλή. Έπειτα, το κτήριο περιήλθε σαν ανταλλάξιμηπεριουσία στην Eθνική Tράπεζα. Για αρκετό διάστημα στη βίλα στεγάστηκαν το Ε΄ καιαργότερα το Η΄ Γυμνάσιο Αρρένων. Το 1976 το κτήριο χαρακτηρίζεται ως “έργο τέχνηςπου χρειάζεται ειδική κρατική προστασία”. Σήμερα λειτουργεί εκεί το Μορφωτικό ΊδρυμαΕθνικής Τράπεζας ως χώρος πολιτιστικών και εικαστικών εκδηλώσεων

Σχέδιο κάτοψης ισογείου με προβολή των ορόφωνΆποψη του εσωτερικού κλιμακοστασίου Σχέδιο κάτοψης ορόφου με προβολή των οροφών



Βίλα Χατζηλαζάρου, Β. Όλγας 131 και Π. Συνδίκα γωνία

Η βίλα Χατζηλαζάρου χτίστηκε το 1890 από τον Φ. Χατζηλαζάρου. Βρίσκεται στοάμεσο περιβάλλον κηρυγμένων κτηρίων – Ε΄ Γυμνάσιο, Ι. Μαρόκο, Chateau MonBonheur, κτηρίου πρώην ιδιοκτησίας του Κ. Ευγενίδου. Το κτήριο αναπτύσσεται σετρεις στάθμες, υπερυψωμένο υπόγειο, ισόγειο και όροφο, ενώ η στέγαση γίνεται μεξύλινη στέγη. Πρόκειται για αξιόλογο κτίσμα εκλεκτικισμού με αναγεννησιακά στοιχεία,διακρίνεται τόσο για την πλούσια και περίτεχνη διακόσμηση των εξωτερικώνστοιχείων των όψεων(κεντρικοί εξώστες, χυτοσιδερένια φουρούσια, σιδεριές ArtNouveau, μπαλούστρες κλπ.), όσο και για τη διαμόρφωση των εξωτερικώνμαρμάρινων κλιμακοστασίων που οδηγούν στις κύριες εισόδους.

Σχέδιο όψης προς την οδό Β. Όλγας



Αρχοντικό στη Β. Όλγας 133 και Π. Συνδίκα γωνία

Το 1894 το οικόπεδο του κτίσματος πουλήθηκε από την ιδιοκτήτρια του ΕλίζαΜπότση στον Ιωάννη Μαρόκο, ο οποίος και προχώρησε στην ανέγερση του κτηρίου.Μετά το θάνατο του Ι. Μαρόκου, το κτίσμα πουλήθηκε από την κόρη του Μαρία Τερέζαστην Έλσα, σύζυγο Καρόλου Γκόρια. Το 1951 το ακίνητο μεταβιβάστηκε στο ελληνικόδημόσιο.

Το κτίσμα με στοιχεία όψιμου νεοκλασικισμού χαρακτηρίζεται από τη λιτή μορφήκαι σύνθεση του όγκου. Είναι ένα κυβόμορφο διώροφο κτήριο με υπόγειο και κάτοψηορθογωνική, αν εξαιρέσει κανείς την απότμηση της βορειοδυτικής γωνίας του.Στεγάζεται με ξύλινη στέγη, εγκιβωτισμένη μέσα σε συνεχές κτιστό στηθαίο. Στοεσωτερικό του συναντά κανείς την τυπική διάταξη των χώρων των σπιτιών της εποχήςαυτής, κεντρικός επιμήκης χώρος όπου βρίσκεται το ξύλινο κλιμακοστάσιο, σύνδεσητων ορόφων με τα δωμάτια παρατεταγμένα αριστερά και δεξιά.

Τα μορφολογικά στοιχεία του σπιτιού είναι γνωστα από το κλασικό λεξιλόγιο:γραμμικές κορνίζες, οδοντωτές ταινίες στη στέγαση που αντιστοιχουν στις παραστάδεςτων ακμών και τα ανοίγματα.

Αρχοντικό στη Β. Όλγας και Βικοπούλου

Το αρχοντικό αυτό πλέον δεν υφίσταταιέπειτα από αίτηση του ιδιοκτήτη προςκατεδάφιση από την αρχιτεκτονικήεπιτροπή Θεσσαλονίκης τον Οκτώβρητου 1983. Σήμερα στη θέση τουβρίσκεται μια οκταόροφη πολυκατοικία.

Το αρχικό κτίριο Το υπάρχον κτίριο



Αρχοντικό Vital Fernandez, Βασ. Όλγας και Γραβιάς 25 γωνία

Πρόκειται για κτήριο που κτίστηκε στα 1911, αν θεωρήσουμε ως αφετηρίατην ημερομηνία του ανεμοδείκτη. Βρίσκεται στην περιοχή των «Πύργων».Αναπτύσσεται σε δύο επίπεδα : ημιυπόγειο και υπερυψωμένο ισόγειο. Η στέγασήτου γίνεται με ξύλινη στέγη με χαρακτηριστικές έντονες κλίσεις.

Τα μορφολογικά στοιχεία του κτηρίου είναι ιδιαίτερα αξιόλογα: ανάγλυφοςφυτικός διάκοσμος στα υπέρθυρα, μπαλούστρες στις ποδιές των παραθύρων,πλαισίωση της μπαλκονόπορτας του εξώστη στον όροφο, κάτω από τοδυσανάλογα μεγάλο στέγαστρο, με δυο μορφές ατλάντων και στη μέση μενταγιόνμε πρόσωπο κοριτσιού.

Παλιότερα χρησιμοποιήθηκε επί χρόνια για τη στέγαση των γραφείων του Α΄Α.Τ. ενώ σήμερα είναι ακατοίκητο.



Βίλα Μορντώχ - ΙΚΑ Μαρτίου, Βασ. Όλγας 162 – 25ης Μαρτίου

H βίλα Μορντώχ - το ΙΚΑ της Μαρτίου, όπως είναι γνωστή - κτίστηκε το 1905 για τονΤούρκο μέραρχο Σεϊφουλάχ πασά, με σχέδια του αρχιτέκτονα Ξ. Παιονίδη. Το κτήριοπουλήθηκε το 1923 στους αδερφούς Σαλώμ και το 1930 περιήλθε στην ιδιοκτησία τουΣαμουήλ Μορντώχ που άφησε και το όνομά του. Στην κατοχή, τα γερμανικά στρατεύματα τοκαταλαμβάνουν. Στη συνέχεια, στεγάζει τα γραφεία του Ε.Λ.Α.Σ., ακολούθως επιτάσσεταιαπό την Ελληνική Βασιλική Αεροπορία και καταλήγει στην ιδιοκτησία του Γ΄ ΣώματοςΣτρατού. Ύστερα από δικαστικούς αγώνες, ξαναπερνά στα χέρια της χήρας Μορντώχ, ηοποία το πουλά στο ΙΚΑ, αλλά στεγάζεται παράνομα και το ΝΑΤΟ μέχρι το 1953. Από το1955 και μετά, το ΙΚΑ χρησιμοποιείται ως πολυϊατρείο μέχρι το 1972 οπότε καιεγκαταλείπεται και λεηλατείται. Σήμερα ανήκει στο Δήμο Θεσσαλονίκης και στεγάζει τμήματης Δημοτικής Βιβλιοθήκης. Η βίλα Μορντώχ αποτελεί αντιπροσωπευτικό δείγμα τουεκλεκτικισμού που χαρακτήριζε τους «πύργους» της Βασιλίσσης Όλγας, ενώ ενδιαφέρονπαρουσιάζει η ζωγραφική του διακόσμηση.

Σχέδιο κάτοψης ημιυπογείουΣχέδιο κάτοψης α΄ορόφου Σχέδιο κάτοψης β΄ορόφου



Πρώην οικία Αλμπέρτο Νεχαμά, Βασ. Όλγας 203

Το κτίσμα οικοδομήθηκε το 1907 από τον τραπεζίτη Νεχαμά Αλμπέρτο στην περιοχήτων «Πύργων», πολύ κοντά στη σημερινή Σοφούλη. Αρχικά ήταν διώροφημονοκατοικία, αλλά στο διάστημα 1940 – 1945 έγινε προσθήκη και τρίτου ορόφου. Το1954 αγοράστηκε από τους Σταύρο και Φρίντα Αρφαρά. Πρόκειται για έναεκλεκτικιστικό κτίσμα με τη γνωστή τριμερή διάταξη(δωμάτια, κεντρική σάλα, δωμάτια)κα έντονη την προβολή του μεσαίου τμήματος της κύριας όψης. Ενδιαφέρονπαρουσιάζει η επεξεργασία ανάγλυφων διακοσμητικών θεμάτων στις δύο όψεις. Ταθέματα αυτά είναι διαφορετιά κατά τις τρεις ζώνες του ύψους.Έτσι, στο ισόγειο έχουμε τρεις οριζόντιες σκοτίες(κάθε 30εκ.) στην έννοια του ισόδομουσυστήματος· πάνω από τα παράθυρα λοξά ανοίγματα δημιουργούν την αίσθησηθολιτών λίθων. Στον πρώτο όροφο, το γεωμετρικό θέμα των “δεσμών” αποτελεί τηναπαραίτητη πλαισίωση των ανοιγμάτων, ενώ χαμηλά, ζώνη στο ύψος της ποδιάςκαλύπτει περιμετικά το κτήριο. Τα μπαλκόνια του δεύτερου ορόφου στο κάτω μέροςδέχονται κόσμημα από σοβά με μορφή αχιβάδας (επιδράσεις Αrt Νouveau). Πρόσφατα,κατά τη διάρκεια εργασιών, αποκαλύφθηκαν στην κεντρική σάλα και σ’ ένα δωμάτιοτμήματα της αρχικής διακόσμησης των τοιχοποιιών με φυτικά θέματαχαρακτηριστικά της πρώτης δεκαετίας του αιώνα.

Σχέδιο κάτοψης α΄ορόφου



Villa D. Fernandez (Casa Bianca), Βασ. Όλγας 214 και Θ. Σοφούλη

Ανάμεσα στους περίφημους «Πύργους» ξεχωριστή θέση κατέχει η βίλατων Fernandez. Στη συμβολή δύο σημαντικών δρόμων και στην άκρη τηςπεριοχής «Eski Klapa», σήμερα Ντεπώ, ο Ντίνο Ιωσήφ Φερνάνδεζ-Διαζ το1911 αγόρασε έναν αγρό, στον οποίο οικοδομήθηκε το αρχοντικό το 1912 μεσχέδια του γνωστού αρχιτέκτονα P. Arrigoni.

Το κτήριο είναι διώροφο με ημιυπόγειο και σοφίτα και είναι τοποθετημένοστο κέντρο του πευκόφυτου οικοπέδου. Παρά την εκλεκτικιστική διάθεση στηνεπιλογή των μορφολογικών στοιχείων, το κτήριο εντάσσεται στα πλαίσια τουρεύματος της Art Nouveau, καθώς τα περισσότερα στοιχεία που διαρθρώνουντόσο τις όψεις όσο και το εσωτερικό, ανήκουν στη νέα τεχνοτροπία, όπως είναιτα κυκλικά ανοίγματα, οι ελλειπτικοί φεγγίτες, διακοσμητικές ταινίες, ξύλινεςπόρτες, σιδεριές ακόμη και τα είδη υγιεινής. Αποτελεί ένα σπάνιο δείγμα τουνέου ρεύματος που αντιπροσωπεύθηκε στην Ελλάδα με ελάχισταπαραδείγματα.

Αξονομετρικό σχέδιοΚατόψεις και τομή του κτιρίου



Βίλα Αλλατίνι, οδός Βασ. Όλγας 198Κτισμένη στο ΒΑ άκρο της Θεσσαλονίκης, συχνά χαρακτηρισμένη ως η

μεγαλύτερη και πολυτελέστερη της πόλης, ήταν η τελευταία βίλα της περιοχής τωνΕξοχών. Ήταν ο “πύργος” του ομώνυμου Ιταλοεβραίου μεγαλοεπιχειρηματία που επίτρεις γενιές κυριάρχησε στο εμπόριο καπνών και δημητριακών στη Θεσσαλονίκη καιστα Βαλκάνια. Οικοδομήθηκε το 1888 κοντά στους μύλους Αλλατίνι, σύμφωνα με τασχέδια του V. Poselli. Σε αυτήν οι Νεότουρκοι, το 1909, φυλάκισαν το σουλτάνοΑβδούλ Χαμίτ Β΄, μετά από την επικράτησή τους. Ύστερα από την απελευθέρωση,στην ίδια στεγάστηκε το νεοϊδρυμένο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης(1926), αργότεραμια υγειονομική μονάδα, ενώ κατά τη διάρκεια του πολέμου έγινε στρατιωτικόνοσοκομείο. Από το 1979, μετά τις επισκευές των ζημιών από τους σεισμούς του1978, η βίλα Αλλατίνι στεγάζει τη Νομαρχία Θεσσαλονίκης.

Παρά τις παρεμβάσεις και προσθήκες, το κτήριο διατηρεί τη μεγαλοπρέπεια καιτην πλαστικότητα των εξωτερικών επιφανειών. Η βίλα είναι τριώροφος συμμετρικήοικοδομή με ημιυπόγειο. Η κάτοψη είναι σχήματος πεπλατυσμένου Π και ως προς τιςλειτουργίες διαιρείται σε δύο ενότητες: στους χώρους κύριας χρήσης και στουςβοηθητικούς.

Στις όψεις έχουν χρησιμοποιηθεί συμπαγείς πλίνθοι ως επένδυση καιδιακόπτονται από τα ρυθμικά διατεταγμένα ορθογωνικά ανοίγματα, συμμετρικά ωςπρος τον άξονα των δύο εισόδων. Σε όλες τις όψεις οι όροφοι χωρίζονται με τούβλινεςδιακοσμητικές ταινίες. Με πλίνθους σχηματίζονται και τα στηθαία των εξωστών, πουυποβαστάζονται από βαρείς πεσσούς.

Τέλος, η έπαυλη περιβάλλεται από αυλή μεγάλης έκτασης στην οποίαστεγάζονται διάφορες κοινωφελείς χρήσεις και διοργανώνονται ποικίλλες εκδηλώσεις.


Documents

παλιότερη εργασία -Συγχρονικη αναλυση