συμφραστικοί πίνακες

somakris.blogspot.gr

Τι είναι;

Ο Συμφραστικός Πίνακας Λέξεων (ΣΠΛ, Concordance) αποτελεί ένα εξειδικευμένο λεξικό, όπου κάθε λεξικός τύπος ενός, λογοτεχνικού συνήθως, κειμένου καταγράφεται τόσες φορές όσες απαντά στο έργο αυτό, πάντα συνοδευόμενος από τα άμεσα συμφραζόμενά του (context, έκτασης κατά κανόνα ενός στίχου ή μιας αράδας) και από ακριβείς παραπομπές. Όλοι οι λεξικοί τύποι, είτε αλημματοποίητοι είτε λημματοποιημένοι οργανώνονται σε ένα αλφαβητικό ευρετήριο. Δεν παρέχονται ερμηνεύματα των λέξεων.

Σε τι χρησιμεύει;

ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΗ ΧΡΗΣΗκριτική αποκατάσταση αυτών των κειμένων ανίχνευση θεμάτων, μοτίβων, ακόμη και των

ελάχιστων νοηματικών μονάδων που συγκροτούν ένα ή περισσότερα υπό μελέτη κείμενα

αποκατάσταση, την ανάλυση και τη μελέτη της μικροδομής και της μακροδομής των λογοτεχνικών κειμένων

μελέτη της υφολογίας και της μετρικής

ΓΛΩΣΣΟΛΟΓΙΚΗ ΧΡΗΣΗ

παρακολούθηση των μονάδων λόγου και της συμπεριφοράς τους -γραμματικής, συντακτικής, σημασιολογικής (ιδιωτισμοί, σημασιολογικά πεδία λέξεων κλπ.)-, σε έναν ή περισσότερους συγγραφείς, σε ένα ή περισσότερα είδη κειμένων

Μας επιτρέπουν ακόμη να αλφαβητίσουμε τις λέξεις αντίστροφα, από τα δεξιά προς τα αριστερά, να δημιουργήσουμε, δηλαδή, έναν αντίστροφο πίνακα λέξεων.

ΛΕΞΙΚΟΓΡΑΦΙΚΗ ΧΡΗΣΗ

η συγκέντρωση αυτούσιων δειγμάτων κειμένου/ παραθεμάτων από τις πηγές, για την τεκμηρίωση της φυσιογνωμίας και της σημασίας μιας λέξης, θεωρείται απολύτως απαραίτητη προϋπόθεση, πριν αρχίσει να συντάσσεται ένα λεξικογραφικό λήμμα-άρθρο για τη λέξη αυτήν, τότε γίνεται φανερό γιατί ένα λεξικό προϋποθέτει -ιδεωδώς- μια σειρά ΣΠΛ για όλα τα κείμενα, όπου μαρτυρείται η ίδια λέξη.

ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΣΠΛ

Οι μαθητές έχουν τη δυνατότητα να εργαστούν συνεργατικά με τη μέθοδο project

Να υπάρχουν διαφορετικές παραλλαγές ανα ομάδες Ευνοείται η διερευνητική μάθηση Να αναζητούν απαντήσεις Να διαβάσουν ποιήματα Να ερμηνεύσουν κειμενικά , διακειμενικά στοιχεία Να διερευνήσουν γλωσσικά στοιχεία Να συζητήσουν με βάση την ποίηση Να εμπλέξουν τα βιωματά τους Να συντάξουν λόγο να γίνει αναφορά σε λεξικά Να χρησιμοποιήσουν σώματα κειμένων ,

απαγγελίες ,εργοβιογραφίες

Διδακτική πρόταση

Γ.ΣΕΦΕΡΗΣ, «Με τον τρόπο του Γ.Σ» Γ΄γυμνασίου σελ.169

Πρόταση κλασικού γραμματισμού

•Να αναζητήσετε στο Συμφραστικό Πίνακα για τον Σεφέρη τη λέξη «Ελλάδα» Καταγράψτε τις φράσεις-στίχους των ποιημάτων του στις οποίες απαντώνται οι λεξικοί τύποι (ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΗ ΧΡΗΣΗ)

•

Επιλέξτε ένα ποίημα από τον ΣΠΛ και αναλύστε την έννοια «Ελλάδα» και τον τρόπο που χρησιμοποιείται δηλαδή εθνογραφικά , γεωγραφικά , πολιτισμικά. ( φιλολογική χρήση)

• Να σχολιάσετε τη γλώσσα του Σεφέρη , λαμβάνοντας υπόψη το ποίημα «Με τον τρόπο του Γ.Σ». Να επικεντρώσετε κυρίως στην τάση του ποιητή να χρησιμοποιεί αμετάφραστα παραθέματα προκειμένου να δείξει την επικαιρότητα του μηνύματος και τη συνέχεια του μύθου.(γλωσσολογική χρήση)

• Να πληκτρολογήσετε «Ελλαδ*» στο λεξικό , να βρείτε τα λήμματα και να διαβάσετε την ερμηνεία τους (λεξικογραφική

χρήση)

Λειτουργικός(κριτικός;) γραμματισμός

αναζητήστε στον ΣΠΛ που αφορά στον Σεφέρη τη λέξη «Ελλάδα»

Συζητήστε πώς λειτουργεί στο περικείμενο.Αναζητήστε στον ΣΠΛ που αφορά στον

Αναγνωστάκη, τη λέξη «Ελλάδα» .Παρατηρήστε τις υφολογικές ομοιότητες-

διαφορές .να λάβετε υπόψη και την ιστορική

συγκυρία(δικτατορία Μεταξά-δικτατορία συνταγματαρχών)

Συλλογή παράλληλων χωρίων , στα οποία ανιχνεύονται λέξεις μέσα στα συμφραζόμενα ,ώστε να γίνει συγκριτική μελέτη.

Θεματική διερεύνηση : ανίχνευση εννοιών

Αναζητήστε στον ΣΠΛ τις έννοιες «Μυκήνες», «πέτρες».

Καταγράψτε τα αποτελέσματα .Να λάβετε υπόψη το εισαγωγικό σημείωμα

του βιβλίου , που κάνει λόγο για «μίμηση ύφους» (a la maniere de) , για επαναφορά ενός θέματος που τον απασχολεί (η αγάπη του για τους αρχαιολογικούς χώρους και η φθορά του αρχαίου μεγαλείου)

Αναζήτηση λέξης «Μυκήνες»

Αναζήτηση λέξης «πέτρες»

Υφολογική διερεύνηση : η χρήση κύριων ονομάτων από την μυθολογία.

Να καταγράψετε τη χρήση κύριων ονομάτων της ελληνικής μυθολογίας .

Να ερμηνεύσετε τη συγκεκριμένη επιλογή.Να διαπιστώσετε εκτός της κυριαρχία του

χώρου και την κυριαρχία μυθολογικών προσώπων.

Πώς χρησιμοποιούνται σήμερα αυτά τα πρόσωπα στον καθημερινό λόγο (συμβουλευτείτε και το λεξικό και τα κείμενα σώματων) ;

Η λέξη «Κένταυρος»(η αναπόφευκτη μοίρα)

Σώματα κειμένων

Η λέξη «Ελένη» ( η αφορμή του κακού σε σχέση και με την ιστορική συγκυρία)

Η λέξη «Κασσάνδρα»(οι χρησμοί που προέβλεπαν το κακό , ισχύουν ακόμα για τον Σεφέρη)

αποτελέσματα

Οι μαθητές δεν προσεγγίζουν τα κειμενικά είδη ως διδακτέα ύλη αλλα ως ζωντανούς οργανισμούς

Αξιοποιούν τα μέσα πρακτικής γραμματισμούΗ γνώση θεωρείται αποτέλεσμα της

αναζήτησης .