Инфляцийн үеийн мөнгө зээлийн бодлого, МУ-ын төрийн мөнгөний бодлого, мөнгөний захын тойм

Б.Кунтуган

Б.Даваасүрэн

Г.Өлзийсайхан

Мөнгө зээлийн бодлого

• Гүйлгээний хүрээнд байх мөнгөний нийлүүлэлтэнд хяналт тавьж мөнгө зээлийн бодлого боловсруулан

хэрэгжүүлэх замаар мөнгөний нийлүүлэлтэнд нөлөөлөх, энэ үндсэн дээр үнийн ерөнхий түвшинг тогтворжуулах, хөдөлмөр бүрэн эрхлэлтийг хангах,

нийгмийн үйлдвэрлэлийг нэмэгдүүлэх үүрэгтэй

Цалин шилжих төлбөрийн өсөлт төсвийн алдагдал

хөрөнгө оруулалтыг нэмэгдүүлэх зэрэг

Шалтгаанаар мөнгөний нийлүүлэлтийг

өсгөдөг бөгөөд инфляцийн өсөлт өөрөө

мөнгөний нийлүүлэлтийн шалтгаан болдог.

Эдийн засагт мөнгөний нийлүүлэлт хийх

эрх төрд буюу төв банкинд байдаг бөгөөд

Хэрэглэгчийн буюу үйлдвэрлэгчийн хүлээлтээс

шалтгаалан мөнгөний нийлүүлэлтийг хийх

тактик өөр өөр байна

Инфляци гэж юу вэ?

• Инфляци гэдэг нь тухайн улс оронд үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний хэмжээнээс гүйлгээнд байгаа мөнгөний хэмжээ хэтэрсэн нөхцөлд үүсдэг мөнгөн ханшийн үнэгүйдэл юм.

• Инфляци нь үнийн хэт өсөлтөөр илэрдэг бөгөөд түүнийг хэмжихдээ жилийн хэрэглээг тодорхойлж чадах багц бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний үнийн өсөлтөөр тодорхойлдог.

• Үнийг дээрээс (засгийн газраас) хатуу тогтоовол бараа үйлчилгээний хэмжээ хомсддог, хатуу үнийг чөлөөлбөл бүтээгдэхүүний үнэ өсч инфляци хүчтэй явагдаж эхэлдэг.

1. Инфляци, түүнийг тооцох

Мөнгөний ханш унах үзэгдэл буюу бүтээгдэхүүн үйлчилгээний үнийн ерөнхий түвшин өсөхийг инфляци гэдэг. Эсрэг тохиолдолд дефляци гэнэ.

1. ХҮИ-ийг ашиглан инфляцийг олох

2. ДНБ-ий дефляторыг ашиглан инфляцийг олох

Инфляци нь 2 үндсэн шалтгааны улмаас үүсдэг

• Эрэлтээс үүдэлтэй • Нийлүүлэлтээс үүдэлтэй

гэж 2 ангилдаг.

Эрэлтээс үүдэлтэй

• Эрэлтээс үүдэлтэй инфляци гэдэг нь хүн ам, айл өрхийн өсөн нэмэгдэж буй төлбөрийн чадвартай эрэлтээс санал болгосон үйлдвэрлэл, үйлчилгээний тоо хэмжээ хоцрох явдал юм.

Нийлүүлэлтээс үүдэлтэй

• Нийлүүлэлтээс үүдэлтэй инфляци гэдэг нь үйлдвэрлэл, үйлчилгээний зардал ихсэх эсвэл тэдгээрийн нийлүүлэлтийн механизм гажилттай болсноос үүдсэн инфляци юм. Энэ үед үйлдвэрлэлийн цалин, үндсэн түүхий эдийн үнэ “огцом” өсөх үндсэн дээр бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний өртөг нэмэгдсэнээс үүсэлтэй инфляцийг бий болгодог. 

Өрхийн орлогын зарцуулалт

Зайлшгүй татвар, хурамжын зардал

Өдөр тутмын хэрэглээ

Инфляци

TAX

Хуримтлал

MS

Төр

Инфляци шалтгаан

• Инфляци өсгөдөг олон хүчин зүйл бий, харин гагцхүү мөнгөний тоо хэмжээний өсөлт л үргэлжилсэн инфляцийн шалтгаан болно.

• Инфляци олон хүчин зүйлээс хамаарч өсдөг эдийн засгийн үзэгдэл. Инфляцийн өсөлтийн ихэнхи хувь үнийн өсөлтөөс шалтгаалдаг юм шиг боловч үнэндээ нийлүүлэлтийн хүчин зүйлтэй илүү хамааралтай байдаг.

• Инфляцийн үед мөнгөний хатуу бодлогыг явуулдаг бөгөөд гүйлгээнд байх мөнгөний нийлүүлэлтийг багасгадаг. Урт хугацаанд мөнгөний бодлого үр дүнгүй. Хязаарлах бодлого нь төсөв татварын чанга бодлоготой хоршдог.

Хүүгийн бодлого

• Хүүгийн бодлого нь инфляцийн түвшинтэй шууд холбоотой. Дахин санхүүжилтын зээлийн хүүг инфляцийн хүлээгдэж байгаа түвшинтэй шууд улядуулан тогтоох замаар түүнийг хяналтанд байлгах.

Мөнгөний бодлогын арга хэрэгслүүд тэдгээрийн эерэг сөрөг нөлөөлөл

Сөрөг: Банкны системийн хөгжилд саад болж бизнесийн ү.а-ны идэвхийг бууруулдаг

Эерэг: Инфляцын түвшин өндөр төлбөрийн балансийн алдагдал ихтэй үед энэ аргыг хэрэглэхэд тохиромжтой

• Инфляци тогтвортой түвшинд байснаар үр ашиггүй зардлаас зайлсхийх, эдийн засаг дахь тодорхой бус байдлыг бууруулах замаар дунд хугацааны эдийн засгийн тогтвортой өсөлтийг хангах нэг чухал нөхцөл болдог.

Төрөөс мөнгөний бодлогын талаар баримтлах үндсэн чиглэл

• Жил бүрд “Төрөөс мөнгөний бодлогын талаар баримтлах үндсэн чиглэл”-д инфляцийн тоон зорилтыг тодорхойлж байдаг.

Èíôëÿöè, ò¿¿íèé ººð÷ëºëò

• ¯íäýñíèé Ñòàòèñòèêèéí Õîðîîíîîñ õýðýãëýýíèé ¿íèéí èíäåêñ (Õ¯È) òîîöîõ áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿íèé ñàãñûã øèíý÷èëæ, 2012 îíû 1 ä¿ãýýð ñàðààñ ýõëýí îëîí íèéòýä

çàðëàñàí.• Òóñ øèíý÷èëñýí òîîöîîãîîð 2012 îíû 8 äóãààð ñàðûí

ýöýñò õýðýãëýýíèé ¿íèéí óëñûí èíäåêñ ºìíºõ îíû ìºí ¿åýñ 14.9 õóâü, Óëààíáààòàð õîòûí õýðýãëýýíèé ¿íèéí èíäåêñ 15.6 õóâèàð òóñ òóñ ºññºí.

• Ñóóðü èíôëÿöè 8 äóãààð ñàðûí áàéäëààð æèëèéí 10.1 õóâü áàéв

• Òóõàéëáàë, áîäèò ýäèéí çàñãèéí ºñºëò 2012 îíû ýõíèé 2 óëèðëûí áàéäëààð õ¿ëýýãäýæ áàéñàí ò¿âøíýýñ áàãà áóþó 13.2 õóâü ãàðñàí, 2012 îíû ýõíèé 8 ñàðûí áàéäëààð òºñâèéí îðëîãûí òºëºâëºãºº 17 îð÷èì õóâèàð òàñàðñàí, òºëáºðèéí òýíöëèéí õºðºí㺠ñàíõ¿¿ãèéí òýíöëèéí àøèã 2012 îíû 2 äóãààð óëèðàëä ºìíºõ óëèðëààñ 47 õóâèàð áóóð÷ýý.

• Ìàíàé óëñûí ýäèéí çàñàãò 2012 îíû ýõíèé 8 ñàðä áîäèò Ì2 ìºíãºíèé ýðýëò íü íèéë¿¿ëýëòýýñýý äóíäæààð 4.4 õ¿ðòýë õóâèàð äàâñàí íü ýäèéí çàñàã äàõü õ¿¿íèé õýìæýý ºñºõ ñóóðü íºõöºë áîëîâ.

• Èíãýñíýýð ýäèéí çàñàã äàõü ìºíãºíèé åðºíõèé òºëºâèéã õàòóóðóóëæ áàéãàà òóë ýäèéí çàñãèéí õýò õàëàëò áóóðàõ, ýðýëòèéí ãàðàëòàé èíôëÿöèéí äàðàìò áàãàñàõ íºõöºëèéã á¿ðä¿¿ëæ áàéíà.

̺íãºíèé ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä áà èíôëÿöè

• Óëèðëûí çîõèöóóëàëò õèéãäñýí Ì1 áîëîí Ì2 ìºíãºíèé æèëèéí ºñºëò 2011 îíû 8 äóãààð ñàðààñ õîéø ñààðñààð 2012 îíû 8 äóãààð ñàðûí áàéäëààð õàðãàëçàí 3.3 õóâü, 17.9 õóâüä õ¿ðýýä áàéíà.

• ̺íãºíèé ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä èéíõ¿¿ áóóðàõ áîëñîí íü äîòîîä ýäèéí çàñãèéí èäýâõæèë ñóëàð÷, ãàäààäûí õºðºí㺠îðóóëàëòûí äîòîãøëîõ óðñãàë áóóðñíààñ ãîëëîí øàëòãààëàâ

Óëèðëûí çîõèöóóëàëò õèéãäñýí Ì1, Ì2 ìºíãºíèé æèëèéí ºñºëò áà õ¿íñíèé áóñ èíôëÿöèà.Ì1 ìºí㺠áà èíôëÿöè

á. M2 ìºí㺠áà èíôëÿöè

МУ-н Төрийн мөнгөний бодлого онцлог

• Төрийн мөнгөний бодлогын үндсэн зорилт нь ойрын болон дунд хугацаанд инфляцийг нам түвшинд тогтворжуулахад оршино

МУ-н Төрийн мөнгөний бодлого онцлог

• Энэхүү үндсэн зорилтын хүрээнд санхүүгийн салбарын тогтвортой байдлыг хангаж, эдийн засгийн өсөлтийг сэргээж, тогтворжуулахад чиглэсэн мөнгөний бодлогыг төсвийн бодлоготой уялдуулан хэрэгжүүлнэ.

Дэвшүүлэх санаа

• Инфляцийн эсрэг юу хийхийг тодорхойлоход амархан, харин хэрэгжүүлэхэд тун хэцүү.

• Мөнгөний тоо хэмжээг нэмэгдүүлсэн нь инфляцийн ганц шалтгаан учраас мөнгөний тоо хэмжээг хорогдуулах нь инфляцийг тогтоох ганц арга.

• Төрөөс үүдэлтэй инфляцийг хязгаарлах дараах механизмууд бидэнд хэрэгтэй байна.

• Үнэ тарифийг захиргааны аргаар зохицуулахаас төр аль болох татгалзах

• Төсвийн алдагдлыг хэвийн хэмжээнд байлгах• Төрийн зарлагыг бууруулах. Ингэснээр мөнгөний тоо

хэмжээ багасна.• Инфляцитай тэмцэх үндэсний бодлогын хөтөлбөр

боловсруулах, үр дагаврыг сайтар судлах• Үүсээд байгаа татварын дарамт, өндөр хэмжээг багасгах

болоод эргээд инфляцид нөлөөлөх байдлыг арилгах

Анхаарал тавьсанд баярлалаа