хичээлийн цогц хөтөлбөр макро эдийн засаг

МІСТЕРСТВО ЭКОНОМИКИ И ПО ВОПРОСАМ ЕВРОПЕЙСКОЙ ИНТЕГРАЦИИ

Улаанбаатар Дээд сургууль

Хичээлийн цогц ажиллагааны хөтөлбөр

Салбар ухааны хичээлийн нэр: “Макро эдийн засаг”

“Îëîí óëñûí ýäèéí çàñàã”, “Íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýë”, “Áèçíåñèéí ýäèéí çàñàã, ìåíåæìåíò”, “¯éëäâýðëýëèéí ìåíåæìåíò”, “Àÿëàë æóóë÷ëàëûí ìåíåæìåíò”, “Áèçíåñ ìåíåæìåíò ﴾ìàðêåòèíã, ìåíåæìåíò ”﴿ -èéí ìýðãýæëýýð îþóòàí áýëòãýõýä çîðèóëàãäàâ.

Улаанбаатар хот – 2011

1

Зохион боловсруулагч: доктор, профессор Б.НОРЖВАНЧИГ

Эдийн засгийн салбарын Сургалт Арагзүйн зөвлөлийн хуралдаанаар сайшаан батлав.

2011 оны 5-р сарын ...

Протокол № ...

Агуулга

2

1. Салбар ухааны хичээлийн зорилго ба үндсэн зорилтууд, судлах зүйл

2. Сэдэвчилсэн төлөвлөгөө3. Заах хичээлийн сэдвүүдийн агуулга4. Лекцийн төлөвлөгөө5. Семинар буюу практикийн хичээл:

5.1. Семинарын сэдвийн агуулга;5.2. Реферат;5.3. Тест;5.4. Бодлого;5.5. Хяналтын ажилд бэлтгэх асуулт;5.6. Сэдвийн хүрээнд уншиж судлахыг зөвлөмж болгосон ном

зохиол.

6. Оюутны бие даах ажлын зохион байгуулалт: Оюутны бие даах зүйлийн жагсаалт ﴾сэдвүүд, тэдгээрийн

дэд сэдэв﴿7. Хяналтын ажил:

7.1. Хяналтын ажлын цогц сэдэв;7.2. Õÿíàëòûí àæèë ã¿éöýòãýõ àðãà òîãòîëöîîíû çààâàðëàãà.

8. Курсын ажил:8.1. Курсйн ажлын сэдэвлэл;8.2. “Макро эдийн засаг” – ын хичээлээр курсын ﴾дамжааны﴿

ажил хийх арга òîãòîëöîîíû зааварлага.

9. Шалгалт сорил ба шүүлэгт зориулсан асуулт10. Оюутны мэдлэг үнэлэлтийн шалгуур11. Уншиж судлахыг зөвлөсөн ном зохиол-Төгсгөл: Календарьчилсан төлөвлөгөө

Нэг. Салбар ухааны хичээлийн зорилго ба үндсэн зорилтууд, судлах зүйл

3

Нийгэмлэгийн үйлдвэрлэлийн зоион байгуулалтын тухай шинжлэх ухаан болох макро эдийн засаг нь эдийн засгийн шинжлэх ухааны системд гол төв байр суурийг эзэлдэг. Энэ салбар ухааны хичээл бол эдийн засаг, менежментийн мэргэжлийн оюутнуудын мэдлэг эзэмших суурь тулгуур бэлтгэлийг хангаж өгдөг салбар ухаануудын тоонд хамаарна. Тэр нь “Эдийн засгийн онолын үндэс”, “Микро эдийн засаг” зэрэг хичээлийг судалсан оюутны мэдлэг дээр түшиглэнэ.

Хичээлийн зорилго: Дэлхийн ба эх орны шинжлэх ухаанд үндэслэгдсэн буюу эдийн засгийн бодит үйлдлэгээр соригдож туршигдсан макро эдийн засгийн онол, цэгц баримтлал (концепц), загварт тулгуурлаж үндэсний эдийн засгийн харилцан хамааралт үйл ажиллагааны механизмыг нээх.

Энэхүү зорилгод хүрэхийн тулд багш, хичээл заах явцдаа дараах зорилтуудыг шийдвэрлэнэ. Үүнд:

- Макро эдийн засгийн ухааны, нийгэмлэгт эзлэх байр суурийг зааж харуулах ба түүний ойлголт ухагдахууны аппаратыг нээж өгөх;

- Өдгөө цагийн макро эдийн засгийн ухааны тулгуурлагдаж байгаа эдийн засгийн тусгай тусдаах онолуудын агуулгыг нээж харуулах;

-- Макро эдийн засгийн задлан шинжилгээний үндсэн аргууд хийгээд загваруудыг авч үзэн таниулах;

- Эдийн засгийн макро түвшинд байгаа шалтгаан - үр дагаварын холбоо болон эдийн засаг дахь төрийн зохицуулалтын арга, хэрэгслүүдийг дэлгэн үзүүлэх;

- Макро эдийн засгийн тооцоолол гүйцэлдүүлэх, шинжилгээ хийх болоод макро эдийн засгийн процесст нөлөөлөх төрийн өвөрмөц арга хэмжээний хамгийн оновчтой шийдвэр гаргах чадварыг сонсогчдод мэдүүлэх.

Энэхүү салбар ухааны судлах зүйл нь үндэсний эдийн засгийн макро түвшний харилцан хамааралт үйл ажиллагааны механизм мөн.

Хоёр. Хичээлийн сэдвээрх цагийн хуваарилалт

(сэдэвчилсэн төлөвлөгөө)

4

Сургалтын өдрийн хэлбэр:

№

(д/д)

Сэдвийн дугаар ба нэрБүгд цаг

Үүнээс

Танхимын хичээлБие даах

ажилЛекцСеминар

буюу практик

1. Сэдэв-1. Макро эдийн засаг бол шинжлэх ухаан мөн

2 2

2. Сэдэв-2. Үндэсний тооцооны систем дэх макро эдийн засгийн үзүүлэлтүүд

8 2 2

3. Сэдэв-3. Макро эдийн засгийн тогтворгүй байдал

6 2 4 2

4. Сэдэв-4. Хэрэглээ ба хадгаламж, хөрөнгө оруулалт.

6 2 2 2

5. Сэдэв-5. Зах зээлийн нөхцөл дэх эдийн засгийн тэнцвэр

6 2 2 2

6. Сэдэв-6. Дангаарх эдийн засгийн нийт зардал ба эдийн засгийн тэнцвэр.

6 2 2 2

7. Сэдэв-7. Төр бол макро эдийн засгийн зохицуулах субъект мөн

6 2 2 2

8. Сэдэв-8. Сангийн бодлогын механизм 6 2 2 2

9. Сэдэв-9. Зээлийн бодлогын механизм 6 2 2 2

10 Сэдэв-10. Гадаад эдийн засгийн бодлогын механизм

8 4 2 2

11 Сэдэв-11. Ажил эрхлэлтийн бодлогын механизм ба хүн амын социал (нийгмийн)

хамгаалал

6 2 2 2

12 Сэдэв-12. Эдийн засгийн өсөлт 6 2 2 213 Сэдэв-13. Монгол улсын шилжилтийн

эдийн засгийн онцлог.8 2 4 2

14 Төгсгөл лекц 6 2 2 215 Шалгалт õ õ õ õ16 Бүгд дүн 86

(6 кр.)30

(3 кр.)30

(3 кр.)26

Гурав. Заах хичээлийн сэдвүүдын агуулга

Сэдэв-1. Макро эдийн засаг бол шинжлэх ухаан мөн

5

Макро эдийн засгийн удиртгал. Эдийн засгийн шинжлэх ухаанд макро эдийн засгийн эзлэх байр суурь. Макро эдийн засгийн үндсэн асуудал болох нийгэмлэгийн хэрэгцээ ба эдийн засгийн нөөц хоорондын зөрчилт байдал.

Макро эдийн засгийн объект ба судлах зүйл. Холимог эдийн засгийн систем макро эдийн засгийн объект болох нь. Холимог эдийн засгийн загвар. Холимог эдийн засгийн субъектүүд. Эдийн засгийн харилцан хамааралт үйл ажиллагааны механизм нь макро эдийн засгийн судлах зүйл болох тухай. Макро эдийн засгийн жинхэнэ (эергүү) ба норматив үүрэг. Макро эдийн засаг ба эдийн засгийн бодлого.

Макро эдийн засгийн хөгжлийн түүх. Франсуа Кенэгийн эдийн засгийн таблиц макро эдийн засгийн загварын анхны оролдлого мөн. Сонгодог онол дахь макро эдийн засгийн үзэл санаа. Макро эдийн засаг дахь Кейнсч хувьсал. Шинэ маягийн кейнсч ба шинэ сонгодог онол.

Сэдэв-2. Үндэсний тооцооны систем дэх макро эдийн засгийн үзүүлэлтүүд

Үндэсний тооцооны систем бол макро эдийн засгийн тооцооллын норматив бааз мөн. Үндэсний тооцооны системийн гол утга, улс ардын аж ахуйн балансын системээс түүний ялгагдах ялгаа. Үндэсний тооцооны системийн арга тогтолцооны үндсэн зарчмууд.

Макро эдийн засгийн хэмжигдэхүүний үндсэн үзүүлэлтүүд. Нийт гаралт ба дотоодын нийт бүтээгдэхүүн (ДНБ). дотоодын цэвэр бүтээгдэхүүн (ДЦБ). Эцсийн ба завсрын бүтээгдэхүүн. ДНБ-ий тооцооллын аргууд. Амины ба эцсийн ашиглалтын орлого. Үндэсний нийт орлого (ҮНО) хийгээд үндэсний орлого (ҮО) болж байгаа нийт орлого. Макро эдийн засгийн цэвэр суурь үзүүлэлтүүд. Макро эдийн засгийн нэрлэсэн ба бодит үзүүлэлт. Тогтмол ба урсангуй үнэ. Нэрлэсэн ба бодит ДНБ. ДНБ-ий өсөлт ба өсөлтийн хурдац. Үнийн индекс ба ДНБ-ий дефлятор. ДНБ-ий инфиляцжилт ба дефляцжилт.

Сэдэв-3. Макро эдийн засгийн тогтворгүй байдал.

Үет давтамж (мөчлөг) бол эдийн засгийн хөгжлийн хэлбэр мөн. Эдийн засгийн үет давтамжийн мөн чанар хийгээд бүтэц. Эдийн засгийн үет давтамжийн хөгжлийн уг гарал. Эдийн засгийн үет давтамжийн төрөл. Эдийн засгийн үет давтамжийн хэлбэлзлийн шалтгаан. Эдийн засаг дахь мөчлөгийн хэлбэлзлийн заалтуур (индикатор).

Ажил эрхлэлт ба ажилгүйдэл. Бүрэн ажил эрхлэлт ба үйлдвэрлэлийн боломжит (потенциал) түвшин. Бүрэн бус ажил эрхлэлт ба ажилгүйдлын түвшин. Ажилгүйдлын хэлбэр. Бодит болоод жинхэнэ, мөчлөгийн ажилгүйдэл. Оукены хууль ба мөчлөгийн ажилгүйдлээс үүдэх эдийн засгийн гарз хохирол.

Инфиляц ба инфиляцын хурдац. Инфиляцын хурдцаас шалтгаалах инфиляцын төрөл. Эрэлтийн ба орлогын инфиляц. Тэнцвэрт ба тэнцвэрт бус инфиляц, хүлээгдмэл ба хүлээгдмэл биш инфиляц. Дефляц ба стагфляц.

6

Сэдэв-4. Хэрэглээ ба хадгаламж, хөрөнгө оруулалт.

Хэрэглээ, хадгаламж хоёр бол орлогын функц мөн. Татваргүй орлогыг хэрэглээ ба хадгаламжийн үндсэн хүчин зүйл гэдэг. Хэрэглээ ба хадгаламжийн график. Хэрэглээ ба хадгаламж уруу хэлбийх дундаж төлөв. Хэрэглээ ба хадгаламж уруу тэмүүлэх хязгаар төлөв. Хэрэглээ хийгээд хадгаламжийн, орлогын бус хүчин зүйл: баялаг, үнэ, хүлээгдэл, хэрэглэгчийн өр шир, татвар ногдуулал. Автоном (өөртөө эрхт) хэрэглээ буюу хадгаламж.

Хөрөнгө оруулалт ба хөрөнгө оруулалтын хүчин зүйл. Цэвэр ашгийн хүлээгдмэл ноорм ба хүүгийн хувь хэмжээ хөрөнгө оруулалтын эрэлтийн үндсэн гол хүчин зүйл болох нь. Хүүгийн нэрлэсэн ба бодит хувь. Хөрөнгө оруулалтын нийт эрэлтийн график шугам.

Сэдэв-5. Зах зээлийн нөхцөл дэх эдийн засгийн тэнцвэр

Зах зээлийн нөхцөл дэх макро эдийн засгийн орчил. Зах зээлийн субъектүүд хоорондын харилцан үйлдлийн загвар. Зардал, орлого хийгээд бүтээгдэхүүний урсгалын шинжилгээ. Макро эдийн засгийн орчил дахь төрийн роль. Эдийн засгийн тэнцвэрийн нөхцөл. Макро эдийн засгийн орчилд үзүүлэх гадаад эдийн засгийн үйл ажиллагааны нөлөөлөл.

Нийт эрэлт. Нийт эрэлтийн мөн чанар ба хувь хувийн эрэлтээс ялгагдах түүний ялгаа. Нийт эрэлтийн шугам. Нийт эрэлтийн үнийн хучин зүйл: хүүгийн хувь хэмжээний үр нөлөө, баялгийн үр нөлөө, импортын худалдан авалтын үр нөлөө. Нийт эрэлтийн, үнийн бус хүчин зүйлс ба нийт эрэлтийн шугаманд тэдгээрийн үзүүлэх нөлөө.

Нийт нийлүүлэлт. Нийт нийлүүлэлтэнд үзүүлэх, таваарын үнийн нөлөөлөл. Эдийн засгийн мөчлөгийн үе шатуудаас хамааралтай, нийт нийлүүлэлтийн шугам. Нийт нийлүүлэлтийн шугамын Кейнсийн ба завсрын, сонгодог хэрчим.

Нийт эрэлт-нийт нийлүүлэлт эдийн засгийн тэнцвэрийн загвар болох нь.Тэнцвэрийн үнэ ба үйлдвэрлэлийн тэнцвэрт түвшин. Нийт нийлүүлэлтийн шугамын тус тусдаах хэрчим дээрх эдийн засгийн тэнцвэрт хүрэх механизм.

Сэдэв-6. Хувийн эдийн засгийн нийт зардал ба эдийн засгийн тэнцвэр

Эдийн засгийн тэнцвэрийн зардлын загвар. “Зардал–гаргалт” - ын арга. “Зардал-гаргалт” –ын график загвар. “Хорио-тариа” – ны арга ба түүний график дүрслэл. Төлөвлөгдсөн буюу бодит хөрөнгө оруулалт.

Дотоодын нийт бүтээгдэхүүн дэх нийт зардлын мультипликат нөлөө. Зардал ба орлогын харилцан хувиралцлын загвар. Зардлын энгийн мультипликаторын мөн чанар.

Бүрэн бус буюу бүрэн ажил эрхлэлтийн нөхцөл дэх тэнцвэрийн ДНБ. Рецессийн дэлбэрэлт нийт зардлын дутагдлын үр дагавар болох нь. Инфиляцын тэсрэлт хэтрүү нийт зардлын үр дагавар болох нь. Рецесс ба инфиляцын дэлбэрэлтийн график загвар.

7

Сэдэв-7. Төр бол макро эдийн засгийн зохицуулах субъект мөн

Холимог эдийн засаг дахь төрийн роль. Зах зээлийн механизмын хязгаарлалт ба эдийн засагт төрийн оролцоо зайлшгүй чухал болох нь. Төрийн эдийн засгийн үндсэн үүргүүд: эдийн засгийн үйл ажиллагааны эрхийн үндэс хэлбэршүүлэх, өрсөлдөөнийг хамгаалах, орлого хийгээд нөөцийг дахин хуваарилах, эдийн засгийг тогтворжуулах.

Макро эдийн засгийн зохицуулалтын сонгодог онол. Зах зээлийн өөрийгөө зохицуулах чадварын тухай согодог онолын үндсэн утга санаа. Кейнсч онолын гол утга санаа. Эдийн засагт төрийн оролцоо харьцангуй чухлын тухай кейнсчүүлын учир шалтгааны тайлал. Эдийн засагт үзүүлэх төрийн нөлөөллийн Кейнсч механизм.

Макро эдийн засгийн зохицуулалтын альтернатив онолууд. Монетарист онол. Арилжаа солилцооны тэгшитгэл монетарист онолын эх үндэс болох нь. Эдийн засгийн зохицуулалтын монетарист механизм. Дасан зохицолт ба зохистой хүлээлтийн онол. Нийлүүлэлтийн эдийн засгийн онол. Макро эдийн засгийн онолын практик үүрэг.

Сэдэв-8. Сангийн бодлогын механизм

Сангийн дискрец бодлого. Төрийн худалдан авалт ба татвар эрэлтэд чиглэгдсэн сангийн бодлогын хэрэгсэл болох нь. Үйлдвэрлэлийн түвшин (хэмжээ) – д үзүүлэх, төрийн худалдан авалт ба татварын автоном (өөрөө удирдах) нөлөөлөл. Татварын мультипликатор. Үйлдвэрлэлийн түвшин (хэмжээ) – д үзүүлэх, төрийн худалдан авалт ба татварын ерөнхий нөлөөлөл. Тэнцвэржсэн төсвийн мультипликатор.

Сангийн автомат (өөрөө ажиллагч) бодлого. Татвар эдийн засгийн тохируулалтын нийлэмж болох нь. Уналт буюу инфиляцын өсөлтийн нөхцөл дэх нийлмэл тохируулалтын туст үр. Нийлмэл тохируулагчийг хязгаарлах ба сангийн дискрец бодлого зайлшгүй чухал болох нь.

Нийлүүлэлтэд чиглэгдсэн сангийн бодлого. Эрэлт болоод нийлүүлэлт сангийн бодлогын татвар гэсэн хувилбарын объект болох тухай. Нийлүүлэлтэнд нөлөөлөх татварын нөлөөллийн урамшуулагч хувилбар. Лафферийн шугам ба түүний практик хэрэглээний боломж.

Сангийн бодлого ба төсвийн алдагдал. Сангийн урамшуулах бодлого төсвийн алдагдлын хүчин зүйл болох нь. Улсын төсвийн тэнцвэржилтийг хангах аргууд: жил тутмын үндэслэл дээр, мөчлөгийн үндсэн дээр, санхүүгийн функцэлсэн хамаарлын зарчим. Төсвийн алдагдлын санхүүжилтын эх сурвалж.

Сэдэв-9. Зээлийн бодлогын механизм

Мөнгөний зах зээл. Мөнгөний нийлүүлэлт ба мөнгөний агрегат (цогц нэгдвэр). Мөнгөний эрэлт: хэлцлийн мөнгөний эрэлт ба актив-мөнгөний эрэлт. Хүүгийн хувь

8

(хэмжээ) бол мөнгөний үнэ мөн. Хүүгийн хувь мөнгөний зах зээлийн эрэлт, нийлүүлэлтээс хамаарах бйадал. Мөнгөний зах зээл дээрх тэнцвэр тогтолтын механизм.

Банкны систем ба мөнгөний нийлүүлэлт. Арилжааны банкны үүрэг, тэдгээрийн баталгаа ба нөөц. Баталгаат нөөцийн ноорм. Депозит (нөөцийн мөнгө)-ын мультипликатор ба мөнгөний нийлүүлэлт.

Грошово – эдийн засгийг жолоодох зээлийн зохицуулалт. Мөнгөний нийлүүлэлтийг зохицуулах үндсэн хэрэгслүүд: нээлттэй зах зээл дээрх төрийн үнэт цаасны ажилбар, хүүгийн бодлого, арилжааны банкуудын баталгаат нөөцийн ноормчлол. Үндэсний үйлдвэрлэлийн түвшинд мөнгө зээлийн бодлогын үзүүлэх нөлөөлөл. “Хямд” ба “үнэтэй” мөнгөний бодлого.

Инфиляцын эсрэг бодлогын механизм. Инфиляцын гол үр дагавар. Эрэлтийн ба зардлын инфиляцын үр дагавар. Удааширсан инфиляцын үр дагавар. Инфиляцын эсрэг бодлогын үндсэн чиглэлүүд: дасан зохицуулах ба тогтоон барих санхүү-зээлийн бодлого, орлого ба үнийн бодлого, дефляцын эсрэг гадаад эдийн засгийн бодлого.

Сэдэв-10. Гадаад эдийн засгийн бодлогын механизм

Гадаад эдийн засгийн үйл ажиллагаа ба түүний бүтэц. Олон улсын санхүү эдийн засгийн байгууллага. Улс орны гадаад эдийн засгийн үйл ажиллагааны зорилгод тохирон нийцэх харьцангуй давуу талын онол.

Төлбөрийн баланс. Төлбөрийн балансын бүтэц. Тухайн хугацааны ажилбарын баланс. Капиалын хөдөлгөөний баланс. Баланслах ажиллагаа. Төлбөрийн балансын тохируулалт. Валютын курс (ханш). Валютын ханшлал (үнэлэлт). Үндэсний ба гадаад валютын ханшууд хоорондын холбоо. Валютын худалдаж авах чадварын харьцаат буюу тэнцэх үнэ. Эрэлт болоод нийлүүлэлт валютын ханшны хүчин зүйл болох нь. Валютын курс, төлбөрийн баланс хоёрын хоорондох холбоо.

Гадаад эдийн засгийн үйл ажиллагааны төрийн зохицуулалт. Протекционизм ба чөлөөт худалдаа. Гадаад худалдааны зохицуулалтын гаалын ба гаалын бус хэрэгсэл. Валютын журам дэглэм ба ханшийн төрийн зохицуулалт.

Сэдэв-11. Ажил эрхлэлтийн бодлогын механизм ба хүн амын социал (нийгмийн) хамгаалал

Ажлын зах зээл. Ажлын зах зээл дээрх эрэлт ба нилүүлэлт.Ажлын хөлс ажиллах хүчний үнэ болох нь. Ажлын зах зээлийн үйл ажиллагааны механизм: сонгодог онол, кейнсч онол, ажлын уян хатан зах зээлийн онол.

9

Хүн амын ажил эрхлэлтийн, төрийн зохицуулалт. Ажил архлэлтийн өргөжүүлэх бодлого ба түүний сөрөг үр дагавар.Ажилгүйдлийн, инфиляцтай уялдах холбоо. Богино хугацаан дахь Филипсын шугам. Урт хугацаан дахь Филипсын шугам. Филипсын шугам ба ажил эрхлэлтийн бодлогын дүгнэлт.

Орлогын хуваарилалт дахь тэгш бусын асуудал. Лоренцын шугам. Өөрийн хамгаалал ба хүн амын нийгмийн гадаад хамгааллын хүчин зүйл. Ядуурлын хэмжээ: туйлын ба харьцангуй. Хүн амын социал хамгааллын, төрийн хэрэгслүүд: нийгэм хангамжийн хөтөлбөр, төрийн тусламжийн хөтөлбар.

Сэдэв-12. Эдийн засгийн өсөлт

Эдийн засгийн өсөлт ба эдийн засгийн хөгжилт. Эдийн засгийн өсөлтийн материаллаг хүчин зүйлс. Эдийн засгийн өсөлтийн үйлдвэрлэлийн функц.Эдийн засгийн өсөлтийн нийгэмлэгийн хүчин зүйлс. Эдийн засгийн өсөлтийн Мержиналист үзэл ба бүтцийн онол.

Харрода – Домарагийн, эдийн засгийн өсөлтийн загвар. Кейнсч онол ба Харрода – Домарагийн загвар.. Өртгийн капиталын онол Харрода – Домарагийн загварын үндэс болох нь. Хадгаламж ба капитал оруулалтын үр ашигт тэмүүлэх хязгаар төлөв Харрода – Домарагийн загварын гол хүчин зүйл болох тухай. Харрода – Домарагийн загвар дахь эдийн засгийн өсөлтийн нөхцөлүүд.

Р. Солоугийн, эдийн засгийн өсөлтийн загвар. Солоугийн урт ба богино хугацааны загвар дахь эдийн засгийн өсөлтийн хүчин зүйл. Ажлын бүтээмж эдийн засгийн өсөлтийн гол нөхцөл болох нь. Р.Солоугийн загвар дахь капитал зэвсэглэмжийн тогтвортой түвшин. “Алтан дүрэм” хадгаламжийн ноормын шалгуур болох нь.

Сэдэв-13. Монгол улсын шилжилтийн эдийн засгийн онцлог

Монголын эдийн засаг дахь шилжилтийн үйл явцын онцлог. Төлөвлөгөөт системийг эрс өөрчлөх үндсэн чиглэлүүд, санхүүгийн тогтворжуулалт, зах зээлийн тогтнол, бүтцийн өөрчлөн байгуулалт.

Монгол улсын нийгэм-эдийн засгийн бодлогын гол чиглэлүүд. Өмчийн хэлбэрүүд. Хувьчлал. Аж ахуй эрхлэлт. Сүүдэр (далд)-ийн эдийн засаг. Хуваарилалт ба орлого. Нийгэм (социал)-ийн хүрээндэх өөрчлөн байгуулалт. Эдийн засаг дахь бүтцийн өөрчлөлт. Хөрөнгө оруулалтын бодлого. Төсвийн бодлого. Мөнгө зээлийн бодлого. Татварын бодлого. Газрын буюу үл хөдлөх хөрөнгийн зах зээлийн хөгжил. Нээлттэй зах зээлийн үүсэн тогтнол.

14. Төгсгөл лекц

10

Судлагдсан метериалын тойм. Эдийн засгийн хөгжлийн хэтийн төлөв. Эдийн засгийн талаарх мэдлэгийн цаашид боловсронгуй болох замууд.

Шалгалтанд бэлтгэх зөвлөмж.

Дөрөв. Лекцийн төлөвлөгөө

Д/д

Ерөнхий сэдэв Дэд сэдэв

1 Сэдэв-1.

Макро эдийн засаг шинжлэх ухаан мөн

1. Макро эдийн засгийн объект ба судлах зүйл.

2. Макро эдийн засгийн субъектүүд, тэдгээрийн харилцан үйлдэл.

3. Макро эдийн засгийн логик загвар.2 Сэдэв-2.

Үндэсний тооцооны систем дэх макро эдийн засгийн үзүүлэлтүүд

1. Үндэсний тооцооны систем, түүний арга тогтолцоон дахь үндсэн зарчмууд.

2. Дотоодын нийт бүтээгдэхүүний, зардал буюу орлогоор тооцоолох аргазүй.

3. Дотоодын цэвэр бүтээгдэхүүн ба үндэсний орлого.

4. Амины орлрого ба эцсийн ашиглалтын орлрого.

3 Сэдэв-3.

Макро эдийн засгийн тогтворгүй байдал

1. Эдийн засгийн хөгжлийн үечлэн давтагдах байдал.

2.Ажилгүйдэл: мөн чанар, төрөл, нийгэм-эдийн засгийн үр дагавар.

3. Инфиляц, түүний шалтгаан, хэлбэр ба үр дагавар.

4 Сэдэв-4.

Хэрэглээ ба хадгаламж, хөрөнгө оруулалт

1. Хэрэглээ ба хадгаламж, тэдгээрийн үүрэг.2. Хэрэглээ ба хадгаламж уруу хэлбийх

дундаж ба хязгаар төлөв.3. Хэрэглээ ба хадгаламжийн, орлогын бус

хүчин зүйл.

11

4. Хөрөнгө оруулалт: мөн чанар ба тэдгээрийн хэмжээнд нөлөөлж буй хүчин зүйл.

5 Сэдэв-5.

Зах зээлийн нөхцөл дэх эдийн засгийн тэнцвэр

1. Зах зээлийн нөхцөл дэх макро эдийн засгийн орчил.

2. Нийт эрэлт. Нийт эрэлтийн шугам. Нийт эрэлтийг тодорхойлж байгаа хүчин зүйлс.

3. Нийт нийлүүлэлт. Нийт нийлүүлэлтийг тодорхойлж байдаг үнэ ба үнийн биш хүчин зүйлс.

4. Нийт эрэлт, нийт нийлүүлэлт хоёр эдийн засгийн тэнцвэрийн загвар болох тухай.

6 Сэдэв-6.

Дангаарх эдийн засгийн нийт зардал ба эдийн засгийн тэнцвэр

1. Эдийн засгийн тэнцвэрийн, зардлаарх загвар. “Зардал-гаргалт” ба ”изъятие” – “инъекции” загвар.

2. Зардлуудын мультипликатор.3. Бүрэн ба бүрэн бус ажил эрхлэлтийн

нөхцөл дэх тэнцвэрт дотоодын нийт бүтээгдэхүүн.

7 Сэдэв-7.

Төр – макро эдийн засгийн зохицуулах субъект

1. Зах зээлийн баримжаалалтай эдийн засаг дахь төрийн роль ба түүний эдийн засгийн үүрэг.

2. Макро эдийн засгийн зохицуулалтын сонгодог онол.

3. Кейнсч онол бол эдийн засгийн, төрийн зохицуулалтын онолын үндэс мөн.

4. Макро эдийн засгийн зохицуулалтын альтернатив онол.

12

8 Сэдэв- 8.

Сангийн бодлогын механизм

1. Сангийн дискрец ба автомат бодлого. 2. Сангийн бодлого ба улсын төсөв.3. Улсын төсвийн алдагдал ба түүний

балансын концепц (цэгц баримтлал).4. Төрийн өр шир ба түүний эдийн засгийн

үр дагавар.

9 Сэдэв-9.

Мөнгө зээлийн бодлогын механизм

.1. Мөнгөний зах зээл, түүний тодорхойлолт.

2. Банкны систем ба мөнгөний мультипликатор.

3. Мөнгө зээлийн бодлогын зорилго хийгээд хэрэгслүүд.

10 Сэдэв-10.

Гадаад эдийн засгийн бодлогын механизм

1. Олон улсын эдийн засгийн харилцаа ба харьцангуй давуу талын онол.

2. Төлбөрийн баланс ба валютын ханш (курс).

3. Дотоодын нийт бүтээгдэхүүн дэх гадаад худалдааны нөлөө.

4. Гадаад эдийн засгийн бодлогын үндсэн бүрдэл хэсэг.

11 Сэдэв-11.

Ажил эрхлэлтийн бодлогын механизм ба хүн амын нийгмийн хамгаалал

1. Рынок работы и механизм его функционирования.

2. Государственное регулирование занятости.

3. Эдийн засгийн тэнцвэргүйдэл ба хүн амын нийгмийн хамгааллын бодлого.

12 Сэдэв-12.

Эдийн засгийн өсөлт

1. Сущность, факторы и типы экономического роста.

2. Модель экономического роста Харрода-Домара.

3. Модель экономического роста Р. Солоу.

13

13 Монгол улсын шилжилтийн эдийн засгийн онцлог

1. Ñîöèàëèçìûí ýäèéí çàñãèéí õÿìðàë áà ëèáåðàë øèíý÷ëýëò¿¿äèéí çàéëøã¿é áàéäàë.

2. Ñîöèàëèçìûí äàðààõ çàõ çýýëèéí øèíý÷ëýëèéí õºãæëèéí ä¿ð áàéäàë.

3. Øèëæèëòèéí ýäèéí çàñãèéí åðºíõèé ç¿é òîãòëóóä áà îíöëîã.

4. Ìîíãîëûí, ýä¿ãýýõ õîèìîã ýäèéí çàñãèéí îíîë, ïðàêòèê.

14 Òºãñãºë ëåêö 1. Ìàêðî ýäèéí çàñãèéí îíîë äàõü ýäèéí çàñãèéí õºãæëèéí àñóóäàë.

2. Ìîíãîë óëñûí ýäèéí çàñãèéí ºíãºðñºí áà ýä¿¿ãýýõ õºãæëèéí àñóóäàë.

3. Ìîíãîëûí ýäèéí çàñãèéí õºãæëèéí îöëîã áà èðýýä¿éí ç¿é òîãòëûí òóõàé òààìíàë.

.

Тав. Семинар, буюу практикийн хичээлийн төлөвлөгөө

Сэдэв-2. Үндэсний тооцооны систем дэх макро эдийн засгийн үзүүлэлтүүд.

1. Үндэсний тооцооны систем. Дотоодын нийт ба үндэсний нийт бүтээгдэхүүн, тэдгээрийн тодорхойлолт, бүтэц.

2. Үндэсний нийт бүтээгдэхүүнийг орлого хийгээд зарлагаар тооцоолох аргазүй. Үндэсний цэвэр бүтээгдэхүүн.

3. Үндэсний орлого, түүний тодорхойлолт ба бүтэц.

-Реферат:

1. Үндэсний тооцооны систем (ҮТС) - ийн үндсэн гол арга тогтолцооны зарчмууд.

2. Монгол улсын, зах зээлд баримжаалсан жилүүд дэх ДНБ - ий динамик.

3. Амины ба эцсийн ашиглалтын орлого.

14

-Оюутны бие даалх ажлын бодлого:

Тест.

1. Дараах жагсаалтаас юу нь ДНБ –ий бүтцэд орохгүй вэ?

А) Элэгдэл; В) Түүхий эдийн өртөг;

Б) Амины орлого; Г) Корпорацын ашиг.

2. Дараахаас, аль нь үндэсний орлогын тооцоололд ашиглагддагүй вэ?

А) Корпорацын ашиг; В) рент;

Б) Улсын шилжүүлэг, буюу гуйвуулгын төлбөр;

Г) Зээлийн хүү.

3. ДНБ –ий үйлдвэрлэл дэх улсын секторын хувь нэмрийг тодорхойлохын тулд зайлшгүй тооцоолж гаргах нь:

А) Төрийн мөнгөн тусламж, буюу гуйвуулгын төлбөр;

В) Таваар ба үйлчилгээг худалдан авахад зориулсан, төрийн зардлын хэмжээ;

Б) Улсын төсвөөс, гаргасан бүх зардлын хэмжээг;

Г) Хэрэглэгч ба хөрөнгө оруулалтын таваарт зориулсан, төрийн зардлын хэмжээ.

4. Дараах жагсаасны алийг тооцож гаргахад нийт цэвэр хөрөнгө оруулалт харгалзаж бодогддог вэ?

А ﴿ Орлогын аргаарх ДНБ; В ﴿ Зардлын аргаарх дотоодын цэвэр бүтээгдэхүүн;

Б ﴿ Зарлагын аргаарх ДНБ; Г ﴿ Дотоодын цэвэр бүтээгдэхүүн (ДЦБ) -ий тэнцүүр.

15

5. Үндэсний орлого гэдэг нь:

А﴿ ДЦБ-ээс цэвэр хөрөнгө оруулалтыг хассан;

В﴿ ДЦБ-ээс шууд бус татвар хассан;

Б﴿ Амины орлого дээр мөнгөн тусламж (субсид) нэмсэн;

Г﴿ ДЦБ дээр шууд бус татвар нэмсэн.

6. Нэрлэсэн ДНБ 500 сая мөнгөн нэгжээс 600 сая мөнгөн нэгж, харин ДНБ – ний дефдятор 125- с 150 хүрчээ - гэвэл, бодит ДНБ аль нөхцөлд байх вэ?

А ﴿ Нэмэгдэж байгаа; В ﴿ Буурч байгаа;

Б ﴿ Өөрчлөгдөөгүй; Г﴿ Мэдээлэл нь хариулахад хангалттай биш байгаа.

7. Хэрвээ, нэрлэсэн ДНБ ба үнэ, хоёул нэмэгдсэн бол тэр нь:

А. Бодит ДНБ өөрчлөгдөөгүй В. Бодит ДНБ Багассан

Б. Бодит ДНБ өөрчлөгдсөн Г. Мэдээлэл нь хариулахад хангалттай биш байгаа.

8. Хэрэв, ДЦБ 500 сая мөнгөн нэгж, элэгдэл хорогдол 40 сая мөн. нэгж, шууд бус татвар 80 сая мөн. нэгж, мөнгөн тусламжийн гуйвуулга төлбөр - 50 сая мөн. нэгж байгаа гэвэл, үндэсний орлого нь:

А ﴿ 450; В ﴿ 420;Б ﴿ 460; Г ﴿ 370 сая мөн. нэгж.

9. Хэрэв, үндэсний орлого 800 сая мөн. нэгж, нийгмийн даатгалын шимтгэл 60, корпорацын ашгийн татвар 40, корпорацын үл хуваарилагдах ашиг 20, мөнгөн

16

тусламж гуйвуулга 50, амины орлогын татвар 200 мөн. нэгж байна гэвэл амины орлого нь:

А ﴿ 600; В ﴿ 730;Б ﴿ 750; Г ﴿ 700 сая мөн. нэгж.

10. Хэрэв үнийн индекс нь 1995 онд 50%, 2000 онд 100%, 2003 онд 110% байсан бол үнийн түвшин 1995–2003 онд хэрэн нэмэгдсэн бэ?

А ﴿ 160%; В ﴿ 210%;Б ﴿ 120%; Г ﴿ 260%.

Бодлого:

1. Доттодын цэвэр бүтээгдэхүүний тухай.

Өгөгдсөн нь: Хэрэглэгчийн зардал = 600; нийт цэвэр хөрөнгө оруулалт = 120, элэгдэж хуучирсан капиталын сэлбэн засалтын = 80, төрийн зардал =60; мөнгөн тусламж гуйвуулгын төлбөр =20, экспорт = 10, импорт = 12. Эдгээрээс дотоодын цэвэр бүтээгдэхүүн (ДЦБ) - ийг тооц ! Хариу: 678

2. Судлагдан байгаа оны нэрлэсэн ДНБ-ий тооцоо.

Өгөгдсөн нь: Суурь оны бодит ДНБ = 1000, шинжлэгдэж байгаа үеийн бодит ДНБ-ий өсөлт = 2%, үнийн өсөлт = 5%. Эндээс, шинжлэгдэж байгаа он дахь нэрлэсэн ДНБ-ийг ол. Хариу: 1071.

3. Өгөгдсөн нь:

Амины хэрэглээний зардал = 5494

Нийт цэвэр хөрөнгө оруулалт = 1256

Төрийн, таваар хийгээд үйлчилгээ худалдан авалт = 1455

Цэвэр экспорт = - 94

Дэлхийн улс орнуудаас оруулсан хүчин зүйлсийн цэвэр орлого = - 8

Элэгдэл хорогдол = 872

Шууд бус татвар = 585

17

Эдгээрээс дараах үзүүлэлтийг тооцон гарга:

а) ДНБ; б) Дотоодын цэвэр бүтээгдэхүүн; в) үндэсний орлого. Хариу: 8111; 7239; 6654.

4. Өгөгдөл:

Ажлын хөлс = 4687

Рент = 709

Хүү = 432

Корпорац бус секторын ашиг = 551

Корпорацын нийт ашиг = 818

Налог на прибыль корпораций = 330

Ногдол ашиг = 275

Нийгмийн даатгалын шимтгэл = 609

Мөнгөн тусламж гуйвуулгын төлбөр = 1110

Амины секторын ашиг = 989.

Эдгээрээс, дараах үзүүлэлтүүдийг тооцож гарга:

а) үндэсний орлого, б) амины орлого, в) эцсийн ашиглалтын орлого.

Хариу: 7197; 7155; 6166.

5. Өгөгдөл:

Нэг жилийн нэрлэсэн ДНБ = 5000; үнийн индекс = 125.

Хоёр жилийн, нэрлэсэн ДНБ = 6600; үнийн индекс = 150.

Эндээс, дараах үзүүлэлтүүдийг тооц:

Нэг жилийн бодит ДНБ,

Хоёр жилийн бодит ДНБ.

1 ба 2 жилийн хоорондох эдийн засгийн өсөлтийн бодит хурдац. Ответа: 4000; 4400; 10%.

18

Энэ сэдвийн хүрээнд уншиж судлахыг зөвлөмж болгосон ном зохиол

Б.Норжванчиг. Эдийн засгийн ухаан-II (сурах бичиг). “Адмон”. УБ.-1999. 19-36 дахь тал.

Т.Батаа. Эдийн засгийн ухаан. “Хатан” студ. УБ.-2010. 235-257 дахь тал. В.Д.Камаев нар. ﴾Орч. Ч.Баатар﴿. Эдийн засгийн онол. “Их засаг”. УБ.-2008, 199-

213. Бусад. Энэ мэтээр ном, сурах бичгүүдийг сэдэвт холбогдох хуудсууды нь зааж

жагсаана !!!

Сэдэв 3. Макро эдийн засгийн тогтворгүй байдал

1. Үйлдвэрлэлийн үет давтамж бол эдийн засгийн хөгжлийн хэлбэр мөн.2. Ажилгүйдэл, түүний мөн чанар ба нийгэм-эдийн засгийн үр дагавар. 3. Инфиляц, түүний тодорхойлолт. Эрэлтийн ба зардлын инфиляц. Дефляц ба

стагфляц.

Реферат:

1. М.Д. Кондратьєвын урт долгиоллын онол.2. Орчин үеийн нөхцөл дэх Монгол улсын ажилгүйдэл. 3. Төрийн, инфиляцын эсрэг бодлого.

Оюутны бие даах ажлын бодлого

Ажилгүй хүмүүсийн ажил эрхлэлтэнд хандах харьцааны үүднээс, тэдний тухайн байдлыг тодорхойлоход, хэн нь ажиллах хүчинд хамаархгүй вэ?

1. Өөрийн хүсэл санаагаараа ажлаас чөлөөлөгдсөн ажилтан. 2. Хагас ажлын өдрийн хуваарьт шилжсэн ажилтан.3. Эрүүл мэндийн байдлаараа, ажиллах боломжгүй байгаа багш.4. Урт удаан хугацаагаар ажил олж чадаагүйн улмаас, түүнийг эрж хайхаа зогсоосон

халагдмал ажилчин. 5. Сургалтын өдрийн хэлбэрээр сурч байгаа оюутан.6. Оройн хэлбэрээр суралцаж байгаа автын механик.7. Өөрийн гэр орныхоо ажил хийж байгаа, айл гэрийн эзэн.8. Хэсэгхэн хугацаанд номын сангийн эрхлэгчээр ажиллаж байгаа, айл гэрийн эзэн.

Тест:

1. Эдийн засгийн мөчлөгийг алинтай нь хобож үздэг вэ?

А) Зөвхөн гадаад хүчин зүйлсийн үйлдэлтэй;

В) Нийт эрэлтийн динамикт ихэвчлэн нөлөөлж байгаа хүчин зүйлстэй;

19

Б) Зөвхөн дотоод хүчин зүйлсийн үйлдэлтэй;

Г) Нийт нийлүүлэлтийн динамикт ихэвчлэн нөлөөлж байгаа хүчин зүйлстэй.

2. Зааж байгаа үзэгдлүүдээс аль нь эдийн засгийн уналтийн үед тохирохгүй вэ?

А) Ашиглалтын үргэлжлэх хугацаа бүхий тоног төхөөрөмжийн хөрөнгө оруулалт багасах;

В) Корпорацын ашиг буурах;

Б) Татвараас орох орлого багасах; Г) Ажилгүйдлын тусламжийн хэмжээ багасах.

3. Дараах үзүүлэлтүүдын алийх нь тоон утга өсөлтийн үеийн эхний шатанд багасахгүй бөгөөд уналтын үеийн эхний шатанд нэмэгдэхгүй вэ?

А) Удаан эдлэгдэх зүйлсын шинэ захиалгын хэмжээ;

В) Үнэт цаасны ханш;

Б) Жижиглэн худалдаалалтын хэмжээ Г) Ажлын долоо хоногийн дундаж үргэлжлэл (урт).

4. Дараах үзүүлэлтүүдээс алийнх нь тоон утга, өсөлтийн үе эхэлсний дараа буурч байдаг буюу уналтын үе эхэлсний дараа өсч байдаг вэ?

А) ДНБ – ий хэмжээ; В) Үнэт цаасны ханш;

Б) Болосруулах аж үйлдвэрлэлийн таваарын нөөцийн хэмжээ;

Г) Ажлын долоо хоногийн дундаж үргэлжлэл.

5. Эдийн засгийн мөчлөгийн явцад хамгийн их нөлөөлөл үзүүлж буй динамикт:

А) Таваар-материалын нөөцийг нэмэгдүүлэхэд чиглэгдэж байгаа цэвэр хөрөнгө оруулалт;

В) Хэрэглэгчдийн зардал;

Б) Удтал байх таваарын үйлдвэрлэлд зориулагдаж байгаа цэвэр хөрөнгө

Г) Төрийн зардал.

20

оруулалт;

6. Заагдсан ойлголтуудаас ямар нь ажил хэргийн мөчлөгийн үе шатанд хамаарахгүй вэ ?

А) Хямрал; В) Өрнөлт;

Б) Сэргэлт; Г) Инфиляц.

7. Доорх өгүүлэгдсэн тохиолдлуудаас аль нь бүтцийн ажилгүйдлын жишээ биш вэ?

А) Сэтгэлзүйн, тохиолдлын уур амьсгалаас болж үйлдвэр аж ахуйн газарт шилжихээр ажлаас чөлөөлөгдөөд байгаа программист;

В) Эдийн засгийн хямралын үед ажлаа орхисон үйлдвэрийн ажилчин;

Б) Өвлийн улиралд ажилгүй болж үлдээд байгаа барилгачин;

Г) Ган хайлуулагч, ажлаа роботоор сольж орлуулаад байгаа.

8. Хэрэв, ажилгүйдийн бодит (байж байгаа) түвшин 9%, ажилгүйдлын жинхэнэ (байх ёстой) түвшин 5,5% болж байгаа гэвэл, тэр нь:

А) Сайн дурын (урсгал) ажилгүйдлийн түвшин 5,5% байгаа;

В) Мөчилгийн ажилгүйдлийн түвшин 3,5% байна.

Б) Мөчлөгийн ба сайн дурын ажилгүйдлийн түвшин 5,5% байгаа;

9. Удахгүй шинэ ажил олж авах найдлагатай байгаа хүн нь:

А) Ажил эрхлэж буйд хамаарагддаг; В) Ажиллах хүчний бүтцэд үл тооцогддог;

Б) Ажилгүйд хамаарагдана; Г) Ажил хайх найдлага алдсан гэдэгт авч үздэг.

21

10. Эдийн засгийн уналтын улмаас ажлаа орхисон хүн нь ажилгүйдлийн тодорхой категори-д ордог. Тэр нь:

А) Ажлгүйдлын урсгал хэлбэрийн; В) Ажлгүйдлын мөчлөгийн хэлбэрийн;

Б) Ажлгүйдлын, бүтцийн хэлбэрийн; Г) Байнгын ажилгүйдлын.

11. Хүрэлцээ хомс нийт эрэлт нь юунд хүргэдэг вэ?

А) Ажилгүйдлын сайн дурын хэлбэриийн өсөлтөд;

В) Ажилгүйдлийн мөчлөгийн хэлбэрийн өсөлтөд;

Б) Ажилгүйдлын бүтцийн хэлбэрийн өсөлтөд;

Г) Ажилгүйдлын ил (задгай) хэлбэрийн өсөлтөд.

12. Инфиляцыг юутай холбон үзэж болох вэ?

А) Звхөн ДНБ-ий өсөлттэй; В) Хөгжлийн эх үүсвэрээс хамаарах, ДНБ-ий өсөлт ба бууралттай;

Б) Звхөн ДНБ-ий багасалттай; Г) Хэрвээ, эдийн засаг бүрэн ажил эрхлэлтийн нөхцөлд хөгжиж байх аваас, ДНБ-ий өсөлттэй холбон үзнэ.

13. Хурдсаж байгаа инфиляцын үе дэх хүүгийн хаалт саад нь:

А) Мөнгөний үнэ буурсний учир, багасч байдаг;

В) Ажил эрхлэлтийн түвшин доошилсний улмаас өсөн нэмэгдэж байдаг;

Б) Мөнгөний үнэ буурсний учир, өсч Г) Мөнгөний үнэ нэмэгддэг тул, багасч байдаг.

22

байдаг;

14. Доорх заагдсаний юу нь үйлдвэрлэлийн зардлын өсөлтөөр нөхцөлдсөн инфиляцад хамаарал байдаггүй вэ?

А) Нэгж бүтээгдэхүүний зардлын өртгийн өсөлт;

В) Нийлүүлэлтийн сандаргал ﴾шоки; ﴿

Б) Хүүгийн хувь хэмжээний өсөлт; Г) Ажил эрхлэлт ба үйлдвэрлэлийн өсөлт.

Бодлого:

1. Хөдөлмөрийн чадварын өсөлтийг бүрдүүлж байгаа хүн амын тоо нь: а) Эрэгтэй - 1 сая 430 мянга. Үүний дотор ажилладаггүй, 1 и 2 группын хөгжлийн бэрхшээлтэй нь 10 мянга;б) Эмэгтэй - 1 сая 490 мянга. Үүний дотор ажил эрхэлдэггүй хөгжлийн бэрхшээлтэй 1 и 2 группын - 4,5 мянга;в) Өсвөр үеийн ажиллаж байгаа - 2,5 мянга;г) Ахмад насандаа ажиллаж байгаа хөдөлмөрийн чадвартай нь 4,5 мянга.Ажиллах хүчийг тодорхойл. (Хариу: 2912,5.)

2. Хүн ам нь 500 мянга. Үүнээс:

а) 16 - аас өмнөх насны хүүхэд ба мэргэжлийн газар байгууллагад ажилладаг хүн 120 мянга;

б)Ажиллах хүчний бүрэлдэхүүнээс гарсан150 мянга;

в) Ажилгүйчүүл 23 мянга;

г) Бүрэн биш ажлын өдрөөр ажилладаг ажилчин ба ажил хайж байгаа хөдөлмөрийн чадвартай 10 мянга.

Тооцоолох нь: а) ажиллах хүчний тоо; б) ажилгүйдлын түвшин. ﴾Хариу: 230; 10%.﴿

3. Өгөгдөл:

23

Анхны жилТав дахь

жил

Ажиллах хүч 84899 95453

Ажил эрхлэгчид

80796 87524

Ажилгүйчүүл

Ажилгүйдлын түвшин

Тооцож тодорхойлох нь:

а) Авч үзэн байгаа 1 ба 5 дахь жилийн ажилгүйчүүдийн тоо ба ажилгүйдлын түвшин;

б) Нэгэн зэрэг болсон өсөлт ба ажил эрхлэгчид, ажилгүйчүүдыг яаж тайлблах;

в) Авч үзэж байгаа 5 дахь жилд бүрэн ажил эрхлэлт байсан гэдгийг баталж болох уу. ﴾Хариу: 4093; 7929﴿

г) Ажиллах хүчний тоо ажил эрхлэлтийнхээсээ илүү түргэн өссөн болов уу.

4. Ажил эрхлэгчдийн тоо 90 саятай тэнцүү, ажилгүйчүүдийн тоо 10 сая гэвэл:

а) Ажилгүдлын түвшинг тооцож гаргах.

б) Ажилд байсан 90 саяаас, сарын дараа гэхэд 500 мянган хүн ажлаас чөлөөлөгдсөн, албан ёсны бүртгэлтэй ажилгүйчүүдээс 1 сая нь ажил хайлтаа зогсоосон байна.

Одоо тодорхойлох нь:

а) Ажил эрхэлж байгаа хүний тоо

б) Ажилгүйчүүдийн тоо

в) Ажилгүйдлын түвшин. ﴾Хариу: 89,5; 9,5; 10,6.﴿

5. Количество занятых и безработных составляет 1 тыс чол. Если из 1/3 безработных отнять ? занятых, то останется 110 чол.

24

Найти: а) сколько лиц заняты; б) сколько безработных. Хариу: 760; 240.

Энэ сэдвийн хүрээнд уншиж судлахыг зөвлөмж болгосон ном зохиол

Б.Норжванчиг. Эдийн засгийн ухаан-II (сурах бичиг). “Адмон”. УБ.-1999. 208-226. дахь тал.

Т.Батаа. Эдийн засгийн ухаан. “Хатан” студ. УБ.-2010. 351-368 дахь тал. В.Д.Камаев нар. ﴾Орч. Ч.Баатар﴿. Эдийн засгийн онол. “Их засаг”. УБ.-2008, 307-323.

Бусад. Энэ мэтээр ном, сурах бичгүүдийг сэдэвт холбогдох хуудсуудыг нь зааж


Сэдэв 4. Хэрэглээ, хадгаламж ба хөрөнгө оруулалт

1. Хэрэглээ ба хадгаламж. Хэрэглээ ба хадгаламж уруу хэлбийх дундаж болоод хязгаар төлөв.

2. Хөрөнгө оруулалт ба хөрөнгө оруулалтын хүчин зүйлс. 3. Хөрөнгө оруулалтын нийт эрэлтийн шугам.

Рефератууд:

1. Хэрэглээ буюу хадгаламжийн хүчин зүйлс.2. Орчин үеийн нөхцөл дэх Монгол улсын хөрөнгө оруулалтын бодлого.3. Хэрэглээ, хөрөнгө оруулалт ба дотоодын нийт бүтээгдэхүүний тэнцвэр.

Оюутны бие даах ажлын бодлого:

1. Эдийн засаг дахь хөрөнгө оруулалтын объектын тухай өгөгдлийн хүснэгт. Хэрэв зээлийн хүү нь 9% байгаа бол хөрөнгө оруулалтын нийт эрэлт юутай тэнцэх бол.

Объектуудын өртөг ﴾млрд. долл.﴿

10 15 25 30 40 50

Цэвэр ашгийн ноорм ﴾%﴿

16 14 12 10 8 6

﴾Хариу: а) 80 млрд. долл.; б) 50; в) 70; 40 млрд. долл.﴿

2. Хэн нэгэн хүний эцсийн ашиглалтын орлого нь, хэрэглээнд тэмүүлэх дундаж төлөв 0,9 байгаа 100 мөнгөн нэгж гэж саная. Тэрбээр, түүнийг өөр хүнд 0,8 – тай тэнцүүгээр шилжүүлэн өгсөн гэвэл: Ýíä, õýðýãëýã÷èéí çàðäàë áà õàäãàëàìæ ÿàæ ººð÷äºãäºõ âý?

25

3. Ýöñèéí àøèãëàëòèéí îðëîãî 90 ñàÿ ìºíãºí íýãæ, õàðèí õýðýãëýã÷èéí çàðäàë 99 ñàÿ ìºíãºí íýãæ. Õýðýãëýý óðóó õýëáèéõ ëóíäàæ òºëºâ õýäòýé òýíöýæ áóéã îë.

4. 4. Ýöñèéí àøèãëàëòûí îðëîãûí ýä¿ãýý ¿åèéí ºñºëò 20 ñàÿ ìºíãºí íýãæ, õàðèí õýðýãëýý íü 18 ñàÿ ìºíãºí íýãæýýð ºññºí. Õàäãàëàìæ óðóó õýëáèéõ õÿçãààð òºëºâ õýäòýé òýíöýõèéã îë.

5. Õýðýâ, áîäèò õ¿¿ãèéí õóâü õýìæýý íü ºñ÷, õàðèí öýâýð àøãèéí õ¿ëýýãäìýë íîîðì áàãàñàæ áàéãàà áîë ýíý áàéäàëä õºðºíãº îðóóëàëòûí ýðýëòèéí øóãàì áèåý ÿàæ àâ÷ ÿâàõ âý?

6. Õýðâýý õàäãàëàìæ 0,4 –òýé òýíö¿¿ áàééãàà áîë õýðýãëýý óðóó õýëáèéõ äóíäàæ òºëºâ õýäòýé òýíöýæ áàéãàà áîë îî.

7. Ýöñèéí àøèãëàëòûí îðëîãî 90 ñàÿ ìºíãºí íýãæýýð íýìýãäñýí, õàðèí õýðýãëýýíèé çàðäàë íü 60 ñàÿ ìºíãºí íýãæýýð. Õàäãàëàìæ óðóó õýëáèéõ õÿçãààð òºëâèéã òîäîðõîéë.

8. Õ¿ñíýãòýä, õºðºíãº îðóóëàëòûí îáúåêòóóäûí òóõàé ìýäýýëýë ºãºãäñºí áàéíà. Õýðâýý, õ¿¿ãèéí õóâü õýìæýý 11% - òàé òýíö¿¿ áàéãàà áîë õºðºíãº îðóóëàëòûí ýðýëò õýäòýé òýíöýõèéã îë.

Òºñë¿¿äèéí õºðºíãº îðóóëàëòûí ºðòºã (ñàÿ ìºí. íýãæ)

9 8 15 24 7 11 20

ÖÀÕÍ (%) 15 9 12 18 10 19 7

9. Õºðºíãº îðóóëàëòûã ç¿éä íèéö¿¿ëýõèéí òóëä öýâýð àøãèéí õ¿ëýýãäìýë íîîðì (ÖÀÕÍ) áà áîäèò õ¿¿ãèéí õóâü õýìæýý õîîðîíäûí õàðüöàà ÿìàð áàéõ ¸ñòîé âý?

10. Õºðàíãº îðóóëàëòûí õýìæýýíä íºëººëæ áàéäàã íü.

а) ¯éëäâýðëýëèéí áàéãàà õ¿÷èí ÷àäëûí àøèãëàëòûí ò¿âøèí;

в) Õºðºíãº îðóóëàëòûí òºñë¿¿äèéí íèéëáýð ºðòºã.

б) Áàÿëãèéí ¿ð àøèã;

Энэ сэдвийн хүрээнд уншиж судлахыг зөвлөмж болгосон ном зохиол:



227. Бусад. Энэ мэтээр ном, сурах бичгүүдийг сэдэвт холбогдох хуудсуудыг нь зааж


26

Ñýäýâ 5. Çàõ çýýëèéí íºõöºë äýõ ýäèéí çàñãèéí òýíöâýð.

1. Çàõ çýýëèéí íºõöºë äýõ ìакро ýäèéí çàñãèéí îð÷èë.2. Íèéò ýðýëò. Íèéò ýðýëòèéí øóãàì áà õ¿÷èí ç¿éëñ.3. Íèéò íèéë¿¿ëýëò. Íèéò íèéë¿¿ëýëòèéí øóãàì áà õ¿÷èí ç¿éëñ.

Реферат:

1. Ìàêðî ýäèéí çàñãèéí òýíöâýðèéí íºõöºë, ò¿¿íèé çºð÷èãäºë. 2. Íèéò ýðýëòèéí áóóðàëòèéí íºõöºëä ýäèéí çàñãèéí òýíöâýð ñýðãýýõ ìеханизм.3. Íèéò íèéë¿¿ëýëòèéí áàãàñàëòààð ººäºëæ áàéãàà ýäèéí çàñãèéí òýíöâýð ñýðãýýõ ìеханизм.

Õÿíàëòûí àæèëä áýëòãýõ àñóóëò:

1. Çàõ çýýëèéí íºõöºë äýõ ìакро ýäèéí çàñãèéí îð÷èë.

2. Íèéò ýðýëò. Íèéò ýðýëòèéí øóãàì. Íèéò ýðýëòèéã òîäîðõîéëæ áàéãàà õ¿÷èí ç¿éëñ.

3. Íèéò íèéë¿¿ëýëò. Íèéò íèéë¿¿ëýëòèéí øóãàì. Íèéò íèéë¿¿ëýëòèéã òîäîðõîéëæ áàéãàà õ¿÷èí ç¿éëñ.

4. Íèéò ýðýëò – íèéò íèéë¿¿ëýëò ýäèéí çàñãèéí òýíöâýðèéí çàãâàð áîëîõ íü.

5. Íèéò ýðýëòèéí áóóðàëò (өсөлт) – аар дээшилж байгаа эдийн засгийн богино буюу урт хугацааны тэнцвэрийн сэргээлтийн механизм .

6. Íèéò нийлүүлэлтийн багасàëòын нөхцөл дэх эдийн засгийн богино буюу урт хугацааны тэнцвэр сэргээлтийн механизм.




230, 227-230. Энэ мэтээр ном, сурах бичгүүдийг сэдэвт холбогдох хуудсуудыг нь зааж


Сэдэв 7. Төр бол макро эдийн засгийн зохицуулалтын субъект

27

1. Төрийн эдийн засгийн үндсэн үүргүүд.2. Макро эдийн засгийн зохицуулалтын сонгодог онол.3. Макро эдийн засгийн зохицуулалтын кейнсч онол.


1. Монгол улсын, зах зээлийн зохицуулалтад баримжаалах шилжилтийн макро эдийн засгийн зохицуулалт.

2. Макро эдийн засгийн зохицуулалтын монетарист онол.3. Нийлүүлэлтийн ба оновчтой хүлээлтийн эдийн засгийн онол.

Оюутны бие даах ажлын даалгавар:

Тест.

1. Орчин үеийн зах зээлийн зохицуулалтад баримжаалсан эдийн засгийн, төрийн зохицуулалтын зорилт нь:

А) Өрсөлдөөниыг сулруулах; В) Ажил эрхлэлт ба инфиляцын түвшний хяналт;

Б) Зах зээлийн механизмыг шинэчлэн төлөвшүүлэх;

Г) Хариулах боломжгүй.

2. Òºðèéí çîõèöóóëàëòûí îáúåêòîä:

А) Òºðèéí äýýä áàéãóóëëàãà áà îðîí íóòãèéí çºâëºë;

В) ¯éëäâýð÷íèé ýâëýë áà àæ àõóé ýðõëýã÷äèéí çºâëºë;

Б) Òºëáºðèéí áàëàíñ; Г) Çàõ çýýëèéí ¿íý.

3. Õîëèìîã ýäèéí çàñãèéí ¿íäñýí ãîë òîõèðóóëãà íü:

А) Íèéò çàðäàë; В) Íèéò íèéë¿¿ëýëò;

Б) ¯íèéí ò¿âøèí; Г) Çàõ çýýë.

28

4. Òºðèéí øóóä çîõèöóóëàëòûí õýðýãñë¿¿ä íü:

А)Ò¿ðãýòãýñýí ýëýãäýë õîðîãäîë; В) Òàòâàð;

Б) Àæèë ýðõëýëòèéí çîõèöóóëãà; Г) Òºñâèéí áîäëîãî.

5. Íýýëòòýé ìàÿãèéí õîëèìîã ýäèéí çàñãèéí íºõöºëä, òºð íü ýäèéí çàñãèéí òèéì ¿¿ðãèéã áèåë¿¿ëæ áàéäàã:

А) Òàòâàð öóãëóóëàõ; В) Ìºíãºí òóñëàìæ ﴾ñóáñèä ﴿ àâàõ;

Б)Òàòâàð òºëºõ; Г) Á¿òýýãäýõ¿¿í áà íººö õóäàëäààëàõ.

Áîäëîãî

1. Îðíû çàñãèéí ãàçàð íü èðýõ æèëä ÄÍÁ-èéã 12 ñàÿ ìºíãºí íýãæèä íýìýãä¿¿ëýõýýð òºëºâëºñºí. Õýðýâ õýðýãëýýíä òýì¿¿ëýõ õÿçãààð òºëºâ 0,8 –òàé òýíö¿¿ áîë ÄÍÁ – èéã òºëºâëºãñºí ºñºëòºä õ¿ðãýõèéí òóëä òàòâàðûã õýäýýð áàãàñãàõ ¸ñòîé âý?. ﴾Õàðèó: 3 ñàÿ ìºí. íýãæ﴿

2. Óëñ îðíû ýäèéí çàñàã íü òèéíõ¿¿ ºãºäñºí òîî (млрд. евро) – ãîîð òîäîðõîéëîãäîæ áàéãàà ãýæ ñàíàÿ. ¯¿íä: Áîäèò ÄÍÁ 4000, áîëîìæèò ÄÍÁ 4200, õýðýãëýý óðóó òýì¿¿ëýõ õÿçãààð òºëºâ 0,8. Áóñàä ¿ç¿¿ëýëò ººð÷ëºãäººã¿é íºõöºëä, òýíöâýðèéí áàéäàë á¿õèé îðíû ýäèéí çàñàãò õ¿ðýõèéí òóëä òºðèéí õóäàëäàí àâàëò ÿàæ ººð÷ëºãäºõ ¸ñòîé âý ?

Îðíû ýäèéí çàñãèéã òýíöâýðèéí áàéäàëä õ¿ðãýõèéí òóëä òàòâàð îðóóëàëòûí õýìæýý ÿàæ ººð÷ëºãäºõ âý? ﴾Õàðèó: 40 ; 50 ﴿ .

3. Óëñ îðíû ýäèéí çàñàã íü ºãºäñºí òîî (млрд. евро) – ãîîð òîäîðõîéëîãäîæ áàéãàà ãýвэл: Хувийн хадгаламж 120, татвар 750, төрийн худалдан авалт 680. Улсын эдийн засгийг тэнцвэрийн байдалд хүргэхэд зориулагдах үндэсний хөрөнгө оруулалтын хэмжээг тодолрхойл.

. ﴾Хариу: 190 млрд. евро﴿.



Т.Батаа. Эдийн засгийн ухаан. “Хатан” студ. УБ.-2010. 498-513 дахь тал.

29

В.Д.Камаев нар. ﴾Орч. Ч.Баатар﴿. Эдийн засгийн онол. “Их засаг”. УБ.-2008, 324-355.

Бусад. Энэ мэтээр ном, сурах бичгүүдийг сэдэвт холбогдох хуудсуудыг нь зааж


Сэдэв 9. Сангийн болоод мөнгө зээлийн бодлогын механизм

1. Сангийн дискрец бодлого.2. Төрийн төсөв ба түүний тэнцлийн концепц.3. Мөнгөний зах зээл ба түүний тэнцвэрт хүрэх механизм.4. Грошово бол төрийн зээлийн бодлого мөн.


1. Энэ жил дэх Монголын улсын төсөв хийгээд түүний биелэлтийн явц.

2. Төрийн зээл ﴾өр ﴿ ба улсын эдийн засгийн хөгжил дэх түүний үр дагавар.

3. Эдүгээ цагийн нөхцөл дэх Монгол улсын татварын бодлого.

4. Монгол улсын арилжааны банкууд ба эдийн засагт тэдгээрийн үзүүлж буй ач холбогдол.

Оюутны бие даах ажлын бодлого:

Тест.

1. Зардлын салбар дахь төрийн бодлого ба татвар ногдуулалт нь дараах заагдсаны юугаар нэрлэгдэх вэ?

А ﴿ Монетар болдлогоор; В ﴿ Нийлүүлэлтийн эдийн засгийн онолд үнлэслэсэн бодлогоор;

Б ﴿ Орлого хуваарилалтын бодлогоор; Г﴿. Сангийн бодлогоор.

5. Сангийн автомат ﴾өөрөө ﴿ бодлого хангаж өгдөг нь:

А ﴿ Төрийн худалдан авалтын хэмжээний өөрчлөлт;

В ﴿ Эдийн засгийн заримдаг тогтонгуйшил;

30

Б ﴿ Эдийн засгийн бүрэн тогтонгуйшил; Г ﴿ Татварын хувь хэмжээний өөрчлөлт.

6. Улсын төсвийн хомстол хэзээ хаана бий болдог вэ?

А ﴿ Татвар оруулалтын хэмжээ багасаж байгаа;

В ﴿ Улсын активуудын нийлэл нь түүний үүрэг баталгааны царыг хэтрүүлж байгаа;

Б﴿ Төрийн зардал буурсан; Г ﴿ Төрийн зарлагуудын дүн нь татвар оруулалтын хэмжээг хэт ихсгэсэн.

7. Улсын зээллэг бол төрөөс татвар төлөгчдийн өмнө хүлээх үүрэг болно. Энэ нь юугаар нэрлэгдсэн:

А﴿ Улсын зээллэг улсын активуудын дүнтэй тэнцэж байдаг;

В﴿ Төрийн облигацийн гол хэсэг, улс орны иргэд хийгээд үндэсний үйлдвэр аж ахуйн газруудад очиж байдаг;

Б﴿ Айл гарийн аж ахуй нь мөнгөн тусламжийн төлбөрийг хүлээн авч байдаг;

Г) Албан ёсны тоо мэдээ нь төрийн зээллэгийн хэмжээг багатгасан байна.

8. Хэрэв засгийн газар бодит ДНБ – ий түвшинг дээшлүүлэхээр урьдчилан авч үзэж байгаа бол, дараахын алин болж болох:

А﴿ Төрийн захиалга багасах; В ﴿ Мөнгөн гуйвуулгын төлбөр хорогдох;

Б ﴿ Төсвийн алдагдлын түвшин буурах; Г﴿ Татвар багасах.

9. Төрийн зээллэг гэгчийг дээр дурьдсануудын нийлбэр гэвэл:

А﴿ Төсвийн алдагдлуудын; В﴿ Төсвийн алдагдлыг нөхөх суутгалууд хэтрэлтийн;

Б﴿ Төрийн зардлуудын; Г﴿ Төсвийн илүүдлүүдийг суутгасны төлөөх төсвийн алдагдлуудын.

10. Хэрэв, мөнгөний эрэлтийг актив гэж тодорхойлбол, тэр нь жагсаасны алиас хамаарсан актив байх вэ?

31

А ﴿ Арилжааны банкуудын зээлийн хүүгээс;

В ﴿ Мөнгөний массын нийт хэмжээ;

Б ﴿ Арилжааны банкуудын нөөцийн ноормоос;

Г ﴿ Хадгаламж уруу хэлбийх хязгаар төлөв.

11. Доорх заагдсан арга хэмжээнүүдээс аль нь төв (үндэсний) банкны мөнгөний зохицуулалтанд байн байн хэрэглэгддэг вэ?

А ﴿ Тоцооны хувь хэмжээний өөрчлөлт; В﴿ Зан суртахууны дэмжлэг;

Б﴿ Нээлттэй зах зээл дээрх ажиллавар; Г ﴿ Баталгаат нөөцийн ноормын өөрчлөлт.

12. Төв (үндэсний) банк, облигац худалдаж байгаа бол түүний дараах хүлээлт нь:

А ﴿ Нөөцүүд болон мөнгөний нийлүүлэлтийг нэмэгдүүлэх, хүүгийн хувь хэмжээг бууруулах;

В ﴿ Нөөцүүд болон мөнгөний нийлүүлэлтийг багасгах, хүүгийн хувь хэмжээг бууруулах;

Б ﴿ Нөөцүүд болон мөнгөний нийлүүлэлтийг нэмэгдүүлэх, хүүгийн хувь хэмжээг өсгөх;

Г ﴿ Нөөцүүдийг багасгах, мөнгөний нийлүүлэлтийг бууруулах, хүүгийн хувь хэмжээг өсгөх.

13. Төв (үндэсний) банк, облигац худалдан авч байгаа бөгөөд бүрэн ажил эрхлэлтийн нөхцөлд баталгаат нөөцийн ноормыг багасгаж байх аваас юу болох вэ?

А﴿ Бодит ДНБ нэмэгдэнэ; В﴿ Үнийн түвшин доошилно;

Б﴿ Бодит ДНБ багасна; Г﴿ Үнийн түвшин дээшилнэ.

Бодлого:

1. Хэрэглээ уруу хэлбийх хязгаар төлөв 0,8, харин татварын хязгаар коэффициент 0,25 байгаа нөхцөлд ДНБ - ийг 100 млрд мөнгөн нэгжээр өсгөхийн тул татварыг ямар дүнд багасгахыг тодорхойл. ﴾Хариу: 50 млрд. мөнгөн нэгж.﴿.

32

2. Монгол улсын боломжит ДНБ 2000 онд 220 млрд мөнгөн нэгж, бодит ДНБ 180 млрд мөн. нэгж, цэвэр татварын дундаж коэффициент 0,35, төрийн худалдан авалт 25 млрд мөн. нэгж байсан гэж саная. Төсвийн цикл үлдэгдэл хэдтэй тэнцэхийг тодорхойл. ﴾Хариу: 14 млрд. мөнгөн нэгж.﴿

3. Засгийн газар татварыг 200 сая мөнгөн нэгжээр багасгах шийдвэр баталсан. Энэ нөхцөлд хэрэглээ уруу хэлбийх хязгаар төлөв 0,75 байсан, харин татварын хязгаар коэффициент 0,33 болов. Болит ДНБ – ийг богино хугацаанд өөрчлөхийн тулд төрийн худалдан авалтыг ямар хэмжээнд багасгах ёстой вэ? ﴾Хариу: 150 млрд.мөнгөн нэгж﴿.

4. Арилжааны банканд, 50 сая мөнгэн нэгжийн хадгалгаа хөрөнгө ﴾дипозит ﴿ тооцоогоор орж ирсэн. Банкны нөөцийн ноорм 10%, мөнгөний бэлэн байдлын коэффициет 0,18 байв. Банкы сиситем нь хэчнээн мөнгийг нэмж бий болгох вэ? ﴾Хариу: 210,7 сая мөнгөн нэгж﴿.

5. Төв (үндэсний) банк мөнгөний нийлүүлэлтийг 330 млрд мөнгөн нэгжээр нэмэгдүүлэх шийдвэр гаргасан. Мөнгөний бэлэн байдлын коэффициент 0,3, харин нөөцийн ноорм 15% болох нөхцөлд мөнгөний бааз суурийг хэдээр нэмэгдүүлэх вэ? ﴾Хариу: 114,2 млрд мөнгөн нэгж﴿.

6. Банкны хадгалгаа хөрөнгө ﴾дипозит ﴿ 200 млрд мөнгөн нэгжээр нэмэглсэн. Энэ хугацаанд банкны нөөцийн ноорм нь 20% болж байв. Мөнгөний нийлүүлэлт хэд болж өсөх вэ? ﴾Хариу: 1000 сая мөнгөн нэгж﴿.

7. Монгол улсын төв (үндэсний) банк, арилжааны банкуудад зориулан 500 сая мөнгөн нэгжийн дүн бүхий улсын облигацыг худалдан авсан. Хэрвээ, арилжааны банкууд нь банкны нөөцийн ноорм 20% байх нөхцөлд өөрийн зээлийн мөнгийг бүрэн ашиглаж байгаа бол мөнгөний нийлүүлэлт хэрхэн өөрчлөгдөж болох вэ? ﴾Хариу: 2500 сая мөнгөн нэгж﴿.

Хяналтын ажилд бэлтгэх асуултууд:

1. Сангийн дискрец бодлого.2. Сангийн автомат ﴾өөрөө﴿ бодлого.3. Татварын хязгаар коэффициент, зардлын мультипликатор ба татварын

мультипликатор.4. Сангийн бодлого ба улсын төсөв.5. Төсвийн бодит, потенциаль ﴾боломжит ﴿ ба мөчлөг үлдэгдэл.6. Төрийн татварын систем. Лафферын шугам.7. Бэлэн ба бэлэн бус мөнгө. Мөнгөний барьцаалагдах чадвар ﴾ликвидность﴿.8. Мөнгөний нийлбэр хэсгүүд ﴾агрегат﴿, тэдгээрийн бүрдэл.9. Мөнгөний нийлүүлэлтийн график дүрс.10. Хэлцлийн мөнгөний эрэлт ба мөнгөөрх эрэлт активууд болох нь. Тэдгээрийн

график дүрс.11. Банкны систэм: тодорхойлолт, түүний тэнцэл.12. Улс орны төв банкны үндсэн үүрэг. Төв банкны балансын бүтец.

33

13. Арилжааны банкууд, тэдгээрийн ангилал. Арилжааны банкдын балансын тайлан.14. Хадгалаа хөрөнгө ба мөнгөний мультипликатор, тэдгээрийн томъёо.15. Банкууд хийгээд зээлийн мөнгө, коэффициентын томъёоны гаргалга.16. Мөнгөний бэлэн байдал, бэлэн мөнгө, мөнгөний бааз, хадгалгаа мөнгө.17. Төрийн иөнгө зээлийн бодлогын мөн чанар ба зорилго.18. Нээлттэй зах зээл дээрх ажиллаврын мөн чанар.19. Хамгийн бага нөөцийн хувь хэмжээний өөрчлөлтийн мөн чанар ба тооцооны хувь,

арилжааны банкуудын зээлийн боломжид үзүүлэх тэдгээрийн нөлөөлөл .




278, 279-306. Бусад. Энэ мэтээр ном, сурах бичгүүдийг сэдэвт холбогдох хуудсуудыг нь зааж


Зургаа. Оюутны бие даах ажлын зохион байгуулалт

Оюутны бие даах ажил бол “Макро эдийн засаг” хичээлийн сургалтын материал олж авах ба мэдлэг эзэмших болоод заавал суралцах хичээлийн чөлөө цагт өөрөө сурах дадал, зуршилтай болох үндсэн гол арга барил мөн. Оюутан, бие даах ажлын явцдаа хичээлийн онолын асуудлыг судалж, бичгээр хийх даалгавар биелүүлэх ба реферат бэлтгэж, өөрийн мэдлэг, дадлаа өөрөө хянаж байдаг.

Оюутны бие даасан ажил гэдэг нь өгөгдсөн асуултуудын жагсаалтын дагуу хичээлийн хөтөлбөрийн тусгай тусгаар асуудлуудыг бие дааж судлах болон семинарын хичээлд бэлтгэх ба ганцаарчилсан даалгаварыг гүйцэтгэх явдал юм.

Оюутны бие даан суралцах асуудал хичээлийн материалуудыг гүнзгийрүүлж олж авах болон онолын мэдлэг эзэмших үндсэн дээр бие даан сэтгэх чадварыг хэлбэршүүлэх, макро эдийн засгийн тооцооллуудыг гүйцэтгэх практик туршлагыг өөртөө суулгахад чиглэгдэнэ.

Оюутны бие даах зүйлийн жагсаалт:

Сэдэв 1. Макро эдийн засаг шинжлэх ухаан мөн

34

1. Эдийн засгийн шинжлэх ухаанд макро эдийн засгийн эзлэх байр.2. Нийгэмлэгийн хэрэгцээ ба эдийн засгийн нөөц хоорондын ялгаа зөрөө бол макро

эдийн засгийн гол асуудал мөн.3. Эдийн засгийн үр ашиг ба макро эдийн засгийн гол зорит.4. Макро эдийн засгийн шинжлэх ухааны хөгжлийн түүх.

Сэдэв 2. Үндэсний тооцооны систем дэх иакро эдийн засгийн үзүүлэлтүүд

1. Завсрын ба эцсийн бүтээгдэхүүн.2. Макро эдийн засгийн нэрлэсэн ба бодит үзүүлэлт.

3. Дотоодын нийт бүтээгдэхүүний тасалдал.

Сэдэв 3. Макро эдийн засгийн тогтворгүй байдал

1. Мөчлөг бол эдийн засгийн хөгжлийн хэлбэр.2. Эдийн засгийн мөчлөгийн мөн чанар ба бүтэц.3. Ажил эрхлэлт ба ажилгүйдэл.4. Эрэлтийн буюу зардлын инфиляц.

Сэдэв 4. Хэрэглээ ба хадгаламж, хөрөнгө оруулалт

1. Хэрэглээ буюу хадгаламж бол орлогын функц мөн.2. Хөрөнгө оруулалт ба хөрөнгө оруулалтийн хүчин зүйлс.3. Нэрлэсэн ба бодит хүүгийн хувь.

Сэдэв 5. Зах зээлийн нөхцөл дэх эдийн засгийн тэнцвэр

1. Макро эдийн засгийн орчил дахь төрийн роль. 2. Эдийн засгийн тэнцвэрийн нөхцөл.3. Нийт эрэлт ба нийт нийлүүлэлтийн талаас өргөгдөж байгаа эдийн засгийн

тэнцвэр сэргэлтийн механизм.

Сэдэв 6. Хувийн эдийн засгийн нийт зардал ба эдийн засгийн тэнцвэр

1. Төлөвлөгсөн ба бодит хөрөнгө оруулалт.2. ДНБ - нд үзүүлэх, нийт зардлын мультипликат влияние.

3. Хомстол ба хэмээс хэтэрсэн нийт зардлын мөн чанар.

35

Сэдэв 7. Төр бол макро эдийн засгийн зохицуулалтын субъект мөн

1. Зах зээлийн баримжаалалтай эдийн засгийн үндсэн зарчмууд. 2. Зах зээлийн өөрөө зохицуулах чадварын тухай онолын мөн чанар.3. Нийлүүлэлтийн эдийн засгийн ба оновчтой хүлээлтийн онол.

Сэдэв 8. Сангийн бодлогын механизм

1. Үйлдвэрлэлийн түвшинд үзүүлэх, төрийн захиалгын ба татварын автоном ﴾өөрийн эрхт ﴿ нөлөөлөл.

2. Лафферын шугам ба түүний практик хэрэглээний боломж.3. Сангийн, урамшуулалч болон туслан дэмжигч бодлого.

Сэдэв 9. Грошово - зээлийн бодлогын механизм

1. Мөнгөний агрегат.2. Арилжааны банкууд, улсын эдийн засгийн хөгжилд тэдгээрийн роль.3. Инфиляцын эсрэг бодлогын механизм.4. Инфиляцын гол үр дагавар.

Сэдэв 10. Гадаад эдийн засгийн бодлогын механизм

1. Олон улсын санхүү эдийн засгийн байгууллага.2. Монголын төлбөрийн балансын бүтэц.3. Гадаад худалдааны зохицуулалтын тарифын ба тарифын бус арга.

Сэдэв 11. Ажил эрхлэлтийн ба хүн амын нийгэм хамгааллын бодлогын механизм

1. Монгол улс дахь ажлын зах зээлийн үндсэн онцлог.2. Ажил эрхлэлтийн, төрийн албаны үндсэн зорилт.3. Ядуурлын туйлын ба харьцангуй хэмжээ ﴾хязгаар﴿. Лоренцын шугам.

Сэдэв 12. Эдийн засгийн өсөлт

1. Эдийн засгийн өсөлт ба эдийн засгийн хөгжил.2. Эдийн засгийн өсөлтийн үндсэн маяг.3. Р. Солоугийн “алтан дүрэм” – ийн мөн чанар.

Семинарын хичээлд бэлтгэх бие даасан ажил нь төлөвлөгөөнд тохирон зохицож явагддаг. Энэхүү төлөвлөгөөнд семинарын хичээлийн сэдэв ба асуултын жагсаалт, түүнчлэн зөвлөсөн ном зохиол, өөрийгөө хянах тест болоод бодлого ауулагдана. Оюутан,

36

энэ мэдээлэлд тулгуурлан семинарын хичээл дээр өөрийн хэлэх үг буюу ярих сэдэв болон реферат ﴾товчлол ﴿ -ыг урьдчилан бэлтгэх ёстой.

Ийнхүү бие даасан ажил нь семинарын хичээл дээр ярих илтгэлийн сэдэв буюу рефератын бичлэг хайруулж хийх, сүлжээ тооцоололтой бодлого бодох буюу тест ажиллах, нөхцөл байлын бодлогын шийдвэр гаргах, мэдлэгээ өөрөө хянаж үзэх бэлтгэлийг урьдчилан авч үзнэ. Бие дааж ажиллахын тулд оюутан юуны өмнө, хичээлийн хөтөлбөрт өгөдсөн сурах бичиг болоод сургалтын хэрэглэгдэхүүний материалыг сайтар судалвал зохино,

Долоо. Хяналтын ажлын сэдэв:

1. Макро эдийн засаг – эдийн засгийн шинжлэх ухаан мөн.2. Макро эдийн засгийн судлах зүйл, зорилго хийгээд үүрэг. Макро эдийн засгийн

логик загвар.3. Макро эдийн засгийн суъектүүд, тэдгээрийн харилцан үйлдэл.4. Макро эдийн засаг ба эдийн засгийн бодлого.5. Үндэсний тооцооны систем, түүний арга тогтолцооны зарчмууд.6. Дотоодын нийт бүтээгдэхүүн, түүнийг зардал болоод орлогоор тооцох зарчим.7. Дотоодын цэвэр бүтээгдэхүүн ба үндэсний орлого.8. Амины орлог ба эцсийн ашиглалтын орлого.9. Макро эдийн засгийн тогтворгүй байдал.10. Тогтворгүй байдлын үндсэн индикаторууд ﴾заалтуур﴿.11. Эдийн засгийн хөгжлийн мөчлөг, түүний шалтгаан.12. Эдийн засгийн мөчлөгийн үе шатууд.13. М. Д. Кондратьєвын, урт долгионууд ба тэдгээрийн зүй тогтлууд.14. Инфиляцын мөн чанар, түүнийг даван туулах арга замууд.15. Эрэлтийн инфиляц ба зардлын инфиляц.16. Ажилгүйдэл, түүний шалтгаан ба нийгэм – эдийн засгийн үр дагавар.17. Хээрэглээ хуримтлал хоёр – зардлын функц болох нь.18. Хөрөнгө оруулалт ба хөрөнгө оруулалтын хүчин зүйлс.19. Зах зээлийн нөхцөл дэх макро эдийн засгийн орчил.20. Зах зээлийн нөхцөл дэх эдийн засгийн тэнцвэр.21. .Нийт эрэлт ба түүнд нөлөөлж байгаа хүчин зүлс.22. Нийт нийлүүлэлт, түүний шугам. Нийт энийлүүлэлтэнд нөлөөлж байгаа хүчин

зүйлс.23. Нийт эрэлт ба нийт нийлүүлэлт – эдийн засгийн тэнцвэрийн загвар.24. Хувийн эдийн засгийн нийт зардал ба и эдийн засгийн тэнцвэр.25. Зардлын мультипликаторууд.26. Зах зээлийн баримжаалалтай эдийн засаг дахь төрийн роль ба эзлэх байр суурь.27. Төрийн, эдийн засгийн үүрэг.28. Эдийн засаг дахь төрийн зохицуулалтын мөн чанар, үндсэн чиглэл ба аргууд.29. Òөрийн, ýдийн засгийн зохицуулалтын Кейнсч загвар.30. Òөрийн, ýдийн засгийн зохицуулалтын ìонетарист концепц.

37

31. Ìîíãîë óëñ çàõ çýýëèéí áàðèìæààëàëòàé ýäèéí çàñàãò øèëæèõ ¿åèéí ìàêðî ýäèéí çàñãèéí çîõèöóóëàëò.

32. Òºðèéí ñàíãèéí áîäëîãî.33. Óëñûí òºñºâ áà Ìîíãîëä ò¿¿íèé õýëáýðøèí òîãòñîí îíöëîãóóä.34. Îð÷èí ¿åèéí Ìîíãîë óëñûí òàòâàðûí ñèñòåì.35. Ñàíãèéí áîäëîãî áà óëñûí òºñºâ.36. Óëñûí çýýëëýã, ýäèéí çàñàã äàõü ò¿¿íèé ¿ð íºëºº.37. Ìºíãºíèé çàõ çýýë, ò¿¿íèé òîäîðõîéëîëò38. Òºðèéí ìºíãº çýýëèéí áîäëîãî.39. Òºðèéí ñàíõ¿¿ãèéí ñèñòåì, ò¿¿íèé ¿éë àæèëëàãààíû çàð÷ìóóä.40. Áàíêóóä, òýäãýýðèéí ¿¿ðýã áà õýëáýð.41. Òºðèéí ãàäààä ýäèéí çàñãèéí áîäëîãûí ìåõàíèçì.42. Àæëûí çàõ çýýë áà àæèë ýðõëýëòèéí çîõèöóóëàëò.43. Çàõ çýýëèûí çîõèöóóëàëòûí íºõöºë äýõ õ¿í àìûí íèéãìèéí õàìãààëàë.44. Ìîíãîë óëñ äàõü àæëûí çàõ çýýëèéí õýëáýðøëèéí àñóóäàë .45. Ýäèéí çàñãèéí òýø áóñ áàéäëûí îéëãîëò. Àìüäðàëûí ÷àíàð.46. Õ¿í àìûí íýðëýñýí áà áîäèò îðëîãî.47. Ìîíãîë óëñûí ¿íäýñíèé ýäèéí çàñàã áà ò¿¿íèé õýìæèãäýõ¿¿íèé ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä.48. Ìîíãîë óëñ äàõü òºðèéí, òîãòâîðæóóëàëòûí áîäëîãî.49. Ìîíãîë óëñûí ýäèéí çàñàã äàõü á¿òöèéí ººð÷ëºëò.50. Ýäèéí çàñãèéí ºñºëòèéí ìºí ÷àíàð, õ¿÷èí ç¿éëñ áà õýâ ìàÿãóóä. 51. Ýäèéí çàñãèéí ºñºëòèéí ¿íäñýí çàãâàðóóä.

Õÿíàëòûí àæèë ã¿éöýòãýõ àðãà òîãòîëöîîíû çààâàðëàãà

Õÿíàëòûí àæèë ã¿éöýòãýõ íü ñóðãàëòûí îðîéí õýëáýðò ñóðàëöàõ äàìæààíû òºãñãºë øàòóóäûí íýã áîëíî.Ýíý àæèë, îíîëûí ìýäëýãèéã ã¿íçãèéð¿¿ëýõ áà áýõæ¿¿ëýõýä ÷óõàë íºëººòýé. Ñîíñîã÷èä, õè÷ýýëèéã áèå äààí ñóðàëöàæ ìýäëýã îëæ àâàõ áîëîí õè÷ýýëèéí ìàòåðèàëóóä äýýð áèå äààæ àæèëëàõ çàíøèëä îðíî.

Õÿíàëòûí àæèë ã¿éöýòã¿¿ëýõèéí ºìíº îþóòàíä: õÿíàëòûí àæëûí ñýäýâò õîëáîãäîõ çºâëºãäñºí íîì çîõèîëûã óíøóóëæ ñóäëóóëàõ, ïðàêòèê ìàòåðèëóóä öóãëóóëàõ, øèíæëæõ áà íýãòãýí ä¿ãíýõ àæèëëàãààã çààí ºã÷, çàéëøã¿é õèéëãýíý. Ýíý á¿õíèé çýðýãöýý, æóðàì áóþó çààâðûí ìàòåðèàë, ìàêðî ýäèéí çàñãèéí àñóóäëóóäûã àâ÷ ¿çñýí öàã ¿åèéí õýâëýëèéí ºã¿¿ëýë çýðãèéã çààâàë àøèãëóóëàõ ó÷èðòàéã áàãø àíõààðíà.

Õÿíàëòûí àæèë íü òàâèãäàí áóé àñóóëòóóäàä ëîãèê áóþó äýñ äàðààëàëòàé íÿãò íàðèéí áºãººä çºâ õàðèóëàõ áîëîí ìàòåðèàëóóäûã àâ÷ ¿çýõäýý çàéëøã¿é ÷óõàë àñóóëòóóäûã ò¿¿æ àâàõ áà àøèãëàõ îþóòíû ÷àäâàð ä¿éã ¿ç¿¿ëýõ ¸ñòîé.

Íýã ñýäýâò çîõèîë, ñóðàõ áè÷èã, ñóðãàëòûí õýðýãëýãäýõ¿¿í ìýòýýñ ã¿íçãèé áóñ, ëîãèê äýñ äàðààëàëã¿é, àñóóëòóóäûã á¿ðýí òàéëáàðëààã¿éãýýð, ýõ áè÷ãýýñ íü çàâõºí ìåõàíèêààð õóóëáàðëàñàí àæëûã õÿíàëòûí àæèë ãýæ òîîöäîãã¿é.

38

Õÿíàëòûí àæëûã ñòàíäàðò õóóäñàí äýýð õýëáýðø¿¿ëñýí áºãººä õàâòàñëàæ òîâõèìîëæóóëñàí áàéõ ¸ñòîé. Á¿õ õóóäàñ äóãààðëàãäàíà. Àæëûí õýìæýý íü À-4 ôîðìàòàä áè÷èãäñýí 18-20 õóóäàñ áàéõ ó÷èðòàé.

Òèòóëüíû õóóäñàíä çàéëøã¿é çààõ íü: Óëààíáààòàð äýýä ñóðãóóëü, ýäèéí çàñãèéí òýíõèì, ñàëáàðûí õè÷ýýë ﴾ìàêðî ýäèéí çàñàã﴿, õè÷ýýëèéí ãðóïïûí íîìåð, îâîã áà íýð , ãýðèéí õàÿã.

Õÿíàëòûí àæèëä áàðüæ áàðèìòëàõ òºëºâëºãºº áàéõ ¸ñòîé.

Õÿíàëòûí àæëûí ýöýñò îþóòàí, àøèãëàãäñàí ýõ çîõèîë áóþó ìàòåðèàëûí æàãñààëò áàéíà. ¯¿íä: çîõèîã÷èéí îâîã áóþó íýð, çîõèîë áà ºã¿¿ëëèéí á¿ðýí íýð, õîò, õýâëýëèéí ãàçàð áà õýëýãäñýí îí.

Ýöñèéí õóóäñàíä: îþóòàí íýðýý áè÷èæ, àæëûã áè÷ñýí õóãàöààã òàâèíà.

Õÿíàëòûí àæëûã óäààõ óëèðëûí ýõýíä ñóðãóóëèéí ìýðãýæëèéí òýíõèìä ºãñºí áàéíà.

Найм. Êóðñèéí àæиë:

8.1. Курсийн ажлын сэдэв

1. Ìàêðî ýäèéí çàñãèéí îáúåêò, ñóáúåêò áà ¿¿ðýã.2. ¯íäýñíèé ýäèéí çàñãèéí ñèñòåì, ò¿¿íèé àðãà òîãòîëöîîíû ¿íäñýí çàð÷ìóóä.3. Ìàêðî ýäèéí çàñãèéí ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéí àãóóëãà õèéãýýä á¿òýö.4. Äîòîîäûí íèéò á¿òýýãäýõ¿¿í, ò¿¿íèéã çàðäëààð òîîöîõ íü.5. Äîòîîäûí íèéò á¿òýýãäýõ¿¿í, ò¿¿íèéã îðëîãîîð òîîöîõ íü.

6. Ýðýëòèéí áà çàðäëûí èíôèëÿö.7. Áîãèíî õóãàöààí äàõü äîòîîäûí íèéò á¿òýýãäýõ¿¿íèé äèíàìèêèéã ïðîãíîç÷èëàõ àðãóóä.8. Óðò õóãàöààí äàõü äîòîîäûí íèéò á¿òýýãäýõ¿¿íèé äèíàìèêèéã ïðîãíîç÷èëàõ àðãóóä.

10. Äîòîîäûí íèéò á¿òýýãäýõ¿¿í, ò¿¿íèé òîäîðõîéëîëò áà á¿òýö.11. ¯íäýñíèé îðëîãî, ò¿¿íèé õóâààðèëàëò áà äàõèí õóâààðèëàëòûí ìåõàíèçì.12. Àìèíû îðëîãî áà ýöñèéí àøèãëàëòûí îðëîãî .13. ¯åò äàâòàìæ áîë ìàêðî ýäèéí çàñãèéí õºãæëèéí õýëáýð ìºí.14. Ýäèéí çàñãèéí õºãæëèéí óðò áà áîãèíî ìº÷ëºã.

15. Àæèëã¿éäýë, ò¿¿íèé õýëáýð, øàëòãààí áà íèéãýì-ýäèéí çàñãèéí ¿ð äàãàâàð.16. Èíôèëÿöûí ìºí ÷àíàð áà øàëòãààí. 17. Ýðýëòèéí áà çàðäëûí èíôèëÿö.14. Èíôèëÿöûí ýñðýã, òºðèéí òîãâîðæóóëàëòûí áîäëîãî. 15. Çàõ çýýëèéí çîõèöóóëàëòûí íºõöºë äýõ õýðýãëýý áà õàäãàëàìæ.16. Õºðºíãº îðóóëàëò áà óëñ îðíû ýäèéí çàñãèéí õºãæèëä ò¿¿íèé ã¿éöýòãýõ ðîëü.17.Îð÷èí ¿åèéí íºõöºë äýõ Ìîíãîë óëñûí õºðºíãº îðóóëàëòûí áîäëîãî.

39

18. Õºðºíãº îðóóëàëò áà Ìîíãîë óëñûí ýäèéí çàñàãò á¿òöèéí ººð÷ëºëòèéã õýðýãæ¿¿ëýõýä ò¿¿íèé ðîëü.19. Ìîíãîë óëñûí ýäèéí çàñàã äàõü ãàäààäûí øóóä õºðºíãº îðóóëàëò.20. Íººö¿¿ä áà á¿òýýãäýõ¿¿í, îðëîãûí îð÷ëûí çàãâàð.21. Çàõ çýýëèéí çîõèöóóëàëòòàé ýäèéí çàñãèéí íºõöºë äýõ íèéò ýðýëò.22. Íèéò ýðýëòýíä ¿ç¿¿ëýõ ¿íèéí áà ¿íèéí áóñ íºëººëºë.23. Çàõ çýýëèéí çîõèöóóëàëòòàé ýäèéí çàñàã äàõü íèéò íèéë¿¿ëýëò.24. Неценовые факторы влияния на совокупное предложение.25. Íèéò ýðýëò-íèéò íèéë¿¿ëýëò ýäèéí çàñãèéí òýíöâýðèéí çàãâàð áîëîõ íü.26. Механизм восстановления экономического равновесия в экономике.27. Ýäèéí çàñãèéí òýíöâýðèéí, çàðäëûí çàãâàð. “çàðäàë-ãàðãàëò” –ûí çàãâàð.28. Ýäèéí çàñãèéí òýíöâýðèéí, “изъятие - инъекции” çàãâàð.29. Çàõ çýýëèéí çîõèöóóëàëòòàé ýäèéí çàñàã äàõü òºðèéí ýäèéí çàñãèéí ðîëü.30. Çàõ çýýë, ò¿¿íèé øèíæ áàéäàë áà õýëáýð.31. Ýäèéí çàñàã äàõü ìîíîïîëü÷ëîë, ò¿¿íèé èëýð÷ ÿâàãäàõ ¿íäñýí õýëáýð. 32. Òºðèéí, ìîíîïîëèéí ýñðýã áîäëîãî: çàéëøã¿ áàéäàë, ìºí ÷àíàð, à÷ õîëáîãäîë.33. Çàõ çýýëèéí çîõèöóóëàëòòàé ýäèéí çàñãèéí íºõöºë äýõ òºðèéí çîõèöóóëàëò.34. Ýäèéí çàñãèéí çîõèöóóëàëòûí ñîíãîäîã îíîë.35. Ýäèéí çàñàã äàõü òºðèéí çîõèöóóëàëòûí êåéíñ÷ îíîë.36. Ýäèéí çàñãèéí çîõèöóóëàëòûí ìонетарист концепц.37. Íèéë¿¿ëýëòèéí ýäèéí çàñãèéí áà îíîâ÷òîé õ¿ëýýëòèéí îíîë.38. Òºðèéí ñàíãèéí áîäëîãî.39. Óëñûí òºñºâ áà ò¿¿íèé àëäàãäëûã æîëîîäîõ àðãóóä .40. Ìîíãîëûí óëñûí òºñâèéí õýëáýðøèëò 41. Ìîíãîë óëñûí òàòâàðûí ñèñòåì áà ò¿¿íèéã áîëîâñðîíãóé áîëãîõ ¿íäñýí ÷èãëýë¿¿ä.42. Òºðèéí çýýëëýã, ò¿¿íèé ¿ð äàãàâàð.43. Ìºíãº, ìºíãºíèé ¿¿ðýã áà ìºíãºíèé àãðåãàòóóä.44. Áàíêóóä, òýäãýýðèéí ¿¿ðýã áà òºðºë. 45. Ìîíãîë óëñ äàõü áàíêíû ¿éë àæèëëàãààíû ºäãºº öàãèéí áàéäàë.46.Òºðèéí ìºíãº çýýëèéí áîäëîãî.47. Ìîíãîë óëñûí áàíêíû ñèñòåì: îäîîãèéí áàéäàë áà öààøäûí õºãæèë.48. Çýýë, ò¿¿íèé ìºí ÷àíàð áà óëñûí ýäèéí çàñãèéí õºãæèë äýõ à÷ õîëáîãäîë.49. Òºðèéí ìºíãº çýýëèéí áîäëîãûí ìеханизм.

50. Ãàäààä ýäèéí çàñãèéí áîäëîãûí ìеханизм.50. Îð÷èí ¿åèéí íºõöºë äýõ õóäàëäààíû áîäëîãî.51. Àæèë ýðõëýëòèéí áîäëîãî áà õ¿í àìûí íèéãìèéí õàìãààëëûí ìеханизм.52. Àæëûí çàõ çýýë áà øèëæèëòèéí ýäèéí çàñãèéí íºõöºë äýõ àæèëã¿éäýë. 53. Ìîíãîë óëñ äàõü õ¿í àìûí íèéãìèéí õàìãààëëûí ñèñòåì.54. Ýäèéí çàñãèéí ºñºëò: ìºí ÷àíàð, õ¿÷èí ç¿éëñ áà õýâ ìàÿã.55. Ýäèéí çàñãèéí ºñºëòèéí, Хоррада-Домараãèéí çàãâàð.56. Ýäèéí çàñãèéí ºñºëòèéí, Р.Солоуãèéí çàãâàð.57. Ýäèéí çàñãèéí øèëæèëòèéí íºõöºë äýõ ýäèéí çàñãèéí ºñºëòèéí çàãâàð÷ëàë. 58. Ýäèéí çàñãèéí ñàëáàð äàõü Нобелûí øàãíàë.59. Çàõ çýýëèéí çîõèöóóëàëòòàé ýäèéí çàñãèéí íºõöºë äýõ ºðñºëäººíèé õýëáýð¿¿ä. 60. Çàõ çýýëèéí çîõèöóóëãàòàé ýäèéí çàñãèéí ¿éë àæèëëàãààíû íºõöºë¿¿ä.

40

8.3. “Макро эдийн засаг” – ын хичээлээр курсын ﴾дамжааны ﴿ ажил хийх арга òîãòîëöîîíû зааварлага

Îþóòàí, ñóðãàëòûí òºëºâëºãººíèé äàãóó “Ìàêðî ýäèéí çàñàã” – èéí õè÷ýýëèéí êóðñûí àæèë õèéõ áà ñîðèë шалгалт ã¿éöýòãýõ ¸ñòîé.

Êóðñûí àæèë õèéõ ÿâäàë áîë óã äàìæààíä ñóðàëöàõ àæèëëàãààíû òºãñãºë øàòóóäûí íýã ìºí. Ýíä õèéñýí àæèë íü îþóòàí, õè÷ýýëèéã áèå äààí ñóðàëöààä îëæ àâñàí áà õè÷ýýëèéí ìàòåðèàëóóä äýýð áèå äààæ àæèëëààä òîãòîîæ àâñàí îíîëûí ìýäëýãèéã ã¿íçãèéð¿¿ëýõ áóþó áàòæóóëàõàä èõýýõýí òóñ äýìæëýã ¿ç¿¿ëäýã

Êóðñûí àæèë õèéõèéí ºìíº, îþóòàí ººðºº õè÷ýýëèéí õºòºëáºðò çºâëºãäºí áàéãàà íîì çîõèîë ñóäëàõ áîëîí öóãëóóëàõ, øèíæëýõ, ïðàêòèê òàòåðèàëóóä íýãòãýõ àæèëëàãààã õýðýãæ¿¿ëíý. Үүний зэрэгцээ, хэм хэмжээ журамлалын болон зааварлагын материалууд, макро эдийн засгийн асуудал авч үзсэн цаг үеийн хэвлэл ашиглана..

Курсын ажил нь тавигдан буй асуултанд логик буюу дэс дараалал, нарийн нягт бөгөөд яг ёсоор хариулах болоод асуудлыг авч үзэхийн тулд зайлшгүй чухал материалыг түүвэрлэн авах буюу ашиглах талаарх оюутны чадварыг заан харуулах ёстой.

Асуудлуудыг нэг сэдэвт судалгааны зохиол болон сурах бичиг, сургалтын хэрэглэхүүн мэтээс гүнзгий бус, бүрэн тайлбаргүй авсан, өөрөөр хэлбэл эх бичгийн механик хуулбарыг курсын ажил гэж тооцдоггүй.

Êóðñûí àæëûã ñòàíäàðò õóóäñàí äýýð õýëáýðø¿¿ëýí õàâòàñëàæ, òîâõèìîëæóóëñàí áàéõ ¸ñòîé. Á¿õ õóóäàñ äóãààðëàãäàíà. Àæëûí õýìæýý íü À-4 ôîðìàòàä áè÷èãäñýí 30-40 õóóäàñ áàéõ ó÷èðòàé. Гэхдээ, сонгосон сэдвийн онцлогоос хамаарч, багшийн зөвшөөрснөөр 20-25 буюу түүнээс доош хуудас байж болно.

Òèòóëüíû õóóäñàíä çàéëøã¿é çààõ íü: Óëààíáààòàð äýýä ñóðãóóëü, ýäèéí çàñãèéí òýíõèì, ñàëáàðûí õè÷ýýë ﴾ìàêðî ýäèéí çàñàã﴿, õè÷ýýëèéí ãðóïïûí íîìåð, îþóòíû áîëîîä áàãøèéí îâîã áà íýð , ãàðûí ¿ñýã.

Курсûí àæèë äàðààõ õýñãýýñ á¿ðýëääýã. ¯¿íä: титульнû áè÷èã, òºëºâëºãºº, ¿íäñýí õýñýã (2-3 àñóóëò), àæëûí òàëààðõ ä¿ãíýëò, àøèãëàãäñàí íîì çîõèîë.

Êóðñûí àæëûí òºãñãºëä: îþóòàí, àøèãëàãäñàí ýõ çîõèîë áóþó ìàòåðèàëûí æàãñààëò áàéíà. ¯¿íä: çîõèîã÷èéí îâîã áóþó íýð, çîõèîë áà ºã¿¿ëëèéí á¿ðýí íýð, õîò, õýâëýëèéí ãàçàð áà õýëýãäñýí îí.

Ýöñèéí õóóäñàíä, îþóòíû ãàðûí ¿ñýã áà àæëûã áè÷ñýí õàãàöàà ﴾îãíîî ﴿ áàéíà.Êóðñûí àæëûã òîãòîîãäñîí ãðàôèê õóãàöààíä, òýãýõäýý øàëãàëòûí ñåññèéí ýõíèé 15

õîíîãîîñ õîæäóóëàõã¿éãýýð õàðúÿà òýíõèìäýý ºãíº.

41

Õýðýâ, êурсûí àæèë íü ºãºãäñºí àðãà òîãòîëöîîíû çààëòûí øààðäëàãóóä äàõü ç¿éä ¿ë íèéöñýí áàéõ àâààñ, îþóòàíä áóöààæ ºãíº. ªºðººð õýëáýë, ò¿¿íèéã ¿ë òîîöíî. Îþóòàí, áàãøèéí ñóðãàìæèéí ¸ñîîð ò¿¿íèéã èë¿¿ àæèëëàæ áîëîâñðóóëàõ ó÷èðòàé.

Ес. Òóðøèëòûí ñîðèë áà ø¿¿ëýãò çîðèóëñàí àñóóëò

1. Эдийн засгийн ухааны судлах зүйл, объёкт ба үүрэг.2. Орчин үеийн эдийн засгийн ухаан ба эдийн засгийн сэтгэлгээний үндсэн үзэл урсгалууд.3. Эдийн засгийн систем, түүний үндсэн элемент буюу хэв маяг. 4. Макро эдийн засгийн субъектүүд болоод тэдгээрийн харилцан үйлдэл.5. Макро эдийн засгийн логик загвар.6. Макро эдийн засаг, төрийн эдийн засгийн бодлогын онолын үндэс болох нь.7. Үндэсний тооцооны систем, макро эдийн засгийн бүртгэл тооцооны норматив бааз болох..8. Макро эдийн засгийн үндсэн үзүүлэлтүүд, тэдгээрийн тодорхойлолт.9. Дотоодын нийт ба үндэсний нийт бүтээгдэхүүн, тэдгээрийн тодорхойлолт ба бүтэц.10. Дотоодын нийт бүтээгдэхүүнийг орлогоор тооцох арга.11. Дотоодын нийт бүтээгдэхүүнийг зардлаар тооцох арга.12. Нэрлэсэн ба бодит, боломжит дотоодын нийт бүтээгдэхүүн.13. Дотоодын цэвэр бүтээгдэхүүн, түүнийг зарлага ба орлогоор тооцох.14. Үндэсний орлого, түүний тодорхойлолт буюу бүтэц.15. Балансын системд, үндэсний орлогыг тооцоолох арга. 16. Үндэсний орлогын хуваарилалт ба дахин хуваарилалтын зайлшгүй байдал ба механизм.17. Амины орлого ба эцсийн ашиглалтын орлого.18. Эдийн засгийн хөгжлийн мөчлөг байдал ба мөчлөгүүдийн төрөл.19. Эдийн засгийн мөчлөгийн мөн чанар ба үе шатууд. Мөчлөгийн үе шатуудын үндсэн тохируулга.20. Богино буюу дунд хугацааны үет давтамж. М.Д. Кондратьєвын урт долгиоллын онол.21. Төрийн, хямралын эсрэг бодлогын үндсэн арга хэмжээнүүд.22. Ажилгүйдлын мөн чанар, түүний төрөл. 23. Ажилгүйдлын зүй ёсны ﴾ердийн ﴿ түвшин.24. Ажилгүйдлын нийгэм-эдийн засгийн үр дагавар. Оукены хууль ба мөчлөгийн ажилгүйдлээс үүдэх эдийн засгийн хохирол.25. Инфиляцын мөн чанар, инфиляцын түвшин ба хурдац. Дефляц ба стагфляц.26. Эрэлтийн инфиляц ба зардлын инфиляц.27. Хурдцаас хамаарах инфиляцын төрөл ба прогнозчилах боломжит байдал.28. Инфиляц ба ажилгүйдлын харицан уялдаа. Філліпсын шугам.29. Инфиляцын эсрэг бодлого ба инфиляцтай тэмцэх тэмцлийн гол үүд хаалга.30.Хэрэглээ ба хадгаламж, тэдгээрийн үүрэг. Хэрэглээ, хадгаламжийн график.31.Хэрэглээ ба хадгаламжийн, орлогын бус хүчин зүлс. Автоном хэрэглээ.32.Хэрэглээ буюу хадгаламж уруу хэлбийх дундаж ба хязгаар төлөв.33.Макро эдийн засгийн тэнцвэр дэх хадгаламжийн нөлөө.

42

34.Хөрөнгө оруулалтын мөн чанар, түүний үндсэн хэлбэр.35. Нийт ба цэвэр хөрөнгө оруулалт. Зах зээлийн зохицуулалттай эдийн засгийн нөхцөл дэх хөрөнгө оруулалтын эх булаг.36.Монгол улсын эдийн засаг дахь гадаадын шууд хөрөнгө оруулалт.37.Хөрөнгө оруулалтын эрэлтэнд нөлөөлж байгаа хүчин зүйлс.38.Хөрөнгө оруулалтын нийт эрэлт ба түүний график дүрслэл.39.Зардлын мультипликаторын тухай ойлголт.40.Эдийн засгийн системийн тэнцвэр. Хэрэглээ ба хөрөнгө оруулалт, үндэсний нийт бүтээгдэхүүний тэнцвэрт утга..41. Зах зээлийн зохицуулалтын нөхцөл дэх макро эдийн засгийн орчил.42. Нийт эрэлт. Нийт эрэлтийн таяг тойруу шугамын үндэслэл. 43. Нийт эрэлтийн үнийн ба үнийн бус хүчин зүйлс, тэдгээрийн задлан шинжлэл.44. Макро эдийн засгийн тэнцвэр: AD – AS загвар. 45. Нийт нийлүүлэлт. Шугаман нийт нийлүүлэлтийн үндэслэл.46. Нийт нийлүүлэлтийн үнийн бус хүчин зүйлс, тэдгээрийн задлан шинжлэл.47. Нийт эрэлтийн бууралтын нөхцөл дэх эдийн засгийн тэнцвэрийн сэргэх механизм.48. Нийт нийлүүлэлтийн багасалтаар дээшилж байгаа эдийн засгийн, тэнцвэр сэргэлтийн механизм.49. Хувийн эдийн засгийн нийт зардал. Эдийн засгийн тэнцвэрийн, зардлын загвар.50. “Зарлага-гаргалт” загварын үндсэн дээрх ДНБ – ий тэнцвэрийн тодорхойлолт.51. “Изъят-инъекц” загварт үндэслэсэн ДНБ – ий тэнцвэрийн тодорхойлолт.52.Бүрэн ба бүрэн бус ажил эрхлэлтийн нөхцөл дэх тэнцвэрт ДНБ.

π

Арав. Îþóòíû ìýäëýã ¿íýëýëòèéí øàëãóóð “Макро эдийн засаг” – ийн салбар ухааны хичээлийн, оюутны мэдлэгийг үнэлэх

туршилт шалгалтыг хэд хэдэн аргаар хэрэгжүүлдэг. Үүнд:

Тухай тухайн сэдвийн тест буюу бодлогыг ашиглах замаар; Тухай тухайн бүлэг модулын тестын үндсэн дээр (модуль ¹1-д орж байгаа

эхний 6 сэдэв; модуль ¹2-ын сэдэв: 7,8,9; модуль ¹-3 – ын сэдэв: 10, 11, 12. ); Бичгийн ээлжит хяналт хийж дүгнэх ажлын туршилтаар; Шүүлгийн ээлжит хяналт явуулах; Аман сорил-туршилтын шалгалтаар.

43

π ≥100

Тухайн, буюу ээлжит бус ба дүнгийн тестлэлийн хяналтанд уг хичээлийн онолын асуудлаарх, оюутны мэдлэгийн түвшин тодорхойлогддог Тестийн хяналтын дүнгийн үнэлэлт шийдвэрлэгдэж байгаа, дамжааны тестийн бодлогод оюутны зөв хариултын доод тоо нь тестийн хяналтын нийт тооны 60%-аас дээш байх ёстой гэж үздэг.

Энэ салбар ухааны хичээлийн сорил-туршилтын шалгалт бол оюутны мэдлэгийг хянах болоод үнэлэх гол арга мөн.

Сорил-туршилтын шалгалтын ерөнхий үр дүн нь кредит системеер: “хангалттай” (60-100) , “хангалтгүй” (59, түүнээс доош) гэж үнэлэгдэнэ.

Үнэлэлтийн тестийн хэрэглээнд оюутны мэдлэг хийгээд чадварыг үнэлэхдээ: зөв хариултын тоо ба тестэнд орж байгаа бодлогын нийт тооны хоорондын харьцаагаар тодорхойлно. Тухайлбал:

Тестийн бүх бодлогын 80%-ийг зөв бодсон бол 90-100 оноо; Тестийн бүх бодлогын 64%-с доошгүйг зөв бодсон бол 80-89 оноо; Тестийн бүх бодлогын 40%-с дээшийг зөв бодсон бол 70-79 оноо; Тестийн бүх бодлогын 30%-с доошүйг зөв бол 60-69 оноо; Тестийн бүх бодлогын 29%-с доошийг зөв бодсон бол 0 оноо гэх мэтээр

баримжаална.

Оюутны мэдлэг, чадварыг үнэлэж дүгнэх процентийн ба үсэг, тоон дүн

Процентон дүн Үсгэн дүн Тоон дүн90-100 A 4,080-89 B 3,070-79 C 2,060-69 D 1,00-59 F 0

“А” үнэлэлт нь: макро эдийн засгийн сургалтын материалын мэдлэг системтэй бөгөөд гүзгий болсон, график аргыг чөлөөтэй эзэмшиж, тооцооллын дадлагыг олж авсан, нэмэгдэл ном зохиолтой танилцаж үндсэнд нь өөрийн мэдлэг болгосон байх бөгөөд материалыг логик дэс дараалалд наийруулж чаддаг ба хийсвэрлэн нэгтгэх буюу дүгнэлт өгөх, онолын сэдвийн материалын эхэд практик жишээ гаргаж чаддаг оюутанд тавигдах болно.

“В” үнэлэлт бол сургалтын материалыг бүрэн хэмжээнд өөрийн болгосон байх ба макро эдийн засгийн график аргыг сайтар эзэмшиж, тооцооллыг гүйцэтгэж дадсаны зэрэгцээ зөвлөмж болгосон гол гол ном зохиолын агуулгыг мэддэг, практикийн бодлогуудыг бодож чадах ба материалыг логик дэс дараалалд өгүүлэх болон нэгтгэж, дүгнэн тодорхойлох зэрэг чадвар эзэмшсэн байх боловч, сэдвийн онолын материалын эхэд практик жишээ гаргахдаа дутмаг болон хугацаа ба категорийн томъёололд бага зэрэг

44

алдаа гаргаж байгаа, практикийн бодлого бодохдоо тооцооллын хувьд математикийн ялимгүй алдаж байгаа оюутанд тавигдана.

“С” – үнэлэлт: материалыг бүрэн хэмжээнд бус эзэмшсэн байх ба тавигдан буй онолын асуултанд гүйцэд биш хариулт өгч байгаа хийгээд график аргыг мэдэх боловч эдийн засгийн утгыг нь нарийн ойлгоогүй, онолын үг найруулга болон нэр томъёо ба макро эдийн засгийн тооцооллууд гүйцэтгэхдээ багагүй алдаа гаргаж буй оюутанд тавигдана.

“D” – үнэлэлт нь хичээлийн материалыг гүйцэд эзэмшээгүй, тавигдах онолын асуултуудад дутуу хариулж байгаа, график аргуудыг алдаатай эзэмшсэн болон макро эдийн засгийн тооцоололтыг эзэмшээгүй буюу алдаа их гаргаж байгаа оюутанд тавагдаж болох юм.

“F” – үнэлэлтийг хичээлийн материал эзэмшээгүй, тавигдах онолын асуултуудад хариулт өгөөгүй, график аргуудыг буруу эзмшсэн болон макро эдийн засгийн тооцооллыг эзэмшиж чадаагүйн улмаас болхи алдаа гаргаж буй оюутанд тавина.

Арван нэг. Уншиж судлахыг зөвлөж байгаа бичгийн ном зохиол

(Төрөлх хэл дээрээ судлах үндсэн зохиолууд)

1. Б.Норжванчиг. Эдийн засгийн ухаан-II. “Адмон”. УБ.-1999.2. Р. Оросоо. Макро эдийн засаг. УБ.-2005.3. Ц.Цэрэндорж.Макро эдийн засгийн статистик. УБ.-2008.

4. Д.Болдбаатар. Макро эдийн засгийн ухаан. УБ.-2006.

5. ?? Макро, микро эдийн засаг: бодлого, тест - хөтөч (Орч. Ч.Жүгдэрнамжил). УБ.-2005.

6. Н.Гр.Мэнкью. Макро эдийн засаг - (орч. Д.Бямбаа). УБ.-2009.

7.8. В.Д.Камаев. Эдийн засгийн онол - (Орч. Ч.Баатар). “Их засаг”. УБ.-2008.9. Кемпелл Макконнел, Стэнли Л.Брю “Экономикс I, II. - (орч. их, дээд

сургуулийн багш нар). УБ.-2000.10.Б.Сувд, Б.Алтанцэцэг .Эконимикс. УБ.-2000.- 2002.11. Р.Амаржаргал, Д.Батжаргал, Ж.Батхуяг. Эдийн засгийн ухаан. УБ.-

2000. 12.Б.Сувд, Г.Миеэгомбо.Зах зээлийн эдийн засгийн онол, практикийн

үндэс. УБ.- 1997. 13.Ц.Намсрай . Эдийн засгийн онолын үндэс. УБ.-1996.14. С.Фишер, Р.Дорнбуш, Р.Шмалензи. Экономикс. Москва.-1993.

45

15.Г.Цэдэндагва .Эдийн засгийн ухаан. УБ.-16.Батбаяр. Эдийн засгийн онол. УБ.-2004. 17..Р.Оросоо, А.Бакей. Эдийн засгийн онол. УБ.-2002, 2005.

18.П.Жасрай. Эдийн засгийн мэдээлэл, шинжилгээ. УБ.-2004.

19.Б.Батмөнх, Б.Машир. Үндэсний тооцооны систем. УБ.-1995.

20.Б.Алтанцэцэг, Б.Отгонцэцэг. Макро эдийн засаг. УБ.-2007.

Төгсгөл: Календарьчилсан төлөвлөгөө

2011-2012 оны хичээлийн жилийн ...р хагас.

“Макро эдийн засаг”. Батлав. Тэнхимийн эрхлхгч:-----------------------

Д/д

Ерөнхий ба дэд сэдэв Лекц Семинар Бие даалт

(цаг)

∑❑Сар,өдөр цаг Сар,өдөр цаг

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

.

.

46

.

π

Бүгд цаг ххх ххх

Багш: ............................ (----------------------)

Очень плохоПлохоХорошоОтличноВеликолепно

Голосов пока нет

Учебное заведение: o УДУФМТ

47

node 571

0 0 /fivestar/vote/nod

500375c6ee0f17

node/571 ??????? form-3cd9d549bf fivestar_form_no

http://botanik.net.ua/category/phistalicro/dre/jeprow

http://botanik.net.ua/node/571#100





Дисциплина: o Макроекономика

Для комментирования войдите или зарегистрируйтесь Українська

Навигация по учебному плану

УДУФМТ (Український державний університет фінан

48

http://botanik.net.ua/udufmt

http://botanik.net.ua/node/522

http://botanik.net.ua/user/register?destination=node%2F571%23comment-form

http://botanik.net.ua/user/login?destination=node%2F571%23comment-form

http://botanik.net.ua/category/tol/prewiba

Documents

хичээлийн цогц хөтөлбөр макро эдийн засаг