ΤΑ ΟΡΙΑ ΔΙΚΑΙΟΥ ΚΑΙ ΗΘΙΚΗΣ

Η ΙΑΤΡΙΚΗ ΥΠΟΒΟΗΘΗΣΗ ΣΤΗΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ

6ο Γ. ΛΥΚΕΙΟ ΒΟΛΟΥΑ’ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

• ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 • Από την ομάδα «Ο πέλεκυς της Δικαιοσύνης»• 1.1 Η έννοια των κανόνων δικαίου• 1.2 Νομικές ρυθμίσεις για την υποβοηθούμενη αναπαραγωγή

• ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 • Από την ομάδα «Η.Θ.Ι.Κ.Ο.Ι.»• 2.1 Η έννοια της ηθικής• 2.2 Ηθικά ζητήματα που προκύπτουν από την

υποβοηθούμενη αναπαραγωγή

• ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 • Από την ομάδα «Οι Επιστήμες Εξελίσσονται»• 3.1 Η ιατρική έννοια της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. –

Μορφές

• ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 • Από την ομάδα « το 4ο Παράθυρο»• 4.1 Η θέση της εκκλησίας στην υποβοηθούμενη

αναπαραγωγή• 4.2.Η θέση της κοινωνίας στη βιοτεχνολογία

• ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5• 5.1 Ερωτηματολόγιο• 5.2 Αποτελέσματα Ερωτηματολογίου

• ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6• Συμπεράσματα

ΠΕΡΙΛΗΨΗ•

Ερευνήσαμε:

• τους κανόνες δικαίου που ρυθμίζουν τα ζητήματα της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής στην Ελλάδα,

• τις κοινωνικές και θρησκευτικές προεκτάσεις τους,

• καθώς και τις θέσεις των πολιτών απέναντι στο ζήτημα.

• Κύκλος: Ανθρωπιστικές και Κοινωνικές Επιστήμες

Στόχος της εργασίας:• Η κατανόηση της έννοιας του Δικαίου και των

χαρακτηριστικών των κανόνων Δικαίου,

• Ο εντοπισμός των διαφορών των κανόνων Δικαίου από τους κανόνες ηθικής και

• Η επισήμανση των νομικών, ηθικών και θεολογικών ζητημάτων που αναφύονται από την εξέλιξη της ιατρικής και της βιοτεχνολογίας.

Τα ερευνητικά ερωτήματα:• Η ιατρική υποβοήθηση στην ανθρώπινη

αναπαραγωγή είναι νόμιμη στην Ελλάδα.

• Σε ποιες περιπτώσεις κρίνεται παράνομη; Πότε θεωρείται ανήθικη; Ποια τα ηθικά,

θεολογικά και νομικά ζητήματα που δημιουργούνται;

• Η μέθοδος που ακολουθήθηκε είναι κατ’ αρχήν βιβλιογραφική και κατόπιν έγινε έρευνα με ερωτηματολόγια.

1ο Κεφάλαιοαπό την ομάδα «Ο πέλεκυς της Δικαιοσύνης»

• Α’ Μέρος: Βασικές έννοιες του Δικαίου

• Δίκαιο είναι το σύνολο των κανόνων, με τους οποίους ρυθμίζεται υποχρεωτικά και καταναγκαστικά η ανθρώπινη συμβίωση και την τήρησή τους επιβάλλει και εξασφαλίζει με κυρώσεις η κρατική εξουσία.

• Οι κανόνες αυτοί προβλέπουν, τι πρέπει να πράξουν τα μέλη μιας κοινωνίας και τι να παραλείψουν.

• Επιπλέον το δίκαιο ρυθμίζει την οργάνωση και τη λειτουργία του Κράτους, καθώς και τη σχέση του Κράτους με τους πολίτες.

• Οι κανόνες ηθικής

- σε αντίθεση με εκείνους του δικαίου-

απευθύνονται προς τον εσωτερικό ψυχισμό του ανθρώπου.

Η συμμόρφωση προς αυτούς γίνεται οικειοθελώς χωρίς εξαναγκασμό.

Β’ Μέρος: Πληροφορίες νομοθετικού περιεχομένου πάνω σε ειδικά ζητήματα που

έχουν να κάνουν με την ιατρική επιστήμη.

Νομοθεσία για την

τεχνητή γονιμοποίηση

Τεχνητή Γονιμοποίηση

Δωρεά σπέρματος/ωαρίων

Στην Ελλάδα έχουν εφαρμοστεί αυστηρές προϋποθέσεις για τη δωρεά σπέρματος /ωαρίων.

• Οι προϋποθέσεις για τη δωρεά γαμετών καθορίζονται από το άρθρο 8 (7) του ν. 3305/2005.

• Οι δότες πρέπει να είναι ενήλικες και με πλήρη δικαιοπρακτική ικανότητα. 

• Για την διάθεση σπέρματος, ο δότης πρέπει να μην έχει συμπληρώσει το 40ο έτος της ηλικίας του, ενώ για διάθεση ωαρίων η δότρια πρέπει να μην έχει συμπληρώσει το 35ο έτος της ηλικίας της. 

Παρένθετη μητρότητα (δανεισμός μήτρας)

Η μέθοδος τεχνητής αναπαραγωγής, κατ’εφαρμογή της οποίας  μία γυναίκα κυοφορεί και γεννά ύστερα από εξωσωματική γονιμοποίηση και μεταφορά γονιμοποιημένων ωαρίων, με χρήση ωαρίου ξένου προς την ίδια, για λογαριασμό μιας άλλης γυναίκας, η οποία επιθυμεί να αποκτήσει παιδί αλλά αδυνατεί να κυοφορήσει για ιατρικούς λόγους.

Επιτρέπεται: με δικαστική άδεια, η οποία παρέχεται πριν από τη μεταφορά

2ο Κεφάλαιο

από την ομάδα «Η.Θ.Ι.Κ.Ο.Ι.»

• Η έννοια της ηθικής επανέρχεται στο προσκήνιο ως ένα καθολικό αίτημα της αναδυόμενης παγκόσμιας κοινωνίας.

• Διεθνή προβλήματα όπως η επαπειλούμενη οικολογική καταστροφή, η διαφθορά, η ανέντιμη συμπεριφορά των εργαζομένων και εργοδοτών θεωρούνται πλέον ηθικής φύσεως ζητήματα, τα οποία πολύ συχνά δεν είναι δυνατό να αντιμετωπισθούν στα στενά πλαίσια νομοθετικών ρυθμίσεων.

Οι σημερινές απαιτήσεις οριοθετούν 3 νέες περιοχές ηθικής σκέψης:

• α) Την βιοηθική (bioethics).• β) Την επιχειρηματική ηθική (business

ethics).• γ) Την πληροφορική ηθική (computer

ethics).• Η βιοηθική ασχολείται με τα ερωτήματα

που προκύπτουν τόσο από την ενάσκηση της ιατρικής επιστήμης, όσο και από τα επιτεύγματα της γενετικής.

Η Ηθική έχει ποικίλους ορισμούς

• «Επιστήμη του αγαθού»• «Επιστήμη του καθήκοντος»• «Αρετολογία»• «Επιστήμη των ηθών»

• Η ηθική, ως επιστήμη έχει κύριο έργο της την έρευνα του προβλήματος:

• «ποια είναι η ουσία του αγαθού και του κακού»

Διαφορές μεταξύ ∆ικαίου και Ηθικής:

• α) Το Δίκαιο αφορά την κοινωνική συμπεριφορά και ισχύει εξίσου για όλους.

Η Ηθική αφορά τη συνείδηση του ανθρώπου, τον εσωτερικό του κόσμο.

• β) Το Δίκαιο έχει δεσμευτικό χαρακτήρα. Κάτι τέτοιο δε συμβαίνει με την Ηθική.

Δίκαιο και Ηθική είναι δυνατό να συμπίπτουν, δεν είναι όμως πάντα

απαραίτητο αυτό.

Το Δίκαιο δεν μπορεί να είναι αδιάφορο απέναντι στις συλλογικές αξίες μιας

κοινωνίας, τη λεγόμενη «κοινωνική ηθική».

Ηθικά διλήμματα στην περίπτωση της παρένθετης μητρότητας

• Διάσπαση της συζυγικής ενότητας

• Προβλήματα στην ίδια τη φέρουσα του εμβρύου (Η σχέση μητέρας-παιδιού είναι δύσκολο να διασπαστεί από οποιοδήποτε συμβόλαιο)

• Πλήττεται άραγε η ευημερία και η ευτυχία του παιδιού, όταν αποχωρίζεται το «υποκατάστατο» πρόσωπο, στο ενδομήτριο περιβάλλον του οποίου αναπτύχθηκε για 9 μήνες;

• Η οικονομική εκμετάλλευση του ταλαιπωρημένου ζευγαριού

Ηθικά διλήμματα από τον οικογενειακό προγραμματισμό

• Γινόμαστε όλο και περισσότερο ρυθμιστικοί των όρων της ζωής μας. Προγραμματίζουμε, ελέγχουμε, επιλέγουμε, προφυλασσόμαστε στην ουσία από τη φύση.

• Δεν προγραμματίζουμε την οικογένεια για να προλάβουμε βιολογικές ατέλειες αλλά κυρίως για να επιβάλουμε κοινωνικές μας προτιμήσεις.

• Η τεχνολογία έχει επιβληθεί στις επιλογές και στους νόμους της φύσης.

• Με την επιβολή του οικογενειακού προγραμματισμού στον Δυτικό κόσμο επιβλήθηκε το μοντέλο της οικογένειας του ενός ή των δύο παιδιών, με άμεσες συνέπειες τον γηρασμό των κοινωνιών, την αποδυνάμωση της οικογενειακής συνοχής, την αλλοίωση βασικών κοινωνικοψυχολογικών εκφράσεων κυρίως της παιδικής ηλικίας.

Ηθικά διλήμματα από την εξωσωματική γονιμοποίηση

• Η ανάμειξη του τρίτου προσώπου στην αναπαραγωγική διαδικασία με τη δωρεά γεννητικού υλικού,

• Η αναπαραγωγή σε γυναίκες προχωρημένης ηλικίας,

• Η κρυοσυντήρηση των εμβρύων,• η μεταθανάτια γονιμοποίηση, • η απόκτηση τέκνων από άγαμες γυναίκες

και ομοφυλόφιλα ζευγάρια .

3ο Κεφάλαιοαπό την ομάδα «οι επιστήμες εξελίσσονται»

Στόχοι της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής:

• Να αντιμετωπίσουν το φαινόμενο της

υπογονιμότητας ,

• Να μπορέσουν να δώσουν λύσεις σε πιθανά μελλοντικά προβλήματα υγείας.

Βλαστοκύτταρα

• Κύτταρα που αναπαράγονται διαρκώς και έχουν την ικανότητα να μετατραπούν σε οποιοδήποτε άλλο είδος κυττάρου στο σώμα ενός οργανισμού (π.χ.σε μυϊκό,οστεϊκό,νευρικό κλπ κύτταρο).

• Μπορούν να βοηθήσουν σε διάφορα προβλήματα υγείας του ατόμου

(με το σχηματισμό υγειών και λειτουργικών ιστών)

Εξωσωματική Γονιμοποίηση

Διακρίνεται σε αρκετά είδη και κατηγορίες μερικά από τα οποία είναι:

• Α. Κλασική εξωσωματική γονιμοποίηση

Τα ωάρια και τα σπερματοζωάρια τοποθετούνται μαζί σε καλλιεργητικό υλικό και αφήνονται στον κλίβανο για να πραγματοποιηθεί η γονιμοποίηση.Μόνο ένα σπερματοζωάριο θα καταφέρει να εισχωρήσει στο ωάριο και να ξεκινήσει η διαδικασία ανάπτυξης του εμβρύου.

Παρένθετη Μητρότητα

• Εφαρμόζεται σε γυναίκες που για διάφορους λόγους δεν έχουν μήτρα ή η μήτρα τους έχει κάποιο πολύ σοβαρό πρόβλημα. Έχουν όμως διατηρήσει τις ωοθήκες τους.

• Σε αυτές τις περιπτώσεις χρησιμοποιείται μια τρίτη γυναίκα, στη μήτρα της οποίας τοποθετείται το ή τα έμβρυα που έχουν προκύψει από το γονιμοποιημένο ωάριο της άλλης γυναίκας με το σπέρμα του συντρόφου της.

• Β. Μικρογονιμοποίηση

• Γ. Υποβοηθούμενη Εκκόλαψη

• Δ. Καλλιέργεια Βλαστοκύστης

• Ε. Κρυοσυντήρηση εμβρύων και ορχικού ιστού

• Προεμφυτευτική Γενετική Διάγνωση

• Βιοψία όρχεως

• Η γυναίκα που κυοφορεί αυτό ή αυτά τα έμβρυα ονομάζεται παρένθετη μητέρα.

• Μάνα δεν είναι αυτή που γεννάει το παιδί, αλλά αυτή που δίνει το γενετικό υλικό.

4ο Κεφάλαιοαπό την ομάδα «το τέταρτο παράθυρο»

• Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΣΤΗ ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ

• Εκκλησία και κλωνοποίηση:

• Σύμφωνα με τηνΟρθόδοξη Παράδοση, το έμβρυο αντιμετωπίζεται ως ανθρώπινη οντότητα που έχει ψυχή εξ άκρας συλλήψεως

Η εφαρμογή της κλωνοποίησης, τόσο ως αναπαραγωγικήςμεθόδου όσο και ως θεραπευτικής, δημιουργεί μια σειρά ηθικών ζητημάτων που υπογραμμίζονται από την Ορθόδοξη Εκκλησία.

Εκκλησία κι Έκτρωση

• Σύμφωνα με την Εκκλησία ο Θεός θεωρεί ένα έμβρυο ότι είναι μια ανθρώπινη ύπαρξη όπως ένας ενήλικας.

• Για τους Χριστιανούς, η έκτρωση δεν είναι θέμα δικαιώματος της γυναίκας να διαλέξει.

• Είναι θέμα ζωής ή θανάτου μιας ανθρώπινης ύπαρξης που φτιάχτηκε κατά την εικόνα του Θεού

Εκκλησία και Εξωσωματική

• Η εκκλησία δεν συστήνει τη χρήση των μεθόδων υποβοηθούμενης αναπαραγωγής από τα άτεκνα ζευγάρια.

• Δεν κάνει δεκτή μεν την ομόλογη εξωσωματική γονιμοποίηση, ωστόσο αναγνωρίζει τα υγιή κίνητρα αυτής.

• Η ετερόλογη εξωσωματική γονιμοποίηση θεωρείται μη αποδεκτή μέθοδος.

Η σύγχρονη βιοτεχνολογία δημιούργησε

• Ηθικά ζητήματα: π.χ. υπάρχουν αντιρρήσεις και σκεπτικισμός για την έκτρωση και την παρένθετη μητέρα.

• Νομικά Ζητήματα: Στην περίπτωση της βιοτεχνολογίας οι εξελίξεις και τα επιστημονικά επιτεύγματα ήταν τόσο ραγδαία που η νομική επιστήμη δεν μπόρεσε να ακολουθήσει τους ρυθμούς τους.

• Κοινωνικά - Θεσμικά Προβλήματα: Μια μεγάλη συζήτηση κυριαρχεί τα τελευταία χρόνια στην Ευρώπη σχετικά με την αποδοχή ή μη της βιοτεχνολογίας και των προϊόντων της

ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ

• Το ερωτηματολόγιο απευθύνθηκε σε 100 άτομα, 50 άντρες και 50 γυναίκες, στην περιοχή του Βόλου.

• Η κάθε ερευνητική ομάδα ανέλαβε να απευθύνει το ερωτηματολόγια σε άτομα διαφορετικής ηλικιακής ομάδας και να καταλήξει σε συμπεράσματα. Οι ηλικιακές ομάδες ήταν: 15-18, 19-30, 31-45, 46-65 ετών.

• Το ερωτηματολόγιο αποτελούνταν από 10 ερωτήσεις. Από αυτές 6 ήταν «κλειστές», ενώ στις άλλες 4 δυνόταν η δυνατότητα στον ερωτώμενο να αιτιολογήσει την απάντησή του.

• Με τις κλειστές ερωτήσεις θελήσαμε να διαπιστώσουμε κατά πόσο οι ερωτώμενοι γνωρίζουν τι είναι υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, αν επιτρέπεται στην Ελλάδα και ποιες μορφές της, αν γνωρίζουν άτομα που κατέφυγαν σ’αυτή και αν οι ίδιοι επηρεάζονται από τη θέση της ορθόδοξης εκκλησίας.

• Με τις ανοιχτές, να καταγράψουμε τις απόψεις των ερωτωμένων σχετικά με το τι θεωρούν οι ίδιοι ηθικό στα ζητήματα της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής και γιατί.

• Το ζήτημα που ενδεχομένως προκαλεί το γεγονός η παρένθετη μητέρα να είναι συγγενής του ζευγαριού.

• Αν θεωρούν ότι ο νόμος μπορεί να καλύψει τις ηθικές προεκτάσεις του ζητήματος της ιατρικής υποβοήθησης στην ανθρώπινη αναπαραγωγή.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

• Σχεδόν όλοι γνωρίζουν τι είναι η υποβοηθούμενη αναπαραγωγή και τις διάφορες μορφές της, κυρίως αυτές που επιτρέπονται από το νόμο.

• Παρατηρούμε ότι ένα μικρότερο ποσοστό γνωρίζει την αναπαραγωγική κλωνοποίηση, η οποία είναι μέθοδος που απαγορεύεται.

• Παρότι η θέση της χριστιανικής ορθόδοξης εκκλησίας είναι μάλλον αρνητική στο ζήτημα της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, εντούτοις θεωρείται ηθικό ένα άτεκνο ζευγάρι να καταφύγει σε κάποια μορφή της, ενώ ήδη αρχίζει να γίνεται αυτό αποδεκτό και για την άγαμη γυναίκα.

• Η παρένθετη μητρότητα, παρότι ρυθμίζεται λεπτομερώς από το νόμο, δημιουργεί ακόμη πολλά ζητήματα στις συνειδήσεις του κόσμου.

• Τέλος, καταλήγουμε στο ότι ο νόμος δεν μπορεί να καλύψει τις ηθικές προεκτάσεις του ζητήματος της ιατρικής υποβοήθησης στην ανθρώπινη αναπαραγωγή.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

• Οι κανόνες δικαίου προσπαθούν να ορίσουν τα διάφορα κοινωνικά ζητήματα που προκύπτουν κάθε φορά, χωρίς να μπορούν πάντα να καλύψουν όλες τις πλευρές τους.

• Από την άλλη μεριά, η βιοτεχνολογία έχει δημιουργήσει μια σειρά ηθικών ζητημάτων που η σύγχρονη κοινωνία δεν έχει ακόμη ξεκαθαρίσει, καθώς υπάρχουν διαφορετικές απόψεις.

• Ο νόμος δεν μπορεί να καλύψει τις ηθικές προεκτάσεις όλων των κοινωνικών και ηθικών ζητημάτων που δημιουργούνται με την πρόοδο της βιοτεχνολογίας και ειδικότερα του ζητήματος της ιατρικής υποβοήθησης στην ανθρώπινη αναπαραγωγή.

• Εντούτοις θέτει όρια στη δράση των επιστημόνων και εν τέλει έρχεται να διαμορφώσει σε μεγάλο βαθμό την κοινωνική μας συνείδηση.

ΤΑ ΟΡΙΑ ΔΙΚΑΙΟΥ ΚΑΙ ΗΘΙΚΗΣ

Η ΙΑΤΡΙΚΗ ΥΠΟΒΟΗΘΗΣΗ ΣΤΗΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ

6ο Γ. ΛΥΚΕΙΟ ΒΟΛΟΥΑ’ ΛΥΚΕΙΟΥ