89
4ο Λύκειο Χανίων ΄Β Λυκείου Έκθεση Ερευνητικής Εργασίας «ΚΑΘΑΡΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ» Συμμετέχοντες: ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ ΣΑΒΒΑΣ ΜΙΖΙΟΡ ΚΑΜΙΛ ΒΑΤΣΟΛΑΚΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΜΠΑΚΑΤΣΑΚΗΣ ΒΑΣΙΛΗΣ ΒΥΖΟΥΚΑΚΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ ΓΙΑΝΝΟΥΛΑΚΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΡΡΑΣ ΠΑΡΗΣ ΓΡΗΓΟΡΙΑΔΗΣ ΓΕΝΑΔΗΣ ΠΕΤΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΙΤΣΙΟΣ ΜΑΝΩΛΗΣ ΠΙΠΕΡΑΚΗΣ ΑΡΤΕΜΗΣ ΚΩΤΣΙΟΠΟΥΛΟΣ ΝΙΚΟΣ ΣΤΕΠΑΝΙΚ ΚΑΡΟΛΙΝΑ 1

τελικη εκθεση

  • Upload
    xpapas

  • View
    161

  • Download
    2

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: τελικη εκθεση

4ο Λύκειο Χανίων΄Β Λυκείου

Έκθεση Ερευνητικής Εργασίας

«ΚΑΘΑΡΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ»

Συμμετέχοντες:

ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ ΣΑΒΒΑΣ ΜΙΖΙΟΡ ΚΑΜΙΛΒΑΤΣΟΛΑΚΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΜΠΑΚΑΤΣΑΚΗΣ ΒΑΣΙΛΗΣΒΥΖΟΥΚΑΚΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣΓΙΑΝΝΟΥΛΑΚΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΡΡΑΣ ΠΑΡΗΣΓΡΗΓΟΡΙΑΔΗΣ ΓΕΝΑΔΗΣ ΠΕΤΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣΙΤΣΙΟΣ ΜΑΝΩΛΗΣ ΠΙΠΕΡΑΚΗΣ ΑΡΤΕΜΗΣΚΩΤΣΙΟΠΟΥΛΟΣ ΝΙΚΟΣ ΣΤΕΠΑΝΙΚ ΚΑΡΟΛΙΝΑΛΑΜΠΡΗ ΧΑΡΗΣ ΣΤΡΟΓΓΥΛΟΥ ΟΛΓΑΛΥΒΙΑΚΗ ΕΙΡΗΝΗ ΧΑΡΙΤΑΚΗ ΜΥΡΤΩΜΑΡΚΑΝΤΟΝΑΚΗΣ ΕΥΤΥΧΗΣ

Επιμέλεια: Παπασωτηρίου Χρήστος

1

Page 2: τελικη εκθεση

Σχολικό έτος: 2013 – 2014

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΘΕΜΑ ΣΕΛ.ΓΕΩΘΕΡΜΙΑ……………………………………………………………..3ΥΔΡΟΗΛΕΚΤΡΙΚΗ……………………………………………………….10ΒΙΟΜΑΖΑ……………………………………………………………….24ΗΛΙΑΚΗ………………………………………………………………....28ΑΙΟΛΙΚΗ………………………………………………………………..37ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑ……………………………………………………49ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ………………………………………....49ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΥΔΡΟΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ……………………………………50ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΑΙΟΛΙΚΗΣ……………………………………..............51ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΒΙΟΜΑΖΑΣ…………………………………………....52ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΗΛΙΑΚΗΣ……………………………………………..53ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ………………………………………………………....58ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ……………………………………………….55ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΥΔΡΟΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ…………………………………………..59ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΑΙΟΛΙΚΗΣ………………………………………………......62ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΕΣ……………………………………………………….63

2

Page 3: τελικη εκθεση

ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΓΕΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΗ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑ

Ένα παλιό όνειρο του ανθρώπου είναι η εκμετάλλευση της μεγάλης θερμοκρασίας που επικρατεί στο εσωτερικό της γης. Η ιδέα προήλθε από την ανάβλυση μεγάλης ποσότητας θερμού νερού ή /και ατμών ή, απλώς, θερμού αέρα (τα ονομαζόμενα γεωθερμικά ρευστά) σε πολλές περιοχές της γης. Σε άλλες πάλι περιοχές, που δεν έχουν αυτό το προνόμιο, γίνονται γεωτρήσεις σε μεγάλα βάθη, για να βρεθούν τα γεωθερμικά αυτά ρευστά. Η ενέργεια των γεωθερμικών ρευστών λέγεται γεωθερμική ενέργεια. Η γεωθερμία είναι μια ήπια και ανανεώσιμη ενεργειακή πηγή, που μπορεί, με τις σημερινές τεχνολογικές δυνατότητες, να καλύψει ενεργειακές ανάγκες θέρμανσης αλλά και παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, σε ορισμένες περιπτώσεις. Προσφέρει ενέργεια χαμηλού κόστους ενώ δεν επιβαρύνει το περιβάλλον με εκπομπές βλαβερών ρύπων. Σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία, τα γεωθερμικά πεδία διακρίνονται σε δύο κατηγορίες:

- Στα πεδία χαμηλής θερμοκρασίας, στα οποία η θερμοκρασία του προϊόντος (νερού, ατμού) κυμαίνεται από 25°C έως και 90°C.

- Στα πεδία υψηλής θερμοκρασίας, στα οποία η θερμοκρασία του προϊόντος (νερού, ατμού) υπερβαίνει τους 90°C.

1. ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ

3

Page 4: τελικη εκθεση

Η γεωθερμική ενέργεια χρησιμοποιήθηκε από τους αρχαίους ανθρώπους για και προσωπική καθαριότητα. Ακόμα και σήμερα, οι ζεστές πηγές χρησιμοποιούνται παγκοσμίως για ζεστά μπάνια, και πολλοί άνθρωποι θεωρούν ότι τα καυτά μεταλλικά νερά έχουν φυσικές θεραπευτικές δυνάμεις. Η χρησιμοποίηση της γεωθερμικής ενέργειας για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας είναι νέα επινόηση. Μια ομάδα Ιταλών την χρησιμοποίησε αρχικά το 1904.Οι Ιταλοί χρησιμοποίησαν το φυσικό ατμό που βγαίνει με δύναμη μέσα από τη γη για να κινήσει μια γεννήτρια με τη βοήθεια στροβίλου. Η γεωθερμική ενέργεια αξιοποιείται πλέον σε πολλές χώρες του κόσμου, όπως οι ΗΠΑ, η Ισλανδία, η Ιταλία, η Νέα Ζηλανδία, η Ιαπωνία, οι Φιλιππίνες, το Μεξικό, η Ρωσία κ.ά. Στην Ισλανδία, η ατμόσφαιρα της οποίας είναι από τις καθαρότερες του κόσμου, το 70% του πληθυσμού χρησιμοποιεί για θέρμανση την ενέργεια των θερμών πηγών και των θερμοπιδάκων της χώρας. Στις αρχές της δεκαετίας του 1990 η παγκόσμια παραγόμενη ισχύς από γεωθερμικές μονάδες (οι μισές από τις οποίες βρίσκονται στις ΗΠΑ), ξεπερνούσε τα 5.000 μεγαβάτ. Στις ΗΠΑ βρίσκεται και μία από τις μεγαλύτερες γεωθερμικές εγκαταστάσεις στον κόσμο, η μονάδα GΕΥSΕR της Καλιφόρνια, που περιλαμβάνει 20 γεωθερμικούς σταθμούς συνολικής ισχύος 2.000 μεγαβάτ.

Σύμφωνα με ιστορικά στοιχεία η γεωθερμική ενέργεια ξεκίνησε να χρησιμοποιείτε περίπου 10 χιλιάδες χρόνια πριν στην νότια Αμερική από τους ινδιάνους. Αυτοί χρησιμοποιούσαν τους ζεστούς πίδακες (geyser) για να μαγειρεύουν και να πλένονται. Η βιομηχανική της χρήση ξεκίνησε περίπου τον 18ο αι. κοντά στην Πίζα. Ο ατμός που βγαίνει από τις φυσικές ή τεχνικές τρύπες της γης χρησιμοποιούνταν για την εξαγωγή βορικού οξέως. Το 1904 ο Ιταλός επιστήμονας Piero Ginori Conti εφηύρε το πρώτο εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από την θερμότητα της γης. Το 1973 με το ξέσπασμα της ενεργειακής κρίσης πολλές χώρες ξεκίνησαν έρευνα για ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και περίπου το 1980 οι σωλήνες αντλήσεις ζεστού νερού από το εσωτερικό της γης έγιναν διάσημες διότι βοηθούσαν στην μείωση της θέρμανσης και της ψύξης του νερού.

Η γεωθερμική ενέργεια πλέον παρέχει κάτι λιγότερο από το 1% της παγκόσμιας ενέργειας αλλά αναμένεται αυτό το ποσοστό να αυξηθεί στο 10-20% το 2050.

2. ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ & ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ

2.1 ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑΑπό την εκμετάλλευση της γεωθερμικής ενέργειας τόσο για ηλεκτροπαραγωγή όσο και για θερμικές εφαρμογές, προκύπτουν σημαντικά περιβαλλοντικά οφέλη που εντοπίζονται στην αποφυγή έκλυσης διοξειδίου του άνθρακα (CO2) και άλλων αέριων ρύπων που εκλύονται από την καύση συμβατικών καυσίμων.Όσον αφορά τις γεωθερμικές αντλίες θερμότητας, αυτές καταναλώνουν 30%-60% λιγότερη ηλεκτρική ενέργεια από τα αποδοτικότερα αερόψυκτα συστήματα με αντίστοιχη μείωση εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα (CO2) στους σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής. Η αντίστοιχη μείωση εκπομπών CO2 σε σχέση με ένα σύστημα

4

Page 5: τελικη εκθεση

θέρμανσης συμβατικών καυσίμων (πετρέλαιο θέρμανσης ή φυσικό αέριο) ανέρχεται περίπου σε 40%.Από τη χρήση γεωθερμικών συστημάτων εκτός των ανωτέρω προκύπτουν και κοινωνικά οφέλη, κυρίως, από το γεγονός ότι η γεωθερμία αποτελεί ανανεώσιμη και εγχώρια μορφή ενέργειας μέσω κυρίως της δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας και ανάπτυξης σε τοπικό επίπεδο για την εγκατάσταση των γεωθερμικών μονάδων. Σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, περιλαμβάνουν μείωση της εξάρτησης της κοινωνίας από εισαγόμενα καύσιμα με παράλληλη απελευθέρωση ιδιωτικών κεφαλαίων, που μπορούν να διατεθούν για επενδύσεις και βελτίωση της ανταγωνιστικότητας, παράγοντες που έμμεσα οδηγούν στη μείωση της ανεργίας και την οικονομική ανάπτυξη. Κύρια πλεονεκτήματα της γεωθερμικής ενέργειας είναι τα παρακάτω:

Ενέργεια σε ελάχιστο κόστος.Λόγω της χαμηλής κατανάλωσης και της σχεδόν ανύπαρκτης συντήρησης του εξοπλισμού, τα γεωθερμικά συστήματα κλιματισμού μπορούν να εξοικονομήσουν από 55% μέχρι και 70% από την ετήσια δαπάνη σε σύγκριση με ένα συμβατικό σύστημα θέρμανσης και δροσισμού. Το μόνο λειτουργικό κόστος της εγκατάστασης είναι η κατανάλωση ηλεκτρικού ρεύματος από τον συμπιεστή και τις αντλίες, το οποίο είναι οικονομικότερο σε σχέση με τη χρήση λέβητα πετρελαίου κατά 20-25%

Απόδοση.Ένα γεωθερμικό σύστημα είναι τρεις έως πέντε φορές αποδοτικότερο από ένα συμβατικό σύστημα. Επειδή δεν καίει ορυκτά καύσιμα για να παράγει θερμότητα, παρέχει τρεις έως πέντε μονάδες ενέργειας για κάθε μονάδα ηλεκτρικής ενέργειας που τροφοδοτεί το σύστημα

Ανεξαρτησία από το πετρέλαιο θέρμανσης.

Ευελιξία, Άνεση και Αυτονομία.Τα γεωθερμικά συστήματα παράγουν θέρμανση και δρόσισμα σε μια εγκατάσταση, με αποτέλεσμα να καταργούν το συμβατό τρόπο θέρμανσης, τους πύργους δροσισμού και τα κλιματιστικά διαιρούμενου τύπου. Παρουσιάζουν ευελιξία στην αυτονομία, σε μελλοντικές επεκτάσεις και σε διαθεσιμότητα χώρου. Έχουν υψηλό βαθμό απόδοσης και είναι αξιόπιστα σε ακραίες συνθήκες θέρμανσης και δροσισμού. 

  Ασφάλεια. Με ένα σύστημα γεωθερμίας, δεν υπάρχει καύση και φλόγα, δεν υπάρχουν καπνοί, καπναγωγοί και οσμές. Δεν υπάρχει κίνδυνος ανάφλεξης, φωτιάς ή ασφυξίας από το μονοξείδιο. 

  Φιλικό προς το περιβάλλον.Επειδή δεν χρησιμοποιούνται καύσιμα, δεν συμβάλλει στο φαινόμενο του θερμοκηπίου, που είναι υπεύθυνο για την αύξηση της θερμοκρασίας στον πλανήτη. Δεν απαιτείται χρήση λεβητοστασίων, δεξαμενής καυσίμων, καμινάδων.

Αθόρυβη λειτουργία.Οι μονάδες που χρησιμοποιούνται, σχεδιάστηκαν και κατασκευάστηκαν για να είναι

5

Page 6: τελικη εκθεση

σχεδόν αθόρυβες. Θα λειτουργούν πιο αθόρυβα και από το ψυγείο. 

  Γρήγορη απόσβεση.

 Ζεστό νερό χειμώνα και καλοκαίρι.

 Δροσιά χωρίς κόστος το καλοκαίρι.

 Δυνατότητα επιδότησης.

 Αξιοπιστία κατασκευών και απόλυτη αξιοπιστίαΤα συστήματα γεωθερμίας χρησιμοποιούνται παραπάνω από 20 χρόνια σε κράτη όπως Η.Π.Α., η Ιαπωνία, η Γερμανία, η Ελβετία, η Αυστρία και η Σουηδία.

2.2 ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ

Το αρχικό κόστος ενός γεωθερμικού συστήματος είναι υψηλότερο από αυτό των συμβατικών συστημάτων,  αλλά κάνει απόσβεση σε λίγα χρόνια.Για τα ανοικτά γεωθερμικά κυκλώματα απαιτείται παροχή καθαρού νερού (π.χ. από γεώτρηση).Κατά την ανόρυξη των γεωτρήσεων δημιουργείται λάσπη, η οποία θα πρέπει να ξεραθεί και να απομακρυνθεί από το χώρο ανέγερσης της κατοικίας.Εξειδικευμένη μελέτη και σχεδιασμός εγκατάστασης.Δεν είναι εφικτή η τοποθέτηση τους σε όλα τα κλίματα και τα εδάφη.Δεν είναι αρκετά διαδεδομένη πηγή ενέργειας. Εφόσον αυτός ο τύπος ενέργειας δεν είναι ευρέως χρησιμοποιημένος, η έλλειψη προσωπικού, μηχανημάτων και εγκαταστάσεων είναι μερικά από τα κύρια προβλήματα που αντιμετωπίζει κάποιος κατά την εγκατάσταση ενός τέτοιου συστήματος.Ο υπόγειος ατμός μπορεί να εξαντληθεί. Η γεωθερμικές πηγές μετά από μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο εξαντλούν όλο τον ατμό λόγο της πτώσης της θερμοκρασίας. Για αυτό το λόγο οι εταιρείες πρέπει να κάνουν εντατική έρευνα πριν ξεκινήσουν την εγκατάσταση ενός τέτοιου συστήματος.

3. ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ & ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΕΣ

3.1 ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ

Η γεωθερμική ενέργεια αποτελεί φθηνή και ήπια ανανεώσιμη μορφή πηγής ενέργειας, με άμεσα ενεργειακά-περιβαλλοντικά και κοινωνικά οφέλη. Οι προοπτικές μελλοντικής ανάπτυξης των εφαρμογών γεωθερμικής ενέργειας είναι μεγάλες, ειδικά των συστημάτων θέρμανσης-δροσισμού κτιρίων με γεωθερμικές αντλίες θερμότητας. Στη χώρα μας έχουμε εκμεταλλευτεί μέχρι σήμερα λιγότερο από το 1% του συνολικού γεωθερμικού δυναμικού της χώρας μας (0% για ηλεκτροπαραγωγή και 5%-8% για θερμικές χρήσεις) όμως, στο άμεσο μέλλον, μέχρι το 2010, μπορεί το αξιοποιημένο γεωθερμικό δυναμικό, μέσω άμεσων επενδύσεων, να αυξηθεί σημαντικά και να έχουμε για ηλεκτροπαραγωγή εγκατεστημένα τουλάχιστον 10

6

Page 7: τελικη εκθεση

MW(e) από τα μηδενικά υφιστάμενα, με 100 MW(th) για το σύνολο των θερμικών εφαρμογών από 70 MW(th) σήμερα με τις εφαρμογές αντλιών θερμότητας να τετραπλασιάζονται σε 20 MW(th) από τα περίπου 5 MW(th) που είναι σήμερα. Από τη λειτουργία των γεωθερμικών αυτών εφαρμογών θα επιτυγχάνεται εξοικονόμηση ενέργειας που αντιστοιχεί σε 100.000 Τόνους Ισοδυνάμου Πετρελαίου (Τ.Ι.Π.) ετησίως με παράλληλη αποφυγή εκλύσεων στην ατμόσφαιρα 320.000 τόνων διοξειδίου του άνθρακα (CO2) ετησίως.

3.2 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Η γεωθερμία είναι μία από τις εναλλακτικές και ήπιες μορφές ενέργειας (ηλιακή και αιολική ενέργεια, βιομάζα και βιοκαύσιμα, μικρά υδροηλεκτρικά), η οποία σύμφωνα με τα δεδομένα της σημερινής τεχνολογίας, μπορεί να αναπτυχθεί σοβαρά (εκατοντάδες μεγαβάτ για παραγωγή ηλεκτρισμού και χιλιάδες μεγαβάτ για απευθείας χρήση σε οικιακή θέρμανση, στον αγροτικό τομέα και στην βιομηχανία) και με ανταγωνιστικό κόστος. Μαζί με τις άλλες ΑΠΕ, η γεωθερμική ενέργεια μπορεί να προσφέρει σημαντική ανακούφιση στο ενεργειακό ισοζύγιο των κρατών. Η εκμετάλλευση της γεωθερμίας χαρακτηρίζεται από υψηλό κόστος κεφαλαίου (για την αρχική έρευνα και την ανάπτυξη των πεδίων), ενώ το κόστος λειτουργίας και συντήρησης είναι περιορισμένο. Επίσης, ο τεχνολογικός εξοπλισμός που χρησιμοποιείται για την αξιοποίηση της γεωθερμίας είναι, τις περισσότερες φορές, δοκιμασμένος σε άλλες τεχνολογικές εφαρμογές. Η αξιοποίηση της γεωθερμικής ενέργειας στη χώρα μας είναι αρκετά περιορισμένη. Σύμφωνα, όμως, με το δυναμικό που έχει, η περαιτέρω ανάπτυξή της θα επιφέρει μείωση στην κατανάλωση εισαγόμενου πετρελαίου, πράγμα που συνεπάγεται εξοικονόμηση πολύτιμου συναλλάγματος. Εκτός από τα βραχυπρόθεσμα οικονομικά οφέλη, μπορεί να οδηγεί και στον περιορισμό της εξάρτησης της χώρας μας από το εξωτερικό και τις διεθνείς οικονομικές συγκυρίες, στο μέτρο των δυνατοτήτων της, πράγμα που θα επιτρέψει τον καλύτερο μακροπρόθεσμο προγραμματισμό ανάπτυξης της εθνικής μας οικονομίας.

3.3 ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΣΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΧΩΡΟ

Έχουμε ένα πολύ μεγάλο περιθώριο και στη πατρίδα μας, όπου παρά το πλούσιο γεωθερµικό δυναµικό, δεν λειτουργεί καµία εγκατάσταση ηλεκτροπαραγωγής,  ενώ η συνολική εγκατεστηµένη ισχύς σε άµεσες χρήσεις   (αξιοποίηση της θερµότητας στη θέρµανση θερµοκηπίων και κτιριακών εγκαταστάσεων, υδατοκαλλιέργειες, ξηραντήρια, λουτροθεραπεία, βιοµηχανικές χρήσεις, κ.α.), συµπεριλαµβανοµένων και των γεωθερµικών αντλιών θερµότητας, είναι άγνωστη σε μένα (το  2007 ήταν μόλις  20 ΜWth). Είναι πλέον γνωστό ότι η Ελλάδα διαθέτει αξιοσημείωτο γεωθερμικό δυναμικό,  μια  μορφή πράσινης ενέργειας, με μηδενικό αποτύπωμα CO2, με μηδενικό όμως επίσης σήμερα ποσοστό στο ενεργειακό ισοζύγιο της χώρας.  Ποια είναι η παγκόσμια εγκατεστημένη ηλεκτρική ισχύς από γεωθερμία; Η συνολική παγκόσµια εγκατεστηµένη ισχύς  το 2007 ήταν 9.732 MWe (σε 24 συνολικά χώρες) ενώ σήμερα ήδη το ποσό αυτό έχει αναθεωρηθεί προς τα πάνω. Μέχρι σήμερα, στην Ελλάδα έχουν γίνει λίγες προσπάθειες μελέτης και εφαρμογής της εκμετάλλευσης της αβαθούς γεωθερμικής ενέργειας, κυρίως σε σχέση με τις αντλίες θερμότητας, κάτι που επιβεβαιώνεται από το ύψος της εγκατεστημένης

7

Page 8: τελικη εκθεση

ισχύος (4 MWth). Λόγω του κλίματος και της γεωγραφικής θέσης της χώρας μας, η ποσότητα ηλιακής ενέργειας που αποθηκεύεται στο υπέδαφός της, είναι αρκετά μεγαλύτερη, απ’ ότι στις χώρες της κεντρικής και βόρειας Ευρώπης. Επίσης, η έντονη νεοτεκτονική δραστηριότητα, που συνεχίζεται στον Ελληνικό χώρο μέχρι σήμερα, έχει ως συνέπεια να παρουσιάζεται σε πολλές περιοχές ελαφρά έως αρκετά αυξημένη γεωθερμική βαθμίδα. Έτσι, θερμοκρασίες 15°-20°C του υπεδάφους σε βάθη μέχρι 150m αποτελούν τον κανόνα, ενώ συχνά παρατηρούνται και θερμοκρασίες μέχρι 25°C. Οι τιμές αυτές είναι πολύ πιο ευνοϊκές για την απόδοση των γεωθερμικών μονάδων και συνεπώς δίνουν τη δυνατότητα εκμετάλλευσης μεγαλύτερων ποσοτήτων θερμικής ενέργειας από το υπέδαφος των κτιρίων μας, χωρίς τον κίνδυνο ψύξης του εδάφους από τη λειτουργία των μονάδων αυτών, ο οποίος υπάρχει στις βορειότερες χώρες. Η έρευνα για την αναζήτηση γεωθερμικής ενέργειας άρχισε ουσιαστικά το 1971 με βασικό φορέα το ΙΓΜΕ και μέχρι το 1979 (πριν από τη δεύτερη ενεργειακή κρίση) αφορούσε μόνο τις περιοχές υψηλής ενθαλπίας. Κατά την εξέλιξη των εργασιών η ΔΕΗ, σαν άμεσα ενδιαφερόμενη για την ηλεκτροπαραγωγή, ανέλαβε τις παραγωγικές γεωτρήσεις υψηλής ενθαλπίας και την ανάπτυξη των πεδίων, χρηματοδοτώντας επιπλέον τις έρευνες στις πιθανές για τέτοια ρευστά γεωθερμικές περιοχές. Συντάχθηκε ο προκαταρκτικός χάρτης γεωθερμικής ροής του ελληνικού χώρου, όπου φάνηκε ότι η γεωθερμική ροή στην Ελλάδα είναι σε πολλές περιοχές εντονότερη από τη μέση γήινη. Από το 1971 ερευνήθηκαν οι περιοχές: Μήλος, Νίσυρος, Λέσβος, Μέθανα, Σουσάκι ,Κορινθίας, Καμένα Βούρλα, Θερμοπύλες, Υπάτη, Αιδηψός, Κίμωλος, Πολύαιγος, Σαντορίνη, Κως, Νότια Θεσσαλία, Αλμωπία, περιοχή Στρυμόνα, περιοχή Ξάνθης, Σαμοθράκη και άλλες. Η αυξημένη ροή θερμότητας, λόγω της έντονης τεκτονικής και μαγματικής δραστηριότητας, δημιούργησε εκτεταμένες θερμικές ανωμαλίες, με μέγιστες τιμές γεωθερμικής βαθμίδας που πολλές φορές ξεπερνούν του 100° C/km. Σε κατάλληλες γεωλογικές συνθήκες, η ενέργεια αυτή θερμαίνει «ρηχούς» υπόγειους ταμιευτήρες ρευστών σε θερμοκρασίες μέχρι 100 °C. Τα γεωθερμικά πεδία χαμηλής ενθαλπίας είναι διάσπαρτα στη νησιωτική και ηπειρωτική Ελλάδα. Η συμβολή τους στο ενεργειακό ισοζύγιο μπορεί να γίνει σημαντική, καθόσον αποτελούν ενεργειακό πόρο φιλικό στο περιβάλλον, κοινωνικά αποδεκτό και παρουσιάζουν σημαντικό οικονομικό και αναπτυξιακό ενδιαφέρον.

3.4 ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΣΤΟΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΚΟΣΜΟ

Το Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Όρεγκον θερμαίνεται από το 1964 χρησιμοποιώντας άμεσα τη γεωθερμική ενέργεια. Τρεις γεωτρήσεις παρέχουν όλη τη θερμότητα που χρειάζονται 11 κτήρια εμβαδού 60.400 m2. Επίσης ένα μέρος του πανεπιστημίου χρησιμοποιεί ψύξη από γεωθερμικές πηγές. Ο μηχανισμός λειτουργεί όπως και στα ψυγεία και έχει δυνατότητα ψύξης 540 MW. Το ετήσιο κόστος λειτουργίας του συστήματος είναι $35.000 συμπεριλαμβανομένων της συντήρησης (μισθοί και ανταλλακτικά) και το κόστος άντλησης. Αν χρησιμοποιούνταν φυσικό αέριο το κόστος θα ήταν $250.000 - $300.000.

ΙΣΛΑΝΔΙΑ - Η γεωθερμική ενέργεια χρησιμοποιείται για τη θέρμανση των περισσοτέρων σπιτιών στην Ισλανδία. Υπάρχουν περίπου 30 δημοτικά συστήματα θέρμανσης και 200 ιδιωτικά σε αγροτικές περιοχές που καλύπτουν το 86% της θέρμανσης στη χώρα. Η Ισλανδία βρίσκεται σε ένα από τα μεγαλύτερα καυτά

8

Page 9: τελικη εκθεση

γεωθερμικά σημεία του κόσμου και μία πρόσφατη ανακάλυψη της υπόγειας λάβας έχει αυξήσει το ποσό γεωθερμικής ενέργειας που θα μπορούσαν να αξιοποιήσουν οι επαρχιακές της περιοχές. Η Ισλανδία παίρνει ήδη το 81% της ηλεκτρικής της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και έχει ως στόχο να καλύπτεται πλήρως από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας ως το 2050.Η μεγαλύτερη εταιρεία κοινής ωφελείας της Ισλανδίας, Landsvirkjun, έχει ανακοινώσει ένα σχέδιο για την κατασκευή υποθαλάσσιου συστήματος καλωδίων το μεγαλύτερο στον κόσμο, σε 1.180 μίλια, ικανό να μεταφέρει έως και πέντε δισεκατομμύρια kWh ηλεκτρικής ενέργειας ετησίως στις ευρωπαϊκές χώρες – αρκετή για να τροφοδοτήσει 1,25 εκατομμύρια σπίτια. Τόση πολύ ενέργεια θα μπορούσε να στοιχίσει αρκετά εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια. Σίγουρα ένα τέτοιου είδους σύστημα καλωδίων δεν θα είναι φτηνό για να κατασκευαστεί, αλλά σε μακροπρόθεσμη βάση, η Ισλανδία θα μπορεί να έχει μια πολύ καλή πηγή εσόδων και η Ευρώπη θα έχει μια πλούσια πηγή καθαρής ενέργειας.

4. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ

Τα στοιχεία που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κάθε φορά που γίνεται εκτίμηση του κόστος ανάπτυξης και παραγωγής της γεωθερμικής – ηλεκτρικής ενέργειας, είναι πολύ περισσότερα και πιο σύνθετα σε σχέση με τις άλλες μορφές ενέργειας. Συνεπώς θα πρέπει όλα αυτά τα στοιχεία να συλλέγονται και να αξιολογούνται πολύ προσεκτικά πριν την κατασκευή μιας γεωθερμικής μονάδας. Το κόστος ανάπτυξης και παραγωγής και παραγωγής της γεωθερμικής ενέργειας, για την καλύτερη κατανόηση της δομής του, χωρίζεται σε δύο τομείς. Ο πρώτος ονομάζεται κόστος κύριας επένδυσης και ο δεύτερος, δαπάνες λειτουργίας και συντήρησης. Οι δύο αυτοί τομείς επηρεάζονται από μια σειρά παραμέτρων και έτσι λοιπόν, το συνολικό κόστος της γεωθερμικής ενέργειας εμφανίζει μεγάλη ποικιλομορφία. Παρακάτω παρουσιάζονται τα σημαντικότερα τμήματα των δαπανών και προσδιορίζονται οι βασικές παράμετροι που τις επηρεάζουν. Σε μερικές περιπτώσεις παρατίθενται οι διακυμάνσεις των δαπανών αυτών, έτσι ώστε να καταστεί αντιληπτό το εύρος διακύμανσης που χαρακτηρίζει την τιμή της γεωθερμικής ενέργειας.

5. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΛΟΓΙΚΟΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ

Για να ξεκινήσει η έρευνα και η αναζήτηση για τον εντοπισμό γεωθερμικών πεδίων θα πρέπει να υπάρχουν θετικές ενδείξεις για την ύπαρξη ηφαιστειακών και πλουτώνιων πετρωμάτων. Επιφανειακές εκδηλώσεις που πιστοποιούν την ύπαρξη θερμών πετρωμάτων σε μικρό σχετικά βάθος από την επιφάνεια είναι οι θερμομεταλλικές πηγές, οι οποίες είναι καθοδηγητικές για την αναζήτηση γεωθερμικών πεδίων. Σημαντικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις παρουσιάζει η όρυξη ερευνητικών γεωτρήσεων μιας και επιβαρύνει με υψηλά επίπεδα ηχορύπανσης την ευρύτερη περιοχή καθώς επίσης αλλάζει σημαντικά και την αισθητική του τοπίου. Μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας έρευνας και εφόσον διαπιστωθεί η ύπαρξη εκμεταλλεύσιμων γεωθερμικών πεδίων, ακολουθεί η ανάπτυξη της υποδομής που απαιτείται για την εκμετάλλευση των γεωθερμικών ρευστών. Η πρώτη περιβαλλοντική επίπτωση που γίνεται αντιληπτή από τα πρώτα κιόλας στάδια

9

Page 10: τελικη εκθεση

εφαρμογής ενός γεωθερμικού έργου είναι οι γεωτρήσεις, ανεξάρτητα αν αυτές φτάνουν σε μικρά βάθη και αποσκοπούν στη μέτρηση της γεωθερμικής βαθμίδας κατά το στάδιο έρευνας ή αν είναι γεωτρήσεις παραγωγής και επανεισαγωγής. Η εγκατάσταση ενός γεωτρητικού συγκροτήματος, που περιλαμβάνει και όλο το βοηθητικό εξοπλισμό του, απαιτεί τη διάνοιξη-επισκευή δρόμων για την πρόσβαση στο σημείο των γεωτρήσεων. Αποτέλεσμα των εργασιών αυτών είναι η ελαφρά τροποποίηση της επιφανειακής μορφολογίας της περιοχής ενώ δεν αποκλείεται η πιθανότητα πρόκλησης μικρών ζημιών στη χλωρίδα και την πανίδα. Επίσης, κατά τη διάρκεια κατασκευής των γεωτρήσεων ή των δομικών παραγωγής, υπάρχει κίνδυνος διαφυγής στην ατμόσφαιρα κάποιων ανεπιθύμητων αερίων. Ιδιαίτερα προβλήματα διαρροών μπορεί να υπάρξουν από τα ρευστά που εκρέουν κατά την ανόρυξη των γεωτρήσεων, σε περίπτωση ατυχήματος η διάρρηξης των σωληνώσεων και από τις όχι καλά στεγανοποιημένες τεχνητές λίμνες των γεωθερμικών ρευστών. Αρκετά υψηλή μπορεί να είναι επίσης και η οπτική όχληση κατά τη διάρκεια της διάτρησης, οφειλόμενη στην παρουσία των γεωτρύπανων και στην έκταση του εργοταξίου. Κατά το στάδιο ανόρυξης των γεωτρήσεων και της κατασκευής της μονάδας υπάρχει πιθανότητα να παρουσιαστούν αυξημένα επίπεδα θορύβου τα οποία επιβαρύνουν και την ευρύτερη περιοχή και κυρίως το προσωπικό του εργοταξίου κατασκευής της γεωθερμικής μονάδας. Η εγκατάσταση του δικτύου μεταφοράς των γεωθερμικών ρευστών και η κατασκευή των εγκαταστάσεων εκμετάλλευσης, επηρεάζει επιπλέον την πανίδα, τη χλωρίδα και την επιφανειακή μορφολογία της περιοχής. Το τοπίο της περιοχής μπορεί να αλλάξει ελαφρώς αν και είναι εφικτό το δίκτυο των σωληνώσεων που διαπερνά την περιοχή και οι πύργοι ψύξης των εργοστασίων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργεια να σχεδιαστούν έτσι ώστε να γίνουν αναπόσπαστα τμήματα του τοπίου.

ΥΔΡΟΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ

Υδροηλεκτρική ενέργεια στην ιστορία

Από την εποχή της αρχαίας Αιγύπτου, οι άνθρωποι έχουν χρησιμοποιήσει την

ενέργεια σε ρέοντα ύδατα για τη λειτουργία μηχανημάτων και άλεσμα σιτηρών και

καλαμποκιού.  Ωστόσο, η υδροηλεκτρική ενέργεια έχει τη μεγαλύτερη επιρροή

στις ζωές ανθρώπων κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα από ό, τι σε οποιαδήποτε

άλλη στιγμή στην ιστορία. Η υδροηλεκτρική ενέργεια έπαιξε σημαντικό ρόλο στην

υλοποίηση των θαυμάτων της ηλεκτρικής ενέργειας και βοήθησε στην ώθηση της

βιομηχανικής ανάπτυξης. Υδροηλεκτρική ενέργεια συνεχίζει να παράγει 24 τοις

εκατό της παγκόσμιας ηλεκτρικής ενέργειας.

Από την Νεολιθική εποχή ( 7η χιλ. π.X.) υπάρχουν ευρήματα μυλόλιθων και

τριπτήρων από κρυσταλλικά πετρώματα, μετά οποία άλεθαν οι άνθρωποι σιτάρι.

10

Page 11: τελικη εκθεση

Τον 16ο αιώνα π.χ. εμφανίζεται η πρώτη μορφή μύλου στη Κύπρο, οχειρόμυλος,

που είναι ο πρόγονος του σημερινού μύλου. Με την πάροδο των χρόνων ο μύλος

εξελίσσεται, όπως αποδεικνύει άλλωστε και η αρχαιολογική σκαπάνη.

Το νερό έχει χρησιμοποιηθεί ως πηγή ενέργειας για αιώνες. Οι Έλληνες

χρησιμοποίησαν τους νερόμυλους για να αλέσουν το σιτάρι σε αλεύρι πριν από

2.000 χρόνια. Γύρω στα 1.800, αμερικανικά και ευρωπαϊκά εργοστάσια

χρησιμοποιούν τη δύναμη του νερού για να δώσουν ενέργεια στα εργοστάσιά τους.

Οι Έλληνες χρησιμοποίησαν τη δύναμη του νερού για να κινήσουν

μπαρουτόμυλους κατά την επανάσταση του 1821 αλλά και αργότερα μέχρι να

κατασκευαστούν τα σύγχρονα εργοστάσια μπαρούτης. Ακόμη και σήμερα σε

πολλά μέρη της πατρίδας μας χρησιμοποιούνται οι νεροτριβές για το πλύσιμο

μεγάλων υφασμάτων (κουβέρτες, φλοκάτες, μοκέτες). Προς το τέλος του 19ου

αιώνα, η δύναμη του νερού χρησιμοποιήθηκε για να  παράγει ηλεκτρική ενέργεια.

Οι πρώτες υδροηλεκτρικές εγκαταστάσεις κατασκευάστηκαν στον ποταμό

Νιαγάρα το 1879.

Στο ίδιο χρονικό διάστημα εργοστάσια παραγωγής ενέργειας με χρήση ορυκτών

καυσίμων άρχισαν να είναι δημοφιλείς. Αυτά τα εργοστάσια μπορούσαν να

παράγουν πιο φθηνή ηλεκτρική ενέργεια από ότι τα υδροηλεκτρικά. Όταν η τιμή

του πετρελαίου ανήλθε στα ύψη στη δεκαετία του ’70 οι άνθρωποι άρχισαν να

ενδιαφέρονται και πάλι για τη δύναμη του νερού. Σήμερα παράγουμε πιο φθηνή

ενέργεια από τα υδροηλεκτρικά απ’ ότι από τα θερμοηλεκτρικά

Το Πελασγικό υδραγωγείο ήταν το αρχαιότερο στο λεκανοπέδιο της Αθήνας, και

ίσως όλης της Ευρώπης.

Οι κάτοικοι της Αθήνας ήταν οι πρώτοι στην Ευρώπη που διενήργησαν την

μεταφορά νερού στα σπίτια. Βρέθηκαν ερείπια κάτω από το Πελασγικό τείχος της

Ακρόπολης. Μετέφερε νερό από τον Υμηττό και χρονολογείται πριν το 3200 πχ. Ο

Κορδέλας γράφει ότι βρήκε υπολείμματα του υδραγωγείου στο φαράγγι της

Καισαριανής. Αποτελείτο από πήλινους αγωγούς, που έστελναν το νερό στην

Καισαριανή, στο ναό του Αγίου Θωμά, Ιλισό, Ολύμπιο, στις νότιες πλευρές της

Ακρόπολης, και στο λόφο του Φιλοπάππου. Οι Ρωμαίοι ήταν πρωτοπόροι στον

τομέα κατασκευάζοντας ένα ευρύ δίκτυο υδραγωγείων.

Ο παλιότερος γνωστός νερόμυλος αναφέρεται ως «υδραλέτης» από τον Στράβωνα.

Βρισκόταν κατά την παράδοση στα Κάβειρα, στο παλάτι του Μιθριδάτη ΣΤ΄ του

Ευπάτορα, βασιλιά του Πόντου, όπου το 64 π.Χ. τον είδαν οι Ρωμαίοι κατακτητές.

11

Page 12: τελικη εκθεση

Οι νερόμυλοι λειτούργησαν από πολύ νωρίς στην Ελλάδα. Ένας από τους

αρχαιότερους γνωστούς νερόμυλους της Ευρώπης είναι της αρχαίας Αγοράς στην

Αθήνα, που δούλευε από το 450–580 μ.Χ.  Ο νερόμυλος είναι η πρώτη μηχανή

παραγωγής έργου που κατασκεύασε ο άνθρωπος με τη χρήση φυσικής, ήπιας και

ανανεώσιμης πηγής ενέργειας.

Ως την αρχή της χρήσης της ατμομηχανής, στα τέλη του 18ου αιώνα, η

υδροενέργεια ήταν η μόνη φυσική πηγή εργαστηριακής παραγωγής μηχανικής

ενέργειας, με εξαίρεση την αιολική.

Ο στόχος της ανάπτυξης διαχρονικά υπηρετήθηκε και υπηρετείται από το «λευκό

άνθρακα» την υδραυλική ενέργεια. Η εξέλιξη των προδρόμων των μικρών

υδροηλεκτρικών χάνεται στους αιώνες. Οι ρίζες τους όμως είναι καθαρά ελληνικές

και μάλιστα μακεδονικές. Οι περιγραφές του Αριστοτέλη που αφορούν σε

οδοντωτά συστήματα μετάδοσης κίνησης καθώς και ο περίφημος Μηχανισμός των

Αντικυθήρων μαρτυρούν την ύπαρξη της σχετικής τεχνολογίας η οποία στηριζόταν

στους υδραυλικούς τροχούς και τους υδρόμυλους. Εικάζεται ότι, το υπάρχον

απόθεμα τεχνολογικής γνώσης των Ελληνιστικών χρόνων σε προβλήματα

μετάδοσης κίνησης με οδοντωτούς τροχούς, συνέβαλε σημαντικά στη διαμόρφωση

της τεχνικής των υδραυλικών τροχών και ανάγει την προέλευσή του στους μαθητές

αυλικούς του Μακεδόνα φιλόσοφου και στον Ήρωνα τον Αλεξανδρέα. Στα

κλασσικά έργα του τελευταίου υπάρχουν περιγραφές σειράς υδραυλικών

διατάξεων πέραν αυτών που σχετίζονται με τον γνωστό ανεμοστρόβιλο.

Ο «λευκός άνθραξ» με τη μορφή της μηχανικής ενέργειας, αποτελούσε για σειρά

αιώνων για όλους τους πολιτισμούς την κινητήρια δύναμη για την κίνηση

υδροτροχών οριζοντίου ή κατακόρυφου άξονα με σκοπό κυρίως την άλεση

δημητριακών.

Η τεχνολογία των νερόμυλων έμεινε ουσιαστικά στάσιμη μέχρι την εμφάνιση, στις

αρχές του 19ου αιώνα, των πρώτων μηχανών που θα μπορούσαν να

χαρακτηριστούν ως υδροστρόβιλοι. Από τα τέλη του 19ου αιώνα, τα έργα

αξιοποίησης της υδραυλικής ενέργειας, που μέχρι τότε ήταν μικρής κλίμακας,

σταδιακά αυξάνονται και μεγεθύνονται, μετατρέποντας όλο και μεγαλύτερο

ποσοστό της υδραυλικής ενέργειας σε μηχανική, συμβαδίζοντας με την ολοένα

αυξανόμενη ενεργειακή ζήτηση και την τεχνολογική πρόοδο. Με την ανάπτυξη

των εφαρμογών του ηλεκτρισμού, μια μορφή ενέργειας της οποίας η μεταφορά από

την θέση παραγωγής στην θέση της κατανάλωσης είναι σχετικά εύκολη, το έργο

12

Page 13: τελικη εκθεση

αξιοποίησης της υδραυλικής ενέργειας γίνεται Υδροηλεκτρικό, δηλαδή η

υδραυλική ενέργεια μετατρέπεται σε μηχανική από τον υδροστρόβιλο και στη

συνέχεια σε ηλεκτρική από την ηλεκτρική γεννήτρια που είναι συζευγμένη με

αυτόν.

Στην Ευρώπη τουλάχιστον, οι δύο-τρεις δεκαετίες μετά τον Β΄ παγκόσμιο πόλεμο

θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως η χρυσή περίοδος των μεγάλων

υδροηλεκτρικών έργων επειδή η έντονη αξιοποίηση του διαθέσιμου υδραυλικού

δυναμικού έγινε με μονάδες μεγάλης ισχύος, μερικών εκατοντάδων MW η κάθε

μία. Σε σύγκριση με τα μεγάλα υδροηλεκτρικά έργα τα παλαιάς τεχνολογίας, μικρά

υδροηλεκτρικά έργα που ήδη υπήρχαν αποδείχθηκαν αντιοικονομικά (χαμηλός

βαθμός απόδοσης και υψηλό κόστος παραγόμενης KWh) και σταδιακά

εγκαταλείφθηκαν. Από την δεκαετία του 1980 περίπου παρατηρείται διεθνώς ένα

έντονο ενδιαφέρον για την ανάπτυξη των μικρών υδροηλεκτρικών έργων, που

εκδηλώνεται είτε με την αξιοποίηση νέων μικρών υδατοπτώσεων, είτε με την

επανασχεδίαση και εκσυγχρονισμό των μικρών υδροηλεκτρικών έργων που είχαν

απομείνει ή εγκαταλειφθεί.

Σύμφωνα με τα στοιχεία του Word Energy Council για το 2000 βρίσκονται σε

λειτουργία ανά την υφήλιο μικρά υδροηλεκτρικά συνολικής εγκατεστημένης

ισχύος της τάξεως των 45.000 MW, ενώ βρίσκονται στη φάση κατασκευής ή του

τελικού προγραμματισμού ΜΥΗΕ συνολικής εγκατεστημένης ισχύος της τάξεως

των 25.000 MW, ενώ ο οργανισμός International Energy Agency προβλέπει ότι

μέχρι τα τέλη του 2010 η επί πλέον ισχύς από ΜΥΗΕ θα φθάσει τα 20.000 MW.

Στην Ευρώπη των 27 μελών, σύμφωνα με στοιχεία του 2009, λειτουργούσαν περί

τα 21.000 ΜΥΗΕ με συνολική εγκατεστημένη ισχύς ίση με 13.000 ΜW, τα οποία

είχαν μία παραγωγή ίση με 41.000 GWh. H μέση εγκατεστημένη ισχύς των έργων

ήταν 0,6 MW και η μέση ετήσια παραγωγή από κάθε μέσο έργο ήταν περίπου 2,0

GWh/έτος. Το συνολικό τεχνικοοικονομικά εκμεταλλεύσιμο δυναμικό της

Ευρώπης των 27 μελών, ανέρχεται σε 23.000 ΜW περίπου με δυνατότητα

παραγωγής περί τις 79 ΤWh/έτος. Στη χώρα μας λειτουργούν 182,61 ΜW Μικρών

Υδροηλεκτρικών Έργων, από τα οποία, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία παραγωγής

του ΔΕΣΜΗΕ Α.Ε. για το έτος 2009, παρήχθησαν 657.168 ΜWh.Η υδροκίνηση

είναι η παλαιότερη μορφή ανανεώσιμης πηγής ενέργειας στις ΗΠΑ, με ιστορία

άνω των 140 ετών: εξαιρουμένων των πολύ μικρών έργων, ο πρώτος

υδροστρόβιλος (waterturbine) κατασκευάστηκε το 1869 στον ποταμό

13

Page 14: τελικη εκθεση

ClaverackCreek στο Stotville της Νέας Υόρκης. Το 1882, ο πρώτος σύγχρονος

υδροηλεκτρικός σταθμός, που τροφοδοτούσε με ρεύμα δύο εργοστάσια και ένα

σπίτι, εγκαινιάστηκε στο Appleton του Wisconsin. Τέλος, το 1898 λειτούργησε

στο Mechanicville της Νέας Υόρκης -επί του ποταμού Hudson- ο παλαιότερος

σταθμός παραγωγής υδροηλεκτρικής ενέργειας από όσους υφίστανται σήμερα.

Τον Ιούλιο, θα συμπληρώσει 112 έτη συνεχούς λειτουργίας και εμπορικής

εκμετάλλευσης.

Ο πρώτος υδροηλεκτρικός σταθμός χτίστηκε το 1882 στο Appleton, Wisconsin και

παρήγαγε 12,5 kw, και παρείχε φως σε δύο χαρτοβιομηχανίες και ένα σπίτι.

Υδροηλεκτρικά εργοστάσια ποικίλουν σε μέγεθος από αρκετές εκατοντάδες

κιλοβάτ σε αρκετές εκατοντάδες MW, αλλά μερικοί υδροηλεκτρικοί σταθμοί έχουν

ικανότητες μέχρι και 10.000 MW, και παρέχουν ηλεκτρισμό σε εκατομμύρια

ανθρώπους.

Σε παγκόσμιο επίπεδο, υδροηλεκτρικά εργοστάσια έχουν χωρητικότητα 675.000

μεγαβάτ ετησίως και παράγουν πάνω από 2,3 τρισεκατομμύρια-κιλοβατώρες

ηλεκτρικής ενέργειας, ισοδύναμη ενέργεια με 3,6 δισ. βαρέλια πετρελαίου.

Βιβλιογραφικές αναφορές των αρχών της δεκαετίας του '80, σχετικά με το

παγκοσμίως διαθέσιμο για εκμετάλλευση υδροδυναμικό, οδηγούν σε εκτιμήσεις

της τάξης των 9.800 TWh/έτος (τεχνικά και οικονομικά εκμεταλλεύσιμο

δυναμικό). Η παραγόμενη ενέργεια από τους ήδη εγκατεστημένους

υδροηλεκτρικούς σταθμούς αντιστοιχούσε στα 23% περίπου της συνολικής

παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας (από πυρηνικούς, θερμικούς και

υδροηλεκτρικούς σταθμούς). Νεώτερα στοιχεία από το ΚΑΠΕ οδηγούν σε 15.000

TWh/έτος τεχνικά και οικονομικά εκμεταλλεύσιμο παγκόσμιο υδροδυναμικό.

Μολονότι τα Μεγάλα Υδροηλεκτρικά αποτελούν σήμερα τη βάση της

ηλεκτροπαραγωγής σε όλες τις χώρες, χιλιάδες Μικρά Υδροηλεκτρικά είναι

σήμερα σε λειτουργία.

Το γεγονός αυτό είναι απολύτως φυσιολογικό λαμβανομένης υπόψη της ιστορικής

συμβολής τους στον εξηλεκτρισμό, στην βιομηχανοποίηση και την ανάπτυξη όλων

των χωρών του κόσμου. Η περίπτωση της Κίνας χρήζει ιδιαίτερης προσοχής. Η

χώρα αυτή διαθέτει πλούσιους υδατικούς πόρους με αξιόλογο υδροδυναμικό.

Εκτιμάται ότι το υδροδυναμικό των υδατοπτώσεων υπερβαίνει τα 680.000 MW εκ

των οποίων τα 370.000 ΜW είναι οικονομικά και τεχνικά εκμεταλλεύσιμα.

14

Page 15: τελικη εκθεση

Ογδόντα εννέα χιλιάδες (89.000) Μικρά Υδροηλεκτρικά είχαν εγκατασταθεί στην

Κίνα μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του '80. Στην Ευρώπη λειτουργούν σήμερα

περισσότερα από 16.000 Μικρά Υδροηλεκτρικά Έργα, δηλαδή πολύ περισσότερα

από το άθροισμα όλων των άλλων συμβατικών και μη συμβατικών συστημάτων

παραγωγής ενέργειας.

Μεγάλα Υδροηλεκτρικά Έργα - Η υδροηλεκτρική ενέργεια στην Ελλάδα

Μεγάλα υδροηλεκτρικά έργα της ΔΕΗ

Συγκρότημα Αράχθου (553,9 MW)

Συγκρότημα Αχελώου (925,6 MW)

Συγκρότημα Νέστου (500 MW)

Συγκρότημα Αλιάκμονα (879,3 MW)

ΥΗΣ Πλαστήρα (129,9 MW)

ΥΗΣ Λάδωνα (70 MW)

Στη δυτική και βόρεια Ελλάδα υπάρχει ιδιαίτερα πλούσιο δυναμικό υδατοπτώσεων

λόγω της διαμόρφωσης λεκανών απορροής και των σημαντικών βροχοπτώσεων

Τα τρία μεγαλύτερα υδροηλεκτρικά

έργα είναι στα Κρεμαστά (437 MW), στο Θησαυρό (384 MW) και στο Πολύφυτο

(375 MW)

16 ΜΕΓΑΛΑ ΥΗ ΕΡΓΑ (έτος ένταξης-ωφέλιμος όγκος ταμιευτήρα

hm3)

ΛΟΥΡΟΣ (1954-0,035)

ΑΓΡΑΣ (1954- 3,8)

ΛΑΔΩΝΑΣ (1955- 46,2)

ΠΛΑΣΤΗΡΑΣ (1960- 300)

ΚΡΕΜΑΣΤΑ (1966- 2805)

ΚΑΣΤΡΑΚΙ (1969- 53)

ΕΔΕΣΣΑΙΟΣ (1969- 0,46)

ΠΟΛΥΦΥΤΟ (1974- 1020)

ΠΟΥΡΝΑΡΙ (1981- 303)

15

Page 16: τελικη εκθεση

ΑΣΩΜΑΤΑ (1985-10)

ΣΦΗΚΙΑ (1985-16)

ΣΤΡΑΤΟΣ (1989-11)

ΠΗΓΕΣ ΑΩΟΥ (1990-145)

ΘΗΣΑΥΡΟΣ (1997-570)

ΠΟΥΡΝΑΡΙ ΙΙ (1999- 3,6)

ΠΛΑΤΑΝΟΒΡΥΣΗ (1999- 12)

ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ - ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ

Τα πλεονεκτήματα από τη χρήση της υδραυλικής ενέργειας είναι :

Οι υδροηλεκτρικοί σταθμοί είναι δυνατό να τεθούν σε λειτουργία αμέσως μόλις

ζητηθεί επιπλέον ηλεκτρική ενέργεια, σε αντίθεση με τους θερμικούς σταθμούς

(γαιανθράκων, πετρελαίου), που απαιτούν χρόνο προετοιμασίας

Είναι μία "καθαρή" και ανανεώσιμη πηγή ενέργειας, με τα γνωστά

πλεονεκτήματα (εξοικονόμηση συναλλάγματος, φυσικών πόρων, προστασία

περιβάλλοντος)

Μέσω των υδροταμιευτήρων δίνεται η δυνατότητα να ικανοποιηθούν και άλλες

ανάγκες, όπως ύδρευση, άρδευση, ανάσχεση χειμάρρων, δημιουργία υγροτόπων,

αναψυχή, αθλητισμός.

Είναι πρακτικά ανεξάντλητη πηγή ενέργειας και συμβάλλει στη μείωση της

εξάρτησης από συμβατικούς ενεργειακούς πόρους,

Είναι εγχώρια πηγή ενέργειας και συνεισφέρει στην ενίσχυση της ενεργειακής

ανεξαρτητοποίησης και της ασφάλειας του ενεργειακού εφοδιασμού σε εθνικό

επίπεδο,

Είναι διάσπαρτη γεωγραφικά και οδηγεί στην αποκέντρωση του ενεργειακού

συστήματος αλλά και δίνει τη δυνατότητα ορθολογικής αξιοποίησης τοπικών

ενεργειακών πόρων,

16

Page 17: τελικη εκθεση

Μπορεί να αποτελέσει πυρήνα για την αναζωογόνηση οικονομικά και κοινωνικά

υποβαθμιζόμενων περιοχών καθώς και να συμβάλλει στην τοπική ανάπτυξη, με

την προώθηση σχετικών επενδύσεων,

Δεν παράγει ατμοσφαιρικούς ρύπους και θόρυβο (παρά μόνο μικρής έντασης και

χρονικής διάρκειας στη φάση των κατασκευών),

Ο ταμιευτήρας (όταν επιλέγεται η κατασκευή φράγματος) μπορεί να οδηγήσει

στην δημιουργία υγρότοπου.

Τα μειονεκτήματα που συνήθως εμφανίζονται είναι:

Το μεγάλο κόστος κατασκευής φραγμάτων και εξοπλισμού των σταθμών

ηλεκτροπαραγωγής καθώς και η μεγάλη χρονική διάρκεια απαιτείται μέχρι την

αποπεράτωση του έργου

Η έντονη περιβαλλοντική αλλοίωση στην περιοχή του ταμιευτήρα (ενδεχόμενη

μετακίνηση πληθυσμών, υποβάθμιση περιοχών, αλλαγή στη χρήση γης, στη

χλωρίδα και πανίδα περιοχών αλλά και του τοπικού κλίματος, αύξηση σεισμικής

επικινδυνότητας, κ.ά.). Η διεθνής πρακτική σήμερα προσανατολίζεται στην

κατασκευή μικρών φραγμάτων.

ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ - ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΕΣ

Η βρετανική κυβέρνηση προωθεί μια περιβαλλοντική μελέτη για τη θαλάσσια

ενέργεια, προετοιμάζοντας το έδαφος για την εμπορική εκμετάλλευση των

κυμάτων και των παλιρροιών.

Ο Λόρδος Hunt, υπουργός της Κλιματικής Αλλαγής, συζήτησε στην κυβέρνηση ότι

θα πρέπει να γίνει μια στρατηγική περιβαλλοντική εκτίμηση της θαλάσσιας

ενέργειας στην Αγγλία και την Ουαλία, που απαιτείται για όλα τα σημαντικά

προγράμματα υποδομής της ΕΕ.

Ο Λόρδος Hunt δήλωσε ότι το έργο θα ολοκληρωθεί μέχρι το 2011.

Η κυβέρνηση θέλει η Βρετανία να γίνει πρώτη παγκοσμίως στη παραγωγή

θαλάσσιας ενέργειας δημιουργώντας καινούργιες θέσεις εργασίας στον τομέα

πηγών ανανεώσιμης ενέργειας.

17

Page 18: τελικη εκθεση

Είναι ένας από τους τομείς που η Μεγάλη Βρετανία έχει πολλά πλεονεκτήματα

ανάπτυξης, υποστηρίζει η κυβέρνηση.

Πρόσφατα η βρετανική κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι θα παρέχει 405 εκατομμύρια

λίρες (600 εκ. δολάρια), για να στηρίξει την κυματική και την παλιρροιακή

ενέργεια, στο πλαίσιο των προσπαθειών της για την μείωση των εκπομπών του

διοξειδίου του άνθρακα κατά 80% μέχρι το 2050, από τα επίπεδα του 1990.

Το Ταμείο για την χρηματοδότηση των ΑΠΕ στη θαλάσσια ανάπτυξη (MRDF),

έχει επικριθεί κατά καιρούς για τις αυστηρές επιλογές των προγραμμάτων που

κάνει.

Μόνο τα ολοκληρωμένα θαλάσσια προγράμματα που έχουν συλλέξει στοιχεία από

την τρίμηνη λειτουργία τους, είναι κατάλληλα για χρηματοδότηση των 50

εκατομμυρίων λιρών (74,19 εκ. δολάρια), μια απόφαση που θεσπίστηκε πριν τρία

χρόνια.

Εκπρόσωπος της Βρετανικής Ένωσης Αιολικής Ενέργειας δήλωσε ότι η

εκμετάλλευση της θαλάσσιας ενέργειας θα βοηθήσει στη μείωση των εκπομπών

του διοξειδίου του άνθρακα και παράλληλα θα αναπτυχθεί μια καινούργια

«πράσινη» οικονομία.

Η θαλάσσια ενέργεια είναι μια ανανεώσιμη πηγή ενέργειας, η οποία μέχρι και

σήμερα δεν έχει αξιοποιηθεί κατάλληλα. Η εκμετάλλευση του θαλάσσιου

κυματισμού και του φαινομένου της παλίρροιας θα μπορέσουν στο μέλλον να

συνεισφέρει στη παραγωγή ενέργειας, αφού το 75% της επιφάνειας του πλανήτη

καλύπτεται από θαλάσσιες μάζες.

ΟΙΚΟΛΟΠΕΡΙΒΑΛΛΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ

ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ

Η έντονη περιβαλλοντική αλλοίωση στην περιοχή του ταμιευτήρα (ενδεχόμενη

μετακίνηση πληθυσμών, υποβάθμιση περιοχών, αλλαγή στη χρήση γης, στη

χλωρίδα και πανίδα περιοχών αλλά και του τοπικού κλίματος, αύξηση σεισμικής

επικινδυνότητας, κ.ά.). Η διεθνής πρακτική σήμερα προσανατολίζεται στην

κατασκευή μικρών φραγμάτων.

Οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις ενός έργου σχετίζονται συνήθως με τη λειτουργία

των οικοσυστημάτων και τη ρύπανση. Γενικότερα όμως μπορούν να αναφέρονται

18

Page 19: τελικη εκθεση

και σε θέματα αισθητικά, πολιτιστικά, κοινωνικά ή οικονομικά. Οι κύριες

περιβαλλοντικές παράμετροι που συνδέονται με τη λειτουργία των Μ.Υ.Η.Ε. είναι

οι ακόλουθες:

- Οπτική όχληση και αισθητική ένταξη.

- Φυσικό περιβάλλον, δηλαδή χλωρίδα και πανίδα (κυρίως ιχθυοπανίδα) και

οικολογική παροχή.

- Έδαφος (επιφανειακά και υπόγεια νερά).

Είναι φανερό, ότι όλα τα ανωτέρω δεν επηρεάζονται στον ίδιο βαθμό από όλα τα

έργα που πραγματοποιούνται. Παράγοντες, όπως το μέγεθος, η φύση του Μ.Υ.Η.Ε.

και τα χαρακτηριστικά του (π.χ. ύπαρξη ταμιευτήρα, εκτεταμένο οδικό δίκτυο

κ.ά.), καθορίζουν σημαντικά τον βαθμό στον οποίο ασκείται πίεση στο περιβάλλον.

Εξ’ ορισμού, ένας Μικρός Υδροηλεκτρικός Σταθμός (Μ.Υ.Η.Σ.) αποτελεί ένα έργο

απόλυτα συμβατό με το περιβάλλον. Το σύνολο των επιμέρους παρεμβάσεων του

έργου μπορεί να ενταχθεί αισθητικά και λειτουργικά στα χαρακτηριστικά του

περιβάλλοντος, αξιοποιώντας τοπικούς πόρους. Ακόμα, η πλήρης αυτοματοποίηση

των Μ.Υ.Η.Ε. οδηγεί στην ελαχιστοποίηση των λειτουργικών εξόδων και

περιορίζει τις ανάγκες σε προσωπικό και σε απλές περιοδικές επισκέψεις ελέγχου.

Οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις των Μ.Υ.Η.Ε., ακόμη και στην περίπτωση της

δημιουργίας μικρών ταμιευτήρων, δεν σχετίζονται με αυτές των μεγάλων μονάδων

παραγωγής, στις οποίες εντοπίζονται εδαφικές (π.χ. τραυματισμός του εδαφικού

προφίλ από τις κατασκευές, αισθητική ένταξη του έργου), υδρολογικές (π.χ. δίαιτα

του ποταμού, εμπλουτισμός υπόγειων νερών, χρήση του νερού), οικολογικές (π.χ.

πανίδα και χλωρίδα), κοινωνικές (π.χ. μετακίνηση οικισμών λόγω κατάκλισης,

αλλαγή συνηθειών) ή οικονομικές διαφοροποιήσεις (π.χ. χρήση γης).

Οπτική όχληση – αισθητική ένταξη

Η οπτική όχληση προκαλείται κυρίως από τα έργα οδοποιίας (σύνοδο έργο του

Μ.Υ.Η.Ε.), τα οποία, εάν δεν σχεδιαστούν και εκτελεστούν προσεκτικά, μπορεί να

δημιουργήσουν μεγάλα πρανή, τα οποία έχουν μια έντονη επίπτωση στην

αισθητική του τοπίου. Επίσης, μπορεί να επιφέρουν κατολισθήσεις σε ασταθή

εδάφη. Μια έμμεση αλλά σοβαρή επίπτωση είναι η αλόγιστη διάθεση των μπαζών

σε κοντινά ρέματα ή χαράδρες. Οι οπτικές επιπτώσεις από το φράγμα και το έργο

υδροληψίας, τον αγωγό προσαγωγής, το κτίριο του σταθμού παραγωγής, το οποίο

19

Page 20: τελικη εκθεση

είναι σχετικά μικρό (περίπου 100 m2) και μπορεί να έχει τοπικό/παραδοσιακό

χαρακτήρα (π.χ. πέτρα), και από τις γραμμές μεταφοράς μπορεί να είναι ελάχιστες,

έως και μηδενικές, εάν το έργο σχεδιαστεί με κάποια βασική περιβαλλοντική

ευαισθησία.

Στα Μ.Υ.Η.Ε. μεγάλης πτώσης, η απόσταση ανάμεσα στα έργα

κεφαλής/υδροληψίας και στην έξοδο μπορεί να είναι έως και μερικά χιλιόμετρα,

οπότε το εκτρεπόμενο νερό σε κανάλι ή αγωγό μπορεί να είναι ένα έντονο

γραμμικό χαρακτηριστικό. 6στόσο, η οπτική παρουσία των καναλιών δεν είναι

απαραίτητα επιβλαβής στο τοπίο. Το μόνο που θα μπορούσε να προκαλέσει μια

μικρή οπτική υποβάθμιση είναι τα πρανή που διαμορφώνονται κατά μήκος των

καναλιών, τα οποία όμως καλύπτονται με αυτοφυή βλάστηση μέσα σε σύντομο

χρονικό διάστημα.

Ένα δεύτερο πρόβλημα μπορεί να είναι η αλλαγή της εμφάνισης κάποιου

καταρράκτη, στο εκτρεπόμενο τμήμα των νερών.

Στην περίπτωση δημιουργίας ταμιευτήρων, οι πιθανές οπτικές επιπτώσεις

προέρχονται από την κατάκλιση της γης, που μπορεί να επηρεάσει τη γεωργία της

περιοχής, τις τοπικές υποδομές, τους αρχαιολογικούς χώρους και τις

προστατευόμενες περιοχές. Θα προκληθεί οπτική όχληση, λόγω της αλλαγής του

τοπίου και πιθανώς να προκληθούν αλλαγές στον τοπικό υδροφόρο ορίζοντα, οι

οποίες με τη σειρά τους θα προκαλέσουν αλλαγές στο υδάτινο και στο χερσαίο

φυσικό περιβάλλον. Βέβαια, στις περισσότερες των περιπτώσεων, ο ταμιευτήρας

(όταν επιλέγεται η κατασκευή φράγματος) μπορεί να οδηγήσει στη δημιουργία

υγρότοπου και σε ένα καθ’ όλα αποδεκτό αισθητικό αποτέλεσμα.

Φυσικό περιβάλλον, χλωρίδα- πανίδα (κυρίως ιχθυοπανίδα)

Οι περιοχές αξιοποίησης υδάτινου δυναμικού εντοπίζονταικυρίως σε ημιορεινές-

ορεινές περιοχές (δασικές ή χέρσες εκτάσεις), όπου η ύπαρξη του φυσικού πόρου

(νερό) σε συνδυασμό με την υψομετρική διαφορά που επιτυγχάνεται από το σημείο

υδροληψίας μέχρι τον σταθμό παραγωγής ενέργειας, εξασφαλίζουν τη

σκοπιμότητα και βιωσιμότητα του έργου.

Κατηφορικά της ορεινής υδροληψίας ή του φράγματος, η παροχή στη φυσική κοίτη

του ποταμού μπορεί να μηδενιστεί, για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Το γεγονός

αυτό μπορεί να επιφέρει μη αντιστρέψιμες συνέπειες στη χλωρίδα και την πανίδα,

που συναντάται στην περιοχή μεταξύ της υδροληψίας και του σταθμού παραγωγής

20

Page 21: τελικη εκθεση

ενέργειας. Για τον λόγο αυτόν θα πρέπει να εξασφαλίζεται η κατάλληλη ποσότητα

νερού κατηφορικά της υδροληψίας (οικολογική παροχή), για τη διατήρηση της

ισορροπίας της χλωρίδας και πανίδας.

Επίσης, κατά τη φάση των κατασκευών, η αποψίλωση της βλάστησης θα πρέπει να

περιορίζεται στην απολύτως αναγκαία έκταση για τη δημιουργία των έργων. Σε

περιπτώσεις δημιουργίας ταμιευτήρα, μεταβάλλεται μόνιμα η χλωρίδα στη λεκάνη

κατάκλισης, καθώς απαιτείται η εκχέρσωση της βλάστησης που βρίσκεται στη

λεκάνη κατάληψης του δημιουργουμένου ταμιευτήρα.

Τέλος, θα πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη σημασία στην πανίδα που ζει ή χρησιμοποιεί

την περιοχή και να εξασφαλίζεται η ελεύθερη κίνηση της ιχθυοπανίδας (εφόσον

υπάρχει), έτσι ώστε να μη δημιουργούνται εμπόδια στα είδη ψαριών που

διακινούνται κατά μήκος του ποταμού. Για τον λόγο αυτόν, θα πρέπει να

προβλέπεται ειδική τεχνική κατασκευή (ιχθυόδρομος).

Έδαφος, επιφανειακά και υπόγεια νερά

Η υδροληψία/φράγμα διακόπτει τη συνεχή παροχή των φερτών υλικών κατά μήκος

του ποταμού, με αποτέλεσμα να συσσωρεύονται με την πάροδο του χρόνου στην

υδροληψία ή στον δημιουργούμενο ταμιευτήρα. Οι φερτές ύλες αποτελούν

πρόβλημα, που απαιτεί συνεχή αντιμετώπιση για τη σωστή λειτουργία του έργου.

Η διακοπή της ροής των φερτών δημιουργεί μακροπρόθεσμα μεταβολή στην κοίτη

και την εκβολή του ποταμού, ενώ αύξηση της διάβρωσης μπορεί να επέλθει και

κατηφορικά του σταθμού παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, αν δεν ληφθούν

κατάλληλα μέτρα.

Η λειτουργία των Μ.Υ.Η.Ε. επηρεάζει σημαντικά τα επιφανειακά ύδατα της

περιοχής και συγκεκριμένα, από το σημείο του φράγματος/υδροληψίας μέχρι την

έξοδο των υδάτων στην κοίτη του ποταμού, στο ύψος του σταθμού παραγωγής

ηλεκτρικής ενέργειας. Στο τμήμα αυτό, αν και θα πρέπει να υπάρχει η δυνατότητα

ελάχιστης παροχής για τη διατήρηση της οικολογικής ισορροπίας (οικολογική

παροχή), θα μειωθεί δραστικά η υδατική δίαιτα του ποταμού, με την αξιοποίηση

του υδάτινου δυναμικού.

Παράλληλα, κατά τον σχεδιασμό και τη χωροθέτηση ενός Μ.Υ.Η.Ε., θα πρέπει να

εξασφαλίζονται οι υφιστάμενες χρήσεις του νερού κατάντη του έργου υδροληψίας

και μέχρι τον σταθμό παραγωγής ή να εξετάζονται εναλλακτικές λύσεις. Θα πρέπει

21

Page 22: τελικη εκθεση

να σημειωθεί το γεγονός, ότι μετά την αξιοποίηση του νερού, δεν επέρχεται καμιά

μεταβολή στην ποιότητά του.

Τέλος, στην περίπτωση κατασκευής φράγματος και δημιουργίας ταμιευτήρα,

σημειώνεται ανύψωση της στάθμης της ελεύθερης επιφάνειας του νερού, με

αποτέλεσμα την ανύψωση του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα.

22

Page 23: τελικη εκθεση

http://www.youtube.com/watch?v=qKiZ4B5uVNM

23

Page 24: τελικη εκθεση

ΒΙΟΜΑΖΑ

Ορισμός

Με τον όρο βιομάζα εννοούμε οποιοδήποτε υλικό το οποίο παράγεται από ζωντανούς οργανισμούς και μια πηγή ενέργειας που μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως καύσιμο.Η συγκεκριμένη ενέργεια ανήκει στις φυτικές ουσίες και προέρχεται από τον ήλιο, ο οποίος με την βοήθεια της φωτοσύνθεσης τα φυτά μετατρέπουνε την ηλιακή ενέργεια του σε βιομάζα. Επίσης τα φυτά μπορούνε να μετασχηματίσουνε την ηλιακή ενέργεια σε οποιαδήποτε μορφή ενέργειας, αφού την αποθηκεύσουνε, όπως σε θερμότητα ή ηλεκτρισμό. Έπειτα οι ζωικοί οργανισμοί απορροφάνε την ενέργεια και αποθηκεύουνε ένα μέρος της. Η ενέργεια η οποία προκύπτει από βιομάζα είναι γνωστή ως <<βιοενέργεια>> η οποία θεωρείτε ως η πιο παλιά πηγή ενέργειας.

Ιστορική Αναδρομή Βιομάζας

Η βιομάζα είναι η πρώτη πηγή ενέργειας που χρησιμοποίησε ο άνθρωπος.Οι πρωτόγονοι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν την βιομάζα ως καύσιμη ύλη με την οποία απελευθερώνανε θερμότητα(τότε ανακάλυψαν και την φωτιά). Με την χρήση της θερμότητας κρυβόντουσαν ή κυνηγούσαν άγρια ζώα. Ακόμα χρησιμοποιούσαν την θερμότητα για να ζεσταθούν, για να βλέπουν το βράδυ αλλά και για να μαγειρεύουν. Αργότερα ο άνθρωπος εκμεταλλεύτηκε την χρήση της φωτιάς ώστε να ψήσει τον πυλό και να κατασκευάσει αγγεία και άλλα αντικείμενα και για να λιώσει μέταλλα με σκοπό να φτιάξει ισχυρότερα όπλα και εργαλεία. Επίσης χρησιμοποιούσαν την φωτιά για να εξουδετερώσουν διάφορες ασθένειες.Σήμερα πολλοί φτωχοί αγροτικοί πληθυσμοί όπως η Αφρική, η Ινδία και η Λατινική Αμερική, για να επιβιώσουν χρησιμοποιούν ξύλα, φυτικά υπολείμματα και ζωικά απόβλητα.

24

Page 25: τελικη εκθεση

Πέρασαν πολλά χρόνια μέχρι οι άνθρωποι να ανακαλύψουν άλλες πηγές ενέργειας, με την βοήθεια της βιομάζας, όπως το νερό και τον άνεμο κατασκευάζοντας ανεμόμυλους, υδρόμυλους και άλλες απλές μηχανικές κατασκευές.

Πλεονεκτήματα

Η καύση της βιομάζας έχει μηδενικό ισοζύγιο διοξειδίου του άνθρακα (CO2) δεν συνεισφέρει στο φαινόμενο του θερμοκηπίου - επειδή οι ποσότητες του διοξειδίου του άνθρακα (CO2) που απελευθερώνονται κατά την καύση της βιομάζας δεσμεύονται πάλι από τα φυτά για τη δημιουργία της βιομάζας.Η μηδαμινή ύπαρξη του θείου στη βιομάζα συμβάλλει σημαντικά στον περιορισμό των εκπομπών του διοξειδίου του θείου (SO2) που είναι υπεύθυνο για την όξινη βροχή.Εφόσον η βιομάζα είναι εγχώρια πηγή ενέργειας, η αξιοποίησή της σε ενέργεια συμβάλλει σημαντικά στη μείωση της εξάρτησης από εισαγόμενα καύσιμα και βελτίωση του εμπορικού ισοζυγίου, στην εξασφάλιση του ενεργειακού εφοδιασμού και στην εξοικονόμηση του συναλλάγματος.Η ενεργειακή αξιοποίηση της βιομάζας σε μια περιοχή, αυξάνει την απασχόληση στις αγροτικές περιοχές με τη χρήση εναλλακτικών καλλιεργειών (διάφορα είδη ελαιοκράμβης, σόργο, καλάμι, κενάφ) τη δημιουργία εναλλακτικών αγορών για τις παραδοσιακές καλλιέργειες (ηλίανθος κ.ά.), και τη συγκράτηση του πληθυσμού στις εστίες τους, συμβάλλοντας έτσι στη κοινωνικό-οικονομική ανάπτυξη της περιοχής. Μελέτες έχουν δείξει ότι η παραγωγή υγρών βιοκαυσίμων έχει θετικά αποτελέσματα στον τομέα της απασχόλησης τόσο στον αγροτικό όσο και στο βιομηχανικό χώρο.Είναι ανανεώσιμη πηγή ενέργειας

Μειονεκτήματα

Ο αυξημένος όγκος και η μεγάλη περιεκτικότητα σε υγρασία, σε σχέση με τα ορυκτά καύσιμα δυσχεραίνουν την ενεργειακή αξιοποίηση της βιομάζας.

Η μεγάλη διασπορά και η εποχιακή παραγωγή της βιομάζας δυσκολεύουν την συνεχή τροφοδοσία με πρώτη ύλη των μονάδων ενεργειακής αξιοποίησης της βιομάζας.

Βάσει των παραπάνω παρουσιάζονται δυσκολίες κατά τη συλλογή, μεταφορά, και αποθήκευση της βιομάζας που αυξάνουν το κόστος της ενεργειακής αξιοποίησης.

Οι σύγχρονες και βελτιωμένες τεχνολογίες μετατροπής της βιομάζας απαιτούν υψηλό κόστος εξοπλισμού, συγκρινόμενες με αυτό των συμβατικών καυσίμων.

25

Page 26: τελικη εκθεση

ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ

Η συζήτηση και το ενδιαφέρον των αρχών και των πολιτών τον τελευταίο

καιρό είναι εστιασμένο στις εξελίξεις στους τομείς των φωτοβολταϊκών και των αιολικών, όπου όλοι παρακολουθούμε τις προτάσεις της πολιτείας και τις σχετικές δημόσιες διαβουλεύσεις. Παρ’ όλα αυτά, όταν μιλάμε για ενεργειακό σχεδιασμό και ενεργειακό μείγμα, δεν πρέπει να ξεχνάμε την βιομάζα και τα βιοκαύσιμα, από τα οποία μπορούμε να αντλήσουμε σημαντικές ποσότητες ενέργειας.

Τα παραδείγματα είναι πολλά και ευτυχώς και στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια έχουν αρχίσει να εμφανίζονται σχετικές εφαρμογές. Το πυρηνόξυλο, ένα προϊόν που παράγεται κατά την επεξεργασία της ελιάς για την παραγωγή ελαιολάδου, είναι μια μορφή βιομάζας που μπορεί εύκολα να αντικαταστήσει το πετρέλαιο για την παραγωγή θερμότητας. Το πυρηνόξυλο παράγεται σε σημαντικές ποσότητες σε πολλές περιοχές στην Ελλάδα, και μπορεί εύκολα να χρησιμοποιηθεί για την θέρμανση κατοικιών, νοσοκομείων και δημόσιων χώρων, καθώς η τιμή του είναι πολύ χαμηλή (ενδεικτικά 50-100 €/τόνο), σε σχέση με το πετρέλαιο, και πια οι καυστήρες βιομάζας είναι ώριμοι τεχνολογικά ώστε να πετυχαίνουν πολύ υψηλές αποδόσεις.  Στην Κρήτη σήμερα παράγονται περίπου 100.000 τόνοι πυρηνόξυλου, μέρος των οποίων διατίθεται για θέρμανση κατοικιών, ξενοδοχείων, θερμοκηπίων και για την παραγωγή ενέργειας σε βιομηχανικές και βιοτεχνικές δραστηριότητες. Μάλιστα το ΑΤΕΙ Κρήτης σε σχετική μελέτη έχει παρουσιάσει την δυνατότητα χρησιμοποίησης του πυρηνόξυλου για την θέρμανση των νοσοκομείων των Χανίων και του Ηρακλείου. Εκτός όμως από τα παραπροϊόντα της ελιάς, μπορούμε να παράγουμε ενέργεια και από άλλες μορφές βιομάζας, όπως είναι τα κτηνοτροφικά απόβλητα. Τέτοιες πρακτικές είναι διαδεδομένες στην Αμερική και την Βόρεια Ευρώπη, παρ’ όλα αυτά, στην Ελλάδα κυρίως λόγω έλλειψης σωστής ενημέρωσης και κινήτρων, δεν έχουν ακόμα αναπτυχθεί σχετικές εφαρμογές. Ενέργεια μπορούμε να πάρουμε και από υλικά που δύσκολα μπορούμε να φανταστούμε ότι είναι κατάλληλα για τέτοια χρήση, όπως τα χρησιμοποιημένα λάδια από τα εστιατόρια και τα ψητοπωλεία. Με την κατάλληλη επεξεργασία παράγεται βιοαέριο για την κίνηση οχημάτων. Όπως αναφέρουν σχετικά δημοσιεύματα ο δήμος Θεσσαλονίκης ξεκίνησε μια πρωτοβουλία όπου θα μαζεύονται τα καμένα λάδια  από τα εστιατόρια και τα ψητοπωλεία της Θεσσαλονίκης για την παραγωγή βιοαερίου.

Οικολογικά Αποτελέσματα

26

Page 27: τελικη εκθεση

 Στροφή της αγροτικής παραγωγής σε ενεργειακές καλλιέργειες παρατηρούμε τα τελευταία χρόνια στην χώρα μας με  ιδιαίτερα ελπιδοφόρα την καλλιέργεια της αγριαγκινάρας (το κοινό γαϊδουράγκαθο). Αυτό το είδος μοιάζει να συγκεντρώνει πολλά θετικά στοιχεία και συγκεκριμένα: ΄Έχει μικρό κόστος καλλιέργειας αφού είναι πολυετές φυτό και διατηρείτε 10 χρόνια από την αρχική   εγκατάσταση του , προστατεύει τα εδάφη από την διάβρωση, απαιτεί λίγα (η και καθόλου) λιπάσματα μόνο μετά το τρίτο έτος της φυτείας, με το βαθύ ριζικό σύστημα βοηθάει στην απονιτροποίηση των εδαφών, δεν απαιτεί τη χρήση χημικών ζιζανιοκτόνων η άλλων φαρμάκων.

Ένα από τα δυνατά στοιχεία είναι οι μικρές απαιτήσεις σε νερό (αρκούν 1-2 ποτίσματα το Μάιο χωρίς να είναι απαραίτητα), μάλιστα υπολογίζεται ότι με την αντικατάσταση 1 εκατομμυρίου αρδευόμενων στρεμμάτων στη Θεσσαλία, θα απέδιδε παραγωγή περί τους 1.250.000 τόνους ισοδύναμου πετρελαίου θέρμανσης και εξοικονόμηση 400 εκατομμυρίων κυβικών μέτρων νερού, δηλαδή η μισή περίπου από τη ζητούμενη ποσότητα από την εκτροπή του Αχελώου. Το φυτό εκτός από το ότι οικολογικά είναι άριστα προσαρμοσμένο στην ελληνική ύπαιθρο παρουσιάζει πολύ καλή ενεργειακή απόδοση ενώ οικονομικά αναμένεται να προσφέρει στο παραγωγό από 75 έως 150 ευρώ ανάλογα την παραγωγικότητα της έκτασης και χωρίς να υπολογίζονται οι επιδοτήσεις. (πηγή Εργαστήρι Γεωργίας Πανεπιστήμιου Θεσσαλίας. http://sites.google.com/site/cynarabioenergy/Home ). 

Η βιομάζα κατατάσσεται στις πράσινες –ανανεώσιμες πηγές ενέργειας ενώ θεωρείται εφικτή η παραγωγή του 20% της ηλεκτρικής ενέργειας από βιομάζα χωρίς να διαταράξουμε την διατροφική αλυσίδα. Ελπιδοφόρα ακόμη είναι και χρήση της στην οικιακή θέρμανση και στη βιομηχανία με την μορφή πελλέτας (pellets), η οποία κερδίζει συνεχώς έδαφος αντικαθιστώντας τα ορυκτά καύσιμα όπως το ρυπογόνο και πετρέλαιο αλλά και το φυσικό αέριο. Σήμερα υπάρχει σημαντική ζήτηση πελλέτας κυρίως από το εξωτερικό όπου χρήση της είναι πολύ διαδεδομένη.

Άλλο θετικό στη χρήση της βιομάζας είναι η δημιουργία περισσότερων θέσεων εργασίας συγκριτικά με άλλες πηγές ενέργειας, με την επιπλέον διαδικασία της παραγωγής του καυσίμου στον αγροτικό ή και στο δασικό τομέα.

Ειδικά για τις μονάδες κατασκευής πελλέτας το αρχικό κόστος δεν είναι πού μεγάλο και μια επένδυση μπορεί να αποσβεσθεί από τον επενδυτή μέσα σε λίγα χρόνια. Άλλωστε σήμερα μικρές μηχανές πέλλετς χρησιμοποιούνται ήδη από βιοτεχνίες ξύλου/επίπλων για την αξιοποίηση υπολειμμάτων της παραγωγής και την κάλυψη των αναγκών τους σε θέρμανση.

27

Page 28: τελικη εκθεση

Ηλιακή ΕνέργειαΗ ύπαρξη ζωής στη γη οφείλεται στον ήλιο. Τα φυτά, για τη φωτοσύνθεση,

χρειάζονται ηλιακό φως. Τα φυτοφάγα ζώα τρέφονται με φυτά, τα σαρκοφάγα με φυτοφάγα, άρα όλα εξαρτώνται από τον ήλιο. Ο άνθρωπος εκμεταλλεύεται την ηλιακή ενέργεια χρησιμοποιώντας ηλιακά ηλεκτρικά στοιχεία, πλαίσια ηλιακών

κυψελίδων και γιγάντια κάτοπτρα. Έτσι θερμαίνεται νερό και παράγεται ηλεκτρική ενέργεια. Η εκμετάλλευση της ηλιακής ενέργειας έχει πάρα πολλά θετικά στοιχεία, γιατί θα υπάρχει για πάντα και δεν μολύνει καθόλου την ατμόσφαιρα της γης. Οι

ηλιακές συσκευές όμως κοστίζουν πολύ ακριβά.

28

Page 29: τελικη εκθεση

ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΗΛΕΚΤΡΙΚΟΥ ΡΕΥΜΑΤΟΣΈνας τρόπος εκμετάλλευσης της ηλιακής ενέργειας είναι τα ηλιακά ηλεκτρικά στοιχεία.

Προς το παρόν χρησιμοποιούνται κυρίως για την παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος στους δορυφόρους, γιατί έχουν πολύ μεγάλο κόστος κατασκευής. Τα ηλιακά

ηλεκτρικά στοιχεία κατασκευάζονται από πυρίτιο. Το πυρίτιο είναι ημιαγωγός και όταν εμπλουτιστεί με κάποια άλλα κατάλληλα στοιχεία, επιτρέπει την ροή των ηλεκτρονίων. Ένα ηλιακό ηλεκτρικό στοιχείο αποτελείται από δυο στρώματα

πυριτίου, ένα εμπλουτισμένο με θετικά ιόντα και ένα με αρνητικά. Όταν το ηλιακό φως πέφτει πάνω στην επιφάνεια, ελευθερώνονται ηλεκτρόνια, τα οποία

συλλέγονται από ένα πλέγμα αγωγών που υπάρχουν και στις δύο επιφάνειες. Όταν συνδεθεί το στοιχείο με ένα ηλεκτρικό κύκλωμα, τα ηλεκτρόνια κινούνται από την

αρνητική προς την θετική επιφάνεια δημιουργώντας ηλεκτρικό ρεύμα

ΠΛΑΙΣΙΑ ΗΛΙΑΚΩΝ ΚΥΨΕΛΙΔΩΝ

Τα πλαίσια ηλιακών κυψελίδων είναι η πιο διαδεδομένη μέθοδος εκμετάλλευσης ηλιακής ενέργειας. Στις περιοχές με μεγάλη ηλιοφάνεια, χρησιμοποιείται για την

θέρμανση νερού. Τα πλαίσια αυτά λειτουργούν όπως περίπου και ένα θερμοκήπιο. Η εσωτερική επιφάνεια των πλαισίων έχει την δυνατότητα να συγκρατεί θερμότητα. Μια ειδική πλάκα γυαλιού βοηθά στο να παγιδεύεται η θερμότητα. Το νερό, καθώς κινείται στις σωληνώσεις που υπάρχουν στα πλαίσια, απορροφά αυτή τη θερμότητα

και θερμαίνεται.

ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΗΛΙΟΦΑΝΕΙΑΣ

Τα πλαίσια ηλιακών κυψελίδων μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη θέρμανση του νερού και σε χώρες όπου το κλίμα δεν είναι ιδιαίτερα θερμό, όπως η Βρετανία και η

Σουηδία. Η απόδοσή τους όμως είναι πολύ μεγάλη σε θερμά κλίματα όπως στα δυτικά των Ηνωμένων Πολιτειών, στη Μέση Ανατολή και στην Αυστραλία. Σε αυτές

τις περιοχές έχουν δοκιμαστεί πάρα πολλές μέθοδοι εκμετάλλευσης της ηλιακής

29

Page 30: τελικη εκθεση

ενέργειας. Στην Καλιφόρνια, για παράδειγμα, υπάρχει ένας «πύργος ηλιακής ενέργειας», ο οποίος λειτουργεί με μεγάλη επιτυχία και παράγει ηλεκτρική ενέργεια. Σε αυτές τις εγκαταστάσεις χρησιμοποιούνται 1.800 καθρέπτες που αντανακλούν το

φως και φυσικά και τη θερμότητα σε ένα πύργο. Οι καθρέπτες είναι έτσι κατασκευασμένη ώστε να παρακολουθούν την κίνηση του ήλιου. Η θερμότητα

συλλέγεται και χρησιμοποιείται για τη θέρμανση του νερού Στη συνέχεια ο ατμός που δημιουργείται, κινεί γεννήτριες και έτσι παράγεται ηλεκτρικό ρεύμα. Στη νότια

Γαλλία, στο Οντεϊγιό, έχει κατασκευαστεί ένας

τεράστιος ηλιακός κλίβανος, στον οποίο με την ηλιακή ενέργεια και μόνο αναπτύσσονται θερμοκρασίες που φτάνουν τους 4.000 βαθμούς κελσίου.

ΦΩΤΕΙΝΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ

Καθημερινά ο πλανήτης μας «λούζεται» με ασύλληπτα ποσά ηλιακής ενέργειας. Μέσα σε ένα χρόνο, κάθε τετραγωνικό μέτρο εδάφους οποιασδήποτε περιοχής με μεγάλη ηλιοφάνεια δέχεται πάνω από 2.000 κιλοβατώρες  φωτεινής ενέργειας. Αν

μπορούσαμε να συγκεντρώσουμε και να μετατρέψουμε σε ηλεκτρική ενέργεια αυτή τη ποσότητα, θα κρατήσουμε σε λειτουργία μια χύτρα ταχύτητας για περίπου έξι

εβδομάδες. Μικρό μέρος της ενέργειας που μεταφέρει η ηλιακή ακτινοβολία συγκεντρώνεται από τα φύλλα των φυτών και εξασφαλίζει την ανάπτυξή τους. Το τελευταίο διάστημα, οι επιστήμονες αναζητούν τρόπους αξιοποίησης της φωτεινής

ενέργειας για τις δραστηριότητες του ανθρώπου. Τα πλεονεκτήματα είναι πολύ δελεαστικά: Η ηλιακή ενέργεια είναι ανεξάντλητη, φθηνή και δε ρυπαίνει το

30

Page 31: τελικη εκθεση

περιβάλλον. Από την άλλη πλευρά, όμως, δεν είναι και τόσο εύκολο να την συγκεντρώσουμε και να την μετατρέψουμε σε μια πιο εύχρηστη μορφή ενέργειας. Τα

κάτοπτρα που χρησιμοποιούνται στους σταθμούς ηλιακής ενέργειας σπαταλούν μεγάλο ποσοστό της ακτινοβολίας με την ανάκλαση, ενώ τα ηλιακά στοιχεία

αξιοποιούν μόνο κάποια συγκεκριμένα μήκη

κύματος. Παρ’ όλες τις δυσκολίες , είναι πιθανόν ότι στις επόμενες δεκαετίες η ηλιακή ακτινοβολία θα καλύπτει όλο και μεγαλύτερο μέρος των ενεργειακών

αναγκών της ανθρωπότητας.

ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΗΛΙΟ

Η ενεργειακή αξιοποίηση της ηλιακής ακτινοβολίας γίνεται με δυο τρόπους: είτε με απευθείας μετατροπή της ακτινοβολίας σε ηλεκτρική ενέργεια είτε με ενδιάμεση

μετατροπή της σε θερμότητα. Στη δεύτερη περίπτωση, η ηλιακή ακτινοβολία συγκεντρώνεται σε κάτοπτρα, τα οποία την εστιάζουν σε έναν βραστήρα, που

παράγει ατμούς.

ΦΩΣ ΑΝΤΙ ΓΙΑ ΚΑΥΣΙΜΑ !

Το ηλιακό αυτοκίνητο είναι ένα πειραματικό όχημα που χρησιμοποιεί ηλιακή ενέργεια και αναπτύσσει μέγιστη ταχύτητα 65 χιλιομέτρων την ώρα. Το

31

Page 32: τελικη εκθεση

αεροδυναμικό του αμάξωμα αποτελείται από ένα ελαφρύ «σάντουιτς» κυψελοειδούς αλουμινίου και ενός υλικού από ίνες άνθρακα. Διαθέτει περίπου 900 κιλά ηλιακά

στοιχεία, σε συστοιχίες που βρίσκονται στην οροφή και στο πίσω μέρος του αυτοκινήτου. Τα ηλιακά στοιχεία συγκεντρώνουν την φωτεινή ακτινοβολία σε

ηλεκτρική ενέργεια, που τροφοδοτεί έναν ειδικού τύπου κινητήρα. Σε συνθήκες μεγάλης ηλιοφάνειας, τα στοιχεία μπορούν να δώσουν ισχύ της τάξης του ενός κιλοβάτ - ή 1,3 ίππους. (Για να έχετε μέτρο σύγκρισης, αρκεί να σκεφτείτε ότι η

μηχανή ενός συνηθισμένου βενζινοκίνητου αυτοκινήτου μπορεί να

δώσει ισχύ μεγαλύτερη από 100 ίππους.) Τα ηλιακά αυτοκίνητα είναι ακόμα στη βρεφική τους ηλικία και ενέχεται να αποδειχτεί ότι δεν αποτελούν πρακτική λύση.

Ωστόσο πολλές συσκευές χαμηλής ισχύος –από τα τηλέφωνα μέχρι τα κομπιουτεράκια- λειτουργούν ήδη αποτελεσματικά με ηλιακή ενέργεια.

ΗΛΙΑΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Τα στοιχεία που τροφοδοτούν το πειραματικό ηλιακό αυτοκίνητο δε διαθέτουν κινητά μέλη – επομένως χρειάζονται ελάχιστη συντήρηση. Καθένα απ’ αυτά δίνει τόση

ενέργεια όση και η μπαταρία ενός φακού. Τα στοιχεία συνδέονται μεταξύ τους με σειρά. Με αυτό τον τρόπο, μικρές ηλεκτρικές τάσεις προστίθενται και μας δίνουν μια

πολύ μεγαλύτερη.

ΠΩΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΟΥΝ ΤΑ ΗΛΙΑΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

32

Page 33: τελικη εκθεση

Τα ηλιακά στοιχεία περιέχουν δυο στρώματα πυριτίου – μιας ουσίας που αποτελεί τη βάση των μικροτσίπ στα κομπιούτερ. Ορισμένα άτομα στο επάνω στρώμα του

πυριτίου έχουν περίσσευμα ενός ηλεκτρονίου στην εξωτερική τους στοιβάδα , ενώ αντίθετα ορισμένα άτομα στο κάτω στρώμα του εμφανίζουν έλλειμμα ενός

ηλεκτρονίου. Έτσι μετακινούνται ηλεκτρόνια από το ανώτερο προς

το κατώτερο στρώμα, δημιουργώντας ένα θετικό ηλεκτρικό φορτίο στο ανώτερο στρώμα. Όταν λοιπόν εκτεθεί το ηλιακό στοιχείο σε φωτεινή ακτινοβολία, κάποια

ηλεκτρόνια του κατώτερου στρώματος έλκονται από το θετικό φορτίο του ανώτερου στρώματος και δημιουργούν ηλεκτρικό ρεύμα.

Πλεονεκτήματα Χρήσης της Ηλιακής Ενέργειας

1.Αξιοπιστία Είναι μια καθ΄όλα ώριμη και δοκιμασμένη τεχνολογία.

2.Αποκέντρωση Η θερμική ενέργεια παράγεται στα σημεία ζήτησής της. Αποφεύγονται έτσι οι

τεράστιες απώλειες μεταφοράς ενέργειας μέσω του ηλεκτρικού δικτύου (που στην Ελλάδα φτάνουν κατά μέσο όρο το 12%).

3.Αυτονομία Αποτρέπονται οι τεράστιες δαπάνες για εισαγωγή ενέργειας και η ανασφάλεια λόγω

εξάρτησης από εισαγόμενους ενεργειακούς πόρους. τη στιγμή που ο ήλιος είναι δωρεάν και υπάρχει παντού.

4. Ανάπτυξη Η ενίσχυση της εγχώριας αγοράς θα αυξήσει την ποιότητα των ελληνικών προϊόντων προκειμένου να αντιμετωπίσουν το ανταγωνιστικότερο περιβάλλον των εξαγωγών.

33

Page 34: τελικη εκθεση

5.Θέσεις εργασίας Ήδη πάνω από 3.500 άτομα απασχολούνται στη βιομηχανία ηλιοθερμικών

συστημάτων στην Ελλάδα. Η περαιτέρω ανάπτυξη της αγοράς συνεπάγεται νέες θέσεις εργασίας σε μια καθαρή τεχνολογία.

6.Ευκολία  Η τοποθέτηση ενός ηλιακού συλλέκτη είναι απλή. Η δε συντήρηση που απαιτεί

είναι ελάχιστη.

7.Εξοικονόμηση χρημάτων  Για τον απλό καταναλωτή, ο ηλιακός θερμοσίφωνας είναι η πιο απλή και

συμφέρουσα λύση για να περικόψει τους λογαριασμούς ρεύματος. Το μέσο ετήσιο κέρδος του μπορεί να ξεπεράσει τα 100 ευρώ.

8.Εξοικονόμηση ενέργειας  Για την Ελλάδα, η εξοικονόμηση που ήδη συντελείται είναι πολύ σημαντική. Οι

εγκατεστημένοι ηλιακοί θερμοσίφωνες εξοικονομούν ήδη 1,1 δισεκατομμύρια κιλοβατώρες το χρόνο, όση ενέργεια παράγει δηλαδή ένας συμβατικός σταθμός

ηλεκτροπαραγωγής, ισχύος 200 μεγαβάτ. Χωρίς τους ηλιακούς θερμοσίφωνες θα υπήρχε ένα σημαντικό έλλειμμα ισχύος, ιδιαίτερα στα απομονωμένα ηλεκτρικά

δίκτυα των νησιών που θα αντιμετώπιζαν έτσι συχνές διακοπές ρεύματος, ιδίως κατά την καλοκαιρινή τουριστική περίοδο.

9.Προστασία περιβάλλοντος  Αποτρέπεται η έκλυση μεγάλων ποσοτήτων ρύπων που επιβαρύνουν το

περιβάλλον και τη δημόσια υγεία.

10.Κλιματικές αλλαγές  Αποτρέπεται η κατανάλωση ενέργειας από ορυκτά καύσιμα και κατά συνέπεια οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα (CO2) που προκαλούν τις παγκόσμιες κλιματικές

αλλαγές. Ένα τυπικό θερμοσιφωνικό σύστημα για οικιακή χρήση παράγει στην Ελλάδα ετησίως 840-1.080 κιλοβατώρες και αποσοβεί την έκλυση 925-1.200 κιλών

CO2 το χρόνο, όσο δηλαδή θα απορροφούσε 1,5 στρέμμα δάσους.

Ως μειονέκτημα θα μπορούσε να καταλογίσει κανείς στα φωτοβολταϊκά συστήματα το κόστος τους, το οποίο, παρά τις τεχνολογικές εξελίξεις παραμένει ακόμη

αρκετά υψηλό. Μια γενική ενδεικτική τιμή είναι 6.000 ευρώ ανά εγκατεστημένο κιλοβατ(kW) ηλεκτρικής ισχύος. Λαμβάνοντας υπόψη ότι μια τυπική

34

Page 35: τελικη εκθεση

οικιακή κατανάλωση απαιτεί από 1,5 έως 3,5 κιλοβάτ, το κόστος της εγκατάστασης δεν είναι αμελητέο. Το ποσό αυτό, ωστόσο, μπορεί να αποσβεστεί σε περίπου 5-6 χρόνια

και το Φ/Β σύστημα θα συνεχίσει να παράγει δωρεάν ενέργεια για τουλάχιστον άλλα 25 χρόνια.

Ερευνητές κατάφεραν να αποθηκεύσουν ηλιακή ενέργεια χρησιμοποιώντας σκουριά

Περιβάλλον Ενέργεια Οικολογία:

Μια νέα τεχνολογία για την παραγωγή υδρογόνου από νερό, σκουριά και ήλιο αναπτύσσει η Ομοσπονδιακή Πολυτεχνική Σχολή της Λωζάννης στην Ελβετία.

Πρόκειται για μια φωτοηλεκτροχημική ηλιακή κυψέλη δομής πολλαπλών συνενώσεων –αποτελούμενη στην ουσία από ένα φωτοευαισθητοποιηµένο ηλιακό κύτταρο µε χρωστική ουσία και έναν ημιαγωγό οξειδίου-, η οποία μετατρέπει την

ηλιακή ενέργεια σε υδρογόνο, το οποίο στη συνέχεια αποθηκεύεται.

Με αυτό τον τρόπο η παραγόμενη ενέργεια μπορεί να χρησιμοποιηθεί οποιαδήποτε στιγμή κατά τη διάρκεια της ημέρας ή της νύχτας, χωρίς να χαθεί αν δεν

καταναλωθεί άμεσα, όπως συμβαίνει με τα συμβατικά πάνελ.

Η συσκευή, που βρίσκεται ακόμα σε πειραματικό στάδιο, βασίστηκε σε προηγούμενη έρευνα που διεξήχθη τη δεκαετία του ’90, ωστόσο το βασικό της μειονέκτημα ήταν

ότι η τεχνολογία που παρουσίαζε είχε υψηλό κόστος.

Αυτό ακριβώς το πρόβλημα προσπάθησαν να λύσουν οι ερευνητές της Πολυτεχνικής Σχολής της Λωζάννης, παρεμβαίνοντας στο σκέλος του ημιαγωγού, ο οποίος

35

Page 36: τελικη εκθεση

ενεργοποιεί την αντίδραση για τον διαχωρισμό του νερού κατά τη διαδικασία παραγωγής υδρογόνου.

Οι ερευνητές βελτίωσαν τις ιδιότητες του ημιαγωγού μέσω της νανοτεχνολογίας και συγκεκριμένα χρησιμοποιώντας οξείδιο του σιδήρου, κοινώς σκουριά.

Το οξείδιο του σιδήρου που χρησιμοποιείται στον ημιαγωγό είναι στην ουσία ένα νανοδομημένο υλικό, εμπλουτισμένο με οξείδιο του πυριτίου και καλυμμένο με ένα

λεπτό στρώμα οξειδίων αλουμινίου και κοβαλτίου.

Τα στοιχεία αυτά βελτιώνουν τις ηλεκτροχημικές ιδιότητες του υλικού, χαμηλώνοντας παράλληλα το κόστος και διευκολύνοντας την παραγωγή.

Η αποδοτικότητα της κυψέλης είναι ακόμα χαμηλή και κυμαίνεται μεταξύ 1,4 και 3,6%, ωστόσο οι ερευνητές μελλοντικά ελπίζουν ότι θα καταφέρουν να αυξήσουν την

αποδοτικότητα στο 16%.

Επισημαίνεται ότι βασικό πλεονέκτημα της συγκεκριμένης τεχνολογίας είναι το χαμηλό κόστος.

36

Page 37: τελικη εκθεση

ΑΙΟΛΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ

ΑΙΟΛΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ

37

Page 38: τελικη εκθεση

ΕισαγωγήΗ αιολική ενέργεια είναι μια από τις παλαιότερες μορφές ενέργειας που αξιοποιήθηκε από πολύ νωρίς για την παραγωγή μηχανικού έργου και έπαιξε αποφασιστικό ρόλο στην εξέλιξη της ανθρωπότητας .Γενικά αιολική ενέργεια ονομάζεται η ενέργεια που παράγεται από την εκμετάλλευση του άνεμου. Η ενέργεια αυτή χαρακτηρίζεται ήπια μορφή ενέργειας και περιλαμβάνεται στις "καθαρές" πηγές, καθώς δεν εκπέμπει ή δεν προκαλεί ρύπους. Το όνομα της προήλθε από τον αρχαίο θεό του άνεμου, σύμφωνα με τη μυθολογία, τον Αίολο.

Αιολική ενέργεια και αρχαιότητα

Η εκμετάλλευση της αιολικής ενέργειας με συστηματικό τρόπο άρχισε παγκοσμίως στις αρχές της δεκαετίας του ’80, όταν προκλήθηκε η πρώτη πετρελαϊκή κρίση και αυξήθηκε πολύ τα τελευταία χρόνια.Η αιολική ενέργεια και ανεξάντλητη ως ανανεώσιμη είναι (αφού ο καλός μας ήλιος θα φροντίζει πάντα να υπάρχουν θερμοκρασιακές διαφορές μεταξύ των διάφορων περιοχών της γης, ώστε να προκαλούνται οι άνεμοι), και καθαρή, “φιλική” προς το περιβάλλον (αφού η μετατροπή της σε ηλεκτρική δεν το επιβαρύνει)...Ο άνθρωπος ανακάλυψε από πολύ νωρίς την δύναμη του ανέμου και την χρησιμοποίησε με διάφορους τρόπους μέσα στην καθημερινότητα του. Ήδη από το 3.500 π.χ. ο άνθρωπος χρησιμοποίησε την ενέργεια του ανέμου στις θαλάσσιες μεταφορές, φτιάχνοντας ιστιοφόρα πλοία. Λέγεται ότι με αυτά οι Αιγύπτιοι βοηθούσαν τους εργάτες που έσερναν τεράστιες σχεδίες κατά μήκος του Νείλου. Ιστιοφόρα πλοία εμφανίζονται και στην Ελλάδα γύρω στο 700 π.χ. οι λεγόμενες τριήρης. Ο άνεμος χρησιμοποιήθηκε και για την ύδρευση και άρδευση, αλλά και για την άλεση δημητριακών και σπόρων, με την κατασκευή ανεμόμυλων. Οι πρώτοι ανεμόμυλοι εμφανίστηκαν στην Περσία περίπου το 3.000 π.χ. και στην Ευρώπη, στην Γαλλία συγκεκριμένα το 1180 π.χ. Αλλά η αιολική ενέργεια δεν θεωρήθηκε σημαντική μέχρι τη δεκαετία του 70’ όταν ο άνθρωπος συνειδητοποίησε το ενεργειακό και περιβαλλοντικό πρόβλημα του πλανήτη μας και προσπάθησε να ξανασχεδιάσει την ανεμογεννήτρια.Στην Ελλάδα οι ανεμόμυλοι άντλησης νερού (περίπου 6000) χρησιμοποιούνταν κυρίως στην ανατολική Κρήτη. Κατά την διάρκεια του 17 αιώνα η ανακάλυψη των ατμοστρόβιλων άρχισε να αντικαθιστά τους ανεμόμυλους , παρ’ όλα αυτά στην Αμερική το 1860, οι πολυπτέρυγοι ανεμόμυλοι για άντληση συνέχιζαν να κατασκευάζονταν στο Σικάγο, το βιομηχανικό κέντρο παραγωγής τους. Το 1900, οι

38

Page 39: τελικη εκθεση

Δανοί παρήγαγαν ηλεκτρισμοί από τον άνεμο . Το 1940 στο Βερμόντ(ΗΠΑ) κατασκευάστηκε μια δοκιμαστική ανεμογεννήτρια με δυο πτερύγια.

Η αιολική ενέργεια σήμεραΣήμερα για την εκμετάλλευση της αιολικής ενέργειας χρησιμοποιούνται κυρίως οι ανεμογεννήτριες που μετατρέπουν την κινητική ενέργεια του άνεμου σε άλλες ποιο χρήσιμες μορφές ενέργειας, όπως θερμική, ηλεκτρική και φυσικά μηχανική. Ο άνεμος, όμως, είναι μια ανεξέλεγκτη και χρονικά μεταβαλλόμενη σε όλες της τις παραμέτρους πηγή ενέργειας. Η δέσμευση και χρησιμοποίηση της ενέργειας αυτής, είναι ως εκ τούτου μια πολύ δαπανηρή διαδικασία. Η σχεδίαση και η κατασκευή μιας αποδοτικής και παράλληλα οικονομικής ανεμομηχανής δεν είναι εύκολη δουλειά. Παρόλα αυτά, οι σύγχρονες ανεμομηχανές (που η επιστημονική ονομασία τους είναι “συστήματα μετατροπής” της αιολικής ενέργειας , ή πιο απλά “ ανεμοκινητήρες ”, ή όταν παράγουν ηλεκτρική ενέργεια “ανεμογεννήτριες”, χρησιμοποιώντας τα πρόσφατα επιτεύγματα στην τεχνολογία των υλικών, στη μηχανολογία, στην ηλεκτρονική και στην αεροδυναμική, έχουν ανεβάσει σε υψηλά επίπεδα την απόδοση τους, μειώνοντας συνεχώς το κόστος της παραγόμενης ενέργειας.Η μελέτη ενός συστήματος ανεμογεννήτριας (Α/Γ), περιλαμβάνει την αεροδυναμική σχεδίαση και τη μελέτη εφαρμογής, στην οποία περιλαμβάνονται η μηχανολογική μελέτη και σχεδίαση, η μελέτη του ηλεκτρολογικού συστήματος και τα ηλεκτρολογικά συστήματα ελέγχου και ασφαλείας. Η αεροδυναμική σχεδίαση αποτελεί προϋπόθεση για τον σχεδιασμό ενός συστήματος δέσμευσης και μετατροπής της ενέργειας του ανέμου, ενώ η ηλεκτρομηχανολογική μελέτη είναι το αμέσως επόμενο και αναγκαίο στάδιο για την υλοποίηση ενός τέτοιου συστήματος, κατά τον αποδοτικότερο και πλέον συμφέροντα τεχνοοικονομικό τρόπο .Η πρώτη μεγάλη ανεμογεννήτρια, γνωστή ως Smith -Putman σχεδιάσθηκε και εγκαταστάθηκε στις ΗΠΑ. Η σχεδίαση της άρχισε στα τέλη της δεκαετίας του '30 και οι δοκιμές της έγιναν στις αρχές της δεκαετίας του '40. Η ισχύς της ήταν 1250 KW και είχε δύο πτερύγια από χάλυβα με διάμετρο περιστροφής 53 μέτρα, τοποθετημένα σε έναν πύργο ύψους 33,5 μέτρων. 

ΑΝΕΜΟΓΕΝΝΗΤΡΙΕΣ

Η ενέργεια που υπάρχει στην κίνηση του ανέμου (αιολική ενέργεια) μετατρέπεται σε ηλεκτρική ενέργεια από τις ανεμογεννήτριες. Ο άνεμος περιστρέφει τα πτερύγια της ανεμογεννήτριας, τα οποία με τη σειρά τους περιστρέφουν ένα μοτέρ το οποίο παράγει ρεύμα.

39

Page 40: τελικη εκθεση

Μέρη ανεμογεννήτριας

ΠύργοςΟ πύργος στηρίζει όλη την κατασκευή. Οι πύργοι είναι συνήθως μεταλλικές (χαλύβδινες) σωληνωτές κατασκευές ή δικτυώματα. Μερικοί πύργοι αποτελούνται από σκυρόδεμα.ΤουρμπίναΗ τουρμπίνα παράγει ρεύμα.ΠτερύγιαΤα πτερύγια γυρίζουν με τον άνεμο που με τη βοήθεια του ρότορα γυρίζει την τουρμπίνα.

ΥΠΕΡΑΚΤΙΑ ΑΙΟΛΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ

Τα υπεράκτια αιολικά πάρκα (offshore wind farms) αποτελούν στις µέρες µας µία νέα σχετικά παγκόσμια προσπάθεια αύξησης της παραγωγής ενέργειας από την εκµεταλλευση του άνεμου. Η αιολική ενέργεια, όπως λέγεται, αποτελεί ανανέωση µορφή ενέργειας δηλαδή η παραγωγή της δεν έχει ως αποτέλεσμα την απελευθέρωση στο περιβάλλον επιβλαβών ουσιών όπως διοξείδιο του άνθρακα, τοξικά και ραδιενεργά απόβλητα, υδρογονάνθρακες κ.ά. όπως συμβαίνει µε άλλες πηγές ενέργειας (πετρέλαιο, λιγνίτης, πυρηνική ενέργεια κλπ.) Η μέχρι τώρα πρακτική εκμετάλλευσης της αιολικής ενέργειας σε παγκόσµιο επίπεδο ήταν η δηµιουργία αιολικών πάρκων (δηλαδή η εγκατάσταση πολλών ανεµογεννητριών σε µία περιοχή) σε διάφορες περιοχές στη ξηρά. Με την νέα αυτή πρακτική των υπεράκτιων αιολικών πάρκων εγκαθίστανται ανεµογεννήτριες σε θαλάσσιες περιοχές αυξάνοντας έτσι κατά πολύ τις κατάλληλες περιοχές δηµιουργίας αιολικών πάρκων. Με αυτό τον τρόπο αυξάνεται και η δυνατότητα παραγωγής ενέργειας «φιλικής» προς το περιβάλλον από χώρες µμικρές όπως η Ελλάδα όπου οι κατάλληλες περιοχές στη ξηρά για δηµιουργία αιολικών πάρκων είναι περιορισµένες ενώ από την άλλη πλευρά διαθέτει ατελείωτες θαλάσσιες περιοχές που θα µμπορούσαν να χρησιµοποιηθούν για αυτό το σκοπό. Επίσης, έχει βρεθεί ότι η ταχύτητα του ανέµου στην επιφάνεια της θάλασσας είναι συνήθως µμεγαλύτερη από αυτή στην ξηρά γεγονός που κάνει αποδοτικότερη τη λειτουργία µιας ανεµογεννήτριας. Σε παγκόσµιο επίπεδο η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από υπεράκτια αιολικά πάρκα είναι ακόµα σε χαµηλά επίπεδα σε σχέση µε αυτή που παράγεται από πάρκα της ξηράς.

40

Page 41: τελικη εκθεση

ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΑΙΟΛΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ

ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ

Η αιολική ενέργεια είναι μια καθαρή πηγή ενέργειας καθώς απορρέει από τον άνεμο. Το περιβαλλοντικό όφελος μιας περιοχής είναι τεράστιο καθώς δε μολύνει την ατμόσφαιρα όπως τα εργοστάσια παραγωγής ηλεκτρισμού, τα οποία στηρίζονται στην καύση ορυκτών καυσίμων όπως άνθρακα ή φυσικό αέριο, και αποτελεί σήμερα μια ελκυστική λύση στο πρόβλημα της ηλεκτροπαραγωγής. Το «καύσιμο» (ο άνεμος) είναι άφθονο, αποκεντρωμένο, δωρεάν και δεν εκλύονται αέρια θερμοκηπίου και άλλοι ρύποι. Επίσης, τα οικονομικά οφέλη μιας περιοχής από την ανάπτυξη της αιολικής βιομηχανίας είναι αξιοσημείωτα.Σήμερα η βιομηχανία της αιολικής ενέργειας είναι η πλέον ταχύτατα αναπτυσσόμενη βιομηχανία ανανεώσιμων πηγών παγκοσμίως. Ήδη, το 2009 η αιολική ενέργεια κάλυπτε το 2% της ευρωπαϊκής παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας με στόχο την κάλυψη του 10% μέσα στα επόμενα 10 χρόνια και το 12% των ηλεκτρικών αναγκών του πλανήτη μέχρι το 2020.Χρήση της αιολικής ενέργειας γίνεται κυρίως μέσω των ανεμογεννητριών (Α/Γ) . Το περιβαλλοντικό όφελος από αυτή τη χρήση είναι τεράστιο καθώς μια ανεμογεννήτρια ισχύος 1500KW που λειτουργεί επί 20 χρόνια απαλλάσσει την ατμόσφαιρα από 64000 τόνους CO2 που θα εκλυόταν κατά την καύση λιγνίτη προκειμένου να παραχθεί ισοδύναμη ενέργεια. Συγκεκριμένα, με μία τέτοια Α/Γ αποφεύγεται η χρήση 8000 τόνων λιγνίτη ο οποίος αν συσσωρευόταν θα δημιουργούνταν ένα βουνό που η κορυφή του θα είχε περίπου το ύψος της ανεμογεννήτριας. Ένα ακόμα σημαντικό προτέρημα των ανεμογεννητριών είναι ότι δεν εκλύουν χημικές ουσίες στο περιβάλλον οι οποίες προκαλούν όξινη βροχή ή αέρια του θερμοκηπίου.Όπως αναφέραμε παραπάνω, εκτός από το όφελος όσον αφορά το περιβάλλον, η ανάπτυξη της αιολικής βιομηχανίας έχει σημαντικά οικονομικά οφέλη για μια περιοχή.Οι ανεμογεννήτριες μπορούν να στηθούν σε αγροκτήματα ή ράντσα, εκεί δηλαδή που βρίσκονται οι περισσότερες από τις καλύτερες τοποθεσίες από την άποψη του ανέμου, ωφελώντας παράλληλα την οικονομία των αγροτικών περιοχών. Οι αγρότες μπορούν να συνεχίσουν να εργάζονται στη γη, καθώς οι ανεμογεννήτριες χρησιμοποιούν μόνο ένα μικρό μέρος της γης, ενώ παράλληλα οι ιδιοκτήτες των εγκαταστάσεων για την παραγωγή της αιολικής ενέργειας πληρώνουν ενοίκιο στους αγρότες για τη χρήση της γης.Η τεχνολογία που αναπτύσσεται περί την αιολική ενέργεια είναι μία από τις πιο οικονομικές που υπάρχουν σήμερα στο χώρο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας αφού κοστίζει ανάμεσα σε 4 και 6 cents ανά κιλοβατώρα. Η τιμή εξαρτάται από την ύπαρξη/παροχή ανέμου και από τη χρηματοδότηση ή μη του εκάστοτε προγράμματος παραγωγής αιολικής ενέργειας. Για παράδειγμα, στις Ηνωμένες Πολιτείες η αιολική ενέργεια είναι οικιακή πηγή ενέργειας καθώς αφθονεί η διαθέσιμη πηγή, δηλαδή ο άνεμος. Επίσης, μπορεί να βοηθήσει την ενεργειακή αυτάρκεια μικρών και αναπτυσσόμενων χωρών, καθώς και να αποτελέσει την εναλλακτική πρόταση σε σχέση με την οικονομία του πετρελαίου. Ο Στέφαν Γκσένγκερ (Stefan Gsanger), διευθυντής της WWEA (World Wind Energy Association), επισημαίνει πως η τιμή της κιλοβατώρας αιολικής προέλευσης ανέρχεται στα 0,05 έως 0,07€, γεγονός που

41

Page 42: τελικη εκθεση

την κάνει ιδιαίτερα δημοφιλή. Αντίθετα, η αντίστοιχη τιμή της κιλοβατώρας από εργοστάσια καύσης άνθρακα, υπολογίζεται στα 0,07€, ενώ σύμφωνα με εκτιμήσεις της ΕΕ και του γερμανικού υπουργείου Περιβάλλοντος η τιμή είναι στη πραγματικότητα η διπλάσια. Αξίζει να επισημάνουμε ότι ο εξοπλισμός είναι απλός στην κατασκευή και την συντήρηση και έχει μεγάλο χρόνο ζωής. Οι σύγχρονες ανεμογεννήτριες είναι αισθητά αθόρυβες. Το επίπεδο έντασης του ήχου σε απόσταση 40 μέτρων από μια Α/Γ είναι 50-60 db(Α), που είναι αντίστοιχο με την ένταση μιας συζήτησης. Δεδομένης δε της απαιτούμενης ελάχιστης απόστασης των Α/Γ από γειτονικούς οικισμούς το επίπεδο αυτό είναι ακόμη χαμηλότερο, της τάξης των 30db(A) περίπου, που αντιστοιχεί στο επίπεδο θορύβου ενός ήσυχου καθιστικού.Γενικά βλέπουμε ότι η αιολική ενέργεια πάνω από όλα έχει φέρει έναν άνεμο αλλαγής στα ενεργειακά και περιβαλλοντικά δεδομένα, ενώ δημιουργεί τις προϋποθέσεις για την οικονομική ανάπτυξη περιοχών με υψηλό αιολικό δυναμικό και τη διασφάλιση ενός βιώσιμου μέλλοντος για εμάς και τα παιδιά μας. Συνοψίζοντας καταλήγουμε στα εξής πλεονεκτήματά της :

1. Υπάρχει σε αφθονία και είναι διάσπαρτη2. Δε τελειώνει ποτέ3. είναι εγχώρια πηγή ενέργειας4. βοηθά στην απεξάρτηση από ακριβά εισαγόμενα καύσιμα5. η τεχνολογία εκμετάλλευσης είναι εμπορικά ώριμη6. προσφέρει τη καλύτερη περιβαλλοντική λύση7. ενδείκνυται για περιφερειακή ανάπτυξη8. προσφέρεται για αποκέντρωση του ενεργειακού μοντέλου παραγωγής9. δεν την έχουν λίγα «τυχερά» κράτη αλλά ΟΛΟΙ10. δε χρειάζονται στρατιωτικές εκστρατείες για να την εξασφαλίσεις11. ούτε μπορεί να απειληθεί από τρομοκρατικές ενέργειες12. ενισχύει το ηλεκτρικό δίκτυο λόγω της διασποράς στην ανάπτυξη της13. ενισχύει την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού14. δίνει ενέργεια χωρίς καύσιμο

 Ακόμη και αν ξεχάσουμε τους λόγους επιβίωσης του πλανήτη, του ανθρώπινου είδους και όλων των άλλων ειδών που επιτάσσουν την ταχύτερη και μεγαλύτερη δυνατή αξιοποίηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ) και αναλύσουμε την ενεργειακή κατάσταση μόνο με οικονομοτεχνικά κριτήρια, καταλήγουμε ότι συμφέρει η εγκατάσταση αιολικών πάρκων.Επιπλέον υπάρχουν δύο βασικοί παράγοντες τους οποίους πρέπει να λάβουμε υπόψη. Πρώτον, οι τιμές του πετρελαίου και του φυσικού αερίου έχουν μόνιμα ανοδική πορεία και αυτή η πορεία θα επιταχυνθεί από το γεγονός και μόνο ότι τα αποθέματά τους εξαντλούνται και δεύτερον, το εξωτερικό κόστος είναι μια πραγματικότητα η οποία έστω και με τη μορφή δικαιωμάτων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα επιβαρύνει ακόμη περισσότερο τα ορυκτά καύσιμα.Επομένως η ωφελιμότητα της επένδυσης στην Αιολική Ενέργεια καθίσταται προφανής και στον πιο δύσπιστο τεχνοκράτη. Συγκεκριμένα, και κυρίως για την Ελλάδα, οι λόγοι που υπαγορεύουν την ανάπτυξη της Αιολικής Ενέργειας καλύπτουν όλο το φάσμα των κριτηρίων που θα μπορούσαν να τεθούν, δηλαδή :

1. η τεχνολογία είναι απόλυτα αποδοτική, ενεργειακά αλλά και επιχειρηματικά

42

Page 43: τελικη εκθεση

2. η συνεισφορά της στην εθνική οικονομία είναι ανεκτίμητη αφού οδηγεί σε απεξάρτηση από ακριβά εισαγόμενα καύσιμα, ελκύει την εισροή ξένων επενδύσεων και ενισχύει την περιφερειακή ανάπτυξη

3. η χώρα μας διαθέτει εξαίρετο αιολικό δυναμικό, εξειδικευμένο και έμπειρο προσωπικό και ενδιαφερόμενους επενδυτές, Έλληνες και ξένους

4. ικανοποιεί τις δεσμεύσεις της χώρας μας που απορρέουν από υπάρχουσες διεθνείς συνθήκες όπως η Κοινοτική οδηγία 77/2001, και το πρωτόκολλο του Κιότο, οι οποίες σίγουρα θα ανανεωθούν και θα γίνουν αυστηρότερες

5. είναι η πιο περιβαλλοντική λύση στο ενεργειακό και ένα από τα πιο αξιόπιστα όπλα στη φαρέτρα μας στη μάχη με τις κλιματικές αλλαγές.

Άρα από όποια οπτική γωνία και αν το δούμε θα καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι η ανάπτυξη της αιολικής ενέργειας είναι μια τόσο προφανώς λογική, έξυπνη, αναγκαία όσο και σοφή πράξη.

ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ

Παρ' όλα τα προαναφερθέντα πλεονεκτήματα, η αιολική ενέργεια έχει και κάποια σημαντικά μειονεκτήματα που είναι ως ένα σημαντικό βαθμό αποτρεπτικά για την εξάπλωση τους. Πιο συγκεκριμένα:

1. Οι ανεμογεννήτριες μπορεί να προκαλέσουν τραυματισμούς ή θανατώσεις πουλιών, κυρίως των αποδημητικών γιατί τα ενδημικά «συνηθίζουν» την παρουσία των μηχανών και τις αποφεύγουν. Για αυτό είναι προτιμότερο να μην κατασκευάζονται αιολικά πάρκα σε δρόμους μετανάστευσης πουλιών. Σε κάθε περίπτωση, πριν τη δημιουργία ενός αιολικού πάρκου ή οποιασδήποτε εγκατάστασης ΑΠΕ θα πρέπει να έχει προηγηθεί Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (Μ.Π.Ε. ).

2. Υπάρχει οπτικοακουστική επίδραση. Λέγοντας αυτό εννοούμε ότι η εγκατάσταση μιας τεράστιας ανεμογεννήτριας σε μια όχι και τόσο ανοιχτή περιοχή δημιουργεί άσχημη οπτική εντύπωση. Αντίθετα η εγκατάσταση της ίδιας ανεμογεννήτριας σε μια αχανή έκταση περνά σχεδόν απαρατήρητη.

3. Παρατηρείται ηλεκτρομαγνητική αλληλεπίδραση, η οποία δημιουργείται από την ανάκλαση των ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων πάνω στα περιστρεφόμενα πτερύγια της πτερωτής.

4. Τα αιολικά συστήματα έχουν υψηλό κόστος έρευνας και εγκατάστασης. Δηλαδή απαιτείται πολύς χρόνος για την έρευνα και τη χαρτογράφηση του αιολικού δυναμικού των μεγάλων περιοχών, ώστε να εντοπιστούν τα ευνοϊκά σημεία.

5. Παρουσιάζουν διακυμάνσεις ως προς την απόδοση ισχύος, μία διακύμανση που οφείλεται στη μεταβαλλόμενη, κατά τη διάρκεια της ημέρας/του μήνα/του έτους, έντασης του ανέμου. Η αιολική ενέργεια δεν μπορεί να αποθηκευτεί, εκτός και αν χρησιμοποιηθούν μπαταρίες που αυξάνουν κατά πολύ το κόστος. Επιπλέον δεν μπορούν όλοι οι άνεμοι να τιθασευτούν ώστε να καλυφτούν, τη στιγμή που προκύπτουν, οι ανάγκες του ηλεκτρισμού.

43

Page 44: τελικη εκθεση

6. Ως μορφή ενέργειας παρουσιάζει χαμηλή πυκνότητα και έχει αρκετά μικρό συντελεστή απόδοσης της τάξεως του 30% ή και χαμηλότερο. Συνεπώς απαιτούνται πολλές ανεμογεννήτριες για την παραγωγή αξιόλογης ισχύος και αρκετά μεγάλο αρχικό κόστος εφαρμογής σε μεγάλη επιφάνεια γης. Αυτός είναι και ο βασικός λόγος που μέχρι τώρα χρησιμοποιείται σαν συμπληρωματική πηγή ενέργειας.

7. Υπάρχει κίνδυνος πρόκλησης ατυχημάτων. Πιο συγκεκριμένα τα πτερύγια των α/γ που ζυγίζουν έως 30 τόνους είναι το πιο ευάλωτο μέρος τους καθώς μπορεί να σπάσουν είτε λόγω ακραίων καιρικών συνθηκών είτε λόγω φυσιολογικής φθοράς (χρόνος ζωής 40.000 ώρες λειτουργίας). Τα πτερύγια σε περίπτωσης σπασίματος μπορεί να απομακρυνθούν έως 400μ. μακριά όπως συνέβη στο Μαρμάρι Ευβοίας το 2003 εξαιτίας ασυνήθιστα σφοδρού ανέμου. Είναι φανερό ότι η απόσταση των 500μ. δεν εξασφαλίζει τα σπίτια ή μικρούς οικισμούς από ενδεχόμενο ατύχημα. Ο κίνδυνος πυρκαγιάς στο κιβώτιο ταχυτήτων είναι σπάνιος αλλά όχι απίθανος λόγω των τριβών που αναπτύσσονται. Πιο συχνά εκδηλώνονται πυρκαγιές από τις γραμμές μεταφοράς της ενέργειας, ένα πρόβλημα που έχει πάρει ανησυχητικές διαστάσεις σε περιοχές με πολλά αιολικά πάρκα (ΑΠ). Αντίθετα από τις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης, η χώρα μας επιτρέπει ακόμη την υπέργεια μεταφορά της ενέργειας. Οι α/γ μπορούν ακόμη να αλλοιώσουν το ραδιοτηλεοπτικό σήμα όταν βρίσκονται μεταξύ πομπού και δέκτη. Την ίδια ενόχληση είναι δυνατό να προκαλέσουν και στη λήψη του ραντάρ της αεροπορίας κατά τον εντοπισμό αεροσκαφών.

Διαβάζοντας τα παραπάνω καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι η αιολική ενέργεια πρέπει να συναγωνιστεί ουσιαστικά τις συμβατικές πηγές ενέργειας σε επίπεδο κόστους, καθώς όσον αφορά το περιβάλλον, τα αιολικά πάρκα έχουν σχετικά μικρή επίπτωση σε αυτό σε σύγκριση με άλλες συμβατικές εγκαταστάσεις παραγωγής ενέργειας. Προβλήματα δηλαδή που δημιουργούνται από το θόρυβο που παράγεται από τις λεπίδες του ηλεκτρικού κινητήρα, τα αισθητικά/οπτικά προβλήματα όπως και οι τραυματισμοί ή ο θάνατος πουλιών, αποτελούν προβλήματα τα οποία τα περισσότερα ή έχουν επιλυθεί ή έχουν έστω μειωθεί σε σημαντικό βαθμό μέσω της τεχνολογίας ανάπτυξης ή μέσω της επιλογής κατάλληλων περιοχών για τη δημιουργία αιολικών πάρκων. Τέτοια σημεία βρίσκονται σε απόμακρες περιοχές, μακριά από πόλεις όπου χρειάζεται ο ηλεκτρισμός. Ανάλογα με το πόσο ενεργητική τώρα είναι μια περιοχή ως προς τον άνεμο, μπορεί το αιολικό πάρκο ή δεν μπορεί να είναι ανταγωνιστικό ως προς το κόστος. Εκεί τώρα βρίσκεται και το βασικό πρόβλημα όπως αναφέραμε παραπάνω. Παρότι το κόστος της αιολικής ενέργειας έχει μειωθεί δραματικά τα τελευταία 10 χρόνια, η τεχνολογία απαιτεί μια αρχική επένδυση υψηλότερη από εκείνη των γεννητριών που λειτουργούν με καύση ορυκτών, με σημαντικό μείον το γεγονός ότι ο άνεμος, που είναι και η βασική πηγή ενέργειας, είναι περιοδικά διακοπτόμενος και δεν φυσά πάντα όταν απαιτείται ηλεκτρισμός.

Αξίζει να επισημάνουμε ότι για την χώρα μας, την Ελλάδα, εκτός από όλα τα παραπάνω μειονεκτήματα που αναφέραμε, η μαζική εξάπλωση των Α/Γ θα έχει τεράστια επίπτωση στο ελληνικό τοπίο και κατ' επέκταση στο τουρισμό, τόσο

44

Page 45: τελικη εκθεση

εξαιτίας του ασύμβατου μεγέθους όσο και εξαιτίας των εκτεταμένων επεμβάσεων (δρόμοι, δίκτυα). Οι επιπτώσεις στον τουρισμό και την ποιότητα ζωής των ντόπιων κατοίκων που θα ζουν μαζί με τις τεράστιες Α/Γ δεν έχουν συζητηθεί και εκτιμηθεί σοβαρά. Ο τουρισμός στα νησιά και τα ορεινά μέρη της πατρίδας μας βασίζεται στο αδιατάραχτο φυσικό και πολιτισμικό τοπίο όπου η φύση και τα έργα του ανθρώπου συνυπάρχουν σε αρμονική σχέση. Όσο η ποιότητα ζωής στις πόλεις υποβαθμίζεται, η ανάγκη απόδρασης στο φυσικό τοπίο θα γίνεται συνεχώς μεγαλύτερη. Εξάλλου το τοπίο, φυσικό και πολιτισμικό, είναι ο βασικός πόλος έλξης των Ελλήνων και των ξένων τουριστών στην πατρίδα μας που στηρίζουν τις τοπικές οικονομίες στα νησιά και τελευταία τα ορεινά χωριά. Οι μαζική εξάπλωση των Α/Γ θα μεταβάλλει βαθιά τη φυσιογνωμία του ελληνικού τοπίου τόσο με την προσθήκη των τεράστιων Α/Γ όσο και με τις συνοδευτικές επεμβάσεις (δίκτυα και δρόμοι). Η βιομηχανοποίηση του ελληνικού τοπίου με την εξάπλωση των ΑΠ θα αφήσει ένα διαρκές και μόνιμο αποτύπωμα που τελικά θα μειώσει την ελκυστικότητα του. Έρευνες που έκαναν οι οργανισμοί τουρισμού στην Ουαλία και τη Σκοτία έδειξαν ότι σημαντικό μέρος του κοινού αναμένει αρνητική επίδραση των Α/Γ στην προσέλκυση τουριστών. Στη Δανία οι περιοχές τουριστικού προορισμού παραμένουν ελεύθερες από οποιαδήποτε εγκατάσταση Α/Γ. Στη χώρα μας που συνεχώς τονίζουμε τη σημασία του τουρισμού για την τοπική ανάπτυξη, δεν φαίνεται να έχουμε σκεφθεί σοβαρά την αρνητική επίδραση που θα έχει η μαζική εγκατάσταση ΑΠ σε μια ζωτική οικονομική δραστηριότητα για πολλές περιοχές.

Βέβαια, σύμφωνα με εμπειρογνώμονες , τα αιολικά πάρκα μπορούν να καλύψουν την ενεργειακή ανάγκη του πλανήτη. Σε μια μελέτη που έγινε τελευταία οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι πρέπει να κατασκευαστεί ένα παγκόσμιο δίκτυο χερσαίων ανεμογεννητριών 2,5 MW που να λειτουργούν ελάχιστα, περίπου στο 20% και να μη βρίσκονται σε δασικές εκτάσεις ή σε παγωμένες περιοχές. Με αυτόν τον τρόπο οι ανεμογεννήτριες θα μπορούσαν να καλύψουν την τωρινή αλλά και τη μελλοντική ενεργειακή ζήτηση παγκοσμίως. Η αιολική ενέργεια έχει τεράστια δύναμη και μπορεί να συμβάλλει θετικά στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Αυτό που απομένει τώρα είναι να βρεθούν τρόποι να ξεπεραστούν τα αρνητικά της αιολικής ενέργειας έτσι ώστε να μπορεί να χρησιμοποιηθεί πιο αποτελεσματικά.

ΑΙΟΛΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΣΕ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΚΑΙ ΕΘΝΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ

Σε παγκόσμιο επίπεδο η αξιοποίηση της αιολικής ενέργειας ενισχύεται συνέχεια!Η αύξηση του πληθυσμού και των οικονομικών και παραγωγικών δραστηριοτήτων εξακολουθεί να οδηγεί σε ραγδαία αύξηση της ενεργειακής κατανάλωσης σε παγκόσμια κλίμακα. Σύμφωνα με στοιχεία του Διεθνή Οργανισμού Ενέργειας (IEA), ανάμεσα στο 1973 και το 2006 η συνολική πρωτογενής τροφοδότηση ενέργειας για όλες τις χρήσεις σχεδόν διπλασιάστηκε. Μέχρι το τέλος του 2008, η παραγωγή αιολικής ενέργειας υπολογίστηκε περίπου στο 1,25% της παγκόσμιας ηλεκτρικής ενέργειας. (με εγκατεστημένη ισχύ περί τα 120GW και παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας περί τις 250TWh).Επομένως, η αιολική ενέργεια κατέχει πλέον σημαντικό μερίδιο στην παγκόσμια παραγωγή ενέργειας.Αυτή η ανάπτυξη προσδοκάται να έχει συνέχεια. Ακόμη και με συντηρητικούς ρυθμούς ανάπτυξης, η παραγωγή αιολικής ενέργειας αναμένεται να καλύψει περίπου το 4,2–5,8% των απαιτήσεων παγκοσμίως έως το 2050. Θα μπορούσε όμως και να

45

Page 46: τελικη εκθεση

ξεπεράσει το 20% σύμφωνα με πιο απαιτητικά σενάρια που προτείνει το Παγκόσμιο Συμβούλιο Αιολικής Ενέργειας.Διείσδυση υψηλού επιπέδου έχει ήδη επιτευχθεί σε Ευρωπαϊκές χώρες όπως στη Δανία (20%), την Ισπανία (10%), την Πορτογαλία (12%) και τη Γερμανία (8%).Εντός της Ε.Ε. συνολικά, η παραγόμενη αιολική ενέργεια φτάνει επί του παρόντος σχεδόν στο 4,2 % της απαιτούμενης ηλεκτρικής ενέργειας και εξοικονομεί κατ’ εκτίμηση 100 εκατομμύρια τόνους διοξειδίου του άνθρακα (CO2) το χρόνο. Η συνολική εγκατεστημένη ισχύς αιολικής ενέργειας παγκοσμίως αυξήθηκε κατά 36% το 2008 και αυτό οφείλεται στη σημαντική εξάπλωση της στη Βόρειο Αμερική, την Ευρώπη και την Ασία. Η Γερμανία είναι η χώρα με τη μεγαλύτερη εγκατεστημένη ισχύ ενώ και η κινεζική αγορά αιολικής ενέργειας εξαπλώνεται ραγδαία. Η Γερμανία είναι στην πρώτη θέση στην Ευρώπη, με αιολικά πάρκα που μπορούν να παράγουν 25GW. Η Ισπανία είναι στη δεύτερη θέση με δυναμικό 16.7GW.Η Ισπανία είχε πρόσφατα ένα ρεκόρ στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από αιολικά πάρκα· το 60% της συνολικής κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας της χώρας, για χρονική περίοδο μερικών ωρών, προερχόταν από αιολική ενέργεια.Είναι εύκολο να δει κανείς τα στοιχεία σε σχεδόν πραγματικό χρόνο, για τη συμβολή της αιολικής ενέργειας στο ηλεκτρικό δίκτυο της Ισπανίας. Η πράσινη γραμμή δείχνει την παραγωγή ηλεκτρισμού από αιολική ενέργεια σε χιλιάδες MW. Ενώ η μέση ανάγκη της Ελλάδας σε ηλεκτρική ενέργεια είναι περίπου 12GW .Συνολικά, η παγκόσμια αγορά έχει υπολογιστεί γύρω στα 36.5 δισεκατομμύρια € μέχρι το 2008 και φαίνεται να είναι υπεύθυνη για 400.000 θέσεις απασχόλησης.Δεν είναι όμως μόνο η παραγωγή αιολικής ενέργειας μεγάλης κλίμακας που αναπτύσσεται. Η παγκόσμια αγορά ανεμογεννητριών μικρής κλίμακας αυξανόταν ακόμα πιο γρήγορα, μέχρι και πάνω από 50 % το 2008 σύμφωνα με την Αμερικάνικη Ένωση Αιολικής Ενέργειας (AWEA). Σχεδόν 40MW παράγονταν από γεννήτριες ισχύος 100kW ή και ακόμη μικρότερες. Από αυτά, τα 28MW παράγονταν από γεννήτριες ισχύος μικρότερης από 50kW (το τυπικό όριο για να χαρακτηρισθούν ως ‘πηγές αιολικής ενέργειας μικρής κλίμακας’).Οι μικρής κλίμακας ανεμογεννήτριες υπολογίζεται ότι αντιστοιχούν σε μόλις λίγο πάνω από το 0.1 % της παγκόσμιας ανάπτυξης όσον αφορά στην εγκατεστημένη ισχύ αιολικής ενέργειας για το 2008 (περίπου 27GW). Μία διακριτή μικρή αγορά αιολικής ενέργειας έχει ξεπηδήσει τα τελευταία χρόνια και ελκύει την προσοχή ειδικά των μεγαλύτερων αγορών – των ΗΠΑ και του Ηνωμένου Βασιλείου. Στο Ηνωμένο Βασίλειο περισσότερα από 20,000 συστήματα εγκαταστάθηκαν μόνο κατά την περίοδο 2005-2009.Η AWEA προβλέπει ότι εάν τεθεί ένα μακροπρόθεσμο οικονομικό σχέδιο με συγκεκριμένα κίνητρα για τους μικρούς παραγωγούς θα μπορούσε να αυξήσει το μέγεθος της αγοράς των ΗΠΑ μέχρι και 30 φορές κατά τα επόμενα χρόνια. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, σύμφωνα με την Βρετανική Ένωση Αιολικής Ενέργειας (BWEA), η βιομηχανία ανεμογεννητριών μικρής κλίμακας έχει ήδη δημιουργήσει σχεδόν 1.900 θέσεις εργασίας. Ενώ ο τομέας εξακολουθεί να είναι πολύ μικρός για τα παγκόσμια δεδομένα, είναι πολύ πιθανό να παρουσιάσει ραγδαία ανάπτυξη στο αμέσως επόμενο διάστημα. Η BWEA προβλέπει ότι μόνο η βιομηχανία ανεμογεννητριών μικρής κλίμακας θα παρέχει 5.800 θέσεις εργασίας στο Ηνωμένο Βασίλειο μέχρι το 2020 και περισσότερες από 10.000 θέσεις έως το 2040.Το 2008 ήταν η πρώτη χρονιά κατά την οποία εγκαταστάθηκαν στην ΕΕ περισσότερα MW αιολικής ενέργειας σε σχέση με οποιαδήποτε άλλη τεχνολογία. Σημαντική ήταν η αύξηση στις ΗΠΑ και την Κίνα ενώ μόλις 114 MW εγκαταστάθηκαν στην Ελλάδα.Η αιολική ενέργεια ηγείται πλέον όλων των άλλων τεχνολογιών στην εγκατάσταση

46

Page 47: τελικη εκθεση

νέας ισχύος ηλεκτροπαραγωγής στην ΕΕ. Το 43% της ισχύος που εγκαταστάθηκε στην ΕΕ το 2008 προερχόταν από αιολικά πάρκα (8484 MW, αύξηση 15%) σε σχέση με 6932 MW φυσικού αερίου, 2495 MW πετρελαίου και μόλις 762 MW άνθρακα. Πρωταθλήτριες παραμένουν η Γερμανία και η Ισπανία που εγκατέστησαν πάνω από 1600 MW η καθεμία ενώ εντυπωσιακές ήταν και οι επιδόσεις της Ιταλίας (1010 MW, αύξηση 37%), της Γαλλίας (950 MW, αύξηση 39%), της Βρετανίας (836 MW, αύξηση 35%) και της Πορτογαλίας (712 MW αύξηση 33%).Οι επενδύσεις του τομέα στην Ευρώπη ανήλθαν σε 11 δις ευρώ και άμεσα ή έμμεσα απασχολούνται πλέον σε αυτόν 160 χιλιάδες εργαζόμενοι.Σε παγκόσμιο επίπεδο, εντυπωσιακή ήταν η αύξηση κατά 50% της εγκατεστημένης ισχύος αιολικής ενέργειας στις ΗΠΑ με 8358 νέα MW που την τοποθετούν πλέον στην πρώτη θέση παγκοσμίως σε συνολική εγκατεστημένη ισχύ, λίγο πάνω από τη Γερμανία. Επίσης ελπιδοφόρος ήταν ο υπερδιπλασιασμός των αιολικών πάρκων στην Κίνα με την εγκατάσταση 6300 νέων MW.Η Ελλάδα εγκατέστησε μόλις 114 MW παραμένοντας 12η μεταξύ των χωρών της ΕΕ. Αξίζει να επισημανθεί πως το 2003 η χώρα μας κατείχε την 8η θέση.Η αγορά ενέργειας στην Ελλάδα βρίσκεται στο προσκήνιο ραγδαίων εξελίξεων, προσελκύοντας επενδυτές από όλο τον κόσμο. Με την ανάδειξη της Ελλάδας ως ενεργειακού κόμβου στη Νοτιοανατολική Ευρώπη αλλά και την Ευρώπη γενικότερα, την απελευθέρωση της παραγωγής, μεταφοράς και διανομής ηλεκτρικής ενέργειας, καθώς και τη δυναμική εκστρατεία ώστε οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην παραγωγή ενέργειας, η χώρα βρίσκεται στο επίκεντρο σημαντικών αναπτυξιακών ευκαιριών.Η αιολική ενέργεια πρωταγωνιστεί στην ανάπτυξη των ΑΠΕ  και παρουσιάζει σημαντικές επενδυτικές δυνατότητες στην Ελλάδα. Το εξαιρετικά υψηλό αιολικό δυναμικό της χώρας κατατάσσεται μεταξύ των πλέον ελκυστικών στην Ευρώπη, με απόδοση πάνω από 8 μέτρα/δευτερόλεπτο ή/και 2,500 ώρες παραγωγής αιολικής ενέργειας, σε πολλά σημεία της χώρας. Εκτιμάται ότι σήμερα λειτουργούν περίπου 1400 MW από αιολικά πάρκα, και στόχος είναι να εγκατασταθούν  7.500 MW μέχρι το 2020, από τα οποία τα 300MW αφορούν υπεράκτια αιολικά πάρκα. Η αιολική ενέργεια αποτελεί προτεραιότητα για την  Ελληνική Κυβέρνηση. Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας μπορούν να αναπτυχθούν στην Ελλάδα σε ανταγωνιστικές τιμές  και στόχος είναι η συμμετοχή των ΑΠΕ στη συνολική παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας να φτάσει το 40%, μέχρι το 2020. Πιο συγκεκριμένα η Ελλάδα είναι μια χώρα με μεγάλη ακτογραμμή και τεράστιο πλήθος νησιών. Ως εκ τούτου, οι ισχυροί άνεμοι που πνέουν κυρίως στις νησιωτικές και παράλιες περιοχές προσδίδουν ιδιαίτερη σημασία στην ανάπτυξη της αιολικής ενέργειας στη χώρα. Το εκμεταλλεύσιμο αιολικό δυναμικό εκτιμάται ότι αντιπροσωπεύει το 13,6% του συνόλου των ηλεκτρικών αναγκών της χώρας.Ενέργειες για την ανάπτυξη της αιολικής ενέργειας έχουν γίνει σε ολόκληρη τη χώρα, ενώ στο γεγονός αυτό έχει συμβάλλει και η πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τις ΑΠΕ, η οποία ενθαρρύνει και επιδοτεί επενδύσεις στις Ήπιες μορφές ενέργειας. Η περιφέρεια της Δυτικής Ελλάδας αν και έχει μικρότερο αιολικό δυναμικό σε σύγκριση με άλλες περιοχές, διαθέτει ένα ισχυρό ηλεκτρικό δίκτυο και το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με την ύπαρξη ανεμωδών «νησίδων» (λόφοι, υψώματα κλπ. με εκμεταλλεύσιμο αιολικό δυναμικό) την καθιστούν ενδιαφέρουσα για την ανάπτυξη αιολικών πάρκων.Αιολικά πάρκα υπάρχουν και σε πλήθος νησιών, όπως το Αιολικό Πάρκο «Μανολάτη - Ξερολίμπα» του Δ.Δ. Διλινάτων Δήμου Αργοστολίου στην Κεφαλονιά. Στο ίδιο

47

Page 48: τελικη εκθεση

νησί έχουν ήδη δημιουργηθεί δύο ακόμη αιολικά πάρκα: το Αιολικό Πάρκο "Αγία Δυνατή" του Δήμου Πυλαρέων, και το Αιολικό Πάρκο "Ημεροβίγλι" στα διοικητικά όρια των Δήμων Αργοστολίου και Πυλαρέων. Με τη λειτουργία των τριών αιολικών πάρκων ο Νομός Κεφαλληνίας τροφοδοτεί το δίκτυο ηλεκτροδότησης της χώρας με σύνολο 75,6 MW ηλεκτρικής ισχύος. Επιπλέον, σε διαδικασία αδειοδότησης βρίσκονται πέντε ακόμη μονάδες. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι ανάγκες του νησιού σε ηλεκτρική ενέργεια και σε περίοδο αιχμής (Αύγουστος) ανέρχονται σε 50MW. Η αντιστοιχία μεταξύ της ισχύος που αποδίδει η Κεφαλονιά στο δίκτυο και της ισχύος που καταναλώνει είναι εξαιρετικά ενθαρρυντική για την εξάπλωση της αιολικής ενέργειας και σε πολλά ακόμη νησιά της επικράτειας. Επίσης στην Κρήτη υπάρχουν αιολικά πάρκα που μπορούν να παράγουν 160MW, και για το 2008 προσέφεραν το 14.1% της ηλεκτρικής ενέργειας που καταναλώθηκε στο νησί. 

48

Page 49: τελικη εκθεση

ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑ

ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ

1. Γνωρίζετε τι είναι η γεωθερμία;

Ναι (συνέχισε παρακάτω) Όχι ΔΞ/ΔΑ

2. Που χρησιμοποιείτε;

Κατοικία Εργοστάσια Θερμοκήπια Καταστήματα

3. Έχετε μιλήσει με κάποιον για την γεωθερμία;

ΝΑΙ ΟΧΙ ΔΞ/ΔΑΣτο σχολείο Στο σπίτι Στις παρέες σας Στο κοινωνικό σας περίγυρο

4. Για ποιους λόγους πιστεύεις ότι χρησιμεύει η γεωθερμία; για την προστασία του περιβάλλοντος εξοικονόμηση ενέργειας εξοικονόμηση χρημάτων εξοικονόμηση ορυκτών πόρων

5. Γνωρίζεται εάν η γεωθερμική ενέργεια είναι φιλική προς το περιβάλλον;

Ναι Όχι ΔΞ/ΔΑ

6. Πιστεύεται πως στο μέλλον μπορεί να υπάρξουν προοπτικές για αυτήν την μορφή ενέργειας;

ΝΑΙ ΟΧΙ ΔΞ/ΔΑ

Στον ελληνικό χώροΣτον παγκόσμιο χώρο

49

Page 50: τελικη εκθεση

7 . Πιστεύεται ότι στο μέλλον κάθε σπίτι θα μπορεί να τροφοδοτείται με γεωθερμική ενέργεια;

Ναι Όχι ΔΞ/ΔΑ

8. Πιστεύετε πως μπορεί να μολύνει το περιβάλλον;

Ναι Όχι ΔΞ/ΔΑ

ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΥΔΡΟΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ

1. Είστε ενημερωμένοι για τη χρήση υδροηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα;

ΝΑΙ ΟΧΙ

2. Πιστεύετε ότι η υδροηλεκτρική ενέργεια μπορεί να βοηθήσει το ενεργειακό πρόβλημα;

ΝΑΙ ΟΧΙ ΙΣΩΣ

3. Πιστεύετε ότι η Ελλάδα μπορεί να υποστηρίξει μεγάλα έργα υδροηλεκτρικής ενέργειας;

ΝΑΙ ΟΧΙ ΙΣΩΣ

4. Ποιο πιστεύετε ότι είναι το σημαντικότερο πλεονέκτημα της υδροηλεκτρικής ενέργειας;

Ανεξάντλητη πηγή ενέργειας Δεν παράγει ρύπουςΔημιουργεί νέα οικοσυστήματα Άλλο

5. Πιστεύετε ότι η υδροηλεκτρική ενέργεια επηρεάζει αρνητικά το περιβάλλον;

ΝΑΙ ΟΧΙ ΙΣΩΣ

6. Αν ναι τι μπορεί να προκαλέσει;Περιβαλλοντική αλλοίωση Υποβάθμιση περιοχών εγκατάστασης Δημιουργία αποβλήτων Αύξηση σεισμικής επικινδυνότητας

7. Μπορεί το κόστος κατασκευής να επηρεάσει την ανάπτυξη της υδροηλεκτρικής ενέργειας;

ΝΑΙ ΟΧΙ Μάλλον

8. Τι είδους προοπτικές ανάπτυξης έχει η συγκεκριμένη μορφή ενέργειας;

Θετικές Αρνητικές

9. Θα μπορούσε η υδροηλεκτρική ενέργεια να καλύψει εξ’ ολοκλήρου τις ενεργειακές μας ανάγκες;

ΝΑΙ ΟΧΙ Δεν γνωρίζω

10. Γνωρίζετε αν χρησιμοποιείται στην Ελλάδα υδροηλεκτρική ενέργεια;

ΝΑΙ ΟΧΙ Δεν ξέρω

50

Page 51: τελικη εκθεση

ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΑΙΟΛΙΚΗΣ

1. Θεωρείτε ότι η αιολική ενέργεια έχει προοπτικές στην Ελλάδα ; ΝΑΙ ΟΧΙ ΙΣΩΣ2. Πιστεύετε ότι το κράτος συνδράμει στην ιδέα αυτή; ΝΑΙ ΟΧΙ ΙΣΩΣ3. Πιστεύετε ότι η αιολική ενέργεια δημιουργεί νέες θέσεις εργασίας ; ΝΑΙ ΟΧΙ ΙΣΩΣ4. Πιστεύετε ότι οι ανεμογεννήτριες επιδρούν αρνητικά στον

τουρισμό; ΝΑΙ ΟΧΙ ΙΣΩΣ

5. Θεωρείτε ότι οι υπερακτιες ανεμογεννήτριες απειλούν το θαλάσσιο περιβάλλον;

ΚΑΘΟΛΟΥ ΛΙΓΟ ΑΡΚΕΤΑ ΠΟΛΥ6. Eχετε επισκεφτεί αιολικό πάρκο; ΝΑΙ ΟΧΙ ΙΣΩΣ

7. Θεωρείτε σημαντικό και μη αναστρέψιμο το πρόβλημα των τραυματισμών πτηνών από τις ανεμογεννήτριες;

ΝΑΙ ΟΧΙ ΙΣΩΣ8. Είστε διατεθειμένοι να ξοδέψετε χρήματα σε οικολογικές

εγκαταστάσεις , προκείμενου να μειώσετε την εξάρτηση από τη ΔΕΗ;

ΝΑΙ ΟΧΙ ΙΣΩΣ9. Συμμερίζεστε την άποψη ότι οι ανεμογεννήτριες καταστρέφουν

την ομορφιά του φυσικού τοπίου; ΚΑΘΟΛΟΥ ΛΙΓΟ ΑΡΚΕΤΑ ΠΟΛΥ

10.Αν ναι πιστεύετε πως θα πρέπει να απαγορευθεί η εγκατάσταση τους σε μη ιδιωτικά κομμάτια γης;

ΝΑΙ ΟΧΙ ΙΣΩΣ

51

Page 52: τελικη εκθεση

ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΒΙΟΜΑΖΑΣ

1. Ποιες ενέργειες χρησιμοποιείτε στο σπίτι σας; Α. Ηλιακή Ενέργεια Β. Βιομάζα

Γ. Αιολική Ενέργεια Δ. Γεωθερμική Ενέργεια

Ε. Υδροηλεκτρική Ενέργεια

2. Πόσο συχνά χρησιμοποιείτε την βιομάζα στην καθημερινή σας ζωή;

Α. Κάθε φορά Β. Συχνά

Γ. Σπάνια Δ. Καθόλου

3.Πιστεύετε ότι η Βιομάζα είναι κερδοφόρα ενέργεια; Α. Ναι B. Όχι Γ. Ίσως

4. Θεωρείτε πως υπάρχει καμιά άλλη μορφή ενέργειας που μπορεί να αντικαταστήσει την βιομάζα ;Α. Ναι B. Όχι Γ. Ίσως

Να την αναφέρετε παρακάτω:

5. Ξέρατε πως η βιομάζα θεωρείτε ως η πιο παλιά πηγή ενέργειας, ονομαζόμενη <<βιοενέργεια>>;Α. Ναι Β. Όχι

6. Έχετε συζητήσει ποτέ το θέμα της βιομάζας στο σχολείο ή στο σπίτι σας;΄

52

Page 53: τελικη εκθεση

Α. Ναι Β. Όχι Γ. Ίσως, Δεν θυμάμαι

7. Ξέρατε πως υπάρχει μια μορφή βιομάζας είναι τα pellets (συσσωματώματα) ;Α. Ναι Β. Όχι

ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΗΛΙΑΚΗΣ

1: Τι μορφές ενέργειας χρησιμοποιείτε στο σπίτι σας ;

Α: ηλιακή ενέργεια 83% Β:Βιομάζα 5% Γ: Αιολική ενέργεια 2% Δ: Υδροηλεκτρική ενέργεια 0% Ε: Γεωθερμική ενέργεια 10%

2: Έχετε σκεφτεί την περίπτωση των ηλιακών πάνελ με σκοπό την εξοικονόμηση ενέργειας ;

Α: Ναι 60% Β:Όχι 30% Γ:Δεν Ενδιαφέρομαι 0% Δ:Δεν έχω ενημερωθεί 10%

3:Πιστεύετε ότι το κόστος του ηλεκτρικού ρεύματος είναι υψηλό στις μέρες μας;

Α:Πολύ υψηλό 80% Β:Υψηλό 7% Γ:Κανονικό 10%Δ:Χαμηλό 3%

4:Πιστεύετε ότι η ηλιακή ενέργεια είναι προσοδοφόρα;

Α: Ναι 90% Β:Όχι, είναι ζημιογόνα 10%

5:Στο σπίτι σας χρησιμοποιείτε κυρίως ηλιακό θερμοσίφωνα;

Α:Ναι 80% Β:Όχι, χρησιμοποιώ κάτι άλλο 20%

6:Γνωρίζετε ότι τα τελευταία 4 χρόνια έχουν εμφανιστεί τα ηλιακά αυτοκίνητα;

53

Page 54: τελικη εκθεση

Α:Ναι60% Β:Όχι 40%

7:Γνωρίζετε ότι η Ελλάδα είναι από τις χώρες της μεσογείου με μεγάλη ηλιοφάνεια;

Α:Ναι 90% Β:Όχι 10%

8:Πιστεύετε ότι στην ηλιακή ενέργεια υπερτερούν τα πλεονεκτήματα από τα μειονεκτήματα;

Α:Ναι 85% Β:Όχι 15%

9:Πιστεύετε ότι η ηλιακή ενέργεια είναι αναλλοίωτη;

Α:Ναι 80% Β:Όχι 0% Γ:Δεν γνωρίζω 20%

10:Στο μέλλον πιστεύετε ότι η ηλιακή ενέργεια θα αποτελεί την βασική πηγή ενέργειας ;

Α:Ναι 30% Β:Όχι 0% Γ:Ίσως 70%

54

Page 55: τελικη εκθεση

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ

1. Γνωρίζετε τι είναι η γεωθερμία;

2. Που χρησιμοποιείται;

55

Page 56: τελικη εκθεση

56

Page 57: τελικη εκθεση

3.΄Έχετε μιλήσει με κάποιον για την γεωθερμία;

4. Για ποιους λόγους πιστεύεις ότι χρησιμεύει η γεωθερμία;

57

Page 58: τελικη εκθεση

5. Πιστεύετε πως στο μέλλον μπορεί να υπάρξουν προοπτικές για αυτήν την μορφή ενέργειας;

6. Γνωρίζετε εάν η γεωθερμική ενέργεια είναι φιλική προς το περιβάλλον;

58

Page 59: τελικη εκθεση

7. Πιστεύετε ότι στο μέλλον κάθε σπίτι θα μπορεί να τροφοδοτείται με γεωθερμική ενέργεια;

8. Πιστεύετε πως μπορεί να μολύνει το περιβάλλον;

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ ΥΔΡΟΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ

59

Page 60: τελικη εκθεση

60

Page 61: τελικη εκθεση

61

Page 62: τελικη εκθεση

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ ΑΙΟΛΙΚΗΣ

62

Page 63: τελικη εκθεση

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΕΣ 1. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ

63

Page 64: τελικη εκθεση

http://www.cie.org.cy/sxoliko.html#menu1-1-6

http :// estia . hua . gr :8080/ dspace / bitstream /123456789/242/1/ Ptychiaki 25. pdf

http :// www . boudouri . gr / energeia . php

http :// eureka . lib . teithe . gr :8080/ bitstream / handle /10184/2333/ Avramidou %20 N %20%5 BMain %5 D . pdf ? sequence =1

http :// irakleitos . ntua . gr / dns /84. pdf

http :// elsito . gr / index . php / environment / item /300- gewthermia

http :// www . tm . teiher . gr / Portals /23/ Shmeioseis / anan _ piges _ enegreias /% CE %93% CE % B 5% CF %89% CE % B 8% CE % B 5% CF %81% CE % BC % CE % AF % CE % B 1. pdf

http :// www . ecotimes . gr /83/% CE % B 7-% CE % B 9% CF %83% CE % BB % CE % B 1% CE % BD % CE % B 4% CE % AF % CE % B 1-% CF %83% CF %87% CE % B 5% CE % B 4% CE % B 9% CE % AC % CE % B 6% CE % B 5% CE % B 9-% CE % BD % CE % B 1-% CE % B 5% CE % BE % CE % AC % CE % B 3% CE % B 5% CE % B 9-% CE % B 3% CE % B 5% CF %89% CE % B 8% CE % B 5% CF %81/

http :// www . conserve - energy - future . com / GeothermalEnergyHistory . php

http :// www . ecotimes . gr /83/% CE % B 7-% CE % B 9% CF %83% CE % BB % CE % B 1% CE % BD % CE % B 4% CE % AF % CE % B 1-% CF %83% CF %87% CE % B 5% CE % B 4% CE % B 9% CE % AC % CE % B 6% CE % B 5% CE % B 9-% CE % BD % CE % B 1-% CE % B 5% CE % BE % CE % AC % CE % B 3% CE % B 5% CE % B 9-% CE % B 3% CE % B 5% CF %89% CE % B 8% CE % B 5% CF %81/ http :// www . uhhe . gr / cms / images / arxeio / geothermia . pdf http://www.conserve-energy-future.com/Disadvantages_GeothermalEnergy.php

2. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΥΔΡΟΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣhttp://users.sch.gr/kpara/ape2009_10/ydrauliki.html

http://portal.tee.gr/portal/page/portal/teelar/EKDILWSEIS/damConference/eisigiseis/5.1.pdf

3. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΒΙΟΜΑΖΑΣ

Κοδοσάκης Ε. Δημήτρης, Διαχείριση φυσικών πόρων και ενέργεια, σελ. 233-240, εκδ. Α.Σταμούλη, Αθήνα, 1994

Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΚΑΠΕ)

4. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΑΙΟΛΙΚΗΣ http://www.simerini.com.cy/simerini/environment/170879 http :// www . rsegr . com / index . php ?

option = com _ content & view = article & id =52:2010-0http://www.skai.gr/news/

64

Page 65: τελικη εκθεση

environment/article/143609/iaiolikienergeiamemiamatia/6-1http://www.skai.gr/news/environment/article/143523/aioliki-energeia-ofeli/3-18-44-19& catid =35:2010-04-13-20-14-02& Itemid =29

http://www.skai.gr/news/environment/article/207186/pagosmio-sunedrio- aiolikis-energeias-sti-vonni-diethnis-strofi-stin-aioliki-energeia/

http://www.greekingreece.gr/lang/en/%CE%B1%CE%BD%CE%B1%CE %BD%CE%B5%CF%8E%CF%83%CE%B9%CE%BC%CE%B5%CF%82-%CF%80%CE%B7%CE%B3%CE%AD%CF%82-%CE%B5%CE%BD%CE%AD%CF%81%CE%B3%CE%B5%CE%B9%CE%B1%CF%82-%CE%B1%CE%B9%CE%BF%CE%BB%CE%B9%CE%BA%CE%AC/

http :// www . ikariancentre . gr / lang / el /% CE % B 1% CE % BD % CE % B 1% CE % BD % CE % B 5% CF %8 E % CF %83% CE % B 9% CE % BC % CE % B 5% CF %82-% CF %80% CE % B 7% CE % B 3% CE % AD % CF %82-% CE % B 5% CE % BD % CE % AD % CF %81% CE % B 3% CE % B 5% CE % B 9% CE % B 1% CF %82-% CE % B 1% CE % B 9% CE % BF % CE % BB % CE % B 9% CE % BA % CE % AC /

: http://oikotrives.wordpress.com/2013/04/28/aioliki-technol-history/

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%B9%CE%BF%CE%BB%CE %B9%CE%BA%CE%AE_%CE%B5%CE%BD%CE%AD%CF%81%CE%B3%CE%B5%CE%B9%CE%B1

http://www.rsegr.com/index.php? option=com_content&view=article&id=52:2010-06-13-18-44-19&catid=35:2010-04-13-20-14-02&Itemid=29

http://medsos.gr/medsos/news/2008-12-16-00-12-16/2009-01-21-14-33- 49/312-2009-02-04-15-10-30.html

http://www.rescompass.org/greek,79/80,80/94,94.html

http://www.cie.org.cy/sxoliko.html#menu1-1-6

http://oikotrives.wordpress.com/2013/04/28/aioliki-technol-history/

http://www.angelfire.com/alt2/si77sm/perival05-06/istoria.htm

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%B9%CE%BF%CE%BB%CE %B9%CE%BA%CE%AE_%CE%B5%CE%BD%CE%AD%CF%81%CE%B3%CE%B5%CE%B9%CE%B1

http://www.allaboutenergy.gr/Intro12.html

5. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΗΛΙΑΚΗΣ http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%97%CE%BB%CE%B9%CE%B1%CE%BA%CE%AE_%CE%B5%CE%BD%CE%AD%CF%81%CE%B3%CE%B5%CE%B9%CE%B1

65

Page 66: τελικη εκθεση

http://www.ypeka.gr/?tabid=286

66