Хүн байгаль хичээлХүн байгаль хичээл

Дэлхий ба сарДэлхий ба сар

СэдэвСэдэв

Таавар таагаарай.Таавар таагаарай.

Анхалж орох үе нь адууны шилэн дээрх үс

Араас нь орох үе нь бөмбөлөг доторх агаар

Эдгээрийг нийлүүлээд уншвал

Бидний амьдардаг газар нутгийн ерөнхий нэр.

ЗорилгоЗорилго

Дэлхий ба сарны зарим шинж

чанарыг мэдэх

Ажиглалт хийх, таамаглал

дэвшүүлэх, туршилт гүйцэтгэх

зэрэг танин мэдэхүйн аргын

талаар мэдлэг, чадвартай болох

Дэлхий ба сарны зарим шинж

чанарыг мэдэх

Ажиглалт хийх, таамаглал

дэвшүүлэх, туршилт гүйцэтгэх

зэрэг танин мэдэхүйн аргын

талаар мэдлэг, чадвартай болох

Нар, сарны домог Нар, сарны домог

Эрт дээр цагт бурхан багш хонхныхоо очрыг нэг шавьдаа өгч “Далай хоёр

удаа бүлээд ир” гэж явуулжээ. Шавь нь очоод нэг бүлтэл нар гарч, хоёр бүлтэл

сар гарч гэнэ. “Ахиад бүлвэл юу гардаг бол?” гэж бодоод сониуч зан гаргаж

дахин бүлтэл мичид гарч иржээ. Дахиад бүлэхээр юу гарч ирдгийг үзэх гэж мөн

нэг бүлтэл “Раху” гэгч хамаг ертөнцийг сорж залгих айхавтар амьтан гарч ирж

гэнэ. “Энэ ертөнцийг сордог “Раху” гэдэг амьтныг нар сар хоёрын нэг нь барьж

хадгал” гэж гэнэ. Тэгэхлээр нар: “Би барихаар ертөнцийн амьтныг түлж

шатаачихна. Сэрүүнээрээ чи барь” гээд “Раху” гэдэг амьтныг саранд

хадгалуулсан гэнэ. Саран дээр байдаг хар толбо тэр “Раху” гэдэг амьтан бөгөөд

сарыг гурван жилд нэг удаа барих гэж ноцолддог гэнэ. Үүнийг “Раху” сар

барьлаа” гэдэг. Ингэж Раху сарыг барих цагт гурван настай эрэгтэй хүүхэд

уйлуулж дөрвөн нүдтэй халтар нохой хуцуулж, буу тавьж, их дуу чимээ гаргадаг

ажээ.

Туршилт-1Туршилт-1

Бөмбөгийг ширээн дээр тавьж өрөөгөө

харанхуйлаарай. Бөмбөг харагдаж байна уу?

Одоо бөмбөг дээр гар чийдэн тусгая. Одоо

яаж байна?

Чийдэнгээ бөмбөгнөөс дахин холдуул. Одоо

яаж байна?

Бөмбөгийг ширээн дээр тавьж өрөөгөө

харанхуйлаарай. Бөмбөг харагдаж байна уу?

Одоо бөмбөг дээр гар чийдэн тусгая. Одоо

яаж байна?

Чийдэнгээ бөмбөгнөөс дахин холдуул. Одоо

яаж байна?

Сар Сар

Шөнийн харанхуйд нарны гэрэл

саран дээр тусдаг учир сар бидэнд

гэрэлтэж үзэгддэг болохоос од болон

нартай адилхан өөрөөсөө гэрэл

гаргадаггүй.

Шөнийн харанхуйд нарны гэрэл

саран дээр тусдаг учир сар бидэнд

гэрэлтэж үзэгддэг болохоос од болон

нартай адилхан өөрөөсөө гэрэл

гаргадаггүй.

Туршилт-2Туршилт-2

Гурил давсаа хооронд нь холиод 3 см орчим

зузаан болохоор савандаа хийж гадаргууг

тэгшлээрэй.

Баримлын шавраа том жижиг хэмжээтэйгээр

хэсгүүдэд хуваан шахаж нягтруулаарай.

Том жижиг баримлын шавруудыг ижил

өндрөөс сав руу унагаагаарай.

Гурил давсаа хооронд нь холиод 3 см орчим

зузаан болохоор савандаа хийж гадаргууг

тэгшлээрэй.

Баримлын шавраа том жижиг хэмжээтэйгээр

хэсгүүдэд хуваан шахаж нягтруулаарай.

Том жижиг баримлын шавруудыг ижил

өндрөөс сав руу унагаагаарай.

Дэлхий нарыг зууван хэлбэртэй замаар 365 хоног, 6 цаг, 9 мин, 9 секундэд нэг удаа

бүтэн тойрно.

Дэлхий нарыг зууван хэлбэртэй замаар 365 хоног, 6 цаг, 9 мин, 9 секундэд нэг удаа

бүтэн тойрно.

Мэдлэг, чадвараа бататгаарай.Мэдлэг, чадвараа бататгаарай.

Сар дэлхийн хоорондох зайг

дэлхийгээс нар хүртэлх зайтай

харьцуул. Сар нарыг бодвол

дэлхийд хэд дахин ойр оршиж

байна вэ?

Сар дэлхийн хоорондох зайг

дэлхийгээс нар хүртэлх зайтай

харьцуул. Сар нарыг бодвол

дэлхийд хэд дахин ойр оршиж

байна вэ?

Мэдлэг, чадвараа бататгаарай.Мэдлэг, чадвараа бататгаарай.

Хэрэв сар хүртэл 500 км/цагийн

хурдтай онгоцоор нисвэл 32 хоног

зарцуулах аж. Тэгвэл сар дэлхийгээс

ямар зайтай оршихыг тооцоолж гарга.

Хэрхэн бодсоноо нөхөддөө

тайлбарлаарай.

Асуултанд хариулаарай.Асуултанд хариулаарай. Хольцны гадарга дээр ямар ямар хэмжээтэй

хонхор үүсэж байна вэ?

Ижил өндрөөс унаж буй өөр өөр хэмжээтэй

хоёр хэсгээс үүсэж буй “өрх” хэмжээгээрээ

адилхан байна уу?

Өөр өөр өндрөөс унаж буй ижил хэмжээтэй

хоёр хэсгийн үүсэх хонхор хэмжээгээрээ ижил

байна уу?

Хольцны гадарга дээр ямар ямар хэмжээтэй

хонхор үүсэж байна вэ?

Ижил өндрөөс унаж буй өөр өөр хэмжээтэй

хоёр хэсгээс үүсэж буй “өрх” хэмжээгээрээ

адилхан байна уу?

Өөр өөр өндрөөс унаж буй ижил хэмжээтэй

хоёр хэсгийн үүсэх хонхор хэмжээгээрээ ижил

байна уу?

Зөв хариултыг сонгоорой.Зөв хариултыг сонгоорой.

Нар , дэлхий, сарны хэмжээг томоос нь

жижиг рүү жагсаасан дарааллын аль нь

зөв бэ?

А. Дэлхий, сар, нар

Б. Сар, дэлхий, нар

В. Нар, дэлхий, сар

Нар , дэлхий, сарны хэмжээг томоос нь

жижиг рүү жагсаасан дарааллын аль нь

зөв бэ?

А. Дэлхий, сар, нар

Б. Сар, дэлхий, нар

В. Нар, дэлхий, сар

Зөв хариултыг сонгоорой.Зөв хариултыг сонгоорой.

Дэлхийд аль нь хамгийн ойрхон орших

вэ?

А. Нар

Б. Од

В. Сар

Дэлхийд аль нь хамгийн ойрхон орших

вэ?

А. Нар

Б. Од

В. Сар

Зөв хариултыг сонгоорой.Зөв хариултыг сонгоорой.

Дараах 3 тохиолдлын аль нь зөв бэ?

А. Нар дэлхийг тойрон эргэдэг.

Б. Дэлхий нарыг тойрон эргэдэг.

В. Дэлхий сарыг тойрон эргэдэг.

Дараах 3 тохиолдлын аль нь зөв бэ?

А. Нар дэлхийг тойрон эргэдэг.

Б. Дэлхий нарыг тойрон эргэдэг.

В. Дэлхий сарыг тойрон эргэдэг.

Дараах өгүүлбэрүүдийн үнэн, худлыг тогтоогоод ЯАГААД ? гэдгийг тайлбарлаарай.

Дэлхий тэнхлэгээ 360 хоногт нэг удаа эргэдэг.. . . . . Ү . . . . . Х . . . . .

Нар дэлхийг тойрон эргэдэг.. . . . . Ү . . . . . Х . . . . .

Бид дэлхийтэй хамт нарыг тойрон эргэдэг.. . . . . Ү . . . . . Х . . . . .

Улирал солигдох шалтгаан нь дэлхий нарнаас холдох ба ойртсоноос болдог.

. . . . . Ү . . . . . Х . . . . .

Дэлхий сарыг тойрон эргэдэг.. . . . . Ү . . . . . Х . . . . .

Дараах өгүүлбэрүүдийн үнэн, худлыг тогтоогоод ЯАГААД ? гэдгийг тайлбарлаарай.

Дэлхий тэнхлэгээ 360 хоногт нэг удаа эргэдэг.. . . . . Ү . . . . . Х . . . . .

Нар дэлхийг тойрон эргэдэг.. . . . . Ү . . . . . Х . . . . .

Бид дэлхийтэй хамт нарыг тойрон эргэдэг.. . . . . Ү . . . . . Х . . . . .

Улирал солигдох шалтгаан нь дэлхий нарнаас холдох ба ойртсоноос болдог.

. . . . . Ү . . . . . Х . . . . .

Дэлхий сарыг тойрон эргэдэг.. . . . . Ү . . . . . Х . . . . .

Хариулт Хариулт

Нар Дэлхий Сар

Нар, сар, дэлхийн зарим шинж чанар

Нар, сар, дэлхийн зарим шинж чанар

Нарны тухай

Нар бидэнд хамгийн ойрхон оршдог од. Нар

дэлхий хоёрын хоорондох зай

150 000 000 км. Нар бол шар од. Түүний

гадаргын температур 6000 хэм халуун.

Дэлхийн тухай

Дэлхий бол нарыг тойрон эргэж байгаа 9 том гарагийн нэг юм. Дэлхийн гадарга дээр шороо, хад, чулуу бий.

Манай дэлхий дээр агаар, ус, амьд бие оршдогоороо бусад гарагаас ялгаатай.

Сарны тухай

Сар бол дэлхийн цорын ганц дагуул

бөгөөд ямагт дэлхийг тойрон эргэнэ. Сар гэрэлтэж харагддаг

боловч өөрөөсөө гэрэл гаргадаггүй учир нартай адил илч дулаан өгдөггүй.

Дэлхий Сар Нар

9 гараг Тэдгээрийн дагуул

Нар болон түүнийг тойрон эргэж байгаа 9 том гараг, тэдгээрийн

дагуулыг хамтад нь Нарны аймаг гэж нэрлэдэг.

Нарны аймаг

L/O/G/O

Thank You!Thank You!